(1)

Przyjęcie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (3) i rozporządzenia Rady (UE) 2017/1939 (4) znacznie wzmocniło środki dostępne dla Unii do celów ochrony jej interesów finansowych za pośrednictwem prawa karnego. Ustanowienie Prokuratury Europejskiej jest jednym z kluczowych priorytetów dla unijnego wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych i unijnej polityki zwalczania nadużyć finansowych; ma ona uprawnienia do prowadzenia postępowań przygotowawczych i do wnoszenia aktów oskarżenia w uczestniczących państwach członkowskich w związku z przestępstwami naruszającymi interesy finansowe Unii w rozumieniu dyrektywy (UE) 2017/1371.

(2)

W celu ochrony interesów finansowych Unii Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (zwany dalej „Urzędem”) prowadzi dochodzenia administracyjne w sprawie nieprawidłowości administracyjnych, jak również czynów zabronionych. Kończąc dochodzenie Urząd może wydać zalecenia sądowe skierowane do krajowych organów ścigania, aby umożliwić im wnoszenie aktów oskarżenia i wszczynanie postępowań karnych w państwach członkowskich. W państwach członkowskich uczestniczących w Prokuraturze Europejskiej Urząd będzie przekazywał Prokuraturze Europejskiej informacje o podejrzeniu popełnienia przestępstw i współpracował z Prokuraturą Europejską w ramach prowadzonych przez nią postępowań przygotowawczych.

(3)

W świetle przyjęcia rozporządzenia (UE) 2017/1939 należy zmienić i dostosować rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (5). Przepisy rozporządzenia (UE) 2017/1939 regulujące stosunki między Urzędem a Prokuraturą Europejską powinny zostać odzwierciedlone i uzupełnione przez przepisy rozporządzenia (EU, Euratom) nr 883/2013, aby zapewnić najwyższy poziom ochrony interesów finansowych Unii poprzez synergie między Prokuraturą Europejską i Urzędem, przy jednoczesnym zapewnieniu ścisłej współpracy, wymiany informacji, komplementarności i unikania powielania działań.

(4)

W kontekście ich wspólnego celu, jakim jest zachowanie integralności budżetu Unii, Urząd i Prokuratura Europejska powinny nawiązać i utrzymywać bliskie stosunki oparte na zasadzie lojalnej współpracy, mające zapewnić komplementarność ich odpowiednich kompetencji i koordynację podejmowanych przez nie działań, w szczególności w odniesieniu do zakresu wzmocnionej współpracy w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej. Stosunki między Urzędem i Prokuraturą Europejską powinny przyczyniać się do zapewnienia, aby w celu ochrony interesów finansowych Unii wykorzystywano wszystkie środki.

(5)

W rozporządzeniu (UE) 2017/1939 nałożono na Urząd, a także instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz właściwe organy państw członkowskich obowiązek informowania Prokuratury Europejskiej bez zbędnej zwłoki o podejrzeniu popełnienia czynu zabronionego, w sprawie którego Prokuratura Europejska może wykonywać swoją właściwość. Ponieważ kompetencje Urzędu obejmują prowadzenie dochodzeń administracyjnych w sprawie nadużyć finansowych, korupcji oraz wszelkiej innej nielegalnej działalności na szkodę interesów finansowych Unii, Urząd jest najlepiej umocowany i doskonale przygotowany, by pełnić rolę partnera Prokuratury Europejskiej i jej uprzywilejowanego źródła informacji.

(6)

Przesłanki wskazujące na możliwość popełnienia czynu zabronionego wchodzącego w zakres właściwości Prokuratury Europejskiej mogą znajdować się we wstępnych zarzutach otrzymanych przez Urząd lub pojawić się dopiero w toku dochodzenia administracyjnego wszczętego przez Urząd w oparciu o podejrzenie wystąpienia nieprawidłowości administracyjnej. Aby wywiązać się z obowiązku przekazywania informacji Prokuraturze Europejskiej, Urząd powinien zatem informować o podejrzeniu popełnienia czynu zabronionego na każdym etapie przed wszczęciem lub w toku prowadzonych dochodzeń.

(7)

W rozporządzeniu (UE) 2017/1939 określono minimalne wymagane elementy, które mają się znaleźć w przekazywanych informacjach. W celu potwierdzenia tych elementów i zgromadzenia niezbędnych informacji konieczne może okazać się przeprowadzenie przez Urząd wstępnej oceny zarzutów. Urząd powinien przeprowadzić taką ocenę szybko oraz za pomocą środków, które nie powodują ryzyka stwarzającego zagrożenie dla ewentualnego przyszłego postępowania przygotowawczego. Po zakończeniu oceny Urząd powinien poinformować Prokuraturę Europejską, jeżeli wystąpiło podejrzenie popełnienia przestępstwa wchodzącego w zakres jej właściwości.

