KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 22.5.2018

COM(2018) 272 final

2018/0128(NLE)

Wniosek

ZALECENIE RADY

w sprawie kompleksowego podejścia do nauczania i uczenia się języków

{SWD(2018) 174 final}

UZASADNIENIE

1.KONTEKST WNIOSKU

·Przyczyny i cele wniosku

W następstwie rozmów na Szczycie Społecznym na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu, który miał miejsce w listopadzie 2017 r., szefowie państw lub rządów wyrazili gotowość do podjęcia dalszych działań w obszarze edukacji i kultury. Komisja przedstawiła uwagi do dyskusji w postaci komunikatu „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze” 1 , w ramach którego określono wizję dążenia do stworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r. Przedstawiono w nim wizję Europy, w której granice nie są przeszkodą dla wysokiej jakości edukacji włączającej, szkoleń i badań; gdzie studia, nauka lub praca w innym państwie członkowskim stanowią normę; znajomość dwóch języków oprócz języka ojczystego jest dużo bardziej rozpowszechniona; a ludzie mają silne poczucie tożsamości europejskiej, jak i świadomość europejskiego dziedzictwa kulturowego i jego różnorodności.

Im lepszy będzie poziom nauki języków europejskich, tym większe będzie wzajemne zrozumienie i mobilność w ramach Unii i większa produktywność, konkurencyjność i odporność gospodarcza. Język stanowi podstawę poznawczego i społecznego rozwoju dziecka; korzyści wynikające ze znajomości wielu języków wpływają na wszystkie aspekty życia.

Kompetencje językowe odegrają kluczową rolę w tworzeniu europejskiego obszaru edukacji. W związku z tym przywódcy państw lub rządów potwierdzili w konkluzjach Rady z dnia 14 grudnia 2017 r. 2 zamiar, aby „zwiększyć uczenie się języków, tak by więcej młodych ludzi mówiło przynajmniej dwoma europejskimi językami poza swoim językiem ojczystym”.

Brak umiejętności językowych stanowi przeszkodę dla mobilności w ramach Unii i na świecie – zarówno w kontekście kształcenia i szkolenia, jak i dostępu do europejskiego rynku pracy. W sprawozdaniu rocznym z 2017 r. w sprawie mobilności pracowników wewnątrz UE wskazano, że nieznajomość języka może ograniczać możliwości gospodarcze na poszczególnych rynkach pracy w obszarach transgranicznych 3 . W dokumencie otwierającym debatę w sprawie wykorzystania możliwości płynących z globalizacji 4 słusznie stwierdzono, że „globalne powiązania stworzyły nowe możliwości. Dziś ludzie podróżują, pracują, uczą się i mieszkają w różnych krajach. Komunikują się ze sobą za pomocą internetu, wymieniają poglądy, dzielą się swoją kulturą i doświadczeniami. Studenci mają dostęp do kursów online oferowanych przez najbardziej prestiżowe uczelnie na całym świecie”. Kluczową rolę w dostępie do tych nowych możliwości odgrywają kompetencje językowe. Podnoszenie kompetencji językowych osób młodych w całej Unii wymaga refleksji nad tym, w jaki sposób można usprawnić nauczanie i uczenie się języków we wszystkich obszarach kształcenia obowiązkowego.

W zaleceniu tym położono nacisk na nauczanie i uczenie się języków w ramach kształcenia obowiązkowego (uwzględniając zarówno szkoły o profilu ogólnym, jak i zawodowym); znajomość języków można następnie rozwijać w perspektywie uczenia się przez całe życie.

Postępy państw członkowskich w dążeniu do celu uzgodnionego podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Barcelonie w 2002 r., w ramach którego wezwano do podjęcia dalszych działań mających na celu nauczanie „co najmniej dwóch języków obcych począwszy od bardzo młodego wieku” 5 , nie są obecnie wystarczające. Chociaż większość uczniów w Unii rozpoczyna naukę pierwszego języka obcego wcześniej niż w poprzednich dziesięcioleciach, wciąż niewiele osób chce się uczyć drugiego języka obcego. Odsetek uczniów rozpoczynających naukę pierwszego języka obcego w szkole podstawowej wynosi obecnie 83,8 %, co stanowi 16,5 % punktu procentowego więcej niż w 2005 r. W 11 państwach drugi język obcy nie jest jednak obowiązkowy na etapie ogólnego kształcenie średniego, a w 16 systemach edukacyjnych uczniowie kształcenia zawodowego uczą się mniej języków obcych niż uczniowie kształcenia ogólnego 6 .

W przypadku analizy faktycznego zdobywania umiejętności, a nie uczestnictwa w uczeniu się, z badań 7 wynika, że studenci posiadają ogólnie niski poziom biegłości pod koniec kształcenia obowiązkowego i że istnieją bardzo duże różnice między państwami członkowskimi. W 2012 r. Komisja przedstawiła analizę kompetencji językowych w Europie 8 . Opierając się na pierwszym europejskim badaniu kompetencji językowych 9 , w analizie wskazano, że pomimo inwestycji w uczenie się i nauczanie języków systemy edukacyjne wciąż napotykają trudności w podnoszeniu kompetencji językowych.

Chociaż panuje powszechna zgoda, że ocena kompetencji językowych mogłaby pomóc w promowaniu wielojęzyczności i wspieraniu skuteczniejszego nauczania i uczenia się języków w szkole, nie istnieją porównywalne dane na temat kompetencji językowych w Unii. W badaniu na temat porównywalności testowania języków w państwach członkowskich wykazano, że obecnie stosowane metody oceny i monitorowania postępów również nie dają pełnego obrazu indywidualnych kompetencji językowych. Uzyskanie bardziej precyzyjnego i porównywalnego obrazu poziomu kompetencji językowych w Unii wymagałoby systematycznego gromadzenia dodatkowych danych 10 .

Niniejszy wniosek odnosi się do a) konieczności inwestowania w naukę języków dzięki skupieniu się na efektach uczenia się; oraz b) możliwości usprawnienia nauki języków w ramach kształcenia obowiązkowego za pomocą zwiększenia świadomości znaczenia języków w edukacji szkolnej.

Szkoły świadome znaczenia języków włączają naukę języków – zarówno języków obcych jak i języka nauczania – do podejścia interdyscyplinarnego, opartego na ocenie kompetencji językowych osób uczących się i pomaganiu im w zwiększaniu kompetencji językowych stosownie do potrzeb, sytuacji, możliwości i zainteresowań 11 .

Szkoły i ośrodki szkoleniowe o wysokim poziomie świadomości znaczenia języków mogą przyczynić się do stworzenia europejskiego obszaru edukacji; mają zdolność wzbudzania zainteresowania innymi krajami, kulturami i językami i tworzą podstawy mobilności edukacyjnej i współpracy transgranicznej. W niniejszym wniosku w sprawie zalecenia proponuje się konkretne możliwości poprawy procesu uczenia się języków i sprawienia, aby więcej osób młodych posługiwało się biegle dwoma językami i nauczyło się drugiego języka obcego na poziomie samodzielnego użytkownika 12 .

Ponadto podniesiono w nim kwestię wprowadzenia w Unii poziomu odniesienia dotyczącego nauki języka, mogącego pobudzić opracowanie skutecznych i efektywnych strategii językowych oraz ogólną poprawę kompetencji językowej w Unii.

·Spójność z przepisami obowiązującymi w tym obszarze polityki

Do nauki języków odniesiono się w szeregu różnych obszarów polityki dotyczącej kształcenia i szkolenia.

