This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52014DC0057
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL on the implementation by the Member States of the Framework Decisions 2008/909/JHA, 2008/947/JHA and 2009/829/JHA on the mutual recognition of judicial decisions on custodial sentences or measures involving deprivation of liberty, on probation decisions and alternative sanctions and on supervision measures as an alternative to provisional detention
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z postępów we wdrażaniu przez państwa członkowskie decyzji ramowych 2008/909/WSiSW, 2008/947/WSiSW oraz 2009/829/WSiSW w sprawie wzajemnego uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności, na karę w zawieszeniu albo kary alternatywne, oraz na środki nadzoru stanowiące alternatywę dla tymczasowego aresztowania
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z postępów we wdrażaniu przez państwa członkowskie decyzji ramowych 2008/909/WSiSW, 2008/947/WSiSW oraz 2009/829/WSiSW w sprawie wzajemnego uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności, na karę w zawieszeniu albo kary alternatywne, oraz na środki nadzoru stanowiące alternatywę dla tymczasowego aresztowania
/* COM/2014/057 final */
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z postępów we wdrażaniu przez państwa członkowskie decyzji ramowych 2008/909/WSiSW, 2008/947/WSiSW oraz 2009/829/WSiSW w sprawie wzajemnego uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności, na karę w zawieszeniu albo kary alternatywne, oraz na środki nadzoru stanowiące alternatywę dla tymczasowego aresztowania /* COM/2014/057 final */
SPIS TREŚCI 1........... Wprowadzenie.............................................................................................................. 3 2........... Informacje ogólne na temat decyzji
ramowych: spójny i komplementarny pakiet legislacyjny 4 3........... Stan realizacji i skutki braku
transpozycji..................................................................... 5 4........... Wstępna ocena otrzymanych
przepisów transponujących decyzje............................... 6 4.1........ Rola osób zaangażowanych w
proces przekazania więźniów...................................... 7 4.2........ Zasada wzajemnego zaufania:
zasadniczo brak dostosowania wyroku....................... 7 4.3........ Dalsze decyzje: różnice w
wykonaniu wyroku............................................................. 8 4.4........ Obowiązek zgody na przekazanie,
jeśli nie ma podstaw odmowy............................... 9 4.5........ Terminy....................................................................................................................... 10 4.6........ Związek pomiędzy decyzjami
ramowymi, a europejskim nakazem aresztowania...... 10 4.7........ Deklaracje o przepisach
przejściowych....................................................................... 11 5........... Nowe środowisko prawne
zapewniające zastosowanie w praktyce przepisów trzeciego filara 11 6........... Podsumowanie............................................................................................................ 12 SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO I RADY z postępów we wdrażaniu przez
państwa członkowskie decyzji ramowych 2008/909/WSiSW, 2008/947/WSiSW
oraz 2009/829/WSiSW w sprawie wzajemnego uznawania wyroków skazujących na
karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na
pozbawieniu wolności, na karę w zawieszeniu albo kary alternatywne,
oraz na środki nadzoru stanowiące alternatywę dla tymczasowego
aresztowania 1. Wprowadzenie We wspólnej europejskiej przestrzeni
sprawiedliwości opartej na wzajemnym zaufaniu UE podjęła
działania mające na celu zapewnienie, że nierezydenci, wobec
których toczy się postępowanie karne, nie są traktowani inaczej
niż rezydenci. Jest to szczególnie ważne z uwagi na obywateli UE
pozbawionych wolności w innych państwach członkowskich. W tym właśnie duchu UE
przyjęła w 2008 r. i 2009 r. trzy komplementarne decyzje ramowe,
których terminy transpozycji wygasły: –
Decyzja ramowa Rady 2008/909/WSiSW[1] o stosowaniu zasady
wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia
wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności
(przekazywanie więźniów) miała zostać wprowadzona w
życie do dnia 5 grudnia 2011 r. Z jednej strony pozwala ona państwu
członkowskiemu wykonać wyrok pozbawienia wolności wydany przez
inne państwo członkowskie przeciwko osobie, która pozostaje w pierwszym
państwie członkowskim. Z drugiej strony ustanawia ona system
przekazywania osób skazanych z powrotem do państwa członkowskiego,
którego są obywatelami lub w którym mają miejsce zwykłego pobytu
(lub do państwa członkowskiego, z którym mają bliskie
powiązania) w celu odbycia kary więzienia. –
Decyzja ramowa Rady 2008/947/WSiSW[2] o stosowaniu zasady
wzajemnego uznawania do wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego
zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i
obowiązków wynikających z kar alternatywnych (dozór kuratora i
kary alternatywne) miała zostać wprowadzona w życie do dnia
6 grudnia 2011 r. Ma ona zastosowanie do wielu środków będących
alternatywą dla pozbawienia wolności oraz środków mających
na celu ułatwienie przedterminowego zwolnienia (np. zakaz przebywania w
określonych miejscach, obowiązek wykonania pracy społecznie
użytecznej, zalecenia dotyczące miejsca zamieszkania, edukacji lub
wykonywanego zawodu). Decyzja w sprawie dozoru kuratora albo kar alternatywnych
może być wykonana w innym państwie członkowskim pod
warunkiem uzyskania zgody osoby zainteresowanej. –
Decyzja ramowa Rady 2009/829/WSiSW[3] w sprawie stosowania
przez państwa członkowskie Unii Europejskiej zasady wzajemnego
uznawania do decyzji w sprawie środków nadzoru stanowiących
alternatywę dla tymczasowego aresztowania (europejski nakaz nadzoru)
miała zostać wprowadzona w życie do dnia 1 grudnia 2012 r.
