KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 23.11.2017

COM(2017) 693 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Sprawozdanie w sprawie funkcjonowania europejskiego rynku dwutlenku węgla

Spis treści

Wykaz akronimów i skrótów    

1.    WPROWADZENIE    

2.    INFRASTRUKTURA EU ETS    

2.1.    Uwzględnienie działalności, instalacji i operatorów statków powietrznych    

2.2.    Rejestr Unii i dziennik transakcji Unii Europejskiej (EUTL)    

3.    FUNKCJONOWANIE RYNKU UPRAWNIEŃ DO EMISJI DWUTLENKU WĘGLA W 2016 r.    

3.1.    Podaż: uprawnienia wprowadzane do obrotu    

3.1.1.    Pułap    

3.1.2.    Wydane uprawnienia    

3.1.3.    Międzynarodowe jednostki emisji    

3.2.    Popyt: uprawnienia wyłączone z obiegu    

3.3.    Zachowanie równowagi między podażą a popytem    

4.    LOTNICTWO    

5.    NADZÓR RYNKU    

5.1.    Charakter prawny i status podatkowy uprawnień do emisji    

6.    MONITOROWANIE, RAPORTOWANIE I WERYFIKACJA EMISJI    

7.    PRZEGLĄD UZGODNIEŃ ADMINISTRACYJNYCH    

8.    ZGODNOŚĆ I EGZEKWOWANIE    

9.    WNIOSKI I PROGNOZA    

ZAŁĄCZNIK    

Wykaz akronimów i skrótów

AVR        rozporządzenie w sprawie akredytacji i weryfikacji

WO        właściwy organ

CCS        wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla

CDM        mechanizm czystego rozwoju

CER        jednostka poświadczonej redukcji emisji

CORSIA    mechanizm kompensacji i redukcji CO2 w międzynarodowym lotnictwie cywilnym

EA        Europejska Współpraca w Dziedzinie Akredytacji

EOG        Europejski Obszar Gospodarczy

EEX        European Energy Exchange

EBI        Europejski Bank Inwestycyjny

ERU        jednostka redukcji emisji

EU ETS    unijny system handlu uprawnieniami do emisji

EUTL        dziennik transakcji Unii Europejskiej

GHG        gaz cieplarniany

ICAO        Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego

ICE        ICE Future Europe

JI        mechanizm wspólnego wdrożenia

MAR        rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku

MiFID2    dyrektywa w sprawie rynków instrumentów finansowych

MRR        rozporządzenie w sprawie monitorowania i raportowania

MRV        monitorowanie, raportowanie i weryfikacja

MRVA    monitorowanie, raportowanie, weryfikacja i akredytacja

MSR        rezerwa stabilności rynkowej

NAB        krajowa jednostka akredytująca

NER        rezerwa dla nowych instalacji

PFC        perfluorowęglowodory

OZE        odnawialne źródło energii

TNAC        całkowita liczba uprawnień w obiegu

1.WPROWADZENIE

Od 2005 r. unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) stanowi kamień węgielny strategii UE na rzecz ograniczania emisji gazów cieplarnianych z przemysłu i sektora energetycznego. Przyczynia się on znacząco do osiągnięcia celu UE polegającego na redukcji emisji gazów cieplarnianych o 20 % do 2020 r. w porównaniu z poziomem z 1990 r. Mimo że UE jest na dobrej drodze do przekroczenia tego celu 1 , osiągnięcie redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40 % do 2030 r. – jak przewidziano w unijnych ramach polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030 – wymaga ciągłych postępów 2 . Ten wewnętrzny cel na 2030 r. zostanie zrealizowany zbiorczo przez UE, poprzez redukcje w sektorach objętych i nieobjętych systemem handlu uprawnieniami do emisji. Niemniej jednak sprawnie funkcjonujący i zreformowany EU ETS będzie stanowił główny mechanizm służący do realizacji tego celu, ułatwiając obniżenie emisji gazów cieplarnianych w sektorach objętych systemem o 43 % w porównaniu z 2005 r.

Aby cel mógł być osiągnięty dzięki EU ETS, w lipcu 2015 r. Komisja przedstawiła wniosek ustawodawczy 3 w sprawie reformy EU ETS na potrzeby czwartego okresu rozliczeniowego (2021–2030). Na początku listopada 2017 r., w następstwie szeroko zakrojonych rozmów trójstronnych, osiągnięto porozumienie polityczne w sprawie wniosku 4 .

Niniejsze sprawozdanie w sprawie funkcjonowania europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla jest przedstawiane zgodnie z wymogami określonymi w art. 10 ust. 5 i art. 21 ust. 2 dyrektywy 2003/87/WE 5 (dyrektywa w sprawie EU ETS). Jak określono w dyrektywie, celem sprawozdania jest zapewnienie regularnego corocznego obrazu zmian na europejskim rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla.

Tabela 1: sprawozdania w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla opublikowane w poprzednich latach 6

Niniejsze sprawozdanie dotyczy 2016 r., ale przedstawia także niektóre inicjatywy zaproponowane lub uzgodnione w 2017 r. Sprawozdanie to w porównaniu z poprzednim zawiera nowy rozdział dotyczący systemów rekompensat za pośrednie koszty emisji, a także informacje dotyczące wskaźnika nadwyżki rezerwy stabilności rynkowej, który został po raz pierwszy opublikowany w maju 2017 r. O ile nie wskazano inaczej, dane wykorzystane do celów niniejszego sprawozdania są danymi publicznie dostępnymi będącymi w posiadaniu Komisji przed dniem 30 czerwca 2017 r.

Ogólne i opisowe informacje na temat różnych aspektów EU ETS umieszczono w ramkach w poszczególnych częściach sprawozdania.

2.INFRASTRUKTURA EU ETS

2.1.Uwzględnienie działalności, instalacji i operatorów statków powietrznych

Według sprawozdań sporządzonych na podstawie art. 21 i złożonych przez państwa uczestniczące 7 w 2017 r., łączna liczba dopuszczonych instalacji wynosiła 10 790 w 2016 r. w porównaniu z około 10 950 w 2015 r. i około 11 200 w 2014 r.

Podobnie jak w latach poprzednich w 2016 r. w ramach EU ETS większość spalanych paliw stanowiły paliwa kopalne. Niemniej jednak 29 państw zgłosiło także wykorzystanie biomasy (w porównaniu z 27 w 2015 r.) w związku z 2 079 instalacjami (19 % wszystkich instalacji). Tylko dwa państwa (Liechtenstein i Malta) nie zgłosiły żadnego wykorzystania biomasy 8 . W 2016 r. emisje pochodzące z biomasy wynosiły około 141 mln ton CO2 (8 % emisji zgłoszonych w ramach EU ETS) w porównaniu do około 125 mln ton CO2 w 2015 r. (około 7 % emisji zgłoszonych w ramach EU ETS). Te same dwa państwa co w ubiegłym roku (Niemcy i Szwecja) zgłosiły niewielkie wykorzystanie biopaliwa w przypadku trzech operatorów statków powietrznych (w porównaniu z czterema operatorami w 2015 r.) 9 . 

Dane z 2016 r. dla kategorii instalacji określonych w oparciu o roczne emisje 10 wskazują, że – tak jak w poprzednich latach – około 72 % instalacji należało do kategorii A, niemal 21 % – do kategorii B i niewiele ponad 7 % – do kategorii C. Ponad 6 202 instalacji zgłoszono jako „instalacje o niskim poziomie emisji” (57,5 % wszystkich).

We wszystkich państwach uczestniczących znajdują się instalacje EU ETS, których działalność obejmuje spalanie. Natomiast instalacje, których działalność obejmuje rafinację ropy, produkcję stali, cementu, wapna, szkła, wyrobów ceramicznych, masy włóknistej i papieru, można znaleźć w większości państw uczestniczących. W zakresie działań w ramach EU ETS dodatkowo wymienionych dla emisji gazów cieplarnianych innych niż CO2 zgłoszone zostały zezwolenia wydane w odniesieniu do aluminium pierwotnego i perfluorowęglowodorów (PFC) w 13 państwach (DE, EL, ES, FR, IS, IT, NL, NO, RO, SI, SK, SE, UK), natomiast w odniesieniu do produkcji kwasu azotowego i N2O – w 21 państwach (z wyjątkiem DK, EE, IE, IS, CY, LI, LV, LU, MT i SI). Inne sektory produkcji N2O – produkcja kwasu adypinowego i produkcja glioksalu i kwasu glioksalowego – zostały zgłoszone w odpowiednio trzech (DE, FR i IT) i dwóch (DE i FR) państwach. Działalność obejmującą wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla zgłosiły te same dwa państwa (FR i NO) co w zeszłym roku.

Osiem państw (DE, ES, FR, HR, IS, IT, SI, UK) skorzystało z możliwości wyłączenia małych podmiotów uczestniczących w systemie z zakresu EU ETS zgodnie z art. 27 dyrektywy w sprawie EU ETS. W 2016 r., podobnie jak w 2015 r., wielkość wyłączonych emisji wyniosła ok. 4 mln ton CO2 (ok. 0,22 % całkowitej liczby uprawnień).