W 2006 r. w zaleceniu Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie 13 określono dwie kompetencje związane z uczeniem się języków: „porozumiewanie się w języku ojczystym” (przy czym język ojczysty często uznaje się za równoważny z językiem nauczania) i „porozumiewanie się w językach obcych”. W ramach Nowego europejskiego programu na rzecz umiejętności zapowiedziano przeprowadzenie przeglądu tego zalecenia 14 . We wniosku w sprawie nowego zalecenia Rady w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie przyjętego przez Komisję w dniu 17 stycznia 2018 r. 15 zaproponowano zdefiniowanie kompetencji określonych jako „umiejętność czytania i pisania” oraz „kompetencja językowa”, które pozwolą na lepsze zrozumienie związku pomiędzy językiem ojczystym a językiem nauczania. To nowe podejście stanowi odpowiedź na wyzwania związane zarówno z niskim poziomem umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania w Europie 16 , jak i z niewystarczającymi umiejętnościami językowymi.

Silny związek między umiejętnością czytania i pisania a językami pozwala lepiej zrozumieć, że należy w dalszym ciągu rozwijać kompetencje dotyczące języka nauczania niezależnie od tego, czy język nauczania jest językiem ojczystym osoby uczącej się, czy językiem obcym.

Bardziej intensywna nauka języków stanowi również realizację idei wyrażonych we wniosku Komisji dotyczącym zalecenia Rady w sprawie promowania wspólnych wartości, edukacji włączającej i europejskiego wymiaru nauczania 17 , ponieważ ułatwia mobilność, wymianę międzykulturową i zrozumienie międzykulturowe i pozwala lepiej zrozumieć wspólne wartości.

W komunikacie Komisji w sprawie Planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej 18 odniesiono się do aspektu skuteczniejszego korzystania z technologii cyfrowych w nauce, w tym nauce języka.

Podkreślono rolę technologii cyfrowej w (poprawianiu) łączności poprzez opracowanie konkretnych treści w wielu językach i wykorzystanie najważniejszych platform unijnych, takich jak School Education Gateway i Teacher Academy 19 .

·Spójność z innymi politykami Unii

Główny cel niniejszego zalecenia stanowi uzupełnienie bieżących działań Komisji służących realizacji Europejskiego filaru praw socjalnych poprzez dalsze wspieranie w niniejszym zaleceniu „prawa do edukacji włączającej, charakteryzującej się dobrą jakością, szkoleń i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą [każdemu] w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy” 20 . Kompetencje językowe uznaje się za jedne z kluczowych umiejętności niezbędnych w tym obszarze.

W komunikacie Komisji w sprawie zwiększania wzrostu gospodarczego i spójności w regionach przygranicznych UE 21 opowiedziano się za propagowaniem przygranicznej wielojęzyczności. W komunikacie wzywa się państwa członkowskie, regiony i gminy „do korzystania z możliwości uczenia się przez całe życie w celu zintensyfikowania działań na rzecz promowania dwujęzyczności w regionach przygranicznych”.

Również w wytycznych dotyczących zatrudnienia z 2018 r. 22 zawarto propozycję, zgodnie z którą „należy promować mobilność osób uczących się i pracujących, tak aby wzmacniać umiejętności zwiększające zdolność zatrudnienia i w pełni wykorzystać potencjał europejskiego rynku pracy. Należy wyeliminować przeszkody dla mobilności w zakresie kształcenia i szkolenia, emerytur zakładowych i indywidualnych oraz uznawania kwalifikacji”. Brak kompetencji językowych można uznać za główną barierę dla mobilności, którą można wyeliminować w ramach kształcenia i szkolenia, w tym kształcenia obowiązkowego.

W planie działania Komisji na rzecz integracji obywateli państw trzecich z 2016 r. 23 podkreślono, że kształcenie i szkolenie to jedne z najbardziej skutecznych narzędzi w procesie integracji. Stwierdzono, że „nauka języka kraju docelowego jest niezbędna, aby proces integracji obywateli państw trzecich był udany. (...) Wszystkie dzieci, bez względu na ich pochodzenie rodzinne i kulturowe oraz płeć, mają prawo do edukacji w celu dalszego ich rozwoju. Dzieci uchodźców mogły mieć przerwę w nauce, a w niektórych przypadkach w ogóle nie miały możliwości chodzenia do szkoły, w związku z czym będą wymagały indywidualnego wsparcia, w tym dodatkowych lekcji mających na celu nadrobienie zaległości. Nauczyciele muszą posiadać umiejętności niezbędne do wspierania tych dzieci oraz muszą otrzymywać wsparcie w pracy z coraz bardziej zróżnicowanymi klasami, również aby zapobiegać niepowodzeniom w szkole i segregacji edukacyjnej”.

2.PODSTAWA PRAWNA, POMOCNICZOŚĆ I PROPORCJONALNOŚĆ

·Podstawa prawna

Niniejsze zalecenie jest zgodne z art. 165 i 166 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Art. 165 stanowi, że Unia przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości poprzez zachęcanie do współpracy między państwami członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność państw członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych. Stanowi on również, że Unia zmierza do rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie i upowszechnianie języków państw członkowskich.

Art. 166 stanowi, że Unia urzeczywistnia politykę kształcenia zawodowego, która wspiera i uzupełnia działanie państw członkowskich, w pełni szanując odpowiedzialność państw członkowskich za treść i organizację kształcenia zawodowego. Stanowi również, że Unia „sprzyja mobilności instruktorów i kształcących się, a zwłaszcza młodzieży”. Wspieranie uczenia się i nauczania języków przyczynia się do osiągnięcia tego celu.

Niniejsze zalecenie nie wiąże się z rozszerzeniem uprawnień regulacyjnych UE ani z nałożeniem wiążących zobowiązań na państwa członkowskie. Państwa członkowskie podejmą decyzje, stosownie do swojej sytuacji krajowej, dotyczące sposobu wdrażania niniejszego zalecenia Rady.

·Pomocniczość (w przypadku kompetencji niewyłącznych)

Komisja podejmuje to działanie, aby zachęcić państwa członkowskie do działań w zakresie uczenia się języka oraz wspierać i uzupełniać te działania, przy jednoczesnym poszanowaniu ich ogólnej odpowiedzialności za systemy edukacyjne.

W odniesieniu do uczenia się języka w ramach kształcenia obowiązkowego nie poczyniono postępów zgodnych z zamierzeniami zadeklarowanymi w konkluzjach prezydencji z posiedzenia Rady Europejskiej w Barcelonie w 2002 r. Brak umiejętności językowych nadal uznaje się za przeszkodę dla swobodnego przepływu oraz dla transgranicznego handlu i usług 24 .

Wartość dodana działania na poziomie Unii przejawia się w zdolności Unii do:

·ułatwiania wymiany informacji i wymiany dobrych praktyk między organizacjami w różnych krajach w celu zwiększenia świadomości językowej oraz poprawy nauczania i uczenia się języka oraz

·opracowania inicjatyw, które zapewnią dalsze wsparcie inicjatyw na rzecz uczenia się języka w europejskim obszarze edukacji, pomogą nauczycielom i dyrektorom szkół w ich zadaniach oraz przyczynią się do dalszego opracowywania strategii językowych i wielojęzycznych podejść propagujących jakość i włączenie społeczne kształcenia i szkolenia.

·Proporcjonalność

Wniosek zawiera przykłady dobrych praktyk oraz oferuje wsparcie dla państw członkowskich w zakresie wymiany dobrych praktyk i informacji, a także przy opracowywaniu strategii politycznych zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu unijnym. Ponieważ zobowiązania podejmowane przez państwa członkowskie będą miały charakter dobrowolny, a każde państwo będzie samodzielnie decydować o stosowanym podejściu do poprawy nauczania i uczenia się języków, środek uznaje się za proporcjonalny.

