(1)

Het versterken van het concurrentievermogen en de veerkracht van de Europese economie door middel van de groene en digitale transformatie is de afgelopen jaren het kompas van de Unie geweest. De groene en de digitale transitie, die verankerd zijn in de Europese Green Deal, uiteengezet in de mededeling van de Commissie van 11 december 2019 getiteld “De Europese Green Deal”, en het beleidsprogramma voor het digitale decennium 2030, vastgesteld bij Besluit (EU) 2022/2481 van het Europees Parlement en de Raad (4), stimuleren de groei en de modernisering van de economie van de Unie, bieden nieuwe zakelijke kansen en dragen bij tot een concurrentievoordeel voor de Unie op de wereldmarkten. De Europese Green Deal bevat de routekaart om de economie van de Unie op een billijke en inclusieve manier klimaatneutraal en duurzaam te maken en klimaat- en milieugerelateerde uitdagingen aan te pakken. Het beleidsprogramma voor het digitale decennium 2030 zet een duidelijke koers uit voor de digitale transformatie van de Unie en voor de verwezenlijking van digitale streefcijfers op het niveau van de Unie uiterlijk in 2030, in het bijzonder wat betreft digitale vaardigheden, digitale infrastructuur en de digitale transformatie van ondernemingen en overheidsdiensten.

(2)

De industrie van de Unie heeft haar ingebouwde veerkracht bewezen, maar haar concurrentievermogen moet ook in de toekomst worden gewaarborgd. De hoge inflatie, tekorten aan arbeidskrachten, verstoringen van de toeleveringsketens na COVID-19, de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne, stijgende rentevoeten en pieken in energiekosten en inputprijzen drukken op het concurrentievermogen van de industrie van de Unie en hebben duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is dat de Unie haar open strategische autonomie veiligstelt en haar strategische afhankelijkheid van derde landen in diverse sectoren vermindert. Die druk op de industrie van de Unie gaat gepaard met hevige, maar niet altijd billijke mededinging op de gefragmenteerde wereldmarkt. De Unie heeft al verscheidene initiatieven genomen om haar industrie te ondersteunen, zoals het industrieel plan voor de Green Deal, uiteengezet in de mededeling van de Commissie van 1 februari 2023 getiteld “Een industrieel plan voor de Green Deal voor het nettonultijdperk”, een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een kader om een veilige en duurzame voorziening van kritieke grondstoffen te waarborgen (de “verordening kritieke grondstoffen”), een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een kader van maatregelen ter versterking van het Europese ecosysteem voor de productie van nettonultechnologieproducten (de “verordening voor een nettonulindustrie”), het nieuwe tijdelijke crisis- en transitiekader voor staatssteun, uiteengezet in de mededeling van de Commissie van 17 maart 2023 getiteld “Tijdelijke crisis- en transitiekader voor staatssteunmaatregelen ter ondersteuning van de economie na de Russische agressie tegen Oekraïne, het herstelinstrument van de Europese Unie vastgesteld bij Verordening (EU) 2020/2094 van de Raad (5) en Verordening (EU) 2023/435 van het Europees Parlement en de Raad (6). Hoewel die oplossingen snelle, gerichte en, in sommige gevallen, tijdelijke steun bieden, heeft de Unie een structureler antwoord nodig op de investeringsbehoeften van haar industrieën, om de cohesie te bewaren, hoogwaardige banen te creëren en het gelijke speelveld in de interne markt te behouden, en tegelijkertijd de toegang tot financiering te vergemakkelijken. De Unie moet zich inzetten om verplaatsing te voorkomen, productiefaciliteiten van kritieke technologieën terug te halen uit derde landen en nieuwe faciliteiten aan te trekken om strategische afhankelijkheden te voorkomen.

(3)

De interne markt heeft aanzienlijke economische, sociale en politieke voordelen opgeleverd voor de hele Unie, met inbegrip van haar burgers en bedrijven. Hoewel die voordelen algemeen worden erkend, is het absoluut noodzakelijk om te blijven zoeken naar manieren om het onbenutte maatschappelijke potentieel ervan verder te benutten. De interne markt moet aanpasbaar blijven in het licht van de veranderende geopolitieke dynamiek, technologische ontwikkelingen en de groene en de digitale transitie, en tegelijkertijd de veerkracht van gezondheidsstelsels bevorderen gezien de vergrijzende bevolking en bijdragen tot het versterken van het concurrentievermogen en de productiviteit van de Unie op lange termijn.

(4)

De uitrol en schaalvergroting in de Unie van digitale technologieën en deeptech-innovatie, van schone en hulpbronnenefficiënte technologieën en van biotechnologieën zullen van essentieel belang zijn om de strategische afhankelijkheden van de Unie te verminderen, en de kansen van de groene en de digitale transitie te grijpen en de doelstellingen ervan te verwezenlijken, en zo de soevereiniteit en strategische autonomie van de Unie te waarborgen en het concurrentievermogen en de duurzaamheid van de industrie van de Unie te bevorderen. Daarom moet onmiddellijk actie worden ondernomen om de ontwikkeling en vervaardiging van kritieke technologieën in de Unie te ondersteunen, hetgeen tot de belangrijkste strategische tekortkomingen van de Unie behoort. Bij de ontwikkeling en vervaardiging van kritieke technologieën wordt voortgebouwd op de waardeketens van onderling verbonden economische actoren die actief zijn in diverse ondernemingen van verschillende omvang, met inbegrip van kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s), in verschillende sectoren en over de grenzen heen. Om die reden moet de Unie ook de waardeketens van die kritieke technologieën en de bijbehorende diensten die van cruciaal belang en specifiek zijn voor de activiteiten gericht op de ontwikkeling of vervaardiging van die kritieke technologieën beschermen en versterken, en zo de strategische afhankelijkheid van de Unie verminderen en de integriteit van de interne markt bewaren, en moet zij de bestaande tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden in deze sectoren aanpakken door middel van projecten op het gebied van een leven lang leren, onderwijs, opleidingen leer-werktrajecten en het creëren van aantrekkelijke, hoogwaardige banen die voor iedereen toegankelijk zijn.

