Europees Economisch en Sociaal Comité
SOC/574
Kosten van non-immigratie en non-integratie
ADVIES
Europees Economisch en Sociaal Comité
De kosten van non-immigratie en non-integratie
[initiatiefadvies]
Rapporteur: Pavel TRANTINA
Corapporteur: José Antonio MORENO DÍAZ
|
Besluit van de voltallige vergadering
|
15/02/2018
|
|
Rechtsgrondslag
|
Artikel 29, lid 2, reglement van orde
|
|
|
Initiatiefadvies
|
|
|
|
|
Bevoegde afdeling
|
Afdeling Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Burgerschap
|
|
Goedkeuring door de afdeling
|
07/11/2018
|
|
Goedkeuring door de voltallige vergadering
|
12/12/2018
|
|
Zitting nr.
|
539
|
Stemuitslag
(voor/tegen/onthoudingen)
|
149/09/13
|
1.Conclusies en aanbevelingen
1.1Het EESC meent dat immigratie een positief effect heeft op de groei van de bevolking en de beroepsbevolking. Als de natuurlijke bevolkingsgroei negatief wordt, kan immigratie de totale bevolking en de beroepsbevolking op peil helpen houden. Immigratie is weliswaar geen panacee voor de gevolgen van de vergrijzing in Europa, maar kan wel uitkomst bieden bij tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden die niet gerelateerd zijn aan demografische processen.
1.2Een Europa zonder immigratie zou betekenen dat:
-de economieën van de lidstaten een zware klap zouden krijgen: arbeidsmarkten zouden onder een mogelijk onoverkomelijke druk komen te staan, hele bedrijfstakken zouden failliet gaan, de landbouwproductie zou inzakken en de bouw zou de vraag niet aankunnen;
-de demografische uitdagingen verergerd zouden worden: pensioenstelsels worden wellicht onhoudbaar, de gezondheids- en zorgsector zou kunnen instorten, bepaalde gebieden zouden snel ontvolkt raken; de sociale cohesie zou in feite ondermijnd worden;
-er met een volledig verbod op legale migratie per definitie meer pogingen tot irreguliere migratie gedaan zouden worden; dit zou op zijn beurt leiden tot een overmaat aan beveiliging, repressie en bewaking, met enorme kosten tot gevolg; zwarte arbeidsmarkten, uitbuiting en moderne slavernij, en wanhopige pogingen tot gezinshereniging zouden in de hand worden gewerkt;
-racisme en vreemdelingenhaat een nog betere voedingsbodem zouden krijgen dan nu al het geval is: reeds gevestigde mensen met een migratieachtergrond, ook van de tweede of derde generatie, zouden het doelwit worden van wantrouwen en verontwaardiging onder de bevolking.
1.3Daarentegen kan migratie de volgende voordelen voor gastlanden opleveren: vacatures en tekorten aan vaardigheden kunnen worden opgevuld, de economie kan blijven groeien en diensten ten behoeve van een vergrijzende bevolking kunnen in stand worden gehouden wanneer er plaatselijk onvoldoende jongeren zijn. De pensioenkloof kan worden gedicht met de bijdragen van nieuwe jonge arbeidsmigranten. Immigranten leveren energie en innovatie op. Culturele en etnische diversiteit verrijkt de gastlanden. Leeglopende gebieden kan nieuw leven worden ingeblazen; zo kunnen scholen worden getransformeerd. Landen van herkomst profiteren van geldovermakingen (geld dat migranten naar huis sturen), waarmee een groter bedrag is gemoeid dan met buitenlandse hulp. Terugkerende migranten brengen spaargeld, vaardigheden en internationale contacten met zich mee.
1.4Wil het potentieel van migratie ten volle benut kunnen worden, dan moet er een benadering komen waarbij onder meer de vaardigheden van de migranten beter benut worden. Het EESC is ervan overtuigd dat dit moet worden ondersteund door middel van adequate maatregelen en -mechanismen om vaardigheden te valideren en roept de EU en de lidstaten op om een snelle ontwikkeling hiervan te ondersteunen. Bovendien zouden goed functionerende partnerschappen op het gebied van vaardigheden met landen buiten de EU zowel de EU als de landen van herkomst ten goede komen.
1.5De EU moet beleid en maatregelen vaststellen die een veilige, ordelijke en reguliere migratie bevorderen en tevens de integratie en sociale samenhang versterken.
