This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52011DC0682
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEEAND THE COMMITTEE OF THE REGIONS Social Business InitiativeCreating a favourable climate for social enterprises, key stakeholders in the social economy and innovation
KOMUNIKAT KOMISJI Inicjatywa na rzecz przedsiębiorczości społecznejBudowanie ekosystemu sprzyjającego przedsiębiorstwom społecznym w centrum społecznej gospodarki i społecznych innowacji
KOMUNIKAT KOMISJI Inicjatywa na rzecz przedsiębiorczości społecznejBudowanie ekosystemu sprzyjającego przedsiębiorstwom społecznym w centrum społecznej gospodarki i społecznych innowacji
/* KOM/2011/0682 wersja ostateczna */
KOMUNIKAT KOMISJI Inicjatywa na rzecz przedsiębiorczości społecznejBudowanie ekosystemu sprzyjającego przedsiębiorstwom społecznym w centrum społecznej gospodarki i społecznych innowacji /* KOM/2011/0682 wersja ostateczna */
Spis treści
Spis
treści 1 1..... Dlaczego Komisja podejmuje tę
inicjatywę?. 2 2..... Przedsiębiorstwa społeczne: podmioty,
które mogłyby lepiej skorzystać z jednolitego rynku.. 5 3..... Plan działania na rzecz wsparcia
przedsiębiorczości społecznej w Europie 6 3.1. Poprawa dostępu do finansowania. 7 3.1.1. Ułatwienie dostępu do finansowania prywatnego. 7 3.1.2. Uruchomienie funduszy europejskich. 8 3.2. Lepsze eksponowanie przedsiębiorczości społecznej 9 3.2.1. Tworzenie narzędzi do lepszego poznania sektora i lepszego
eksponowania przedsiębiorczości społecznej 9 3.2.2. Wzmocnienie potencjału zarządczego, profesjonalizacja i
tworzenie sieci przedsiębiorstw społecznych. 9 3.3. Poprawa otoczenia prawnego. 10 3.3.1. Utworzenie dostosowanych europejskich form prawnych, które
mogłyby być stosowane w ramach europejskiej przedsiębiorczości społecznej 10 3.3.2. Zamówienia publiczne. 11 3.3.3. Pomoc państwa. 11 4..... Wykraczając poza plan działania: inne
koncepcje do omówienia 12 5..... Wniosek.. 13
1.
Dlaczego Komisja podejmuje tę inicjatywę?
Jednolity rynek wymaga dalszego rozwoju
sprzyjającego włączeniu społecznemu ukierunkowanego na zatrudnienie dla
każdego. Konieczne jest więc spełnienie rosnących oczekiwań Europejczyków, aby
ich praca, konsumpcja, oszczędności i inwestycje miały bardziej „etyczny” i
„społeczny” wydźwięk i sens. W celu sprzyjania „silnie konkurencyjnej
społecznej gospodarce rynkowej” Komisja umieściła gospodarkę społeczną i
innowacje społeczne w samym centrum swoich zainteresowań, pod względem zarówno spójności
terytorialnej, jak i poszukiwań oryginalnych rozwiązań problemów społecznych, w
szczególności walki z ubóstwem i wykluczeniem, w ramach swojej strategii
„Europa 2020”[1], projektu przewodniego „Unia innowacji”[2], europejskiej
platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym[3] i „Aktu o jednolitym rynku (Single Market Act)”[4]. Konsultacje społeczne w sprawie Aktu o
jednolitym rynku[5]
wskazały na duże zainteresowanie zdolnością przedsiębiorstw społecznych i
ogólnie gospodarki społecznej do innowacyjnego reagowania na bieżące wyzwania
ekonomiczne, społeczne i w niektórych przypadkach środowiskowe poprzez
tworzenie trwałych miejsc pracy, które w bardzo niewielkim stopniu podlegają
delokalizacji, sprzyjanie włączeniu społecznemu, udoskonalanie lokalnych usług
społecznych, przyczynianie się do spójności terytorialnej itp. Celem przedsiębiorstw społecznych, które
stanowią podmioty gospodarki społecznej, jest przede wszystkim oddziaływanie
społeczne a nie generowanie zysków dla właścicieli lub udziałowców. Prowadzą
one działalność na rynku dostarczając towary i świadcząc usługi w sposób
przedsiębiorczy i innowacyjny i wykorzystują zyski głównie na realizację celów
społecznych. Przedsiębiorstwami tego rodzaju zarządza się w sposób odpowiedzialny
i przejrzysty, w szczególności poprzez zapewnienie uczestnictwa pracowników,
konsumentów i podmiotów, których dotyczy ich działalność gospodarczą[6]. Pod pojęciem
„przedsiębiorstwa społecznego” Komisja rozumie więc przedsiębiorstwa[7]: ·
dla których leżący we wspólnym interesie cel
socjalny lub społeczny jest racją bytu działalności komercyjnej, która często
charakteryzuje się wysokim poziomem innowacyjności społecznej, ·
których zyski są w większości reinwestowane w
realizację tego celu społecznego, ·
i których sposób organizacji lub system własności
odzwierciedla ich misję, opierając się na demokratycznych lub partycypacyjnych
zasadach lub mając na celu sprawiedliwość społeczną[8]. Mogą to być: · przedsiębiorstwa, które świadczą usługi społeczne lub dostarczają
towary i usługi przeznaczone dla słabszych grup społecznych (dostęp do
mieszkań, dostęp ochrony zdrowia, pomoc dla osób starszych lub
niepełnosprawnych, włączenie słabszych grup społecznych, opieka nad dziećmi, dostęp
do zatrudnienia i szkolenia, zarządzanie sytuacją osób zależnych itp.); lub ·
przedsiębiorstwa, w których przyjmuje się sposoby
produkcji towarów i usług ukierunkowane na cel o charakterze społecznym
(włączenie społeczne lub zawodowe poprzez dostęp do pracy dla osób w
niekorzystnej sytuacji, w szczególności ze względu na ich niskie kwalifikacje
lub problemy społeczne lub zawodowe prowadzące do wykluczenia i
marginalizacji), a których działalność może dotyczyć towarów i usług innych niż
społeczne. W gospodarce społecznej zatrudnienie