(5)

Om als kritiek te worden aangemerkt, moeten technologieën ofwel een innovatief element met een aanzienlijk potentieel op de interne markt brengen, ofwel bijdragen tot het verminderen of voorkomen van de strategische afhankelijkheden van de Unie. Bij de beoordeling van het economische potentieel van kritieke technologieën voor de interne markt moet rekening worden gehouden met het feit dat maatregelen die in één lidstaat worden uitgevoerd overloopeffecten kunnen hebben in andere lidstaten. Bij de beoordeling van de vraag of een technologie bijdraagt tot het verminderen of voorkomen van de strategische afhankelijkheden van de Unie, moet rekening worden gehouden met de op Unieniveau uitgevoerde analyse om de risico’s met mogelijke gevolgen voor de hele Unie vast te stellen. De Commissie moet richtsnoeren uitvaardigen waarin wordt verduidelijkt hoe de technologieën in de drie sectoren die binnen het toepassingsgebied van deze verordening vallen als kritiek kunnen worden beschouwd, alsook over de voorwaarden op basis waarvan die kritieke technologie kunnen worden aangemerkt, teneinde een gemeenschappelijke interpretatie te bevorderen van de projecten, bedrijven en sectoren die in het kader van de relevante programma’s worden gesteund in het licht van de gemeenschappelijke strategische doelstellingen van de relevante programma’s en deze verordening. In die richtsnoeren moet de Commissie ook het begrip waardeketen en bijbehorende diensten verduidelijken die van cruciaal belang en specifiek zijn voor de ontwikkeling of vervaardiging van de eindproducten. Die richtsnoeren moeten andere richtsnoeren over specifieke programma’s onverlet laten.

(6)

Er is behoefte aan ondersteuning van kritieke technologieën in de volgende sectoren: digitale technologieën en deeptech-innovatie, schone en hulpbronnenefficiënte technologieën, en biotechnologieën. Deeptech-innovatie moet worden opgevat als die innovaties die het potentieel hebben transformatieve oplossingen te bieden en die geworteld zijn in geavanceerde wetenschap, technologie en engineering, met inbegrip van innovatie die een combinatie is van ontwikkelingen in de fysische, biologische en digitale sfeer. Digitale technologieën moeten met name technologieën omvatten die bijdragen tot de streefcijfers en doelstellingen van het beleidsprogramma voor het digitale decennium tot 2030, alsook meerlandenprojecten zoals gedefinieerd in Besluit (EU) 2022/2481. Schone en hulpbronnenefficiënte technologieën moeten met name nettonultechnologieën zoals gedefinieerd in de verordening voor een nettonulindustrie omvatten. Biotechnologieën moeten worden opgevat als de toepassing van wetenschap en technologie op levende organismen, alsook onderdelen, producten en modellen daarvan, om levende of niet-levende materialen te veranderen voor de productie van kennis, goederen en diensten, met inbegrip van de technologieën waarnaar wordt verwezen in de statistische definitie van biotechnologie van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, alsook de Unielijst van kritieke geneesmiddelen zoals bedoeld in de mededeling van de Commissie van 24 oktober 2023 getiteld “Het aanpakken van geneesmiddelentekorten in de EU” en bestanddelen daarvan. Projecten die als strategisch zijn erkend in het kader van de verordening voor een nettonulindustrie, indien die projecten voldoen aan de criteria van veerkracht en concurrentievermogen die zijn gedefinieerd in de verordening voor een nettonulindustrie, en uit hoofde van de verordening kritieke grondstoffen, moeten automatisch worden geacht bij te dragen tot de doelstellingen van deze verordening. Digitale technologieën en deeptech-innovatie, schone en hulpbronnenefficiënte technologieën, en biotechnologieën die onderwerp zijn van een belangrijk project van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI) dat door de Commissie is goedgekeurd op grond van artikel 107, lid 3, punt b) van het Verdrag van de werking van de Europese Unie (VWEU), moeten als kritiek worden beschouwd, en individuele projecten binnen het toepassingsgebied van een dergelijk IPCEI moeten in aanmerking komen voor financiering, overeenkomstig de regels van het betrokken programma, voor zover het vastgestelde financieringstekort en de subsidiabele kosten nog niet volledig zijn gedekt.