1.6Non-integratie houdt economische, sociaal-culturele en politieke en risico's en kosten in. Investeren in de integratie van migranten is dan ook de beste verzekering tegen mogelijke toekomstige kosten, problemen en spanningen. Het overheidsbeleid moet de angsten, zorgen en bezwaren van de verschillende bevolkingsgroepen in de Europese samenlevingen wegnemen om xenofobe en anti-EU-discours te vermijden. Daartoe moet het desbetreffende beleid een duidelijke, consistente en gemotiveerde reeks verplichtingen voor de migranten zelf omvatten, terwijl retoriek en gedragingen die tegen migranten zijn gericht, consequent dienen te worden veroordeeld.
1.7Het EESC wijst erop dat bevordering van integratie van essentieel belang is voor het versterken van de fundamentele waarden en beginselen van de EU, waarvan diversiteit, gelijkheid en non-discriminatie hoekstenen uitmaken. Integratie heeft betrekking op de gehele samenleving, met inbegrip van migranten die zich in een gastland vestigen, ongeacht hun status of herkomst. Dit neemt niet weg dat er speciale beleidsmaatregelen nodig zijn voor mensen die in een bijzonder kwetsbare positie verkeren (zoals vluchtelingen), en een op de gemeenschap gebaseerde en op maat gesneden gerichte ondersteuning in plaats van een standaardaanpak levert wellicht de beste resultaten op. Het is daarom absoluut noodzakelijk dat de lidstaten van de EU van elkaar leren en oprecht proberen een klimaat te scheppen waarin integratie van migranten haalbaar is en de risico's worden voorkomen.
2.Achtergrond en doelstellingen van het advies
2.1Nu Europa wordt geconfronteerd met de grootste migratiestromen sinds de Tweede Wereldoorlog neemt de bezorgdheid onder burgers over verdere ongecontroleerde migratiestromen toe en is het des te belangrijker dat irreguliere migratie gezamenlijk wordt bestreden en de EU in staat wordt gesteld om actie te ondernemen. De lidstaten van de EU moeten het hoofd bieden aan uitdagingen op het vlak van beheer, financiering en communicatie en aan de angst van de burgers voor migratie. Sommige politici hebben misbruik gemaakt van de situatie, en het EESC acht het dringend noodzakelijk om het narratief over migratie te veranderen en weer een rationeel debat op basis van feiten te voeren. Vluchtelingen en migranten moeten niet worden gezien als een bedreiging, maar als een kans voor het economische en sociale model van Europa.
2.2Het huidige beleid om beheersing van de migratie bovenaan de agenda op het gebied van buitenlandse zaken te plaatsen ondermijnt de positie van de EU in haar buitenlandse betrekkingen, maakt haar vatbaar voor chantage en dreigt haar geloofwaardigheid op het gebied van mensenrechtenkwesties aan te tasten. Het EESC is ervan overtuigd dat de EU en de lidstaten zich niet mogen blijven beperken tot het huidige model en moeten zorgen voor meer reguliere manieren om de EU binnen te komen die een ordelijke migratie en succesvolle integratie vergemakkelijken. Veilige en legale routes kunnen de druk op het asielstelsel van de EU verlichten.
2.3Tegelijkertijd is het een feit dat zolang de EU-markten de vraag naar arbeidskrachten aanwakkeren, er zal sprake zijn van migratie: regulier of anderszins. In ieder geval zal in bepaalde beroepen de vraag toenemen (op het gebied van zorg, huishoudelijk werk, sociale dienstverlening, bouw, enz.).
2.4Federica Mogherini, de hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, heeft in juni tijdens de Civil Society Days 2017 een toespraak over de rol van Europa bij de vrede en stabiliteit in de wereld gehouden. Daarin zei ze dat Europa migratie nodig heeft om economische en culturele redenen. Ze stelde het EESC voor een studie of een rapport over de kosten van non-migratie op te stellen, aangezien ze de indruk had dat bepaalde economische sectoren in Europa zouden instorten als alle migranten er plots niet meer zouden zijn. In het rapport zouden de sociaaleconomische actoren aangeven hoe Europa er volgens hen uit zou zien zonder migranten. Met dit initiatiefadvies wordt gehoor gegeven aan het voorstel van mevrouw Mogherini.