(8)

Biorąc pod uwagę wiedzę fachową Urzędu, instytucje, organy, urzędy i agencje Unii ustanowione Traktatami lub na ich podstawie (zwane dalej „instytucjami, organami, urzędami i agencjami”) powinny mieć możliwość skorzystania z pomocy Urzędu w przeprowadzeniu wstępnej oceny zarzutów, o których zostały poinformowane.

(9)

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Urząd nie powinien co do zasady wszczynać dochodzenia administracyjnego, które byłoby równoległe do postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Europejską dotyczącego tych samych okoliczności faktycznych. W pewnych przypadkach ochrona interesów finansowych Unii może jednak wymagać przeprowadzenia przez Urząd – przed zakończeniem postępowania karnego wszczętego przez Prokuraturę Europejską – uzupełniającego dochodzenia administracyjnego w celu stwierdzenia, czy istnieje konieczność podjęcia środków zapobiegawczych, czy też należy podjąć działania finansowe, dyscyplinarne lub administracyjne. Takie dochodzenie uzupełniające może być zasadne między innymi w celu odzyskania kwot należnych na rzecz budżetu Unii, które podlegają przepisom szczególnym dotyczącym przedawnienia, gdy kwoty obarczone ryzykiem są bardzo wysokie lub gdy istnieje potrzeba zastosowania środków administracyjnych w celu uniknięcia dalszych wydatków w ryzykownych sytuacjach.

(10)

Do celów zastosowania wymogu niepowielania postępowań przygotowawczych i dochodzeń pojęcie „te same okoliczności faktyczne” powinno oznaczać, w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) dotyczącego zasady ne bis in idem, że istotne fakty objęte postępowaniem przygotowawczym i dochodzeniem są tożsame lub zasadniczo te same, i być rozumiane w tym sensie, że istnieje zbiór konkretnych okoliczności, które są nierozerwalnie związane w czasie i przestrzeni.

(11)

Rozporządzenie (UE) 2017/1939 stanowi, że Prokuratura Europejska może zwrócić się do Urzędu o przeprowadzenie uzupełniających dochodzeń administracyjnych. W przypadku braku takiego wniosku wszczęcie takich dochodzeń uzupełniających powinno być możliwe z inicjatywy własnej Urzędu, na warunkach szczególnych i po zasięgnięciu opinii Prokuratury Europejskiej. W szczególności Prokuratura Europejska powinna móc sprzeciwić się wszczęciu lub kontynuowaniu dochodzenia przez Urząd lub podjęciu przez Urząd określonych czynności związanych z dochodzeniem, w szczególności mając na uwadze zachowanie skuteczności postępowania przygotowawczego i uprawnień Prokuratury Europejskiej. Urząd powinien powstrzymać się od podejmowania czynności, co do których Prokuratura Europejska zgłosiła sprzeciw. Jeżeli Urząd wszczyna dochodzenie w przypadku braku takiego sprzeciwu, powinien prowadzić takie dochodzenie w stałym porozumieniu z Prokuraturą Europejską.

(12)

Urząd powinien aktywnie wspierać postępowania przygotowawcze Prokuratury Europejskiej. W tym zakresie Prokuratura Europejska powinna mieć możliwość zwrócenia się do Urzędu o wsparcie lub uzupełnienie prowadzonych przez nią postępowań przygotowawczych w drodze wykonywania uprawnień określonych w rozporządzeniu (UE, Euratom) nr 883/2013. Urząd powinien zapewnić takie wsparcie w granicach swoich uprawnień i w ramach określonych w tym rozporządzeniu.

(13)

W celu zapewnienia efektywnej koordynacji, współpracy i przejrzystości Urząd i Prokuratura Europejska powinny stale wymieniać informacje. Wymiana informacji przed wszczęciem dochodzenia przez Urząd lub postępowania przygotowawczego przez Prokuraturę Europejską ma szczególne znaczenie dla zapewnienia prawidłowej koordynacji między ich odpowiednimi działaniami, zagwarantowania komplementarności oraz uniknięcia powielania działań. W tym celu Urząd i Prokuratura Europejska powinny korzystać z funkcji trafieniowych (figuruje/nie figuruje) w swoich systemach zarządzania sprawami. Urząd i Prokuratura Europejska powinny określić procedury i warunki tej wymiany informacji w zawartych przez siebie porozumieniach roboczych. W celu zapewnienia prawidłowego stosowania przepisów, które zmierzają do niepowielania działań i zapewnienia komplementarności, Urząd i Prokuratura Europejska powinny uzgodnić terminy wzajemnej wymiany informacji.