(7)

Versterking van de ontwikkelings- en productiecapaciteit van technologieën in de Unie is niet mogelijk zonder een groot aantal geschoolde arbeidskrachten. De tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden, die zijn toegenomen in alle sectoren, ook in de sectoren die als cruciaal worden beschouwd voor de groene en de digitale transities, zullen naar verwachting echter verder toenemen in het licht van demografische veranderingen en de opkomst van technologieën in gevaar brengen in de betrokken sectoren die zijn vastgesteld in deze verordening. Daarom is het nodig de activering van meer mensen op de arbeidsmarkt die relevant is voor de betrokken sectoren te stimuleren, met name door investeringen in leren en een leven lang leren, het verbeteren van relevante vaardigheden en het creëren van hoogwaardige banen en leer-werktrajecten voor jonge en kansarme personen die geen baan hebben en geen onderwijs of opleiding volgen. Dergelijke steun zal een aanvulling vormen op een aantal andere acties die tot doel hebben om aan de behoeften aan vaardigheden die voortvloeien uit de groene en digitale transities, zoals uiteengezet in de EU-agenda voor vaardigheden die is vastgelegd in de mededeling van de Commissie van 1 juli 2020 getiteld “Europese vaardighedenagenda voor duurzaam concurrentievermogen, sociale rechtvaardigheid en veerkracht” te voldoen. Die acties zullen een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van een mentaliteit van om- en bijscholing, het stimuleren van het concurrentievermogen van ondernemingen in de Unie, met name kmo’s, en bijdragen tot het creëren van hoogwaardige banen met het oog op de verwezenlijking van het volledige potentieel van de groene en de digitale transitie op een wijze die vanuit sociaal oogpunt eerlijk, inclusief en rechtvaardig is.

(8)

De omvang van de investering die nodig is voor de groene en digitale transitie vereist een volledige mobilisering van de financiering die beschikbaar is in het kader van bestaande programma’s van de Unie, met inbegrip van die welke een begrotingsgarantie bieden voor financierings- en investeringsverrichtingen en de uitvoering van financieringsinstrumenten en gecombineerde verrichtingen. Dergelijke financiering moet flexibeler worden ingezet, zodat tijdig en gericht steun kan worden verleend aan kritieke technologieën in strategische sectoren. Daarom moet een platform voor strategische technologieën voor Europa (“STEP”) worden opgezet dat ertoe bijdraagt een structureel antwoord te bieden op investeringsbehoeften van de Unie door de bestaande Uniefondsen beter te kanaliseren naar kritieke investeringen, onder meer in Uniebrede en grensoverschrijdende projecten, die tot doel hebben de ontwikkeling of vervaardiging van kritieke technologieën in strategische sectoren te ondersteunen, met behoud van gelijke voorwaarden op de interne markt en waarbij cohesie behouden blijft en die tot doel hebben een geografisch evenwichtige verdeling te realiseren van de in het kader van het STEP gefinancierde projecten overeenkomstig de respectieve programmadoelstellingen.

(9)

Bij de uitvoering van programma’s en activiteiten uit hoofde van deze verordening worden de Commissie en de lidstaten ertoe aangemoedigd prioriteit toe te kennen aan de bevordering van projecten in nettonulindustrievalleien zoals gedefinieerd in de verordening voor een nettonulindustrie, projecten in gebieden die zijn opgenomen in het territoriale plan voor een rechtvaardige transitie als bedoeld in Verordening (EU) 2021/1056 van het Europees Parlement en de Raad (7), en in minder ontwikkelde en overgangsregio’s, alsook in meer ontwikkelde regio’s in lidstaten waarvan het gemiddelde bbp per hoofd van de bevolking lager is dan het EU-27-gemiddelde, gemeten in koopkrachtstandaarden en berekend op basis van de cijfers van de Unie voor de periode 2015 tot en met 2017.

(10)

Het STEP moet middelen mobiliseren binnen de bestaande programma’s van de Unie, met inbegrip van InvestEU vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/523 van het Europees Parlement en de Raad (8), Horizon Europa vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/695 van het Europees Parlement en de Raad (9), het Europees Defensiefonds opgericht bij Verordening (EU) 2021/697 van het Europees Parlement (10) en het Innovatiefonds vastgesteld bij Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad (11), het Europees Fonds voor regionaal ontwikkeling (EFRO) en het Cohesiefonds vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/1058 van het Europees Parlement en de Raad (12), het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+) opgericht bij Verordening (EU) 2021/1057 van het Europees Parlement en de Raad (13),

het Fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF) opgericht bij Verordening (EU) 2021/1056 van het Europees Parlement en de Raad (14), de herstel- en veerkrachtfaciliteit ingesteld bij Verordening (EU) 2021/241 van het Europees Parlement en de Raad (15), het EU4Health-programma vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/522 van het Europees Parlement en de Raad (16) en het Digitaal Europa programma opgericht bij Verordening (EU) 2021/694 van het Europees Parlement en de Raad (17). Met die programma’s van de Unie ter beschikking gestelde middelen moeten gepaard gaan met aanvullende financiering ter hoogte van 1,5 miljard EUR aan het Europees Defensiefonds voor projecten die bijdragen tot de STEP-doelstellingen.