2.5Migratie heeft vele gezichten: ze kan van reguliere aard zijn, van irreguliere aard en ook van humanitaire aard, zoals de afgelopen drie jaar als gevolg van de oorlog in Syrië en andere delen van de wereld. Migratiestromen bestaan ook uit verschillende vormen van migratie en bij arbeidsmigratie kan het om seizoensarbeiders of manuele of hoogopgeleide migranten gaan. In dit document wordt vooral aandacht besteed aan veilige, ordelijke en door de EU gesteunde arbeidsmigratie (en de daarmee samenhangende gezinshereniging), al wordt ook aandacht geschonken aan andere vormen van immigratie naar de EU, aan de potentiële bijdrage van migranten die op humanitaire gronden (tijdelijk) komen (asielzoekers) en aan irreguliere immigratie.
3.Algemene opmerkingen
3.1Demografische ontwikkelingen – een vergrijzende en krimpende bevolking in de EU
3.1.1Europa wordt nu, begin 21e eeuw, geconfronteerd met een vergrijzende bevolking, een stagnerende of zelfs krimpende autochtone bevolking, hoge werkloosheid en – in sommige van zijn belangrijkste lidstaten – ook met een trage economische groei. Tegelijkertijd blijft Europa een van de belangrijkste bestemmingen wat migratie betreft.
3.1.2Een van de belangrijkste uitdagingen voor de EU is dat de omvang van de beroepsbevolking verandert. Hoewel het aanbod van arbeid (de omvang van de beroepsbevolking) zich niet onafhankelijk van de vraag naar arbeid ontwikkelt, kan het toekomstige arbeidsaanbod worden ingeschat door verschillende arbeidsparticipatiescenario's te combineren met bevolkingsprognoses, zoals is gedaan in het European Demographic Data Sheet 2018. De huidige beroepsbevolking in de EU telt ongeveer 245 miljoen werkenden. Om het toekomstige arbeidsaanbod tot 2060 in te schatten hebben de auteurs drie scenario's voor de arbeidsparticipatie uitgewerkt, met resp. 214, 227 en 245 miljoen werkenden.
3.1.3Andere prognoses, zoals die in het informatieblad van de Commissie voor de Sociale Top in Göteborg in 2017, geven aan dat er in 2060 twee mensen in de werkende leeftijd op iedere oudere zullen zijn, terwijl dat er nu vier zijn. Het Europees sociaal model zoals we dat vandaag de dag kennen, komt hierdoor op losse schroeven te staan.
3.1.4Immigratie heeft juist een positief effect op de groei van de bevolking en de beroepsbevolking. Als de natuurlijke bevolkingsgroei negatief wordt, kan immigratie de totale bevolking en de beroepsbevolking op peil helpen houden. Ook kan immigratie een oplossing bieden voor tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden die niet gerelateerd zijn aan demografische processen. Zoals het Hamburg Institute of International Economics (HWWI) in zijn rapport “The Costs and Benefits of European Immigration” echter stelt, is immigratie geen panacee voor de gevolgen van de vergrijzing in Europa (aangezien migranten ook ouder worden).
3.2Het potentieel van arbeidsmigratie uit derde landen
De volgende effecten kunnen worden onderscheiden:
3.2.1Voor de gastlanden:
-Vacatures en tekorten aan vaardigheden kunnen opgevuld worden.
-De economie kan blijven groeien.
-Diensten ten behoeve van een vergrijzende bevolking kunnen in stand worden gehouden wanneer er plaatselijk onvoldoende jongeren zijn.
-De pensioenkloof kan worden gedicht met de bijdragen van nieuwe jonge arbeidsmigranten, die ook belasting betalen.
-Immigranten leveren energie en innovatie op.
-Culturele en etnische diversiteit verrijkt de gastlanden.
-Leeglopende gebieden kan nieuw leven worden ingeblazen; zo kan de trend van dalende leerlingenaantallen op scholen worden tegengegaan.
3.2.2Voor de landen van herkomst:
-Ontwikkelingslanden profiteren niet alleen van geldovermakingen (geld dat migranten naar huis sturen), waarmee vaak al een groter bedrag is gemoeid dan met buitenlandse hulp, maar ook van culturele uitwisselingen.
-De werkloosheid daalt en jonge migranten verbeteren hun toekomstperspectieven.
-Terugkerende migranten brengen spaargeld, vaardigheden en internationale contacten met zich mee.