·Wybór instrumentu

Zalecenie Rady stanowi odpowiedni instrument w dziedzinie kształcenia i szkolenia, w której Unia ma kompetencje wspierające, i stanowi instrument, który był często wykorzystywany do działań na szczeblu unijnym w obszarze kształcenia i szkolenia. Jako instrument prawny zalecenie wyraża zobowiązanie państw członkowskich do wprowadzenia środków opisanych w jego tekście oraz zapewnia bardziej solidną polityczną podstawę współpracy w tej dziedzinie, przy pełnym poszanowaniu kompetencji państw członkowskich w dziedzinie kształcenia i szkolenia.

3.WYNIKI OCEN EX POST, KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI I OCEN SKUTKÓW

·Oceny ex post / oceny adekwatności obowiązującego prawodawstwa

Nie dotyczy.

·Konsultacje z zainteresowanymi stronami

Niniejsze zalecenie opiera się na istotnych elementach konsultacji z zainteresowanymi stronami dotyczących związanych z językami aspektów zalecenia w sprawie kluczowych kompetencji 25 . Jeżeli chodzi o kompetencje językowe, w ramach internetowych konsultacji, stanowisk i spotkań/konferencji konsultacyjnych podkreślano potrzebę reagowania w bardziej zintegrowany sposób na zapotrzebowania na kompetencje w zakresie umiejętności czytania i pisania, języków i komunikowania się w obecnych wielojęzycznych i zróżnicowanych kulturowo społeczeństwach.

Ponadto należy położyć większy nacisk na umiejętność czytania i pisania oraz ogólny rozwój językowy. Może to obejmować przyjęcie szerszej perspektywy tego, co obecnie stanowi kompetencje w zakresie języków, uwzględniając język specjalistyczny lub język nauczania bądź zmiany dotyczące komunikacji cyfrowej.

Aby zgromadzić uwagi w szerokim zakresie oraz omówić niektóre początkowe pomysły, które następnie rozwinięto w niniejszym wniosku, Komisja na początku lutego 2018 r. zorganizowała spotkanie zainteresowanych stron, w którym wzięli udział przedstawiciele około 60 organizacji społeczeństwa obywatelskiego, organizacji akademickich i kluczowych zainteresowanych stron oraz około 20 przedstawicieli Ministerstw Edukacji z państw członkowskich.

Spotkanie konsultacyjne zasadniczo potwierdziło stosowność wniosku Komisji dotyczącego zalecenia Rady w sprawie kompleksowego podejścia do nauki języka w szkołach w Unii. Kilku prelegentów podniosło kwestię dotyczącą faktu, że od 2002 r. poczyniono ograniczone postępy i że w zaleceniu należałoby zaproponować inicjatywy, które mają potencjał rzeczywistej poprawy nauki języka. Strategie językowe na poziomie szkoły uznano za przydatne, ponieważ szkoły muszą radzić sobie z szeregiem wyzwań i mają różne potrzeby pod względem rozwiązywania kwestii językowych (regiony przygraniczne, liczba uczniów ze środowisk migrantów lub mniejszości).

Kilku uczestników wyraziło obawę dotyczącą faktu, że uniwersytety zamykają wydziały nowożytnych języków obcych, co zwiększa brak wykwalifikowanych nauczycieli języków. Brak nauczycieli stanowi ryzyko, że nauczanie nowożytnych języków obcych na poziomie kształcenia obowiązkowego będzie zagrożone.

Pozostałe kwestie, które podniesiono:

–Opowiadano się za utworzeniem środowiska edukacyjnego, w którym języki się rozwijają i w którym wspiera się zapotrzebowanie na naukę języka oraz motywację do uczenia się języków, zapewniając, aby metody pedagogiczne były ukierunkowane na osobę uczącą się i zapewniały jej autonomię.

–Nauczyciele i dyrektorzy szkół potrzebują wsparcia i zasobów. Przygotowanie i wykształcenie nauczycieli jest kluczową kwestią, aby poprawić uczenie się języka w Europie i zmienić jego postrzeganie.

–Należy zwrócić uwagę na szczególną sytuację dzieci ze środowisk migrantów lub mniejszości; co obejmuje ponowne rozważenie oceny kompetencji językowych, ponieważ może mieć ona wpływ na lepsze uczenie się, zwłaszcza uwzględniając wielojęzyczność dzieci.

–Należy wspierać uznawanie dotychczasowych efektów uczenia się i nabytych umiejętności i znajomość języków, które nie znajdują się w programie nauczania; należy wspierać różnorodność oferty językowej w szkołach, wykraczającej poza język angielski.

·Gromadzenie i wykorzystanie wiedzy eksperckiej

Zalecenie opiera się na pracach poprzedniej grupy roboczej ds. języków w ramach kształcenia i szkolenia w obrębie strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ET 2020) 26 .

Ostatnio, w 2016 r. i 2017 r., Komisja zorganizowała serię tematycznych paneli ekspertów oraz dwa działania dotyczące partnerskiego uczenia się służące realizacji dwóch powiązanych ze sobą celów: dostarczenia uwag dotyczących umiejętności czytania i pisania oraz kompetencji językowych do przeglądu ram kompetencji kluczowych oraz zbadania sposobu, w jaki państwa członkowskie pomagają dzieciom-migrantom szybko zdobyć biegłość w języku nauczania (obecny priorytet ET 2020) 27 .

Najnowsze sprawozdanie zawierające kluczowe dane o nauczaniu języków w szkołach w Europie również zapewniło cenny wgląd w tendencje dotyczące świadczenia usług nauczania języka w całej Europie, w tym (po raz pierwszy) danych na temat zorganizowanej pomocy językowej dla dzieci-migrantów 28 .

·Ocena skutków

Zważywszy na uzupełniający charakter tych działań wobec inicjatyw państw członkowskich, dobrowolny charakter proponowanych działań i zakresu oczekiwanych skutków, nie przeprowadzono oceny skutków. Podstawą opracowania wniosku były poprzednie badania, konsultacje z państwami członkowskimi i konsultacje publiczne.

Sprawność regulacyjna i uproszczenie

Nie dotyczy.

·Prawa podstawowe

Niniejsze zalecenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, w tym prawem do nauki, poszanowaniem różnorodności kulturowej, religijnej i językowej oraz niedyskryminacją. W zaleceniu propaguje się w szczególności prawa dzieci ustanowione w art. 24 oraz uwzględnia Konwencję ONZ o prawach dziecka, w szczególności jej art. 29 ust. 1 lit. c), który stanowi, że nauka dziecka jest ukierunkowana na rozwijanie w dziecku szacunku dla jego rodziców, jego tożsamości kulturowej, języka i wartości, dla wartości narodowych kraju, w którym mieszka dziecko, kraju, z którego dziecko pochodzi, jak i dla innych kultur 29 . Niniejsze zalecenie należy wdrażać zgodnie z tymi prawami i zasadami.

4.WPŁYW NA BUDŻET

Działania proponowane w niniejszym zaleceniu mające wpływ na budżet będą wspierane z wykorzystaniem istniejących zasobów programu Erasmus+, a także ewentualnie programu „Horyzont 2020” lub europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, pod warunkiem że przepisy odpowiedniego aktu podstawowego przewidują takie wsparcie. Przedmiotowa inicjatywa nie przesądza o wyniku negocjacji w sprawie kolejnych wieloletnich ram finansowych i przyszłych programów. Nie będzie potrzeby przeznaczenia dodatkowych środków z budżetu UE.

5.    INNE ELEMENTY

·Plany wdrożenia i monitorowanie, ocena i sprawozdania

W celu wsparcia wdrożenia Komisja proponuje opracowanie we współpracy z państwami członkowskimi wytycznych uzupełniających, które mogłyby wyeliminować stwierdzone braki we wdrażaniu nauczania i uczenia się ukierunkowanego na kompetencje.

Komisja zamierza informować o stosowaniu zaleceń w kontekście europejskiej współpracy w obszarze kształcenia, szkolenia i uczenia się.