(11)

Er moet een soevereiniteitszegel worden toegekend aan projecten die bijdragen aan de STEP-doelstellingen, op voorwaarde dat het project is beoordeeld en voldoet aan de minimale kwaliteitseisen, met name de subsidiabiliteits-, uitsluitings- en toekenningscriteria, die zijn opgenomen in oproepen tot het indienen van voorstellen in het kader van Horizon Europa, het Europees Defensiefonds, het Innovatiefonds, het EU4Health-programma of het programma Digitaal Europa, en ongeacht of het project financiering uit hoofde van één van die instrumenten heeft ontvangen. Deze minimale kwaliteitseisen worden vastgesteld met het oog op het identificeren van projecten van hoge kwaliteit. Het soevereiniteitszegel moet worden toegekend in overeenstemming met de specifieke subsidiabiliteitsvoorwaarden die zijn vastgesteld in de oproepen tot het indienen van voorstellen in het kader van de betrokken programma’s, die geografische beperkingen kunnen inhouden, waar passend en indien hierin is voorzien in de desbetreffende wetgevingshandelingen die deze programma’s regelen. Bij de voorbereiding van het toepassingsgebied van de oproepen tot het indienen van voorstellen waaraan een soevereiniteitszegel kan worden toegekend, moet de Commissie, waar passend, de eis opnemen dat in de projectvoorstellen wordt aangegeven hoe zij naar verwachting zullen bijdragen tot de versterking en structurering van lokale netwerken van industriële actoren en tot het creëren van banen. Die oproepen moeten, waar mogelijk en passend, permanent open zijn. Het soevereiniteitszegel moet worden gebruikt als kwaliteitslabel om projecten te helpen publieke en private investeringen aan te trekken door de bijdrage aan de STEP-doelstellingen te certificeren. Bovendien moet het soevereiniteitszegel een betere toegang tot Uniefinanciering bevorderen, met name door cumulatieve of gecombineerde financiering uit verschillende Unie-instrumenten te vergemakkelijken. De lidstaten moeten er ook toe worden aangemoedigd om bij de toekenning van financiële steun uit hun eigen programma’s rekening te houden met het soevereiniteitszegel.

(12)

Daartoe moet gebruik kunnen worden gemaakt van beoordelingen die in het kader van andere programma’s van de Unie zijn uitgevoerd overeenkomstig Verordening (EU, Euratom) 2018/1046 van het Europees Parlement en de Raad (18), om de administratieve lasten voor begunstigden van middelen van de Unie te verminderen en investeringen in prioritaire technologieën aan te moedigen. Op voorwaarde dat ze voldoen aan de bepalingen van Verordening (EU) 2021/241 moeten de lidstaten overwegen om projecten waaraan het soevereiniteitszegel is toegekend mee te nemen bij het herzien van hun herstel- en veerkrachtplannen en moeten zij de mogelijkheid hebben te overwegen projecten mee te nemen bij het beslissen over investeringsprojecten die gefinancierd worden uit hun aandeel in het Moderniseringsfonds dat is opgericht op grond van Richtlijn 2003/87/EG. De Commissie moet in het kader van de procedure van artikel 19 van Protocol nr. 5 betreffende de statuten van de Europese Investeringsbank, welke aan het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het VWEU zijn gehecht (het “EIB-statuut) en van de in Verordening (EU) 2021/523 vastgestelde beleidscontrole ook rekening houden met het soevereiniteitszegel. Bovendien moeten de uitvoerende partners worden verplicht om projecten waaraan het soevereiniteitszegel is toegekend te onderzoeken indien deze binnen hun geografische reikwijdte en activiteitenbereik overeenkomstig die verordening vallen. Autoriteiten die belast zijn met de programma’s die binnen het toepassingsgebied van deze verordening vallen, moeten overwegen steun te verlenen voor strategische projecten die zijn erkend in overeenstemming met de verordening voor een nettonulindustrie en de verordening kritieke grondstoffen die binnen het toepassingsgebied van deze verordening vallen en waarvoor regels inzake cumulatieve financiering van toepassing zouden kunnen zijn.

(13)

Het STEP moet op doeltreffende, efficiënte, eerlijke en transparante wijze worden uitgevoerd. Daartoe moet de Commissie worden belast met de toekenning en bevordering van het soevereiniteitszegel, het beheer van een nieuw publiek toegankelijke website (het “soevereiniteitsportaal”) en de contacten met nationale bevoegde autoriteiten en belanghebbenden die relevant zijn voor het verwezenlijken van de STEP-doelstellingen. De Commissie moet ook consistentie, samenhang, synergie en complementariteit tussen de programma’s van de Unie bevorderen ter ondersteuning van projecten die bijdragen tot de STEP-doelstellingen.

(14)

De Commissie moet een nieuwe openbaar toegankelijke website (het “soevereiniteitsportaal”) opzetten om informatie te verstrekken over de beschikbare steun voor projecten die bijdragen tot de STEP-doelstellingen. Om tegemoet te komen aan de behoeften van bedrijven en projectontwikkelaars die middelen voor STEP-projecten zoeken in het kader van financieringsprogramma’s van de Unie, moet het soevereiniteitsportaal op een toegankelijke en gebruiksvriendelijke manier de financieringsmogelijkheden voor STEP-investeringen in het kader van de Uniebegroting weergeven. Dat moet onder meer informatie bevatten over rechtstreeks beheerde programma’s van de Unie zoals Horizon Europa, het Europees Defensiefonds, het Innovatiefonds, het EU4Health-programma, het Digitaal Europa programma en andere financieringsbronnen van de Unie, zoals InvestEU, de herstel- en veerkrachtfaciliteit, het EFRO, het Cohesiefonds, het ESF+ en het JTF. Bovendien moet het soevereiniteitsportaal helpen om de zichtbaarheid van STEP-investeringen voor investeerders te vergroten door de projecten op te sommen waaraan een soevereiniteitszegel is toegekend. Het soevereiniteitsportaal moet ook een lijst bevatten van de nationale bevoegde autoriteiten die optreden als contactpunten voor de uitvoering van het STEP op nationaal niveau. De Commissie moet ervoor zorgen dat het soevereiniteitsportaal complementair is aan soortgelijke platforms en moet overregulering en administratieve lasten vermijden.