Ze sprawozdań złożonych w 2017 r. zgodnie z art. 21 wynika, że jak dotąd siedem państw (BE, DK, FR, HR, HU, LI, LT) skorzystało z zapisów art. 13 rozporządzenia Komisji (UE) nr 601/2012 („w sprawie monitorowania i raportowania”) w celu dopuszczenia stosowania uproszczonych planów monitorowania w przypadku instalacji stacjonarnych niskiego ryzyka. Od 2015 r. do grupy tych państw dołączyła tylko Dania. W przypadku operatorów statków powietrznych o niskim poziomie emisji cztery państwa zgłosiły stosowanie tego zapisu (BE, FI, IS oraz PL), przy czym do grona tego dołączyła w 2015 r. Belgia.

Udział operatorów statków powietrznych przedstawia się następująco: w 2016 r. plan monitorowania zgłosiło 503 operatorów statków powietrznych, w porównaniu do 524 w 2015 r. i 611 w 2014 r. Wskazuje to na ustabilizowanie się liczby operatorów statków powietrznych objętych EU ETS. Niemal 60 % (300) zgłoszonych operatorów wykonywało zarobkowe przewozy lotnicze, a pozostałe 40 % (203) wykonywało lotnicze przewozy niezarobkowe 11 . Łącznie 249 z nich (prawie 50 %) zaklasyfikowano jako małe podmioty uczestniczące w systemie (w porównaniu do 274 (52 %) w 2015 r. i 329 (54 %) w 2014 r.).

2.2.Rejestr Unii i dziennik transakcji Unii Europejskiej (EUTL)

W 2016 r. rejestr Unii w dalszym ciągu świadczył rzetelne usługi na rzecz europejskich podmiotów uczestniczących w systemie (instalacje stacjonarne i operatorzy statków powietrznych), przedsiębiorstw handlowych i organów krajowych.

Do rejestru wprowadzono kilka usprawnień technicznych i poprawiono jego użyteczność. Usprawnienia dotyczyły funkcji obsługi użytkowników, rachunków i transakcji, jak również systemu uwierzytelniania, który znacznie udoskonalono i którego nazwę zmieniono na EU Login.

Latem 2017 r. Komisja przeprowadziła ankietę dotyczącą interfejsu użytkownika rejestru Unii. Użytkowników poproszono o opinie na temat obecnego interfejsu. Celem była dalsza poprawa doświadczenia użytkownika rejestru.

3.FUNKCJONOWANIE RYNKU UPRAWNIEŃ DO EMISJI DWUTLENKU WĘGLA W 2016 r. 

W niniejszym rozdziale przedstawiono informacje o podaży i popycie w ramach EU ETS. W części dotyczącej podaży zawarto informacje o pułapach emisji, przydziale bezpłatnych uprawnień, programie NER300, aukcjach uprawnień do emisji, odstępstwie od sprzedaży wszystkich uprawnień na aukcji w przypadku sektora energetycznego i wykorzystaniu międzynarodowych jednostek emisji. Tegoroczne sprawozdanie uzupełniono o nowy element: rozdział o systemach rekompensat pośrednich kosztów emisji.

Aby naświetlić sytuację po stronie popytu, przedstawiono informacje o liczbie zweryfikowanych emisji i metodach równoważenia podaży i popytu w zakresie uprawnień do emisji, takich jak rezerwa stabilności rynkowej.

3.1.Podaż: uprawnienia wprowadzane do obrotu 

3.1.1.Pułap

W tabeli 2 przedstawiono dane liczbowe dotyczące pułapu dla instalacji stacjonarnych oraz liczbę uprawnień do emisji lotniczych wprowadzonych rocznie do obiegu 12 w odniesieniu do każdego roku podczas 3. etapu EU ETS.

Tabela 2: Pułap EU ETS na lata 2013–2020

3.1.2.Wydane uprawnienia

3.1.2.1.Przydział bezpłatnych uprawnień 

Na 3. etapie 39 % całkowitej ilości dostępnych uprawnień zostanie przydzielone bezpłatnie na instalacje przemysłowe i instalacje wytwarzające energię elektryczną w odniesieniu do ciepła, które wytwarzają. Ilość ta będzie dalej zwiększana ze względu na przydziały dla nowych instalacji do 2020 r. Obecnie niemożliwe jest określenie, jaka część rezerwy dla nowych instalacji zostanie wykorzystana w następnych latach. Niemniej jednak ocena skutków Komisji z 2015 r. 15 wykazała, że zgodnie z tendencjami przewiduje się, że nie więcej niż 2 % pułapu zostanie dodatkowo przydzielone bezpłatnie z rezerwy dla nowych instalacji. W związku z tym oczekuje się, że przydział bezpłatnych uprawnień na 3. etapie wyniesie około 41 % całkowitej kwoty. Ponadto około 2 % całkowitego pułapu przeznaczono na sfinansowanie wdrożenia innowacyjnych niskoemisyjnych technologii w ramach programu NER300 16 . W związku z tym udział aukcji w 3. etapie wynosi 57 %.

Na 3. etapie nowe instalacje oraz instalacje znacząco zwiększające zdolność produkcyjną kwalifikują się do objęcia dodatkowym przydziałem bezpłatnych uprawnień z rezerwy dla nowych instalacji. Po odjęciu 300 mln uprawnień na rzecz programu NER300 początkowa rezerwa dla nowych instalacji wynosiła 480,2 mln uprawnień. Zarezerwowano 139,9 mln uprawnień na potrzeby 654 instalacji na cały okres trwania 3. etapu 17 . Pozostałą rezerwę dla nowych instalacji, która wynosi 340,3 mln uprawnień, można będzie rozdzielić w przyszłości. Oczekuje się jednak, że znaczna liczba tych uprawnień pozostanie nieprzydzielona.

Do czerwca 2017 r. przydział zmniejszono o około 301,9 mln uprawnień przeznaczonych dla instalacji, które zamknięto lub których produkcję lub zdolność produkcyjną ograniczono w porównaniu z ich produkcją lub zdolnością produkcyjną wykorzystaną początkowo do wyliczenia przydziału w ramach 3. etapu.

Tabela 3: Liczba uprawnień (w mln) przydzielonych bezpłatnie na rzecz przemysłu w latach 2013–2017 18

Ponieważ popyt na przydział bezpłatnych uprawnień przekroczył dostępną ilość, przydział na wszystkie instalacje w ramach EU ETS ograniczono o taki sam odsetek w wyniku zastosowania „jednorodnego międzysektorowego współczynnika korygującego” (zgodnie z dyrektywą w sprawie ETS). Współczynnik korygujący został wyliczony jako redukcja liczby przydziałów bezpłatnych uprawnień na poziomie ok. 6 % w 2013 r., przy czym współczynnik wzrasta co roku, aż do osiągnięcia poziomu ok. 18 % w 2020 r.

W dniu 28 kwietnia 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości 20 unieważnił od dnia 1 marca 2017 r. wartości międzysektorowego współczynnika korygującego ustanowione decyzją Komisji 2013/448/UE (zob. dodatek 5 do załącznika). Wskutek tego w dniu 24 stycznia 2017 r. Komisja dokonała rewizji wartości określonych w tej decyzji 21  w sposób zapewniający ich zgodność z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości.

3.1.2.2.Program NER300

W wyniku obydwu zaproszeń do składania wniosków przyznano łącznie 2,1 mld EUR na 38 projektów w zakresie odnawialnych źródeł energii i 1 system CCS realizowanych w 20 państwach członkowskich UE. W tym momencie realizowane są już cztery projekty: projekt dotyczący bioenergii BEST we Włoszech, projekt dotyczący bioenergii Verbiostraw w Niemczech, Windpark Blaiken w Szwecji, a także od 1 lipca 2017 r. projekt dotyczący morskiej farmy wiatrowej Veja Mate na niemieckich wodach Morza Północnego.

Do tej pory w przypadku łącznie 13 projektów podjęto ostateczne decyzje inwestycyjne, natomiast cztery projekty zostały anulowane. Komisja złożyła wniosek o reinwestycję funduszy pozostałych z anulowanych projektów, które wynoszą co najmniej 436 mln EUR, w istniejące instrumenty finansowe, tj. projekty demonstracyjne dotyczące energii (EDP) InnovFin oraz instrument dłużny w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, które są zarządzane przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). W tym celu w maju 2017 r. państwa członkowskie zatwierdziły w ramach Komitetu ds. Zmian Klimatu stosowną poprawkę 22 do decyzji dotyczącej NER300 23 .

Tabela 4: Projekty NER300, które otrzymały dotacje w ramach pierwszego i drugiego zaproszenia do składania wniosków 24

Nie przewiduje się ogłaszania dalszych zaproszeń do składania wniosków w ramach NER300. Komisja skupia się obecnie na wdrażaniu 25 projektów, które otrzymały dotacje, a także na szybkiej reinwestycji pozostałych funduszy.