Dotyczy ona zwolnienia tymczasowego na etapie postępowania
przygotowawczego. Umożliwi ona przekazanie środka nadzoru
niepolegającego na pozbawieniu wolności (np. obowiązek
przebywania w określonym miejscu albo obowiązek stawiennictwa w
określonym czasie przed określonym organem) z państwa
członkowskiego, w którym nierezydent jest podejrzany o popełnienie
przestępstwa, do państwa członkowskiego, którego jest on
rezydentem. Umożliwi to podejrzanemu poddanie się środkowi
nadzoru w państwie członkowskim pochodzenia do czasu rozpoczęcia
procesu w innym państwie członkowskim, zamiast umieszczenia go w
areszcie tymczasowym. Ocena licznych odpowiedzi na zieloną
księgę Komisji z czerwca 2011 r. w sprawie stosowania przepisów UE
dotyczących wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w obszarze
pozbawienia wolności[4]
pokazała, że priorytetem powinno być odpowiednie i terminowe
wykonanie decyzji ramowych. Cel tego sprawozdania jest zatem dwojaki: po
pierwsze, jest nim ocena stanu realizacji decyzji ramowych w świetle
uprawnień Komisji do wszczęcia postępowań w sprawie
uchybienia zobowiązaniom z dniem 1 grudnia 2014 r.[5]; po drugie,
przedstawienie wstępnej oceny przepisów krajowych stanowiących
transpozycję postanowień decyzji, którą Komisja już
otrzymała. 2. informacje
ogólne na temat decyzji ramowych: spójny i komplementarny pakiet legislacyjny Każdego roku dziesiątki tysięcy
obywateli UE jest ściganych za zarzucane im przestępstwa lub
skazanych w innym państwie członkowskim UE. Wielokrotnie sądy
karne decydują o zatrzymaniu nierezydentów, gdyż obawiają
się niestawienia się na rozprawę. W podobnej sytuacji wobec
podejrzanego o popełnienie przestępstwa w kraju, którego jest on
mieszkańcem, zastosowano by mniej drastyczne środki nadzoru, takie
jak obowiązek zgłaszania się na policję lub zakaz
podróżowania Decyzję ramową należy
postrzegać jako spójny i komplementarny pakiet legislacyjny, w którym
podjęto kwestię zatrzymania obywateli UE w innym państwie
członkowskim i który ma za zadanie przyczynić się do zmniejszenia
liczby tymczasowych aresztowań oraz umożliwić rehabilitację
społeczną więźniów w kontekście transgranicznym.