4.Kosten van non-immigratie
4.1Behoud van de economische groei en voorzien in de behoeften van de arbeidsmarkt
4.1.1Immigratie van buiten de EU heeft een direct en een indirect effect op de economische groei: er lijkt sprake te zijn van een duidelijke wisselwerking tussen de groei van de beroepsbevolking door immigratie en de groei van het totale bbp. Zo heeft Zweden de afgelopen jaren duizenden werkvergunningen verleend aan IT-ontwikkelaars, bessenplukkers en koks. Arbeidsimmigratie levert een grote bijdrage aan de Zweedse economie: bedrijven die arbeidsmigranten in dienst nemen, groeien sneller dan andere vergelijkbare bedrijven. Jaarlijks dragen arbeidsmigranten uit landen buiten de EER meer dan 1 000 miljoen EUR bij aan het Zweedse bbp en meer dan 400 miljoen EUR aan belastinginkomsten.
4.1.2Migranten zorgden tussen 2004 en 2014 voor een toename van de beroepsbevolking in Europa van 70 %. Het is moeilijk exact aan te geven wat de gevolgen van een tekort aan arbeidskrachten van deze omvang voor de Europese economie en de afzonderlijke lidstaten zouden zijn geweest. Bovendien integreren mensen die in het buitenland geboren zijn meestal in nichemarkten (segmentalisering) die snel groeien of juist snel krimpen, waardoor er meer flexibiliteit ontstaat om op de vraag op de arbeidsmarkt in de EU in te spelen.
4.1.3Zo ook wordt de werkgelegenheidssituatie in elk land mede door migranten bepaald: zij dragen bij tot de consumptie en tot het creëren van banen. Ondernemers met een migrantenachtergrond dragen bij tot economische groei en werkgelegenheid, doordat ze vaak zorgen voor een heropleving van ambachten en neringen die in de vergetelheid zijn geraakt. Ook hebben ze een groeiend aandeel in de levering van goederen en diensten met toegevoegde waarde. Om "de creativiteit en het innovatievermogen" van ondernemers met een migrantenachtergrond te versterken beveelt het EESC dan ook aan om gerichte maatregelen op Europees, nationaal en lokaal niveau te nemen. Deze zijn nodig om een einde te maken aan discriminatie en om voor iedereen gelijke voorwaarden te creëren, zodat eenieder kan bijdragen tot inclusieve groei en hoogwaardige banen.
4.1.4Daar ondernemingen van de sociale economie vooral in de zorgsector en in het kader van activiteiten van de deel- en de kringloopeconomie actief zijn, kunnen zij niet alleen nieuwe banen maar ook ondernemerschap van migranten buiten de EU, alsook hun toegang tot economische activiteiten faciliteren en ondersteunen.
4.1.5Het begrotingseffect van immigratie is niet eenvoudig te meten. Volgens de OESO is het begrotingseffect van migranten de afgelopen 50 jaar per saldo neutraal geweest, d.w.z. dat de eventuele kosten die zij opleverden, zijn gedekt door de opbrengsten in de vorm van geïnde belastingen en heffingen.
4.1.6Uit onderzoek van Oxford Economics blijkt dat arbeidsmigranten ertoe hebben bijgedragen dat er voldoende aanbod van arbeid was om de hoogconjunctuur tussen 2004 en 2008 mogelijk te maken. Het lijkt erop dat sommige bedrijven alleen dankzij de beschikbaarheid van arbeidsmigranten hebben kunnen overleven of hun productie niet naar het buitenland hebben hoeven te verplaatsen (de onderzoekers verwijzen naar een enquête onder 600 bedrijven, waarvan 31 % – en in de sociale en gezondheidszorg en de landbouw zelfs 50 % – stelde dat migranten belangrijk zijn voor het voortbestaan van hun organisatie).
4.1.7Het is duidelijk dat immigratie zowel de landen van herkomst als de gastlanden economische baten kan opleveren. Wel is het met de huidige economische en handelsstructuren zo dat het vooral de rijke en machtige landen zijn die er het meest van profiteren. Migratie kan er ook voor zorgen dat verschillende culturen met elkaar in aanraking komen en elkaar beter leren begrijpen, maar als er geen pogingen worden ondernomen om de misverstanden, vooroordelen of mythes die onder zowel de plaatselijke bevolking als migranten leven te ontkrachten, ontstaat er wrijving.