3.1.2.3.Rekompensata pośrednich kosztów emisji

Do tej pory Komisja zatwierdziła 10 programów pomocy państwa w zakresie rekompensaty pośrednich kosztów emisji. W tabeli 5 przedstawiono zestawienie programów dotyczących rekompensaty pośrednich kosztów emisji zatwierdzonych od 2013 r.

Tabela 5: Programy dotyczące rekompensaty pośrednich kosztów emisji zatwierdzone w ramach wytycznych w sprawie systemu handlu emisjami po 2012 r. 26

3.1.2.4.Sprzedaż uprawnień na aukcji

W okresie sprawozdawczym aukcje odbywały się za pośrednictwem następujących platform aukcyjnych:

·Platforma European Energy Exchange AG („EEX”) prowadząca sprzedaż na aukcji jako wspólna platforma aukcyjna dla 25 państw członkowskich uczestniczących we wspólnym postępowaniu o udzielenie zamówienia oraz dla Polski, która wycofała się ze wspólnego postępowania o udzielenie zamówienia, jednak nie wybrała jeszcze własnej platformy aukcyjnej. Na dzień 5 września 2016 r. EEX prowadzi aukcje jako druga wspólna platforma aukcyjna wybrana w dniu 13 lipca 2016 r.;

·Platforma EEX prowadzi sprzedaż aukcyjną dla Niemiec jako platforma aukcyjna „opt-out”;

·ICE Future Europe („ICE”) prowadzi sprzedaż aukcyjną dla Zjednoczonego Królestwa jako platforma aukcyjna „opt-out”.

Islandia, Liechtenstein i Norwegia nie rozpoczęły jeszcze aukcyjnej sprzedaży uprawnień.

W 2016 r. za pośrednictwem EEX prowadzącej aukcyjną sprzedaż w imieniu 27 państw członkowskich (25 państw członkowskich współpracujących w ramach wspólnej platformy aukcyjnej, Niemiec i Polski) sprzedano na aukcji 89 % całkowitej liczby uprawnień sprzedawanych na aukcji, a za pośrednictwem ICE sprzedano na aukcji 11 % całkowitej liczby w imieniu Zjednoczonego Królestwa.

W dniu 4 maja 2017 r. na platformach przeprowadzono tysięczną aukcję zgodnie z rozporządzeniem w sprawie sprzedaży na aukcji. Liczba aukcji osiągnęła 1 036 do dnia 30 czerwca 2017 r.

W tabeli 6 przedstawiono przegląd wolumenów uprawnień sprzedanych na aukcji za pośrednictwem EEX i ICE do dnia 30 czerwca 2017 r. z uwzględnieniem wczesnych aukcji 32 uprawnień do emisji ogólnych. Wolumeny uprawnień do emisji ogólnych określono biorąc pod uwagę decyzję nr 1359/2013/UE o opóźnieniu sprzedaży 900 mln uprawnień z lat 2014, 2015 i 2016. Wolumeny uprawnień do emisji lotniczych określono biorąc pod uwagę czasowe odstępstwa dla sektora lotnictwa ustanowione decyzją nr 377/2013/UE i rozporządzeniem (UE) nr 421/2014.

Tabela 6: Łączny wolumen uprawnień 3. etapu sprzedanych na aukcji w latach 2012–2017

Aukcje zwykle przebiegały bezproblemowo, a ceny rozliczenia aukcji były zwykle zgodne z cenami rynku wtórnego, przy czym nie występowały istotne problemy ani incydenty. Z powodu przesunięcia operacji z przejściowej platformy aukcyjnej na przejmującą jej rolę wspólną platformę aukcyjną przez około jeden tydzień w sierpniu 2016 r. nie przeprowadzono żadnych aukcji dla 25 uczestniczących państw członkowskich.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie sprzedaży na aukcji anulowano aukcję z dnia 25 maja 2016 r. przeprowadzoną przez EEX dla Polski i aukcję z dnia 14 grudnia 2016 r. przeprowadzoną przez ICE dla Zjednoczonego Królestwa. W przypadku aukcji dla Polski wynikało to z nieosiągnięcia ceny wywoławczej, a w przypadku aukcji dla Zjednoczonego Królestwa łączny wolumen złożonych ofert okazał się mniejszy od wolumenu wystawionego do sprzedaży na aukcji. Włącznie z powyższymi przypadkami od 2012 r. łącznie anulowano pięć aukcji spośród ponad tysiąca zorganizowanych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie sprzedaży na aukcji. W dodatku 2 do załącznika zawarto przegląd cen rozliczeniowych z aukcji uprawnień do emisji ogólnych od 2013 r. do dnia 30 czerwca 2017 r., a także przegląd liczby uczestników i współczynników popytu ofertowego do wystawionego na sprzedaż wolumenu (cover ratio).

Platformy aukcyjne publikują szczegółowe wyniki każdej aukcji na specjalnych stronach internetowych. Więcej informacji o wynikach aukcji, w tym o liczbie uczestników, współczynnikach popytu ofertowego do wystawionego na sprzedaż wolumenu (cover ratio) i cenach, znajduje się w sprawozdaniach dotyczących państw członkowskich publikowanych przez Komisję 34 .

Łączne przychody uzyskane z aukcji przeprowadzonych od 2012 r. do dnia 30 czerwca 2017 r. przekroczyły 18,4 mld EUR (tylko w 2016 r. przychody ogółem wyniosły 3,79 mld EUR). Zgodnie z dyrektywą w sprawie EU ETS państwa członkowskie powinny wykorzystać co najmniej 50 % przychodów ze sprzedaży aukcyjnych, w tym wszystkie przychody z uprawnień rozdzielonych na potrzeby solidarności i wzrostu, na cele związane z klimatem i energią. W 2016 r. sprzedaż na aukcji uprawnień ETS przyniosła państwom członkowskim 3,79 mld EUR przychodu. Zgodnie z informacjami przekazanymi Komisji państwa członkowskie w 2016 r. przeznaczyły lub zamierzały przeznaczyć ok. 80 % powyższych przychodów na określone cele związane z klimatem i energią 35 , przy czym między państwami członkowskimi istnieją różnice w tym zakresie 36 .

3.1.2.5.Odstępstwo od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego

W tabeli 1 dodatku 1 do załącznika przedstawiono liczbę bezpłatnych uprawnień przydzielonych wytwórcom energii elektrycznej w 2016 r. Maksymalna roczna pula uprawnień została przedstawiona w tabeli 2 dodatku 1.

Łączna wartość zgłoszonego wsparcia inwestycyjnego w latach 2009–2016 wyniosła ok. 11 mld EUR. Około 80 % tej kwoty zostało przeznaczone na ulepszenie i modernizację infrastruktury, a jej pozostała część – na czyste technologie albo dywersyfikację dostaw. Przykładowymi inwestycjami było obniżenie zużycia energii potrzebnej do produkcji energii elektrycznej na Litwie, wymiana izolacji istniejących linii dystrybucyjnych pary wodnej w Republice Czeskiej i budowa jednostki kogeneracyjnej opalanej głównie gazem ziemnym w Bułgarii.

Uprawnienia, które nie zostaną przyznane bezpłatnie, zostają wystawione na sprzedaż aukcyjną. Na wykresie 1 przedstawiono liczbę uprawnień wnioskowanych przez kwalifikujące się państwa członkowskie w latach 2013–2016.

Wykres 1: Bezpłatne uprawnienia przyznane zgodnie z art. 10c

Na wykresie 2 przedstawiono informacje o przydziale, sprzedaży na aukcji i niewykorzystaniu uprawnień przyznanych zgodnie z art. 10c. Dla przykładu: od polskiego przydziału uprawnień sprzedanych na aukcji w latach 2013–2016 odjęto 82 mln niewykorzystanych uprawnień, lecz nie zostały one jeszcze bezpłatnie przydzielone ani dodane do aukcji.

Wykres 2: Rozdział uprawnień (przydzielone, sprzedane na aukcji, pozostałe niewykorzystane)

W tabeli 7 przedstawiono liczbę niewykorzystanych uprawnień odjętych w latach do 2016 r., które zostały sprzedane na aukcji w latach 2013–2016, oraz liczbę pozostałych niewykorzystanych uprawnień.

Tabela 7: Sposób postępowania z niewykorzystanymi uprawnieniami do emisji przydzielonymi zgodnie z art. 10c, lata 2013–2016

3.1.3.Międzynarodowe jednostki emisji

Chociaż dokładna liczba uprawnień do międzynarodowych jednostek emisji na 2. i 3. etapie (2008–2020) będzie częściowo zależna od liczby przyszłych zweryfikowanych emisji, analitycy rynku szacują, że wyniesie ona około 1,6 mld jednostek. Na dzień 30 czerwca 2017 r. łączna liczba wykorzystanych lub wymienionych międzynarodowych jednostek emisji wynosi 1,48 mld, co stanowi ponad 90 % szacunkowej dozwolonej maksymalnej liczby jednostek emisji.

Wykres 3 ilustruje wymianę międzynarodowych jednostek emisji. Pełny przegląd znajduje się w dodatku 3 do załącznika.

Wykres 3: Podsumowanie wymiany międzynarodowych jednostek emisji do dnia 30 czerwca 2017 r.

