VERZOEK OM INPUT

VOOR EEN EVALUATIE OF GESCHIKTHEIDSCONTROLE

Dit document dient om het publiek en belanghebbenden te informeren over de werkzaamheden van de Commissie, zodat zij feedback kunnen geven en effectief kunnen deelnemen aan raadplegingen.

Wij verzoeken deze groepen hun standpunt te geven over de analyse van het probleem door de Commissie en over mogelijke oplossingen. Bovendien worden zij uitgenodigd relevante informatie door te geven waarover zij beschikken.

Titel van de evaluatie

Luchtvaart — geschiktheidscontrole van de EU-luchthavenwetgeving

Leidend DG – verantwoordelijke eenheid

MOVE.E1 – Luchtvaartbeleid

Indicatieve planning

(geplande begin- en einddatum)

Begindatum tweede kwartaal 2024; einddatum vierde kwartaal 2025

Aanvullende informatie

Airports (europa.eu)

Dit document dient slechts ter informatie. Het loopt niet vooruit op de eindbeslissing van de Commissie over de vraag of dit initiatief zal worden voortgezet en welke invulling dat uiteindelijk zal krijgen. Alle elementen van het initiatief dat in dit document is beschreven, waaronder de planning, kunnen veranderen.

A. Politieke context, doel en reikwijdte van de evaluatie

Politieke context

De strategie voor duurzame en slimme mobiliteit van de Commissie heeft als doel een veerkrachtige, concurrerende en duurzame vervoerssector te ontwikkelen die alle regio’s van de EU betaalbare connectiviteit kan bieden. De luchtvaart speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van mobiliteit, economische groei, werkgelegenheid en handel voor de EU. Zij is ook van essentieel belang om de connectiviteit van bepaalde regio’s in de Europese Unie te waarborgen.

De liberalisering van de interne luchtvaartmarkt was een groot succes voor de EU: ze heeft aanzienlijke groei voor de sector en voordelen voor de consument opgeleverd. Ze heeft ook het mondiale concurrentievermogen van de EU ondersteund. Tegelijkertijd zijn er ook onbedoelde milieueffecten geweest op het gebied van CO2-emissies, vervuiling en geluidshinder; de Commissie heeft er zich in de Europese Green Deal en de wetgevingspakketten “Fit for 55” toe verbonden deze effecten aan te pakken.

Luchthavens bieden de essentiële infrastructuur waarmee luchtvaartmaatschappijen connectiviteit kunnen bieden aan passagiers en klanten van het goederenvervoer in de EU en daarbuiten. Zij spelen ook een belangrijke rol als vervoersknooppunten die verdere verbindingen met andere vervoerswijzen vergemakkelijken.

Drie EU-wetgevingsteksten regelen de luchthavencapaciteit en -infrastructuur in de EU vanuit het oogpunt van de eengemaakte markt:

·Verordening (EEG) nr. 95/93 regelt de toegang van luchtvaartmaatschappijen tot overbelaste luchthavens waar onvoldoende capaciteit beschikbaar is om aan de vraag te voldoen;

·de grondafhandelingsrichtlijn 96/97/EG heeft betrekking op de toegang tot grondafhandelingsdiensten op luchthavens (d.w.z. de diensten en faciliteiten die een luchtvaartuig nodig heeft tussen het landen en het opstijgen); en

·Richtlijn 2009/12/EG betreffende luchthavenheffingen biedt een kader voor de prijsstelling van toegang tot luchthaveninfrastructuur en -diensten.

Deze drie wetgevingshandelingen hebben tot doel mededingingsvoorwaarden te scheppen op de markt voor luchthaveninfrastructuurdiensten, die wordt gekenmerkt door hoge toetredingsdrempels (beperkte beschikbaarheid van luchthavencapaciteit en -infrastructuur, alsook hoge investeringskosten), die marktspelers (luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, grondafhandelaars) in staat zouden kunnen stellen marktmacht te verwerven en te misbruiken ten nadele van de concurrentie en uiteindelijk de consumenten. De drie wetgevingshandelingen leggen dus transparantie, non-discriminatie en onafhankelijk toezicht op. Zij zijn van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat alle marktdeelnemers eerlijke toegang krijgen tot de luchthavencapaciteit en -infrastructuur en dat de luchthaveninfrastructuur en -diensten efficiënt en transparant worden geprijsd.

De Commissie was begonnen met de voorbereidende werkzaamheden om de slotverordening en de richtlijn inzake luchthavenheffingen te herzien en om de grondafhandelingsrichtlijn te beoordelen, maar deze werkzaamheden werden opgeschort wegens verscheidene ontwikkelingen die een aanzienlijke invloed hadden op de luchtvaartmarkt, zoals de COVID-19-crisis.

