12.8.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 239/1

(1)

Overeenkomstig artikel 10 van Richtlijn 2012/34/EU hebben de lidstaten hun markt voor het internationaal passagiersvervoer per spoor opengesteld voor spoorwegondernemingen waaraan op grond van diezelfde richtlijn een vergunning is verleend. Spoorwegondernemingen die internationale treinen exploiteren, mogen op alle stations op het internationale traject reizigers laten in- en uitstappen, ook voor trajecten tussen twee stations in dezelfde lidstaat.

(2)

De invoering van deze nieuwe open en internationale passagiersvervoersdiensten met tussenstops mag echter niet leiden tot de openstelling van de markt voor binnenlandse passagiersvervoersdiensten, maar moet uitsluitend gericht zijn op stops die de internationale dienst ondersteunen. De nieuwe diensten moeten hoofdzakelijk zijn bedoeld om passagiers te vervoeren op een internationaal traject. Op verzoek van bevoegde instanties of belanghebbende spoorwegondernemingen dient de toezichthoudende instantie als bedoeld in afdeling 4 van hoofdstuk IV van Richtlijn 2012/34/EU het hoofddoel van de voorgestelde nieuwe dienst te bepalen.

(3)

De openstelling van het internationaal passagiersvervoer per spoor kan gevolgen hebben voor de organisatie en financiering van passagiersvervoersdiensten per spoor die worden geëxploiteerd op basis van openbaredienstcontracten die zijn gegund overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1370/2007 van het Europees Parlement en de Raad (2). Op grond van artikel 11 van Richtlijn 2012/34/EU mogen de lidstaten het recht op toegang tot de markt beperken wanneer de uitoefening van dat recht het economisch evenwicht van de openbaredienstcontracten in gevaar zou brengen. Op verzoek van de bevoegde instanties, de infrastructuurbeheerder of de spoorwegonderneming die het openbaredienstcontract uitvoert, dient de toezichthoudende instantie te bepalen of een voorgestelde nieuwe internationale dienst het economisch evenwicht van een openbaredienstcontract in gevaar zou brengen.

(4)

Om te vermijden dat een reeds gestarte nieuwe spoorvervoersdienst voor passagiers wordt onderbroken en die nieuwe dienst rechtszekerheid te bieden over zijn exploitatiemogelijkheden, moet de termijn waarbinnen kan worden gevraagd om het hoofddoel van de dienst of het economisch evenwicht te onderzoeken, worden beperkt en worden gekoppeld aan het tijdstip waarop de aanvrager bekendmaakt dat hij een nieuwe internationale spoorvervoersdienst wenst in te voeren. Om dezelfde reden moet de termijn waarover de toezichthoudende instantie beschikt om haar onderzoek te voeren worden beperkt.

(5)

Bij een verzoek tot onderzoek van het hoofddoel moet alle informatie worden gevoegd waaruit blijkt dat het vervoeren van passagiers tussen stations in verschillende lidstaten niet het hoofddoel van de voorgestelde nieuwe dienst is. Om aan die eis te voldoen, moeten instanties die een dergelijk onderzoek vragen, gebruik kunnen maken van door de toezichthoudende instanties ter beschikking gestelde standaardformulieren.

(6)

De toezichthoudende instantie dient het hoofddoel van een voorgestelde dienst op middellange termijn te bepalen aan de hand van zowel een kwalitatieve als kwantitatieve analyse, veeleer dan op basis van de kenmerken van die dienst op één bepaald ogenblik. De beoordelingscriteria moeten worden bepaald in de door de toezichthoudende instantie voor het onderzoek van het hoofddoel ontwikkelde methode, rekening houdend met de specifieke context van de spoorwegmarkt in de betrokken lidstaat. Het is niet toegestaan een strikt kwantitatieve drempel te hanteren.

(7)

Bij een verzoek om een onderzoek van het economisch evenwicht moet alle informatie worden gevoegd waaruit blijkt dat het economisch evenwicht van een openbaredienstcontract door de voorgestelde nieuwe dienst in gevaar zou komen. Er wordt geoordeeld dat het economisch evenwicht van een openbaredienstcontract door de voorgestelde nieuwe dienst in gevaar komt indien die een significante invloed heeft op de waarde van het openbaredienstcontract, waardoor de op grond van dat contract geëxploiteerde diensten in een concurrerende markt niet langer levensvatbaar zijn en niet meer met een redelijke winstmarge kunnen worden geëxploiteerd.

(8)

Het effect van de voorgestelde nieuwe dienst op het economisch evenwicht van een openbaredienstcontract moet worden beoordeeld aan de hand van een objectieve methode en door de toezichthoudende instantie voor het onderzoek van het economisch evenwicht vastgestelde beoordelingscriteria, rekening houdend met de specifieke context van de spoorwegmarkt in de betrokken lidstaat. In de economische analyse moet vooral worden nagegaan welk economisch effect de voorgestelde nieuwe dienst gedurende de volledige looptijd van dat contract heeft op het volledige openbaredienstcontract, met inbegrip van de specifiek betroffen diensten. Er mag geen vooraf bepaalde kwantitatieve drempel worden gehanteerd. De toezichthoudende instantie dient niet alleen rekening te houden met de economische analyse van het effect van de voorgestelde nieuwe dienst op het openbaredienstcontract, maar ook met de baten voor de klanten op korte en middellange termijn.

(9)

Alleen wanneer de nieuwe dienst aanzienlijk is gewijzigd ten opzichte van de door de toezichthoudende instantie geanalyseerde gegevens of wanneer er een aanzienlijk verschil bestaat tussen het reële en het geraamde effect op de diensten die onder het openbaredienstcontract vallen, moet het mogelijk zijn een door de toezichthoudende instantie op basis van een onderzoek van het economisch evenwicht genomen besluit te herzien. Teneinde de exploitant van de nieuwe dienst een minimale rechtszekerheid te waarborgen, moet de termijn waarbinnen een herziening kan worden gevraagd, worden beperkt.

(10)

Onverminderd het beginsel van de onafhankelijke besluitvorming van de toezichthoudende instanties als bedoeld in artikel 55, lid 1, van Richtlijn 2012/34/EU, dienen de toezichthoudende instanties informatie uit te wisselen en, desgevallend in individuele gevallen, hun werkwijzen en beginselen inzake het onderzoek van het hoofddoel en het economisch evenwicht te coördineren om te vermijden dat tussen hun praktijken belangrijke verschillen ontstaan die onzekerheid creëren op de markt voor het internationaal passagiersvervoer per spoor.

(11)

Tijdens alle werkzaamheden in verband met het onderzoek van het hoofddoel of het economisch evenwicht, moeten de toezichthoudende instanties de vertrouwelijkheid waarborgen van de door de bij deze onderzoeken betrokken partijen meegedeelde commercieel gevoelige informatie.

(12)

Toezichthoudende instanties zijn niet verplicht een vergoeding te vragen voor een onderzoek van het hoofddoel of het economisch evenwicht, of een herziening van een onderzoek van het economisch evenwicht. De lidstaten kunnen evenwel besluiten dat entiteiten die een verzoek indienen voor de door de toezichthoudende instanties uitgevoerde beoordelingen een vergoeding dienen te betalen die de nettokosten van de uitgevoerde beoordelingen dekt. In dat geval moet de vergoeding niet-discriminerend en redelijk zijn en op transparante wijze worden gefactureerd aan alle entiteiten die een onderzoek vragen.

(13)

Rekening houdend met de resultaten van een raadpleging van de belanghebbenden en de uitwisseling van informatie met andere toezichthoudende instanties, dienen de toezichthoudende instanties een coherente methode te ontwikkelen voor onderzoeken van het hoofddoel en, desgevallend, het economisch evenwicht. Andere entiteiten kunnen aan die verantwoordelijkheid geen beperkingen opleggen. Onderzoeken moeten worden onderbouwd door een analyse van elk individueel dossier en verder reiken dan de eenvoudige toepassing van een vooraf bepaalde drempelwaarde. In de nationale wetgeving mogen geen drempelwaarden worden vastgesteld. De beoordelingsmethode moet worden vastgesteld, rekening houdend met de marktontwikkelingen en na verloop van tijd kunnen worden aangepast in het licht van de door de toezichthoudende instanties opgedane ervaring.

(14)

De in deze verordening vervatte maatregelen zijn in overeenstemming met het advies van het bij artikel 62, lid 1, van Richtlijn 2012/34/EU opgerichte comité,

a)

het hoofddoel van een voorgestelde spoorvervoersdienst erin bestaat passagiers te vervoeren tussen stations in verschillende lidstaten;

b)

het economisch evenwicht van een openbaredienstcontract voor spoorvervoer door een internationale passagiersdienst per spoor in gevaar komt.

a)

de naam, het adres, de rechtsvorm en het registratienummer van de aanvrager (in voorkomend geval);

b)

de contactgegevens van de persoon die verantwoordelijk is voor de verzoeken;

c)

gegevens over de vergunning en het veiligheidscertificaat van de aanvrager of over de voortgang van de procedure om die te behalen;

d)

een gedetailleerde route met de plaats van vertrek en de bestemmingsstations, aangevuld met alle tussenstops en de afstand daartussen;

e)

de geplande startdatum van de exploitatie van de voorgestelde nieuwe internationale passagiersdienst;

f)

de dienstregeling, frequentie en capaciteit van de voorgestelde nieuwe dienst met vermelding van de vertrektijden, tussenstops, aankomsttijden en aansluitingen en voor elke richting eventuele afwijkingen van de frequentie of het stoppatroon van de standaarddienstregeling;

g)

motivering dat het hoofddoel van de voorgestelde spoorvervoersdienst erin bestaat passagiers te vervoeren tussen stations in verschillende lidstaten.

a)

bevoegde instanties die openbaredienstcontracten hebben gesloten voor spoorvervoer in de regio waarop de voorgestelde nieuwe dienst een invloed heeft;

b)

elke spoorwegonderneming die, hetzij op commerciële basis, hetzij op grond van een openbaredienstcontract, internationale of binnenlandse treinen exploiteert op de door de voorgestelde nieuwe dienst bediende trajecten.

a)

de naam, het adres, de rechtsvorm en het registratienummer (indien van toepassing) van de entiteit die het onderzoek vraagt;

b)

de contactgegevens van de persoon die verantwoordelijk is voor de verzoeken;

c)

toelichting van het belang dat de verzoekende entiteit heeft bij een besluit over het hoofddoel van de voorgestelde nieuwe dienst;

d)

toelichting van de reden waarom de verzoekende entiteit van oordeel is dat de voorgestelde spoorvervoersdienst een ander hoofddoel heeft dan het vervoeren van passagiers tussen stations in verschillende lidstaten;

e)

informatie en documenten ter onderbouwing van de toelichting onder c) en d).

a)

het door de aanvrager verwachte aandeel van de omzet en het volume die door het vervoer van internationale passagiers worden gegenereerd ten opzichte van het vervoer van binnenlandse passagiers in de lidstaat waar de toezichthoudende instantie is gevestigd;

b)

de door de voorgestelde nieuwe dienst in de verschillende lidstaten afgelegde afstand en de situering van de stopplaatsen;

c)

de vervoersvraag voor de nieuwe dienst;

d)

de marketingstrategie van de aanvrager;

e)

de kenmerken van het rollend materieel dat voor de nieuwe dienst zal worden gebruikt.

a)

passagiers te vervoeren tussen stations in verschillende lidstaten, of

b)

passagiers te vervoeren tussen stations in de lidstaat waar de toezichthoudende instantie is gevestigd.

a)

een bevoegde instantie of bevoegde instanties die een openbaredienstcontract hebben gesloten die een plaats van vertrek en een bestemming van de voorgestelde nieuwe dienst bestrijken;

b)

andere belanghebbende instanties die het toegangsrecht op grond van artikel 11 van Richtlijn 2012/34/EU kunnen beperken;

c)

de infrastructuurbeheerder in het geografisch gebied waarin de voorgestelde nieuwe internationale passagiersdienst zou rijden;

d)

spoorwegondernemingen die openbaredienstcontracten uitvoeren die zijn gegund door de onder a) bedoelde autoriteit.

a)

de naam, het adres, de rechtsvorm en het registratienummer (indien van toepassing) van de entiteit die het onderzoek vraagt;

b)

de contactgegevens van de persoon die verantwoordelijk is voor de verzoeken;

c)

toelichting van het belang dat de verzoekende entiteit heeft bij een besluit over het economisch evenwicht;

d)

informatie die aantoont dat het economisch evenwicht door de nieuwe dienst in gevaar komt;

e)

informatie en documenten ter onderbouwing van de toelichting onder c) en d).

a)

De bevoegde autoriteit:

b)

De spoorwegonderneming die het openbaredienstcontract uitvoert:

c)

De aanvrager:

d)

De infrastructuurbeheerder:

informatie betreffende relevante lijnen of baanvakken om te waarborgen dat er infrastructuurcapaciteit beschikbaar is voor de nieuwe internationale passagiersdienst. Deze informatieplicht voor de infrastructuurbeheerder doet niets af aan de op hem rustende verplichtingen in het kader van de toewijzingsprocedure als bedoeld in hoofdstuk IV, afdeling 3, van Richtlijn 2012/34/EU.

i)

de rendabiliteit van de op grond van het openbaredienstcontract geëxploiteerde diensten en/of

ii)

de nettokosten voor de bevoegde instantie die het openbaredienstcontract heeft gegund.

a)

effect op het netto financieel resultaat van de diensten die onder het openbaredienstcontract vallen, gedurende de volledige looptijd van dat contract;

b)

potentiële commerciële reactie van de spoorwegonderneming die het openbaredienstcontract uitvoert;

c)

potentiële besparingen voor de spoorwegonderneming die het openbaredienstcontract uitvoert (zoals de niet-vervanging van afgeschreven rollend materieel of personeel waarvan het contract verstrijkt) en potentiële baten voor deze spoorwegonderneming die voortvloeien uit de voorgestelde nieuwe dienst (zoals de aanvoer van internationale passagiers als potentiële klanten voor aansluitende regionale diensten die onder het openbaredienstcontract vallen);

d)

de mogelijkheid om de reikwijdte van het openbaredienstcontract te beperken, met name wanneer de vervaldatum daarvan op het moment van de beoordeling nabij is;

e)

effect op de prestatie en kwaliteit van de spoorvervoersdiensten;

f)

effect op de dienstregelingsplanning van treindiensten;

g)

indien van toepassing, effect op investeringen die spoorwegondernemingen of bevoegde instanties doen in rollend materieel.

a)

de nieuwe internationale passagiersdienst heeft een significante wijziging ondergaan ten opzichte van de door de toezichthoudende instantie geanalyseerde cijfers, of

b)

er bestaat een substantieel verschil tussen de reële en de geraamde impact op de diensten die onder het openbaredienstcontract vallen, of

c)

het openbaredienstcontract is vroegtijdig beëindigd.

12.8.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 239/11

(1)

Artikel 41, lid 2, van Richtlijn 2012/34/EU biedt infrastructuurbeheerders de mogelijkheid om eisen te stellen ten aanzien van aanvragers om ervoor te zorgen dat aan hun gewettigde verwachtingen ten aanzien van toekomstige inkomsten en het toekomstige gebruik van de infrastructuur wordt voldaan.

(2)

Deze regels dienen passend, transparant en niet-discriminerend te zijn. De regels kunnen uitsluitend betrekking hebben op een financiële garantie, die een passend niveau, dat in verhouding staat tot het beoogde bedrijfsactiviteitenniveau van de aanvrager, niet mag overschrijden, en op de mogelijkheid om reglementaire offertes voor infrastructuurcapaciteit in te dienen.

(3)

Financiële garanties kunnen de vorm aannemen van voorafbetalingen of door financiële instellingen verstrekte garanties.

(4)

Bij de gegrondheid van de in overweging 2 bedoelde voorschriften moet rekening worden gehouden met het feit dat de infrastructuur van concurrerende vervoerswijzen, zoals het wegvervoer, de luchtvaart en de zee- en binnenvaart, vaak vrij is van gebruiksrechten en derhalve ook vrij van financiële garanties daarop. Om een eerlijke mededinging tussen de vervoerswijzen te waarborgen, moeten financiële garanties in termen van niveau en duur tot het strikte minimum worden beperkt.

(5)

Deze financiële garanties zijn enkel passend indien zij noodzakelijk zijn om de infrastructuurbeheerder zekerheid te bieden over de toekomstige inkomsten en het toekomstige gebruik van de infrastructuur. Overwegende dat infrastructuurbeheerders kunnen vertrouwen op de controle en de bewaking van de financiële draagkracht van spoorwegondernemingen in het kader van de vergunningsprocedure overeenkomstig hoofdstuk III van Richtlijn 2012/34/EU, en met name artikel 20 van die richtlijn, wordt de nood aan financiële garanties verder verminderd.

(6)

Het beginsel van non-discriminatie is van toepassing op die garanties, er mag derhalve geen onderscheid te worden gemaakt tussen de garantievoorschriften voor particuliere en openbare aanvragers.

(7)

De garanties moeten in verhouding staan tot het risiconiveau dat de aanvrager in de verschillende stadia van de capaciteitstoewijzing voor de infrastructuurbeheerder vertegenwoordigt. Het risico wordt doorgaans laag geacht zolang de capaciteit nog aan andere spoorwegondernemingen kan worden toegewezen.

(8)

Een garantie die wordt aangevraagd met het oog op het indienen van reglementaire offertes kan alleen als passend, transparant en niet-discriminerend worden beschouwd indien de infrastructuurbeheerder duidelijke en transparante regels vaststelt voor het opstellen van een capaciteitsverzoek in de netverklaring, en de nodige instrumenten biedt ter ondersteuning van aanvragers. Aangezien de mogelijkheid om reglementaire offertes in te dienen niet vóór de aanvraagprocedure objectief kan worden vastgesteld, kan een ontbrekende mogelijkheid slechts worden vastgesteld na die procedure, als blijkt dat herhaaldelijk wordt nagelaten om offertes in te dienen of de nodige informatie te verstrekken aan de infrastructuurbeheerder. De aanvrager is verantwoordelijk voor die nalatigheid en kan met uitsluiting worden gestraft van de aanvraag voor een specifiek treinpad.