4.2Overbrugging van de vaardigheidskloof
4.2.1Volgens een studie die in opdracht van het EESC door het Instituut voor Markteconomie is uitgevoerd en op 24 juli 2018 is gepubliceerd, lijdt de Europese economie over het geheel genomen jaarlijks een productiviteitsverlies van meer dan 5 % doordat werknemers niet beschikken over de vaardigheden die nodig zijn op de arbeidsmarkt. Dit komt neer op een verlies van 80 eurocent per gewerkt uur, aldus de onderzoekers. Het grootste personeelsgebrek is te vinden onder artsen, in de IT- en de communicatiesector en meer in het algemeen in de wetenschap, technologie en techniek. Ook aan leraren, verpleegkundigen en verloskundigen is een tekort. Volgens de onderzoekers is de situatie door de krimpende bevolking en de technologische ontwikkelingen verder aan het verslechteren. Deze tekorten zouden deels opgevuld kunnen worden door arbeidsmigranten.
4.2.2Wil het potentieel van migratie op dit gebied ten volle benut kunnen worden, dan moet er echter een benadering komen waarbij onder meer de vaardigheden en kwalificaties van de migranten beter benut worden. Immigranten zijn doorgaans overgekwalificeerd voor de banen die zij aangeboden krijgen.
4.2.3De vaardigheidskloof kan alleen verkleind worden als migranten hun vaardigheden en kwalificaties kunnen laten valideren. De betrokken mechanismen van de EU zijn echter nog in ontwikkeling en hangen af van de lidstaten. Lidstaten en actoren in het veld maken onvoldoende gebruik van het EU-instrument voor het opstellen van een vaardigheidsprofiel. Wel zijn er niet-gouvernementele initiatieven, zoals de competentiekaarten en de online-beroepsvaardighedentest van de Bertelsmann-stichting.
4.2.4Goed functionerende partnerschappen op het gebied van vaardigheden met landen buiten de EU zouden zowel de EU als de landen van herkomst ten goede komen.
4.3De zorgsector overeind houden
4.3.1Het tekort aan arbeidskrachten in de gezondheidszorg is een “tikkende tijdbom”. In de huidige crisis zal het tekort aan arbeidskrachten oplopen tenzij passende beleidsmaatregelen worden getroffen. Reeds in 1994 werd de zorg door de Commissie aangemerkt als een strategische sector. In 2010 waarschuwde de Commissie ervoor dat er tegen 2020 een tekort van twee miljoen gezondheidswerkers zou ontstaan als er niet dringend iets zou worden gedaan aan het tekortschietende aanbod, dat opliep tot één miljoen werknemers in de langdurige zorg.
4.3.2De zorgsector heeft in veel lidstaten met een tekort aan arbeidskrachten te kampen. Door zorgverleners, zowel reguliere als zonder papieren, in te zetten worden de tekorten in de zorg verminderd. Met name zorgstelsels in Zuid-Europa leunen sterk op inwonende zorgverleners. Zo is in Italië ongeveer drie kwart van de inwonende zorgverleners migrant.
4.3.3Landen in Midden- en Oost-Europa worden ook getroffen door het tekort aan arbeidskrachten in de zorg, alsook door de stijgende vraag naar zorg in West-Europa. Zo levert Polen veel zorgverleners aan andere landen, hoewel het land er zelf niet genoeg heeft. Deze tekorten worden opgevangen met de komst naar Polen van werknemers uit de Oekraïne en andere landen buiten de EU.
4.3.4Er zij ook gewezen op de aanzienlijke economische bijdrage die vrouwelijke migranten via betaald werk aan gezinnen en gemeenschappen leveren, en op de noodzaak om de ongelijkheden tussen vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt aan te pakken. Uit onderzoek blijkt dat de meeste vrouwelijke arbeidsmigranten werkzaam zijn in de dienstverlening (bijv. catering, huishoudelijk werk en gezondheidszorg). Illegaal werk, onderbezetting en tijdelijke arbeidscontracten kunnen leiden tot de nadelige positie waarin migrantenvrouwen op de arbeidsmarkten van de EU verkeren. Er moeten nadere maatregelen komen om gelijke behandeling te garanderen en kwetsbare personen te beschermen.