Powiązania operacyjne istnieją nie tylko pomiędzy wspomnianymi
trzema decyzjami ramowymi, ale także między tymi decyzjami a
decyzją ramową Rady w sprawie europejskiego nakazu aresztowania[6] Właściwe wykonanie decyzji
dotyczącej europejskiego nakazu nadzoru przez wszystkie
państwa członkowskie pozwoli osobom podejrzanym podlegającym
europejskiemu nakazowi aresztowania na szybki powrót do kraju zamieszkania
podczas oczekiwania na proces w innym państwie członkowskim. Pozwoli
to uniknąć długiego aresztu tymczasowego w innym państwie
po wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania, a przed rozpoczęciem
właściwego procesu. Ponadto prawidłowe wykonanie decyzji
dotyczącej dozoru kuratora i kar alternatywnych zachęci
sędziów, którzy będą pewni, że dana osoba zostanie poddana
właściwemu nadzorowi w innym państwie członkowskim, do
nałożenia kary alternatywnej, wykonanej za granicą, zamiast
wyroku więzienia. Istnieje również związek między
decyzją dotyczącą europejskiego nakazu nadzoru a
decyzją w sprawie dozoru kuratora i kar alternatywnych. W sytuacji,
gdy osoba oskarżona wróciła do kraju zamieszkania na mocy europejskiego
nakazu nadzoru na etapie postępowania przygotowawczego i
pokazała, że stosuje się do środków nałożonych na
nią na tym etapie, sędzia będzie oczywiście bardziej
skłonny do nałożenia kary alternatywnej (zamiast kary
więzienia), która może zostać wykonana za granicą po
zapadnięciu wyroku. Dodatkowo art. 25 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów jest powiązany z europejskim nakazem
aresztowania. Ten przepis, w powiązaniu z art. 4 ust. 6 oraz art. 5
ust. 3 decyzji o europejskim nakazie aresztowania pozwala państwu
członkowskiemu na odmówienie wydalenia swojego obywatela, rezydenta lub
osoby zamieszkałej na terytorium tego państwa, jeśli to
państwo członkowskie zamierza wykonać wyrok pozbawienia
wolności zgodnie z decyzją dotyczącą przekazywania
więźniów. Wykorzystanie w pełni możliwości
tego pakietu legislacyjnego wymaga właściwej transpozycji decyzji
ramowych do ustawodawstwa krajowego. 3. Stan
realizacji i skutki braku transpozycji W chwili opracowywania tego dokumentu odpowiednio 10,
14 i 16 państw członkowskich nie zakończyło jeszcze transpozycji
decyzji ramowych po ponad dwóch latach i roku od terminu realizacji. Komisja
otrzymała zgłoszenia dotyczące przepisów krajowych
stanowiących transpozycję postanowień decyzji tylko od
następujących państw członkowskich: –
Przekazywanie więźniów: od DK, FI, IT, LU i UK przed terminem realizacji oraz od AT,
BE, CZ, FR, HR, HU, LV, MT, NL, PL, RO, SI i SK po terminie realizacji. –
Dozór kuratora i kary alternatywne: od DK i FI przed terminem realizacji oraz od AT, BE,
BG, CZ, HR, HU, LV, NL, PL, RO, SI i SK po terminie realizacji. –
Europejski nakaz nadzoru: od DK, FI, LV i PL przed terminem realizacji oraz od AT,
CZ, HR, HU, NL, RO, SI i SK po terminie realizacji. Zgłoszeń
nie otrzymano dotychczas od następujących
państw członkowskich[7]: –
Przekazywanie więźniów: BG, CY, DE, EE, EL, ES, IE, LT, PT i SE. –
Dozór kuratora i kary alternatywne: CY, DE, EE, EL, ES, FR, IE, IT, LT, LU, MT, PT, SE i UK. –
Europejski nakaz nadzoru: BE, BG, CY, DE, EE, EL, ES, FR, IE, IT, LT, LU, MT, PT, SE i UK. Tabela przedstawiająca stan realizacji
decyzji ramowych jest zawarta w załączonym dokumencie roboczym
służb Komisji wraz z tabelą przedstawiającą deklaracje
państw członkowskich w tej kwestii. Decyzje ramowe powinny zostać wdrożone
przez państwa członkowskie, jak to ma miejsce w przypadku każdego
innego elementu dorobku prawnego UE. Ze względu na swój charakter decyzje
ramowe są wiążące dla państw członkowskich w
odniesieniu do wyników, jakie należy osiągnąć, jednak do
władz krajowych należy dobór formy i metod wdrażania ich
przepisów. Decyzje ramowe nie mają skutku bezpośredniego. W
odniesieniu do decyzji ramowych przyjętych na podstawie postanowień
tytułu VI poprzedniego Traktatu o Unii Europejskiej obowiązuje jednak
zasada wykładni zgodnej[8]. Niewykonanie decyzji ramowych przez niektóre
państwa członkowskie jest bardzo problematyczne, gdyż państwa
członkowskie, które prawidłowo wdrożyły decyzje ramowe, nie
mogą korzystać z zasady współpracy w kontaktach z innymi
państwami członkowskimi, które nie wdrożyły tych decyzji
terminowo. W istocie zasada wzajemnego uznawania, która jest fundamentalna dla
przestrzeni sądowej, wymaga dwustronnej transpozycji. Nie może ona
funkcjonować, jeżeli odpowiednie instrumenty nie są
prawidłowo wdrożone w dwóch zainteresowanych państwach. W
związku z tym nawet państwa członkowskie, które
wdrożyły decyzje terminowo, w przypadku współpracy z
państwami, które decyzji nie wdrożyły, będą