(9)

De in deze verordening vervatte maatregelen zijn in overeenstemming met het advies van het in artikel 62, lid 1, van Richtlijn 2012/34/EU bedoelde comité,

„financiële garantie”: a) voorafbetalingen ter vermindering van en vooruitlopend op in de toekomst verschuldigde infrastructuurheffingen of b) contractuele regelingen waardoor een financiële instelling, zoals een bank, zich ertoe verbindt te waarborgen dat de betalingen worden uitgevoerd zodra deze verschuldigd zijn.

a)

van de aangewezen spoorwegonderneming indien de aanvrager, die geen spoorwegonderneming is, reeds een financiële garantie heeft verstrekt of betaald teneinde toekomstige betalingen voor dezelfde overwogen activiteiten te dekken;

b)

als de infrastructuurheffingen rechtstreeks aan de infrastructuurbeheerder moeten worden betaald door een bevoegde instantie overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1370/2007 van het Europees Parlement en de Raad (2).

a)

de aanvrager niet heeft geantwoord op twee opeenvolgende verzoeken om de ontbrekende informatie te verstrekken of herhaaldelijk heeft gereageerd op een wijze die niet voldoet aan de voorwaarden van de netverklaring als bedoeld in artikel 27 van Richtlijn 2012/34/EU en in bijlage IV bij die richtlijn inzake de aanvraagprocedures voor treinpaden, en

b)

de infrastructuurbeheerder op verzoek van en tot tevredenheid van de toezichthoudende instantie kan aantonen dat hij binnen de grenzen van de redelijkheid alle stappen heeft gezet om de correcte en tijdige indiening van de aanvragen te ondersteunen.

12.8.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 239/14

(1)

De vangstquota voor 2013 zijn vastgesteld bij:

(2)

De vangstquota voor 2014 zijn vastgesteld bij:

(3)

Overeenkomstig artikel 105, lid 1, van Verordening (EG) nr. 1224/2009 moet de Commissie, wanneer zij vaststelt dat een lidstaat de hem toegewezen vangstquota heeft overschreden, de toekomstige vangstquota van die lidstaat verlagen.

(4)

In artikel 105, leden 2 en 3, van Verordening (EG) nr. 1224/2009 is bepaald dat de vangstquota het volgende jaar of de volgende jaren moeten worden verlaagd door toepassing van bepaalde vermenigvuldigingsfactoren die in die leden zijn vastgesteld.

(5)

Sommige lidstaten hebben hun vangstquota voor 2013 overschreden. Derhalve moeten de aan die lidstaten toegewezen vangstquota voor de overbeviste bestanden in 2014 en in voorkomend geval ook in de daaropvolgende jaren worden verlaagd.

(6)

Aangezien Denemarken zijn totale toegestane vangsten voor zandspieringen in de Uniewateren van de beheersgebieden 2 en 4 in 2013 heeft overbevist, moeten verlagingen worden toegepast. In 2014 zijn voor zandspieringen minimale vangsten in deze wateren toegestaan teneinde de ontwikkeling van het bestand en het herstel van de lokale populaties te monitoren. Met de genoemde verlagingen is het evenwel onmogelijk om het door de Internationale Raad voor het onderzoek van de zee (ICES) geadviseerde monitoringsysteem voor het beheer van zandspieringen te handhaven. Daarom moeten de verlagingen in verband met de quota die Denemarken in 2013 in deze gebieden heeft overbevist, worden toegepast op het voor zandspieringen ingestelde beheersgebied 3.

(7)

In 2012 heeft Spanje zijn quotum voor langoustines in gebied IX en X; EU-wateren van CECAF 34.1.1 (NEP/93411) overbevist. De daaruit voortvloeiende verlaging met 75,45 ton gold voor 2013, maar is op verzoek van Spanje gespreid over drie jaar, te beginnen in 2013. De resterende jaarlijkse verlaging van het Spaanse bestand NEP/93411 bedraagt 25 ton in 2014 en 19 ton in 2015, tenzij wordt beslist het quotum weer aan te passen.

(8)

Bij Uitvoeringsverordening (EU) nr. 770/2013 van de Commissie (10) en Uitvoeringsverordening (EU) nr. 1402/2013 van de Commissie (11) zijn voor 2013 de vangstquota voor bepaalde landen en soorten verlaagd. Voor sommige lidstaten waren de voor een aantal soorten toe te passen verlagingen evenwel groter dan de desbetreffende quota voor 2013 en konden die verlagingen in dat jaar bijgevolg niet volledig worden toegepast. Om te garanderen dat in dergelijke gevallen de volledige verlaging voor de desbetreffende bestanden wordt toegepast, moeten de resterende hoeveelheden in rekening worden gebracht bij de vaststelling van de verlagingen van de quota voor 2014 en in voorkomend geval voor de daaropvolgende jaren.

(9)

Verlagingen van vangstquota, als vastgesteld bij de onderhavige verordening, moeten gelden onverminderd de verlagingen van de quota voor 2014 overeenkomstig Verordening (EU) nr. 165/2011 van de Commissie (12) en Uitvoeringsverordening (EU) nr. 185/2013 van de Commissie (13).

(10)

Aangezien quota worden uitgedrukt in ton of hele exemplaren, zijn verlagingen naar beneden afgerond op een hele ton of heel exemplaar terwijl hoeveelheden van minder dan één ton of één exemplaar niet in aanmerking zijn genomen,

12.8.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 239/22

(1)

Bij Uitvoeringsverordening (EU) nr. 543/2011 zijn, op grond van de resultaten van de multilaterale handelsbesprekingen van de Uruguayronde, de criteria vastgesteld aan de hand waarvan de Commissie voor de producten en de perioden die in bijlage XVI, deel A, bij die verordening zijn vermeld, de forfaitaire waarden bij invoer uit derde landen vaststelt.

(2)

De forfaitaire invoerwaarde wordt elke dag berekend overeenkomstig artikel 136, lid 1, van Uitvoeringsverordening (EU) nr. 543/2011, met inachtneming van de variabele gegevens voor die dag. Bijgevolg moet deze verordening in werking treden op de dag van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie,

12.8.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 239/24

(1)

Door middel van een klacht van 5 juni 2007, die op 7 juni 2007 werd geregistreerd, werd de Commissie ervan op de hoogte gebracht dat SACE S.p.A. (hierna „SACE” genoemd) in mei 2004 100 miljoen EUR startkapitaal aan haar nieuw opgerichte dochteronderneming SACE BT S.p.A. (hierna „SACE BT” genoemd) had toegewezen (hierna „de eerste maatregel” genoemd).

(2)

Bij brief van 6 november 2009 heeft de klager aanvullende argumenten aangevoerd ter staving van zijn klacht en de Commissie in kennis gesteld van een aanvullende maatregel in de vorm van een herverzekeringsdekking die SACE in 2009 aan SACE BT had verstrekt (hierna „de tweede maatregel” genoemd).

(3)

Tijdens het voorlopige onderzoek kwam de Commissie tot de bevinding dat SACE BT op 18 juni en 4 augustus 2009 twee kapitaalinjecties van SACE had ontvangen (hierna respectievelijk „de derde maatregel” en „de vierde maatregel” genoemd).

(4)

De Commissie heeft Italië bij schrijven van 23 februari 2011 in kennis gesteld van haar besluit om ten aanzien van deze vier maatregelen de procedure van artikel 108, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie in te leiden (hierna „het besluit tot inleiding van de procedure” genoemd).

(5)

Het besluit van de Commissie om de procedure in te leiden is in het Publicatieblad van de Europese Unie  (2) bekendgemaakt. De Commissie verzocht belanghebbenden hun opmerkingen over de maatregelen te maken.

(6)

De Commissie heeft alleen opmerkingen van SACE ontvangen. Deze werden op 5 mei 2011 ingediend. Daaraan hechtte SACE verscheidene bewijsstukken, waaronder opnieuw het bedrijfsplan voor 2005-2008 voor de activiteiten op het gebied van kortlopende verzekeringen, dat SACE met de hulp van een externe adviseur, KPMG, had opgesteld en dat op 18 mei 2004 door de raad van bestuur was goedgekeurd (hierna het „oorspronkelijke bedrijfsplan” genoemd), een brief van een externe adviseur van 7 juli 2004, met daarin de geleverde extra diensten (hierna „de brief van de adviseur” genoemd), aanvullende analyses bij het bedrijfsplan van maart 2004 bpaetreffende de Italiaanse markt van de handelsinformatie, de Italiaanse markt voor schuldvorderingen en de voornaamste actoren op die markt, en de kredietverzekeringsmarkt in Midden- en Oost-Europa (hierna de „aanvullingen bij het bedrijfsplan” genoemd), de herziening van het bedrijfsplan voor 2005-2009 die op 19 november 2004 werd goedgekeurd (hierna het „bijgewerkte bedrijfsplan” genoemd), uittreksels uit de notulen van de raad van bestuur van 28 april 2004 en 18 mei 2004, een bedrijfsplan van mei 2005 met betrekking tot de eventuele overname van Assicuratrice Edile S.p.A. (hierna het „bedrijfsplan voor de overname van Assedile” genoemd), de herziene begroting voor SACE BT van 31 maart 2009 en het bedrijfsplan voor SACE BT voor 2010-2011 van 4 augustus 2009 (hierna het „bedrijfsplan 2010-2011” genoemd).

(7)

Op 5 mei 2011 heeft Italië zijn antwoord op het besluit tot inleiding van de procedure ingediend.

(8)

Op 23 juni 2011 heeft de Commissie om nadere inlichtingen verzocht. Op 13 juli 2011 vond een bijeenkomst plaats met de Italiaanse autoriteiten en de vertegenwoordigers van de onderneming. Na deze vergadering werden aan het op 23 juni 2011 verzonden verzoek om inlichtingen aanvullende vragen toegevoegd die tijdens de besprekingen naar voren waren gekomen. Het verzoek om aanvullende inlichtingen werd op 4 augustus 2011 verstuurd. Bij brief van 15 september 2011 heeft Italië het verzoek om inlichtingen beantwoord. Daaraan hechtte het verscheidene bewijsstukken, waaronder een uitnodiging van 17 december 2003 tot inschrijving voor adviesdiensten om een bedrijfsplan op te stellen voor activiteiten op het gebied van kortlopende exportkredietverzekeringen in de industrielanden (hierna de „uitnodiging” genoemd), door een externe consultant opgestelde aanvullende documenten met betrekking tot de eventuele overname van Assicuratrice Edile S.p.A. en de in de periode mei 2005 — september 2008 aan de raad van bestuur van SACE BT voorgelegde verslagen over diverse mogelijkheden voor internationale overnames en andere vormen van internationale expansie.

(9)

Bij brief van 25 januari 2012 (3) heeft de Commissie om nadere inlichtingen verzocht. Italië heeft hierop op 5 maart 2012 geantwoord. Als bijlage hierbij zond het ook notulen van de vergaderingen van de raad van bestuur van SACE en zijn voorganger, het Istituto per i servizi assicurativi del commercio estero — SACE (het instituut voor verzekeringsdiensten van de buitenlandse handel), van 21 november 2003, 3 december 2003, 10 november 2004, 1 april 2008, 1 oktober 2008, 28 november 2008, 11 februari 2009, 1 april 2009, 26 mei 2009, 1 juli 2009 en 9 september 2009, aanvullende documenten met betrekking tot de overname van Assedile en een vergelijking tussen de in het oorspronkelijke bedrijfsplan geraamde financiële indicatoren en de reële cijfers.

(10)

Aangezien Italië in voorgaande verklaringen vooral had geprobeerd aan te tonen dat de maatregelen geen steun vormden, was de informatie over de mogelijke verenigbaarheid ervan, indien zij als steunmaatregelen worden beschouwd, beperkt. Bij brief van 21 februari 2012 (4) hebben de diensten van de Commissie Italië om aanvullende elementen verzocht waaruit de mogelijke verenigbaarheid van de steun kon blijken.

(11)

Als antwoord op deze brief heeft Italië op 30 maart 2012 een aantal interne documenten van SACE overgelegd om aan te tonen dat de in 2009 goedgekeurde maatregelen (de tweede, derde en vierde maatregel) in overeenstemming zijn met het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie. Deze documenten omvatten:

(12)

SACE, de moedermaatschappij van SACE BT, is een naamloze vennootschap die volledig in handen is van de Italiaanse overheid. SACE is de Italiaanse exportkredietverstrekker. Begin 2004 werd zij omgevormd van een overheidsinstelling tot een naamloze vennootschap die volledig in handen is van de Italiaanse overheid. SACE verzekert niet-verhandelbare risico's op korte en lange termijn in de zin van de mededeling van de Commissie inzake kortlopende exportkredietverzekering (6) (hierna de „mededeling exportkredietverzekering” genoemd) met garantie van de overheid.

(13)

Overeenkomstig artikel 2, lid 3, van decreto legislativo nr. 143 van 31 maart 1998 (7), waarin de garantie die overeenkomstig wet nr. 227 van 24 mei 1977 op SACE van toepassing was, werd geherformuleerd, moeten de activiteiten en de categorieën van verzekerbare risico's, zoals onder meer de geografische dekking, door het Comitato interministeriale per la programmazione economica (interministerieel comité voor economische planning, hierna „CIPE” genoemd) worden gedefinieerd. Jaarlijks uiterlijk op 30 juni neemt CIPE een besluit over de financiële prognoses en de financiële behoeften die voorvloeien uit bepaalde risico's, en stelt het de algemene limieten vast voor de door de staat gegarandeerde verplichtingen, en dit afzonderlijk voor de garanties met een duur van minder dan en meer dan 24 maanden.

(14)

In 1997 heeft de Commissie de mededeling exportkredietverzekering goedgekeurd, waarin is bepaald dat geen staatssteun mag worden verleend aan exportkredietverzekeraars voor verhandelbare risico's en dat door de overheid gesteunde exportkredietverzekeraars op zijn minst een gescheiden administratie en gescheiden rekeningen moeten voeren voor het verzekeren van verhandelbare en niet-verhandelbare risico's voor rekening of met garantie van de staat, waaruit blijkt dat zij bij hun activiteiten inzake het verzekeren van verhandelbare risico's geen staatssteun ontvangen. Om te voldoen aan de mededeling exportkredietverzekering heeft de raad van bestuur van SACE tijdens zijn vergadering van 7 juli 1998 besloten de activiteiten op het gebied van verhandelbare risico's (die op dat ogenblik als zodanig gedefinieerd waren, namelijk kortlopende exportkredietverzekeringen voor de 15 lidstaten van de EU-15) met betrekking tot directe verzekeringsovereenkomsten vanaf 18 september 1998 stop te zetten.

(15)

De in 2001 bij de mededeling exportkredietverzekering (8) ingevoerde wijzigingen omvatten onder andere de vervanging van de lijst met de namen van alle lidstaten die in de bijlage bij de mededeling van 1997 waren vermeld door een algemene verwijzing naar de lidstaten van de Europese Unie, zodat bij toekomstige uitbreidingen van de Europese Unie de mededeling niet nogmaals behoefde te worden gewijzigd.

(16)

Op het moment van de toetreding van de tien nieuwe lidstaten op 1 mei 2004 (hierna de „EU-10” genoemd), werden de niet-verhandelbare kortlopende risico's voor deze landen bijgevolg verhandelbare risico's. Daardoor zijn de bepalingen van de mededeling exportkredietverzekering met betrekking tot verhandelbare risico's vanaf dan ook op deze risico's van toepassing.

(17)

In artikel 6 van decreto legislativo nr. 269 van 30 september 2003 (omgezet in wet nr. 326 van 24 november 2003) — waarin de bepalingen zijn vastgesteld om met ingang van 1 januari 2004 het Istituto per i servizi assicurativi del commercio estero — SACE tot een naamloze vennootschap (SACE S.p.A.) om te vormen — worden de activiteiten van de onderneming bepaald, waarbij rekening wordt gehouden met de ontwikkeling van de markt in kwestie. In artikel 6, lid 12, wordt met name het volgende bepaald: SACE S.p.A. mag activiteiten uitvoeren op het gebied van het verzekeren en garanderen van verhandelbare risico's zoals bepaald in de EU-regelgeving. Voor dergelijke activiteiten moet een gescheiden boekhouding worden gevoerd voor de activiteiten diede staatsgarantie genieten of moet daartoe een naamloze vennootschap worden opgericht. In het laatstgenoemde geval mag de participatie van SACE S.p.A. niet minder dan 30 % bedragen en mogen [bepaalde vroeger toegewezen middelen] niet worden gebruikt voor de inschrijving op het kapitaal van de vennootschap. [De activiteiten op het gebied van het verzekeren van verhandelbare risico's] komen niet in aanmerking voor de staatsgarantie.

(18)

Vanwege de in de overwegingen 14 tot en met 16 vermelde wijzigingen van het wettelijke kader heeft SACE beslist om SACE BT op te richten.

(19)

Om aan de regels van de Unie te voldoen, besliste SACE een gescheiden boekhouding te voeren voor de verhandelbare risico's (9) in de periode vanaf de datum waarop de respectieve risico's automatisch verhandelbaar werden (1 mei 2004) tot de datum waarop SACE BT is opgericht (27 mei 2004) (zie tabel 1, punt 19, van het besluit tot inleiding van de procedure). Aan deze activiteiten werd in de afzonderlijke boekhoudingen geen kapitaal toegewezen. De boekhoudingen werden conform de Italiaanse wettelijke bepalingen gescheiden. De wettelijke auditors verwijzen hier ook naar in het jaarverslag 2004 van SACE en wijzen erop dat de gescheiden boekhouding voor verhandelbare risico's eind 2004 werd afgesloten (10).