4.4Ontvolking van afgelegen en plattelandsgebieden
4.4.1Berg-, eiland- en plattelandsgebieden raken steeds dunner bevolkt, wat een neerwaartse economische en sociale spiraal veroorzaakt die sterker wordt naarmate meer mensen naar de stad trekken. Door de bevolkingsafname raakt er binnen de gemeenschap minder geld in omloop, hetgeen gevolgen heeft voor het voortbestaan van plaatselijke bedrijven, winkels en vervoersverbindingen en de beschikbaarheid van essentiële voorzieningen en diensten.
4.4.2In sommige delen van de EU, zoals Ierland en Brandenburg, wordt de leegloop opgelost door de vestiging van migranten. Zo is in Noord-Ierland de bijdrage van arbeidsmigranten van cruciaal belang geweest voor het voortbestaan van de landbouw, waar gebrek aan arbeidskrachten en vergrijzing van de beroepsbevolking ernstige problemen opleveren. Migranten zijn bereid om te werken tegen salarissen en voorwaarden die autochtonen afwijzen, en om te wonen in dorpen die dreigen leeg te lopen, ondanks het risico dat zij terechtkomen in een sector die nauwelijks gereguleerd is en waarin het gevaar bestaat dat zij uitgebuit worden.
4.4.3In het kader van het plattelandsontwikkelingsbeleid van de EU zijn er mogelijkheden om lokale plattelandsgemeenschappen te helpen bij de komst van migranten. Een aantal organisaties voor plattelandsontwikkeling heeft gewezen op de potentiële bijstand die plattelandsgebieden kunnen verlenen aan migranten; hun komst zou een rol kunnen spelen bij het revitaliseren van gebieden die met onderbevolking en/of economische achteruitgang te kampen hebben. Het Europees Parlement heeft in zijn studie van 2017
benadrukt dat steunverlening van groot belang is voor de sociale inclusie van migranten en hun integratie op de arbeidsmarkt.
4.5Culturele verscheidenheid
4.5.1Zonder migranten zou de bevolking van de EU-lidstaten diversiteit ontberen. Dit zou leiden tot een xenofoob en zelfgenoegzaam discours, wat in strijd is met de leidende beginselen van de EU. Bovendien zou het ten koste gaan van de versterking van waarden als gelijke behandeling en non-discriminatie, waar mede door de zichtbaarheid van mensen met een migrantenachtergrond de afgelopen jaren vooruitgang is geboekt.
4.6Om al deze redenen moet non-immigratie worden afgedaan als een onrealistisch, onuitvoerbaar en enorm schadelijk scenario voor de EU.
5.Kosten van non-integratie (en hoe deze vermeden kunnen worden)
5.1Wil het volledige potentieel van immigratie in Europa, zoals hierboven aangegeven, benut kunnen worden en tegelijkertijd de daaraan verbonden langdurige risico's en vermijdbare sociaaleconomische kosten zo veel mogelijk worden beperkt, dan is het van het grootste belang dat de nodige voorwaarden worden geschapen voor een succesvolle integratie van migranten.
5.2Leidend voor de interpretatie die de EU volgt, zijn de gemeenschappelijke basisbeginselen voor het beleid inzake de integratie van immigranten in de EU, die in 2004 door de Raad zijn goedgekeurd. Daarin wordt integratie opgevat als “een dynamisch tweerichtingsproces van wederzijdse aanpassing door alle immigranten en ingezetenen van de lidstaten”. Dit staak haaks op de wijdverbreide misvatting dat integratie hetzelfde is als assimilatie, d.w.z. een eenrichtingsproces waarbij individuele migranten hun nationale en culturele kenmerken opgeven voor die van hun nieuwe land van verblijf. Maar zoals in het EU-actieplan van 2016 inzake de integratie van onderdanen van derde landen wordt herhaald, maakt het begrijpen en onderschrijven van de fundamentele waarden van de EU een essentieel onderdeel uit van het leven en participeren in de EU.
5.3Er zij op gewezen dat integratie betrekking heeft op alle migranten die zich in een gastland vestigen, ongeacht hun status of herkomst. Dit neemt niet weg dat er speciale beleidsmaatregelen nodig zijn voor mensen die in een bijzonder kwetsbare positie verkeren (zoals vluchtelingen), en een op de gemeenschap gebaseerde benadering in plaats van een standaardaanpak levert wellicht de beste resultaten op.