znajduje ponad 11 mln pracowników w UE, co stanowi 6% całkowitego zatrudnienia[9]. Należą do niej podmioty o szczególnym statusie prawnym (spółdzielnie,
fundacje, stowarzyszenia, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych), przy czym wiele
z nich jest przedsiębiorstwami społecznymi w rozumieniu określonych niżej kryteriów,
a także przedsiębiorstwami społecznymi w formie prywatnych spółek lub
tradycyjnych spółek akcyjnych. Szczególne statusy prawne
występujące w gospodarce społecznej są szczególnie dostosowane do
przedsiębiorstw społecznych, gdyż ich sposób zarządzania sprzyja partycypacji i
otwartości. W
badaniu z 2009 r.[10]
oszacowano część ludności aktywnej zawodowo zaangażowanej w przedsiębiorczość
społeczną[11]
na 4,1% w Belgii, 7,5% w Finlandii, 3,1% we Francji, 3,3% we Włoszech, 5,4% w
Słowenii i 5,7% w Zjednoczonym Królestwie. Oznacza to, że w przybliżeniu co
czwarte przedsiębiorstwo tworzone w Europie jest przedsiębiorstwem społecznym. Proporcja
ta wzrasta do co trzeciego przedsiębiorstwa w przypadku Belgii, Finlandii i
Francji[12].
Przedsiębiorstwa te są często bardziej wydajne i konkurencyjne, niż się
powszechnie uważa. Wynika to z bardzo silnego osobistego zaangażowania ich
pracowników i lepszych warunków pracy, jakie oferują[13]. Reagując innowacyjnością społeczną na niezaspokojone
jeszcze potrzeby, przedsiębiorstwa społeczne uczestniczą w inteligentnym
rozwoju; poprzez uwzględnienie własnego oddziaływania na środowisko i
długoterminową wizję przyczyniają się do trwałego wzrostu gospodarczego;
poprzez stawianie na człowieka i spójność społeczną stanowią centrum rozwoju
sprzyjającego włączeniu społecznemu. Innymi słowy, ich racją bytu jest
organizowanie przemian społecznych i gospodarczych, które przyczyniają się do
osiągania celów strategii „Europa 2020”. Niniejszy komunikat stanowi element
działań podejmowanych w ramach zachęcania do innowacji społecznych i ich
wykorzystywania zainicjowanych w 2009 r. przez przewodniczącego Barroso[14]. Ze względu na różne właściwości
przedsiębiorstw społecznych zwykle w przedsiębiorstwach tych przejawia się
bardzo wysoki poziom odpowiedzialności społecznej i środowiskowej. Inicjatywa
na rzecz przedsiębiorczości społecznej uzupełnia komunikat Komisji w sprawie
odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw, przyjęty w tym samym dniu[15]
i który ma im umożliwić lepsze wykorzystanie ich społecznej wartości dodanej. Kilka przykładów europejskich przedsiębiorstw społecznych: We Włoszech centrum medyczne zapewnia specjalistyczną pomoc na wysokim
poziomie, w tym pośrednictwo kulturowe, w szczególności w strefach, w których
usługi publiczne są słabo rozwinięte, ze szczególnym uwzględnieniem osób
znajdujących się w niestabilnej sytuacji społeczno-ekonomicznej (na przykład
imigrantów). W Rumunii przedsiębiorstwo zatrudniające 5 pracowników i 5
wolontariuszy prowadzi działalność od 1996 r. jako dostawca usług kulturalnych
w języku rumuńskim dla osób niewidomych, dostosowując nośniki (w szczególności
czytane książki, adaptowane filmy) do odbiorców, których liczbę szacuje się na 90 000
osób. We Francji pewne przedsiębiorstwo wdrożyło w 2004 r. innowacyjny pomysł
na usługi mycia samochodów bez wody, za pomocą produktów ulegających
biodegradacji, zatrudniając niewykwalifikowanych lub zmarginalizowanych
pracowników w celu ich ponownej integracji na rynku pracy. Na Węgrzech pewna fundacja stworzyła restaurację, która zatrudnia osoby
niepełnosprawne (40 pracowników), oferuje im szkolenie i świadczy na ich rzecz
usługi opieki nad dziećmi w celu zapewnienia przejścia do stabilnego
zatrudnienia. W Holandii pewne przedsiębiorstwo uczy czytać z wykorzystaniem
innowacyjnych narzędzi cyfrowych i metody opartej na zabawie. Metoda jest dostosowana
szczególnie do dzieci nadaktywnych lub autystycznych, ale również do
analfabetów i imigrantów. W Polsce pewna spółdzielnia utworzona przez dwa stowarzyszenia
zatrudnia długotrwałych bezrobotnych i osoby niepełnosprawne, oferując na rynku
różnorodne usługi: usługi gastronomiczne i cateringowe, drobne prace budowlane
i rzemieślnicze oraz szkolenia w zakresie włączenia zawodowego dla osób w trudnej
sytuacji. W swoim podejściu do tego
zróżnicowanego sektora Komisja nie usiłuje przedstawić normatywnej definicji,
która obowiązywałaby wszystkich i prowadziłaby do stworzenia obwarowań
regulacyjnych. Proponuje opis opierający się na zasadach wspólnych dla większości
państw członkowskich, przy czym wykazuje poszanowanie dla różnorodności
wybieranych przez nie opcji politycznych, gospodarczych i społecznych oraz
zdolności innowacyjnych przedsiębiorstw społecznych. Dlatego też Komisja
przyjmie dokładniejszą definicję, tylko jeżeli środki regulacyjne lub
inicjatywy będą wymagały ściślejszego określenia zakresu stosowania, przy
ścisłej współpracy z przedstawicielami sektora. Komisja ma zamiar wspierać rozwój przedsiębiorstw
społecznych i wyciągać wnioski z ich doświadczeń w celu wspierania całej
gospodarki. W niniejszym komunikacie Komisja dąży do osiągnięcia dwóch celów: ·
przedstawienia krótkoterminowego planu działania w
celu wsparcia rozwoju przedsiębiorstw społecznych, kluczowych podmiotów
gospodarki społecznej i innowacji społecznej; ·
poddania pod dyskusję kierunków analizy w
perspektywie średnio-/długoterminowej.