(20)

SACE BT werd op 27 mei 2004 (11) opgericht met een aandelenkapitaal van 100 miljoen EUR, dat volgestort werd door SACE. Dit gebeurde nadat de raad van bestuur van SACE op 18 mei 2004 het bedrijfsplan had goedgekeurd. Daarnaast stortte SACE (12) nog 5,8 miljoen EUR in de reserves (het zgn. Fondo di organizzazione) van SACE BT. Dit bedrag werd vervolgens gebruikt om verliezen af te schrijven, bijvoorbeeld in 2004 en 2005 (13). SACE BT werd op 3 juli 2004 door het Istituto per la vigilanza sulle assicurazioni private e di interesse collettivo (ISVAP, het instituut voor toezicht op particuliere verzekeringen en verzekeringen van collectief belang) als verzekeraar erkend en begon op 15 oktober 2004 met haar activiteiten.

(21)

Momenteel is SACE BT actief in de branches kredietverzekeringen (54 % van de premies in 2011), borgstellingen (30 %) en verzekeringen voor bouwrisico's (13 %).

(22)

In het segment van de kredietverzekeringen is SACE BT actief op het gebied van kortlopende exportkredietverzekeringen van „verhandelbare risico's” in de zin van de mededeling exportkredietverzekering. Daarnaast verstrekt SACE BT kredietverzekeringen voor transacties binnen Italië (verzekering van binnenlandse handelstransacties). Voor een klein deel van haar portefeuille is SACE BT actief gebleven op het gebied van de kortlopende niet-verhandelbare risico's (zie tabel 1). Zoals Italië heeft aangegeven, wordt deze activiteit, zoals ook de andere activiteiten, op marktvoorwaarden en zonder garantie van de overheid uitgeoefend.

Tabel 1

Kredietverzekeringsrisico's van SACE BT — Geografische uitsplitsing

(23)

De borgstellingsactiviteiten van SACE BT zijn ontstaan door de overname van Assicuratrice Edile S.p.A. (hierna „Assedile” genoemd). In 2005 verwierf SACE BT een eerste belang van 70 % van deze onderneming. De overnameprocedure werd in maart 2005 opgestart. Assedile was gespecialiseerd in borgstellingen en bood garanties voor bouwrisico's. In januari 2009 werd de naam veranderd in SACE Surety. Na de verwerving van het resterende minderheidsbelang in SACE Surety werd SACE BT de enige eigenaar en werden beide ondernemingen gefuseerd tot SACE BT (15).

(24)

SACE BT is de enige aandeelhouder van SACE Servizi S.r.l., een onderneming die is opgezet voor het verlenen van diensten met betrekking tot het verkrijgen en beheren van commerciële informatie. In 2011 is SACE Servizi tevens begonnen met schuldvorderingen voor rekening van SACE BT.

(25)

De taken op het gebied van interne audit, risicobeheer en compliance van SACE BT zijn uitbesteed aan de moedermaatschappij, SACE (16).

(26)

Het tweede jaar na de oprichting maakte SACE BT een kleine winst, met een rendement op het eigen vermogen (return on equity, ROE) van 0,11 %. Vanaf 2007 (het derde jaar dat de onderneming actief was), noteerde zij echter verliezen (zie tabel 2).

Tabel 2

ROE van SACE BT

(27)

De verliezen van SACE BT waren met name in 2008 (circa 29,5 miljoen EUR) en in 2009 (circa 34 miljoen EUR) aanzienlijk. In 2009 bedroegen de door SACE BT betaalde verzekeringsuitkeringen 66,4 miljoen EUR, een stijging van 42,6 % ten opzichte van 2008 (17). Terwijl de verzekerde volumes van de grote kredietverzekeraars en borgstellingsmaatschappijen in 2009 kleiner werden, verzekerde SACE BT transacties voor een bedrag van in totaal 20,4 miljard EUR, wat een stijging van 34,2 % was ten opzichte van de in 2008 verzekerde 15,2 miljard EUR.

(28)

De situatie van de onderneming verbeterde in 2010, toen de gecombineerde ratio (18) tot 108 % was gedaald (ten opzichte van 163 % in 2009 — zie tabel 5), en in 2011, toen het bedrijf een kleine winst liet optekenen (van 0,247 miljoen EUR).

(29)

De klager stelde dat het verstrekken van startkapitaal aan SACE BT door de moedermaatschappij, SACE, in 2004 ten bedrage van 100 miljoen EUR (eerste maatregel) aan de staat kan worden toegerekend, niet in overeenstemming is met het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie en onverenigbare staatssteun vormt (zie de punten 29 en 30 van het besluit tot inleiding van de procedure). Op 6 november 2009 heeft de klager de Commissie ook ingelicht over de herverzekering die SACE aan SACE BT heeft verstrekt en die wellicht eveneens aan de staat toe te rekenen is en niet aan het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie voldoet, wat bijgevolg een nieuwe steunmaatregel zou vormen die onverenigbaar is met artikel 107 van het Verdrag (tweede maatregel).

(30)

Over het besluit tot inleiding van de procedure had de klager geen opmerkingen.

(31)

De door de Commissie op 23 februari 2011 ingeleide formele onderzoeksprocedure heeft betrekking op de volgende vier steunmaatregelen van SACE ten gunste van SACE BT (voor nadere details, zie de punten 33 tot en met 41 van het besluit tot inleiding van de procedure):

a)    eerste maatregel: : het verstrekken van 100 miljoen EUR startkapitaal in de vorm van maatschappelijk kapitaal en de storting van 5,8 miljoen EUR in de reserves (het zgn. Fondo di organizzazione) in 2004 (19);

b)    tweede maatregel: : een op 5 juni 2009 toegestane herverzekeringsdekking van het type schade-excedentherverzekering (excess of loss) (20) voor de verhandelbare kredietrisico's van 2009. De steun in het kader van de tweede maatregel werd door SACE verleend toen SACE BT deze dekking niet voor 100 % op de particuliere markt kon vinden. Met name lijkt het erop dat SACE BT haar herverzekeringen vóór 2009 hoofdzakelijk van de particuliere marktdeelnemers verkreeg. Wanneer SACE BT haar herverzekeringsovereenkomsten voor het jaar 2009 echter wilde verlengen, kreeg de onderneming dit moeilijk gedaan door de financiële crisis. Hoewel SACE BT een aanzienlijk aantal marktdeelnemers had gecontacteerd, kon zij slechts van vijf particuliere herverzekeraars dekking krijgen voor 25,85 % van de schade-excedentherverzekering voor de verhandelbare kredietrisico's van 2009. De overeenkomsten werden op 30 januari 2009 ondertekend. 16 andere marktdeelnemers die SACE BT had gecontacteerd, kregen dezelfde voorwaarden aangeboden als de herverzekeraars die de dekking hadden gegeven, maar zij besloten niet deel te nemen aan de herverzekeringsdekking. De herverzekeraars moesten het deel van de schade hoger dan 5 miljoen EUR dekken, en dit tot 40 miljoen EUR. De vijf particuliere herverzekeraars die in 2009 aan de schade-excedentherverzekering deelnamen, waren Hannover Rückversicherung AG (10 %), Sirius International Insurance Corporation (7,5 %), DEVK Rückversicherungs und Beteiligungs AG (3 %), Atradius Reinsurance Ltd (2,5 %), en Assurisk SA (2,85 %). De moedermaatschappij, SACE, dekte op 5 juni 2009 het resterende deel, namelijk 74,15 %, op dezelfde voorwaarden inzake prioriteit, reikwijdte en premie als de vijf particuliere herverzekeraars.

c)    derde maatregel: : een herkapitalisatie van 29 miljoen EUR die op 18 juni 2009 werd uitgevoerd om de verliezen van 2008 te dekken;

d)    vierde maatregel: : een herkapitalisatie van 41 miljoen EUR die op 4 augustus 2009 werd uitgevoerd (21).

(32)

In tabel 3 wordt een chronologisch overzicht gegeven van de vier maatregelen en de belangrijkste beslissingen en mijlpalen voor SACE en SACE BT (op basis van de aan de Commissie verstrekte gegevens en bewijsstukken). In deze tabel wordt ook aangetoond op welk moment bepaalde documenten waarnaar later in dit besluit wordt verwezen, zijn opgesteld of besproken.

Tabel 3

Chronologisch overzicht van de vier maatregelen en belangrijkste beslissingen en mijlpalen voor SACE en SACE BT

(33)

Met betrekking tot de eerste maatregel heeft de Commissie vooreerst verduidelijkt dat de kwalificatie als steun niet zou gelden voor het aanvangskapitaal indien dit werd verstrekt voor niet-verhandelbare risico's en/of indien het enkel ging om de overdracht naar SACE BT van kapitaal dat reeds was bestemd voor kortlopende verzekeringsactiviteiten die vroeger al binnen SACE bestonden (ook voor de niet-verhandelbare risico's die op 1 mei 2004 verhandelbare risico's zijn geworden). De Commissie gaf aan dat zij op dat ogenblik niet over voldoende informatie beschikte om te beoordelen of aan deze voorwaarden was voldaan of niet.

(34)

Ten tweede betwijfelde de Commissie dat Italië heeft gehandeld als een particuliere investeerder in dergelijke omstandigheden zou hebben gedaan. Dit is de zogenaamde toetsing aan het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie. Indien aan dit beginsel is voldaan, wordt het bestaan van een voordeel voor de begunstigde van de maatregel uitgesloten.

(35)

Ten derde heeft de Commissie aangegeven dat de steunmaatregelen die SACE (een openbare onderneming) heeft toegekend, aan de staat toe te rekenen leken (criterium van de „staatsmiddelen”), maar heeft zij hierover geen definitief standpunt ingenomen.

(36)

Ten slotte uitte de Commissie twijfels over het feit dat de maatregelen, indien deze steun zouden vormen, niet als met de interne markt verenigbare steun zouden kunnen worden beschouwd. Er lijkt geen rechtsgrondslag te zijn om dergelijke steun als verenigbaar aan te merken.

(37)

De Commissie heeft alleen opmerkingen van SACE ontvangen.

(38)

Italië en SACE bleven erbij dat de vier steunmaatregelen die SACE had toegekend niet aan de Italiaanse staat toe te rekenen zijn. In het antwoord op het besluit tot inleiding van de procedure citeert Italië uitvoerig de arresten in de zaken Stardust Marine (24), Olympic Airways (25) en SIC-RTP (26). Op verzoek van de Commissie heeft Italië een lijst ingediend die SACE had verstrekt met daarin de leden van de raad van bestuur van SACE op het ogenblik waarop elk van de vier maatregelen in kwestie door de raad van bestuur van SACE werden goedgekeurd (27). Indien van toepassing vermeldde SACE welke functie het respectieve bestuurslid in de overheidsadministratie uitoefende.

(39)

Wat de eerste maatregel betreft, voerde Italië voorts aan dat de investering in SACE BT zeer gering was in verhouding tot de omvang van SACE en dat dit dus ook aangaf dat de staat geen reden had om deel te nemen aan een dergelijke kleine investering, die daarom niet aan de staat kan worden toegerekend.

(40)

Wat de tweede maatregel betreft, verduidelijkte Italië dat CIPE geen beslissingen neemt over de herverzekeringsactiviteiten van SACE (28).

(41)

In de antwoorden die na het besluit tot inleiding van de procedure werden ingediend, hebben Italië en SACE verklaard dat de investering marktconform was.

(42)

Ter aanvulling van eerder ingediende documentatie, die hoofdzakelijk uit het oorspronkelijke bedrijfsplan bestond, verstrekten Italië en SACE aanvullende bewijsstukken (zie de overwegingen 6 tot en met 9). In antwoord op een aanvullende vraag van de Commissie heeft Italië ook meegedeeld dat er sinds 2003 geen uitwisselingen tussen ISVAP en SACE/SACE BT hebben plaatsgevonden over ramingen van SACE/SACE BT inzake de kapitaalvereisten en het beschikbare kapitaal, noch dat de nationale toezichthoudende autoriteit in dit verband beoordelingen heeft gemaakt (29).

(43)

Ten eerste benadrukt SACE dat zij een winstgevende onderneming is. Zij is een goed beheerde onderneming en er is daarom geen reden om te betwijfelen dat zij als een normale investeerder in SACE BT heeft geïnvesteerd. Om dit te illustreren verstrekte SACE gegevens waaruit blijkt dat SACE winst maakte in de periode 2004-2010 met een ROE van meer dan 6 % in elk van die jaren en een jaarlijkse dividenduitkeringsratio tussen 40 % en 95 % van de winst, wat in totaal een bedrag van 2,1 miljard EUR aan dividenden betekende, bovenop de teruggave van een deel van het kapitaal van 3,5 miljard EUR aan de staat als aandeelhouder. SACE beweert ook dat zij haar investering in SACE BT heeft gedaan met „vrij vermogen” dat ongebruikt en beschikbaar was en op 28 april 2004 op ongeveer 250 miljoen EUR werd becijferd (30). Bovendien betoogt Italië dat dit bedrag verwaarloosbaar was in vergelijking met de activa en de winsten van SACE (het in 2004 in SACE BT geïnvesteerde bedrag stemde overeen met slechts 1,2 % van het eigen vermogen van SACE en met 20 % van de nettowinst van SACE in 2004) (31).

(44)

In die context heeft Italië ook verduidelijkt dat het niet SACE is die van de tegengarantie van de staat heeft geprofiteerd, aangezien een dergelijke garantie was bedoeld om de tegenpartijen van SACE een tegengarantie te bieden. In dit verband benadrukte Italië dat de tegengarantie in de periode 2004-2010 nooit is ingeroepen en dat de staat in die periode evenmin betalingen ten gunste van SACE heeft verricht (32).

(45)

Ten tweede verklaarde SACE dat de investering bedoeld was om de door de SACE-groep verzekerde risico's te diversifiëren (wat betreft de geografische en sectorale spreiding). De dekking van kredietrisico's door de SACE-groep, die vroeger tot de niet-verzekerbare landen beperkt was, moest derhalve worden uitgebreid tot Italië en de sector van de verhandelbare exportkredietrisico's (kortetermijnrisico binnen de OESO). Bovendien moesten de activiteiten naar andere branches worden uitgebreid, waar de drie grootste particuliere marktspelers actief waren.

(46)

Ten derde voerde SACE aan dat er belangrijke onbenutte marktkansen waren voor een nieuwe marktdeelnemer, zoals SACE BT. Deze overweging werd onderzocht voordat tot de investering werd overgegaan. Met name op de binnenlandse Italiaanse markt was de marktpenetratie van kredietverzekeringen aanzienlijk lager dan op andere grote Europese markten. De kans bestond ook om actief te zijn op de markten van de EU-10, waar de belangrijkste spelers op de markt voor kredietverzekeringen op dat ogenblik nog niet aanwezig waren. Vóór de investering werd uitgevoerd, werden de marktkansen ook tot in de details door de externe consultant geanalyseerd.

(47)

Ten vierde argumenteerde SACE dat het ROE van SACE BT niet kan worden vergeleken met het gemiddelde van de markt omdat SACE BT op dat ogenblik een startende onderneming was, terwijl de overige ondernemingen die kortlopende exportkredietverzekeringen aanboden reeds op deze markt gevestigd waren.

(48)

Ten vijfde voerde SACE aan dat het management bij de oprichting van SACE BT in 2004 om de markt van de kortlopende exportkredieten te betreden, verwachtte dat voldoende winst zou worden gegenereerd uit het geïnvesteerde kapitaal via een strategie die berust op drie pijlers  (33). De eerste pijler betreft de interne groei in de branche kredietverzekeringen (een activiteit in opstart waarvoor het oorspronkelijke bedrijfsplan een prognose voor vier jaar bevat), de tweede pijler omvat nevenactiviteiten met betrekking tot kredietverzekeringen (andere branches van verzekeringen of diensten), waaronder mogelijk overnames van andere bedrijven, in Italië (diversificatie per branche), en de derde pijler betreft geografische expansie door overnames van ondernemingen die in het buitenland actief zijn (geografische diversificatie).

(49)

Volgens SACE werden de principes die aan de basis van deze strategie liggen door de analyse van de externe consultant onderbouwd (34).

(50)

Volgens SACE is het duidelijk dat in de in 2004 opgestelde economische en financiële prognoses geen rekening kon worden gehouden met of niet kon geanticipeerd op de gevolgen van toekomstige overnames in de daaropvolgende jaren (35). Met andere woorden, de prognoses gingen uitsluitend van de interne groei van SACE BT op de Italiaanse markt voor kredietverzekeringen (de eerste pijler in overweging 48) uit (36).

(51)

Omdat de onderneming een startende onderneming was, koos het moederbedrijf ervoor om in de beginfase in één keer meer kapitaal in te brengen. Italië voert aan dat deze aanpak vergelijkbaar is met de aanpak van private-equityfondsen waarbij vervroegde investeringen worden verricht met het oog op potentiële transacties, die evenwel aan onafhankelijke evaluaties onderworpen moeten zijn en in overeenstemming moeten zijn met de vooraf vastgestelde strategie (37).

(52)

Voorts betoogde Italië dat, zelfs indien het oorspronkelijke plan enkel het rendement voor de eerste pijler van de activiteiten omvatte, de andere twee pijlers op dat ogenblik werden genoemd/overwogen. Zij werden reeds in de brief van 17 december 2003 vermeld, waarin een consultant wordt verzocht een offerte te maken voor het opstellen van een bedrijfsplan voor de kortetermijnactiviteiten van SACE (38). In de uitnodiging tot inschrijving voor de externe consultant verzocht SACE met name een beperkt aantal scenario's (maximaal twee) voor te stellen waarmee een interne groei van SACE kon worden bereikt met behulp van haar eigen financiële en andere middelen en een samenwerking met andere entiteiten, zowel Italiaanse als buitenlandse, waarbij diverse opties mogelijk waren, zoals een samenwerking met een van de grootste spelers op de markt, een samenwerking met een secundaire marktdeelnemer (bijvoorbeeld CESCE — Spanje, ONDD — België) en een samenwerking met een Italiaanse speler die in een ander marktsegment of in een andere financiële sector actief is.