(14)

W sprawozdaniu z oceny Komisji z dnia 2 października 2017 r. dotyczącym stosowania rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013 (zwanym dalej „sprawozdaniem z oceny Komisji”) stwierdzono, że wprowadzone w 2013 r. zmiany regulacji prawnych pociągnęły za sobą wyraźne usprawnienia w zakresie prowadzenia dochodzeń, współpracy z partnerami i praw osób objętych dochodzeniem. Jednocześnie w sprawozdaniu z oceny Komisji podkreślono pewne niedociągnięcia, które odbijają się na skuteczności i efektywności dochodzeń.

(15)

Najbardziej oczywiste ustalenia zawarte w sprawozdaniu z oceny Komisji należy uwzględnić w drodze zmiany rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013. Dokonanie tej zmiany jest konieczne w krótkim okresie, aby wzmocnić ramy dochodzeń prowadzonych przez Urząd w celu zachowania silnej pozycji i pełnej funkcjonalności Urzędu, dzięki czemu będzie mógł on uzupełniać dochodzeniami administracyjnymi oparte na prawie karnym podejście Prokuratury Europejskiej, bez zmiany kompetencji ani uprawnień Urzędu. Zmiana ta dotyczy przede wszystkim obszarów, w których brak jasności rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013 mógłby utrudniać skuteczne prowadzenie dochodzeń przez Urząd, na przykład w zakresie przeprowadzania kontroli na miejscu i inspekcji, możliwości dostępu do informacji dotyczących rachunków bankowych lub dopuszczalności sporządzanych przez Urząd raportów ze spraw jako dowodu w postępowaniach administracyjnych lub sądowych.

(16)

Zmiana rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013 nie wpływa na gwarancje proceduralne mające zastosowanie w ramach dochodzeń. Urząd jest związany gwarancjami proceduralnymi określonymi w rozporządzeniu (UE, Euratom) nr 883/2013 i rozporządzeniu Rady (Euratom, WE) nr 2185/96 (6) oraz Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Regulacje te wymagają, aby Urząd prowadził dochodzenia w sposób obiektywny, bezstronny i z poszanowaniem zasady poufności, gromadził zarówno dowody obciążające osoby objęte dochodzeniem, jak i dowody na ich korzyść oraz by przeprowadzał czynności dochodzeniowe na podstawie pisemnego upoważnienia i po przeprowadzeniu kontroli zgodności z prawem. Urząd jest zobowiązany do zapewnienia poszanowania praw osób objętych dochodzeniem, w tym zasady domniemania niewinności i prawa do nieskładania zeznań na swoją niekorzyść. Podczas przesłuchania osobie objętej dochodzeniem przysługuje między innymi prawo do obecności wybranej przez siebie osoby, do zatwierdzenia protokołu przesłuchania oraz do posługiwania się dowolnym językiem urzędowym instytucji Unii. Zanim zostaną wyciągnięte wnioski, osobom objętym dochodzeniem przysługuje również prawo do zgłaszania uwag w odniesieniu do faktów dotyczących sprawy.

(17)

Osoby zgłaszające nadużycia finansowe, korupcję oraz wszelką inną nielegalną działalność na szkodę interesów finansowych Unii powinny podlegać ochronie na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 (7).

(18)

W przypadku gdy Urząd, na wniosek Prokuratury Europejskiej, podejmuje w ramach swoich kompetencji środki uzupełniające w celu ochrony dopuszczalności dowodów oraz praw podstawowych i gwarancji proceduralnych, a zarazem unikania powielania dochodzeń i postępowań przygotowawczych oraz zapewnienia skutecznej i komplementarnej współpracy, Urząd i Prokuratura Europejska, działając w ścisłej współpracy, powinny zapewniać, aby przestrzegano mających zastosowanie gwarancji procesowych przewidzianych w rozdziale VI rozporządzenia (UE) 2017/1939.

(19)

Urząd jest uprawniony do prowadzenia kontroli na miejscu i inspekcji, podczas których może uzyskać dostęp do pomieszczeń i dokumentacji podmiotów gospodarczych w ramach prowadzonych dochodzeń w sprawie podejrzenia nadużycia finansowego, korupcji lub innego nielegalnego czynu na szkodę interesów finansowych Unii. Takie kontrole na miejscu i inspekcje są prowadzone zgodnie z rozporządzeniem (UE, Euratom) nr 883/2013 oraz z rozporządzeniem (Euratom, WE) nr 2185/96, które w niektórych przypadkach uzależniają możliwość korzystania z tych uprawnień od warunków określonych w prawie krajowym. W sprawozdaniu z oceny Komisji stwierdzono, że zakres, w jakim ma zastosowanie prawo krajowe, nie jest wystarczająco jasny i w rezultacie uniemożliwia Urzędowi skuteczne prowadzenie dochodzeń.