(15)

Om de vorderingen op het gebied van de STEP-doelstellingen van de Unie te volgen, moet de Commissie toezicht houden op de uitvoering van de doelstellingen van het platform. Dat toezicht moet op gerichte wijze plaatsvinden en in verhouding staan tot de activiteiten die in het kader van het STEP worden uitgevoerd, om overregulering en administratieve lasten te voorkomen, met name voor de begunstigden van financiering. Om verantwoordingsplicht ten aanzien van de burgers van de Unie te waarborgen, moet de Commissie jaarlijks aan het Europees Parlement en de Raad verslag uitbrengen over de voortgang bij de uitvoering van de STEP-doelstellingen in het kader van de respectieve programma’s, over de totale STEP-uitgaven, uitgesplitst naar programma, en over de prestaties van het STEP op basis van de prestatie-indicatoren waarin is voorzien in die programma’s. Indien beschikbaar moet er informatie worden verstrekt over de kwalitatieve en kwantitatieve bijdrage van het STEP aan grensoverschrijdende projecten en aan projecten van de afzonderlijke lidstaten.

(16)

Hoewel het STEP afhankelijk is van de herprogrammering en versterking van bestaande programma’s ter ondersteuning van strategische investeringen en ter vermindering van de strategische afhankelijkheden van de Unie, is het ook een belangrijk element voor het testen van de haalbaarheid en voorbereiding van mogelijke nieuwe interventies ter ondersteuning van soevereiniteit en concurrentievermogen in strategische sectoren en ter versterking van het industriebeleid van de Unie. Het STEP moet in het bijzonder als basis dienen voor het overwegen van mogelijke soortgelijke acties, zoals een Europees soevereiniteitsfonds.

(17)

De Commissie moet een tussentijdse evaluatie van deze verordening verrichten waarin zij beoordeelt of de in het kader van deze verordening ondernomen acties relevant zijn om de strategische afhankelijkheden van de Unie te verminderen en haar autonomie te versterken. Ook moet zij beoordelen of het haalbaar is het soevereiniteitsportaal uit te breiden om alle bestaande openbaar beschikbare websites te combineren en informatie over programma’s van de Unie onder direct, gedeeld en indirect beheer te verstrekken op één portaal, alsook of het haalbaar is een simulator op te zetten om projectontwikkelaars richtsnoeren te verstrekken over de programma’s of fondsen van de Unie waarvoor hun specifieke project in aanmerking kan komen.

(18)

Het Innovatiefonds ondersteunt investeringen in innovatieve koolstofarme technologieën, hetgeen binnen het toepassingsgebied van deze verordening valt. Daarom zal het Innovatiefonds een belangrijke rol spelen om de ontwikkeling of de vervaardiging in de Unie van kritieke schone en hulpbronnenefficiënte technologieën te ondersteunen. Bij het opstellen en uitvoeren van oproepen tot het indienen van voorstellen of concurrerende biedingen in het kader van het Innovatiefonds moet de Commissie rekening houden met projecten die in het kader van de verordening voor een nettonulindustrie zijn erkend als strategische projecten, die worden geacht bij te dragen aan de STEP-doelstellingen.

(19)

Om de mogelijkheden voor het steunen van investeringen die tot doel hebben de industriële ontwikkeling te versterken en de waardeketens in strategische sectoren uit te breiden, moet de reikwijdte van de steun uit het EFRO worden uitgebreid door nieuwe specifieke doelstellingen in het kader van het EFRO te bieden, onverminderd de regels inzake de subsidiabiliteit van uitgaven en klimaatuitgaven vastgelegd in Verordening (EU) 2021/1058 en Verordening (EU) 2021/1060 van het Europees Parlement en de Raad (19). In strategische sectoren moet het ook mogelijk zijn steun te verlenen aan productieve investeringen in andere ondernemingen dan kmo’s, waarbij de nadruk evenwel blijft liggen op kmo’s, die een aanzienlijke bijdrage zouden kunnen leveren aan de ontwikkeling van minder ontwikkelde en overgangsregio’s, alsook in meer ontwikkelde regio’s van lidstaten met een bbp per hoofd van de bevolking dat onder het EU-27-gemiddelde ligt. Beheersautoriteiten worden aangemoedigd om de samenwerking tussen grote ondernemingen en lokale kmo’s, toeleveringsketens, innovatie en technologie-ecosystemen te bevorderen. Dat zou het mogelijk maken de algehele capaciteit van de Unie te versterken om zijn positie in die sectoren te versterken door alle lidstaten toegang te verlenen tot dergelijke investeringen, waardoor het risico van toenemende ongelijkheid wordt tegengegaan. Overeenkomstig Verordening (EU) 2021/1060 moeten de geprogrammeerde middelen voor die nieuwe specifieke doelstellingen worden beperkt tot maximaal 20 % van de initiële nationale toewijzing van het EFRO.