3.2.Popyt: uprawnienia wyłączone z obiegu

Z informacji odnotowanych w rejestrze Unii wynika, że w 2016 r. emisje gazów cieplarnianych z instalacji uczestniczących w EU ETS obniżyły się o około 2,9 % w porównaniu z 2015 r. Wskazuje to na malejący trend emisji od czasu rozpoczęcia trzeciego etapu systemu w 2013 r.

Tabela 8: Zweryfikowane emisje (w mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla)

Dane dotyczące PKB zgodne z danymi zgłoszonymi pod adresem: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00115  

(dostęp w lipcu 2017 r.). Zweryfikowane emisje lotnicze zostały zgłoszone oddzielnie w sekcji 4.

Jak wykazano w tabeli, procesy spalania stanowiły główny czynnik w zweryfikowanych redukcjach emisji.

Liczba dobrowolnie anulowanych uprawnień wynosiła w 2016 r. 63 573. Łącznie zarejestrowano dotychczas 267 933 dobrowolnie anulowanych uprawnień.

3.3.Zachowanie równowagi między podażą a popytem 

Na początku 3. etapu EU ETS charakteryzował się znacznym brakiem równowagi między podażą uprawnień a popytem na nie, co w 2013 r. spowodowało nadwyżkę około 2,1 mld uprawnień. W 2014 r. nadwyżka ta nieznacznie zmalała, następnie w 2015 r. znacznie się zmniejszyła do poziomu 1,78 mld uprawnień, a w 2016 r. zmalała do 1,69 mld uprawnień. Odzwierciedla to wpływ dalszego spadku podaży uprawnień o 200 mln w 2016 r., czyli w ostatnim roku stosowania środka opóźnienia sprzedaży. Jako że w 2016 r. emisje zmalały o około 2,9 %, niższy popyt częściowo zrównoważył wpływ, jaki na nadwyżkę miał spadek podaży.

Aby rozwiązać kwestię braku strukturalnej równowagi między podażą a popytem na uprawnienia, w 2015 r. uzgodniono ustanowienie rezerwy stabilności rynkowej w celu zwiększenia elastyczności podaży uprawnień do emisji na aukcjach. Uprawnienia objęte środkiem opóźnionej sprzedaży zostaną ostatecznie przeniesione do rezerwy, która zacznie działać od stycznia 2019 r.

Łączną liczbę uprawnień w obiegu, które są istotne z punktu widzenia określania uprawnień włączanych do rezerwy stabilności rynkowej i z niej uwalnianych, oblicza się przy pomocy następującego wzoru:

łączna liczba uprawnień w obiegu = podaż – (popyt 38 + uprawnienia w rezerwie stabilności rynkowej)

Podaż uprawnień do emisji obejmuje uprawnienia przeniesione z 2. etapu EU ETS (na lata 2008–2012), uprawnienia sprzedane na aukcji, uprawnienia przydzielone bezpłatnie oraz uprawnienia znajdujące się w rezerwie dla nowych instalacji; popyt określają natomiast emisje instalacji oraz uprawnienia unieważnione. Szczegółowe informacje znaleźć można w tabeli 1 w dodatku 4 do załącznika.

Punkt wyjścia dla określenia łącznej liczby uprawnień w obiegu stanowi łączna liczba uprawnień pozostałych po 2. etapie, których nie zrzeczono się ani nie unieważniono 39 . Ta „suma przeniesionych uprawnień”, wynosząca 1 749 540 826 40 , odpowiada zatem dokładnej liczbie uprawnień systemu handlu emisjami będących w obiegu na początku trzeciego okresu rozliczeniowego EU ETS.

W sprawozdaniu w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla można skonsolidować dane dotyczące podaży i popytu, które są publikowane zgodnie z harmonogramem obowiązków sprawozdawczych wynikających z dyrektywy w sprawie EU ETS oraz jej przepisów wykonawczych. Wspomniany harmonogram, odpowiednie dane i zakres przedstawiono w tabeli 2 w dodatku 4 do załącznika. Wykres 4 przedstawia skład podaży i popytu w 2016 r. Odnośne dane zostały również opublikowane w komunikacie w sprawie całkowitej liczby uprawnień do emisji znajdujących się w obiegu do celów rezerwy stabilności rynkowej 41 .

Wykres 4: Skład skumulowanej podaży i skumulowanego popytu do końca 2016 r.

Podaż (skumulowana, w mln)     Popyt (skumulowany, w mln)

Jako że rezerwa stabilności rynkowej zacznie funkcjonować w 2019 r., każdego roku do połowy maja Komisja będzie regularnie publikowała informacje na temat łącznej liczby uprawnień w obiegu w poprzednim roku. W maju 2017 r. po raz pierwszy opublikowano informacje na temat łącznej liczby uprawnień w obiegu – było to 1 693 904 897 uprawnień 42 .

Na wykresie 5 43 przedstawiono dane liczbowe dotyczące skumulowanej podaży i skumulowanego popytu dla EU ETS do końca 2016 r. W 2013 r. podaż wynosiła ponad 2 mld uprawnień, natomiast popyt był niższy i wynosił około 1,9 mld uprawnień. W 2014 r. zarówno całkowita podaż, jak i całkowity popyt zmniejszyły się do około 1,8 mld uprawnień. W 2015 r. podaż zmniejszyła się jeszcze bardziej do 1,5 mld uprawnień, natomiast popyt uległ nieznacznemu spadkowi. W kolejnych latach emisje pozostały na stabilnym poziomie lub zmniejszyły się, natomiast podaż uprawnień zmniejszyła się w większym stopniu jako wynik środka opóźnienia sprzedaży.

W efekcie w 2013 r. nadwyżka wzrosła do ponad 2 mld uprawnień, w 2014 r. liczba ta pozostała stabilna, a następnie spadła w 2015 r. do około 1,8 mld uprawnień. W 2016 r. emisje zmniejszyły się w porównaniu z 2015 r., ale popyt nadal przewyższał podaż. Jak wynika z informacji opublikowanych w maju 2017 r., łączna liczba uprawnień w obiegu ma zatem najniższy poziom od początku bieżącego okresu rozliczeniowego.

Wykres 5: Rozwój podaży i popytu w latach 2013-2016

4.LOTNICTWO

Państwa członkowskie UE sygnalizowały 44 zamiar dołączenia od początku do tego globalnego środka wypracowanego przez ICAO 45 , o ile zostaną spełnione pewne warunki. Do czasu zastosowania globalnego środka Komisja zaproponowała 46 kontynuowanie po 2016 r. dotychczasowego podejścia EU ETS w zakresie lotnictwa, tzn. zachowanie zasięgu geograficznego ograniczonego do lotów w obrębie EOG. We wniosku utrzymano te same zwolnienia i to samo podejście do przydzielania uprawnień dla linii lotniczych, do których współczynnik liniowy redukcji będzie miał zastosowanie od 2021 r., oraz przewidziano nowy przegląd w celu rozważenia sposobów wdrażania systemu CORSIA w prawie UE w drodze przeglądu dyrektywy w sprawie EU ETS. Porozumienie polityczne w sprawie wniosku osiągnięto w październiku 2017 r.

W odniesieniu do zmian dotyczących poziomu emisji lotniczych w ramach EU ETS w 2016 r. zweryfikowane emisje uległy dalszemu zwiększeniu i wynosiły 61 mln ton CO2, co stanowi wzrost o 7,9 % w porównaniu z 2015 r.

Przydział bezpłatnych uprawnień wynosił w 2016 r. niewiele ponad 32,0 mln uprawnień 47 . Liczba uprawnień sprzedanych na aukcji między styczniem a grudniem 2016 r. wynosiła około 6,0 mln.

W 2017 r. do czasu przyjęcia wniosku ustawodawczego w sprawie EU ETS dla lotnictwa uprawnienia były wydawane zgodnie z zakresem geograficznym ograniczonym do obrębu EOG. Dostosowany przydział bezpłatnych uprawnień wynosił w 2017 r. niewiele ponad 32,0 mln uprawnień 48 . Ponadto niemal 1,1 mln bezpłatnych uprawnień przydzielono ze specjalnej rezerwy dla nowych instalacji i szybko rosnących operatorów. Stanowiło to pierwsze wydanie uprawnień spośród czterech wydań corocznych, odpowiadających okresowi 2013–2020. Liczba uprawnień przeznaczonych na sprzedaż na aukcji w trakcie 2017 r. będzie proporcjonalna do całkowitej liczby wydanych uprawnień. W tabeli 9 przedstawiono zestawienie zweryfikowanych emisji, przydziałów bezpłatnych uprawnień i wolumenów aukcji dla sektora lotniczego od początku 3. etapu EU ETS.

Tabela 9: Zweryfikowane emisje i przydziały dla sektora lotniczego

Wolumeny uprawnień do emisji lotniczych sprzedanych na aukcji w latach 2013–2015 odzwierciedlają decyzję współprawodawcy z 2013 r. o „zatrzymaniu zegara” 50 i ograniczeniu zobowiązań w zakresie klimatu wyłącznie do przewozów lotniczych odbywających się w obrębie EOG, aby umożliwić ICAO opracowanie globalnego środka. Zapewnienie zgodności z systemem przez sektor lotniczy zostało opóźnione i w latach 2012–2013 nie sprzedano na aukcji żadnych uprawnień do emisji lotniczych. Wolumeny z 2012 r. zostały sprzedane na aukcji w 2014 r., natomiast zapewnienie zgodności z systemem w zakresie emisji lotniczych za lata 2013–2014 miało miejsce w 2015 r.