·Dokumenty wyjaśniające (w przypadku dyrektyw)

Nie dotyczy.

·Szczegółowe objaśnienia poszczególnych przepisów wniosku

Przepisy państw członkowskich

Aby pomóc wszystkim dzieciom i młodym ludziom w osiąganiu poziomu biegłości w co najmniej jednym innym języku europejskim i zachęcić do nauczenia się dodatkowego (trzeciego) języka na poziomie samodzielnego użytkownika, we wniosku zaleca się, by państwa członkowskie:

·stosowały kompleksowe podejście do poprawy nauczania i uczenia się języka na wszystkich poziomach i we wszystkich sektorach kształcenia i szkolenia;

·stworzyły szkoły świadome znaczenia języków zgodnie z zasadami opisanymi w załączniku do niniejszego zalecenia, tym samym zapewniając nauczycielom odpowiednie wykształcenie i wsparcie;

·propagowały mobilność edukacyjną w kształceniu wszystkich nauczycieli języków oraz promowały okresy nauki za granicą;

·określiły i propagowały innowacyjne, wielojęzyczne metody pedagogiczne sprzyjające włączeniu społecznemu, tym samym w stosownych przypadkach wykorzystywały europejskie narzędzia i platformy;

·dążyły do opracowania metod mających na celu monitorowanie postępów w zakresie kompetencji językowych na różnych etapach kształcenia i szkolenia.

Przepisy Komisji

W zaleceniu proponuje się przyjęcie zamierzenia Komisji w zakresie:

·wspierania wdrażania zalecenia i jego załącznika poprzez ułatwienie partnerskiego uczenia się wśród państw członkowskich oraz opracowanie odpowiednich materiałów i narzędzi referencyjnych;

·udostępnienia finansowania Unii Europejskiej w celu wsparcia nauczania i uczenia się języka, a w szczególności wzmocnienia w ramach programu Erasmus+ – programu UE na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu – aspektu mobilności osób uczących się;

·wzmocnienia współpracy w obszarach specjalizacji z Radą Europy i jej Europejskim Centrum Języków Nowożytnych.

2018/0128 (NLE)

Wniosek

ZALECENIE RADY

w sprawie kompleksowego podejścia do nauczania i uczenia się języków

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 165 i 166,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)W komunikacie „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze” 30 Komisja Europejska określa wizję europejskiego obszaru edukacji, w której granice nie są przeszkodą dla wysokiej jakości edukacji włączającej, szkoleń i badań; normą jest spędzanie czasu w innym państwie członkowskim w celu nauki, studiowania lub pracy; znajomość dwóch języków oprócz języka ojczystego jest dużo bardziej rozpowszechniona; ludzie mają silne poczucie tożsamości europejskiej, a także świadomość europejskiego dziedzictwa kulturowego i jego różnorodności.

(2)Na nieoficjalnej sesji roboczej podczas Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu szefowie państw lub rządów omówili rolę edukacji i kultury dla przyszłości Europy. W konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 14 grudnia 2017 r. 31 wzywa się państwa członkowskie, Radę i Komisję, zgodnie z ich odpowiednimi kompetencjami, do podejmowania dalszych kroków w tym obszarze.

(3)Kompetencje językowe są centralnym elementem wizji europejskiego obszaru edukacji. Ze względu na rosnącą mobilność do celów kształcenia, szkolenia i pracy wewnątrz Unii, coraz większą migrację z państw trzecich do Unii oraz ogólną współpracę globalną należy z perspektywy systemów kształcenia i szkolenia ponownie rozważyć wyzwania związane z nauczaniem i uczeniem się języków oraz możliwości, jakie stwarza różnorodność językowa Europy.

(4)Zwiększenie zakresu i poprawa nauki języka mogłyby wzmocnić europejski wymiar nauczania 32 . Mogłyby przyczynić się do wsparcia rozwoju tożsamości europejskiej w jej pełnej różnorodności, uzupełniając tożsamości i tradycje lokalne, regionalne i krajowe, oraz lepszego zrozumienia Unii i jej państw członkowskich.

(5)Niemal połowa Europejczyków deklaruje, że nie jest w stanie prowadzić rozmowy w języku innym niż ich język ojczysty 33 . Brak kompetencji językowych stanowi źródło trudności, uniemożliwiając merytoryczną wymianę informacji między organami publicznymi a osobami fizycznymi ponad granicami Unii 34 .

(6)Jedynie cztery na dziesięć osób uczących się na poziomie kształcenia średniego osiąga poziom „samodzielnego użytkownika” w przypadku pierwszego języka obcego, wykazując zdolność do prowadzenia prostej rozmowy. Jedynie jedna czwarta osiąga ten poziom w drugim języku obcym 35 . Analiza porównawcza języków w obszarze kształcenia i szkolenia 36 wykazała, że większość państw członkowskich napotyka problemy związane z zapewnieniem odpowiednich efektów uczenia się w dziedzinie języków. Chociaż problemy istnieją we wszystkich sektorach edukacji, są one szczególnie poważne w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego, w przypadku którego kładzie się mniejszy nacisk na naukę języka.

(7)Ograniczone kompetencje językowe pozostają jedną z głównych przeszkód w wykorzystaniu możliwości oferowanych przez europejskie programy na rzecz kształcenia, szkolenia i młodzieży 37 . Z kolei wyższe kompetencje językowe umożliwią jednostkom wykorzystanie w większym stopniu możliwości, jakie oferuje rynek wewnętrzny, takich jak swobodny przepływ pracowników, jak również podejmowanie bardziej świadomych i sprawiedliwszych decyzji co do możliwości w pozostałych państwach UE.

(8)Znajomość języków obcych zapewnia przewagę konkurencyjną zarówno przedsiębiorstwom, jak i osobom poszukującym pracy – jeśli stanowi część szerszego zestawu przydatnych umiejętności 38 . Istnieje pozytywna korelacja między znajomością języków obcych i prawdopodobieństwem zatrudnienia 39 . Wyniki najnowszego badania dotyczącego ustawicznego szkolenia zawodowego (CVTS 2016 r.) pokazują jednak, że zaledwie 7,9 % przedsiębiorstw (które prowadzą szkolenia dla swoich pracowników) kieruje pracowników na kursy językowe (od 22,1 % na Słowacji do 0,5 % w Irlandii).

(9)Ludzie potrzebują odpowiedniego zestawu umiejętności i kompetencji, aby utrzymać obecny poziom życia, wspierać wysoki poziom zatrudnienia oraz wzmacniać spójność społeczną w kontekście przyszłego społeczeństwa i świata pracy 40 . Jest to również kluczowe w świetle zapewnienia pełnej integracji dzieci, uczniów i dorosłych będących imigrantami 41 . Konieczne jest zbadanie nowych sposobów uczenia się w przypadku społeczeństwa, które staje się coraz bardziej mobilne i cyfrowe 42 . Nabycie lepszych kompetencji językowych mogłoby wesprzeć rosnącą mobilność i współpracę w Unii. W szczególności zmiany cyfrowe pozwalają na naukę coraz większej liczby języków oraz ich praktykowanie poza szkołą i zakresem programu nauczania. Obecne procedury oceny nie odzwierciedlają w pełni tych zmian.

(10)Pierwsza zasada Europejskiego filaru praw socjalnych 43 stanowi, że każdy ma prawo do edukacji włączającej, charakteryzującej się dobrą jakością, szkoleń i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą mu w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy. Kompetencja językowa jest jedną z kompetencji kluczowych, które mogłyby zwiększyć zdolność do zatrudnienia, samorealizację, aktywność obywatelską i włączenie społeczne; kompetencję tę określono jako „zdolność właściwego i skutecznego korzystania z różnych języków w celu porozumiewania się” 44 .