(20)

Om een hoog ambitieniveau te behouden bij de verwezenlijking van de klimaatdoelstellingen in het kader van het cohesiebeleid en tegelijkertijd flexibiliteit tussen het Cohesiefonds en het EFRO mogelijk te maken, moet het enerzijds mogelijk zijn om bij de berekening van de klimaatbijdrage van het EFRO rekening te houden met het bedrag van de klimaatbijdrage van het Cohesiefonds dat meer dan 37 % van de totale toewijzing bedraagt, en moet het anderzijds mogelijk zijn om bij de berekening van de klimaatbijdrage van het Cohesiefonds rekening te houden met het bedrag van de klimaatbijdrage van het EFRO dat meer dan 30 % van de totale toewijzing bedraagt.

(21)

Het toepassingsgebied van de steun van het JTF moet ook worden uitgebreid tot investeringen in technologieën die onder deze verordening vallen en om tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden aan te pakken die nodig zijn om die investeringen te realiseren, die bijdragen tot de doelstellingen van het STEP door grote ondernemingen, waarbij de nadruk evenwel blijft liggen op kmo’s, op voorwaarde dat dergelijke investeringen verenigbaar zijn met de verwachte bijdrage aan de transitie naar klimaatneutraliteit zoals uiteengezet in de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie overeenkomstig Verordening (EU) 2021/1056. De steun voor die investeringen mag geen herziening van het territoriale plan voor een rechtvaardige transitie vereisen wanneer die herziening uitsluitend verband houdt met de kloofanalyse die de investering rechtvaardigt vanuit het oogpunt van het scheppen van banen. In het kader van de steun voor andere ondernemingen dan kmo’s moet ook aandacht worden besteed aan investeringen die ertoe bijdragen leer-werktrajecten en banen te creëren of te voorzien in onderwijs of opleidingen voor nieuwe vaardigheden.

(22)

Het ESF+, dat het belangrijkste fonds van de Unie voor investeringen in mensen is, levert een belangrijke bijdrage aan de bevordering van de ontwikkeling van vaardigheden. Om het gebruik van het ESF+ voor de STEP-doelstellingen te vergemakkelijken, moet het mogelijk zijn om het ESF+ te gebruiken voor investeringen die tot doel hebben een geschoolde en veerkrachtige beroepsbevolking die klaar is voor de toekomstige arbeidswereld tot stand te brengen.

(23)

Om de investeringen te helpen versnellen en onmiddellijke liquiditeit te verschaffen voor investeringen ter ondersteuning van de STEP-doelstellingen in het kader van het EFRO, het ESF+ en het JTF, moet een extra bedrag aan uitzonderlijke voorfinanciering worden verstrekt in de vorm van een eenmalige betaling met betrekking tot de prioriteiten die zijn toegewezen aan investeringen ter ondersteuning van de STEP-doelstellingen. De aanvullende voorfinanciering moet van toepassing zijn op de volledige JTF-toewijzing, gezien de noodzaak om de uitvoering ervan te versnellen en de sterke banden van het JTF om de lidstaten te ondersteunen bij de verwezenlijking van de STEP-doelstellingen. De regels die gelden voor deze bedragen aan uitzonderlijke voorfinanciering moeten stroken met de regels voor voorfinanciering van Verordening (EU) 2021/1060. Om het gebruik van die investeringen verder aan te moedigen en een snellere uitvoering ervan te garanderen, moet bovendien de mogelijkheid worden geboden voor een verhoogd maximaal Uniemedefinancieringspercentage van 100 % voor de STEP-prioriteiten. Bij de implementatie van de STEP-doelstellingen moeten beheersautoriteiten worden aangemoedigd om bepaalde sociale criteria toe te passen en positieve sociale resultaten te bevorderen, zoals het creëren van leer-werktrajecten en hoogwaardige banen voor kansarme jongeren, in het bijzonder jongeren die geen werk hebben en geen onderwijs of opleiding volgen, het toepassen van de sociale gunningscriteria die zijn vastgelegd in de Richtlijnen 2014/23/EU (20), 2014/24/EU (21) en 2014/25/EU (22) van het Europees Parlement en de Raad wanneer een project wordt uitgevoerd door een onder die richtlijnen vallende instantie, en het betalen van de toepasselijke lonen zoals via collectieve onderhandelingen tot stand gekomen.

(24)

Verordening (EU) 2021/1060 moet worden gewijzigd om ervoor te zorgen dat projecten waaraan een soevereiniteitszegel is toegekend in aanmerking komen voor een betere toegang tot Uniefinanciering, in het bijzonder door cumulatieve of gecombineerde financiering uit verschillende Unie-instrumenten te vergemakkelijken. Daartoe moet het voor beheersautoriteiten mogelijk zijn rechtstreeks steun uit het EFRO of het ESF+ te verlenen voor activiteiten waaraan een soevereiniteitszegel is toegekend.

(25)

Om de administratieve lasten te verminderen en te zorgen voor een tijdige uitrol van het STEP, moet het mogelijk zijn om, in afwijking van de toepasselijke regels, prioriteiten die zijn opgenomen om in te spelen op investeringen die bijdragen tot de STEP-doelstellingen uit te sluiten van de in Verordening (EU) 2021/1060 voorziene tussentijdse evaluatie van het EFRO, het ESF+, het Cohesiefonds en het JTF. Met dergelijke programmawijzigingen moet het ook mogelijk zijn de het volledige flexibiliteitsbedrag of van een deel van dat bedrag voor de jaren 2026 en 2027 definitief toe te wijzen. De Commissie moet haar goedkeuring hechten aan programmawijzigingen die uitsluitend betrekking hebben op de invoering van prioriteiten die bijdragen tot de STEP-doelstellingen en die uiterlijk op 31 augustus 2024 zijn ingediend, en zij doet dit binnen twee maanden na de indiening ervan door een lidstaat. Bovendien moet het ook mogelijk zijn overeenkomstige wijzigingen van de partnerschapsovereenkomsten bedoeld in Verordening (EU) 2021/1060 in te voeren en deze versneld door de Commissie te laten goedkeuren.

(26)

Het regelgevingskader voor de uitvoering van de programma’s 2014-2020 is de afgelopen jaren aangepast om de lidstaten en regio’s extra flexibiliteit te bieden wat betreft de uitvoering en meer liquiditeit om de gevolgen van de COVID-19-pandemie en de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne aan te pakken. Deze maatregelen, die aan het einde van de programmeringsperiode zijn ingevoerd, vereisen voldoende tijd en administratieve middelen om volledig te kunnen worden benut en uitgevoerd; in het bijzonder in een tijd waarin de lidstaten de middelen zullen richten op de herziening van de operationele programma’s 2021-2027 in verband met de STEP-doelstellingen. Om de administratieve last voor de programma-autoriteiten te verlichten en mogelijk verlies van middelen bij de afsluiting om louter administratieve redenen te voorkomen, moeten de termijnen voor de administratieve afsluiting van de programma’s voor de periode 2014-2020 in Verordening (EU) nr. 1303/2013 (23) en Verordening (EU) nr. 223/2014 (24) van het Europees Parlement en de Raad worden verlengd. Meer in het bijzonder moet de termijn voor de indiening van die aanvraag voor de eindbetaling met 12 maanden worden verlengd. Bovendien moet de termijn voor de indiening van de afsluitingsdocumenten met 12 maanden worden verlengd. In het kader van die wijzigingen is het passend te verduidelijken dat de distributie van voedsel en materiaal dat voor het einde van de subsidiabiliteitsperiode (einde van 2023) is aangekocht, na die datum mag worden voortgezet.

Om een deugdelijke uitvoering van de Uniebegroting en de inachtneming van de betalingsmaxima te waarborgen, moeten de in 2025 te verrichten betalingen worden beperkt per programma tot 1 % van de financiële kredieten uit de middelen uit hoofde van het meerjarig financieel kader voor de jaren 2021 tot 2027 vastgesteld in Verordening (EU, Euratom) 2020/2093 van de Raad (25). Verschuldigde bedragen die het plafond van 1 % van de programmakredieten per fonds voor 2025 overschrijden, mogen niet in 2025 of de daaropvolgende jaren worden betaald, maar alleen gebruikt voor de vereffening van voorfinancieringen. Ongebruikte bedragen moeten worden vrijgemaakt overeenkomstig Verordening (EU) nr. 1303/2013 bij afsluiting. Om ervoor te zorgen dat de ultraperifere gebieden ten volle gebruik kunnen maken van de steun uit de fondsen die onder deze verordening vallen, moet worden verduidelijkt dat, met het oog op de flexibiliteit waarin is voorzien in Verordening (EU) nr. 1303/2013, de extra speciale toewijzingen voor ultraperifere gebieden moeten worden beschouwd als deel van de EFRO-toewijzing voor dezelfde regiocategorie als de betrokken ultraperifere regio. Ondanks de verschillende subsidiabiliteitsregels die van toepassing zijn op de extra speciale toewijzing, moet het mogelijk zijn om die flexibiliteit ook toe te passen tussen de extra speciale toewijzing en andere EFRO-toewijzingen voor dezelfde regiocategorie binnen een programma.

(27)

De flexibiliteit voor de programmeringsperiode 2014-2020 heeft de lidstaten geholpen bij hun crisisrespons en herstelinspanningen en heeft hen geholpen bij het opvangen van de extra druk op de overheidsbegrotingen als gevolg van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne. Om de lidstaten in staat te stellen de aanhoudende begrotingsdruk het hoofd te bieden, moet, in lijn met de in Verordening (EU) nr. 1303/2013 geboden mogelijkheid, de mogelijkheid om op cohesieprogramma’s een Uniemedefinancieringspercentage van 100 % toe te passen met terugwerkende kracht worden uitgebreid tot het laatste boekjaar van 1 juli 2023 tot 30 juni 2024, indien een lidstaat de Commissie daarvan in kennis stelt vóór de indiening van de laatste aanvraag voor een tussentijdse betaling voor het definitieve boekjaar, in overeenstemming met de begrotingskredieten en onder voorbehoud van de beschikbaarheid van middelen.