2.
Przedsiębiorstwa społeczne: podmioty, które mogłyby
lepiej skorzystać z jednolitego rynku
Potencjał rozwoju i
rozpowszechnienia modelu przedsiębiorstw społecznych na rynku wewnętrznym
pozostaje niewykorzystany. Przedsiębiorstwa te napotykają bowiem przeszkody,
które wskazano w wielu sprawozdaniach[16],
ostatnio w sprawozdaniu BEPA[17]
sporządzonym w połowie 2010 r. Mają one najczęściej do
czynienia z tymi samymi wyzwaniami co wszystkie inne MŚP i w związku z tym mogą
korzystać z inicjatyw Small Business Act dla Europy[18]. Napotykają one jednak również
trudności właściwe tylko dla nich. Przedsiębiorstwa społeczne
muszą mieć możliwość korzystania z atutów rynku wewnętrznego w takim samym
stopniu jak inne przedsiębiorstwa. Dotyczy to oczywiście największych struktur,
których celem może być rozwój w wymiarze całego kontynentu lub choćby na
poziomie transgranicznym. Zasady jednolitego rynku w zakresie regulacji bankowych,
dostępu do funduszy strukturalnych lub stosowania przepisów w dziedzinie zamówień
publicznych dotyczą jednak bezpośrednio również małych przedsiębiorstw
społecznych, z założenia prowadzących działalność jedynie na poziomie lokalnym. Przedsiębiorstwa społeczne
mają przede wszystkim trudności związane z pozyskaniem finansowania, w
odniesieniu do których ich potrzeby różnią się w zależności od etapu rozwoju (wsparcie
dla pomysłu, opracowanie projektu pilotażowego lub prototypu, rozwój na wielką
skalę). Ograniczenia dotyczące podziału zysków lub zatrudnienia pracowników ze
słabszych grup społecznych często dają potencjalnym wierzycielom lub inwestorom
poczucie, że stanowią one przedsięwzięcia bardziej ryzykowne i mniej rentowne
niż inne. Przedsiębiorstwa społeczne w jeszcze większym stopniu niż inne
podmioty odczuwają niedoskonałości rynków finansowych (rozdrobnienie, brak
ogólnoeuropejskich platform udzielania pożyczek itp.). W związku z tym
inwestorom brakuje jasnego przedstawienia faktycznego oddziaływania społecznego
niektórych etycznych funduszy inwestycyjnych. Dostęp do środków publicznych
jest często nadal utrudniony z powodu zbyt sztywnych i biurokratycznych
mechanizmów. Przedsiębiorstwa społeczne mogą mieć na przykład utrudniony dostęp
do funduszy strukturalnych, jeżeli instytucje zarządzające finansują jedynie projekty
obejmujące krótkie okresy. Różnorodność programów zarówno na poziomie krajowym,
jak i europejskim utrudnia małym strukturom dostęp do nich. Zjawisko to wzmaga się z
powodu niewielkiego uznania dla przedsiębiorczości społecznej. Brak
wzajemnych powiązań pomiędzy podmiotami z różnych regionów i różnych państw
utrudnia rozpowszechnianie dobrych praktyk, tworzenie partnerstw i odkrywanie
nowych możliwości zbytu. W europejskich systemach kształcenia przedsiębiorczość
społeczna jest nadal niedoceniania, podczas gdy włączenie jej do kształcenia i
doskonalenia zawodowego jest wstępnym warunkiem wzmocnienia jej wiarygodności. Coraz
więcej młodych absolwentów podejmuje decyzję o zaangażowaniu się w
przedsiębiorczość społeczną, jednak biorąc pod uwagę niski poziom wiedzy na ten
temat, ich doświadczenie w tym zakresie nie jest dostatecznie doceniane w
przedsiębiorstwach tradycyjnych. Zjawisko jest wzmocnione przez różnorodność
definicji istniejących w Europie, co wyjaśnia niespójność dostępnych danych. Pojęcie
to nie zawsze jest zdefiniowane, a jeżeli jest, definicja nie obejmuje tych
samych elementów rzeczywistości w poszczególnych państwach. Dane, często
nieaktualne, cząstkowe i nieujednolicone, utrudniają dostosowanie i koordynację
działań w ramach polityki publicznej. W związku z tym nie dziwi
fakt, że otoczenie regulacyjne na poziomie europejskim i krajowym nie
zawsze uwzględnia w wystarczającym stopniu specyfikę przedsiębiorstw
społecznych, w szczególności w zakresie zasad dotyczących zamówień publicznych lub
istniejących statusów. Fakt ten utrudnia mobilizację inwestorów, dostęp do
dotacji i zamówień publicznych, a także zmusza ich niekiedy do stosowania
złożonych rozwiązań prawnych. W związku z tym zdarza się, że przedsiębiorstwa
społeczne niemające formy stowarzyszenia nie mogą korzystać z udogodnień oferowanych
stowarzyszeniom przez jednostki publiczne.