Rekening houdend met deze veranderende context en de veranderende politieke prioriteiten (bv. de Europese Green Deal) zal de Commissie een geschiktheidscontrole van de drie wetgevingsteksten uitvoeren om na te gaan of zij nog steeds geschikt zijn voor het beoogde doel en om het effect van marktveranderingen op de werking ervan te beoordelen. Dit zal ook een beter inzicht bieden in de wisselwerking tussen de EU-wetgeving inzake luchthavens en de vraag of er overlappingen of lacunes zijn bij de verwezenlijking van de doelstellingen ervan.

Doel en reikwijdte

De richtlijn luchthavengelden (die in 2019 is geëvalueerd), de grondafhandelingsrichtlijn en de slotverordening hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de openstelling van de markt voor luchthaveninfrastructuur en aan het vergroten van de concurrentie tussen luchtvaartmaatschappijen en tussen luchthavens, wat ten goede komt aan consumenten en connectiviteit.

De markt is echter veranderd sinds de goedkeuring van deze wetgevingsteksten. De luchthavens in de EU raken steeds meer overbelast, waarbij veel luchthavens te kampen hebben met capaciteitsbeperkingen als gevolg van personeelstekorten, milieuoverwegingen en inefficiënt luchtverkeersbeheer. De luchthavencapaciteit stagneert, terwijl het verkeer naar verwachting zal blijven groeien. Tegelijkertijd wordt verwacht dat de consolidatietrend na de pandemie in de luchtvaartsector zal aanhouden. Bovendien is er steeds meer concurrentie van spelers van buiten de EU, waaronder hubs buiten de EU. Verschillende crises (de financiële crisis van 2009, COVID-19, de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne) hebben het systeem extra onder druk gezet en de veerkracht van de EU-luchthavenwetgeving op de proef gesteld. Door al deze wijzigingen moeten de drie wetgevingsteksten opnieuw worden beoordeeld, om ervoor te zorgen dat ze resultaten opleveren en geschikt zijn voor het beoogde doel. Ook de wisselwerking tussen de EU-regels en mondiale industrienormen en praktijken moet worden beoordeeld.

De herstelperiode na COVID-19 heeft aangetoond dat er een sterke wisselwerking is tussen de regels inzake toegang tot en prijsstelling van luchthavencapaciteit en dat er behoefte is aan efficiënte en duurzamere grondafhandelingsdiensten om ervoor te zorgen dat de vereiste capaciteit op de gevraagde dag wordt geleverd en dat de geleverde diensten van goede kwaliteit zijn. Tijdens deze periode bleek ook dat doeltreffende planning en coördinatie belangrijk zijn voor alle partijen.

Bovendien heeft een verschuiving naar het prioriteren van milieuoverwegingen geleid tot nieuwe behoeften, die de lidstaten aanpakken door middel van een lappendeken van individuele ad-hocmaatregelen die niet in het rechtskader van de jaren 1990 zijn voorzien. Verscheidene lidstaten (België, Frankrijk en Nederland) onderzoeken hoe de luchthavencapaciteit kan worden ingekrompen vanwege geluidsoverlast, terwijl de wetgeving in het kader van deze geschiktheidscontrole niet in dergelijke situaties voorzag.

In het kader van de geschiktheidscontrole zal worden nagegaan of de drie wetgevingsteksten hun doelstellingen bereiken, terwijl tegelijkertijd rekening wordt gehouden met veranderingen in de markt. Ook overlappingen en synergieën tussen de wetgevingsteksten zullen in kaart worden gebracht.

Uiteindelijk moet de EU-luchthavenwetgeving bijdragen tot een goed werkende EU-luchtvaartmarkt die concurrerende en duurzame diensten en connectiviteit voor consumenten biedt.

De EU-luchthavenwetgeving zal aan de volgende specifieke doelstellingen worden getoetst:

1. Efficiënte benutting en prijsstelling van luchthavencapaciteit en grondafhandelingsdiensten, waarbij wordt gezorgd voor connectiviteit in overeenstemming met de voorkeuren van de consument en de behoeften van luchthavengebruikers.

2. Bevordering van passende concurrentie en een gelijk speelveld tussen luchthavens, luchtvaartmaatschappijen en andere dienstverleners.

3.Transparant en onafhankelijk toezicht op de toewijzing van slots, vaststelling van luchthavengelden en gunning van grondafhandelingscontracten

4. Toereikendheid van luchthaven- en grondafhandelingsdiensten in termen van kwantiteit, kwaliteit, betrouwbaarheid, veerkracht en investeringsbehoeften

Met de geschiktheidscontrole wordt beoogd een antwoord te geven op de vraag of de bestaande EU-luchthavenwetgeving nog steeds doeltreffend is om de bovengenoemde specifieke doelstellingen te verwezenlijken en of dit de meest efficiënte en kosteneffectieve manier is om deze te verwezenlijken. Rekening houdend met de recente marktontwikkelingen zal worden beoordeeld of de regels nog steeds relevant zijn in het licht van de oorspronkelijke, maar ook nieuwe politieke prioriteiten (bv. duurzaamheid, groene investeringen en het stimuleren van milieuprestaties, veerkracht en verlichting van de administratieve lasten) en samenhangend zijn met andere EU-wetgeving en -beleid. Er zal bijzondere aandacht worden besteed aan de verbanden en synergieën tussen de drie wetgevingsteksten en andere bepalingen die van invloed zijn op de luchthavencapaciteit (Verordening (EG) nr. 1008/2008 betreffende luchtdiensten (verkeersverdelingsregels, openbaredienstverplichtingen) en Verordening (EU) nr. 598/2014 betreffende het beheer van luchthavenlawaai), en aan de wisselwerking met het mededingingsrecht, met inbegrip van het staatssteunrecht, en andere beleidskaders zoals het energie-, milieu- en klimaatbeleid. Bij de geschiktheidscontrole zal ook worden nagegaan of de drie wetgevingsteksten EU-meerwaarde bieden.

De bevindingen van de geschiktheidscontrole zullen worden meegenomen in eventuele toekomstige wetgevende of niet-wetgevende maatregelen op dit gebied.

B. Betere regelgeving

Raadplegingsstrategie

De volgende activiteiten zullen worden ondernomen om bewijsmateriaal en standpunten van belanghebbenden te verzamelen over de kwesties die aan de orde komen in het kader van de geschiktheidscontrole:

·feedback over dit verzoek om input;

·een afzonderlijke openbare raadpleging van 12 weken, die in het vierde kwartaal van 2024 van start zal gaan, om standpunten van het grote publiek en betrokken belanghebbenden over kwesties op hoog niveau te verzamelen (zowel de feedback als de openbare raadpleging zullen in alle EU-talen beschikbaar zijn op de portaalsite “Geef uw mening”); en

·gerichte raadplegingsactiviteiten (gedetailleerde enquête, casestudy’s en interviews) met de meest getroffen belanghebbenden, als onderdeel van een ondersteunende studie (de Commissie zal ernaar streven deze raadplegingen te stroomlijnen en de lasten voor de belanghebbenden te verminderen door, waar mogelijk, het bij eerdere raadplegingen verstrekte bewijsmateriaal opnieuw te valideren).

De raadgevende comités van de Commissie, met name het Thessaloniki-forum van regelgevende instanties voor luchthavengelden en het comité voor de sectorale sociale dialoog voor de burgerluchtvaart, zullen om verdere input worden gevraagd. De besprekingen in deze fora leveren waardevolle input op.

Binnen 8 weken na afloop van de raadpleging zal een samenvattend feitenverslag van de openbare raadpleging worden gepubliceerd. Een beknopt verslag met alle raadplegingsactiviteiten zal als bijlage bij het verslag over de geschiktheidscontrole worden gevoegd.

Waarom deze raadpleging? 

Het doel van de raadpleging is feedback te verzamelen over de effectiviteit, efficiëntie, relevantie, samenhang en EU-meerwaarde van de drie wetgevingsteksten die in het kader van deze geschiktheidscontrole worden geëvalueerd.

Doelgroep

Tot de belangrijkste belanghebbenden behoren luchthaveneigenaren en -exploitanten en hun verenigingen, passagiers- en vrachtluchtvaartmaatschappijen en hun verenigingen, grondafhandelingsbedrijven en hun verenigingen, andere luchthavenleveranciers, slotcoördinatoren, consumenten- en passagiersverenigingen, relevante vakbonden en nationale (en regionale) autoriteiten van EU-landen.

Gegevensverzameling en methode

Er bestaan al gegevens en informatie uit verschillende bronnen; deze kunnen in het kader van deze geschiktheidscontrole worden gebruikt. De Commissie en de nationale autoriteiten, met name onafhankelijke toezichthoudende autoriteiten voor luchthavengelden en slotcoördinatoren, beschikken over belangrijke informatie over de toepassing van en het toezicht op de bestaande regels.

Relevante bestaande raadplegingen van belanghebbenden en reeds door de Commissie uitgevoerde studies (zoals de beoordeling van de richtlijn inzake luchthavengelden uit 2019 en de studie over de gevolgen van de COVID-19-pandemie voor de EU-luchtvaart) zullen rechtstreeks bijdragen tot deze geschiktheidscontrole.

Daarnaast hebben belanghebbenden of internationale organisaties een aantal studies en verslagen opgesteld, onder meer over de ontwikkeling van de sector in de afgelopen jaren, die ook als onderdeel van deze geschiktheidscontrole zullen worden beschouwd.

Hiaten in de informatie zullen worden opgevuld met behulp van een externe ondersteunende studie, onderzoek via internet en, in voorkomend geval, toegang tot toonaangevende door het bedrijfsleven aanvaarde databanken, en via contacten met belanghebbenden.

De regelgevingsbaten en -kosten worden waar mogelijk gekwantificeerd op basis van bovenstaande bronnen en gecontroleerd aan de hand van de input van belanghebbenden.

Er zal bijzondere aandacht worden besteed aan het in kaart brengen van mogelijke vereenvoudigingen en/of lastenverlichting.