5.4Werk is een essentieel onderdeel van het integratieproces. Voor de lidstaten en de economische en sociale partners is de integratie van migranten op de arbeidsmarkt dan ook een prioriteit. De vraag naar arbeidsmigranten is immers nog altijd een van de belangrijkste drijvende krachten achter immigratie.
5.5Andere essentiële variabelen in het gastland die bepalend zijn voor de integratie van migranten zijn: de zekerheid en voorspelbaarheid van de migratiestatus, de mogelijkheden en belemmeringen m.b.t. het verkrijgen van het staatsburgerschap, de mogelijkheden voor gezinshereniging, de beschikbaarheid van taalcursussen, de eisen inzake de kennis van taal en cultuur, de politieke rechten, en de algemene openheid van de samenleving en haar bereidheid om de nieuwkomers op te nemen, hen bij te staan en met hen om te gaan – vice versa geldt dit ook.
5.6Bovendien hangt de integratie van migranten nauw samen met allerlei beleidsmaatregelen op gebieden als bescherming op de werkplek, huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs, vrouwenrechten, gelijkheid en non-discriminatie.
5.7In een poging om het bestaande beleid te kwantificeren is de Migrant Integration Policy Index (MIPEX) opgezet, die vergelijkbare gegevens over EU-lidstaten en verschillende andere landen bevat. Daaruit blijkt dat er nog altijd verschillen bestaan tussen de lidstaten, zoals de aanhoudende kloof tussen Oost- en West-Europa.
5.8In het “non-integratie”-scenario doen zich de volgende risico's en/of kosten voor:
5.8.1Economische risico's/kosten:
-migranten hebben geen toegang tot formele arbeid (en zwartwerk neemt toe);
-er ontstaan sociale problemen die geld kosten (het voorkomen ervan was goedkoper geweest);
-migranten kunnen zich niet volledig ontplooien (vaak geldt dit ook voor hun nakomelingen).
5.8.2Sociaal-culturele risico's/kosten:
-migranten identificeren zich niet met de waarden en normen van het gastland en aanvaarden deze niet;
-de sociaal-culturele verschillen tussen de migranten- en de gastgemeenschap nemen toe;
-migranten worden structureel gediscrimineerd en hebben bijvoorbeeld geen goede toegang tot diensten;
-vreemdelingenhaat en wederzijds wantrouwen nemen toe;
-taalbarrières blijven voortbestaan;
-ruimtelijke segregatie leidt tot gettovorming;
-de algemene sociale samenhang verdwijnt.
5.8.3Veiligheidskosten/-risico's:
-toename van haatdragende taal en haatmisdrijven;
-afname van de rechtshandhaving en mogelijke stijging van de criminaliteit, met name in sociaal uitgesloten gebieden;
-radicalisering en steun voor extreme ideologieën nemen toe (zowel onder migranten als onder autochtonen).
5.9Gezien bovenstaande risico's is investeren in de integratie van migranten de beste verzekering tegen mogelijke toekomstige kosten, problemen en spanningen.
5.10Het desbetreffende beleid moet een duidelijke, consistente en gemotiveerde reeks verplichtingen voor de migranten zelf omvatten, terwijl retoriek en gedragingen die tegen migranten zijn gericht, consequent dienen te worden veroordeeld.
5.11Het is daarom absoluut noodzakelijk dat de lidstaten van de EU van elkaar leren en oprecht proberen een klimaat te scheppen waarin integratie van migranten haalbaar is en de hierboven beschreven risico's worden voorkomen.
5.12In alle openheid moet worden gesteld dat door de overheid geïnitieerde inspanningen om migranten te criminaliseren of anderszins te marginaliseren, alsook het aanwakkeren van etnisch nationalisme en het bezuinigen op de financiering van integratiemaatregelen (met inbegrip van het niet verdelen van door de EU beschikbaar gestelde middelen) – zoals nu in bepaalde lidstaten blijkt te zijn gebeurd – haaks staan op deze doelstellingen en op lange termijn onherstelbare schade kunnen aanrichten.
5.13Tot slot, maar daarom niet minder belangrijk, wijst het EESC erop dat bevordering van integratie van essentieel belang is voor het versterken van de fundamentele waarden en beginselen van de EU, waarvan diversiteit, gelijkheid en non-discriminatie hoekstenen uitmaken.
Brussel, 12 december 2018
Luca Jahier
voorzitter van het Europees Economisch en Sociaal Comité
_____________