(11)Ponad połowa państw członkowskich oficjalnie uznaje dla celów prawnych lub administracyjnych używane na ich terytorium języki regionalne i języki mniejszości, w tym narodowe języki migowe. Niektórych z tych języków używa się w wielu krajach. Językowy obraz Europy uzupełniają języki wniesione przez populację imigrantów 45 .

(12)Szkoły stają się coraz bardziej świadome konieczności zapewnienia, aby wszystkie dzieci bez względu na to, z jakich środowisk pochodzą i jaki jest ich język ojczysty, osiągały bardzo wysoki poziom znajomości języka nauczania – w stosownych przypadkach przy pomocy specjalnych środków wsparcia. Sprzyja to sprawiedliwszemu traktowaniu i większej równości szans oraz ogranicza ryzyko wczesnego kończenia nauki 46 .

(13)Świadomość znaczenia języków może obejmować świadomość i zrozumienie kompetencji językowych wszystkich uczniów, w tym kompetencji dotyczących języków, których nie naucza się w danej szkole. Szkoły mogą wprowadzać rozróżnienie między różnymi poziomami niezbędnych kompetencji językowych w zależności od kontekstu i celu oraz odpowiadającymi sytuacji każdego uczącego się, jego potrzebom, możliwościom i zainteresowaniom.

(14)Niedobór nauczycieli niektórych przedmiotów, w tym nauczycieli współczesnych języków obcych, przytacza się jako wyzwanie stojące przed ponad połową systemów kształcenia w Unii Europejskiej 47 , a niektóre państwa członkowskie przeprowadziły reformy lub stworzyły zachęty mające na celu rozwiązanie problemu niedoborów nauczycieli języków. Te reformy i zachęty mogą obejmować stypendia służące przyciągnięciu do nauczania absolwentów studiów językowych, którzy mają inne doświadczenie zawodowe, albo zreformowane programy kształcenia nauczycieli 48 .

(15)W ramach inicjatyw, które mają na celu poprawę kompetencji kluczowych w edukacji szkolnej 49 , w tym poprzez ściślejsze wiązanie ze sobą rzeczywistych doświadczeń z edukacją akademicką, wykorzystanie technologii cyfrowych i wspieranie innowacyjności w szkołach, zwiększono nacisk na efekty uczenia się 50 . Inicjatywy te były również pomocne w zdobywaniu kompetencji językowych.

(16)Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe, tj. nauczanie przedmiotów za pomocą języka obcego, oraz narzędzia cyfrowe i internetowe do nauki języka okazały się skuteczne w nauczaniu różnych kategorii osób uczących się 51 . Nauczyciele języków w całej Europie mogą skorzystać z ustawicznego doskonalenia zawodowego, zarówno aktualizując swoje kompetencje cyfrowe, jak i ucząc się, jak mogą najlepiej usprawnić swoją praktykę nauczania dzięki wykorzystaniu różnych metodyk i nowych technologii. Mógłby im w tym pomóc spis otwartych zasobów edukacyjnych 52 .

(17)W ramach szeregu inicjatyw europejskich wspierano wysiłki mające na celu definicję i rozwój kompetencji językowych. Europejski system opisu kształcenia językowego jest przejrzystym, spójnym i kompleksowym instrumentem odniesienia, który służy do oceny i porównywania poziomów kompetencji 53 . W jego ramach rozróżnia się między poziomem podstawowym, poziomem samodzielnego użytkownika i poziomem biegłości, przy czym ten ostatni poziom pozwala użytkownikowi pracować lub studiować w języku poddawanym ocenie. W 2018 r. uzupełniono ten instrument o nowe wskaźniki dotyczące mediacji, młodych osób uczących się oraz języka migowego, aby system był bardziej przystępny dla szerszego grona osób 54 .

(18)Europejski Znak Innowacyjności w zakresie Nauczania Języków Obcych 55 służy uznawaniu doskonałości i innowacyjności w nauczaniu języków we wszystkich państwach uczestniczących. Tworzy zachęty dla szkół, aby wykorzystywały nowe metody i strategie w realizacji priorytetów lokalnych, regionalnych, krajowych lub europejskich. Przyczynił się do zwiększenia świadomości na temat współpracy europejskiej w obszarze nauczania i uczenia się języków oraz zwiększania wielojęzycznej dynamiki w sektorach edukacyjnych 56 .

(19)Wszystkie państwa członkowskie zgadzają się, że należy zwiększać poziom wielojęzyczności i rozwijać kompetencje językowe w Unii 57 . Aby stworzyć dokładniejszy obraz kompetencji językowych w Unii, Komisja Europejska będzie prowadzić prace nad wnioskiem w sprawie nowego europejskiego benchmarku w dziedzinie kompetencji językowych, w tym nad możliwościami dotyczącymi gromadzenia danych.

(20)Choć należy uwzględnić fakt, że kompetencje językowe zdobywa się przez całe życie i konieczne jest zapewnienie odpowiednich możliwości na wszystkich etapach życia, niniejsze zalecenie dotyczy w szczególności kształcenia i szkolenia obowiązkowego i jest w pełni zgodne z zasadami pomocniczości i proporcjonalności w tym obszarze,

ZALECA, ABY PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE:

Zgodnie z prawem krajowym i europejskim, dostępnymi zasobami i uwarunkowaniami krajowym oraz w ścisłej współpracy ze wszystkimi właściwymi zainteresowanymi stronami:

1)Zbadały metody, za pomocą których można pomóc wszystkim młodym ludziom w osiąganiu poziomu biegłości w co najmniej jednym innym języku europejskim – oprócz języka nauczania – przed zakończeniem kształcenia i szkolenia średniego II stopnia i zachęcić do nauczenia się dodatkowego (trzeciego) języka na poziomie samodzielnego użytkownika.

2)Zastosowały kompleksowe podejścia do usprawniania nauczania i uczenia się języków na poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym i szkół – stosownie do potrzeb – wykorzystując przykłady działań z zakresu polityki przedstawione w załączniku.

3)Zapewniły, aby uwzględniono wszystkie sektory obowiązkowego kształcenia i szkolenia, rozpoczynając od jak najwcześniejszego etapu i obejmując kształcenie zawodowe.

4)Wspierały w ramach takich kompleksowych strategii zwiększanie świadomości językowej w szkołach i ośrodkach szkoleniowych poprzez:

a)aktywne wspieranie mobilności osób uczących się, w tym poprzez wykorzystywanie możliwości zapewnionych w ramach odpowiednich programów finansowania UE;

b)umożliwienie nauczycielom uwzględnienia używania konkretnego języka we właściwym im przedmiocie;

c)wzmacnianie kompetencji w języku nauczania jako podstawy do dalszej nauki i zdobywania osiągnięć przez wszystkie osoby uczące się, w szczególności osoby pochodzące ze środowisk migrantów i środowisk defaworyzowanych;

d)docenianie różnorodności językowej osób uczących się i wykorzystanie jej jako zasobu edukacyjnego, uwzględniając włączanie rodziców i szerszej społeczności lokalnej do nauczania języków;

e)zapewnianie możliwości oceniania i zatwierdzania kompetencji językowych, które nie stanowią części programu nauczania, ale które osoby uczące się zdobyły gdzie indziej, w tym poprzez rozszerzenie zakresu języków, które można dołączyć do kwalifikacji, jakie osoby uczące się otrzymują przy ukończeniu nauki szkolnej.