(20)

Należy zatem wyjaśnić, w jakich przypadkach w toku prowadzonych przez Urząd dochodzeń ma być stosowane prawo krajowe, nie zmieniając uprawnień Urzędu ani sposobu funkcjonowania rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013 w odniesieniu do państw członkowskich, odzwierciedlając wyrok Sądu z dnia 3 maja 2018 r. w sprawie T-48/16, Sigma Orionis SA przeciwko Komisji Europejskiej (8).

(21)

W sytuacjach, w których dany podmiot gospodarczy poddaje się kontroli na miejscu i inspekcji, prowadzenie przez Urząd kontroli na miejscu i inspekcji powinno podlegać jedynie prawu Unii. Pozwoliłoby to Urzędowi na wykonywanie jego uprawnień dochodzeniowych w sposób skuteczny i spójny we wszystkich państwach członkowskich, mając na celu przyczynianie się do wysokiego poziomu ochrony interesów finansowych Unii w całej Unii zgodnie z art. 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

(22)

W sytuacjach, w których Urząd musi polegać na wsparciu ze strony właściwych organów państw członkowskich, w szczególności gdy podmiot gospodarczy opiera się kontroli na miejscu i inspekcji, państwa członkowskie powinny zapewnić skuteczność działań prowadzonych przez Urząd oraz udzielać niezbędnego wsparcia zgodnie z właściwymi przepisami krajowego prawa procesowego. Kierując się ochroną interesów finansowych Unii Komisja powinna uwzględnić brak współpracy państwa członkowskiego z Urzędem przy podejmowaniu decyzji o odzyskaniu środków, stosując w stosunku do państwa członkowskiego korekty finansowe, zgodnie z mającym zastosowanie prawem Unii.

(23)

Na podstawie rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013 Urząd może zawierać porozumienia administracyjne z właściwymi organami państw członkowskich, takimi jak jednostki koordynujące zwalczanie nadużyć finansowych oraz instytucje, organy, urzędy i agencje, w celu określenia zasad współpracy na podstawie tego rozporządzenia, w szczególności w odniesieniu do przekazywania informacji, prowadzenia dochodzeń i działań następczych.

(24)

Należy zmienić rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 w celu wprowadzenia obowiązku współpracy podmiotów gospodarczych z Urzędem zgodnie z ustanowionym w rozporządzeniu (Euratom, WE) nr 2185/96 obowiązkiem podmiotów gospodarczych do udzielania dostępu – na potrzeby kontroli na miejscu i inspekcji – do pomieszczeń, gruntów, środków transportu i innych nieruchomości wykorzystywanych w celach prowadzenia działalności gospodarczej, a także z obowiązkiem ustanowionym w art. 129 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (9), zgodnie z którym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, w tym w kontekście dochodzeń prowadzonych przez Urząd.

(25)

W ramach takiego obowiązku współpracy Urząd powinien mieć możliwość zwrócenia się o stosowne informacje do podmiotów gospodarczych w przypadkach, w których mogły być one zaangażowane w sprawę będącą przedmiotem dochodzenia lub mogą posiadać takie informacje. Odpowiadając na takie wnioski, podmioty gospodarcze nie powinny być zobowiązane do składania zeznań na swoją niekorzyść, ale powinny być zobowiązane do udzielenia odpowiedzi na pytania o stan faktyczny i do przedstawienia dokumentów, nawet w przypadku, gdy informacje te mogą zostać wykorzystane do stwierdzenia, że podmiot gospodarczy udzielający informacji lub inny podmiot gospodarczy prowadzą nielegalną działalność. W celu zapewnienia skuteczności dochodzeń w kontekście obecnych praktyk roboczych Urząd powinien mieć możliwość zwrócenia się o dostęp do informacji zawartych w urządzeniach prywatnych wykorzystywanych do celów służbowych. Udzielenie Urzędowi takiego dostępu powinno podlegać takim samym warunkom i dotyczyć takiego samego zakresu, jakie mają zastosowanie w przypadku krajowych organów kontrolnych, i powinno mieć miejsce tylko wówczas, gdy Urząd ma uzasadnione podstawy, by podejrzewać, że zawartość takich urządzeń może być istotna dla danego dochodzenia, zgodnie z zasadami konieczności i proporcjonalności, oraz powinno dotyczyć wyłącznie informacji istotnych dla danego dochodzenia.