3.
Plan działania na rzecz wsparcia przedsiębiorczości
społecznej w Europie
Aby sprostać tym
wyzwaniom, Unia Europejska i organizacje międzynarodowe opracowują już
przekrojowe strategie w ramach gospodarki społecznej oraz ukierunkowane
programy, które umożliwią wsparcie przedsiębiorstw społecznych i innowacji
społecznej. Dokument roboczy służb Komisji, opublikowany w tym samym czasie co
niniejszy komunikat, prezentuje w sposób syntetyczny ogół istniejących środków
oraz niektóre zewnętrzne doświadczenia, które mogłyby zainspirować Unię
Europejską. Ponadto, aby umożliwić przedsiębiorstwom
społecznym pełne wykorzystanie ich potencjału, Komisja proponuje plan działań,
który wpisuje się w ogólne wsparcie innowacji społecznych i ułatwi wdrożenie
dostosowanego ekosystemu w bliskiej współpracy z podmiotami przedmiotowego
sektora i państwami członkowskimi. W związku z tym Komisja proponuje jedenaście
kluczowych działań, które rozpocznie przed końcem 2012 r.
3.1.
Poprawa dostępu do finansowania
3.1.1.
Ułatwienie dostępu do finansowania prywatnego
Komisja uznaje, że system finansowania
przedsiębiorstw społecznych jest mniej rozwinięty w porównaniu z systemem, z
którego korzystają pozostałe przedsiębiorstwa. Inwestorzy coraz częściej
chcą łączyć wyniki społeczne i środowiskowe z uzasadnionym oczekiwaniem zwrotu
finansowego z inwestycji, wspierając realizację długoterminowych celów leżących
w interesie ogólnym. Poza inwestycjami
odpowiedzialnymi społecznie, które są przedmiotem propozycji zawartych w
komunikacie w sprawie odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw[19], europejski instrument
wspierający finansowanie przedsiębiorstw społecznych byłby bodźcem dla
podmiotów prywatnych i publicznych do większego inwestowania w te
przedsiębiorstwa poprzez udział w kapitale lub pożyczki. Pożądane byłyby
dostosowane ramy regulacyjne pozwalające na tworzenie takich instrumentów inwestycyjnych
na poziomie europejskim. Ponadto Komisja przyjmuje z zadowoleniem fakt,
że Europejski Fundusz Inwestycyjny[20]
bada możliwość wprowadzenia na początku 2012 r. usługi „kapitał własny” (ESIEF[21]) przeznaczonej na inwestycje w
fundusze, które mają na celu oddziaływanie społeczne. Ten pilotażowy projekt
mógłby posłużyć przygotowaniu nowego europejskiego instrumentu finansowego, w
którego sprawie Komisja przedstawiła wniosek w dniu 6 października 2011 r.
(działanie kluczowe nr 3). Dostęp do kredytów jest dla
wielu przedsiębiorstw społecznych warunkiem ich utworzenia i rozwoju. Jednakże,
jako przedsięwzięcia słabo znane lub uznawane za bardziej ryzykowne, mają one
jeszcze większe trudności niż MŚP w pozyskaniu niezbędnych funduszy. Komisja stwierdza również,
że dwa filary regulacyjne komunikatu z 2007 r. w sprawie promocji mikrokredytów[22]
(poprawa otoczenia prawnego i instytucjonalnego oraz stworzenie klimatu
sprzyjającego przedsiębiorczości) nie zostały dostatecznie rozwinięte na
poziomie krajowym. Działanie kluczowe
nr 1.
· Jak zapowiedziano w Akcie o jednolitym rynku – zaproponowanie przed
końcem 2011 r. europejskich ram regulacyjnych dotyczących etycznych funduszy
inwestycyjnych w celu ułatwienia przedsiębiorstwom społecznym dostępu do rynków
finansowych, z uwzględnieniem przeprowadzonych konsultacji społecznych i oceny
skutków. Celem działania będzie pobudzenie tworzenia funduszy celowych, które
pozwolą tym przedsiębiorstwom na działalność na całym jednolitym rynku. Działanie kluczowe
nr 2.
· Oprócz dalszego ułatwiania dostępu do mikrokredytów za pomocą europejskiego
instrumentu mikrofinansowego Progress oraz rozwijania tego instrumentu
poprzez zwiększanie potencjału instytucjonalnego w ramach Programu Unii
Europejskiej na rzecz zmiany społecznej i innowacji społecznej na lata 2014-2020[23] – poprawa działań w zakresie
analizy, promocji i wspierania rozwoju otoczenia prawnego i instytucjonalnego
dotyczącego mikrokredytów.