(28)

InvestEU is het vlaggenschipprogramma van de Unie om investeringen te stimuleren, met name in de groene en digitale transitie, door vraaggestuurde financiering, onder meer via mengmechanismen, en technische bijstand te bieden. Een dergelijke aanpak draagt bij tot het aantrekken van extra publiek en particulier kapitaal in het kader van de huidige beleidsterreinen. Om een volledige absorptie van de beschikbare middelen te waarborgen en op voorwaarde dat uitvoerende partners niet over voldoende capaciteit beschikken om de voor hen bestemde 25 % van de EU-garantie, die is vastgesteld bij Verordening (EU) 2021/523, op te nemen, moet de Commissie meer dan 75 % van de EU-garantie aan de EIB-groep kunnen toekennen. Tegen deze achtergrond moet de Commissie de andere uitvoerende partners dan de EIB-groep ertoe aansporen en helpen om de beschikbare financiering volledig op te nemen. De lidstaten worden aangemoedigd om bij te dragen aan het lidstaatcompartiment van InvestEU ter ondersteuning van financiële producten die in overeenstemming zijn met de STEP-doelstellingen in het kader van de huidige beleidsterreinen, onverminderd de toepasselijke staatssteunregels. De lidstaten moeten de mogelijkheid hebben om als maatregel in hun herstel- en veerkrachtplannen een bijdrage in contanten op te nemen ten behoeve van het lidstaatcompartiment van InvestEU ter ondersteuning van de doelstellingen van het STEP in het kader van de huidige beleidsterreinen. Die extra bijdrage ter ondersteuning van de STEP-doelstellingen moet kunnen oplopen tot 6 % van de totale financiële toewijzing van hun herstel- en veerkrachtplan aan het compartiment van InvestEU voor de lidstaten. Er moeten ook extra flexibiliteit en verduidelijkingen worden ingevoerd om de STEP-doelstellingen beter kunnen bereiken. Voor projecten die bijdragen tot de STEP-doelstellingen moet alles in het werk worden gesteld om ervoor te zorgen dat aan het eind van de investeringsperiode een breed scala van sectoren en regio’s aan bod is gekomen en buitensporige sectorale of geografische concentratie is voorkomen.

(29)

Horizon Europa is het belangrijkste financieringsprogramma van de Unie voor onderzoek en innovatie en de Europese Innovatieraad (EIC) biedt ondersteuning, met name voor innovaties met een baanbrekend potentieel en ontwrichtend karakter met opschalingspotentieel die te riskant kunnen zijn voor particuliere investeerders. In het kader van Horizon Europa moet worden voorzien in extra flexibiliteit, zodat de EIC-Accelerator uitsluitend in de vorm van eigen vermogen verleende steun kan verlenen aan niet-bankabele kmo’s, waaronder startende ondernemingen, en niet-bankabele kleine midcapondernemingen die innovatie uitvoeren, met name als ze werken aan de door het STEP ondersteunde technologieën, ongeacht of zij eerder andere soorten steun van de EIC Accelerator hebben ontvangen. De uitvoering van het financiële instrument dat deel uitmaakt van de EIC-Accelerator die investeringen verstrekt in de vorm van eigen vermogen of een andere terugbetaalbare vorm (het “EIC-fonds”) is momenteel beperkt tot een maximaal investeringsbedrag van 15 miljoen EUR, behalve in uitzonderlijke gevallen, en voorziet niet in vervolgfinancieringsronden of grotere investeringsbedragen. Het toestaan van uitsluitend in de vorm van eigen vermogen verleende steun aan niet-bankabele kmo’s en kleine midcapondernemingen zou de bestaande marktkloof dichten, met name voor investeringsbehoeften van 15 tot 50 miljoen EUR. Bovendien heeft de ervaring geleerd dat de bedragen die in het kader van Horizon 2020, vastgesteld bij Verordening (EU) nr. 1291/2013 van het Europees Parlement en de Raad (26) voor het EIC-proefproject zijn vastgelegd, niet volledig zijn benut. Verordening (EU) 2021/695 moet ook worden gewijzigd om de verhoogde middelen voor het Europees Defensiefonds te weerspiegelen.

(30)

De EIC speelt een cruciale rol bij het aanbieden van startkapitaal aan snelgroeiende start-ups en kleine midcapondernemingen. Met zijn gespecialiseerde kennis is de EIC bij uitstek geschikt om financieringsmogelijkheden te verruimen voor ondernemingen die op zoek zijn naar kapitaal om na de initiële innovatiefase op te schalen. Gezien de cruciale rol die het EIC-fonds vervult voor het welslagen van het STEP moeten de wetgevingsbepalingen inzake de werking van de EIC worden verduidelijkt.

(31)

Het Europees Defensiefonds is het belangrijkste programma voor het vergroten van het concurrentievermogen, de innovatie, de efficiëntie en de technologische autonomie van de defensie-industrie van de Unie en draagt daarmee bij aan de open strategische autonomie van de Unie. De ontwikkeling van defensiecapaciteiten is van cruciaal belang, omdat het de capaciteit en de autonomie van de Europese industrie om defensieproducten te ontwikkelen en de onafhankelijkheid van de lidstaten als eindgebruikers van dergelijke producten ondersteunt. Extra middelen moeten daarom beschikbaar worden gesteld voor de ondersteuning van projecten die bijdragen tot de ontwikkeling van defensietoepassingen binnen het toepassingsgebied van deze verordening.

(32)

Daar de doelstellingen van deze verordening, namelijk het versterken van de soevereiniteit en veiligheid van de Unie, het versnellen van de groene en de digitale transitie van de Unie, het versterken van haar concurrentievermogen en het verminderen van haar strategische afhankelijkheid, niet voldoende door de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt, maar beter door de Unie kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 VEU neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om deze doelstellingen te verwezenlijken,