musiały nadal stosować się do odpowiednich konwencji Rady Europy
podczas przekazywania więźniów UE lub transferu wyroków do innego
państwa członkowskiego. 4. Wstępna
ocena otrzymanych przepisów transponujących decyzje Podczas spotkań ekspertów z państwami
członkowskimi stało się jasne, że niektóre kwestie i
przepisy prawne wymagają większej uwagi. Potwierdziła to
także wstępna analiza przepisów wykonawczych w państwach
członkowskich, którą otrzymała Komisja. W niniejszym sprawozdaniu kładzie się
zatem nacisk na wybrane artykuły będące zasadniczymi
składnikami decyzji ramowych w świetle ich celów. Jako że to
sprawozdanie dotyczy trzech decyzji ramowych, artykuły są pogrupowane
tematycznie. Z uwagi na to, że jest to ocena wstępna,
jest zbyt wcześnie na wyciągnięcie ogólnych wniosków na temat
jakości wdrażania. Do tego dochodzi fakt, że wiele państw
członkowskich nie wypełniło swojego obowiązku transpozycji
decyzji ramowych. Ponadto państwa członkowskie mają
jak dotąd niewielkie doświadczenie w stosowaniu decyzji ramowych. W
chwili opracowywania dokumentu Komisja otrzymała od trzech państw
członkowskich (BE, FI i NL) ograniczoną ilość informacji
indykatywnych na temat praktycznego stosowania decyzji ramowych. Dostępne
ograniczone dane liczbowe pokazują, że decyzja dotycząca przekazywania
więźniów jest już stosowana, natomiast nie miały
miejsca przekazania na podstawie decyzji dotyczącej dozoru kuratora i
kar alternatywnych ani decyzji dotyczącej europejskiego nakazu
nadzoru. Należy podkreślić wysiłki
państw członkowskich, które terminowo wprowadziły w życie
decyzje ramowe, a komentarze dotyczące tych państw członkowskich
należy rozumieć w świetle podejścia Komisji do zapewniania
pomocy w procesie wdrażania. 4.1. Rola
osób zaangażowanych w proces przekazania więźniów (Art. 6 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów, art. 5 decyzji dotyczącej dozoru kuratora i kar
alternatywnych i art. 9 decyzji dotyczącej europejskiego nakazu nadzoru) Jako że znaczenie rehabilitacji
społecznej jest główną zasadą decyzji ramowych, przepisy
wykonawcze poszczególnych państw członkowskich muszą
zapewnić, że opinia osoby zainteresowanej jest należycie
uwzględniona w decyzji o przekazaniu. Artykuł 6 decyzji w sprawie przekazywania
więźniów przewiduje jednak, w określonych
okolicznościach, możliwość przekazania bez zgody osoby
skazanej. Jako że jest to nowy aspekt w porównaniu z Konwencją Rady
Europy z 1983 r.[9],
ważne jest, aby państwa członkowskie prawidłowo wprowadziły
w życie te przepisy. Przepisy wykonawcze powinny przewidywać
przekazanie osoby skazanej bez jej zgody tylko w trzech ograniczonych
przypadkach określonych w tym artykule. Powinny istnieć przynajmniej
przepisy zapewniające uwzględnienie opinii osoby skazanej (kiedy
przebywa ona na terenie państwa wydającego), zapewniające
przekazanie informacji osobie skazanej, regulujące konsultacje
pomiędzy właściwymi organami; oraz pozwalające organom
państwa wykonania na wystawienie uzasadnionej opinii. Ze wstępnej analizy przepisów wykonawczych
poszczególnych państw członkowskich wynika, że nie jest zawsze
wyraźnie wskazane, że dana osoba powinna być powiadomiona i
że powinna mieć możliwość wyrażenia swojej
opinii, która musi zostać wzięta pod uwagę. Zgodnie z decyzją dotyczącą dozoru
kuratora i kar alternatywnych zgoda osoby skazanej jest wymagana zawsze,
chyba że osoba ta wróciła do państwa wykonania, co oznacza
że taka zgoda jest dorozumiana. Jest to bardzo ważne, jako że ta
decyzja ramowa nie może być użyta wbrew woli danej osoby.
Powodem tego jest fakt, że ta decyzja ramowa jest stosowana tylko wtedy,
gdy dana osoba została już zwolniona w państwie wydającym i
chce wrócić do kraju pochodzenia jako „wolna” osoba oraz jest gotowa
współpracować z organami nadzoru. To samo odnosi się do europejskiego
nakazu nadzoru, która dotyczy etapu postępowania przygotowawczego, na
którym nadal obowiązuje zasada domniemanej niewinności wobec danej
osoby. Komisja oceni, czy państwa członkowskie
odpowiednio określiły w swoich przepisach wdrażających skuteczną
procedurę wyznaczania roli osoby skazanej w procesie przekazania. 4.2. Zasada
wzajemnego zaufania: zasadniczo brak dostosowania wyroku (Art.8 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów, art. 9 decyzji dotyczącej dozoru kuratora i kar
alternatywnych i art. 13 decyzji dotyczącej europejskiego nakazu nadzoru) Ważne jest znalezienie równowagi między
poszanowaniem pierwotnie wydanego wyroku a tradycją prawną
państw członkowskich, tak aby nie powstały konflikty, które
mogłyby mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie decyzji ramowych.
Jako że decyzje ramowe oparte są na zasadzie wzajemnego zaufania do
systemów prawnych innych państw członkowskich, decyzja podjęta
przez sędziego w państwie wydającym powinna być
respektowana i w zasadzie nie powinno się jej weryfikować ani
dostosowywać. Tylko w przypadku gdy wymiar lub rodzaj wyroku nie są
zgodne z prawem krajowym państwa wykonania (np. maksymalny ustawowy wymiar
kary), wyrok może zostać dostosowany. Dostosowany wyrok musi jednak w
miarę możliwości jak najbardziej odpowiadać pierwotnemu
wyrokowi. Dostosowanie nie może skutkować zaostrzeniem wyroku pod
względem wymiaru lub rodzaju kary orzeczonej w państwie
wydającym. Niektóre państwa członkowskie
poszerzyły możliwości dostosowania wyroków poprzez dodanie
dodatkowych warunków (PL, LV). Daje to państwu wykonania
możliwość oceny, czy wyrok wydany w państwie wydającym
odpowiada wyrokowi, który normalnie zostałby wydany za takie wykroczenie w
państwie wykonania. Jest to sprzeczne z celami i duchem decyzji ramowych. W kwestii kary niepolegającej na pozbawieniu
wolności, decyzja dotycząca dozoru kuratora i kar alternatywnych gwarantuje,
że kara alternatywna może zostać przekazana, nawet jeśli tego
rodzaju kara nie zostałaby nałożona za podobne wykroczenie w
państwie członkowskim, gdzie wyrok zostanie wykonany. Jako że
państwa członkowskie mają obowiązek przewidzieć co
najmniej karę dozoru kuratorskiego i kary alternatywne zgodnie z art. 4
ust. 1 tej decyzji ramowej, pozytywnym skutkiem wdrożenia decyzji będzie
promowanie i zbliżanie kar alternatywnych do kary pozbawienia
wolności w różnych państwach członkowskich. Wstępna
ocena ustawodawstwa pokazuje, że niektóre państwa członkowskie
nie wprowadziły w życie wszystkich obowiązkowych środków
(BG, PL). To samo odnosi się do decyzji dotyczącej
europejskiego nakazu nadzoru, zgodnie z którą państwa
członkowskie muszą zapewnić minimum sześć środków
obowiązkowych, o których mowa w art. 8 ust. 1. Węgry
umożliwiają przekazanie tylko trzech środków nadzoru. 4.3. Dalsze
decyzje: różnice w wykonaniu wyroku (Art. 17 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów, art. 14 decyzji dotyczącej dozoru kuratora i kar
alternatywnych i art. 18 decyzji dotyczącej europejskiego nakazu nadzoru) Długość czasu spędzonego w
więzieniu przez osobę skazaną zależy w głównej mierze
od przepisów określających zasady przedterminowego i warunkowego
zwolnienia w państwie wykonania. Różnice między państwami
członkowskimi w tej kwestii są znaczne: w niektórych państwach
członkowskich osoba skazana jest zwolniona po odbyciu dwóch trzecich kary,
a w innych nawet po odbyciu jednej trzeciej. Artykuł 17 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów stanowi, że wykonanie wyroku, w tym podstawy
przedterminowego lub warunkowego zwolnienia, jest regulowane przepisami prawa
państwa wykonania. To państwo członkowskie musi jednak na
żądanie poinformować państwo członkowskie, które
wydało pierwotny wyrok, o obowiązujących w państwie
wykonania zasadach przedterminowego i warunkowego zwolnienia. Jeśli
państwo wydające obawia się, że przekazanie
więźnia doprowadziłoby do ich zdaniem przedwczesnego zwolnienia,
może ono zdecydować o nieprzekazaniu danej osoby i wycofaniu wydanego
świadectwa. Z tego powodu ważne jest, aby państwa
członkowskie właściwie wypełniały obowiązek zapewnienia
tych informacji na żądanie przed przekazaniem oskarżonego i
wykonaniem wyroku, co nie jest przewidziane w przepisach wykonawczych
niektórych państw członkowskich. Komisja będzie zachęcać do wymiany
informacji na temat przedterminowego i warunkowego zwolnienia za
pośrednictwem baz danych we współpracy z państwami
członkowskimi i zainteresowanymi stronami. 4.4. Obowiązek
zgody na przekazanie, jeśli nie ma podstaw odmowy
(Art. 9 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów, art. 11 decyzji dotyczącej dozoru kuratora i kar
alternatywnych i art. 15 decyzji dotyczącej europejskiego nakazu nadzoru) Jednym z nowych aspektów wprowadzonych w decyzjach
ramowych jest fakt, iż z zasady nakładają one obowiązek
akceptacji wniosków o przekazanie. Wynika to z zasady wzajemnego uznawania,
która jest podstawą decyzji ramowych i znajduje odzwierciedlenie w
przepisach wspólnych dla decyzji ramowych mówiących, że państwo
wykonania musi uznać wyrok, który został mu przekazany przez
państwo wydające. Przekazania można odmówić tylko w
ograniczonych okolicznościach, mianowicie jeśli zastosowanie
mają podstawy odmowy zapisane w dyrektywach ramowych. Z drugiej strony
państwo wydające nie ma obowiązku przekazania wyroku (zob. art.
4 ust. 5 decyzji dotyczącej przekazywania więźniów).
Wstępna analiza przepisów wykonawczych w
państwach członkowskich pokazuje, że transpozycja podstaw odmowy
transferu jest bardzo różna. Niektóre państwa członkowskie nie
wprowadziły wszystkich podstaw odmowy zapisanych w decyzjach ramowych (HU,
LU, NL, DK, LV), inne dodały więcej podstaw (AT, BE, DK). Niektóre
państwa członkowskie prawidłowo wprowadziły podstawy odmowy
jako opcjonalne dla właściwych organów (FI, LV, BG), inne
wprowadziły je jako obowiązkowe (AT, IT, MT, SK), a trzecia grupa
zdecydowała się na system łączący obowiązkowe i
opcjonalne podstawy odmowy (BE, DK, HU, LU, NL, PL). Wprowadzanie dodatkowych podstaw odmowy i uznanie
ich za obowiązkowe wydaje się być niezgodne z literą i
duchem decyzji ramowych. Odnośnie do pytania, czy stosowanie podstaw
odmowy powinno być opcjonalne dla właściwych organów, które
podejmują decyzję o uznaniu i wykonaniu wyroku, decyzje ramowe
wyraźnie stanowią, że właściwy organ „może”
odmówić uznania i wykonania wyroku, jeśli mają zastosowanie
podstawy odmowy. Takie sformułowanie wskazuje, że właściwy
organ powinien mieć swobodę podejmowania decyzji – indywidualnie dla
każdego przypadku – czy zastosować podstawy odmowy, biorąc pod
uwagę aspekt dotyczący rehabilitacji społecznej, która leży
u podstaw wszystkich trzech decyzji ramowych. W związku z tym stosowanie
podstaw odmowy powinno być opcjonalne dla właściwego organu. Takie podejście jest zgodne z duchem decyzji
ramowych, który zakłada, że przekazanie więźniów powinno
zwiększyć ich szansę na rehabilitację społeczną i
może mieć miejsce na wyraźny wniosek oskarżonego lub
skazanego. W takiej sytuacji obowiązek odmowy przekazania, gdyż ma
zastosowanie jedna z podstaw odmowy, nie byłby w interesie osoby skazanej. 4.5. Terminy (Art. 12 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów, art. 12 decyzji dotyczącej dozoru kuratora i kar
alternatywnych i art. 12 decyzji dotyczącej europejskiego nakazu nadzoru) Decyzje ramowe wprowadzają nowy, uproszczony
i bardziej efektywny system przekazywania wyroków w celu ułatwienia i
przyspieszenia współpracy sądowej. W związku z tym
przewidują one wprowadzenie stałych terminów przekazania. Terminy te powinny zostać wprowadzone przez
państwa członkowskie w taki sposób, aby co do zasady ostateczna
decyzja, w tym procedura odwoławcza, została podjęta w
określonych ramach czasowych. Niedotrzymanie terminów może mieć
miejsce tylko w wyjątkowych okolicznościach. Choć powszechnym jest, że państwa
członkowskie powinny zapewnić, że osoba skazana jest objęta
środkami ochrony prawnej przewidzianymi w prawie krajowym, AT, HU i LV nie
zapisały w swoich przepisach wykonawczych maksymalnego terminu na
podjęcie decyzji przez sąd w trakcie postępowania
odwoławczego dotyczącego przekazywania więźniów. Państwa członkowskie powinny
zapewnić równowagę między środkami zaradczymi wprowadzanymi
do ich systemów a dotrzymywaniem terminów przewidzianych w decyzjach ramowych[10]. 4.6. Związek
pomiędzy decyzjami ramowymi, a europejskim nakazem aresztowania (Art. 25 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów i art. 21 decyzji dotyczącej europejskiego nakazu
nadzoru) Art. 25 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów w powiązaniu z art. 4 ust. 6 i art. 5 ust. 3
decyzji o europejskim nakazie aresztowania pozwala państwu
członkowskiemu odmówić wydania osoby objętej europejskim nakazem
aresztowania (lub wydać osobę pod warunkiem, że powróci ona do
tego kraju członkowskiego), kiedy dana osoba jest obywatelem, mieszka lub
przebywa w danym państwie członkowskim, jeśli to państwo
członkowskie zobowiąże się do wykonania wyroku pozbawienia
wolności zgodnie z decyzją dotyczącą przekazywania
więźniów. Niektóre państwa członkowskie nie
zapisały w swoich przepisach wykonawczych, że ich przepisy krajowe
wdrażające decyzję dotyczącą przekazywania
więźniów powinny mieć zastosowanie w wyżej opisanej sytuacji
(DK, HU, LU, LV, MT i SK). Austria przewiduje taką
możliwość, tylko gdy wniosek o przekazanie dotyczy jej
obywateli. Zamiast przestrzegania obowiązku wykonania wyroku, tak jak
został on wydany w państwie wydającym, Niderlandy zastrzegły
sobie prawo do oceny, czy wyrok pozbawienia wolności jest zgodny z
wyrokiem, który byłby wydany w Niderlandach za takie wykroczenie. Wydaje
się to niezgodne z literą i duchem decyzji ramowych. Artykuł 21 decyzji dotyczącej europejskiego
nakazu nadzoru daje możliwość wydania europejskiego nakazu
aresztowania w celu doprowadzenia osoby, która ma stawić się na
rozprawę, lub która musi wrócić gdyż nie spełnia warunków
określonych przez europejski nakaz nadzoru. Nie wszystkie kraje
członkowskie wprowadziły w życie art. 21 (HU, LV i PL). Należy nad tym ubolewać, gdyż
europejski nakaz nadzoru umożliwiłby powrót do domu osobom
oczekującym na proces w sprawie stosunkowo drobnych przestępstw.
Uznając ten fakt, art. 21 decyzji dotyczącej europejskiego nakazu
nadzoru wyraźnie zwalnia z wymogu europejskiego nakazu aresztowania
stanowiącego, że wykroczenie, w związku z którym wydawany jest
europejski nakaz aresztowania, jest zagrożone karą pozbawienia
wolności o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy[11]. 4.7. Deklaracje
o przepisach przejściowych (Art. 28 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów) Artykuł 28 decyzji dotyczącej przekazywania
więźniów pozwala państwom członkowskim – podczas
przyjmowania decyzji ramowych – na oświadczenie, że w przypadku
prawomocnych wyroków wydanych przed określoną datą (która nie
może być późniejsza niż 5 grudnia 2011 r.) będą
one nadal stosowały istniejące instrumenty prawne w kwestii
przekazywania skazanych. Przyjęcie tych decyzji ramowych
nastąpiło dnia 27 listopada 2008 r. Z informacji dostarczonych Komisji wynika, że
cztery państwa członkowskie (IE, MT, LN i PL) przedstawiły takie
oświadczenia. Jednakże według ostatnich informacji, jakie
otrzymała Komisja, IE, MT i PL dokonały tego po dacie przyjęcia
tej decyzji ramowej, tj. po 27 listopada 2008 r. Zdaniem Komisji takie
deklaracje nie są ważne, a państwa członkowskie powinny
niezwłocznie usunąć ograniczenie czasowe ze swoich
istniejących lub proponowanych przepisów wykonawczych. 5. Nowe
środowisko prawne zapewniające zastosowanie w praktyce przepisów
trzeciego filara Decyzje ramowe, które zostały przyjęte w
ramach tak zwanego „trzeciego filara”, zostały jednogłośnie
zatwierdzone przez wszystkie państwa członkowskie, które
zadeklarowały się wprowadzić je w życie przed upływem
terminu transpozycji. Państwa członkowskie stworzyły w
ten sposób porządek prawny, który jest dla nich wiążący
podobnie jak inne obszary prawa UE, nawet jeśli mechanizmy egzekucji nie
są dostępne przed upływem terminu transpozycji zgodnie z
protokołem 36 traktatu lizbońskiego. Wykonalność prawa UE,
włączając w to środki przyjęte w ramach trzeciego
filaru, nie może być różna dla poszczególnych państw
członkowskich w zależności od poziomu wdrożenia do prawa
krajowego, gdyż zagroziłoby to skutecznej współpracy
sądowej. Z dniem 1 grudnia 2014 r. Trybunał
Sprawiedliwości UE będzie miał wszelkie kompetencje, w tym w
dziedzinie orzeczeń w trybie prejudycjalnym w sprawie wykładni prawa,
w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
Komisja i państwa członkowskie będą mieć prawo do
wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom
przeciwko państwom członkowskim, które nie wdrożyły prawa
UE lub zrobiły to błędnie. Te nowe możliwości będą
mieć szczególne znaczenie dla najważniejszych elementów prawodawstwa
sprzed traktatu lizbońskiego w dziedzinie prawa karnego, do którego
zdaniem Komisji należą wspomniane trzy decyzje ramowe. 6. Podsumowanie Uznając wysiłki podjęte dotychczas
przez niektóre państwa członkowskie, poziom wdrożenia