(26)

Podmioty gospodarcze powinny mieć możliwość posługiwania się dowolnym językiem urzędowym państwa członkowskiego, w którym ma miejsce kontrola, oraz powinny mieć prawo do obecności wybranej przez siebie osoby, w tym osoby z zewnątrz służącej radą prawną, podczas kontroli na miejscu i inspekcji. Obecność osoby służącej radą prawną nie powinna jednak stanowić warunku prawnego ważności kontroli na miejscu i inspekcji. Aby zapewnić skuteczność kontroli na miejscu i inspekcji, w szczególności w odniesieniu do ryzyka zaginięcia dowodów, Urząd powinien mieć możliwość uzyskania dostępu do wykorzystywanych w celach prowadzenia działalności gospodarczej pomieszczeń, gruntów, środków transportu lub innych nieruchomości bez czekania, aż podmiot gospodarczy skonsultuje się z osobą służącą mu radą prawną. Urząd powinien akceptować jedynie krótkie, uzasadnione opóźnienie w oczekiwaniu na konsultację z osobą służącą radą prawną przed rozpoczęciem kontroli na miejscu i inspekcji. Jakiekolwiek opóźnienie tego rodzaju powinno być ograniczone do absolutnego minimum.

(27)

Aby zapewnić przejrzystość podczas przeprowadzania kontroli na miejscu i inspekcji Urząd powinien przekazać podmiotom gospodarczym odpowiednie informacje na temat ich obowiązku współpracy oraz konsekwencji wynikających z odmowy współpracy, a także na temat mającej zastosowanie procedury, w tym gwarancji proceduralnych.

(28)

W dochodzeniach wewnętrznych oraz – w razie potrzeby – w dochodzeniach zewnętrznych Urząd ma dostęp do wszelkich stosownych informacji będących w posiadaniu instytucji, organów, urzędów i agencji. Jak zasugerowano w sprawozdaniu z oceny Komisji – aby uwzględnić postęp technologiczny – należy doprecyzować, że taki dostęp powinien być możliwy niezależnie od tego, na jakim rodzaju nośnika przechowywane są takie informacje lub dane. W toku dochodzeń wewnętrznych Urząd powinien mieć możliwość zwrócenia się o dostęp do informacji zawartych w urządzeniach prywatnych wykorzystywanych do celów służbowych w sytuacjach, gdy ma uzasadnione podstawy, by podejrzewać, że treść tych informacji może być istotna dla danego dochodzenia. Odpowiednie instytucje, organy, urzędy i agencje powinny mieć możliwość uzależnienia dostępu Urzędu do informacji od spełnienia warunków szczególnych. Dostęp ten powinien być zgodny z zasadami konieczności i proporcjonalności oraz powinien dotyczyć wyłącznie informacji istotnych dla danego dochodzenia. W celu zagwarantowania Urzędowi dostępu na skutecznym i spójnym poziomie, a także w celu zagwarantowania osobom objętym dochodzeniem wysokiego poziomu ochrony praw podstawowych, instytucje, organy, urzędy i agencje powinny zapewnić spójność przepisów dotyczących dostępu do urządzeń prywatnych przyjmowanych przez różne instytucje, organy, urzędy i agencje, aby zapewnić równe warunki zgodnie z porozumieniem międzyinstytucjonalnym z dnia 25 maja 1999 r. między Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Wspólnot Europejskich dotyczącym dochodzeń wewnętrznych prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) (10).

(29)

Aby zapewnić bardziej spójne regulacje dotyczące prowadzonych przez Urząd dochodzeń, należy jeszcze bardziej ujednolicić przepisy mające zastosowanie do dochodzeń wewnętrznych i zewnętrznych w celu usunięcia pewnych niespójności, które zostały wskazane w sprawozdaniu z oceny Komisji, w przypadku gdy rozbieżność przepisów nie jest uzasadniona. Przykładowo raporty i zalecenia sporządzone w następstwie dochodzenia zewnętrznego powinny być przekazywane, w razie potrzeby, zainteresowanym instytucjom, organom, urzędom lub agencjom, aby podjęły one właściwe działania, jak ma to miejsce w przypadku dochodzeń wewnętrznych. W zakresie, w jakim pozwalają na to jego kompetencje, Urząd powinien wspierać zainteresowane instytucje, organy, urzędy lub agencje w prowadzeniu działań następczych będących wynikiem jego zaleceń. W przypadku gdy Urząd nie wszczyna dochodzenia, powinien mieć możliwość przekazywania odpowiednich informacji organom państw członkowskich lub instytucjom, organom, urzędom lub agencjom, aby podjęły odpowiednie działania. Urząd powinien przekazywać takie informacje w przypadku, gdy postanowi nie wszczynać dochodzenia, mimo że istnieje wystarczające podejrzenie nadużycia finansowego, korupcji lub wszelkiej innej nielegalnej działalności na szkodę interesów finansowych Unii. Zanim Urząd przekaże takie informacje, powinien należycie rozważyć, czy ewentualnie nie zakłóci to toczących się postępowań przygotowawczych prowadzonych przez Prokuraturę Europejską.