3.1.2.
Uruchomienie funduszy europejskich
Doświadczenie związane z
funkcjonowaniem funduszy strukturalnych zasługuje na podsumowanie, ocenę i
dyskusję z krajowymi instytucjami zarządzającymi w celu zachęcenia państw
członkowskich do tworzenia szerszego i skuteczniejszego wsparcia dla
przedsiębiorstw społecznych w ramach najbliższego okresu programowania. Dodatkowo
Komisja opracuje specjalne działanie w zakresie finansowania przedsiębiorstw
społecznych. Działanie kluczowe
nr 3.
· W ramach programu Unii Europejskiej na rzecz zmiany społecznej i
innowacji społecznej Komisja zgłosiła wniosek w sprawie wprowadzenia europejskiego
instrumentu finansowego na kwotę 90 mln EUR, mającego na celu ułatwienie
dostępu przedsiębiorstw społecznych do finansowania przeznaczonego na
rozpoczynanie działalności, rozwój i ekspansję, dzięki inwestycjom w etyczne fundusze
inwestycyjne zapewniające dostęp do instrumentów kapitałowych i dłużnych. Działanie kluczowe
nr 4.
· Komisja zaproponowała wprowadzenie wyraźnego priorytetu
inwestycyjnego „przedsiębiorstwa społeczne” do rozporządzeń dotyczących EFRR i
EFS począwszy od 2014 r.[24]
w celu zapewnienia jasnej podstawy prawnej i umożliwienia państwom członkowskim
i regionom włączenia ukierunkowanych działań do ich programów realizowanych w
ramach EFS i EFRR na lata 2014-2020.
3.2.
Lepsze eksponowanie przedsiębiorczości społecznej
3.2.1.
Tworzenie narzędzi do lepszego poznania sektora i
lepszego eksponowania przedsiębiorczości społecznej
Jedną z podstawowych
potrzeb wyrażanych przez wszystkie podmioty jest potrzeba łatwego i szybkiego
dostępu do istniejących informacji na temat przedsiębiorstw społecznych,
umożliwiająca wymianę doświadczeń w celu rozpowszechniania najlepszych praktyk.
Dotyczy to w szczególności konieczności dysponowania środkami umożliwiającymi
ocenę i wykorzystanie oddziaływania i wyników społecznych tej działalności (na
przykład poprzez wzorowanie się na doświadczeniach niektórych państw
członkowskich, które stworzyły rachunki satelitarne umożliwiające gromadzenie
danych statystycznych na temat przedsiębiorstw społecznych, w szczególności
spółdzielni i towarzystw ubezpieczeń wzajemnych). Aby odpowiedzieć na te
wyzwania, można posłużyć się znakowaniem lub certyfikacją. Należy również
promować przedsiębiorczość społeczną wśród młodych pokoleń. Działanie kluczowe nr 5.
· Określenie dobrych praktyk i odtwarzalnych modeli, poprzez stworzenie wraz z zainteresowanymi stronami pełnej mapy
przedsiębiorstw społecznych w Europie, określając ich cechy charakterystyczne,
modele ekonomiczne, znaczenie gospodarcze, potencjał w zakresie rozwoju
transgranicznego, treść i kryteria statusu prawnego i systemów podatkowych oraz
istniejące mechanizmy znakowania. Działanie kluczowe nr 6.
· Utworzenie publicznej bazy danych oznakowań i certyfikatów mających
zastosowanie do przedsiębiorstw społecznych w Europie w celu ich lepszego
eksponowania i porównywania. Działanie kluczowe nr 7.
· Promowanie wzajemnego uczenia się oraz zwiększania kompetencji
pracowników organów administracji krajowej i regionalnej w zakresie wprowadzania kompleksowych strategii wspierania, promocji i
finansowania przedsiębiorstw społecznych, w szczególności w ramach funduszy
strukturalnych, dzięki analizie, wymianie dobrych praktyk, uwrażliwianiu oraz
działaniom polegającym na tworzeniu sieci i na rozpowszechnianiu informacji.
3.2.2.
Wzmocnienie potencjału zarządczego,
profesjonalizacja i tworzenie sieci przedsiębiorstw społecznych
Przedsiębiorstwa
społeczne, nowe lub istniejące już od dawna, potrzebują zdobyć kompetencje
niezbędne do dobrego zarządzania przedsiębiorstwem i zapewnienia jego rozwoju. W
tym celu Komisja zamierza zachęcać do wzajemnego inspirowania się z innymi
innowacyjnymi przedsiębiorstwami, środowiskiem badań naukowych i środowiskiem
akademickim. Może to się odbywać w szczególności w ramach inkubatorów
przedsiębiorczości (inkubatory dla nowych przedsiębiorstw społecznych). Nieliczne
istniejące doświadczenia w tych dziedzinach zasługują na wsparcie i rozpowszechnienie.
Przedsiębiorcy społeczni powinni także móc korzystać z doradztwa i wsparcia ze
strony innych kierowników przedsiębiorstw lub pracowników banków. Działanie kluczowe nr 8.
· Utworzenie elektronicznej platformy informacji i wymiany danych,
jednolitej i wielojęzycznej, powiązanej ewentualnie z platformą
innowacji społecznej w Europie[25] i Europejską Siecią Przedsiębiorczości dla przedsiębiorców
społecznych, inkubatorów i klastrów, inwestorów społecznych i współpracujących
z nimi osób. · Lepsze zapoznanie się z programami unijnymi, które mogą zapewnić
wsparcie przedsiębiorcom społecznym, jak ERASMUS,
ERASMUS dla młodych przedsiębiorców, TEMPO, „Młodzież w działaniu” 2007-2013 (w
szczególności działalność „Inicjatywy młodych”) i HORYZONT 2020, oraz
zapewnienie lepszego dostępu do tych programów.
3.3.
Poprawa otoczenia prawnego
3.3.1.
Utworzenie europejskich form prawnych dostosowanych
do potrzeb, europejskiej przedsiębiorczości społecznej
W wyniku badania na temat
stosowania statusu spółdzielni europejskiej[26]
podkreślono złożoność tego tekstu i zalecono kilka rozwiązań w celu
uproszczenia i zwiększenia atrakcyjności tego systemu oraz umożliwienia
spełnienia potrzeb przedsiębiorców społecznych. Fundacje często uważają, że
trudno jest im funkcjonować w ramach rynku wewnętrznego, ponieważ różnorodność
przepisów prowadzi do niekiedy złożonych wymogów i procedur (w szczególności
podatkowych). Ponadto sektor towarzystw ubezpieczeń wzajemnych regularnie wzywa
do umożliwienia opierania się na statusie europejskim, jednak niektórzy uważają
przeciwnie, że nie ma takiej potrzeby. Działanie kluczowe nr 9.
· W zależności od wyników konsultacji ze zainteresowanymi stronami – przedstawienie
wniosku dotyczącego uproszczenia rozporządzenia w sprawie statutu spółdzielni
europejskiej w celu wzmocnienia jego niezależności w odniesieniu do przepisów
krajowych i ułatwienia w ten sposób wykorzystywania go przy tworzeniu
spółdzielni. · Przedstawienie propozycji rozporządzenia ustanawiającego status
fundacji europejskiej, w celu poprawy wykonywania transgranicznej
działalności fundacji. Statut istniałby równolegle z krajowymi formami
prawnymi, korzystanie z niego byłoby dobrowolne. · Przeprowadzenie badań na temat sytuacji towarzystw ubezpieczeń
wzajemnych we wszystkich państwach członkowskich w
celu przeanalizowania w szczególności ich działalności transgranicznej.
3.3.2.
Zamówienia publiczne
Mimo różnych możliwości
oferowanych w przepisach w tej dziedzinie przedsiębiorstwa społeczne uważają
często, że nadal napotykają nieproporcjonalne trudności w dostępie do zamówień
publicznych. Sytuacja ta miałaby wynikać zarówno z przepisów europejskich w tej
dziedzinie, jak i uregulowań krajowych znacznie różniących się w poszczególnych
państwach członkowskich, w których praktyka nadmiernie rygorystycznego
wdrażania (ang. goldplating) nie zawsze pozwalała na pełne wykorzystanie
dyrektyw w sprawie zamówień publicznych. Z drugiej strony niektóre jednostki
publicznie nie zawsze wykorzystują potencjał innowacyjny istniejący w zakresie
usług społecznych. Większość odpowiedzi uzyskanych przez Komisję w związku z
zieloną księgą w sprawie przyszłości zamówień publicznych wskazuje, że
możliwość zastosowania kryteriów społecznych lub środowiskowych w zamówieniach
publicznych powinna wyraźniej wynikać z dyrektyw. Działanie kluczowe nr 10.
· W ramach reformy zamówień publicznych – mocniejsze wykorzystanie
elementu jakości w udzielaniu zamówień, zwłaszcza w przypadku usług społecznych
i zdrowotnych oraz przeanalizowanie, w jaki sposób możnaby uwzględniać warunki
pracy osób uczestniczących w procesach produkcji towarów i usług będących
przedmiotem zamówienia, przy jednoczesnym pełnym
przestrzeganiu zasad Traktatu dotyczących niedyskryminacji, równego traktowania
i przejrzystości.
3.3.3.
Pomoc państwa
W dniu 23 marca 2011 r.
Komisja przyjęła komunikat w sprawie reformy zasad UE dotyczących pomocy
państwa w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym[27], co może zainteresować
przedsiębiorstwa społeczne świadczące usługi w ogólnym interesie gospodarczym. Komisja
stwierdza, że zamierza przyjąć bardziej zróżnicowane zasady w zależności od
wpływu pomocy w formie rekompensaty za usługi publiczne na rynku
wewnątrzwspólnotowym. Uznaje również, że niektóre rodzaje usług społecznych
wykazują cechy szczególne wynikające z ich struktury finansowej i ich celów. Działanie kluczowe nr 11.
· Uproszczenie stosowania zasad pomocy państwa do usług społecznych i
usług lokalnych. Takie uproszczenie mogłoby być
również korzystne dla przedsiębiorstw społecznych, ponieważ te ostatnie
świadczą usługi społeczne lub usługi niewpływające na wymianę handlową pomiędzy
państwami członkowskimi. We wniosku w sprawie reformy przepisów dotyczących
usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, opublikowanym we wrześniu 2011
r., Komisja starała się doprowadzić do realizacji celu, polegającego na
uproszczeniu usług społecznych i lokalnych, w szczególności przedstawiając
wnioski w sprawie rozporządzenia de minimis w zakresie lokalnych usług
świadczonych w ogólnym interesie społecznym i w sprawie nowej decyzji,
wyłączającej pod pewnymi warunkami usługi społeczne z obowiązku uprzedniego
zgłaszania Komisji. Nowe przepisy mają zostać przyjęte przez Komisję przed
końcem 2011 r.
4.
Wykraczając poza plan działania: inne koncepcje do omówienia
Poza działaniami priorytetowymi określonymi
powyżej Komisja poddaje pod dyskusję propozycje, których szczegółowe aspekty i
warunki zasługują na bardziej szczegółową analizę, w szczególności: ·
utworzenie sieci i umożliwienie powielania
doświadczeń banków, często publicznych lub z udziałem skarbu państwa,
specjalizujących się całkowicie lub częściowo w finansowaniu przedsiębiorczości
społecznej[28]
i w związku z tym wprowadzenie do obiegu gospodarczego środków zamrożonych (na
przykład niezamkniętych rachunków bankowych osób zmarłych); ·
rozszerzenie dostępu przedsiębiorstw społecznych do
kapitału wysokiego ryzyka w ramach wniosku Komisji w sprawie europejskich ram
funduszy kapitału podwyższonego ryzyka; ·
promowanie rozwoju przedsiębiorczości społecznej
wśród osób starszych w ramach Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych, w 2012
r. (przekwalifikowanie lub rozwój wolontariatu wśród emerytów); ·
wspieranie badań nad charakterem i oddziaływaniem
społeczno-gospodarczym przedsiębiorczości społecznej i w szczególności współfinansowanie
projektów krajowych na rzecz tworzenia rachunków satelitarnych[29] umożliwiających
wykazywanie przedsiębiorstw społecznych w systemach rachunków narodowych; ·
analiza możliwości zwiększenia pomocy i włączenia
nowych kategorii pomocy w trakcie przeglądu ogólnego rozporządzenia w sprawie
wyłączeń blokowych, mającego zastosowanie do dnia 31 grudnia 2013 r.; ·
rozwój wymiany dobrych praktyk pomiędzy państwami
członkowskimi w zakresie dostosowania krajowych systemów podatkowych do
przedsiębiorstw społecznych i etycznego inwestowania; ·
rozwój wymiany dobrych praktyk pomiędzy państwami
członkowskimi w zakresie traktowania kapitału zgromadzonego w
przedsiębiorstwach społecznych i w szczególności blokady kapitału,
umożliwiającej albo jego zatrzymanie w przedsiębiorstwie albo uwolnienie z
przeznaczeniem na inwestycje w innych przedsięb iorstwach społecznych. Komisja
proponuje także kontynuację refleksji nad następującymi kwestiami: ·
nowe strategie zwiększenia dostępu do finansowania
poprzez promowanie dialogu pomiędzy przedsiębiorstwami społecznymi a
instytucjami finansowymi, na przykład w ramach Forum finansowego MŚP; ·
w następstwie przyjęcia Unii innowacji i wniosku
Rady Europejskiej z dnia 4 lutego 2011 r. o ustanowienie narzędzi uwypuklania
własności intelektualnej na poziomie europejskim, Komisja zobowiązuje się
przeanalizować, w jakim stopniu przedsiębiorstwa społeczne mogłyby skorzystać z
patentów uśpionych do celów własnego rozwoju; ·
rozwój i utworzenie sieci platform wymiany (giełd[30]) specjalizujących się w
przedsiębiorstwach społecznych; ·
możliwość korzystania z wolontariatu i przyjmowania
darowizn przez przedsiębiorstwa społeczne odnotowujące zyski bez obciążeń
podatkowych; ·
ewentualna potrzeba europejskiego statutu dla
innych form przedsiębiorstw społecznych, jak stowarzyszenia o charakterze
niezarobkowym lub możliwego wspólnego statutu europejskiego dla przedsiębiorstw
społecznych. W tym celu, po przyjęciu wniosku w sprawie statutu fundacji
europejskiej, Komisja zorganizuje na szczeblu ministerialnym zebranie
wszystkich zainteresowanych stron reprezentujących wszystkie sektory
zaangażowane w przedsiębiorczość społeczną, Parlament Europejski, Radę, celem
zastanowienia się nad inicjatywami, które należy podjąć na rzecz poprawy na
szczeblu europejskim ram prawnych funkcjonowania przedsiębiorstw społecznych.
5.
Wniosek
Komisja: -
przedstawia wszystkim zainteresowanym stronom
analizy i środki zaproponowane w niniejszym komunikacie w celu kontynuowania rozpoczętego
już dialogu z europejskimi przedstawicielami sektora i zaprasza wszystkie
zainteresowane osoby do udziału w konferencji na temat przedsiębiorczości
społecznej i etycznej gospodarki organizowanej w Brukseli w dniu 18 listopada 2011
r. Konferencja ta będzie dla wszystkich okazją do wyrażenia opinii na temat
niniejszego komunikatu; -
wzywa państwa członkowskie i samorządy lokalne i
regionalne do wspierania i promowania rozwoju przedsiębiorstw społecznych w
zakresie ich własnych kompetencji, w szczególności za pośrednictwem struktur
rozwoju gospodarczego i izb handlowe, z uwzględnieniem wymiaru transgranicznego
wspieranych przez nie partnerstw i inicjatyw; -
wzywa je również do stworzenia kompleksowej
strategii sprzyjającej zwiększaniu potencjału, tworzeniu sieci i uruchamianiu
funduszy prywatnych i publicznych oraz łączącej przedsiębiorstwa społeczne w
ramach paktów o zatrudnieniu i inicjatyw na rzecz włączenia społecznego. Ze swej strony Komisja podejmie następujące
działania: –
wdroży inicjatywy we współpracy z państwami
członkowskimi, z poszanowaniem zasady pomocniczości i z uwzględnieniem celów w
zakresie spójności gospodarczej i społecznej na poziomie lokalnym, regionalnym
i krajowym; –
utworzy wielostronną grupę doradczą ds.
przedsiębiorczości społecznej, która zbada postępy w zakresie środków
przewidzianych w niniejszym komunikacie. Korzystając z doświadczeń grupy
doradczej ds. SBA[31],
grupa ta mogłaby składać się z przedstawicieli państw członkowskich, samorządów
lokalnych, organizacji przedsiębiorstw społecznych, sektora bankowego i
finansowego, środowisk akademickich i uniwersyteckich. [1] Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego
rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, COM(2010) 2020. [2] Komunikat – Unia innowacji, COM(2010) 546 wersja ostateczna z
dnia 6 października 2010 r. [3] Komunikat – Europejska platforma współpracy w zakresie walki z
ubóstwem i wykluczeniem społecznym: europejskie ramy na rzecz spójności
społecznej i terytorialnej COM(2010) 758 wersja ostateczna z dnia 16 grudnia 2010
r. [4] Akt o jednolitym rynku – Dwanaście dźwigni na rzecz pobudzenia
wzrostu gospodarczego i wzmocnienia zaufania, COM(2011) 206 wersja ostateczna z
dnia 13 kwietnia 2011 r. [5] http://ec.europa.eu/internal_market/smact/consultations/2011/debate/index_en.htm. [6] Do celów niniejszego komunikatu angielskie terminy Social
Business i Social enterprise odpowiadają pojęciu „przedsiębiorstwa
społecznego”. [7] W rozumieniu zasad Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. [8] Na przykład poprzez ograniczone różnice w wynagrodzeniach. [9] CIRIEC „L'économie sociale dans l'Union européenne”, s. 48. [10] Terjesen, Lepoutre, Justo, i Bosma, N. 2011. Global
entrepreneurship Monitor, Executive report 2009. http://www.gemconsortium.org/about.aspx?page=pub_gem_special_topic_reports [11] Zdefiniowanej tutaj jako „działalność, której cel ma charakter
społeczny, środowiskowy lub leżący w interesie ogólnym. Działalność ta
obejmować może świadczenie usług lub szkolenie osób znajdujących się w
niekorzystnej sytuacji społecznej lub osób niepełnosprawnych, przeznaczanie
zysków na cele o charakterze społecznym, organizację grup pomocy wzajemnej do
działania w interesie ogólnym” itp. ibid., s. 44. [12] Terjesen, Lepoutre, Justo, i Bosma, N. 2011. Global
entrepreneurship Monitor, Executive report 2009. http://www.gemconsortium.org/about.aspx?page=pub_gem_special_topic_reports [13] Na przykład we Francji zwolnienia chorobowe są wyraźnie rzadsze niż w
przedsiębiorstwach ogółem: 5,5% w stosunku do 22%, Absence au travail pour des
raisons de santé dans l’économie sociale, Chorum, kwiecień 2011,
http://www.cides.chorum.fr. [14] Empowering people, driving change: Social innovation in the
European Union, Bureau des Conseillers Politiques (BEPA), Komisja
Europejska, lipiec 2010, s. 11 i 109. [15] COM(2011) 681 wersja ostateczna. [16] Study on Practices and Policies in the Social Enterprise Sector
in Europe, Austrian Institute for SME Research and TSE Entre, Turku School
of Economics, Finland Vienna, June 2007, sprawozdanie sporządzone na zlecenie
Komisji Europejskiej. [17] Empowering people, driving change: Social innovation in the
European Union, Bureau des Conseillers Politiques (BEPA), Komisja
Europejska, lipiec 2010. [18] Przegląd programu „Small Business Act” dla Europy, COM(2011) 78
wersja ostateczna. [19] COM(2011) 681 wersja ostateczna. [20] Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego. [21] Europejski fundusz społeczny na rzecz inwestycji i przedsiębiorczości
(ESIEF), który miałby zainwestować w 10-15 instrumentów za pośrednictwem państw
członkowskich. [22] Europejska inicjatywa na rzecz rozwoju mikrokredytów dla wsparcia
wzrostu gospodarczego i zatrudnienia COM(2007)708. [23] COM (2011) 609 wersja ostateczna z 6.10.2011. [24]
http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/proposals_2014_2020_en.cfm [25] http://www.socialinnovationeurope.eu/ [26] Study on the implementation of the Regulation 1435/2003 on the
Statute for European Cooperative Society (SCE), 5 października 2010,
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/files/sce_final_study_part_i.pdf. [27] COM(2011)146 wersja ostateczna. [28] W szczególności można tu przywołać Caisse des dépôts et
consignations (Francja), KfW Entwicklungsbank (Niemcy) czy projekt Big
Society Bank (Zjednoczone Królestwo) lub Triodos Bank (Belgia,
Holandia). [29] http://www.socialeconomy.eu.org/spip.php?article705&lang=en
[30] Po Brazylii (Bovespa – 2004) i Republice
Południowej Afryki (SASIX –2006) pierwsza europejska giełda społeczna została
utworzona w Portugalii w 2008 r. (Bolsa de Valores Sociais) w ramach Euronext
Lisbon. Projekt London Social Stock Exchange mógłby ujrzeć światło
dzienne za kilka miesięcy. [31] Przegląd programu „Small Business Act” dla Europy, COM(2011) 78
wersja ostateczna, s. 20.