5)Wspierały nauczycieli, osoby prowadzące szkolenia i liderów edukacyjnych w zwiększaniu świadomości językowej poprzez:

a)inwestowanie we wstępne i ustawiczne kształcenie nauczycieli języków w celu dalszego zapewnienia szerokiej oferty językowej w kształceniu i szkoleniu obowiązkowym;

b)włączanie przygotowania na różnorodność językową w klasach w ramach kształcenia wstępnego i ustawicznego doskonalenia zawodowego nauczycieli i liderów edukacyjnych;

c)promowanie odbywania okresów nauki za granicą przez wszystkich studentów uczących się w celu uzyskania uprawnień nauczycielskich, jednocześnie zachęcając wszystkich nauczycieli i osoby prowadzące szkolenia do mobilności;

d)włączanie mobilności edukacyjnej do edukacji wszystkich nauczycieli języków, aby nauczyciele języków tuż po studiach posiadali co najmniej sześć miesięcy doświadczenia w uczeniu się lub nauczaniu za granicą;

e)zachęcanie do korzystania z sieci eTwinning 58 w celu wzbogacania doświadczeń z uczenia się w szkołach i rozwijania kompetencji językowych nauczycieli i uczniów.

6)Wspierały badania naukowe w zakresie innowacyjnych, włączających i wielojęzycznych metod pedagogicznych oraz ich wykorzystania, w tym korzystania z narzędzi cyfrowych i zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego.

7)Opracowały metody monitorowania zdobywania kompetencji językowych na różnych etapach kształcenia i szkolenia, uzupełniając istniejące informacje na temat zapewniania możliwości nauki języka.

8)Zgłaszały swoje doświadczenia i postępy w promowaniu nauki języków za pomocą istniejących ram i narzędzi.

NINIEJSZYM Z ZADOWOLENIEM PRZYJMUJE ZAMIERZENIE KOMISJI W ZAKRESIE:

1.Wspierania działań następczych w związku z niniejszym zaleceniem poprzez ułatwianie wzajemnego uczenia się między państwami członkowskich oraz opracowywanie we współpracy z państwami członkowskimi:

a)wytycznych na temat sposobu połączenia nauczania języka i oceniania kompetencji językowych z Europejskim systemem opisu kompetencji językowych 59 ;

b)opartych na dowodach wytycznych dotyczących nowych form uczenia się i podejść uzupełniających;

c)cyfrowych narzędzi do nauki języków i doskonalenia zawodowego kadry dydaktycznej w dziedzinie nauki języka, takich jak masowe, otwarte kursy internetowe, narzędzia do samooceny 60 , sieci, w tym eTwinning, oraz Teacher Academy w ramach platformy School Education Gateway;

d)metod i narzędzi służących wspieraniu i monitorowaniu kompetencji językowych w Unii Europejskiej.

2.Zwiększania w ramach programu Erasmus+ mobilności uczniów i osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego i wspierania ogólnego wykorzystania finansowania Unii Europejskiej, takiego jak Erasmus+, „Horyzont 2020”, Fundusz Azylu, Migracji i Integracji lub europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, w przypadkach, w których jest to stosowne dla wdrażania niniejszego zalecenia oraz jego załącznika, bez uszczerbku dla negocjacji w sprawie następnych wieloletnich ram finansowych.

3.Wzmacniania współpracy z Radą Europy oraz Europejskim Centrum Języków Nowożytnych w dziedzinie nauki języków w celu rozwijania innowacyjnych metod nauczania i uczenia się języków i zwiększania świadomości kluczowej roli nauki języków we współczesnych społeczeństwach.

4.Przedstawiania sprawozdań z działań następczych podejmowanych w związku z wdrażaniem niniejszego zalecenia za pośrednictwem istniejących ram i narzędzi.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

(1)    Komunikat Komisji „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze”; COM(2017) 673 final  

(2)    Konkluzje Rady Europejskiej z dnia 14 grudnia 2017 r.: http://www.consilium.europa.eu/media/32221/14-final-conclusions-rev1-pl.pdf  

(3)    Komisja Europejska (2017 r.), sprawozdanie roczne z 2017 r. w sprawie mobilności pracowników wewnątrz UE: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=738&langId=pl&pubId=8066&furtherPubs=yes  

(4)    Komisja Europejska (2017 r.), „Dokument otwierający debatę w sprawie wykorzystania możliwości płynących z globalizacji”: https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/reflection-paper-globalisation_pl.pdf  

(5)    Konkluzje prezydencji z posiedzenia Rady Europejskiej w Barcelonie, marzec 2002 r., http://ec.europa.eu/invest-in-research/pdf/download_en/barcelona_european_council.pdf

(6)    Komisja Europejska/EACEA/Eurydice (2017), „Kluczowe dane o nauczaniu języków w szkołach w Europie”, wydanie z 2017 r., https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/3b929832-3f61-11e7-a08e-01aa75ed71a1/language-pl/format-PDF

(7)    Na przykład: Kompetencje językowe na rzecz zwiększenia szans na rynku pracy, mobilności i wzrostu, SWD(2012) 372: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52012SC0372&from=EN ; Europejskie badanie kompetencji językowych przeprowadzono w 2011 r. Jego ustalenia opublikowano w czerwcu 2012 r. http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/repository/languages/library/studies/executive-summary-eslc_en.pdf

(8)    Kompetencje językowe na rzecz zwiększenia szans na rynku pracy, mobilności i wzrostu, SWD(2012) 372: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52012SC0372&from=EN  

(9)    Europejskie badanie kompetencji językowych przeprowadzono w 2011 r. Jego ustalenia opublikowano w czerwcu 2012 r. http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/repository/languages/library/studies/executive-summary-eslc_en.pdf  

(10)    Komisja Europejska (2015) „Study on comparability of language testing in Europe” [„Badanie porównywalności testowania języków w Europie”], http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/repository/education/library/reports/language-test-summary_en.pdf Komisja przedstawiła w 2014 r. propozycję dotyczącą europejskiego poziomu odniesienia dla kompetencji językowych, która została następnie odrzucona przez Radę.

(11)    Zob. na przykład Carl James i Peter Garrett: „Language awareness in the classroom” .

(12)    W celu zapoznania się z definicjami poziomu biegłości i poziomu samodzielnego użytkownika zob. europejski system opisu kształcenia językowego – tabela skali ogólnej: https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168045bc7d .

(13)    Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE)

(14)    W komunikacie Komisji „Nowy europejski program na rzecz umiejętności” COM(2016) 381 zwrócono kilkukrotnie uwagę na znaczenie zdobywania umiejętności językowych jako części składowej ogólnej europejskiej polityki dotyczącej umiejętności.

(15)    Wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, COM(2018) 24 ; dokument roboczy służb Komisji w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, SWD(2018) 14 .  

(16)    OECD (2016), Wyniki PISA 2015 r., https://www.oecd.org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf

(17)    Wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie promowania wspólnych wartości, edukacji włączającej i europejskiego wymiaru nauczania, COM(2018) 23 final

(18)    Komunikat Komisji „Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej”, COM(2018) 22

(19)    Teacher Academy: https://www.schooleducationgateway.eu/pl/pub/teacher_academy.htm  

(20)    20 zasad europejskiego filaru praw socjalnych: https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_pl

(21)    Komunikat Komisji w sprawie zwiększania wzrostu gospodarczego i spójności w regionach przygranicznych UE, COM(2017) 534

(22)    Załącznik do wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie wytycznych dotyczących polityk zatrudnienia państw członkowskich, COM(2017) 677 final

(23)    Komunikat Komisji „Plan działania na rzecz integracji obywateli państw trzecich”, COM(2016) 377

(24)    Komunikat Komisji w sprawie zwiększania wzrostu gospodarczego i spójności w regionach przygranicznych UE, COM(2017) 534

(25)    Komisja Europejska (2017 r.), sprawozdanie z wyników konsultacji z zainteresowanymi stronami – https://publications.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/96e12ad1-8b9b-11e7-b5c6-01aa75ed71a1  

(26)    Wszystkie sprawozdania są dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/education/library_pl?field_eac_eat_event_categories_value=language_teaching_learning&field_eac_eat_type_of_documentr_value=All&field_eac_eat_year_value=2014 .