(30)

Z uwagi na dużą różnorodność krajowych ram instytucjonalnych państwa członkowskie, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy, powinny mieć możliwość wskazania Urzędowi organów uprawnionych do podejmowania działań na podstawie zaleceń Urzędu oraz organów, którym należy przekazywać informacje, do wykorzystania w celach finansowych, statystycznych, monitorowania, na potrzeby wykonywania przez te organy stosownych zadań. Do tych organów zaliczać się mogą krajowe jednostki koordynujące zwalczanie nadużyć finansowych. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSUE zalecenia Urzędu zawarte w jego raportach nie mają wiążących skutków prawnych dla takich organów państw członkowskich ani dla instytucji, organów, urzędów i agencji.

(31)

Urząd powinien dysponować niezbędnymi środkami, by śledzić przepływ pieniędzy w celu ujawnienia trybu postępowania typowego dla wielu zachowań mających charakter nadużycia. Dzięki współpracy z organami krajowymi i wsparciu z ich strony Urząd może uzyskiwać informacje o rachunkach bankowych, będące w posiadaniu instytucji kredytowych z szeregu państw członkowskich, które są istotne dla prowadzonych przez Urząd działań dochodzeniowych. Aby zapewnić stosowanie skutecznego podejścia w całej Unii, w rozporządzeniu (UE, Euratom) nr 883/2013 należy doprecyzować, że właściwe organy krajowe, w ramach ogólnego obowiązku udzielania wsparcia Urzędowi, są zobowiązane do przekazywania Urzędowi informacji dotyczących rachunków bankowych. Państwa członkowskie powinny wskazać Komisji właściwe organy, za pośrednictwem których ma się odbywać taka współpraca. Udzielając takiego wsparcia Urzędowi, krajowe organy powinny działać zgodnie z takimi samymi warunkami, jakie mają zastosowanie w przypadku właściwych organów krajowych danego państwa członkowskiego.

(32)

Do celów ochrony i poszanowania gwarancji proceduralnych i praw podstawowych, Komisja powinna utworzyć wewnętrzne stanowisko kontrolera gwarancji proceduralnych (zwanego dalej „kontrolerem”), które – ze względu na efektywne wykorzystanie zasobów – powinno być administracyjnie powiązane z Komitetem Nadzoru i dysponować odpowiednimi zasobami. Kontroler powinien rozpatrywać skargi w sposób w pełni niezależny, również od Komitetu Nadzoru i Urzędu, oraz powinien mieć dostęp do wszelkich informacji, które są mu niezbędne do pełnienia obowiązków.

(33)

Osoba objęta dochodzeniem powinna mieć możliwość wniesienia do kontrolera skargi dotyczącej przestrzegania przez Urząd gwarancji proceduralnych, a także z powodu naruszenia przepisów mających zastosowanie do dochodzeń Urzędu, w szczególności naruszenia wymogów proceduralnych oraz praw podstawowych. W tym celu należy ustanowić procedurę postępowania ze skargami. Kontroler powinien być odpowiedzialny za wydawanie zaleceń w odpowiedzi na takie skargi oraz, w razie potrzeby, za proponowanie rozwiązań kwestii zgłaszanych w skargach. Kontroler powinien rozpatrywać skargi w ramach szybkich postępowań kontradyktoryjnych, umożliwiając Urzędowi kontynuowanie toczącego się dochodzenia. Kontroler powinien umożliwić skarżącemu i Urzędowi przedkładanie uwag dotyczących kwestii zgłoszonych w skardze lub ich rozstrzygnięcie. Dyrektor generalny powinien podejmować odpowiednie działania w sposób wskazany w zaleceniu kontrolera. Dyrektor generalny powinien mieć możliwość, w należycie uzasadnionych przypadkach, odstąpienia od zalecenia kontrolera. Uzasadnienie odstąpienia od zaleceń kontrolera należy załączyć do raportu końcowego z dochodzenia.

(34)

Aby zwiększyć przejrzystość i rozliczalność, kontroler w swoim corocznym sprawozdaniu powinien przedstawiać informacje na temat procedury postępowania ze skargami. W sprawozdaniu rocznym należy w szczególności poinformować o liczbie otrzymanych skarg, rodzajach naruszonych wymogów proceduralnych i praw podstawowych, czynnościach, których dotyczyły, oraz, w miarę możliwości, o środkach następczych podjętych przez Urząd.