wspomnianych trzech ważnych aktów prawnych nie jest zadowalający. Nie jest możliwe osiągnięcie celu
rozwoju przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
dla wszystkich obywateli UE określonego w art. 3 Traktatu o Unii
Europejskiej, jeśli państwa członkowskie nie wprowadzą
prawidłowo wszystkich instrumentów, na które wszystkie wyraziły
zgodę. Częściowa i niekompletna transpozycja
decyzji ramowych jest hamulcem w stosowaniu zasady wzajemnego uznawania w
sferze sądownictwa kryminalnego. Ponadto narusza ona uzasadnione oczekiwania
obywateli UE, jako że tracą oni cenny instrument
służący do ograniczenia negatywnego wpływu na ich
życie sytuacji, w której są oni podejrzani lub oskarżeni w innym
państwie członkowskim, w szczególności obywateli objętych
europejskim nakazem aresztowania na etapie postępowania przygotowawczego. Jednocześnie
cel decyzji ramowych, którym jest zapewnienie, że sprawiedliwość
zostanie wymierzona przy równoczesnej poprawie w zakresie społecznej
rehabilitacji osoby skazanej lub oskarżonej, nie może zostać
osiągnięty. Wreszcie, należy żałować
opóźnionego wprowadzenia decyzji ramowych, jako że mogą one
przyczynić się do zmniejszenia liczby wyroków pozbawienia
wolności wydawanych w sprawach nierezydentów. Pozwoliłoby to
ograniczyć zjawisko przepełnionych więzień oraz
poprawiłoby warunki panujące w zakładach karnych, a także w
konsekwencji znacznie obniżyłoby wydatki z budżetów państw
członkowskich na więzienia. Mając na uwadze prawo Komisji do
wszczęcia postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom od
dnia 1 stycznia 2014 r., niezmiernie ważne jest, by wszystkie państwa
członkowskie zapoznały się z tym sprawozdaniem oraz
dostarczyły Komisji wszelkie istotne informacje w celu dopełnienia
obowiązków zapisanych w traktacie. Ponadto Komisja wzywa te państwa
członkowskie, które według podanych przez siebie informacji
pracują obecnie nad przygotowaniem odpowiednich przepisów prawnych, aby
przyjęły te przepisy i zgłosiły ich przyjęcie
możliwie najszybciej. Komisja zwraca się do wszystkich państw
członkowskich, które jeszcze tego nie uczyniły, by szybko
podjęły środki na rzecz jak najpełniejszego wdrożenia
przedmiotowych decyzji ramowych. Ponadto wzywa ona państwa, które
dokonały transpozycji w sposób nieprawidłowy, do rewizji i
dostosowania swoich krajowych przepisów wykonawczych do przepisów zawartych w
decyzjach ramowych. [1] Decyzja ramowa Rady 2008/909/WSiSW z dnia 27 listopada
2008 r. (Dz.U. L 327 z 5.12.2008, s. 27). [2] Decyzja ramowa Rady 2008/947/WSiSW z dnia 27 listopada
2008 r. (Dz.U. L 337 z 16.12.2008, s. 102). [3] Decyzja ramowa Rady 2009/829/WSiSW z dnia 23
października 2009 r. (Dz.U. L 294 z 11.11.2009, s. 20). [4] COM (2011) 327 final http://ec.europa.eu/justice/newsroom/criminal/opinion/110614_en.htm. [5] Data wygaśnięcia okresu przejściowego
zgodnie z protokołem 36 traktatu lizbońskiego (zob. pkt 5). [6] Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca
2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób
między Państwami Członkowskimi (europejski nakaz
aresztowania) (Dz.U. L 190 z 18.7.2002, s. 1). [7] Niektóre państwa członkowskie
poinformowały Komisję o tym, że są w trakcie
przygotowywania stosownego ustawodawstwa na poziomie krajowym, jednak do grudnia
2013 r. żadne z wspomnianych państw członkowskich ani nie
przyjęło ustawodawstwa, ani nie przekazało Komisji
zgłoszenia. [8] Zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia
16 czerwca 2005 r. w sprawie C-105/03 Pupino. [9] Dodatkowy protokół z 1997 r. do wspomnianej Konwencji
przewidywał już przekazanie więźniów bez ich zgody w
ograniczonych okolicznościach. Protokół ten nie został jednak
ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie. [10] Zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia
30 maja 2013 r. w sprawie C-168/13 PPU Jeremy F. przeciwko Premier Ministre [11] Zob. art. 2 ust. 1 europejskiego nakazu aresztowania.