(27)    Wszystkie sprawozdania są dostępne na stronie internetowej: https://ec.europa.eu/education/policy/multilingualism/multilingual-classrooms_pl .

(28)    Komisja Europejska / Eurydice (2017), „Kluczowe dane o nauczaniu języków w szkołach w Europie” https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/3b929832-3f61-11e7-a08e-01aa75ed71a1/language-pl/format-PDF

(29)    ONZ (1989), Konwencja o prawach dziecka przyjęta 20.11.1989 r.: http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx  

(30)    Komunikat Komisji „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze”; COM(2017)673 final  

(31)    Konkluzje Rady Europejskiej z dnia 14 grudnia 2017 r.: http://www.consilium.europa.eu/media/32197/14-final-conclusions-pl.pdf

(32)    Wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie promowania wspólnych wartości, edukacji włączającej i europejskiego wymiaru nauczania, COM(2018) 23 final

(33)    Europejczycy i języki – streszczenie sprawozdania ze specjalnego badania Eurobarometr, 2012 r.: http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/archives/ebs/ebs_386_sum_en.pdf

(34)    Komunikat Komisji w sprawie zwiększania wzrostu gospodarczego i spójności w regionach przygranicznych UE, COM(2017) 534

(35)    Komisja Europejska (2012) – „First European Survey on language competences, executive summary” [„Pierwsze europejskie badanie kompetencji językowych, streszczenie”] : http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/repository/languages/library/studies/executive-summary-eslc_en.pdf

(36)    Komisja Europejska (2014) – „Comparative analysis of languages in education and training” [„Analiza porównawcza języków w obszarze kształcenia i szkolenia”]: http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/repository/languages/library/studies/lang-eat_en.pdf

(37)    Program Erasmus+ oferuje wsparcie językowe online, aby wyrównać te braki. https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/online-linguistic-support_pl

(38)    Komisja Europejska (2015) „Study on Foreign Language Proficiency and Employability” [„Badanie dotyczące biegłej znajomości języków obcych i zdolności do zatrudnienia”] .

(39)    Komisja Europejska (2015) „Languages and employability” [„Języki i zdolność do zatrudnienia”] .

(40)    Zob. Komisja Europejska (2017), „Dokument dotyczący społecznego wymiaru Europy”, https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/reflection-paper-social-dimension-europe_pl.pdf

(41)    Komunikat Komisji „Plan działania na rzecz integracji obywateli państw trzecich”, COM(2016) 377 .

(42)    Zob. Komisja Europejska (2017), „Dokument otwierający debatę w sprawie wykorzystania możliwości płynących z globalizacji”, https://ec.europa.eu/commission/publications/reflection-paper-harnessing-globalisation_pl

(43)    Komunikat Komisji w sprawie ustanowienia Europejskiego filaru praw socjalnych, COM(2017) 250

(44)    Wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, COM(2018) 24  

(45)    Komisja Europejska/EACEA/Eurydice (2017), „Kluczowe dane o nauczaniu języków w szkołach w Europie”, wydanie z 2017 r., https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/3b929832-3f61-11e7-a08e-01aa75ed71a1/language-pl/format-PDF

(46)    Komisja Europejska (2017 r.), Monitor Kształcenia i Szkolenia: http://ec.europa.eu/education/policy/strategic-framework/et-monitor_pl  

(47)    Komisja Europejska/EACEA/Eurydice (2018), „Kariera zawodowa nauczycieli w Europie: Początki pracy zawodowej, awans i system wsparcia”: https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/images/b/b9/220EN_teaching_careers_N_cert.pdf  

(48)    Komisja Europejska (2014) – Languages in education and training: Final comparative analysis [„Końcowa analiza porównawcza języków w obszarze kształcenia i szkolenia”], zob. przypis 36.

(49)    Dokument roboczy służb Komisji w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, SWD(2018) 14

(50)    Komunikat Komisji „Rozwój szkół i doskonały poziom nauczania warunkiem dobrego startu życiowego”, COM(2017) 248 .

(51)    Komisja Europejska (2014), „Report on improving the effectiveness of language learning” [„Sprawozdanie w sprawie poprawy efektywności nauki języka”]: http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/repository/languages/library/studies/clil-call_en.pdf  

(52)    Europejskie Centrum Języków Nowożytnych: ICT-Rev https://ict-rev.ecml.at/  

(53)    Rada Europy (2001) – Europejski system opisu kształcenia językowego : https://www.google.com/search?hl=en&q=Global+levels+https%3A%2F%2Fwww.coe.int%2Fen%2Fweb%2Fcommon-european-framework-reference-languages%2Ftable-1-cefr-3.3-common-reference-levels-global-scale&gws_rd=ssl

(54)    Rada Europy (2018) – Europejski system opisu kształcenia językowego: Dokument towarzyszący zawierający nowe wskaźniki: https://rm.coe.int/cefr-companion-volume-with-new-descriptors-2018/1680787989  

(55)    Europejski Znak Innowacyjności w zakresie Nauczania Języków Obcych przyznaje się w ramach programu Komisji Europejskiej Erasmus+.

(56)    Europejski Znak Innowacyjności w zakresie Nauczania Języków Obcych: http://ec.europa.eu/education/initiatives/language-label_pl

(57)    Konkluzje Rady z dnia 20 maja 2014 r. w sprawie wielojęzyczności oraz rozwijania kompetencji językowych, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52014XG0614(06)

(58)    eTwinning to społeczność nauczycieli uczących na etapach od przedszkola do szkoły średniej II stopnia, znajdująca się na zabezpieczonej platformie internetowej: https://www.etwinning.net .

(59)    Na podstawie doświadczeń i wiedzy specjalistycznej pozyskanych przez Radę Europy przy opracowywaniu i aktualizacji europejskiego systemu opisu kształcenia językowego oraz przez Europejskie Centrum Języków Nowożytnych i Komisję Europejską podczas wykorzystania tego dorobku w kształceniu nauczycieli za pośrednictwem współfinansowanych projektów: https://relang.ecml.at/Home/tabid/4079/language/en-GB/Default.aspx .

(60)    Obecnie Europass oferuje narzędzie do samooceny kompetencji językowych, a jego funkcjonowanie i skuteczność zostaną poddane przeglądowi w ramach wdrażania nowej decyzji w sprawie Europass. https://europass.cedefop.europa.eu/pl/documents/european-skills-passport/language-passport  

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia22.5.2018

COM(2018) 272 final

ZAŁĄCZNIK

do

zalecenia Rady

w sprawie kompleksowego podejścia do nauczania i uczenia się języków

{SWD(2018) 174 final}

ZAŁĄCZNIK
Świadomość językowa w szkołach –
rozwój kompleksowych podejść do nauki języków

Kompleksowe podejścia do języka mogłyby wesprzeć wdrożenie zalecenia w sprawie nauki języków. W niniejszym załączniku wymieniono szereg zasad pedagogicznych i dobrych praktyk, które wspólnie mają na celu zwiększenie ogólnej świadomości językowej w szkołach, a ostatecznym celem jest poprawa efektów uczenia się języków.

Nauczanie języka jest ważnym elementem w stosunku do wszystkich przedmiotów, biorąc pod uwagę różne sposoby używania języka w klasie i kluczową rolę języka w uczeniu się i zrozumieniu treści przedmiotu. Zdobycie dobrej znajomości języka nauczania idzie w parze z rozwojem wiedzy przedmiotowej i zrozumienia.

Świadomość językowa w szkołach i ośrodkach szkoleniowych może wspierać zrozumienie, że nauka języków jest procesem dynamicznym i stanowi ciągłość – nabycie języka ojczystego i jego różnych rejestrów i stylów jest kontynuowane i jest głęboko powiązane z nauką innych języków, na różnych poziomach zaawansowania, odpowiadających sytuacji, potrzebom i zainteresowaniom każdego ucznia.

Świadomość językowa w szkołach i ośrodkach szkoleniowych może wspierać refleksje na temat wymiaru językowego na wszystkich poziomach organizacji, nauczania i praktyki szkolnej: w rozwoju umiejętności czytania i pisania, nauce języków obcych, w nauczaniu przedmiotowym, w uznawaniu innych języków wprowadzanych przez uczniów, w komunikacji z rodzicami oraz w szerszym środowisku szkolnym itp.

Takiemu zrozumieniu świadomości językowej może sprzyjać ścisła współpraca między różnymi członkami społeczności szkolnej, najlepiej w ramach koncepcji szkoły jako organizacji uczącej się lub w ramach podejścia typu „szkoła jako całość”.

W celu wspierania świadomości językowej w szkołach i ośrodkach szkoleniowych zidentyfikowano następujące przykłady dobrych praktyk.

1. Wielojęzyczność w szkołach i ośrodkach szkoleniowych

·Pozytywna postawa w stosunku do różnorodności językowej może pomóc w stworzeniu środowiska przyjaznego językowi, w którym uczenie się i używanie wielu języków jest postrzegane jako bogactwo i zasób. Można zwiększyć i wspierać świadomość znaczenia nauki języków oraz korzyści edukacyjnych, poznawczych, społecznych, międzykulturowych, zawodowych i ekonomicznych wynikających z powszechniejszego stosowania języków.

·Rozwój kompetencji językowych i świadomości językowej można w sposób przekrojowy włączyć do programów nauczania. Integracja języków i innych przedmiotów może umożliwić bardziej autentyczne uczenie się ukierunkowane na rzeczywiste sytuacje.

·Motywację osób uczących się do nauki języków można poprawić poprzez powiązanie treści nauczania z własnym życiem i zainteresowaniami tych osób, uwzględnienie uczenia się nieformalnego i zachęcanie do synergii z zajęciami pozaprogramowymi. Powiązania pomiędzy codzienną praktyką językową a szkołami lub ośrodkami szkoleniowymi mogą zostać wzmocnione poprzez uznawanie dotychczasowych efektów uczenia się i nabytych umiejętności związanych z językiem oraz oferowanie możliwości dodawania kompetencji językowych nabytych poza kształceniem formalnym do świadectw ukończenia szkoły.

·Cały repertuar językowy osoby uczącej się może być ceniony i wspierany w szkole, a także wykorzystywany jako zasób pedagogiczny do dalszej nauki wszystkich osób uczących się. Uczniowie mogą pomagać sobie nawzajem w uczeniu się, wyjaśniać swój język lub języki innym i porównywać te języki.

·Szkoły mogą oferować szerszy zakres języków oprócz głównych języków wykorzystywanych na świecie do komunikacji. Ich wykorzystanie może być różne w zależności od tego, czy w danym kraju są dwa języki urzędowe lub większa ich liczba, czy też istnieje deklarowane zainteresowanie propagowaniem nauki języka kraju sąsiedzkiego.

·Założenie dwujęzycznych przedszkoli i szkół w regionach przygranicznych zachęci dzieci do nauki języka swojego sąsiada od najmłodszych lat i zmniejszy bariery językowe w regionach transgranicznych.

2. Wydajne i innowacyjne nauczanie dla lepszej nauki języka

·Potencjał narzędzi cyfrowych mógłby zostać w pełni wykorzystany w celu poprawy uczenia się języków, ich nauczania i oceny. Technologia może w znacznym stopniu wspierać poszerzanie oferty językowej, stwarzać możliwości kontaktu z językiem i być bardzo przydatna do wspierania tych języków, których nie naucza się w szkołach. Rozwój myślenia krytycznego i umiejętności korzystania z mediów oraz odpowiednie wykorzystanie technologii mogą być istotnym elementem uczenia się w tym kontekście.

·Współpraca wirtualna między szkołami za pośrednictwem eTwinningu może umożliwić młodzieży poprawę nauki języka, pracę z rówieśnikami z innego kraju i przygotowanie się do mobilności w celu nauki, szkolenia lub wolontariatu za granicą.

·Mobilność uczniów, w tym w ramach programu Erasmus +, może stać się stałym elementem procesu uczenia się. Powinno to objąć także wirtualną i szerzej rozumianą mobilność pracowników.

·Nauczyciele, osoby prowadzące szkolenia i osoby uczące się mogą korzystać z połączenia oceniania diagnostycznego, kształtującego i podsumowującego w celu monitorowania i oceny rozwoju języka. Poszczególne portfolio językowe służą do śledzenia postępów, na przykład za pośrednictwem europejskiego portfolio językowego lub paszportu językowego Europass.

3. Wsparcie dla nauczycieli i osób prowadzących szkolenia

·Nauczycieli języków nowożytnych można zachęcać do wzięcia udziału w programach wymiany z krajami, w których mówi się językiem docelowym, w ramach ich kształcenia wstępnego lub dalszego doskonalenia zawodowego. Każdy nauczyciel języka będący niedawnym absolwentem mógłby mieć możliwość przebywania przez co najmniej sześć miesięcy za granicą w ramach uczenia się lub nauczania.

·Nauczyciele i osoby prowadzące szkolenia z zakresu innych przedmiotów niż języki nowożytne mogliby zdobywać świadomość językową i wiedzę na temat dydaktyki języków obcych oraz zdobywać strategie wspierania osób uczących się.

·Do nauczania języków można włączyć asystentów językowych, wykorzystując możliwości oferowane przez systemy wymiany między państwami członkowskimi.

·Nauczycielom można udostępnić możliwości ustawicznego doskonalenia zawodowego (poprzez sieci, wspólnoty praktyków, masowe internetowe kursy językowe, centra wiedzy, wspólne e-uczenie się, badania w działaniu itp.), aby byli oni na bieżąco z najnowszymi innowacjami pedagogicznymi i aby podnosić ich umiejętności.

4. Partnerstwa i powiązania w szerszym środowisku szkolnym w celu wspierania nauki języków

·Szkoły i ośrodki szkoleniowe mogłyby współpracować z rodzicami w zakresie tego, w jaki sposób wspierać naukę języka ich dzieci, zwłaszcza gdy dzieci dorastają w kontakcie z więcej niż jednym językiem lub używają w domu innego języka niż język nauczania. 

·Szkoły i ośrodki szkoleniowe mogą nawiązywać partnerstwa z ośrodkami nauki języków obcych / laboratoriami językowymi, bibliotekami publicznymi, ośrodkami kulturalnymi lub innymi stowarzyszeniami kulturalnymi, uniwersytetami i ośrodkami badawczymi w celu stworzenia bardziej angażujących środowisk edukacyjnych, wzbogacenia wykorzystania języków oraz poprawy i innowacji w praktyce nauczania.

·Szkoły, ośrodki szkoleniowe i gminy mogą łączyć zasoby, aby stworzyć ośrodki nauki języków obcych z większą ofertą języków, w celu utrzymania języków mniej powszechnych lub języków, które nie są nauczane w szkołach.

·Współpraca z pracodawcami w danym regionie lub poza nim może pomóc w zrozumieniu znaczenia kompetencji językowych w życiu zawodowym i może przyczynić się do zapewnienia, aby zdobyte kompetencje językowe skutecznie wspierały zdolność do zatrudnienia.

·Można zachęcać do transgranicznych partnerstw między instytucjami edukacyjnymi i szkoleniowymi w regionach przygranicznych. Można ułatwić mobilność uczniów, nauczycieli, osób prowadzących szkolenia i personelu administracyjnego, a także doktorantów i naukowców, oferując informacje i kursy w językach używanych w kraju sąsiadującym. Propagowanie wielojęzyczności w ramach tych transgranicznych partnerstw może przygotować absolwentów do wejścia na rynek pracy po obu stronach granicy.