(53)

Wat de mogelijke betrekkingen met derden betreft, werd de consultant verzocht aan te geven welke voordelen eventueel zouden ontstaan door het gebruik van gemeenschappelijke technologie en expertise, schaalvergroting en specialisatie en het upstream en downstream integreren van activiteiten.

(54)

SACE voerde aan dat de raad van bestuur besprekingen over dergelijke kansen was gestart rond de periode waarin SACE BT werd opgericht. Om deze bewering verder te ondersteunen, verstrekte SACE een eerste schets van een samenwerking met ONDD (België) en CESCE (Spanje) die op 5 maart 2004, dus vóór de toekenning van de steun in het kader van de eerste maatregel, werd uitgetekend (39).

(55)

Als basis voor toekomstige uitbreiding naar andere markten en branches heeft de consultant SACE in maart 2004 een gedetailleerde analyse verstrekt van de marktdeelnemers die actief zijn in andere activiteitensegmenten in Italië (diensten op het gebied van handelsinformatie en schuldvorderingen) en op het gebied van kredietverzekeringen in Midden- en Oost-Europa (40), en een benchmarking gemaakt van de marktpraktijken (voornamelijk de belangrijkste marktdeelnemers) met betrekking tot kosten (d.w.z. voor het verstrekken van handelsinformatie, voor schuldvorderingen), timing van commerciële activiteiten, meervoudige analyses van de prijsstelling bij recente overnames in de sector van de handelsinformatie en de benchmarking van de beste marktpraktijken — vanwege hun leiderspositie in de respectieve marktsegmenten — op het vlak van operationele oplossingen voor het bedrijfsleven.

(56)

Italië herinnert eraan dat de overnamestrategie voor het eerst door SACE BT werd toegepast minder dan een jaar na de start van de activiteiten (het eerste vrijblijvende bod van SACE BT voor 70 % van Assedile dateert van 18 april 2005, terwijl de volledige procedure in maart 2005 is ingeleid, vijf maanden nadat SACE BT met haar activiteiten was gestart). Daarnaast heeft Italië bij de Commissie verschillende mededelingen ingediend die in de periode 2006-2008 aan de raad van bestuur van SACE BT werden voorgelegd en waarin verdere mogelijkheden op het gebied van overnames werden overwogen (41) (deze werden alle door de taxaties van de externe consultants, het „due diligence”-onderzoek, enz. onderbouwd, maar een aantal ervan is om uiteenlopende redenen niet geslaagd).

(57)

In de uitnodiging tot inschrijving voor adviesdiensten verzocht SACE om financiële prognoses voor de komende drie jaar, namelijk 2005-2007. SACE vroeg onder meer een kwantificering van de financiële middelen (d.w.z. de kapitalisatie) die nodig zijn om de kortetermijnactiviteiten uit te bouwen en het verwachte rendement (d.w.z. het rendement op het geïnvesteerde kapitaal) (42).

(58)

SACE voerde aan dat in de voorzichtige benadering van het oorspronkelijke bedrijfsplan uitsluitend van de eerste pijler werd uitgegaan (interne groei van de branche kredietverzekeringen), omdat de mogelijkheden op het gebied van overnames nog niet duidelijk waren en de waardering ervan nog niet beschikbaar was. Het verwachte rendement, ook al was dit beperkt omdat de overnamestrategieën buiten beschouwing bleven, was toch positief vanaf 2007 (derde volledige werkingsjaar) (43) en, indien synergieën met de moedermaatschappij (SACE) werden meegerekend, vanaf 2006 (tweede volledige werkingsjaar).

(59)

Voorts werd reeds in november 2004, amper één maand na de start van de activiteiten van SACE BT, een herziening van het bedrijfsplan voor 2005-2009 (44) door de raad van bestuur besproken (45) (hierna het „bijgewerkte bedrijfsplan” genoemd), met daarin een analyse van de activiteiten van SACE BT bij de oprichting, nieuwe hypothesen voor de ontwikkeling ervan, economisch-financiële simulaties en ontwikkelingsscenario's. In de begeleidende nota aan de raad van bestuur zijn de uitbreiding van de activiteiten naar de markt voor borgstellingen en de afbakening van het evolutieve scenario betreffende andere mogelijkheden voor externe groei in sectoren met mogelijkheden voor synergieën met de activiteiten van SACE BT duidelijk aangegeven om het rendement van de hele kapitaalinvestering in SACE BT af te stemmen op de marktbenchmarks.

(60)

In het bijgewerkte bedrijfsplan werden met name de verschillende pijlers van de toekomstige ontwikkeling van de activiteiten uitdrukkelijk vermeld: interne groei op het gebied van kredietverzekeringen (eerste pijler, zie overweging 48), uitbreiding naar andere bedrijfssegmenten in Italië (tweede pijler, zie overweging 48) en externe groei, met de vermelding „nog verder uit te werken” (tweede en derde pijler, zie overweging 48), afhankelijk van de activiteiten van de doelonderneming. Het vereiste kapitaal werd voor de eerste pijler op 40,3 miljoen EUR geraamd. Wat de tweede pijler betreft, werd alleen interne groei in de branche borgstellingen uitgebreid beschreven, met afzonderlijke financiële prognoses voor deze branche en een kapitaal dat op 3,7 miljoen EUR werd geraamd.

(61)

Voorts werd een meer gedetailleerde analyse toegevoegd van het verwachte rendement in functie van het kapitaal dat aan de branches kredietverzekeringen en borgstellingen was toegewezen: voor de eerste twee soorten producten (kredietverzekeringen en borgstellingen) werd het ROAE op het vereiste kapitaal van 44 miljoen EUR op 12,5 % geraamd (waarvan respectievelijk 40,3 miljoen EUR en 12,1 % voor louter de kredietverzekeringsbranche) (46). In het document stond dat het een voorlopige analyse betrof die verder moest worden uitgewerkt bij het opstellen van het voor regelgevingsdoeleinden bijgewerkte bedrijfsplan (voorzien voor februari/maart 2005).

(62)

Volgens het bijgewerkte plan bedroeg de verwachte winst in 2008 4,8 miljoen EUR en zou het geraamde ROAE op het volledige kapitaal in 2009 naar verwachting op 4,4 % uitkomen.

(63)

In de verklaringen van 15 september 2011 en 5 maart 2012 heeft Italië de berekening door SACE van een „impliciet ex-ante”-rendement verstrekt, waarin de synergieën en de overnames van KUP en Assedile (zie tabel 4) zijn meegerekend. Voor het opstellen van deze analyse heeft Italië ook rekening gehouden met de voorafgaande taxaties, op de verschillende ogenblikken waarop deze beschikbaar waren: wanneer het oorspronkelijke bedrijfsplan werd voorbereid, wanneer de overname van 70 % van Assedile werd overwogen en onderzocht, wanneer de overname van 100 % van Assedile en 33 % van KUP werd overwogen en onderzocht. De verwachte synergieën door overnames worden onderaan de tabel afzonderlijk weergegeven. Met de overnames waartoe een aanzet werd gegeven en die werden onderzocht, maar niet afgerond, werd in deze analyse geen rekening gehouden. Eventueel extra kapitaal dat niet nodig is voor de in overweging 56 vermelde overnames wordt, voordat deze overnames worden geïdentificeerd en onderzocht, aan de stand-aloneactiviteiten op het gebied van kredietverzekeringen (de eerste pijler) toegewezen.

Tabel 4

Berekening door SACE van het „impliciete ex-ante”-rendement

(64)

Wat het rendement betreft dat een particuliere investeerder zou hebben gevraagd om een vergelijkbare investering te doen (hierna het „vereiste rendement” genoemd), betwistte Italië het door de klager genoemde percentage (ROE van 11,5 %). Italië is van mening dat de steekproef van ondernemingen waarop het ROE werd berekend niet representatief was en dat de periode waarover het ROE werd berekend niet geschikt was. SACE bleef erbij dat het redelijke rendement voor de kredietverzekeringsactiviteiten in Italië moet worden vastgesteld op basis van de gemiddelde winstgevendheid van bedrijven die in de jaren 1998 tot en met 2003 in Italië actief waren, met name Coface Italy (Viscontea Coface) en Euler Hermes SIAC, en dat dit op basis van een niet-gewogen gemiddelde 10,25 % zou bedragen. SACE verklaarde dat Atradius (Italië) bij de berekeningen buiten beschouwing werd gelaten, aangezien deze onderneming tijdens de betrokken periode een volatiliteit vertoonde die de resultaten in die mate beïnvloedde dat deze een negatieve benchmark aangaven (– 2,4 % indien een gewoon niet-gewogen gemiddelde werd gebruikt) (50).

(65)

Italië pleitte er echter voor het vereiste rendement op een gewogen gemiddeld tarief te baseren. Volgens de door Italië verstrekte documenten berekende SACE het gewogen gemiddelde ROE-tarief voor de periode 1998-2003 van Coface Italia en Euler Hermes SIAC door hun gemiddelde ROE van die periode te wegen aan de hand van het procentuele aandeel van de brutopremies voor hun kredietverzekeringsactiviteiten in dezelfde periode. Het aldus berekende rendement bedroeg 8,7 %.

(66)

Italië betoogt dat het verschil tussen het aan de hand van niet-gewogen en gewogen gemiddelden berekende rendement, d.w.z. het verschil tussen 10,25 % en 8,7 %, niet groot genoeg is om een aanzienlijk effect hebben op de beslissing van een investeerder voor de middellange tot lange termijn. Niettemin achtte Italië, zoals hierboven beschreven, het gewogen gemiddelde ROE het meest geschikt om te gebruiken, en dit om de volgende twee redenen (51):

(67)

Italië gaf ook aan dat het vereiste rendement, berekend op basis van de totale premies (d.w.z. zonder deze te beperken tot de kredietverzekeringspremies, zoals hierboven uiteengezet), 9,5 % zou bedragen.

(68)

SACE voert aan dat de maatregel door winstoverwegingen werd geleid en dus verenigbaar was met herverzekeringsactiviteiten die met de gebruikelijke marktpraktijk in overeenstemming waren. De onderneming benadrukt dat de voornaamste voorwaarden van de herverzekeringsdekking die SACE in 2009 aan SACE BT verstrekte, dezelfde waren als die welke enkele maanden eerder door de particuliere herverzekeraars waren aanvaard (zie overweging 31). Achteraf kan worden geconcludeerd dat deze maatregel enkel ten goede kwam aan de moedermaatschappij, SACE, die 1,56 miljoen EUR (54) aan premie-inkomsten heeft ontvangen, omdat SACE BT geen gebruik heeft gemaakt van de herverzekering om het bovengenoemde schade-excedent te dekken.

(69)

Voorts beweert Italië dat, op het niveau van de kapitaalvereisten, berekend overeenkomstig de in 2009 geldende Solvabiliteit II-regeling (QIS4-specificaties), de tweede maatregel geen verlichtend effect had op de kapitaalvereisten van SACE BT. Met name de dekking van het schade-excedent leverde geen voordelen op omdat deze niet wordt erkend in de standaardformule die SACE BT gebruikt voor het kwantificeren van de kapitaalvereisten. Wat betreft de gevolgen voor de kapitaalabsorptie heeft Italië verklaard dat alle vormen van herverzekering per definitie gevolgen hebben voor het kapitaalniveau, dus ook herverzekering in de vorm van schade-excedentdekking (55). De Commissie heeft Italië op 4 januari 2012 expliciet verzocht om het bedrag van de vermindering van het kapitaalvereiste op het niveau van SACE BT te kwantificeren vanwege de in 2009 met SACE afgesloten schade-excedentherverzekering. Italië heeft de gevraagde informatie niet verstrekt, maar herhaalde dat de schade-excedentherverzekering geen vrijstelling genereert wat betreft de wettelijke kapitaalvereisten (56).

(70)

SACE verklaarde (57) echter ook dat één van de belangrijkste doelen van de cessie in herverzekering is om de capaciteit van de cederende verzekeraar om nieuwe contracten te sluiten, te verhogen.

(71)

Wat de toepassing van de ontsnappingsclausule in de mededeling exportkredietverzekering (58) betreft, verklaarde Italië dat het de toekenning van overheidssteun aan deze sector niet passend vond en heeft het besloten geen gebruik te maken van de ontsnappingsclausule (59). SACE vond het verzoek van de Commissie om inlichtingen te verstrekken waaruit een ontoereikende dekking op de markt voor exporteurs zou blijken niet relevant (60).

(72)

SACE voert aan dat zij door het aannemen van de derde en de vierde maatregel de doelstelling om SACE BT in een positie van „financieel evenwicht” te brengen heeft verwezenlijkt, met als doel de solvabiliteit van de onderneming te waarborgen, rekening houdend met de beperkingen van de sectorspecifieke voorschriften. Zodra de solvabiliteit van SACE BT was gewaarborgd, had een voldoende winstgevendheid kunnen worden bereikt (61). Bovendien benadrukt SACE dat vele particuliere Italiaanse concurrenten van SACE BT in 2008 en 2009 verliezen hebben geboekt. Dit leidde tot de tussenkomst van hun aandeelhouders, die belangrijke kapitaalinjecties uitvoerden (op internationaal niveau is Natixis Coface tweemaal geherkapitaliseerd, in 2009 en begin 2010, terwijl Coface in 2009 163 miljoen EUR verlies boekte).

(73)

SACE merkt tevens op dat, hoewel vrijwel alle marktdeelnemers door de economische crisis zijn getroffen, de gevolgen van de crisis voor SACE BT bijzonder ernstig waren omdat zij nog in de opstartfase verkeerde. Om die reden kon SACE BT geen gebruikmaken van de „egalisatievoorziening” (62) om het hoofd te bieden aan onvoorziene economische en financiële gebeurtenissen, omdat deze voorziening nog niet was vastgesteld. Alle andere grote concurrenten van SACE BT — met inbegrip van Coface — hebben tijdens de economische crisis van deze voorziening geprofiteerd.

(74)

In antwoord op het verzoek van de Commissie in het besluit tot inleiding van de procedure om aan te geven welke kosten SACE naar schatting zou maken als het SACE BT zou afstoten of liquideren, heeft SACE verklaard dat de liquidatie van SACE BT een louter theoretische optie was die op dat ogenblik niet kon worden uitgevoerd. De belangrijkste redenen zijn volgens SACE de volgende: a) er is geen onmiddellijk voordeel voor SACE als aandeelhouder, omdat de liquidatie in de context van de buitengewoon ongunstige omstandigheden op de markt op dat ogenblik de negatieve resultaten veeleer zou hebben uitgekristalliseerd en bovendien zou hebben geleid tot aanzienlijke reputatieschade voor SACE; b) een liquidatie kan door de markten als een liquiditeitscrisis binnen SACE worden geïnterpreteerd; c) de verkoopprijs zou wellicht niet adequaat zijn geweest (63). In antwoord op het verzoek om nadere inlichtingen van de Commissie over de blootstelling van SACE ten aanzien van SACE BT in de periode vóór de steun in het kader van de tweede, de derde en de vierde maatregel werd verleend, gaf Italië aan dat in het geval van stopzetting van de activiteiten en liquidatie van de activa van SACE BT in 2009, in theorie alle verplichtingen ter waarde van in totaal 2,09 miljoen EUR mogelijk in gevaar waren. Volgens Italië was het nettosaldo van de activa en de verplichtingen aan SACE voor het jaar 2008 positief en bedroeg dit 8,43 miljoen EUR (64), wat betekent dat SACE netto geld verschuldigd zou zijn aan SACE BT.

(75)

SACE verklaarde dat bij de toepassing van het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie ook rekening moet worden gehouden met de bij wet opgelegde beperkingen. […] (65) Bovendien betoogt SACE dat een investeerder zich niet alleen baseert op de winstgevendheid van een investering, maar ook op andere aspecten, zoals het beschermen van het imago van de groep of een heroriëntering van zijn bedrijfsactiviteiten (66).

(76)

Volgens Italië maakte het bedrag van 70 miljoen EUR (derde en vierde maatregel) deel uit van de in mei 2009 door de dienst risicobeheer (67) vastgestelde kapitaalbehoeften die nodig zijn om aan de toekomstige Solvabiliteit II-vereisten (68)  (69) te voldoen. Deze simulatie was gebaseerd op de herziene begroting voor 2009.

(77)

Volgens SACE werden de besluiten om SACE BT te herkapitaliseren genomen met het oog op het verwachte rendement, waarbij de onderneming in 2011 break-even zou draaien (70).

(78)

Volgens Italië onderging SACE BT vanaf 2009 ingrijpende veranderingen in de organisatie, het beheer en de commerciële processen, waardoor de levensvatbaarheid op lange termijn van de onderneming werd hersteld en zij in 2011 weer winstgevend was, dus vroeger dan volgens de voorspellingen in het bedrijfsplan voor de periode 2011-2013. Gezien de veranderende economische omstandigheden en marktomstandigheden werd het bedrijfsplan voor 2011-2013 van SACE BT bijgewerkt om rekening te houden met de heersende crisis en om een aantal initiatieven te nemen om de winstgevendheid verder te verbeteren (zie tabel 5). Het bijgewerkte bedrijfsplan voor 2011-2013 werd op 24 november 2011 door de raad van bestuur van SACE BT goedgekeurd. In de notulen van de vergadering van de raad van bestuur van 24 november 2011 (d.w.z. twee jaar na de kapitaalinjecties) wordt de doelstelling vermeld om de winstgevendheid (gemeten in ROE) geleidelijk te verbeteren en zo het sectorgemiddelde te bereiken.