(35)

Wczesne przekazywanie informacji przez Urząd na potrzeby przyjęcia środków zapobiegawczych jest jednym z zasadniczych narzędzi ochrony interesów finansowych Unii. Aby zapewnić ścisłą współpracę między Urzędem a instytucjami, organami, urzędami i agencjami w tej kwestii, instytucje, organy, urzędy i agencje powinny mieć możliwość zasięgnięcia w dowolnym momencie opinii Urzędu w celu podjęcia ewentualnej decyzji w sprawie odpowiednich środków zapobiegawczych, w tym środków zabezpieczających dowody.

(36)

Raporty sporządzone przez Urząd stanowią dowód w postępowaniach administracyjnych lub sądowych, który jest dopuszczalny w taki sam sposób i zgodnie z takimi samymi warunkami co raporty urzędowe sporządzone przez krajowych kontrolerów administracyjnych. Zgodnie ze sprawozdaniem z oceny Komisji zasada ta nie zapewnia w wystarczający sposób skuteczności działań Urzędu w niektórych państwach członkowskich. Aby zwiększyć skuteczność i spójne wykorzystywanie raportów Urzędu, w rozporządzeniu (UE, Euratom) nr 883/2013 należy ustanowić przepis, zgodnie z którym takie raporty są dopuszczalne w postępowaniach sądowych o charakterze innym niż karny przed sądami krajowymi, jak również w postępowaniach administracyjnych w państwach członkowskich. W przypadku krajowych postępowań sądowych o charakterze karnym nadal powinna mieć zastosowanie zasada, zgodnie z którą raporty Urzędu są równoważne z raportami krajowych kontrolerów administracyjnych. W rozporządzeniu (UE, Euratom) nr 883/2013 należy również ustanowić przepis, zgodnie z którym raporty sporządzone przez Urząd w postępowaniach administracyjnych i sądowych są dopuszczalne na poziomie unijnym.

(37)

Rozporządzeniem (UE, Euratom) nr 883/2013 wprowadzone zostały w państwach członkowskich jednostki koordynujące zwalczanie nadużyć finansowych w celu ułatwiania skutecznej współpracy i wymiany informacji między Urzędem a państwami członkowskimi, w tym również wymiany informacji o charakterze operacyjnym. W sprawozdaniu z oceny Komisji stwierdzono, że jednostki te wniosły pozytywny wkład w pracę Urzędu. W sprawozdaniu z oceny Komisji wskazano również, że należy bardziej doprecyzować rolę tych jednostek koordynujących zwalczanie nadużyć finansowych w celu zapewnienia, aby Urząd otrzymywał niezbędne wsparcie mające zapewnić skuteczność prowadzonych dochodzeń, a jednocześnie pozostawić w gestii poszczególnych państw członkowskich kwestie organizacji jednostek koordynujących zwalczanie nadużyć finansowych oraz przysługujących im uprawnień. W tym zakresie jednostki koordynujące zwalczanie nadużyć finansowych powinny móc zapewniać Urzędowi – przed rozpoczęciem dochodzenia wewnętrznego lub zewnętrznego, w czasie jego trwania lub po jego zakończeniu – niezbędne wsparcie lub je koordynować, aby Urząd mógł skutecznie wykonywać swoje zadania.

(38)

Spoczywający na Urzędzie obowiązek zapewnienia państwom członkowskim wsparcia w celu koordynowania podejmowanych przez nie działań na rzecz ochrony interesów finansowych Unii jest jednym z kluczowych elementów jego kompetencji w zakresie wspierania transgranicznej współpracy państw członkowskich. Należy ustanowić bardziej szczegółowe przepisy, aby ułatwić Urzędowi prowadzenie działań koordynacyjnych oraz współpracę w tym kontekście z organami państw członkowskich, państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi. Przepisy te powinny pozostawać bez uszczerbku dla wykonywania przez Urząd uprawnień powierzonych Komisji w przepisach szczegółowych regulujących wzajemną pomoc między organami administracyjnymi państw członkowskich oraz współpracę między tymi organami i Komisją, w szczególności bez uszczerbku dla rozporządzenia Rady (WE) nr 515/97 (11) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013 (12) a także działań koordynacyjnych dotyczących europejskich funduszów strukturalnych i inwestycyjnych.

(39)

Należy doprecyzować, że w przypadku gdy właściwe organy państw członkowskich, w tym jednostki koordynujące zwalczanie nadużyć finansowych, działają we współpracy z Urzędem lub innymi właściwymi organami na rzecz ochrony interesów finansowych Unii, pozostają one związane prawem krajowym.

(40)

Aby wzmocnić dostępne mechanizmy współpracy w zakresie zwalczania nadużyć finansowych, w odniesieniu do działań koordynacyjnych jednostki koordynujące zwalczanie nadużyć finansowych powinny mieć możliwość udzielania wsparcia Urzędowi, a także wzajemnej współpracy.