5.NADZÓR RYNKU

W MiFID2 i w rozporządzeniu w sprawie nadużyć na rynku, przyjętych w 2014 r., przewidziano pewne dostosowania ogólnego systemu do specyfiki rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla (zob. sprawozdanie w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2015 r.).

W 2016 r. i 2017 r. przyjęto kilka środków regulujących szczegółowo przepisy w ramach MiFID2 51 oraz rozporządzenia w sprawie nadużyć na rynku 52 .

5.1.Charakter prawny i status podatkowy uprawnień do emisji

Krajowy status uprawnień przyjmuje różne formy, takie jak instrumenty finansowe, aktywa niematerialne i prawne, prawa własności i towary. Ze sprawozdań złożonych zgodnie z art. 21 w 2017 r. wynika, że co najmniej cztery państwa uczestniczące wdrożyły zmiany w krajowym prawodawstwie lub przewidują ich wdrożenie, uwzględniając w większości poprawki dotyczące wdrożenia MiFID2.

W odniesieniu do statusu podatkowego uprawnień jedynie trzy państwa zgłaszają, że do wydawania uprawnień do emisji ma zastosowanie podatek od wartości dodanej (VAT). Natomiast VAT jest należny od transakcji związanych z uprawnieniami do emisji w obrocie na rynku wtórnym w większości państw uczestniczących (wszystkich z wyjątkiem CY, EE, IS, LI). Większość państw zgłasza, że stosuje mechanizm odwrotnego obciążenia 53 w przypadku krajowych transakcji związanych z uprawnieniami do emisji. Możliwe jest dodatkowe opodatkowanie uprawnień do emisji w przypadku korporacji (np. przez zastosowanie podatku od osób prawnych lub podatku od przedsiębiorstw). 15 państw zgłosiło, że nie wprowadziło takiego opodatkowania.

Jak wspomniano w poprzednim sprawozdaniu dotyczącym rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla, Komisja prowadzi obecnie badanie na temat charakteru prawnego uprawnień do emisji EU ETS.

W niedawnym orzeczeniu wydanym w trybie prejudycjalnym 54 w dniu 8 marca 2017 r. Trybunał Sprawiedliwości powstrzymał się od podania definicji charakteru uprawnień (zob. dodatek 5 do załącznika).

6.MONITOROWANIE, RAPORTOWANIE I WERYFIKACJA EMISJI

6.1 Sytuacja ogólna

Komisja w dalszym ciągu dąży do doskonalenia wytycznych i formularzy, które udostępnia w celu ułatwienia spójnego wdrożenia wymogów rozporządzenia w sprawie monitorowania i raportowania 55 oraz wymogów rozporządzenia w sprawie weryfikacji i akredytacji 56 . W związku z tym opracowano nowe wytyczne dotyczące kontroli EU ETS w celu wsparcia koordynacji odpowiedzi państw na zalecenie Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, aby państwa wdrożyły spójniejsze i skuteczniejsze ramy wdrażania EU ETS, w tym kontrole.

Komisja nadal zachęca do wprowadzania usprawnień przy wdrażaniu przez państwa monitorowania, raportowania, weryfikacji i akredytacji EU ETS. W stosownych przypadkach doprecyzowano wytyczne i organizowano szkolenia, aby rozwiązać niektóre z najistotniejszych kwestii zawartych w planach działania przygotowanych jako wsparcie dla poszczególnych państw 57 .

Uznaje się, że poprawiono skuteczność systemu zapewnienia zgodności, ponieważ dzięki rozporządzeniu w sprawie monitorowania i raportowania państwa uzyskały możliwość wprowadzenia obowiązku elektronicznej sprawozdawczości. Większość uczestniczących państw zgłosiło wykorzystanie formularzy lub systemów stworzonych w oparciu o minimalne wymagania określone przez Komisję. Czternaście państw członkowskich zgłosiło w 2017 r., że korzystają z pewnej formy zautomatyzowanego systemu informatycznego do celów sprawozdawczości EU ETS (w porównaniu z 13 takimi państwami w 2016 r. i 10 w 2015 r.).

Jak wspomniano w poprzednim sprawozdaniu dotyczącym rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla, Komisja wprowadziła system DECLARE ETS do monitorowania, raportowania, weryfikacji i akredytacji (w maju 2016 r.). System ten, bazujący na sieci internetowej, został opracowany, aby wspierać zobowiązania związane z EU ETS w zakresie planów monitorowania, rocznych raportów na temat wielkości emisji, sprawozdań z weryfikacji i sprawozdań dotyczących udoskonaleń w państwach uczestniczących.

6.2 Zastosowane monitorowanie

Według złożonych w 2017 r. sprawozdań sporządzonych na podstawie art. 21 w przypadku większości instalacji wykorzystuje się metodologię opartą na obliczeniach 58 . Jedynie w przypadku 150 instalacji w 23 państwach (mniej niż 1,5 % wszystkich instalacji) zgłoszono korzystanie z systemów ciągłego pomiaru emisji, najczęściej w Niemczech i Republice Czeskiej. Zgłoszono o jedno państwo więcej niż w zeszłym roku, lecz całkowita liczba instalacji jest o jedną mniejsza.

Tylko 11 państw zgłosiło korzystanie z rozwiązania rezerwowego w 36 instalacjach obejmujących około 5,1 mln ton ekwiwalentu CO2 (w porównaniu z 6,6 mln ton ekwiwalentu CO2 w poprzednim roku). Niderlandy zgłosiły spadek liczby instalacji korzystających z metody rezerwowej (9 instalacji wobec 12 w zeszłym roku), zmniejszając o połowę emisje monitorowane tą metodą. Dwie instalacje (jedna w Zjednoczonym Królestwie i jedna w Niderlandach) odpowiadają za ponad połowę łącznej emisji monitorowanej z wykorzystaniem metody rezerwowej.

Przeważająca większość instalacji spełnia minimalne poziomy zobowiązań 59 wynikających z rozporządzenia w sprawie monitorowania i raportowania. Jedynie w przypadku 105 instalacji kategorii C (w porównaniu z 113 w poprzednim roku i 118 dwa lata temu), czyli 13 % (wobec 14 % w poprzednim roku), zgłoszono odstępstwa pod względem co najmniej jednego parametru od wymogu zastosowania najwyższego poziomu dokładności do głównych strumieni materiałów wsadowych. Takie odstępstwa są dozwolone jedynie w przypadku, gdy prowadzący instalację wykaże, że osiągnięcie najwyższego poziomu dokładności jest technicznie niewykonalne lub prowadzi do nieracjonalnych kosztów. Z chwilą, gdy prowadzący instalację przestaje spełniać te warunki, staje się zobowiązany do odpowiedniego udoskonalenia swojego systemu monitorowania. W okresie sprawozdawczym 2013 zgłoszono, że 137 instalacji kategorii C (16 % wszystkich instalacji) nie spełniało najwyższych poziomów dokładności w taki czy inny sposób. A zatem w każdym kolejnym roku 3. etapu EU ETS widoczny jest stały postęp w zakresie zgodności instalacji kategorii C z najwyższym poziomem dokładności.

Podobnie sprawozdania z 22 państw uczestniczących (tak samo jak w poprzednich dwóch latach) wykazują, że dopuszczonych jest łącznie 22 % instalacji kategorii B z pewnymi odstępstwami od poziomu wymagań określonych w rozporządzeniu w sprawie monitorowania i raportowania (w porównaniu z 26 % w poprzednim roku i 28 % dwa lata wcześniej), co znów świadczy o stałym postępie w osiąganiu zgodności z najwyższymi poziomami dokładności.

6.3 Akredytowana weryfikacja

W sprawozdaniach sporządzonych na podstawie art. 21 nie podaje się łącznej liczby weryfikatorów, jednak uzasadniony szacunek w oparciu o liczbę weryfikatorów akredytowanych w odniesieniu do spalania (głównego zakresu akredytacji) wskazuje, że w weryfikacjach z 2016 r. brało udział łącznie co najmniej 130 różnych akredytowanych weryfikatorów. Przedłożone w 2017 r. sprawozdania sporządzone na podstawie art. 21 wskazują, że w weryfikacjach dotyczących lotnictwa z 2016 r. brało udział 47 różnych akredytowanych weryfikatorów. Europejska Współpraca w Dziedzinie Akredytacji stanowi centralne ogniwo łączące ze stosownymi krajowymi jednostkami akredytującymi i ich listami akredytowanych weryfikatorów EU ETS 60 .

Wzajemne uznawanie weryfikatorów między uczestniczącymi państwami funkcjonuje prawidłowo: większość państw (29, czyli wszystkie z wyjątkiem FR i LV) zgłosiła, że na ich terytorium działa co najmniej jeden zagraniczny weryfikator.

Wśród weryfikatorów stwierdzono wysoki poziom przestrzegania rozporządzenia w sprawie weryfikacji i akredytacji. W 2016 r. tylko Polska zgłosiła zawieszenie akredytacji, a Szwecja jej wycofanie (w obu przypadkach dotyczyło to jednego weryfikatora). Dla porównania w 2015 r. nie zgłoszono żadnego zawieszenia ani wycofania akredytacji, a w 2014 r. zgłoszono jeden przypadek zawieszenia i jeden wycofania akredytacji. W 2016 r. tylko Polska zgłosiła ograniczenie zakresu akredytacji jednego weryfikatora. Dla porównania: w 2015 r. cztery państwa zgłosiły wprowadzenie takich ograniczeń wobec pięciu weryfikatorów, a w 2014 r.: trzy państwa wobec sześciu weryfikatorów.

W tym roku mniej państw zgłosiło otrzymanie skarg na weryfikatorów (osiem w porównaniu z dziewięcioma w zeszłym roku). Łączna liczba skarg również zmniejszyła się o 17 %. Zgłoszono rozstrzygnięcie 96 % otrzymanych skarg (tyle samo, co w zeszłym roku). Dziewięć państw zgłosiło wykrycie niezastosowania się weryfikatora do obowiązujących przepisów w ramach procesu wymiany informacji pomiędzy krajowymi jednostkami akredytującymi a właściwymi organami (w porównaniu z jedenastoma w poprzednim roku).

7.PRZEGLĄD UZGODNIEŃ ADMINISTRACYJNYCH 

Od ostatniego okresu sprawozdawczego nie zaobserwowano żadnych istotnych zmian w rozwiązaniach administracyjnych stosowanych przez państwa uczestniczące. Zgodnie ze sprawozdaniami sporządzonymi na podstawie art. 21 w 2017 r. w każdym państwie było średnio 5 właściwych organów zaangażowanych we wdrażanie EU ETS 61 . Zgłoszono korzystanie z różnych narzędzi i metod do celów koordynacji między właściwymi organami. Należą do nich m.in. instrumenty ustawodawcze na potrzeby centralnego zarządzania planami monitorowania lub sprawozdaniami na temat wielkości emisji (w 12 państwach), dostarczanie władzom lokalnym przez właściwe organy centralne obowiązujących instrukcji i wytycznych (w 10 państwach), regularne grupy robocze lub spotkania organów (w 15 państwach), korzystanie ze wspólnej platformy informatycznej (w 13 państwach). Siedem państw (EE, IS, IT, CY, LU, HU, LI) wskazało brak wdrożenia jakiegokolwiek rozwiązania spośród powyższych.

W kwestii opłat administracyjnych nakładanych w związku z udzielaniem zezwoleń na plany monitorowania i z zatwierdzonymi planami monitorowania w 2017 r. 14 państw zgłosiło brak obciążania operatorów instalacji jakimikolwiek opłatami (DE, EE, GR, IE, FR, CY, LV, LT, LU, MT, NL, SE, SK, LI) w porównaniu z 16 państwami w zeszłym roku. Operatorzy statków powietrznych nie uiszczają opłat w 15 państwach (BE, CZ, DE, EE, GR, ES, CY, LV, LT, LU, MT, NL, SK, SE, LI) w porównaniu z 16 w roku poprzednim. Opłaty znacznie się różnią w zależności od danego państwa oraz usługi. Dla przykładu: opłaty związane z zezwoleniem i zatwierdzeniem planu monitorowania instalacji wahają się w granicach 5–7 621 EUR, a w przypadku lotnictwa opłaty za zatwierdzenie planu monitorowania wynoszą 5–2 400 EUR.

Ogólnie systemy państw uczestniczących są w wysokim stopniu skuteczne jako systemy dostosowane do organizacji administracyjnej państwa. Komunikację między władzami lokalnymi i udostępnianie najlepszych praktyk wśród właściwych organów, w tym poprzez działania Forum Zgodności EU ETS, należy w dalszym ciągu wzmacniać i promować. W tym celu w 2016 r. zorganizowano 7. Konferencję Zgodności EU ETS 62 oraz dwa odrębne wydarzenia szkoleniowe związane z Forum Zgodności. Ta coroczna konferencja przyczynia się do szerzenia wiedzy na temat działań Forum Zgodności, w szczególności w odniesieniu do jego pięciu grup zadaniowych do spraw monitorowania i raportowania, akredytacji i weryfikacji, lotnictwa, sprawozdawczości elektronicznej oraz wychwytywania i składowania dwutlenku węgla.

8.ZGODNOŚĆ I EGZEKWOWANIE 

EU ETS charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem zgodności: każdego roku około 99 % emisji zostaje w terminie objętych wymaganymi liczbami uprawnień. Rok 2016 nie należał w tym względzie do wyjątków. Mniej niż 1 proc. instalacji zgłaszających emisje za 2016 r. nie umorzyło uprawnień obejmujących wszystkie ich emisje w terminie do 30 kwietnia 2017 r. Dotyczyło to przeważnie małych instalacji odpowiadających za około 0,4 % emisji EU ETS. W sektorze lotnictwa poziom zgodności EU ETS był również bardzo wysoki: zgodność wykazali operatorzy statków powietrznych odpowiedzialni za ponad 99 % emisji lotniczych w ramach EU ETS.

Właściwe organy w dalszym ciągu przeprowadzają różne rodzaje kontroli zgodności w odniesieniu do rocznych raportów na temat wielkości emisji. Ze sprawozdań złożonych w 2017 r. zgodnie z art. 21 wynika, że wszystkie państwa uczestniczące sprawdzają roczne raporty na temat wielkości emisji pod względem kompletności (wszystkie państwa sprawdziły 100 % sprawozdań z wyjątkiem: FR 77 %, SE 3 % i UK 62 %). Ze sprawozdań wynika również, że państwa sprawdzają średnio ponad 75 % raportów pod względem zgodności z planami monitorowania (wszystkie państwa) oraz 75 % sprawozdań z danymi dotyczącymi przydziałów (wszystkie państwa z wyjątkiem MT, FI i NO). Dwadzieścia pięć państw zgłosiło przeprowadzanie dodatkowo kontroli krzyżowych względem innych danych. Tylko w trzech państwach (LV, SI, SK) istnieje przesłanka braku szczegółowej kontroli raportów na temat wielkości emisji przez właściwe organy.

Jak wynika ze sprawozdań złożonych w 2017 r. zgodnie z art. 21, właściwe organy w 16 państwach (BE, BG, DK, ES, EL, FR, HR, IT, LU, NL, NO, PL, SK, SE, FI, UK) przeprowadziły w 2016 r. ostrożne szacunki dotyczące brakujących danych w przypadku 125 instalacji. Jednak 68 z tych przypadków dotyczy emisji w latach przed 2016 r. zgłoszonych przez Zjednoczone Królestwo na podstawie zawiadomień operatorów o nowo odkrytych błędach popełnionych w przeszłości. Po wyłączeniu danych ze Zjednoczonego Królestwa z podsumowań za 2016 r. pozostają ostrożne szacunki zgłoszone przez 15 państw dotyczące 57 instalacji (około 0,5 % wszystkich instalacji). Dla porównania: w 2015 r zgłoszono ostrożne szacunki dotyczące 45 instalacji (0,4 %), a w 2014 r. – dotyczące 37 instalacji (0,3 %). Zgłoszona ilość emisji podlegających ostrożnym szacunkom w 2016 r. wynosiła 1,9 mln ton CO2 (w porównaniu do 8,3 mln ton w zeszłym roku i 9,1 mln ton dwa lata temu), co stanowi około 0,1 % wszystkich emisji (w porównaniu z niemal 0,5 % w poprzednich dwóch latach). Najczęstsze podawane powody dokonywania ostrożnych szacunków obejmowały brak raportu na temat wielkości emisji do 31 marca lub raporty na temat wielkości emisji nie w pełni zgodne z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu w sprawie monitorowania i raportowania oraz w rozporządzeniu w sprawie weryfikacji i akredytacji.

Ostrożne szacunki brakujących danych dotyczących lotnictwa zgłosiły tylko cztery państwa i dotyczyły one 18 operatorów statków powietrznych (około 3,5 % ich całkowitej liczby), z których wszyscy byli małymi podmiotami uczestniczącymi w systemie (łącznie poniżej 0,2 % emisji lotniczych). Dla porównania w zeszłym roku 103 operatorów statków powietrznych (prawie 20 %) zostało zgłoszonych przez osiem państw.

Kontrole przeprowadzane przez właściwe organy pozostają ważnym uzupełnieniem pracy weryfikatora. W 2016 r. wszystkie państwa uczestniczące potwierdziły, że przeprowadzają dalsze kontrole instalacji. Większość państw zgłosiła stosowanie podobnego podejścia do operatorów statków powietrznych (oprócz LV, HU, i SI). Jedynie 17 państw zgłosiło przeprowadzenie kontroli na miejscu w instalacjach w 2016 r. (CZ, DE, IE, IS, GR, ES, FR, HR, CY, LV, LT, HU, NL, NO, AT 63 , FI, UK)

W odniesieniu do 2016 r. zastosowanie „kary za przekroczenie emisji” zgłoszono w przypadku jedynie 14 instalacji w czterech państwach (BG 1, PL 1, RO 6 i UK 6). W przypadku lotnictwa zgłoszono „kary za przekroczenie emisji” dotyczące 48 operatorów statków powietrznych (BE 1, DE 4, ES 4 i UK 39).

Dziesięć państw potwierdziło nałożenie kar (dodatkowych w stosunku do „kar za przekroczenie emisji”) w okresie sprawozdawczym 2016 r. Nie zgłoszono żadnych kar pozbawienia wolności, odnotowano jedynie grzywny lub formalne wezwania dotyczące 56 instalacji oraz 8 operatorów statków powietrznych o łącznej wartości finansowej 1 573 389 EUR. Około jedna szósta tej kwoty wynika z odkrycia przez właściwy organ oraz stowarzyszenia branżowe 19 instalacji działających bez zezwolenia w Zjednoczonym Królestwie. Operatorzy ci posiadają obecnie zezwolenia i z ich ujęcia wynika przeważająca część zwiększonej liczby instalacji zgłoszonych przez Zjednoczone Królestwo.

Najczęściej zgłaszanym przestępstwem w 2016 r. było prowadzenie działalności bez zezwolenia (21 przypadków), niezgłoszenie zmian mocy (14 przypadków), nieprzedłożenie we właściwym terminie zweryfikowanych rocznych raportów na temat wielkości emisji (9 przypadków), nieprzestrzeganie warunków zezwoleń (6 przypadków) oraz nieposiadanie zatwierdzonego planu monitorowania (5 przypadków). Inne przypadki obejmowały niezgodność rocznego raportu na temat wielkości emisji z wymogami rozporządzenia w sprawie monitorowania i raportowania, nieumorzenie dostatecznej liczby uprawnień do emisji do dnia 30 kwietnia oraz nieprzedłożenie sprawozdań dotyczących udoskonaleń,

9.WNIOSKI I PROGNOZA 

W 2016 r. EU ETS pozostał głównym narzędziem UE w dziedzinie przeciwdziałania zmianie klimatu w sposób racjonalny pod względem kosztów. System spowodował redukcję emisji uczestniczących instalacji o 2,9 %, co oznacza tendencję spadkową emisji od rozpoczęcia 3. etapu w 2013 r., przy czym nadwyżka uprawnień do emisji dwutlenku węgla na rynku spadła do najniższego poziomu od początku obecnego okresu rozliczeniowego. W tym zakresie opublikowany po raz pierwszy w maju 2017 r. wskaźnik rezerwy stabilności rynkowej przygotowuje grunt pod wdrożenie w 2019 r. rezerwy stabilności rynkowej, strukturalnego rozwiązania EU ETS w zakresie stabilizacji unijnego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla w perspektywie średnioterminowej.

W dziedzinie lotnictwa osiągnięto również istotny postęp. W następstwie uchwały Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego z 2016 r. o ograniczeniu światowych emisji lotniczych Komisja podjęła kroki na rzecz kontynuacji obecnych środków dotyczących lotnictwa w EU ETS, mając na uwadze wejście w życie światowego systemu i planowanie jego szybkiego wdrożenia. 

Ponadto w czwartym roku 3. etapu architektura EU ETS dowiodła swojej ciągłej solidności. Poziom zgodności był stale bardzo wysoki, zarówno w przypadku instalacji stacjonarnych, jak i operatorów statków powietrznych, a organizacja administracyjna w państwach uczestniczących okazała się skuteczna.

Tysięczna aukcja przeprowadzona w maju 2017 r. stanowiła symboliczny etap na drodze płynnego funkcjonowania infrastruktury dostarczającej na rynek uprawnienia do emisji.

Po ponad 2 latach negocjacji dotyczących wniosku w sprawie reformy systemu EU ETS w czwartym okresie rozliczeniowym, w listopadzie 2017 r. osiągnięto przełomowe porozumienie, co świadczy o tym, że Unia Europejska przekłada zobowiązania paryskie na konkretne działania. Zmieniony i znacząco wzmocniony EU ETS będzie stanowił istotną część wkładu UE we wdrożenie porozumienia paryskiego na rzecz światowego przejścia na gospodarkę niskoemisyjną.

Komisja będzie nadal monitorować europejski rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla i przedstawi następne sprawozdanie pod koniec 2018 r.

ZAŁĄCZNIK 

Dodatek 1

Tabela 1: Liczba wnioskowanych bezpłatnych uprawnień w celu modernizacji sektora energii elektrycznej

Tabela 2: Maksymalna liczba bezpłatnych uprawnień wydawanych rocznie w ramach odstępstwa od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego

Dodatek 2

Wykres 1: Przegląd aukcji uprawnień do emisji ogólnych w okresie od 2013 r. do dnia 30 czerwca 2017 r.

___ Cena rozliczenia aukcji

. Wskaźnik pokrycia

Dodatek 3

Tabela 1: Podsumowanie wymiany międzynarodowych jednostek emisji do dnia 30 czerwca 2017 r.

Dodatek 4

Tabela 1: Elementy podaży i popytu w systemie handlu emisjami

Tabela 2: Harmonogram publikacji danych

Dodatek 5

Tabela 1: Orzeczenia w trybie prejudycjalnym wydane przez Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie funkcjonowania EU ETS w okresie od lipca 2016 r. do czerwca 2017 r.

(1)

W 2015 r. emisje gazów cieplarnianych w UE były już o 22 % niższe od poziomu z 1990 r.

(2)

Zgodnie z prognozami krajowymi emisja będzie nadal spadać do 2020 r., należy jednak wdrożyć dodatkowe polityki, aby osiągnąć cel przewidziany na 2030 r.

(3)

COM(2015) 337, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52015PC0337

(4)

Rozmowy trójstronne to nieformalne posiedzenia trójstronne, w których uczestniczą przedstawiciele Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej i Komisji.

(5)

Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz.U. L 275 z 25.10.2003, s. 32).

(6)

Sprawozdania opublikowane w poprzednich latach znajdują się pod adresem: https://ec.europa.eu/clima/policies/ets_en#tab-0-1

(7)

W odniesieniu do sprawozdań sporządzanych na podstawie art. 21 „państwa uczestniczące” lub „państwa” obejmują 28 państw członkowskich UE oraz państwa EOG (Islandię, Norwegię i Liechtenstein).

(8)

W EU ETS współczynnik emisji z biomasy jest równy zero, tzn. emisje te są objęte wymogiem sprawozdawczym, lecz nie wymagają umorzenia żadnych uprawnień do emisji.

(9)

Zgłoszone na podstawie art. 21 emisje związane z wykorzystaniem biopaliw wyniosły mniej niż 0,04 % całkowitej emisji uczestniczącego operatora statku powietrznego.

(10)

Zob. rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 181 z 12.7.2012, s. 30), zgodnie z którym instalacje kategorii C emitują ponad 500 000 ton ekwiwalentu CO2 rocznie, instalacje kategorii B emitują pomiędzy 500 000 a 50 000 ton ekwiwalentu CO2 rocznie, a instalacje kategorii A emitują mniej niż 50 000 ton ekwiwalentu CO2 rocznie. Ponadto „instalacje o niskim poziomie emisji” stanowią podzbiór instalacji należących do kategorii A, które emitują mniej niż 25 000 ton ekwiwalentu CO2 rocznie.

(11)

Przykładem operatora wykonującego zarobkowe przewozy lotnicze jest pasażerska linia lotnicza świadcząca usługi na rzecz masowego odbiorcy. Przykładem operatora statku powietrznego użytkowanego w lotniczych przewozach niezarobkowych jest statek powietrzny stanowiący własność prywatną.

(12)

Liczba uprawnień do emisji lotniczych wprowadzonych do obiegu od 2013 r. jest wynikiem podejścia oddolnego zaczynającego się od przydziału bezpłatnych uprawnień (określanych na podstawie wskaźników emisyjności dla działalności operatorów w obrębie EOG). Następnie liczba uprawnień sprzedawanych na aukcji jest określana z uwzględnieniem faktu, że przydział bezpłatnych uprawnień (włączając specjalną rezerwę do późniejszego rozdziału na rzecz szybko rosnących operatorów statków powietrznych i nowych instalacji) powinien stanowić 85 % całości, a sprzedaż na aukcji powinna stanowić 15 %.

(13)

Liczba uprawnień do emisji lotniczych wprowadzonych do obiegu w latach 2017, 2018, 2019 i 2020 będzie zależeć od losów wniosku ustawodawczego Komisji (zob. sekcja 4).

(14)

Uwzględnione dane liczbowe dotyczące sprzedaży na aukcji pochodzą z sierpnia 2017 r. (zob. sekcja 4).

(15)

SWD(2015) 135 final, https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/ets/revision/docs/impact_assessment_en.pdf

(16)

NER300 jest programem finansowania projektów demonstracyjnych w dziedzinie innowacyjnych technologii niskoemisyjnych, finansowanym z monetyzacji 300 mln uprawnień do emisji z rezerwy dla nowych instalacji (zob. sekcja 3.1.2.2.).

(17)

Prezentowane dane liczbowe pochodzą z lipca 2017 r.: https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/ets/allowances/docs/170711_status_table_ner.pdf

(18)

Dane liczbowe obejmują zgłoszenia otrzymane do lipca 2017 r. i mogą podlegać znacznym zmianom z powodu późniejszych zgłoszeń dokonanych przez państwa członkowskie.

(19)

Początkowa ilość przed zastosowaniem ograniczeń, o których mowa w poniższej tabeli.

(20)

Wyrok Trybunału z dnia 28 kwietnia 2016 r. w sprawach połączonych C-191/14, C-192/14, C-295/14, C-389/14 i od C-391/14 do C-393/14: Borealis Polyolefine GmbH i in. przeciwko Bundesminister für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft i in., EU:C:2016:311.

(21)

Decyzja Komisji 2017/126/UE, Dz.U. L 19 z 25.1.2017, s. 93.

(22)

https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/lowcarbon/ner300/docs/2017_draft_amendment_post_ccc_en.pdf

(23)

Decyzja Komisji 2010/670/UE, Dz.U. L 290 z 6.11.2010, s. 39.

(24)

Zgodnie z decyzją Komisji 2010/670/UE w przypadku projektów, które otrzymały dotacje w ramach pierwszego zaproszenia do składania wniosków, ostateczną decyzję inwestycyjną należy podjąć do końca 2016 r., natomiast w przypadku projektów, które otrzymały dotacje w ramach drugiego zaproszenia do składania wniosków, podjęcie takiej decyzji musi nastąpić do końca czerwca 2018 r.

(25)

Interaktywna mapa dotycząca wdrażanych projektów znajduje się pod adresem: https://setis.ec.europa.eu/NER300

(26)

 Jawne wersje wszystkich decyzji znajdują się na stronie Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji:  http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/index.cfm?clear=1&policy_area_id=3

(27)

Szacunkowy budżet na lata 2013–2015

(28)

Szacunkowy budżet na lata 2013–2015

(29)

Maksymalny szacunkowy całkowity budżet w zależności od szacunków cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla

(30)

Szacunkowy budżet na lata 2014–2015

(31)

Szacunkowy budżet na lata 2015–2018

(32)

 Wczesne aukcje uprawnień w ramach 3. etapu przeprowadzono w 2012 r. biorąc pod uwagę powszechnie stosowaną praktykę handlową w sektorze energii elektrycznej, polegającą na sprzedaży energii na zasadzie perspektywicznej oraz dokonywania zakupu wymaganych wkładów (w tym uprawnień) po sprzedaży swoich produktów.

(33)

Ponadto między dniem 1 kwietnia a dniem 30 czerwca 2017 r. sprzedano na aukcji 244 388 000 uprawnień do emisji ogólnych. Zgodnie z opublikowanymi kalendarzami aukcji na rok 2017 r. przewiduje się sprzedaż na aukcji kolejnych 452 064 000 uprawnień do emisji ogólnych między lipcem a grudniem 2017 r.

(34)

Sprawozdania te są dostępne na specjalnej stronie internetowej Komisji: http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/auctioning/documentation_en.htm .

(35)

Zob. art. 10 ust. 3 dyrektywy w sprawie EU ETS.

(36)

Analiza wykorzystania przez państwa członkowskie przychodów z aukcji dostępna jest pod następującym adresem: https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/ets/auctioning/docs/auction_revenues_report_2017_en.pdf

(37)

W tym wolumeny z kalendarza aukcji na rok 2017 r.

(38)

Obejmuje również uprawnienia unieważnione.

(39)

Na koniec drugiego okresu rozliczeniowego uprawnienia te zastąpiono uprawnieniami 3. etapu. Żadne inne uprawnienia istniejące przed trzecim okresem rozliczeniowym nie wchodzą w skład łącznej liczby uprawnień będących w obiegu. Wyjaśnienia dotyczące przeniesienia uprawnień do emisji można znaleźć pod adresem: https://ec.europa.eu/clima/policies/ets/registry_en#tab-0-2

(40)

Liczba ta nie obejmuje wczesnych aukcji uprawnień 3. etapu, które miały miejsce w 2012 r., ale odzwierciedla wykorzystanie międzynarodowych jednostek emisji przed rozpoczęciem 3. etapu. Łączna liczba międzynarodowych jednostek emisji wykorzystanych od 2008 r. jest wymieniona w sekcji 3.1.3.

(41)

C(2017) 3228 final, https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/ets/reform/docs/c_2017_3228_en.pdf

(42)

C(2017) 3228 final, https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/ets/reform/docs/c_2017_3228_en.pdf

(43)

Wspomniane wykresy dotyczące lat 2013–2016 oparto na najbardziej aktualnych danych z tych lat, które można znaleźć w dzienniku transakcji Unii Europejskiej (EUTL). Oznacza to, że mogą one obejmować ostatnie dane dotyczące lat 2013, 2014, 2015 i 2016.

(44)

https://ec.europa.eu/transport/modes/air/news/2016-09-09-bratislava-declaration_en

(45)

Rezolucję Zgromadzenia ICAO w sprawie CORSIA można znaleźć pod adresem: https://www.icao.int/Meetings/a39/Documents/Resolutions/a39_res_prov_en.pdf

(46)

COM(2017)054 final, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52017PC0054

(47)

Dane z czerwca 2017 r.

(48)

Dane z czerwca 2017 r.

(49)

Informacje z sierpnia 2017 r., https://ec.europa.eu/clima/news/2017-auction-calendars-aviation-allowances-published_en

(50)

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 377/2013/UE z dnia 24 kwietnia 2013 r. wprowadzająca tymczasowe odstępstwo od dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, tekst mający znaczenie dla EOG (Dz.U. L 113 z 25.4.2013, s. 1).

(51)

https://ec.europa.eu/info/law/markets-financial-instruments-mifid-ii-directive-2014-65-eu/amending-and-supplementary-acts/implementing-and-delegated-acts_en

(52)

https://ec.europa.eu/info/law/market-abuse-regulation-eu-no-596-2014/amending-and-supplementary-acts/implementing-and-delegated-acts_en

(53)

Mechanizm odwrotnego obciążenia przenosi odpowiedzialność za opłacenie transakcji obciążonej VAT ze sprzedającego na kupującego towar lub usługę i stanowi skuteczne zabezpieczenie przed oszustwem związanym z VAT.

(54)

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8 marca 2017 r. w sprawie C-321/15 ArcelorMittal Rodange et Schifflange SA przeciwko État du Grand-duché de Luxembourg, EU:C:2017:179.

(55)

Rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.U. L 181 z 12.7.2012, s. 30.

(56)

Rozporządzenie Komisji (UE) nr 600/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie weryfikacji raportów na temat wielkości emisji gazów cieplarnianych i raportów dotyczących tonokilometrów oraz akredytacji weryfikatorów zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 181 z 12.7.2012, s. 1).

(57)

Dla każdego państwa członkowskiego opracowano odrębny plan działania. Przykład często spotykanej kwestii stanowi prawidłowa klasyfikacja zgłoszonych nieprawidłowości oraz niezgodności w sprawozdaniach z weryfikacji. Formularze i wytyczne dotyczące rozporządzenia w sprawie monitorowania i raportowania oraz rozporządzenia w sprawie weryfikacji i akredytacji znajdują się pod adresem: https://ec.europa.eu/clima/policies/ets/monitoring_pl#tab-0-1

(58)

Główną tego przyczyną jest fakt, że metodyka oparta na pomiarach stałego pomiaru stężenia odpowiednich gazów cieplarnianych wiąże się z zaangażowaniem istotnych zasobów i wiedzy fachowej, których wielu mniejszych operatorów nie posiada.

(59)

W rozporządzeniu Komisji (UE) nr 601/2012 wprowadzono wymóg dotyczący wszystkich prowadzących instalacje, zgodnie z którym muszą oni spełnić kryteria pewnych minimalnych poziomów dokładności, przy czym większe źródła emisji muszą spełnić kryteria wyższych poziomów (wiążących się z bardziej wiarygodną jakością danych), natomiast do mniejszych źródeł mają zastosowanie mniej rygorystyczne wymogi ze względu na oszczędność kosztową.

(60)

Lista punktów dostępu krajowych jednostek akredytujących udzielających akredytacji weryfikatorom EU ETS sporządzona przez Europejską Współpracę w Dziedzinie Akredytacji: http://www.european-accreditation.org/information/national-accreditation-bodies-having-been-successfully-peer-evaluated-by-ea  

(61)

W niektórych przypadkach państwa mogą zgłaszać szereg regionalnych/lokalnych organów jako jeden właściwy organ.

(62)

Materiały z konferencji znajdują się pod adresem: https://ec.europa.eu/clima/events/articles/0114_en

(63)

będących kontrolami w ramach dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych.

(64)

HU wykorzystały odstępstwo od art. 10c jedynie w 2013 r.