Tabel 5

Financiële gegevens van SACE BT in het bedrijfsplan voor 2010-2011 en in het bijgewerkte plan voor 2011-2013

(79)

In het laatste antwoord van 30 maart 2012 herhaalde Italië dat de maatregelen niet aan de staat toerekenbaar zijn en aan het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie voldoen. Ten eerste gaf Italië aan dat dit beslissingen binnen de groep waren om de reputatie van de groep te beschermen. Ten tweede voerde Italië aan dat SACE als een marktdeelnemer handelt en haar middelen investeert in de ontwikkeling van de activiteiten die zij uitvoert, zonder op enige wijze een beroep te doen op overheidssteun. Tijdens de crisis is de moederonderneming, SACE, winstgevend gebleven en heeft zij dividenden aan de staat uitgekeerd. Om deze reden gaf Italië aan dat SACE het nooit noodzakelijk achtte om een herstructureringsplan op te stellen om bij de Commissie in te dienen, zoals bepaald in de mededeling van de Commissie betreffende het herstel van de levensvatbaarheid en de beoordeling van de herstructureringsmaatregelen in de financiële sector in de huidige crisis met inachtneming van de staatssteunregels (hierna de „herstructureringsmededeling” genoemd) (77). Ook de nationale toezichthoudende autoriteit, ISVAP, heeft hiertegen geen bezwaar gemaakt of na de herkapitalisatie van SACE BT om speciale procedures verzocht. Tot slot herinnerde Italië aan zijn beoordeling dat het op dat moment zeer moeilijk zou zijn geweest om voor SACE BT een potentiële koper te vinden.

(80)

Italië betoogt dat de crisis bij SACE BT niet werd veroorzaakt door interne processen, veranderingen in de vraag of andere factoren die een grondige herziening van het bedrijfsmodel en een daaropvolgende herstructurering zouden vergen, maar eerder door de aanzienlijke toename van het aantal claims als gevolg van de crisis. In het licht van deze situatie voert Italië aan dat SACE volledig autonoom en als een particuliere investeerder in een markteconomie heeft besloten om het extra kapitaal te leveren en de noodzakelijke veranderingen op gebied van organisatie en beheer door te voeren.

(81)

Italië en SACE wijdden het grootste deel van hun opmerkingen op het besluit tot inleiding van de procedure aan argumenten om aan te tonen dat de maatregelen in overeenstemming zijn met het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie en niet aan de staat kunnen worden toegerekend, en dat deze derhalve geen staatssteun vormen. Indien de Commissie toch van mening zou zijn dat deze maatregelen staatssteun vormen in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag, moeten de maatregelen volgens SACE verenigbaar met de interne markt worden verklaard en bevonden (78). Wat de tweede maatregel betreft, is SACE van mening dat de twijfels van de Commissie over de verenigbaarheid van deze maatregel louter speculatief zijn (79). Wat betreft de derde en de vierde maatregel wees SACE er nogmaals op dat het in ieder geval mogelijk zou zijn deze als verenigbaar met de interne markt in de zin van artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag aan te merken op basis van de geciteerde mededelingen van de Commissie (80).

(82)

Er moet worden onderzocht of de vier maatregelen die in II.4 zijn omschreven staatssteun vormen in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag. Zoals in artikel 107, lid 1, van het Verdrag is vastgelegd, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt, tenzij anders bepaald.

(83)

Om als staatssteun te worden aangemerkt, moet een steunmaatregel daarom aan de volgende voorwaarden voldoen: zij moet aan de staat kunnen worden toegerekend en door een lidstaat of met staatsmiddelen zijn bekostigd, zij verschaft een selectief voordeel aan bepaalde ondernemingen of bepaalde producties, zij vervalst de mededinging of dreigt deze te vervalsen, en zij kan het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloeden.

(84)

Aan al deze cumulatieve voorwaarden moet worden voldaan voordat een maatregel als staatssteun kan worden aangemerkt. Als daarentegen aan één van de voorwaarden niet is voldaan, kan de desbetreffende maatregel daarom niet als staatssteun worden beschouwd.

(85)

In punt 61 van het besluit tot inleiding van de procedure gaf de Commissie aan dat het deel van de maatregelen dat voldoet aan één van de twee volgende voorwaarden geen staatssteun vormt:

(86)

Wat het tweede uitsluitingscriterium betreft, bevestigde SACE dat er geen kapitaal werd toegekend aan de niet-verhandelbare risico's met betrekking tot de EU-10-lidstaten die vóór de oprichting van SACE BT verhandelbare risico's werden (81). Dit stemt overeen met de door Italië meermaals uiteengezette redenering dat de onderneming een startende onderneming was (zie ook de overwegingen 96 tot en met 100).

(87)

Wat het eerste uitsluitingscriterium betreft, antwoordde SACE, in antwoord op het verzoek van de Commissie om een onderscheid te maken tussen verhandelbare en niet-verhandelbare risico's (82), dat de relatieve volumes van de niet-verhandelbare activiteiten binnen SACE BT zeer klein zijn (83). Bovendien heeft Italië meegedeeld dat SACE BT de niet-verhandelbare risico's op marktvoorwaarden beheert, d.w.z. zonder garantie van de staat, en dat deze niet zijn onderworpen aan de drempel die CIPE jaarlijks vaststelt voor niet-verhandelbare risico's met een duur van minder dan 24 maanden (84).

(88)

De Commissie merkt op dat in de mededeling exportkredietverzekering is bepaald dat, indien de lidstaten hun niet-verhandelbare risico's wensen te subsidiëren, zij een aparte boekhouding moeten invoeren om te waarborgen dat de steun niet naar de verhandelbare risico's stroomt. In het onderhavige geval was geen enkele van de maatregelen van SACE er specifiek op gericht om de beperkte activiteiten op het gebied van niet-verhandelbare risico's te ondersteunen. Italië heeft niet aangevoerd dat het steun aan de niet-verhandelbare risico's wilde verlenen en is van mening dat de steun in het kader van alle maatregelen aan SACE BT als één geheel (en niet voor één specifieke activiteit) en op marktvoorwaarden werden toegekend. Italië betwist niet dat al deze maatregelen aan het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie worden getoetst om vast te stellen of er sprake is van een voordeel.

(89)

De Commissie is het daarom eens met Italië en SACE dat de in de punten 4.1.1 en 4.1.2 van het besluit tot inleiding van de procedure genoemde uitsluitingen in dit geval niet van toepassing zijn. Op grond van deze uitsluitingscriteria kan derhalve niet worden uitgesloten dat er sprake is van steun bij (onderdelen van) de vier maatregelen. Het volledige in SACE BT geïnjecteerde kapitaal van 105,8 miljoen EUR (eerste maatregel) en de andere maatregelen in hun geheel zouden staatssteun kunnen vormen en moeten derhalve worden onderzocht.

(90)

Zoals bepaald in de punten 80, 81 en 82 van het besluit tot inleiding van de procedure moet volgens vaste rechtspraak, om vast te stellen of een kapitaalinjectie een concurrentievoordeel verschaft, worden beoordeeld of een particuliere investeerder in een markteconomie in dergelijke omstandigheden een even omvangrijke kapitaalinjectie zou hebben verricht (85), met name gelet op de destijds beschikbare informatie en de vooruitzichten op dat ogenblik (86).

(91)

Het criterium van de particuliere investeerder in een markteconomie moet ex ante worden toegepast, d.w.z. dat moet worden beoordeeld of een particuliere investeerder in een markteconomie op het ogenblik van het investeringsvoornemen ertoe zou kunnen worden gebracht een zo omvangrijke kapitaalinjectie te verrichten. Een marktinvesteerder zou naar behoren rekening houden met de aan de investering verbonden risico's en zou een hogere rentabiliteit verlangen van de risicovollere investeringen. Hij zou rekening houden met het bestaande regelgevingskader, bijvoorbeeld in de sector van de financiële diensten. Wanneer de specifieke wettelijke voorschriften inzake minimumkapitaal, liquiditeit en andere soortgelijke aspecten de investering onrendabel maken, zal een particuliere investeerder in een markteconomie geen investeringen doen die weliswaar voldoen aan de wettelijke voorschriften, maar geen adequaat rendement garanderen.

(92)

Een particuliere investeerder zal geen genoegen nemen met een investering die hem geen verliezen of slechts een beperkte winst oplevert. Een particuliere investeerder in een markteconomie zal een redelijke maximalisatie van het rendement van zijn investering trachten te verkrijgen naargelang van de gegeven omstandigheden en de bevrediging van zijn belangen, zelfs in het geval van een investering in een onderneming waar hij reeds een aandelenparticipatie bezit (87). Zelfs wanneer het gemiddelde rendement in de sector slechts één van de elementen is die de Commissie in aanmerking kan nemen, zou een verstandige particuliere investeerder in een markteconomie bij de berekening van de voor zijn investering te verwachten passende vergoeding in beginsel een minimumrendement vereisen dat gelijk is aan het gemiddelde rendement van de betrokken sector (88).

(93)

Volgens de recente rechtspraak (89) moet een lidstaat die een beroep doet op het criterium van de particuliere investeerder in een markteconomie bij twijfel ondubbelzinnig en op basis van objectieve en controleerbare gegevens aantonen dat hij de maatregel in zijn hoedanigheid van aandeelhouder ten uitvoer heeft gelegd, d.w.z. dat hij volgens marktvoorwaarden heeft gehandeld. Daartoe kunnen met name gegevens noodzakelijk zijn waaruit blijkt dat deze beslissing is genomen op grond van economische ramingen die te vergelijken zijn met die welke een rationele particuliere investeerder die zich in een situatie bevindt die zo dicht mogelijk die van de lidstaat benadert, in de concrete omstandigheden van het geval zou hebben doen uitvoeren alvorens deze investering te doen, teneinde uit te maken of een dergelijke investering in de toekomst winst zal opleveren. Voor de toepassing van het criterium van de particuliere investeerder in een markteconomie zijn alleen de gegevens die beschikbaar en de evoluties die voorzienbaar zijn op het ogenblik waarop de beslissing om de investering te doen is genomen, relevant. Dit geldt met name wanneer zoals in casu de Commissie onderzoekt of sprake is van staatssteun met betrekking tot een investering die niet bij haar is aangemeld en door de betrokken lidstaat reeds ten uitvoer is gelegd op het tijdstip waarop zij haar onderzoek voert.

(94)

Bij de beoordeling van de toepassing van het criterium van de particuliere investeerder in een markteconomie moet de Commissie een algemene beoordeling verrichten waarbij niet alleen de door de lidstaat zelf verstrekte gegevens in aanmerking worden genomen, maar ook alle andere relevante gegevens op basis waarvan kan worden uitgemaakt of de lidstaat de betrokken maatregel in zijn hoedanigheid van een aandeelhouder die handelt als een particuliere investeerder in een markteconomie, dan wel als overheid ten uitvoer heeft gelegd. In dit verband kunnen met name de aard en het voorwerp van deze maatregel, de context waarin hij is genomen, alsmede de daarmee nagestreefde doelstelling en regels waaraan deze maatregel is onderworpen, relevant zijn (90).

(95)

In de punten 95 en 96 van het besluit tot inleiding van de procedure betwijfelt de Commissie of de eerste maatregel voldoet aan het criterium van de particuliere investeerder in een markteconomie. In dit besluit geeft de Commissie aan dat in dit verband moet worden nagegaan wat het in het bedrijfsplan verwachte rendement van de investering is. Volgens de vaste rechtspraak en praktijk (91) verkeerde de moedermaatschappij SACE, net zoals een particulier investeerder in een markteconomie in soortgelijke omstandigheden, in de mogelijkheid om het kapitaal niet toe te wijzen en het te gebruiken voor andere activiteiten of het aan de staat terug te betalen in de vorm van dividenden.

(96)

Opgemerkt zij dat SACE een gescheiden boekhouding voor de verhandelbare risico's heeft bijgehouden in de periode tussen de datum waarop de risico's automatisch verhandelbaar zijn geworden (1 mei 2004) en de datum waarop SACE BT is opgericht (27 mei 2004) (zie tabel 1 in punt 19 van het besluit tot inleiding van de procedure). Er zijn evenwel geen activa, passiva of contracten overgedragen van de aparte geconsolideerde rekening naar SACE BT (de in de gescheiden boekhouding geboekte contracten voor verhandelbare risico's waren afgelopen als gevolg van de natuurlijke vervaldatum van de verzekeringscontracten of door de beëindiging van de uitstaande contracten, en de betrokken verhandelbare risico's werden geleidelijk aan gedekt door nieuwe verzekeringscontracten bij SACE BT) (92). De activiteiten van laatstgenoemde zijn hervat.

(97)

Voorts zij erop gewezen dat SACE BT is opgericht om zich te concentreren op nieuwe commerciële activiteiten die voorheen niet door SACE werden uitgeoefend. Vóór de oprichting van SACE BT en de toewijzing van het desbetreffende startkapitaal, reeds eind 2003, was SACE op zoek naar externe deskundigen om de door haar vastgestelde marktkansen te bevestigen en beter te analyseren, en zo toe te treden tot het segment van de verhandelbare risico's. De belangrijkste marktkansen werden vastgesteld in de segmenten waar de belangrijkste kredietverzekeraars destijds nog niet aanwezig waren, d.w.z. kredietverzekering in Italië voor nationale kredieten en exportkredietverzekering voor Italiaanse ondernemingen, vooral kmo's, die exporteerden naar landen met verhandelbare risico's.

(98)

Bovendien was het bedrijfsplan van SACE BT gebaseerd op een vergelijkende analyse (benchmarking) van de markt en voorzag het in de ontwikkeling van een nieuwe bedrijfsstructuur en niet in de voortzetting van de vroegere activiteiten. Met andere woorden, het bedrijfsplan was niet gebaseerd op de behaalde resultaten (noch op de herstructurering van eerdere commerciële activiteiten), maar is opnieuw opgesteld.

(99)

SACE BT is dus niet de voortzetting van een reeds bestaande activiteit binnen SACE, maar wel het resultaat van een besluit om een startende onderneming op te richten en een economische activiteit te ontwikkelen die niet werd uitgeoefend binnen SACE.

(100)

Bijgevolg kan worden geconcludeerd dat de Commissie uit de door Italië en SACE in het kader van de formele onderzoeksprocedure verstrekte feitelijke elementen kan opmaken dat SACE BT is opgericht als een startende onderneming en niet de loutere voortzetting was van bestaande activiteiten binnen SACE.

(101)

De Commissie is van oordeel dat het voor een startende onderneming ontwikkelde bedrijfsplan moet zijn gebaseerd op een nauwkeurige analyse van de bedrijfskansen op de markt waarop de startende onderneming voornemens is te opereren, evenals op het verwachte rendement, en dat moet worden aangetoond dat dit laatste van dien aard is dat de investeerder wordt aangezet tot de initiële investering.

(102)

Het is evenwel normaal dat er een zekere mate van onzekerheid is en dus ook enige ruimte voor aanpassing en verfijning van het werkterrein en de financiële vooruitzichten, met name in de beginjaren van een onderneming. Startende ondernemingen hebben per definitie geen geschiedenis van financiële resultaten om een waardering op te baseren. De investeerder moet derhalve een methode ontwikkelen om de onderneming te waarderen op basis van vergelijkbare ondernemingen (benchmarking) en financiële vooruitzichten. Aangezien jonge ondernemingen soms tijd nodig hebben om rendabel te worden, moet bij de waardering van een startende onderneming vooral worden gekeken naar de activiteiten die in de toekomst winst kunnen genereren.

(103)

Er zijn voldoende feitelijke elementen die bevestigen dat SACE, alvorens te besluiten SACE BT op te richten en haar het startkapitaal te verstrekken, een analyse heeft verricht van de markt waarop SACE BT zou opereren. Tijdens de bijeenkomsten van de raad van bestuur van SACE (93) op 21 november en 3 december 2003 (94) zijn de resultaten van de eerste besprekingen en de eerste elementen van het bedrijfsplan voor de ontwikkeling van de activiteiten van SACE voor de periode 2004-2006 gepresenteerd. Tijdens de bijeenkomst van 21 november 2003 heeft de raad van bestuur van SACE de nieuwe ontwikkelingsrichtsnoeren besproken, alsook de mogelijkheid om actief te zijn op het gebied van kortlopende kredietverzekeringen in de OESO-landen, op basis van een studie van een externe consultant en SACE, waarbij werd besloten dat de middelen, investeringen en doelstellingen voor de verhandelbare risico's moesten worden vastgesteld op basis van een haalbaarheidsstudie (95).

(104)

Vervolgens is de opstelling van het bedrijfsplan toevertrouwd aan een betrouwbaar geachte externe consultant. De taak van de consultant bestond er onder andere in de kansen te identificeren die met name verband houden met de kortetermijnrisico's in de OESO-landen (waar SACE de omvang van de markt op 2,5 tot 5 miljard EUR (96) had geraamd), alsook de operationele voorwaarden voor een nieuwe onderneming vast te stellen.

(105)

In de uitnodiging tot inschrijving van 17 december 2003 was duidelijk aangegeven dat de startende onderneming niet zou kunnen rekenen op enige staatssteun, noch direct (financiële steun), noch indirect (gebruik van de aan de niet-verhandelbare risico's toegewezen middelen) (97).

(106)

Het initiële op 18 mei 2004 voorgelegde bedrijfsplan bevatte een benchmarking (98) van de marktpraktijken (hoofdzakelijk gebaseerd op de belangrijkste marktdeelnemers) met betrekking tot prijsprognoses, schadelasten en andere kostencoëfficiënten, evenals details over de oprichting en het beheer van de onderneming, overeenkomstig de marktpraktijken. Het plan had een solide basis kunnen vormen om de activiteiten van een startende onderneming af te stemmen op de marktpraktijken.

(107)

In het licht van het voorafgaande concludeert de Commissie dat de procedures en de stappen die SACE heeft gevolgd alvorens te besluiten om het startkapitaal in SACE BT te investeren, in overeenstemming waren met de marktpraktijken in soortgelijke omstandigheden. Met name heeft SACE, alvorens een beslissing te nemen met betrekking tot de investering, een haalbaarheidsstudie toevertrouwd aan een externe consultant, en alvorens de investering te doen, de significante groeimogelijkheden op de kredietverzekeringsmarkt in Italië, alsook de mogelijkheden voor een verdere uitbreiding naar de markten in Midden- en Oost-Europa of naar andere aan kredietverzekering verbonden diensten, zorgvuldig geëvalueerd en geïdentificeerd.

(108)

Met betrekking tot de beperkte periode van de financiële vooruitzichten in het oorspronkelijke bedrijfsplan (2005-2008) en het beperkte rendement dat tegen het eind van die periode werd nagestreefd, merkt de Commissie op dat dit te wijten is aan het feit dat een aantal essentiële elementen nog verder moest worden ontwikkeld en dat het plan slechts voor een deel van de geplande activiteiten financiële vooruitzichten bevatte (eerste pijler, zie overweging 48).

(109)

De Commissie merkt in dit verband op dat in het bijgewerkte bedrijfsplan, dat pas een maand na de aanvang van de activiteiten van SACE BT formeel is goedgekeurd door de raad van bestuur van SACE, sommige van de initiële hypothesen zijn gewijzigd, de financiële prognoses met een jaar zijn verlengd (tot en met 2009) en ramingen zijn gepresenteerd van de kapitaalbehoeften en van het rendement van de endogeen ontwikkelde kredietverzekeringsbranche (eerste pijler). Voor deze branche was de kapitaalbehoefte met betrekking tot de voorgenomen premies op 40,3 miljoen EUR geschat, terwijl voor 2009 een rendement van 4,8 miljoen EUR en een ROAE van 12,1 % werden verwacht. In de begeleidende nota aan de raad van bestuur wordt duidelijk melding gemaakt van de uitbreiding van de activiteiten naar de markt voor borgstellingen en wordt het evolutieve scenario betreffende andere mogelijkheden voor externe groei in sectoren met mogelijkheden voor synergieën met de kredietverzekeringsactiviteiten van SACE BT duidelijk afgebakend, teneinde het rendement van de hele kapitaalinvestering in SACE BT af te stemmen op de marktbenchmarks. In het document staat dat het een voorlopige analyse betreft die verder moet worden uitgewerkt bij de opstelling van het voor regelgevingsdoeleinden bijgewerkte bedrijfsplan (verwacht voor februari/maart 2005).

(110)

Italië en SACE hebben ook documenten verstrekt waaruit blijkt dat het plan voortdurend is herzien. Hieruit kan worden opgemaakt dat het plan daadwerkelijk is gevolgd en gebruikt door het management, en regelmatig is bijgewerkt op basis van nieuwe gegevens. Deze praktijk lijkt in overeenstemming te zijn met die welke doorgaans wordt gevolgd voor startende ondernemingen, waarvoor de beoordeling van het toekomstige rendement onzeker is en moet worden aangepast nadat de startende onderneming met haar activiteiten is begonnen.

(111)

Met betrekking tot de andere pijlers, d.w.z. de uitbreiding van de activiteiten van SACE BT door overnames („strategie voor externe groei”) merkt de Commissie op dat de onderneming in een vroeg stadium, met de hulp van een externe consultant met een goede reputatie (zie overweging 113), de marktkansen in andere marktsegmenten heeft geïdentificeerd waar belangrijke synergieën op het gebied van haar kernactiviteit mogelijk zijn, namelijk kredietverzekering (inclusief potentiële overnames). Gezien de geconcentreerde structuur van de markt in West-Europa heeft SACE de uitbreidingsmogelijkheden op de markten in Midden- en Oost-Europa geëvalueerd, waar de drie belangrijkste kredietverzekeraars destijds beduidend minder aanwezig waren dan in West-Europa.

(112)

De Commissie merkt op dat, hoewel SACE BT meer financiële middelen kreeg dan voor de organische groei van haar branche kredietverzekering nodig was (eerste pijler), Italië en SACE documenten hebben verstrekt waaruit blijkt dat SACE de nationale en internationale uitbreiding van SACE BT (respectievelijk de tweede en derde pijler) reeds vóór de oprichting van SACE BT op 27 mei 2004 had overwogen en geanalyseerd.

(113)

Met name de tweede en derde pijler zijn in aanmerking genomen in de brief van 17 december 2003 (zie de overwegingen 52 en 53), waarin de externe consultant niet alleen werd verzocht de interne groei van SACE te analyseren, maar ook de opdracht kreeg een eventuele samenwerking met andere entiteiten te bekijken, Italiaanse of buitenlandse (bijvoorbeeld een samenwerking met één van de grootste marktdeelnemers, samenwerking met een kleinere marktdeelnemer, zoals CESCE — Spanje of ONDD — België, en een samenwerking met een Italiaanse marktdeelnemer die in een ander marktsegment of een andere financiële sector opereert). Bovendien had de externe consultant in maart 2004 reeds aanvullende analyses verstrekt over de Italiaanse markt van de handelsinformatie, de Italiaanse markt voor schuldvorderingen en de belangrijkste marktdeelnemers op die markt en de kredietverzekeringsmarkt in Midden- en Oost-Europa (aanvullingen op het bedrijfsplan). Hoewel op het ogenblik van de eerste maatregel geen nauwkeurige financiële prognoses zijn verricht van het verwachte rendement van de uitbreiding naar andere diensten in Italië en andere geografische markten door overnames, had SACE dus reeds een analyse laten uitvoeren door een externe consultant met een goede reputatie ter ondersteuning van de vastgestelde potentiële doelstellingen.

(114)

De Commissie erkent dat redelijkerwijs een verdere consolidatie van de kleinere marktdeelnemers kon worden verwacht, evenals een mogelijke privatisering van de kredietverzekeraars in Midden- en Oost-Europa. Zij begrijpt ook dat het voor SACE, ondanks de gehanteerde iteratieve methode, moeilijk was de precieze waarde van het aan deze toekomstige overnames toe te wijzen kapitaal en van de opbrengst van deze transacties in te schatten voordat de eigenaar van de potentieel over te nemen onderneming besluit tot verkoop en de verwachte rendementen daarvan zijn ingeschat.

(115)

In het licht van de door SACE vóór de investering geformuleerde overwegingen en van de gedetailleerde analyse van de betrouwbare externe adviseur, die de potentieel over te nemen ondernemingen vooraf heeft vastgesteld, kan de Commissie zich vinden in de bewering van Italië en SACE dat SACE op het moment van de investering in SACE BT de overnameplannen reeds in aanmerking had genomen, zonder evenwel de rentabiliteit en de verwachte synergieën ervan te kunnen beoordelen, aangezien zij geen toegang had tot de interne gegevens van deze ondernemingen en zij niet op de hoogte was van de verkoopprijs.

(116)

Gelet op de expansieve overnamestrategie die eigen is aan de sector en die SACE voor ogen had, kan de Commissie zich ook vinden in het argument van Italië en SACE dat het bij de toekomstige overnames aan te wenden kapitaal kan worden vergeleken met een investering in een beleggingsfonds. In een beleggingsfonds kan namelijk alleen het verwachte rendement worden bepaald overeenkomstig marktbenchmarks (in dit geval door het vereiste rendement af te stemmen op dat van de drie grootste kredietverzekeraars die aanzienlijk zijn gegroeid door overnames), terwijl voor een specifiekere evaluatie moet worden gewacht tot het moment van de investering, wanneer zich een mogelijkheid voordoet. De investering van het gehele kapitaal kan ook vertraging oplopen.

(117)

Met betrekking tot de uit overnames voortvloeiende rentabiliteit merkt de Commissie op dat vooraf steeds een externe consultant is geraadpleegd. Wat Assedile betreft, lag de geboden prijs onder de prijs (voor de eerste verwerving van 70 % van de participatie in Assedile) of binnen de prijsmarge (voor de gecombineerde verwerving van 100 % van Assedile) die door de externe consultant was voorgesteld (99). Bij de investeringen in KUP in 2007 in samenwerking met Delcredere NV lag de betaalde prijs evenwel 5 % boven de waardering van de consultant (Rothschild). Anderzijds heeft SACE BT deze investering vervreemd onmiddellijk nadat zij inzag dat de rentabiliteit van KUP niet kon worden hersteld (100). Op 25 februari 2009 heeft SACE BT haar participatie in KUP met verlies verkocht aan Delcredere NV teneinde toekomstige verliezen tot een minimum te beperken (101).

(118)

De Commissie merkt voorts op dat SACE als onderneming die opereert in de sector langlopende exportkredietverzekering, een zekere kennis heeft van de markt voor kredietverzekeringsrisico en dus niet heeft geïnvesteerd zonder de sector te kennen.

(119)

Samengevat merkt de Commissie op dat het bedrijfsplan van tevoren was opgesteld, met de hulp van een betrouwbare externe consultant die de nieuwe marktkansen voor SACE had onderzocht vóór de oprichting van SACE BT. Bovendien was de investering duidelijk bestemd voor een startende onderneming en werd zij ondersteund door een plan dat was gebaseerd op een gedetailleerde benchmarking van de marktpraktijken, met name in termen van kosten en prijzen, en waarin de mogelijkheden voor groei en ontwikkeling adequaat waren vastgesteld. Bij wijze van aanvullende argumentering zij ten slotte opgemerkt dat het rendement van de startende onderneming van nabij is gevolgd door de moedermaatschappij en tijdig is aangepast in de eerste bedrijfsjaren.

(120)

Rekening houdend met alle genoemde omstandigheden en met name de winstgevendheid die redelijkerwijs kon worden verwacht van de tweede en derde pijler van SACE BT, die destijds grondig is geanalyseerd, kan worden geconcludeerd dat de verwachting dat de initiële kapitaalinvestering, d.w.z. de eerste maatregel, een passend rendement zou opleveren, realistisch was en in overeenstemming was met de marktpraktijken.

(121)

Derhalve kan worden geconcludeerd dat SACE op het ogenblik van de kapitaalinjectie in SACE BT, zoals blijkt uit de notulen en de nota's aan de raad van bestuur, van de investering een toereikend rendement verlangde en dit ook redelijkerwijs kon verwachten.

(122)

Concluderend oordeelt de Commissie dat de eerste maatregel SACE BT geen voordeel heeft verschaft. Bijgevolg vormt deze maatregel geen staatssteun en hoeven de andere staatssteuncriteria niet te worden beoordeeld.

(123)

In punt 100 van het besluit tot inleiding van de procedure betwijfelt de Commissie dat de herverzekering door de marktdeelnemers en de moedermaatschappij SACE onder vergelijkbare voorwaarden was verstrekt. De herverzekering die indirect door de staat was verstrekt (d.w.z. via SACE, een publieke exportkredietverzekeraar) lijkt op kunstmatige wijze capaciteit te hebben gecreëerd die op de particuliere markt niet beschikbaar zou zijn gekomen. Voorts sluit de Commissie in punt 103 van het besluit tot inleiding van de procedure niet uit dat de tweede maatregel SACE BT een voordeel heeft verschaft.

(124)

Italië en SACE hebben geen nieuwe feitelijke elementen verschaft die de in het besluit tot inleiding van de procedure uiteengezette voorlopige beoordeling hadden kunnen wijzigen.

(125)

Overeenkomstig punt 4.2 van de mededeling exportkredietverzekering is de lidstaten verzocht de toekenning van bepaalde soorten staatssteun, waaronder een herverzekering door de staat, hetzij rechtstreeks, hetzij indirect via een openbare of door de overheid gesteunde exportkredietverzekeraar, binnen één jaar na de bekendmaking van deze mededeling te onderbreken op voorwaarden die gunstiger zijn dan die welke op de particuliere herverzekeringsmarkt gelden, hetgeen ofwel tot een te lage prijs van de herverzekeringsdekking leidt of tot de kunstmatige totstandbrenging van capaciteit die op de particuliere markt niet beschikbaar zou komen (punt 4.2, onder f). In punt 4.2 is voorts bepaald dat de bestaande aanvullende herverzekeringsovereenkomsten voorlopig bleven toegestaan mits, onder andere, de herverzekering door de staat een ondergeschikt element vormt in het totale herverzekeringspakket van de verzekeraar en de staatsherverzekering voor verhandelbare risico's toegankelijk is voor alle kredietverzekeraars die voldoen aan de gemeenschappelijke criteria om hiervoor in aanmerking te komen. Aan deze laatste bepalingen is in het onderhavige geval duidelijk niet voldaan, aangezien de staat het grootste deel van de herverzekering voor zijn rekening heeft genomen en geen regeling heeft ingesteld die openstond voor alle kredietverzekeraars.

(126)

Bij de beoordeling van het bestaan van een voordeel zal de Commissie in de eerste plaats aantonen dat de steun niet had kunnen worden verkregen op de rest van de markt. In de tweede plaats zal zij aantonen dat SACE niet als een particuliere herverzekeraar heeft gehandeld. Ten derde zal zij aantonen dat uit feit dat SACE de moedermaatschappij van SACE BT was, niet kan worden geconcludeerd dat SACE heeft gehandeld zoals een particuliere onderneming in een analoge situatie zou hebben gedaan. Ten vierde zal de Commissie aantonen dat de door SACE verstrekte herverzekering SACE BT een voordeel heeft verschaft.

(127)

De Commissie merkt op dat SACE BT op 30 januari 2009, met het oog op de hernieuwing van haar herverzekeringscontracten voor verhandelbare risico's in 2009, erin geslaagd is 25,85 % van de schade-excedentherverzekering op de markt te verkrijgen (102). Er zijn meerdere marktdeelnemers benaderd, maar zij weigerden het overige deel van de herverzekering te verstrekken ondanks de vermoedelijke winstgevendheid ervan (16 marktdeelnemers hebben besloten niet deel te nemen). Bijgevolg heeft SACE BT „na tal van pogingen om een akkoord met de markt te bereiken” (103) besloten het resterende deel van de schade-excedentherverzekering van SACE te verkrijgen. SACE heeft op 5 juni 2009 ingeschreven op 74,15 % van de schade-excedentherverzekering, onder dezelfde voorwaarden qua prioriteit, reikwijdte en premies als de door de vijf particuliere herverzekeraars toegepaste voorwaarden. Het is bijgevolg duidelijk dat de door SACE beschikbaar gestelde 74,15 % van de schade-excedentherverzekering niet op de rest van de markt had kunnen worden verkregen (104).

(128)

Om vast te stellen of dergelijke steun een voordeel inhoudt, moet ook worden nagegaan of SACE door de toekenning ervan niet heeft gehandeld zoals een particuliere verzekeraar in analoge omstandigheden zou hebben gedaan. De Commissie merkt op dat Italië en SACE in 2009 hebben erkend dat de wereldwijde financiële crisis aanzienlijke gevolgen heeft gehad voor de mondiale markt voor herverzekering, waardoor de herverzekeringsvoorwaarden ongunstiger werden. Als gevolg hiervan hebben sommige particuliere herverzekeraars hun kredietverzekeringscapaciteit aanzienlijk verminderd door hun activiteiten in deze branche te beperken en ze te heroriënteren naar winstgevender branches, wat gevolgen heeft gehad voor de beschikbaarheid van kredietverzekeringen en kredietherverzekeringen op de markt. Ten tweede hebben de moeilijke financiële situatie en het feit dat meerdere particuliere herverzekeraars die betrokken waren bij de besprekingen over de hernieuwing van de herverzekeringsdekking van SACE BT twijfels hadden geuit ten aanzien van de situatie van de onderneming, ertoe geleid dat SACE BT de herverzekeringsdekking niet op de markt kon vinden. SACE BT had in 2008 aanzienlijke verliezen genoteerd (ongeveer 29,5 miljoen EUR) en deze zwakke positie hield grote herverzekeringsrisico's in (105). Uit het gedrag van de herverzekeraars die hebben deelgenomen aan de herverzekering blijkt dat een particuliere herverzekeraar bij ontstentenis van een aanzienlijk hogere provisie slechts een beperkt deel van deze risicovolle herverzekering op zich zou hebben genomen. Een particuliere herverzekeraar zou een zo hoge dekking (74 %) tegen dezelfde voorwaarden als die welke herverzekeraars voor een veel beperkter herverzekeringsdeel verlangen, nooit hebben geaccepteerd. Een rationele investeerder zou een provisie hebben verlangd die in overeenstemming is met het hogere aangegane risico (106). De door SACE toegepaste provisie had in feite meer moeten bedragen dan die welke door de vijf particuliere herverzekeraars werd toegepast voor een veel lager herverzekeringsdeel (107). De Commissie merkt derhalve op dat het steunbedrag in het kader van de tweede maatregel overeenkomt met het verschil tussen de herverzekeringsprovisie die een particuliere herverzekeraar zou hebben toegepast voor een zo hoog herverzekeringsdeel en het door SACE BT gedragen deel. Overeenkomstig de besluitvormingspraktijk van de Commissie (108) merkt de Commissie op dat de provisie voor een zo hoog herverzekerings- en risicodeel ten minste 10 % hoger moet liggen dan die welke door particuliere herverzekeraars wordt toegepast voor het kleinere herverzekerings- en risicodeel. Voor een door SACE BT aan SACE betaald bedrag van 1,56 miljoen EUR bedraagt de steun 156 000 EUR. Tot slot wijst de Commissie erop dat de toewijzing van dit hoge herverzekeringsdeel aan één enkele onderneming mogelijkerwijs niet in overeenstemming is met de algemene beginselen van de herverzekeringsonderneming op grond waarvan „het aantal aan de contracten deelnemende herverzekeraars voldoende hoog moet zijn om een adequate verdeling van het risico te garanderen” (109). Om de bovengenoemde redenen concludeert de Commissie dat SACE niet heeft gehandeld als een particuliere herverzekeraar.

(129)

Met betrekking tot de twijfels ten aanzien van het feit dat een moedermaatschappij een dermate aanzienlijk herverzekeringsdeel heeft verstrekt in een situatie waarin de dochteronderneming niet in staat zou zijn geweest om tegen de voorgestelde prijs een toereikende herverzekeringsdekking op de markt te vinden, zij opgemerkt dat een dergelijk herverzekeringscontract de blootstelling van de moedermaatschappij aan de activiteiten van de dochteronderneming vergroot. In het onderhavige geval verkeerde SACE in 2009 in een situatie waarin zij een aanzienlijke herkapitalisatie en herverzekering nodig had. Het besluit tot toekenning van deze steun moet derhalve parallel met de toekenning van de steun in het kader van de derde en de vierde maatregel worden beoordeeld. De tweede, derde en vierde maatregel zijn reeds op 26 mei 2009 (110) door de raad van bestuur van SACE in aanmerking genomen met het oog op steun aan SACE BT (111). Zoals bij de beoordeling van deze maatregelen zal worden geconcludeerd, zou een particuliere investeerder deze herkapitalisaties niet hebben verricht en zou hij de onderneming failliet hebben laten gaan. Derhalve dient te worden geconcludeerd dat een particuliere moedermaatschappij de steun in het kader van de tweede maatregel, die zou hebben geleid tot een nog grotere blootstelling ten aanzien van de dochteronderneming, niet zou hebben verleend.

(130)

Tot slot zij met betrekking tot het vermoeden dat de herverzekering SACE BT een voordeel heeft verschaft, zoals SACE zelf heeft toegegeven (zie overweging 70), opgemerkt dat de maatregel SACE BT in de mogelijkheid heeft gesteld haar kredietverzekeringscapaciteit te verhogen, waardoor zij meer contracten kon sluiten dan normaliter het geval zou zijn geweest. Zonder deze maatregel had SACE BT voor de betrokken risico's volledig moeten vertrouwen op haar vermogenssituatie en had zij, aangezien zij haar kapitaal aan grotere risico's blootstelde om deze herverzekering te verkrijgen, een premie moeten aanbieden die ten minste 10 % hoger lag (zie overweging 128). Dankzij de maatregel kon SACE BT derhalve een herverzekeringsdekking tegen een lagere prijs krijgen, waardoor zij veel meer verzekeringscontracten kon sluiten dan zonder de herverzekering van SACE, en waren haar eigen middelen aan een geringer risico blootgesteld.

(131)

De Commissie concludeert dat de tweede maatregel SACE BT een voordeel heeft verschaft dat overeenkomt met het verschil tussen de daadwerkelijk door SACE BT betaalde provisie en die welke een particuliere herverzekeraar, rekening houdend met het hogere aangegane risico, zou hebben verlangd (minstens 10 % meer).

(132)

In punt 107 van het besluit tot inleiding van de procedure uit de Commissie haar twijfels ten aanzien van het feit dat een particuliere marktdeelnemer de betrokken bedragen in SACE BT zou hebben geïnvesteerd. Zoals de Italiaanse autoriteiten hebben toegegeven, was de dekking van de kapitaalbehoefte van SACE BT door de derde en vierde maatregel bedoeld als compensatie voor de gevolgen van de financiële crisis (112). In de documenten die tijdens de vergadering van de raad van bestuur van SACE BT van 31 maart 2009 ter discussie zijn voorgelegd, is met betrekking tot SACE BT sprake van de „noodzaak van een herkapitalisatie tot 70 miljoen EUR om de activa beschikbaar te maken die nodig zijn om de reserves eind 2009 te dekken” (113). In datzelfde document is bepaald dat de activa aan het eind van het eerste semester van 2009 reeds ontoereikend waren om de reserves te dekken. Eind juni bedroeg de kapitaalbehoefte 23 miljoen EUR, eind 2009 was dit 68 miljoen EUR. In het besluit tot inleiding van de procedure is aangegeven dat SACE BT niet in staat zou zijn geweest de eind 2008 genoteerde verliezen te dekken en dat haar activa destijds niet toereikend waren om de reserves te dekken. Voorts blijkt dat SACE BT het kapitaal dat haar later is verstrekt, niet op de markt had kunnen vinden omdat de verwachte rentabiliteit ontoereikend was. Er zijn geen indicaties dat SACE BT destijds een positieve waardering had.

(133)

In punt 108 van het besluit tot inleiding van de procedure verzoekt de Commissie Italië toe te lichten of de derde maatregel nodig was om SACE BT in staat te stellen de activiteiten voort te zetten en, zo ja, gegevens te verstrekken over de kosten die SACE naar schatting had moeten dragen in het geval van afstoting of liquidatie van SACE BT. De Commissie merkt op dat een moederonderneming haar dochteronderneming zou hebben geherkapitaliseerd, maar alleen indien redelijkerwijs valt te verwachten dat de gesteunde onderneming weer rendabel wordt (114). Een particuliere investeerder in een markteconomie zou geen extra kapitaal in SACE BT hebben ingebracht als dit vanuit economisch oogpunt duurder was geweest dan de liquidatie van de respectieve activa (door bijvoorbeeld de betrokken investering te verkopen).

(134)

In de punten 111 en 117 van het besluit tot inleiding van de procedure betwijfelt de Commissie of de derde en vierde maatregel voldoen aan het criterium van de particuliere investeerder in een markteconomie. Voorts geeft de Commissie aan dat beide maatregelen SACE BT een voordeel lijken te hebben verschaft.

(135)

In punt 109 van het besluit tot inleiding van de procedure is vermeld dat het plan dat beschikbaar was op het tijdstip van de investering, cruciaal is. Dit plan is zo belangrijk omdat een particuliere investeerder slechts bereid is nieuw kapitaal te verschaffen aan een onderneming die met tekorten kampt, wanneer hij verwacht dat de rentabiliteit weer toereikend wordt. Anders zou het geïnvesteerde kapitaal de risico's van de onderneming dekken zonder de garantie dat deze in de toekomst weer winst zal maken (115). Zonder een overtuigend „herstructureringsplan” zou een redelijke particuliere investeerder niet investeren (116).

(136)

De Commissie merkt op dat SACE BT in het bedrijfsplan voor de periode 2010-2011 voornamelijk voorzag in maatregelen om haar marktaandeel te vergroten en haar activiteiten uit te breiden, veeleer dan in maatregelen om de rentabiliteit te herstellen, zoals maatregelen om de kosten te beperken en het bedrijfsmodel te herstructureren. SACE BT was voornemens haar aandeel op de markt voor kredietverzekering en borgstellingen te verhogen tot 15 % in 2011 en zo de op één na belangrijkste speler op de kredietverzekeringsmarkt te worden. Volgens de ramingen voor 2009 zou SACE BT de derde of de vierde plaats op de markt voor kredietverzekering en borgstellingen innemen. Wat het distributienet van SACE BT betreft, voorziet het plan in de beoordeling van mogelijke verdere overnames. Bovendien berust het plan onder andere op externe factoren zoals de verbetering van de economische situatie en de marktsituatie, alsook op de geleidelijke heropening van de herverzekeringsmarkt vanaf 2011, veeleer dan op interne veranderingen.

(137)

De door Italië en SACE in de loop van de formele onderzoeksprocedure ingediende gegevens hebben geen verandering gebracht in de eerste beoordeling van de Commissie in het besluit tot inleiding van de procedure.

(138)

Het standpunt van de Commissie ten aanzien van de beoordeling van de als kapitaalsverhoging aangemerkte derde en vierde maatregel blijft ongewijzigd. Hoewel de betrokken transactie volgens Italië geen verhoging van het maatschappelijk kapitaal inhield, is de Commissie van oordeel dat zij een positief effect heeft gehad op het nettovermogen, dat dankzij de inbreng van de moedermaatschappij SACE in het kapitaal van SACE BT een ruimere categorie vormt ten opzichte van het maatschappelijk kapitaal (117).

(139)

Volgens SACE is bij de besluiten tot herkapitalisatie van SACE BT rekening gehouden met de verwachting dat de onderneming in 2011 opnieuw rendabel zou zijn.

(140)

De Commissie wijst er in dit verband evenwel op dat SACE bij de toekenning van de steun in het kader van de derde maatregel niet beschikte over bijgewerkte financiële ramingen, noch over een bedrijfsplan waarin de kapitaalinbreng en recentere financiële gegevens in aanmerking waren genomen. SACE had derhalve geen redenen om ervan uit te gaan dat SACE BT opnieuw rendabel zou worden.

(141)

Het belangrijkste document dat SACE in aanmerking heeft genomen bij de toekenning van de steun in het kader van de vierde maatregel, is het bedrijfsplan voor 2010-2011. De Commissie merkt op dat dit een heel kort document is waarin louter de negatieve vooruitzichten voor de markt zijn vastgesteld en dat, specifiek met betrekking tot SACE BT, voor 2010 en 2011 slechts weinig belangrijke financiële gegevens en cijfers bevat. Het bedrijfsplan bevat met name gegevens waaruit blijkt dat de marktsituatie achteruitging (met een geleidelijke verslechtering van de loss ratio, die in 2008 met 71,4 % was toegenomen ten opzichte van 2007) en dat de verliezen goed waren voor ongeveer de helft van de omzet van de branche. Tegen deze achtergrond werd in het plan uitgegaan van een aanzienlijke verbetering van de kredietverzekeringsratio's van SACE BT, waardoor in 2011 een begrotingsevenwicht zou kunnen worden gerealiseerd (zie tabel 5). Het plan bevat echter geen gedetailleerde gegevens over de aan de prijzen aangebrachte wijzigingen, noch over de manier waarop de kosten met het oog hierop zouden worden beperkt.

(142)

Benadrukt zij dat het bedrijfsplan voor 2010-2011 slechts een prognose inzake een begrotingsevenwicht in 2011 bevatte, maar niet voorzag in gegevens waaruit kon worden opgemaakt dat de situatie na 2011 zou verbeteren, noch in ramingen betreffende de rentabiliteit van SACE BT na die tijd (in feite is er niet eens sprake van de mogelijkheid dat de onderneming na 2011 winst zou maken). Bovendien bestond de in het bedrijfsplan vermelde doelstelling er louter in een einde te maken aan de verliezen van de onderneming en haar aanwezigheid op de markt verder uit te breiden, zonder rekening te houden met eventuele toekomstige winsten. De Commissie is in dit verband van oordeel dat een voorzichtige marktinvesteerder een betrouwbare raming betreffende het herstel van de toekomstige rentabiliteit op adequate niveaus zou hebben verlangd.

(143)

Voorts blijkt uit de notulen van de raad van bestuur van SACE waarin de derde en vierde maatregel zijn goedgekeurd, dat de raad instemde met de kapitalisatiemaatregelen om de verliezen te dekken en te voldoen aan de wettelijke voorschriften, waardoor de onderneming haar activiteiten kon voortzetten. De toekomstige rentabiliteit van de onderneming komt in deze notulen niet ter sprake. Na een vergelijking tussen een liquidatiescenario en de gekozen optie om nieuw kapitaal in te brengen in de onderneming in moeilijkheden, heeft de raad van bestuur de mogelijkheid om SACE BT te liquideren, niet in overweging genomen. Aangezien de raad van bestuur geen raming van de liquidatiekosten heeft verlangd, noch in aanmerking heeft genomen, kon hij niet concluderen dat de kapitaalinjectie zou hebben geleid tot een beter economisch resultaat dan de liquidatie van de onderneming.

(144)

De Commissie concludeert derhalve dat SACE bij de goedkeuring van deze maatregelen niet heeft beoordeeld of de inbreng van het extra kapitaal, vanuit het oogpunt van de aandeelhouder, een economisch gunstiger scenario was dan de liquidatie van de dochteronderneming. Gezien de marktomstandigheden en bij ontstentenis van rentabiliteitsprognoses voor SACE BT op dat ogenblik zou een voorzichtige particuliere marktdeelnemer de investering niet hebben gedaan zonder een dergelijke beoordeling. Alleen al om deze reden kan dus worden geconcludeerd dat SACE niet heeft gehandeld als een voorzichtige particuliere marktdeelnemer en moeten de kapitaalinjecties in het kader van de derde en vierde maatregel dan ook als staatssteun worden aangemerkt.

(145)

De Commissie voegt hier volledigheidshalve nog aan toe dat zij zich niet kan vinden in het argument van SACE dat de naleving van de sectorspecifieke voorschriften toereikend was geweest om een voorzichtige particuliere investeerder in een markteconomie tot een nieuwe kapitaalinbreng te bewegen. Zoals bepaald in de mededeling van de Commissie betreffende de toepassing van de artikelen 92 en 93 van het EEG-Verdrag (118) zijn investeerders vaak wettelijk verplicht tot een bijkomende kapitaalinbreng in bedrijven waarvan de kapitaalbasis door voortdurende verliezen tot beneden een vooraf vastgesteld niveau is gedaald. In antwoord op het argument van de lidstaten dat dergelijke kapitaalinjecties niet kunnen worden aangemerkt als steun, omdat zij uitsluitend bestemd zijn om te voldoen aan een wettelijke verplichting, is in de mededeling bepaald dat particuliere investeerders in een markteconomie in een dergelijke situatie alle andere mogelijkheden in overweging moeten nemen, daaronder begrepen de mogelijkheid hun investering te liquideren of anderszins te verminderen (119), en de financieel meest gezonde mogelijkheid moeten kiezen.

(146)

In het onderhavige geval is de Commissie van oordeel dat SACE SACE BT failliet had kunnen laten gaan: aangezien SACE een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid was, had zij niet aan verplichtingen van SACE BT hoeven te voldoen. SACE stelt terecht dat particuliere investeerders ook andere overwegingen, zoals bijvoorbeeld het imago (120), in aanmerking kunnen nemen. In de zaak-ENI/Lanerossi heeft het Hof van Justitie geoordeeld dat het feit dat een moedermaatschappij die gedurende een bepaalde tijd de verliezen draagt van een dochtermaatschappij „die tijdelijk in moeilijkheden verkeert, maar die — desgevallend na herstructurering — opnieuw rendabel kan worden”, kan worden gerechtvaardigd door het uitzicht op indirecte materiële winst enerzijds, maar ook door andere overwegingen zoals de bescherming van het imago van de groep en de heroriëntering van zijn activiteiten (121). Het Hof heeft evenwel geoordeeld dat wanneer kapitaalinbreng ook op lange termijn ieder uitzicht op rentabiliteit ontbeert, dat moet worden aangemerkt als staatssteun (122). Zoals in de rechtspraak wordt erkend, hebben de argumenten bijgevolg een beperkte waarde met betrekking tot de toepassing van het criterium van de particuliere investeerder, omdat er op het ogenblik van de kapitaalinbreng geen vooruitzicht was op winst na 2011, zelfs niet op lange termijn.

(147)

Bovendien hebben Italië en SACE geen elementen verstrekt die de ongunstige economische effecten aantonen en kwantificeren die de beweerde verslechtering van het imago van SACE voor de onderneming zou hebben gehad.

(148)

De Commissie merkt eveneens op dat de verzekeringsactiviteiten van SACE worden gedekt door een staatsgarantie. De verzekerde partijen weten bijgevolg dat de staat zal garanderen dat zij de vergoedingen krijgen waarop zij recht hebben door het sluiten van deze verzekeringen. De Commissie begrijpt dan ook niet waarom de bij SACE verzekerde klanten bezorgd konden zijn over een eventuele liquidatie van een dochteronderneming van SACE die niet door de staat is gegarandeerd en die een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid is. Italië en SACE hebben niet aangegeven waarom de door de staatsgarantie gedekte activiteiten door een dergelijk besluit zouden worden getroffen.

(149)

Bovendien is de Commissie van oordeel dat de verzekeringsactiviteit van SACE, aangezien zij wordt gedekt door een staatsgarantie, geen marktactiviteit vormt die een particuliere marktdeelnemer had kunnen uitoefenen (de garantie op de verzekeringsactiviteiten van SACE vormt geen steun juist omdat deze activiteiten worden geacht niet beschikbaar te zijn op de markt en bijgevolg geen verstoring van de mededinging kunnen veroorzaken. De Commissie merkt op dat bij de beoordeling of een particuliere investeerder in de positie van SACE een onderneming als SACE BT failliet zou hebben laten gaan of zou hebben geherkapitaliseerd, geen rekening mag worden gehouden met de eventuele ongunstige economische effecten van de liquidatie van SACE BT op deze niet-marktactiviteiten van SACE, aangezien een particuliere investeerder nooit in de positie verkeert om dergelijke activiteiten uit te oefenen.

(150)

Zoals eerder reeds aangegeven heeft SACE bij de vaststelling van de derde en vierde maatregel geen vergelijking gemaakt tussen het liquidatiescenario en de gekozen optie om nieuw kapitaal in SACE BT in te brengen, ondanks de moeilijke positie waarin de onderneming verkeerde. Omwille van de volledigheid zal de Commissie in de onderstaande punten evenwel aantonen dat indien SACE deze vergelijking had gemaakt, zij zich zou hebben gerealiseerd dat de liquidatie van SACE BT een betere keuze was geweest dan de inbreng van 70 miljoen EUR aan kapitaal in SACE BT ondanks de moeilijke situatie waarin zij verkeerde.

(151)

Om vast te stellen of het voor SACE als enige aandeelhouder van SACE BT gunstiger was geweest 70 miljoen EUR aan extra kapitaal te investeren dan wel SACE BT te liquideren (afstoting van haar activiteiten), moeten de eventuele door SACE als aandeelhouder verwachte kasstromen in het liquidatiescenario worden vergeleken met die welke in het scenario van de kapitaalinbreng werden verwacht. Op basis van de verstrekte gegevens hebben Italië en SACE destijds (of achteraf) geen beoordeling uitgevoerd van de participatie in SACE BT in een scenario vóór de kapitaalinbreng enerzijds en een scenario na de kapitaalinbreng anderzijds.

(152)

De Commissie merkt op dat eind mei 2009 en begin juli 2009, toen de raad van bestuur van SACE BT heeft besloten de derde en vierde maatregel goed te keuren, reeds werd verwacht dat SACE BT, bovenop de aanzienlijke verliezen in 2008 (29,5 miljoen EUR), nog meer aanzienlijke verliezen zou lijden in 2009 (53,4 miljoen EUR) (123) en dat het uitstaande kapitaal eind 2009 24,2 miljoen EUR zou bedragen. Met name bedroeg de boekwaarde van het nettovermogen van SACE (rekening houdend met de in die periode genoteerde verliezen van 22,6 miljoen EUR) op het eind van het eerste kwartaal van 2009 55 miljoen EUR en bedroegen de verliezen voor het hele jaar 2009 53,4 miljoen EUR. In een scenario vóór de kapitaalinbreng zou de verwachte boekwaarde van het nettovermogen eind 2009 gelijk zijn geweest aan het verschil tussen de boekwaarde in het eerste kwartaal van 2009, namelijk 55 miljoen EUR, en het resterende deel van de voor dat jaar verwachte verliezen, namelijk 30,8 miljoen EUR (53,4 miljoen EUR minus 22,6 miljoen EUR), d.w.z. 24,2 miljoen EUR.

(153)

In het scenario na de kapitaalinbreng had de boekwaarde van het nettovermogen moeten worden verhoogd met het bedrag van de herkapitalisaties (70 miljoen EUR) tot 94,2 miljoen EUR.

(154)

In dit verband zij opgemerkt dat de aandeelhouders in geval van liquidatie slechts recht hebben op de eventuele resterende opbrengsten na dekking van alle passiva van de onderneming en van alle liquidatiekosten. Het resultaat van de liquidatie hangt af van de waarde en de verkoopbaarheid van de activa van de onderneming.

(155)

Op basis van een voorzichtige beoordeling gaat de Commissie uit van de hypothese dat SACE in een liquidatiescenario geen van haar kapitaalinvesteringen in SACE BT zou hebben teruggekregen.

(156)

Vervolgens moet, om de relatieve aantrekkelijkheid van de kapitaalinbreng van 70 miljoen EUR in SACE BT ten opzichte van een liquidatiescenario te beoordelen, de waarde van de onderneming (d.w.z. de marktwaarde van 100 % van de participatie in de onderneming) na die inbreng van 70 miljoen EUR worden geschat.

(157)

Had de waarde van de onderneming na de kapitaalinbreng van 2009 70 miljoen EUR of meer bedragen, dan had een particuliere investeerder geneigd kunnen zijn om tot de investering te besluiten.

(158)

Deze waarde van de onderneming weerspiegelt de schatting van de actuele waarde van de toekomstige kasstromen (cash flow stream) voor de aandeelhouder.

(159)

In dit verband wijst de Commissie erop dat de destijds beschikbare bedrijfsplannen en prognoses geen melding maakten van verwachte stromen van toekomstige winsten waaruit zou kunnen worden opgemaakt dat de marktwaarde om en bij de 70 miljoen EUR zou hebben gelegen. Aangezien de onderneming vóór de crisis niet rendabel was, kon er bovendien niet worden van uitgegaan dat de onderneming bij een normalisering van de macro-economische situatie en de financiële markten automatisch opnieuw rendabel zou zijn geworden. Aangezien er geen prognoses met betrekking tot de toekomstige kasstromen voor SACE BT waren, concludeert de Commissie dan ook dat er geen indicaties waren dat de marktwaarde van de onderneming na de toekenning van de steun in het kader van de derde en vierde maatregel 70 miljoen EUR of meer zou kunnen bedragen. Een voorzichtige particuliere investeerder had SACE BT bijgevolg liever failliet laten gaan (of verkocht, als hij een koper had kunnen vinden) dan een herkapitalisatie uit te voeren. Uit deze bijkomende analyse blijkt dus eveneens dat SACE met de toekenning van de steun in het kader van de derde en vierde maatregel niet heeft gehandeld als een investeerder in een markteconomie.

(160)

Als subsidiair argument had een investeerder gebruik kunnen maken van een andere indicator om de onderneming te waarderen, bijvoorbeeld de waarderingsmethode waarbij de price-to-book multiple (P/B), die wordt afgeleid uit vergelijkbare ondernemingen waarvan de aandelen worden verhandeld, wordt vermenigvuldigd met de boekwaarde van de onderneming.

(161)

Voor zover de Commissie weet, is Euler-Hermes de enige beursgenoteerde kredietverzekeringsonderneming in Europa, en kan dus gebruik worden gemaakt van haar P/B. Het betreft een onderneming met een relatief laag risico (124), die de eerdere crises relatief goed te boven is gekomen, die in 2008 en het eerste kwartaal van 2009 rendabel was en in 2008 zelfs dividenden heeft uitgekeerd. De waarde van een onderneming die wordt gekenmerkt door een hoger risico, zoals SACE BT, zou dus lager uitvallen dan de uit de toepassing van de P/B-multiple resulterende waarde van Euler-Hermes. In het eerste kwartaal van 2009 bedroeg de P/B van Euler-Hermes ongeveer 0,60 (125). Wanneer men deze multiple toepast op de voor eind 2009 verwachte boekwaarde van SACE BT van 94,2 miljoen EUR, zou de waarde van de onderneming op ongeveer 56,52 miljoen EUR uitkomen als de risicoprofielen van de ondernemingen vergelijkbaar waren.

(162)

De Commissie merkt evenwel op dat SACE BT vóór de crisis geen winst heeft geboekt (in tegenstelling tot wat in haar bedrijfsplan wordt gesuggereerd) en dat er geen bedrijfsplan was dat voorzag in een mogelijk herstel van de rentabiliteit. Bijgevolg kan worden aangenomen dat SACE BT destijds een aanzienlijk risicovollere onderneming was dan Euler-Hermes, en dat de waarde van de onderneming op het moment van de steunverlening dus beduidend minder dan 56,52 miljoen EUR bedroeg.

(163)

Bovendien heeft Italië ook toegegeven dat de marktvoorwaarden van dien aard waren dat de marktwaarde van de verzekeringsondernemingen in die periode zeer laag lag (126).

(164)

Concluderend kan worden gesteld dat, net zoals bij de toepassing van een beoordeling op basis van de toekomstige kasstromen, ook de toepassing van de beoordeling op basis van de prijs-boekwaardeverhouding een particuliere investeerder tot de conclusie zou hebben gebracht dat het gunstiger zou zijn geweest zijn dochteronderneming failliet te laten gaan dan er nog eens 70 miljoen EUR in te investeren.

(165)

Ook op basis van bovenstaande analyse kan bijgevolg worden geconcludeerd dat de situatie van SACE na de steunverlening in het kader van de derde en vierde maatregel ongunstiger was dan in het liquidatiescenario.

(166)

Vervolgens merkt de Commissie op dat, zoals SACE benadrukte, tal van marktinvesteerders tijdens de crisis nieuw kapitaal hebben ingebracht in hun respectieve dochterondernemingen die actief waren in de exportkredietverzekeringssector. Gezien de grote onzekerheid en urgentie kan het zijn dat deze investeerders geen adequate en volledige prognoses ter beschikking hadden. De exportkredietverzekeringsondernemingen die herkapitalisaties kregen van hun aandeelhouders, bleken vóór de crisis evenwel een zekere rentabiliteit te hebben. Een herstel van de rentabiliteit was dan ook waarschijnlijker. SACE BT daarentegen had verliezen genoteerd. Ten aanzien van een dochteronderneming die in de jaren vóór de crisis reeds verliezen noteerde of net kostendekkend was (terwijl in het bedrijfsplan werd uitgegaan van een constante toename van de rentabiliteit) zou een particuliere investeerder terughoudender zijn om een kapitaalbedrag in te brengen en zou hij nagaan of er enige hoop is dat de onderneming ooit voldoende rendabel zou worden. De Commissie merkt op dat er in 2009 geen financiële prognoses waren waaruit een herstel van de rentabiliteit kon worden opgemaakt. Een voorzichtige investeerder zou in dergelijke omstandigheden geen aanzienlijk bedrag aan extra kapitaal hebben geïnvesteerd.

(167)

SACE voert aan dat SACE BT zich nog in een opstartfase bevond en zij dus moeilijker het hoofd kon bieden aan de gevolgen van de financiële crisis. De Commissie merkt in de eerste plaats op dat SACE BT in 2008, toen de crisis uitbrak, reeds haar vierde activiteitenjaar was ingegaan. Volgens de vaste praktijk van de Commissie wordt een onderneming in beginsel als een pas opgerichte onderneming beschouwd gedurende de eerste drie jaar na de aanvang van de activiteiten in de betrokken sector (127). Ten tweede is, zelfs wanneer SACE BT zich inderdaad nog in een aanloopfase had bevonden, niet duidelijk welk effect dit zou hebben gehad op de toepassing van het criterium van de particuliere investeerder in een markteconomie. Een particuliere investeerder zou namelijk hoe dan ook de verwachte marktwaarde na de herkapitalisatie van de onderneming hebben onderzocht (op basis van de verwachte rentabiliteit) en deze hebben afgezet tegen de optie om de onderneming failliet te laten gaan dan wel te verkopen. Italië en SACE hebben niet aangetoond hoe SACE in de toekomst een hogere rentabiliteit van SACE BT kon verwachten omdat deze zich nog in de aanloopfase bevond. Zoals aangegeven in overweging 77 was in het destijds beschikbare bedrijfsplan alleen vermeld dat de onderneming in 2011 weer kostendekkend zou zijn, en was er geen sprake van een herstel van de rentabiliteit.

(168)

De Commissie concludeert bijgevolg dat de derde en vierde maatregel SACE BT een voordeel verschaffen doordat zij werd voorzien van kapitaal dat zij niet had kunnen vinden op de markt. Dankzij dit kapitaal kon de onderneming overleven hoewel er geen prognoses waren, zelfs niet op lange termijn, waaruit bleek dat winst zou worden gemaakt.

(169)

In de punten 73 tot en met 78 van het besluit tot inleiding van de procedure heeft de Commissie de „Stardust Marine”-indicatoren (128) toegepast om de toerekenbaarheid van de maatregel aan te tonen, rekening houdend met het feit dat SACE volledig in handen is van de staat. Volgens de vaste rechtspraak (zie met name het arrest Stardust Marine) is het zo dat zelfs indien de staat de mogelijkheid heeft een openbaar bedrijf te controleren en een dominerende invloed op de activiteiten ervan uit te oefenen, dit niet automatisch het vermoeden rechtvaardigt dat deze controle in een concreet geval ook metterdaad wordt uitgeoefend. Bijgevolg dient te worden bepaald of de overheidsinstanties kunnen worden geacht betrokken te zijn bij de goedkeuring van de betrokken maatregelen.

(170)

In het arrest Stardust Marine is evenwel het volgende bepaald:

(171)

Vervolgens heeft het Hof de volgende aanwijzingen gegeven waaruit kan worden geconcludeerd dat een door een overheidsonderneming genomen maatregel toerekenbaar is aan de staat: i) het feit dat de betrokken onderneming de bestreden beslissing niet kon nemen zonder rekening te houden met de door de overheid gestelde eisen; ii) het feit dat de overheidsbedrijven via welke de steun was verleend, nog afgezien van de organieke elementen die hen met de staat verbonden, rekening moesten houden met de aanwijzingen van een centrale regeringsinstantie, d.w.z. het Comitato interministeriale per la programmazione economica (CIPE); iii) het feit dat het bedrijf deel uitmaakt van de structuur van de openbare administratie; iv) de aard van de activiteiten en het feit dat het bedrijf bij het verrichten van deze activiteiten op de markt normaal concurreert met particuliere marktdeelnemers; v) het juridische statuut van het bedrijf (of het publiek recht dan wel het algemene vennootschapsrecht van toepassing is); vi) de mate waarin de overheid toezicht uitoefent op het beheer van het bedrijf, of vii) elke andere aanwijzing waaruit in het concrete geval blijkt dat de overheid bij de vaststelling van een maatregel betrokken is of dat het onwaarschijnlijk is dat zij hierbij niet betrokken is, mede gelet op de omvang van deze maatregel, de inhoud ervan of de eraan verbonden voorwaarden.

(172)

Voorts concludeert de Commissie in punt 79 van het besluit tot inleiding van de procedure dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de onderzochte maatregelen zonder enige betrokkenheid van de staat waren vastgesteld.

(173)

In reactie op het besluit tot inleiding van de procedure verklaren Italië en SACE dat geen van de vier maatregelen aan de staat is toe te rekenen, aangezien de besluiten door SACE zijn genomen, die volledig onafhankelijk van de staat handelde. Italië heeft aanvullende feitelijke gegevens en argumenten verstrekt ter ondersteuning van het feit dat de maatregelen niet zijn toe te rekenen aan de staat.

(174)

Om de door Italië aangevoerde rechtspraak te beoordelen zij erop gewezen dat met betrekking tot de zaak-Olympic Airways in het besluit van de Commissie de criteria van het arrest Stardust Marine weliswaar worden vermeld, maar niet concreet worden toegepast. Het Hof merkte op dat de Commissie gewoon had aangenomen dat de maatregel toe te rekenen was aan de Griekse staat, zonder haar hypothese met enige motivering te staven (129). Het Hof heeft de redenering van de Commissie dan ook beschouwd als ontoereikend om de toerekenbaarheid in dat geval vast te stellen, maar heeft niet geconcludeerd dat de maatregel op zich niet toerekenbaar is.

(175)

Met betrekking tot het door de Italiaanse autoriteiten aangevoerde arrest SIC-RTP (130) merkt de Commissie op dat het Hof in dit arrest de beoordeling van de Commissie heeft bevestigd, namelijk dat een aantal betwiste besluiten van de voorheen door de staat gecontroleerde onderneming Portugal Telecom (waarbij de laattijdige betaling van de bijdragen voor het gebruik van het televisieomroepnet door de publieke omroep RTP werd geaccepteerd) niet toerekenbaar waren aan de staat. Het arrest van het Hof is echter gebaseerd op de specifieke omstandigheden van het betrokken geval. In de zaak-SIC-RTP heeft het Hof met name opgemerkt, onder andere, dat de verzoekster de beoordeling van de Commissie niet betwistte, namelijk dat de betalingsfaciliteiten hoofdzakelijk toe te schrijven waren aan een geschil tussen de RTP en Portugal Telecom over het bedrag van de bijdrage (131). Bovendien heeft het Hof opgemerkt dat de Commissie had betoogd, zonder dat dit door de verzoekster werd betwist, dat het gedrag van Portugal Telecom na haar privatisering niet was gewijzigd (132). Het is derhalve duidelijk dat de beoordeling van het Hof betrekking had op een specifieke situatie die sterk verschilt van die in het onderhavige besluit.

(176)

In andere door Italië en SACE verstrekte documenten heeft de Commissie nog meer bewijselementen voor de toerekenbaarheid van de maatregelen gevonden. NET zoals in het besluit tot inleiding van de procedure worden ook in het onderhavige besluit de aanwijzingen van het arrest Stardust Marine toegepast om de toerekenbaarheid van de tweede, derde en vierde maatregel aan te tonen.

(177)

Hoewel SACE geen deel uitmaakt van de openbare administratie en zij geen openbaar gezag uitoefent, is de Commissie van mening dat de volgende algemene aanwijzingen aantonen dat de door SACE verleende steun toerekenbaar is aan de staat (133):

(178)

Naast de in overweging 177 genoemde algemene aanwijzingen kunnen ook andere specifieke aanwijzingen met betrekking tot de toekenningsvoorwaarden voor de tweede, derde en vierde maatregel worden vastgesteld:

(179)

Met betrekking tot de tweede maatregel heeft de dienst risicobeheer van SACE in een nota van 19 maart 2009 (147) (die bedoeld was om na te gaan of de uit het herverzekeringscontract voortvloeiende verwachte rentabiliteit van SACE in overeenstemming was met de aangegane risico's) een gunstig advies uitgebracht aan het management van SACE met betrekking tot de deelname aan het herverzekeringscontract. Tijdens de vergadering van 1 april 2009 heeft de raad van bestuur van SACE de deelname van SACE aan het schade-excedentcontract van SACE BT goedgekeurd voor het bedrag dat niet wordt gedekt door de herverzekeraars op de markt, tot een potentieel verlies van 48 miljoen EUR en onder dezelfde voorwaarden als de door de particuliere herverzekeraars geaccepteerde voorwaarden. Dankzij deze maatregel ten gunste van SACE BT zou de onderneming haar verzekeringscapaciteit kunnen handhaven, met name voor kleine en middelgrote ondernemingen (148).

(180)

Tot slot blijkt uit de door de Commissie in de overwegingen 177, 178 en 179 verstrekte beoordeling dat SACE nauwe banden heeft met de Italiaanse overheid en wordt gebruikt om functies op economisch gebied uit te oefenen die gewoonlijk onder de verantwoordelijkheid van de overheid vallen. Gezien het economische en politieke belang van de betrokken maatregelen en de nauwe banden tussen de staat en SACE is de Commissie van oordeel dat er voldoende elementen zijn om de tweede, derde en vierde maatregel als toerekenbaar aan de staat aan te merken.

(181)

Met betrekking tot de tweede maatregel merkt de Commissie op dat Italië heeft meegedeeld dat SACE op basis van haar statuten in de mogelijkheid verkeerde herverzekerings- en medeverzekeringscontracten te sluiten met andere particuliere verzekeraars dan SACE BT (149). Ondanks deze bepaling heeft Italië echter niet aangetoond dat SACE alle particuliere verzekeraars onder dezelfde voorwaarden een herverzekeringsdekking had kunnen bieden. Er is hoe dan ook aangetoond dat zij alleen met SACE BT een herverzekeringscontract heeft gesloten, en onder voorwaarden die niet marktconform waren. Het lijdt dus geen twijfel dat deze specifieke maatregel ten gunste van SACE BT selectief is.