(41)

Właściwe organy państw członkowskich oraz instytucje, organy, urzędy i agencje powinny podejmować działania wskazane w zaleceniu Urzędu. Aby umożliwić Urzędowi działania następcze w odniesieniu do prowadzonych spraw, w przypadku gdy Urząd wydaje zalecenia sądowe skierowane do krajowych organów ścigania danego państwa członkowskiego, państwo członkowskie powinno, na wniosek Urzędu, przekazać Urzędowi ostateczne orzeczenie sądu krajowego. Aby niezależność sądów została w pełni zachowana, takie przekazanie powinno nastąpić dopiero po ostatecznym rozstrzygnięciu stosownego postępowania sądowego i po opublikowaniu ostatecznego orzeczenia sądu.

(42)

W celu uzupełnienia przepisów proceduralnych dotyczących prowadzenia dochodzeń, które określono w rozporządzeniu (UE, Euratom) nr 883/2013, Urząd powinien ustanowić wytyczne dla pracowników Urzędu w sprawie procedur dochodzeń.

(43)

Należy doprecyzować, że Urząd może uczestniczyć we wspólnych zespołach dochodzeniowo-śledczych utworzonych zgodnie z prawem Unii oraz że jest uprawniony do wymiany uzyskanych w ten sposób informacji operacyjnych. Wykorzystanie takich informacji podlega warunkom i gwarancjom ustanowionym w przepisach prawa Unii, na podstawie których utworzono wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze. W przypadku gdy Urząd uczestniczy w takich wspólnych zespołach dochodzeniowo-śledczych, udziela wsparcia i przyjmuje rolę partnera, z zastrzeżeniem ograniczeń prawnych, które mogą istnieć na poziomie prawa Unii lub prawa krajowego.

(44)

Nie później niż pięć lat od daty określonej zgodnie z art. 120 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia (UE) 2017/1939, Komisja powinna dokonać oceny stosowania rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013, w szczególności w odniesieniu do skuteczności współpracy między Urzędem a Prokuraturą Europejską, w celu stwierdzenia, czy na podstawie doświadczenia dotyczącego tej współpracy uzasadnione jest wprowadzenie zmian. Komisja powinna przedstawić w stosownym przypadku nowy kompleksowy wniosek ustawodawczy nie później niż dwa lata po dokonaniu tej oceny.

(45)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, a mianowicie wzmocnienie ochrony interesów finansowych Unii poprzez dostosowanie funkcjonowania Urzędu w związku z ustanowieniem Prokuratury Europejskiej oraz poprzez zwiększenie skuteczności dochodzeń prowadzonych przez Urząd, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest – poprzez przyjęcie przepisów regulujących stosunki między Urzędem i Prokuraturą Europejską w celu zwiększenia skuteczności prowadzenia przez nie dochodzeń i postępowań przygotowawczych – jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(46)

Niniejsze rozporządzenie nie zmienia uprawnień i obowiązków państw członkowskich w zakresie przyjmowania środków mających na celu zwalczanie nadużyć finansowych, korupcji oraz wszelkiej innej nielegalnej działalności na szkodę interesów finansowych Unii.

(47)

Zgodnie z art. 28 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady (13) zasięgnięto opinii Europejskiego Inspektora Ochrony Danych, który wydał formalne uwagi dnia 23 lipca 2018 r.

(48)

Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013,

1)

w art. 1 wprowadza się następujące zmiany:

2)

w art. 2 wprowadza się następujące zmiany:

3)

art. 3 otrzymuje brzmienie:

4)

w art. 4 wprowadza się następujące zmiany:

5)

w art. 5 wprowadza się następujące zmiany:

6)

w art. 7 wprowadza się następujące zmiany:

7)

art. 8 otrzymuje brzmienie:

(*)  Rozporządzenie Rady (UE) nr 904/2010 z dnia 7 października 2010 r. w sprawie współpracy administracyjnej oraz zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej (Dz.U. L 268 z 12.10.2010, s. 1).”;"

8)

w art. 9 wprowadza się następujące zmiany:

9)

dodaje się artykuły w brzmieniu:

10)

w art. 10 wprowadza się następujące zmiany:

11)

w art. 11 wprowadza się następujące zmiany:

12)

w art. 12 wprowadza się następujące zmiany:

13)

dodaje się artykuły w brzmieniu:

14)

art. 13 ust. 1 akapit pierwszy otrzymuje brzmienie:

15)

w art. 15 wprowadza się następujące zmiany:

16)

w art. 16 ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie:

17)

w art. 17 wprowadza się następujące zmiany:

18)

art. 19 otrzymuje brzmienie: