27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/1

1.1

Het EESC acht het niet juist om de accijnstarieven automatisch aan te passen op basis van het inflatiecijfer dat vanaf 1992 in de EU-12 is geregistreerd. In de tussentijd zijn er immers nieuwe lidstaten bijgekomen: drie op 1 januari 1995, tien op 1 mei 2004 en nog twee op 1 januari 2007.

1.2

Om de gewenste harmonisatie in de EU-27 te bereiken, zou volgens het EESC ook moeten worden overwogen een maximumaccijnstarief af te spreken. Dit is de enige manier om smokkel en fraude in de toekomst efficiënt te bestrijden, de accijnstarieven dichter bij elkaar te brengen en aldus de totstandbrenging van een echte interne markt te bevorderen. Consumenten die alcoholhoudende dranken aanschaffen daar waar deze goedkoper zijn, mogen niet als smokkelaars worden afgeschilderd. De belangen van de consument kunnen het best worden beschermd door een geleidelijke harmonisatie.

1.3

Het EESC beveelt aan om de lidstaten expliciet te verbieden naast de normale regelingen voor accijnzen en BTW nog andere belastingen op consumptie te heffen, waarbij hiervoor zelfs soms de naam „Gemeenschapsbelasting” wordt gehanteerd, zoals bepaald door het Europese Hof van Justitie (1).

1.4

Het EESC acht art. 93 van het Verdrag, op basis waarvan de Raad met eenparigheid van stemmen bepalingen kan vaststellen betreffende de harmonisatie van de nationale wetgevingen inzake belastingen, niet gerechtvaardigd als rechtsgrondslag. De voorgestelde richtlijn harmoniseert namelijk helemaal niets, want de lidstaten behouden de vrijheid om hogere tarieven dan het minimumtarief vast te stellen.

1.5

De Commissie heeft het niet nodig geacht een effectbeoordeling te maken en de belanghebbenden te raadplegen, omdat haar voorstel maar van zeer beperkt belang zou zijn. Het EESC is het hier niet mee eens. Het heeft ter zake een hoorzitting gehouden waar alle deelnemers verzet tegen het Commissievoorstel aantekenden en erop aandrongen dat de Commissie voortaan wel een grondige effectbeoordeling maakt.

1.6

Het EESC verzoekt de Commissie het voorstel in te trekken en bij haar toekomstige werkzaamheden de verwijzingen naar de in Richtlijn 92/83 aangegeven codes van de gecombineerde nomenclatuur te actualiseren en de indelingsmethoden te herzien.

2.1

In het Voorstel voor een richtlijn van de Raad tot wijziging van Richtlijn 92/84/EEG betreffende de onderlinge aanpassing van de accijnstarieven op alcohol en alcoholhoudende dranken worden minimumaccijnstarieven voor alcohol en de diverse categorieën alcoholhoudende dranken vastgesteld. Overeenkomstig artikel 8 van laatstgenoemde Richtlijn moet de Commissie op gezette tijden de accijnstarieven bezien en een verslag indienen, en eventueel een voorstel tot wijziging van de Richtlijn.

2.2

In haar verslag van 26 mei 2004 concludeerde de Commissie dat de accijnstarieven in de lidstaten meer met elkaar in overeenstemming moeten worden gebracht om de interne markt beter te laten functioneren en om fraude en smokkel, die in de hand worden gewerkt doordat er in de lidstaten verschillende regelingen gelden, tegen te gaan. Naar aanleiding van de discussie over genoemd verslag heeft de Raad de Commissie verzocht „een voorstel te doen om de minimumaccijnzen aan te passen teneinde een vermindering van de reële waarde van de communautaire minimumtarieven te voorkomen, en daarbij te voorzien in overgangsperioden en afwijkingen voor lidstaten die problemen bij het verhogen van hun accijnzen zouden ondervinden; tevens dient de Commissie naar behoren rekening te houden met de algemene politieke gevoeligheid van deze specifieke kwestie.”

2.3

De Commissie stelt daarom een wijziging van de Richtlijn voor waarbij:

2.4

Zoals de Raad had gevraagd is het voorstel in hoofdzaak bedoeld om de reële waarde van de tarieven terug te brengen op het niveau van 1992. Hierdoor zal het volgens de Commissie mogelijk worden „de goede werking van de interne markt zonder fiscale grenzen te garanderen.”

3.1

Aangezien er geen effectbeoordeling is gemaakt, heeft het EESC het wenselijk geacht een hoorzitting te houden om van producentenverenigingen, consumentenorganisaties en vakbonden rechtstreeks te horen hoe zij over het richtlijnvoorstel denken. Bij die gelegenheid hebben alle deelnemers blijk gegeven van hun verbazing over het voorstel, dat er volgens sommige organisaties bovendien toe leidt dat de verschillende alcoholhoudende dranken nog meer ongelijk worden behandeld, met alle negatieve gevolgen van dien voor de dranken waarop accijns wordt geheven. Producenten van dranken die niet onder accijnsregelingen vallen, hebben het verzoek geuit om het huidige systeem (dat trouwens is vastgelegd in de overeenkomsten van het gemeenschappelijk landbouwbeleid) niet te veranderen.

3.2

De deelnemers aan de hoorzitting (2) waren het erover eens dat sociale en volksgezondheidsaspecten in aanmerking dienen te worden genomen, maar op het gebied van belastingheffing niet als uitgangspunt moeten gelden. Tegelijkertijd pleiten zij — net als het EESC — voor een campagne inzake „verantwoorde alcoholconsumptie” teneinde het gevaar van misbruik in te dammen. Ook is benadrukt dat de Europese industrie mondiaal marktleider is en als zodanig aanzienlijk tot het Europese BBP bijdraagt en een groot aantal directe en indirecte arbeidsplaatsen vertegenwoordigt.

3.3

Op het eerste gezicht lijkt het richtlijnvoorstel een routinemaatregel te betreffen, slechts bedoeld om de tarieven aan te passen aan de sinds 1993 opgetekende inflatiecijfers. Het gaat echter om een uitermate gecompliceerd en gevoelig onderwerp dat aantoont dat de lidstaten met hun uiteenlopende beleidsmaatregelen en belangen nog lang niet gewonnen zijn voor een hoge mate van fiscale convergentie binnen de EU. Het EESC heeft zich meermaals uitgesproken vóór fiscale harmonisatie, een onmisbaar instrument om de consument daadwerkelijk te laten profiteren van de voordelen van de interne markt.

3.4

Onderhavig richtlijnvoorstel stond op de agenda van de ECOFIN-vergaderingen van 7 en 28 november 2006, waarop tussen de lidstaten opnieuw eindeloze discussies op gang zijn gekomen. Grotendeels ontstond weer dezelfde situatie die in 1992 tot de vigerende Richtlijn heeft geleid, waarmee men er uitsluitend in geslaagd is minimumtarieven vast te stellen zonder dat de mogelijkheid is geschapen een gezamenlijke aanpak uit te werken om de accijnstarieven te harmoniseren en meer met elkaar in overeenstemming te brengen.

3.5

Bekijkt men de accijnstarieven van naderbij, dan blijken er enorme verschillen tussen lidstaten te bestaan. In het verslag van 26 mei 2004 is vermeld welke maatregelen er voor de verschillende categorieën zijn toegepast door de 25 lidstaten en door de toenmalige kandidaat-lidstaten Bulgarije en Roemenië (3), die op 1 januari 2007 zijn toegetreden. Tussen de hoogste en de laagste tarieven is er een verschil van ca. 1 100 %!

3.6

Ter illustratie: voor wijn lopen de tarieven uiteen van 0 tot 273 €; voor mousserende wijn van 0 tot 546 € per hl; voor bier van 0,748 per graad Plato (4), d.w.z. 1,87 €, tot 19,87 € per hl/procent alcohol; voor mousserende en niet-mousserende tussenproducten van 45 tot 497 € per hl; voor absolute alcohol van 550 tot 5.519 € per hl, hetgeen voor alcoholhoudende dranken van 40° overeenkomt met een bedrag van 220 tot 2.210 € per hl.

3.7

Met de door de Commissie voorgestelde aanpassing van de minimumtarieven zou het verschil tussen de door de landen gehanteerde tarieven afnemen van 1 100 % tot een percentage dat tussen 800 en 1 000 schommelt. Dat dankzij deze maatregel de goede werking van de interne markt wordt gegarandeerd, zoals de Commissie pretendeert, is dus op zijn minst een zeer boude bewering! Om echt tot een doeltreffend resultaat te komen, zou er volgens het EESC naast het minimumtarief ook een maximumtarief moeten worden ingevoerd. Dit is de enige manier om smokkel en fraude in de toekomst te bestrijden.

3.8

Even weinig overtuigend is de bewering dat de aanpassing van de minimumtarieven aan de inflatiecijfers niet tot een verhoging van de reële waarde leidt. Voor de volledigheid had de Commissie een dynamisch overzicht moeten verschaffen van de manier waarop de accijnzen zich in de lidstaten hebben ontwikkeld vanaf 1985, toen het voorstel voor harmonisatie in een Witboek werd gepresenteerd. Op enkele uitzonderingen na is het concrete resultaat hiervan namelijk dat de reële waarde van de accijnzen in de lidstaten na het verstrijken van de voor sommige landen geldende uitzonderingsregeling is gestegen. Het Comité heeft bezwaar tegen alle nationale praktijken waarmee er, naast de accijnzen, andere vormen van belastingheffing zijn bijgekomen, soms zelfs onder de noemer van „Gemeenschapsbelasting”.

3.9

Bovengenoemde ontwikkeling wordt bevestigd in een in opdracht van de Commissie zelf uitgevoerde studie (5) waaruit blijkt dat op drie na alle lidstaten hun accijnzen jaarlijks of om de paar jaar hebben verhoogd.

3.10

In dezelfde studie, die rekening hield met de elasticiteit van de vraag ten opzichte van de prijzen, wordt erop gewezen dat als de minimumtarieven worden aangepast aan de inflatie,

3.11

Het zou interessant zijn om deze studie, die betrekking heeft op de EU-15, te vergelijken met de effecten van de verschillen in minimumtarieven in de EU-27.

3.12

Het EESC vraagt zich af of de Commissie ten aanzien van dit als uitermate gevoelig bestempelde thema louter als boekhouder moet blijven opereren, of juist — in overleg met de lidstaten — voorstellen moet indienen waarmee de concurrentieverstoringen die het gevolg zijn van de instandhouding van zùlke uiteenlopende fiscale regels, echt kunnen worden verlicht.

3.13

Voorts heeft de Commissie bij de formulering van de voorstellen tot wijziging van de Richtlijn verzuimd om rekening te houden met het feit dat in 1992, toen de Europese Gemeenschap uit 12 landen bestond, de pro-capita-inkomensverschillen niet van zodanige aard waren dat de gehanteerde tarieven de producten waarop ze betrekking hadden echt duur maakten. In de EU-27 echter, waar de loon- en pensioenniveaus sterk uit elkaar lopen, is het niet rechtvaardig om voor nieuwe en oude lidstaten over één en dezelfde fiscale maatregel te blijven praten, omdat deze uitsluitend de lagere inkomens treft. Voor werknemers en gepensioneerden met een inkomen van 100 tot 150 € per maand, die al te maken hebben gekregen met een alcoholaccijnsverhoging van 50 tot 400 %, zal een verdere verhoging met 31 % zeker negatief uitwerken op de consumptie van de huishoudens in kwestie. In de ogen van het EESC is het niet juist om de accijnstarieven automatisch aan te passen op basis van het inflatiecijfer dat vanaf 1992 in de EU-15 is geregistreerd, juist omwille van het feit dat er in de tussentijd 12 nieuwe EU-landen zijn bijgekomen.

3.14

Op een gering aantal uitzonderingen na druist de voorgestelde automatische aanpassing dus in tegen alle anti-inflatiemaatregelen van de lidstaten, die de bestaande regelingen voor de indexering van lonen en pensioenen sindsdien hebben afgeschaft. De Commissie legt niet goed uit waarom zo'n regeling alleen voor taksen en accijnzen in stand moet worden gehouden.

3.15

Het EESC vindt juist dat de huidige regeling volledig tekortschiet en beschouwt de aanpassing aan het inflatiecijfer (van de EU van 12, 25 of 27 lidstaten?) als een maatregel die met name de lagere inkomensgroepen onnodig treft, zoals alle indirecte belastingen die geen rekening houden met het daadwerkelijke inkomen van de belastingbetaler.

3.16

In tal van lidstaten is de consumptie van alcoholhoudende dranken, mits in matige vorm, verbonden met de cultuur en de geschiedenis van het land. Soms gaat het daarbij om wijn, soms om andere dranken. Derhalve dient dit vraagstuk — weliswaar met inachtneming van zijn uiteenlopende aspecten — in een breed perspectief te worden gezien.

3.17

Het EESC respecteert dat bepaalde landen voor een streng fiscaal beleid ten aanzien van alcohol en tabaksproducten hebben gekozen, waarschijnlijk om misbruik bij met name jongeren tegen te gaan. Sommige lidstaten hebben verklaard dat in hun fiscale beleid rekening dient te worden gehouden met de volksgezondheid, maar deze vrije beslissingen mogen de keuzes en drijfveren van andere lidstaten niet beïnvloeden.

3.18

Over deze materie heeft het EESC al eerder een grondig advies (7) uitgebracht, waarin het zegt: „Misbruik kan het best worden aangepakt via onderwijs, voorlichting en opleidingsprogramma's die in de eerste plaats op de misbruikers zelf zijn gericht.”

3.19

Naar het oordeel van het EESC gelden niet langer de omstandigheden van art. 93 van het Verdrag, op grond waarvan de Raad met eenparigheid van stemmen bepalingen kan vaststellen betreffende harmonisatie van belastingwetgevingen die nodig is om de interne markt binnen de in art. 14 gestelde termijn tot stand te brengen of beter te doen functioneren. Feit is dat verhoging van de minimumaccijnzen niet bijdraagt tot harmonisatie, maar slechts een minimumbasis vaststelt die iedere lidstaat ongelimiteerd kan verhogen. Sinds Richtlijn 92/84 EEG is goedgekeurd, zijn de werkelijke tarieven steeds verder uit elkaar gaan lopen, waarmee is aangetoond dat de Richtlijn niet voor harmonisatie heeft kunnen zorgen.

4.1

De grote verschillen in belastingniveaus staan niet alleen de goede werking van de interne markt in de weg, maar leiden er ook toe dat mensen sterk geneigd zijn om accijnzen te ontduiken. Zij doen dit ofwel gedeeltelijk, door producten in een andere lidstaat te betalen dan waar zij geconsumeerd worden, ofwel volledig, door producten uit derde landen te importeren of goederen om te leiden onder een stelsel van belastingopschorting.

4.2

Met de opkomst van e-commerce is een nieuwe bron van potentiële fiscale fraude ontstaan, aangezien verkoop op afstand niet kan worden gecontroleerd en er geen gecoördineerd beleid ter bestrijding van alcoholaccijnsfraude bestaat. Dit komt mede doordat sommige lidstaten deze fraude niet als een probleem beschouwen en het verschijnsel vrijwel uitsluitend de gebieden met hogere belastingen betreft.

4.3

Sinds de uitbreiding liggen er aan de buitengrenzen van de EU landen waar het belastingniveau veel lager is dan gemiddeld in de Unie het geval is. Hierdoor is het fraudepotentieel exponentieel gestegen. In sommige van die landen bestaat er veel corruptie, ook bij de douane. De maatregelen ter bestrijding van smokkel moeten nog meer worden versterkt. Als de accijnsverhogingen worden goedgekeurd zoals is voorgesteld, zullen de winstmarges van de internationale smokkelaars alleen nog maar groter worden.

4.4

De EU heeft het vraagstuk van de fraudebestrijding m.b.t. accijnsproducten aangepakt met de Richtlijn 92/12/EEG van de Raad van 25 februari 1992 betreffende de algemene regeling voor accijnsproducten, het voorhanden hebben en het verkeer daarvan en de controles daarop. Vanwege de teleurstellende resultaten is deze Richtlijn gewijzigd bij Richtlijn 2004/106/EG van de Raad van 16 november 2004, die tegelijkertijd ook Richtlijn 77/799/EEG betreffende de wederzijdse bijstand van de bevoegde autoriteiten van de lidstaten op het gebied van de directe belastingen, bepaalde accijnzen en heffingen op verzekeringspremies wijzigt.

4.5

Het EESC heeft al in een eerder advies (8) aangegeven wat er moet gebeuren om fraude doeltreffend te kunnen bestrijden: „Het spreekt in dit verband voor zich dat de administratieve samenwerking en de uitwisseling van accijnsgerelateerde informatie tussen lidstaten moet worden gemoderniseerd, versterkt, vereenvoudigd en efficiënter worden gemaakt.”

4.6

In hetzelfde advies werd het volgende benadrukt: „Opnieuw worden de potentiële voordelen van een doeltreffender werking van de interne markt en in het onderhavige geval van de procedures voor het opsporen en bestrijden van belastingfraude en -ontduiking, beperkt door bescherming van de nationale belangen.” En ook: „Het lijdt geen twijfel dat veel frauduleuze praktijken rechtstreeks verband houden met de soms aanzienlijke verschillen tussen de in de lidstaten toegepaste accijnstarieven.”

En verder: „Het EESC neemt de gelegenheid te baat om opnieuw te herinneren aan de beperkingen van het unanimiteitsbeginsel, dat momenteel van kracht is bij de meeste besluiten over communautaire belastingwetgeving, en herhaalt zijn standpunt dat dit vervangen moet worden door besluiten waarbij met — desnoods gekwalificeerde — meerderheid van stemmen wordt beslist, wanneer het gaat om belastingen die de concurrentieverhoudingen op de interne markt beïnvloeden of die concurrentiedistorsies veroorzaken.”

4.7

In de loop der jaren heeft het EESC herhaaldelijk tot uitdrukking gebracht dat het zijns inziens van fundamenteel belang is om:

4.8

Ter illustratie enkele voorbeelden: in Zweden is er in 2004 door reizigers of smokkelaars ongeveer 164 mln liter bier ingevoerd, bijna evenveel als de 173 mln die het staatsmonopolie (Systembolaget) heeft verkocht. De Zweedse overheid is hierdoor een bedrag van ca. 190 mln euro aan accijns- en BTW-inkomsten misgelopen. Dergelijke aankopen zijn sinds 2002 met 40 % gestegen als gevolg van de afschaffing van de speciale regeling waarmee beperkingen werden opgelegd aan aankopen in het buitenland. Naar schatting is de smokkel de voorbije twee jaar verdubbeld. Volgens andere schattingen is er in Denemarken 95 mln liter bier ingevoerd door reizigers die hun bierinkopen in Duitsland hadden gedaan. Wanneer men daar 10 % aan smokkelwaar bij optelt, moet men concluderen dat over naar schatting 30 % van de hoeveelheid in Denemarken geconsumeerd bier geen Deense belasting is geheven. In Finland is in 2005 door reizigers 42 mln liter ingevoerd, d.w.z. 10 % van het totaal. Hiermee heeft de staat ruim 50 mln euro aan belastinginkomsten gederfd. In Oostenrijk wordt 30 miljoen liter ingevoerd door reizigers die in Duitsland en Tsjechië zijn wezen winkelen. In het Verenigd Koninkrijk wordt er — de grootscheepse smokkel buiten beschouwing gelaten — 100 miljoen liter ingevoerd door grensoverschrijdende reizigers (9).

5.1

In het verslag uit 2004 belicht de Commissie een aantal problemen die bij de tenuitvoerlegging van Richtlijn 92/84/EEG zijn gerezen. Met name wijst zij op de volgende drie punten:

5.2

Wat het eerste punt betreft, stelt de Commissie voor niet langer de mogelijkheid te laten bestaan om mousserende en niet-mousserende wijnen verschillend te belasten, met het argument dat mousserende wijnen niet meer als luxeproducten beschouwd worden en dat de aanleiding voor dit onderscheid daarmee dus vervalt (het is eerder zo dat bepaalde niet-mousserende wijnen nu onder die categorie vallen!).

5.3

Ten aanzien van het tweede punt stelt de Commissie de lidstaten voor zich niet langer te baseren op de codes van de gecombineerde nomenclatuur zoals die stonden omschreven in artikel 26 van Richtlijn 92/83 (betreffende de structuur van de accijns) en die van kracht werden op de dag waarop deze richtlijn werd vastgesteld, maar op zo recent mogelijke GN-codes, waarbij besluiten tot wijziging voortaan zullen worden goedgekeurd overeenkomstig artikel 24 van richtlijn 92/12/EEG (met hulp van een accijnscomité, zoals ook het geval is bij energieproducten).

5.4

Het derde punt gaat in op de door vele handelaars gesignaleerde problematiek, namelijk dat de richtlijn in te algemene bewoordingen is opgesteld en niet specifiek aangeeft hoeveel gedistilleerde alcohol er maximaal mag worden toegevoegd aan „andere gegiste dranken”. De Commissie stelt nu voor de indeling van alcoholhoudende dranken in verband met de berekening van de accijns minder afhankelijk te maken van de GN-indeling.

5.5

Het EESC is van oordeel dat de door de sector aangevraagde wijzigingen die tot vereenvoudiging en concurrentiebescherming strekten, steekhoudend en coherent waren. Het is het in dat verband eens met de destijds door de Commissie geformuleerde voorstellen en vraagt zich dan ook af waarom dit niet heeft geleid tot een dienovereenkomstige wijziging van Richtlijn 92/83/EEG.

5.6

Het EESC pleit voor de intrekking van dit richtlijnvoorstel en beveelt tegelijkertijd aan om de door de Commissie voorgestelde wijzigingen op Richtlijn 92/83/EEG goed te keuren.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/8

1.1

Het Comité staat positief tegenover het voorgesteld vijfjarig statistisch programma (2008 — 2012) en is het met de Commissie eens dat geharmoniseerde en vergelijkbare statistieken onmisbaar zijn voor het begrip van de burgers van het integratieproces, hun betrokkenheid bij de desbetreffende discussie en die van de economische actoren bij de interne markt.

1.2

Zowel Eurostat als de nationale statistische instanties dienen binnen de budgettaire mogelijkheden te beschikken over de beste menselijke en materiële hulpbronnen, omdat een steeds groter beroep op hen wordt gedaan en in verband met het belang van de Unie als „global player”.

1.3

Voorts moet er meer aandacht uitgaan naar aspecten die verband houden met het welzijn van de Europese burgers en daarom stelt het Comité voor om het programma met de volgende gebieden aan te vullen:

1.4

Het programma is van groot belang met het oog op de verwezenlijking van de doelstellingen van Lissabon en daarom valt het te betreuren dat erin onvoldoende aandacht wordt besteed aan de verbetering van de statistische informatie over onderwijs en beroepsopleiding.

1.5

Verder verdient het aanbeveling om statistische informatie te verschaffen over de sociale economie, die binnen de Unie een steeds grotere plaats inneemt.

1.6

Er zijn ook gebieden waarop de huidige informatievoorziening via het programma zou moeten worden verbeterd, zoals:

1.7

Het Comité herinnert aan het Verdragsvoorschrift dat „De productie van communautaire statistieken (…) geen buitensporige lasten voor de economische actoren met zich mee (mag) brengen” (1). Dit vereist dat:

1.8

Statistieken aangaande de buitenlandse handel: er zijn, te corrigeren, verschillen geconstateerd tussen enerzijds de cijfers met betrekking tot de export van land A naar land B en anderzijds de cijfers met betrekking tot de import van land B uit land A.

1.9

Gegeven de diversiteit die de EU met haar 27 lidstaten belichaamt moet er toch echt worden toegewerkt naar een zo goed mogelijke coördinatie op het gebied van statistische terminologie.

1.10

Met het oog op neutralere statistische data en de in de gedragscode vervatte beginselen (onder meer vertrouwelijkheid) dienen de activiteiten te worden gecontroleerd van particuliere agentschappen die, al dan niet direct, binnen het Europees Statistisch systeem (ESS) opereren.

2.1

Verordening (EG) nr. 322/97 van de Raad (2) bevat de verplichting (3) om een communautair statistisch meerjarenprogramma op te stellen waarin richtsnoeren, voornaamste sectoren en doelstellingen van de geplande maatregelen voor ten hoogste vijf jaar moeten worden omschreven. Voorts is dat programma het raamwerk voor de productie van alle EG-statistieken. Het programma wordt uitgevoerd via jaarlijkse werkprogramma's, waarin voor elk jaar gedetailleerdere doelstellingen zijn vastgelegd, en via specifieke wetgeving voor belangrijke maatregelen. Over het programma moet een tussentijds voortgangsverslag worden uitgebracht en na afloop van de periode moet een formele evaluatie worden opgesteld.

2.2

In deze context heeft het op artikel 285 van het EG-Verdrag gebaseerde voorstel tot doel een uitgebreid strategisch programma voor officiële communautaire statistieken vast te stellen. Dit heeft betrekking op de aanmaak van producten en diensten en de verstrekking van de gegevens aan de gebruikers, de verbetering van de kwaliteit van de statistieken en de verdere ontwikkeling van het Europees statistisch systeem (4).

2.3

Het voornaamste doel van officiële communautaire statistieken is om op regelmatige basis de ontwikkeling, monitoring en evaluatie van het communautaire beleid te ondersteunen met betrouwbare, objectieve, vergelijkbare en coherente feitelijke informatie. Op sommige gebieden maken de communautaire instellingen voor het beheer van belangrijke beleidsgebieden ook rechtstreeks gebruik van de statistische informatie.

2.4

Het programma 2008-2012 is gebaseerd op de volgende beleidsprioriteiten:

2.5

De lidstaten, de EER-landen, de kandidaat-lidstaten en de technische werkgroepen van het ESS waren bij de opstelling van het voorstel betrokken. Bij de raadpleging werd advies uitgebracht over het voorstel van het Europees Raadgevend Comité voor statistische informatie op economisch en sociaal gebied (CEIES) (5) en dat van het Comité voor monetaire, financiële en betalingsbalansstatistiek (CMFB) (6).

2.6

Wat de aanpak betreft, waren er twee opties — „beperkt” tegenover „uitgebreid”, en de Commissie heeft in het licht van de volgende drie factoren voor de tweede gekozen: de capaciteit van het ESS om statistieken van voldoende kwaliteit te leveren, de kosten ten laste van de lidstaten die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de statistische maatregelen en de belasting die het beantwoorden van enquêtes voor ondernemingen en huishoudens oplevert.

3.1

Het Comité heeft zich reeds verschillende malen uitgesproken over de statistische programma's (7) en over diverse beleidsaspecten van het statistisch beleid van de Unie. Over het algemeen volgde het daarbij dezelfde lijn: het wees op het belang van het statistische systeem voor het bereiken van de economische, sociale en politieke doelstellingen van de Unie en de noodzaak om Eurostat, hoeksteen voor het functioneren van het systeem, te ondersteunen en te versterken, alsook, binnen de bevoegdheidssfeer van de lidstaten, hetzelfde ten aanzien van de nationale statistische instanties te doen.

3.2

Het Comité herhaalt dat hier en vestigt voorts de aandacht op drie aspecten die nopen tot een zo goed mogelijk statistisch stelsel: de rol van de Unie als „global player”, de verwezenlijking van de doelstellingen van Lissabon en de uitbreiding, die resulteerde in de tot nog toe ongekende uitdaging om de statistieken van 27 landen te coördineren. Samengevat: het efficiënt functioneren van het statistisch systeem is een van de doorslaggevende factoren voor het succes van de EU.

3.3

Voorgesteld wordt om voor het programma 2008-2012 274,2 miljoen euro ter beschikking te stellen (in vergelijking met het vorige vijfjarige programma een verhoging 24,3 %). Er dient echter rekening te worden gehouden met andere aspecten die niet door dit bedrag worden gedekt (8). Worden de administratieve uitgaven en de cofinanciering door andere instanties en de lidstaten meegeteld, dan komt het bedrag uit op 739,34 miljoen euro.

3.4

Statistische „governance”. Krachtens de praktijkcode (9) zullen de nationale en communautaire statistische instanties:

3.5

Het voorgestelde programma is gericht op 32 algemene onderwerpen (uitgewerkt in bijlage I) en ongeveer 90 doelstellingen en concrete maatregelen (bijlage II), die betrekking hebben op zowel algemeen beleid als op 18 concrete en specifieke beleidsterreinen van de Unie.

3.5.1

Er worden maatregelen op vooral de volgende beleidsterreinen voorgesteld:

4.1

Gegeven de ambitieuze doelstellingen van het programma, dat nu ook betrekking heeft op de nauwe coördinatie tussen Eurostat en de statistische instanties van 27 lidstaten, moet het werk aan de statistieken op de eerste plaats komen en dienen de beschikbare, schaarse, middelen optimaal te worden gebruikt.

4.2

Weliswaar wordt dit ook in artikel 4 van het voorstel opgemerkt, maar de Commissie draagt geen criteria of gronden voor prioriteitenstelling aan. Dat valt ook moeilijk te doen wanneer zij tegelijkertijd gewag maakt van de noodzaak werkterreinen te versterken of nieuwe activiteitengebieden te ontginnen.

4.3

Wel kan het Comité zich in de volgende opmerking van de Commissie vinden: „Dankzij de snelle ontwikkeling van de capaciteit en de beschikbaarheid van internet wordt dit medium in de toekomst het voornaamste instrument voor gegevensverspreiding. De potentiële gebruikersgemeenschap zal hierdoor sterk groeien en zo zullen nieuwe verspreidingsmogelijkheden worden gecreëerd.” (10) Om dit doel te verwezenlijken, en met het oog op het feit dat de websitepagina's van Eurostat een onderdeel van het imago van de Unie vormen, moeten de gegevens zo eenvoudig en lezersvriendelijk mogelijk worden gepresenteerd als technologisch mogelijk is.

4.4.1

Ook is het Comité ermee eens dat de samenwerking tussen Eurostat en de nationale statistische instanties moet worden geïntensiveerd (11). Dit wordt in het voorstel echter op geen enkele concrete wijze uitgewerkt.

4.5

Reikwijdte en prioriteiten in verband met de Europese statistieken. Het Comité wijst er nadrukkelijk op dat uit de in par. 3.5.1 van dit advies opgesomde reeks maatregelen blijkt dat het statistisch systeem voornamelijk op economische onderwerpen is gericht en er te weinig aandacht bestaat voor sociale aspecten, die een toch directe impact op het leven van de Europese burger hebben. Ook wijst het Comité erop dat het sociaal beleid niet apart wordt behandeld, zoals andere beleidsterreinen, maar samen met onderwijs, beroepsopleiding en jeugd onder één titel is gebracht.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/11

1.1

Institutionele, economische en maatschappelijke actoren dienen over hoogwaardige en betrouwbare statistische gegevens te beschikken om de doeltreffendheid van gemaakte wetgevingskeuzes te kunnen evalueren en besluiten voor de toekomst te kunnen nemen.

1.2

Voor het voeren van een optimaal beleid is het immers absoluut noodzakelijk om een zo nauwkeurig en waarheidsgetrouw mogelijk beeld van de bestaande situatie te hebben.

1.3

Dit geldt vooral ook voor statistische gegevens over de werkgelegenheidssituatie in Europa. Deze zijn belangrijk om te kunnen analyseren in hoeverre de lidstaten vooruitgang boeken bij de verwezenlijking van de doelstellingen van de Lissabonstrategie.

1.4

Om inzicht te krijgen in het wel en wee van de arbeidsmarkt in de EU is het van groot belang te weten hoeveel vacatures er in de verschillende sectoren en regio's bestaan. De openstaande arbeidsplaatsen weerspiegelen de conjunctuurschommelingen per bedrijfstak. Aan de hand van de desbetreffende gegevens kan bepaald worden in welke Europese regio's er sprake is van een groot tekort aan arbeidskrachten of — omgekeerd — van een aanzienlijke economische en banengroei.

1.5

Vacatures worden opgenomen in de reeks voornaamste Europese economische indicatoren (VEEI's). Gegevens hierover die op korte termijn beschikbaar zijn, vormen tevens een nuttige indicator voor de Europese Centrale Bank (ECB) en de Europese Commissie om te bepalen hoe bepaalde sectoren er in economisch opzicht voor staan en om besluiten inzake het monetaire beleid af te wegen.

1.6

Tijdens de Europese Raad van maart 2005 is afgesproken om de Lissabonstrategie nieuw leven in te blazen. Een van de topprioriteiten daarbij is het scheppen van meer en betere arbeidsplaatsen. Hierdoor is het vanzelfsprekend nog noodzakelijker geworden om de statistische informatie over de vraag naar arbeidskrachten te verbeteren.

1.7

In het licht van de Europese werkgelegenheidsstrategie vereisen de geïntegreerde richtsnoeren voor groei en werkgelegenheid 2005-2008 en de globale richtsnoeren voor het economisch beleid (GREB) dat er in Europees verband gegevens worden samengebracht over de vacatures per economische sector, zodat omvang en structuur van de vraag naar arbeidskrachten kunnen worden geanalyseerd.

1.8

De beschikbaarheid van betrouwbare en regelmatig bijgewerkte statistische gegevens maakt het de afzonderlijke lidstaten tevens mogelijk om de arbeidsmarkt te evalueren en vervolgens hun arbeidsmarktbesluiten, ook op regionale basis, daarop af te stemmen.

2.1

Nationale gegevens over vacatures en bezette posten worden sinds 2003 verzameld op basis van een gentlemen's agreement, d.w.z. een informele overeenkomst. Deze heeft de lidstaten weliswaar de nodige flexibiliteit en onafhankelijkheid gegarandeerd, maar heeft niet in alle behoeften van de gebruikers voorzien.

2.2

Vier lidstaten hebben de desbetreffende gegevens niet aan Eurostat verstrekt. De wel verschafte gegevens zijn niet altijd helemaal vergelijkbaar. Wat de verzameling van kwartaalgegevens betreft, wordt allesbehalve voldaan aan de eisen die ECB en Commissie stellen op het gebied van dekking, actualiteit en harmonisatie.

2.3

Met verordeningsvoorstel COM(2007) 76 final, dat op initiatief van het Comité voor de werkgelegenheid is ontstaan, beoogt de Commissie daarom een regeling in te voeren waarmee vergelijkbare statistische gegevens over vacatures binnen vastgestelde termijnen kunnen worden vergaard.

2.4

Tijdens de voorbereiding van onderhavig voorstel, waarbij ook deskundigen en het Comité statistisch programma (CSP) zijn geraadpleegd, zijn diverse opties overwogen. De uiteindelijk gekozen optie houdt in dat het verzamelen van jaarlijkse structuurgegevens op korte termijn wordt voortgezet op basis van het gentlemen's agreement.

2.5

Centraal in het verordeningsvoorstel staan dan ook bepalingen over het vergaren van statistische kwartaalgegevens over vacatures. Aan de hand van de ervaringen met deze verordening zal worden nagegaan of er in de toekomst een nieuwe verordening kan worden vastgesteld waarmee aan de behoefte aan jaargegevens wordt tegemoetgekomen.

2.6

Om de mate van detaillering per economische activiteit te bepalen, moet de thans geldende versie van het gemeenschappelijk classificatiesysteem voor economische activiteiten in de Gemeenschap (NACE) worden toegepast.

2.7

Waar mogelijk en met inachtneming van bepaalde kwaliteitsnormen, mogen de lidstaten voor de productie van gegevens administratieve bronnen gebruiken en het aantal te bestrijken economische activiteiten beperken, om de lasten voor het bedrijfsleven te verlichten (art. 5).

2.8

De Commissie stelt voor (art. 8) dat er een reeks haalbaarheidsstudies wordt verricht door de lidstaten die problemen hebben met het verstrekken van gegevens over:

2.9

Volgens het voorstel zullen de lidstaten in de beginfase (de eerste drie jaar) financiële steun van de EU krijgen uit hoofde van PROGRESS (1), het communautaire programma voor werkgelegenheid en maatschappelijke solidariteit (art. 9); zo kan er in de sector gegevensvergaring voor innovatie en verbetering worden gezorgd en kunnen de op grond van het gentlemen's agreement reeds begonnen werkzaamheden worden voltooid.

3.1

Het EESC onderstreept dat het van groot belang is om over EU-werkgelegenheidsstatistieken te beschikken die zo coherent en betrouwbaar mogelijk zijn. Daarom waardeert en steunt het de inspanningen van de Commissie om een rechtskader te scheppen waarmee in Europees verband actuelere, vergelijkbare en relevante statistische gegevens over vacatures kunnen worden vergaard.

3.2

Om de economische en vooral de werkgelegenheidsdoelstellingen van de Lissabonstrategie te kunnen halen, is er constante en efficiënte statistische ondersteuning nodig voor alle gebruikers van statistieken en voor de economische, maatschappelijke en institutionele betrokkenen, zowel op Europees als nationaal niveau.

3.3

Het EESC stemt ook in met de keuze voor een verordening als rechtsinstrument. Zoals voor de meeste initiatieven op statistisch gebied geldt, is het immers de bedoeling dat de voorgestelde bepalingen in de gehele EU nauwkeurig en uniform worden toegepast.

3.4

Er is voor gekozen om alleen het verzamelen van kwartaalgegevens onder de voorgestelde verordening te laten vallen en het vergaren van jaarlijkse structuurgegevens voort te zetten uit hoofde van het informele akkoord. Deze keuze is ongetwijfeld ingegeven door de wens om geleidelijk over te schakelen van gegevensverzameling op basis van het informele akkoord naar gegevensverzameling op grond van een Europese verordening. In de overgangsperiode moeten de behaalde resultaten voortdurend tegen het licht worden gehouden. Het EESC zou graag zien dat er in de nabije toekomst een vollediger en betrouwbaarder overzicht kan worden gekregen wat zowel de jaar- als de kwartaalgegevens over het Europese arbeidsmarktpotentieel betreft.

Het EESC betreurt dat er nog geen effectrapportage is gemaakt, maar verwacht van de Commissie dat zij hiertoe zal overgaan voordat een bijbehorende uitvoeringsverordening wordt goedgekeurd. In principe zullen de kosten en rompslomp voor de Europese ondernemingen namelijk toenemen, zonder dat er reducties voor andere onderzoeksactiviteiten tegenover staan.

3.5

Tegen de achtergrond van de noodzaak om de gegevensverzameling te vereenvoudigen en de kosten te verminderen, vindt het EESC echter dat er een niet zo duidelijke keuze is gemaakt. Deze houdt in dat gegevensverzameling in seizoensafhankelijke sectoren facultatief is. Het gaat hierbij met name om landbouw, visserij en bosbouw.

3.6

Indien er correctieprocedures voor seizoensinvloeden worden toegepast, kan men zich afvragen in hoeverre dergelijke statistieken nog betrouwbaar zijn. In andere bedrijfstakken (textielsector, agro-industrie, toerisme, enz.) en bij de overheid bestaan seizoensgebonden arbeidsovereenkomsten immers al jaren.

3.7

Hierbij komt dat er in alle EU-landen op grond van de arbeidsovereenkomsten heden ten dage tientallen mogelijke vormen van arbeidsverhoudingen bestaan. Daarom is het van belang te weten om welk soort vacature het gaat (contracten voor bepaalde of onbepaalde duur, deeltijdarbeid, werk op projectbasis, samenwerkingscontracten, enz.).

3.8

Als er een waarheidsgetrouwer beeld bestaat van de arbeidsmarktmogelijkheden en van de trends en zwakke punten in bepaalde sectoren en regio's, wordt het mogelijk om de aandacht meer te richten op de strategieën die ten uitvoer moeten worden gelegd om de Lissabondoelstellingen te verwezenlijken.

3.9

Mede daarom is het EESC van mening dat raadpleging en rechtstreekse participatie van de Europese sociale partners juist ook op deze gebieden noodzakelijk zijn.

Het EESC is ermee ingenomen dat het Europees Parlement toetsingsbevoegdheden heeft ten aanzien van onderhavig voorstel, dat onder de procedure van medebeslissing met het EP valt. Uitvoeringsmaatregelen zullen worden onderworpen aan een comitéprocedure, nl. de regelgevingsprocedure met toetsing, overeenkomstig de werkwijze die in de Raadsbesluiten 1999/468/EG en 2006/512/EG is uiteengezet.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/13

1.1

Bij Verordening (EG) nr. 1059/2003 van het Europees Parlement en de Raad is een gemeenschappelijke nomenclatuur van territoriale eenheden voor de statistiek (de „NUTS” genoemd) voor de lidstaten opgesteld.

1.2

De verordening is in 2005 gewijzigd naar aanleiding van de uitbreiding van de EU met tien nieuwe lidstaten. In verband met de toetreding van Bulgarije en Roemenië is een nieuwe wijziging noodzakelijk en wordt voorgesteld het overzicht van de territoriale eenheden in deze nieuwe lidstaten in een bijlage bij de verordening op te nemen.

2.1

Het EESC neemt kennis van het Commissievoorstel. Gezien het feit dat deze wijziging voortvloeit uit de toetreding van nieuwe lidstaten en ze verder van puur technische aard is, spreekt het voor zich dat het EESC zijn goedkeuring hecht aan dit voorstel.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/14

1.1

De Richtlijn betreffende diensten op de interne markt (1) strekt ertoe om, overeenkomstig de strategie van Lissabon, concurrentievermogen, groei en werkgelegenheid te bevorderen. Zij heeft tevens een stevige discussie over de vormgeving van de vrijheid van dienstverlening losgemaakt. Strijdpunten waren en zijn de impact op de nationale arbeidsmarkten, sociale voorwaarden en eisen in verband met consumentenbescherming. Het Comité is in zijn advies van februari 2005 (2) uitvoerig op het ontwerp van de Commissie ingegaan. Daarom vormt de tekst van de richtlijn geen onderwerp van dit advies, maar wel behandelt het Comité hier het effect op werkgelegenheid en consumentenbelangen dat van de nagestreefde invoering van een interne-dienstenmarkt te verwachten is.

1.2

De vrijheid van dienstverlening is als een van de vier interne-marktvrijheden in het EU-Verdrag verankerd en reeds sinds lang een politiek feit. Zoals uit de richtlijn blijkt, wil de Commissie een einde maken aan alle belemmeringen voor het verlenen van diensten. Daarbij gaat het deels indirect om aspecten van de arbeidsmarkt of consumentenbescherming. Naarmate de vrijheid van dienstverlening in de praktijk concreet gestalte krijgt, worden de verschillen tussen de nationale systemen duidelijker en tastbaarder. Daarnaast bestaan er relatief weinig EU-wijde regelingen voor de bescherming van de belangen van werknemers en consumenten. Nationale, veelal onderling zeer uiteenlopende juridische, sociale en arbeidsvoorwaarden spelen in dit verband vaak een overheersende rol. Daaraan moet dan ook nog eens de in de richtlijn vervatte gedeelde dan wel parallelle geldigheid van bepaalde nationale regelingen van de landen van oorsprong en verlening worden toegevoegd, waarvan de werking in de praktijk nog moet blijken.

1.3

Sociale stabiliteit en consumentenvertrouwen vormen een essentieel onderdeel van de Europese integratie en zijn tevens een voorwaarde voor het slagen van de interne-dienstenmarkt. Desalniettemin kleeft er een groot gebrek aan de discussie over de dienstenrichtlijn: er bestaan geen duidelijke analyses over het effect op de nationale sociale randvoorwaarden, werkgelegenheid en consumentenbelangen. Het Comité heeft reeds eerder kritiek geuit op het ontbreken van betrouwbare statistieken over het grensoverschrijdende dienstverlenings- en vestigingsverkeer (3). Ook ontbreekt het nagenoeg geheel aan betrouwbare gegevens over de te verwachten structurele veranderingen op de nationale arbeidsmarkten. Op die manier is er enerzijds sprake van weinig en zeer algemene statistische effectinschattingen en anderzijds van de beoordeling van specifieke individuele gevallen van vaak illegale of half legale aard. Beide zijn ontoereikend voor een feitelijke inschatting van de gevolgen.

1.4

De verwezenlijking van de interne-dienstenmarkt vormt een belangrijk onderdeel van de strategie van Lissabon. Groeimogelijkheden in deze sector zijn een belangrijke prikkel voor meer werkgelegenheid. De als gevolg van de liberalisering van de dienstenmarkt toegenomen concurrentie zal positieve effecten hebben omdat het assortiment diensten zal verbreden en de prijzen zullen dalen. Een en ander dient evenwel gepaard te gaan met duurzame verbetering van de sociale bescherming van werknemers en een adequaat niveau van consumentenbescherming. Hetzelfde geldt voor de nationale kwaliteits- en veiligheidsnormen en de milieubescherming. De werkgelegenheidseffecten zullen van sector tot sector en van lidstaat tot lidstaat verschillen. De impact op het MKB is in dit verband van doorslaggevend belang.

1.5

Het is de bedoeling om met dit initiatiefadvies de gevolgen van de huidige interne-dienstenmarktstrategie voor arbeidsmarkten en -voorwaarden en voor consumentenbescherming beter in beeld te brengen en daarmee de betrokkenen en de EU-instellingen praktische informatie te verschaffen. Tijdens de twee eerdere hoorzittingen van het Comité over de interne markt voor diensten lag de klemtoon niet op deze aspecten (4).

1.5.1

Europeesrechtelijk gezien omvat de „vrijheid van dienstverlening” iedere dienstverlening tussen twee economische actoren uit verschillende lidstaten (5). Hiervan uitgaande draait de zaak om de volgende onderwerpen:

1.6

Dit advies moet als inleiding maar ook als bijdrage tot het eindverslag van de Commissie over de interne markt (6) en de discussie binnen het IMAC (7) worden gezien. Voor de bevindingen erin is uitgegaan van de momenteel beschikbare gegevens en de concrete ervaringen en verwachtingen van deskundigen en betrokkenen. Deze zijn verzameld tijdens een hoorzitting (april 2006, Wenen) en middels een in het najaar 2006 onder bijna 6 000 deskundigen uit het bedrijfsleven, vakverenigingen, verschillende belangengroeperingen, wetenschappelijke kringen en ministeries gehouden enquête, waarop meer dan 150 reacties zijn binnengekomen. Het advies heeft niet de pretentie een wetenschappelijke studie te zijn en kan een dergelijke studie ook niet vervangen. Wel is het de bedoeling om aanknopingspunten voor bestaande problemen en toekomstige ontwikkelingen te leveren. Vervolgens kan de Waarnemingspost voor de interne markt (WIM) op de lange termijn voor verdieping zorgen en kan het advies als impuls dienen voor de EU-instellingen en andere betrokkenen om beleidsbesluiten te nemen en wetenschappelijk onderzoek te doen.

2.1

De Commissie baseert haar interne-marktstrategie op het feit dat er nog steeds geen schot komt in het grensoverschrijdende dienstenverkeer in de Unie. Van een dynamischere dienstenmarkt in de Unie worden zowel positieve werkgelegenheidsimpulsen als positieve effecten voor consumenten en ondernemingen verwacht. De vraag luidt hoe deze dynamiek concreet in kaart kan worden gebracht.

2.2

De statistische weergave van het grensoverschrijdende dienstenbedrijf vormt een nog altijd onopgelost probleem. Tot op heden zochten Eurostat en de nationale bureaus voor de statistiek hun toevlucht tot betalingsstromen, d.w.z. dat im- of export van diensten alleen maar geacht wordt plaatsgevonden te hebben als daar een grensoverschrijdende betaling tegenover staat. In de dienstensector wordt evenwel vaak samengewerkt, wordt knowhow overgedragen en worden verrichtingen „uitgeruild”. Er bestaat dus een omvangrijk verrekeningsnetwerk tussen individuele bedrijfsonderdelen, tussen partners in netwerken of tussen slechts voor een bepaalde tijd samenwerkende juridisch zelfstandige actoren uit de respectieve landen. In die structuren berekent een partner overdracht van kennis, tijd en diensten in zijn land van vestiging en merkt het daar als dienstverlening aan, maar dat op zich levert nog geen grensoverschrijdende betaling op.

2.3

Resultaat hiervan is dat er in de dienstensector veel meer wordt gehandeld, en dat de sector dus een veel groter effect op de interne markt heeft, dan momenteel uit overheidsstatistieken blijkt. Daarom is het Comité zonder meer van mening dat de EU op wetenschappelijke leest geschoeid basisonderzoek moet laten uitvoeren naar de vraag hoe de afzonderlijke dienstensectoren in de lidstaten reeds nu met ondernemingen in andere landen samenwerken. Op basis daarvan moet vervolgens door extrapolatie een betrouwbaar beeld van het werkelijke volume van de dienstenmarkt van de EU worden gegeven. Nuttig in dat verband zijn de inspanningen van de Europese bureaus voor de statistiek die bezig zijn om voor alle diensten prijsindexen op te stellen, die vervolgens in alle lidstaten moeten worden ingevoerd.

2.4

Ter illustratie: de Commissie gaat er op basis van de momenteel beschikbare gegevens van uit dat de dienstensector goed is voor 56 % van het BBP van de EU en voor 70 % van de totale werkgelegenheid, maar slechts 20 % van het intracommunautaire handelsvolume belichaamt. Daarmee ligt de productiviteitsontwikkeling van de EU-dienstensector beduidend lager dan die in de VS (8).

2.5

Op de wereldmarkt ligt de positie van de EU heel anders: daar is de EU koploper in de dienstenhandel en dan ook nog met een duidelijk stijgende tendens. In 2003 bedroeg het EU-aandeel 26 % terwijl dat van de VS net boven de 20 % lag. Ook de opkomende handelspartners India en China komen ondanks de toegenomen dynamiek tot op heden niet verder dan een gemeenschappelijk aandeel van iets meer dan 5 %. Het aandeel van de EU steeg tussen 1997 en 2003 met 1,8 % en ligt ook daarmee op kop.

2.6

De vaststelling is dus dat de zwakte van de EU vooral de intracommunautaire handel betreft. Maar ook hier laten de cijfers deze conclusie niet zonder meer toe. Tussen 2000 en 2003 groeide de intracommunautaire handel in diensten immers met 10,8 %, terwijl die handel met derde landen slechts met ongeveer 6,4 % toenam. In deze vergelijking komt de dynamiek van de interne markt dus duidelijk tot uitdrukking, temeer omdat er in 2003 per saldo sprake was van een economische teruggang. Daar komt nog bij dat ook met de instorting van de prijzen voor diensten rekening moet worden gehouden.

2.7

De Commissie wordt dan ook verzocht om zorgvuldiger te kijken naar de gevolgen van een verdere verwezenlijking van de interne dienstenmarkt. Een zogenaamde SWOT-analyse (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) kan in dit verband nuttig zijn.

3.1

De ramingen betreffende werkgelegenheidseffecten hangen samen met de groeiprognoses. Eén van de eerste onderzoeken naar de effecten van de EU-dienstenrichtlijn werd in oktober 2004 verricht door het Nederlandse Centraal Planbureau (9). Het CPB volgde het gebruikelijke uitgangspunt van de OESO dat iedere intrekking van regelgeving in groei en dus in meer werkgelegenheid resulteert. Het is interessant dat in de studie wordt geconcludeerd dat niet de regelingen op zich maar de heterogeniteit ervan belemmeringen in de hand werken. Geschat werd dat de dienstenhandel dankzij de richtlijn met 15 tot 30 % zou kunnen toenemen en het aandeel van de directe buitenlandse investeringen in de handel met 20 tot 35 % zou kunnen stijgen.

3.2

In het voorjaar 2005 publiceerde het instituut „Copenhagen Economics” een in opdracht van de Commissie verrichte studie (10) waarin uitdrukkelijke uitspraken over de werkgelegenheidseffecten werden gedaan. Bij een verwachte toename van de consumptie met 0,6 % van het BBP van de Unie zou de netto-toename van arbeidsplaatsen voor de 25 lidstaten ongeveer 600.000 bedragen. Men ging ook uit van een productiviteitsstijging en verwachtte tevens dat de lonen gemiddeld met 0,4 % zouden toenemen.

3.3

De conclusies van de studie van „Kopenhagen” hebben tot tegengestelde meningen geleid, vooral omdat deze uitsluitend met argumenten betreffende de aanbodzijde zijn onderbouwd en er alleen ingegaan werd op het effect van de toename van de vraag als gevolg van door intrekking van regelgeving dalende prijzen. Er werd niet gekeken naar factoren die een stijging van de vraag zouden kunnen belemmeren, zoals koopkrachtverlies of gewijzigd consumentengedrag. Voorts was ook de selectie van de sectoren omstreden. Er bestaan geen andere inschattingen van de werkgelegenheidseffecten of er is sprake van ramingen die op de Deense studie zijn gebaseerd en die dus in dezelfde conclusies resulteren (11). Ook moet ter verhoging van de efficiëntie op de dienstenmarkt meer aandacht worden besteed aan de invloed van O&O, het verhogen van kwalificaties en het gebruik van communicatietechnologie.

3.4

Een stijging van het aantal arbeidsplaatsen met 600.000 is natuurlijk positief, maar valt gegeven de hoge verwachtingen toch bescheiden uit (12). Veel belangrijker nog is dat die stijging wel eens heel verschillend zou kunnen uitpakken in de afzonderlijke sectoren, landen en binnen de respectieve categorieën arbeidskrachten. Daarover is tot op heden nog geen informatie voorhanden. Het Comité zou graag met ondersteuning van de WIM en op basis van onderhavig advies willen proberen om deze structurele veranderingen op de arbeidsmarkt duidelijker in beeld te brengen.

3.5

Uit de enquête van het Comité blijkt dat er veel interesse voor dergelijke informatie bestaat: 90 % van de respondenten achtte de beschikbare informatie over de werkgelegenheidseffecten op de dienstenmarkt ontoereikend (13). De vragen hadden in de eerste plaats betrekking op de sectoren die in hoge mate met verlies of toename van arbeidsplaatsen te maken hebben. Positieve werkgelegenheidseffecten, algemeen of voor bepaalde sectoren, werden door 60 % van de respondenten verwacht. Daarbij werden ondernemings- en juridische advisering het vaakst genoemd. Daarna volgde handel, ambacht/MKB, vervoer, gezondheidsdiensten, land- en bosbouw, industriële dienstverlening, onderwijs, toerisme, persoonsgebonden dienstverlening, bouw- en gebouwenbeheer (14). De vraag of banenverlies te verwachten is, werd door 44 % bevestigend beantwoord. De industrie wordt hier het vaakst als verliezer aangemerkt. Als andere sectoren met weglekkende werkgelegenheid werden genoemd: openbare diensten, bouw- en gebouwenbeheer, land- en bosbouw, bedrijfsgerichte diensten, voedings- en genotsmiddelen, persoonsgebonden dienstverlening, handel/detailhandel, toerisme en de textielindustrie (15).

3.6

De vraag over de voordelen die dit proces oplevert, roept interessante tegenstellingen op. Verwacht mag worden dat aanpassing aan de markt doorslaggevend is en dat zij die er niet in slagen om zich op de nieuwe geliberaliseerde situatie en de grensoverschrijdende markt in te stellen tot de verliezers zullen behoren. Gekwalificeerde arbeid zal meer kansen bieden dan niet-gekwalificeerd werk, en jonge, gespecialiseerde en mobiele arbeidskrachten zullen meer mogelijkheden hebben dan versus oudere en minder flexibele mensen. Goed beschermde arbeidsplaatsen gaan waarschijnlijk verliezen van onbeschermd werk of zelfstandigheid, waarvan wordt verwacht dat die aan belang zullen gaan winnen. Ook zal kwaliteit waarschijnlijk voor prijs moeten wijken en gelden strenge normen voor toelating tot beroepen en landen met hoge sociale kosten als verliezers. Voorts denkt men dat de nieuwe lidstaten daarvan het meest zullen profiteren. Verder zullen kleine en lokale dienstverleners het hoofd moeten bieden aan de druk van multinationals. Ten aanzien van de consumenten is er geen eenduidig standpunt.

3.7

De ontwikkeling van het MKB kreeg bijzondere nadruk: resulteert toename van grensoverschrijdende dienstverlening in meer banen of zal de prijs- en concurrentiedruk tot verdringing van mkb's leiden en daarmee in banenverlies resulteren, zo luidde de vraag. Een tweederde meerderheid (66 %) ziet werkgelegenheidskansen, maar tegelijkertijd verwacht 55 % dat bedrijven uit de markt zullen worden geconcurreerd. Toch heeft volgens de grote meerderheid van de respondenten (69 %) de liberalisering van de interne dienstenmarkt geen wezenlijke invloed op de ontwikkeling van het MKB; die hangt meer van andere factoren af. Conclusie: de verwachtingen zijn overwegend positief, maar dan slechts in geringe mate. Wel gaat men ervan uit dat de kwalificaties van de arbeidskrachten, het innovatievermogen en de kwaliteit van de dienstverlening beslissend zullen zijn voor slagen resp. overleven. Ook werd meer aangedrongen op (stimulering van) harmonisatie (onderwijs- en beroepsdiploma's, eisen aan het management, prijzen en lonen, sociale lasten, bedrijfsbelastingen, en meer in het algemeen: aanpassing aan EU- en internationale normen). Voorts wordt verwacht dat de situatie zal verslechteren t.a.v. de regels op sociaal, consumenten- en milieugebied. Daarnaast wordt gevreesd dat de lokale en culturele verscheidenheid erop achteruit zal gaan wanneer grote aanbieders de markten veroveren.

3.8

De vraag of zelfstandigen in de toekomst meer kansen zullen hebben om grensoverschrijdend actief te zijn, werd door 84 % bevestigend beantwoord.

4.1

Grensoverschrijdende dienstverlening houdt nagenoeg altijd verband met de mobiliteit van arbeidskrachten. De desbetreffende voorwaarden zijn momenteel in de EU nauwelijks geharmoniseerd en als gevolg daarvan kunnen de sociale regelingen op een nationale arbeidsmarkt of binnen een onderneming uiteenlopen. De EU-richtlijn inzake detachering bevat minimumvoorwaarden voor gelijke behandeling van gedetacheerde en plaatselijke werknemers. Bovendien worden arbeids- en sociaalrechtelijke kwesties in beginsel van het werkingsgebied van de dienstenrichtlijn uitgesloten. Dit betekent niet dat een groeiende grensoverschrijdende dienstenmarkt geen impact zou hebben. Ondanks de detacheringrichtlijn bestaan nog altijd niet geharmoniseerde cao-regelingen. De uitsluiting van het arbeidsrecht van het toepassingsgebied van de dienstenrichtlijn heeft niet geleid tot een „beginsel van de plaats waar de arbeid wordt verricht” voor de werknemers. De gekozen juridische formuleringen waren zeer omstreden en gelden dus niet zonder meer als ondubbelzinnig. Hier moet worden afgewacht hoe een en ander zal worden omgezet. Ten slotte wordt verwacht dat, ervan uitgaande dat de dienstenmarkt inderdaad zal worden uitgebouwd, de toename van de frequentie en waarschijnlijk ook van de duur van detacheringen voor nieuwe kwaliteit zal zorgen.

4.2

Dit is niet de plaats om de discussie te voeren over de omzetting van de detacheringsrichtlijn. Het gaat er wel om welke nieuwe problemen zullen ontstaan of welke bestaande problemen groter zullen worden, omdat arbeidskrachten uit verschillende lidstaten in de toekomst vaker en soms langer in het kader van dienstverleningsopdracht op dezelfde plaats, deels onder verschillende arbeidsvoorwaarden zullen werken. Herinnert men zich de in de studie van Kopenhagen genoemde prognose van stijgende lonen, dan liggen hier echter ook mogelijkheden. Het is absoluut niet de bedoeling om marktpartijen en politici in de schoenen te schuiven dat zij doorgaans op sociale dumping uit zouden zijn. Integendeel, het Comité wil een ongeveinsde kijk op de praktijk bieden.

4.3

De vraag of een toename van het grensoverschrijdende dienstenverkeer en daarmee van het aantal in een andere lidstaat gedetacheerde werknemers ook tot wijziging van de werkgelegenheidsvoorwaarden in eigen land zal leiden, werd door 82 % met ja beantwoord. 20 % verwacht dat de arbeidsvoorwaarden zullen verbeteren terwijl 17 % van een verslechtering uitgaat. Slechts 7 % denkt dat de arbeidszekerheid groter zal worden; 56 % gaat ervan uit dat flexibilisering en arbeidscontracten voor een bepaalde duur zullen toenemen.

4.4

In het vervolggedeelte (open vragen) duikt flexibilisering weer op. Velen verwachten dat vaste betrekkingen terrein zullen verliezen aan deeltijdarbeid, aanneming van werk en schijnzelfstandigheid. Ook is er sprake van optimisme: talenonderricht, nieuwe zienswijzen en positieve opleidingsprikkels, hogere lonen en meer uitzicht op werk. Toch overweegt vrees: toenemende concurrentie, slechtere arbeidsvoorwaarden, langere en geflexibiliseerde arbeidstijden, toenemende sociale conflicten, illegale praktijken en dalende lonen. De sociale stelsels zullen duurder worden. De minder mobiele werknemers, met name ook vrouwen, zullen het moeilijker krijgen en de gezinsstructuren zullen onder de toenemende mobiliteit lijden. 50 % verwacht dat de lonen vanwege de toekomstige verder geliberaliseerde interne dienstenmarkt zullen dalen, 43 % verwacht dat deze zullen stijgen en 7 % ziet geen bijzondere impact of benadrukt dat de impact per sector verschillend is.

4.5

De vraag of de detacheringsrichtlijn voldoende sociale bescherming biedt, wordt door 48 % met ja en 52 % met nee beantwoord. Wat eventuele nieuwe regelingen betreft, geeft 65 % de voorkeur aan een aanpak op EU-niveau, denkt een derde dat de problemen op nationaal niveau beter kunnen worden geregeld en acht 2 % beide noodzakelijk. De antwoorden op de open vraag op welke problemen vooral de nadruk moet worden gelegd, kunnen als volgt worden samengevat: het gebrek aan harmonisering op sociaal gebied (inclusief toelating tot beroeps- en bedrijfsuitoefening) en de daaruit voortspruitende ongelijke behandeling worden het vaakst genoemd. Een aantal correspondenten zou dan ook graag zien dat het werkingsgebied van de detacheringsrichtlijn zowel inhoudelijk als sectoraal wordt uitgebreid. Foutieve toepassing van de detacheringsbepalingen, rechtsonzekerheid, toename van illegale praktijken en gebreken bij controles en strafvervolging worden verder vaak genoemd. Ook werden problemen op het gebied van veiligheid en gezondheidsbescherming op de werkplek, de sociale zekerheidsstelsels en de bestrijding van schijnzelfstandigheid naar voren gebracht. Ten slotte was er kritiek op een overdaad aan bureaucratie, nog altijd bestaande nationale belemmeringen en de tendens naar protectie. Voorts denkt men dat er problemen kunnen ontstaan wanneer onvoldoende aandacht wordt besteed aan het omgaan met culturele en taalverschillen.

4.6

Het valt dus niet uit te sluiten dat werknemers uit andere landen in het kader van dienstverlening onder deels andere voorwaarden werken dan de werknemers van de lidstaat van verrichting. De vraag luidde welke impact dit op bedrijfsniveau zal hebben. 6 % ziet geen bijzondere problemen en 23 % kan eventuele moeilijkheden momenteel nog niet inschatten. 24 % verwacht dat de verschillen in arbeidsvoorwaarden binnen een bedrijf zullen toenemen, 34 % denkt dat er nieuwe moeilijkheden zullen opdoemen in verband met de naleving van de sociale en arbeidswetgeving en 13 % gaat ervan uit dat de gedetacheerde werknemers niet volledig zullen kunnen genieten van de in het land van verlening geldende medezeggenschapsrechten. In het daarop aansluitende open vraaggedeelte worden nieuwe aspecten toegevoegd. Men verwacht nieuwe problemen op loon- en sociaal gebied door onder meer ongelijke betaling voor hetzelfde werk of het terugdringen van vrijwillige sociale werkgeversbijdragen. Even vaak komt de verwachting naar boven dat kennisnemen van „best practices” kansen kan bieden om de arbeidsvoorwaarden te verbeteren en de arbeidskwaliteit te verhogen. In dit verband zou de sociale dialoog op ondernemingsniveau „intelligenter” moeten worden gevoerd. Communicatiebelemmeringen zouden een probleem kunnen vormen voor de kwaliteit van de arbeid en „teamwork”, en zouden meer in het algemeen ertoe kunnen leiden dat de solidariteit onder het personeel terugloopt. Verder kan het in bepaalde gevallen voor het individuele personeelslid moeilijker worden om zijn of haar rechten te kennen en daarvoor op te komen. Ook kan teveel ongelijkheid in de weg staan van ondernemingssucces (men denke aan conflicten, administratieve lasten of de arbeidskwaliteit) en kan de naleving van wettelijke regels in overbelasting en meer misbruik resulteren. Ten slotte beschouwt men de verruiming van de vrijheid van dienstverlening wel als een mogelijkheid om schaarste bij de bezetting van gekwalificeerde posten tegen te gaan.

4.7

De antwoorden op de vraag naar individuele praktijkvoorbeelden zijn moeilijk samen te vatten omdat zij uitsluitend in een specifieke context tot beter begrip bijdragen. Daarom worden hier uitsluitend individuele voorbeelden genoemd die licht werpen op probleemgebieden die in dit advies niet al eerder zijn genoemd. Zo wordt er verwezen naar onduidelijke regelingen en procedures voor arbeidsongevallen. Tevens werd gewezen op speciale problemen bij bedrijfsinterne detachering, wijziging van arbeidsovereenkomsten, toepassing van cao's uit andere landen en de behandeling van migrerende werknemers.

5.1

De interne dienstenmarkt dient ook de consumenten ten goede te komen. Daarbij gaat het om beschikbaarheid (prijs, toegang, aanbod), kwaliteit, transparantie (informatie, vertrouwen) en rechtszekerheid (aansprakelijkheid, consumentenbescherming). Hier spelen de vragen of deze aspecten momenteel reeds voldoende uit de verf zijn gekomen, dan wel of zij middels de voorstellen ter verwezenlijking van de interne dienstenmarkt gaandeweg tot hun recht zullen komen of dat er uit consumentenoogpunt sprake is van problematische ontwikkelingen. Het was de bedoeling om met het derde centrale onderdeel van de vragenlijst de praktische ervaringen van consumenten met grensoverschrijdend dienstverleningsverkeer voor het voetlicht te brengen.

5.2

De meningen over de dienstenrichtlijn lopen uit oogpunt van consumentenbescherming uiteen. Tijdens de EESC-hoorzitting van april 2006 werd de kritiek geventileerd dat de consumentenbescherming stiefmoederlijk is behandeld. Er waren ook positieve opmerkingen, die vooral betrekking hadden op verbeteringen aan de aanbodzijde. Al met al zijn kwesties in verband met consumentenbescherming niet zichtbaar genoeg en komen deze waarschijnlijk pas aan de oppervlakte wanneer de uitwerking in de respectieve lidstaten wordt bekeken. Het consumentenvertrouwen is echter van groot belang voor het slagen van de interne dienstenmarkt.

5.3

Gevraagd werd om de in par. 5.1 genoemde criteria voor een consumentenvriendelijke dienstenmarkt (beschikbaarheid, kwaliteit, transparantie en rechtszekerheid) in een volgorde van belang te plaatsen. Daarbij werd de respondenten naar hun persoonlijke rangschikking gevraagd, alsook om een oordeel in hoeverre deze aspecten door de dienstenrichtlijn zouden worden bevorderd. Aan kwaliteit en rechtszekerheid werd het meeste belang gehecht (plaatsen 1 en 2), maar bij de inschatting van het effect van de dienstenrichtlijn noemde men in de eerste plaats bevordering van de beschikbaarheid en nam rechtszekerheid de laatste plaats in. Slechts 23 % toonde zich tevreden met de huidige stand van uitvoering in verband met deze aspecten en 77 % acht verbeteringen noodzakelijk.

5.4

De dienstenrichtlijn laat de gelding van de consumentenbeschermingsvoorschriften in het land van verrichting in beginsel onverlet, maar in de discussie werd steeds weer de vrees geuit dat zulks in een aantal gevallen toch niet zal opgaan. De vraag of de nationale beschermingsregelingen naar verwachting van de respondent waarschijnlijk geschonden zullen worden, werd door 52 % bevestigend beantwoord. Het vaakst werd geklaagd over verslechtering van de rechtshandhaving bij met name klachten en vorderingen tot schadevergoeding. Dit komt overeen met de antwoorden op een andere vraag, in het kader waarvan 76 % wijst op problemen in verband met aansprakelijkheid en bestuurlijke tenuitvoerlegging. Verder vreest 51 % dat het consumentenbeschermingsniveau er over het algemeen op achteruit zal gaan. Daarbij werd speciaal de aandacht gevestigd op nationale normen die zich boven het EU-minimum situeren. Het verslechteringsgevaar werd ook genoemd in verband met bestuursrechtelijke voorschriften voor bedrijfsuitoefening. Deze zijn van direct belang voor de consumenten omdat zij in de toekomst op basis van het oorsprongsbeginsel zullen worden geformuleerd. Daarbij werden met name bescherming tegen oplichterij of gronden voor schadevergoedingsvorderingen genoemd. Verder bestaat vrees voor verslechtering op het gebied van garantie en dienstverlening. Ten slotte toonden velen zich bezorgd over aantasting van de rechten op informatie over producten (milieurisico's, inlichtingen over aansprakelijkheid, transparantie in het algemeen), prijsaanduidingen, aanbieders (integriteit van de aanbieder, niveau van kwalificatie, voorgeschreven beveiliging), garantie, aansprakelijkheid, enz.

5.5

Een specifieke vraag ging over de gewenste en onontbeerlijke informatie voor de consumenten bij grensoverschrijdende dienstverleningsaanbiedingen. De respondenten noemden in dit verband in de eerste plaats informatieverschaffing over juridische garanties, schadevergoeding en klachtenrechten. Verder werden genoemd: identiteit en herkomst van aanbieders, prijstransparantie en gedetailleerde inlichtingen over de kwaliteit van de diensten, productveiligheid en garantie. Velen toonden zich in onzekerheid gebracht door de discussie over het oorsprongsbeginsel en pleitten voor informatie over het toepasselijke recht, de bevoegde toezichthouders en instanties voor klachtenafhandeling.

5.6

Slechts 25 % gaf aan ervaring te hebben met de Europese instanties voor consumentenadvisering of de samenwerking binnen de EU inzake consumentenbescherming. Weliswaar was het oordeel meestal positief, maar ook werd er op tekortkomingen gewezen, o.m. in verband met grensoverschrijdende ondersteuning bij rechtshandhaving of het verschaffen van inlichtingen over het juiste nationale aanspreekpunt. Ook werd opgemerkt dat de procedures te bureaucratisch en te duur zijn en de samenwerking op het gebied van consumentenbescherming, vooral in ingewikkelde gevallen, te weinig doeltreffend is. Over het algemeen ontstaat de indruk dat informatie over EU-instanties voor consumentenadvisering en mogelijkheden voor samenwerking niet erg verspreid is.

5.7

In de richtlijn wordt aanbevolen om op vrijwillige basis normen en certifiëring in te voeren om de kwaliteit van de diensten te verhogen. 54 % kan zich zeer wel in dit voorstel vinden en 46 % heeft zijn bedenkingen. De voorstanders vinden vrijwillige kwaliteitsnormen een efficiënt middel dat op de markt zijn waarde aan de klanten moet bewijzen. De tegenstanders zijn het er eenstemmig over eens dat het nog maar de vraag is of dergelijke normen zonder staatscontrole zullen worden nageleefd en daarom wordt de voorkeur gegeven aan duidelijke regels. Eerlijke ondernemingen zullen vrijwillige normen naleven, maar er zijn altijd rotte appels in de mand. Juist dat laatste is echter in het grensoverschrijdende dienstenverkeer van groot belang.

5.8

Ook wordt met de dienstenrichtlijn een systeem van controle door zowel de autoriteiten in het land van herkomst als dat van verrichting ingevoerd. Gevraagd werd of dat het consumentenvertrouwen verhoogt. Deze vraag werd door 82 % bevestigend beantwoord en 18 % had in dit verband minder vertrouwen. Ten aanzien van de praktische uitvoering houdt men kennelijk nog een slag om de arm.

5.9

Ten slotte werd nogmaals de gelegenheid gegeven om te reageren op open vragen over consumentenbescherming op de toekomstige interne dienstenmarkt. In dat verband werd opnieuw de nadruk gelegd op het gebrek aan duidelijke regelingen en rechtszekerheid op het gebied van garantie, aansprakelijkheid (bijv. bij insolventie), garantieclaims (gebrek aan harmonisering, bewijslastproblematiek) en succesvolle indiening van vorderingen tot schadevergoeding (te langdurige en te ingewikkelde procedures, roep om meer harmonisering). In de tweede plaats werd de verschaffing van voldoende informatie over diensten en aanbieders genoemd. Ook constateerde men onvolkomenheden als gevolg van het ontbreken van gemeenschappelijke kwaliteitsnormen en vergelijkbaarheid van vaardigheden en vakbekwaamheidsdiploma's. Consumentenbeschermingsvoorschriften worden vaak niet correct uitgevoerd of ontbreken soms zelfs (bijv. ten aanzien van particuliere pensioenen en gezondheidsdiensten). Ook spelen sociale kwesties een rol (ontduiking van het minimumloon, zwartwerk, migratie) en bestaat de vrees dat milieu- en veiligheidsnormen zullen verdwijnen. Opgemerkt werd tevens dat er een minimumniveau aan algemeen toegankelijke diensten zou moeten worden gedefinieerd om deelname aan het maatschappelijke leven veilig te stellen. Verder werd gevreesd voor concurrentiedistorsies ten nadele van lokale aanbieders (bijv. uiteenlopende sociale lasten) en problemen als gevolg van valutaverschillen.

6.1

Uit de reacties bleek dat het van groot belang wordt geacht om de nieuwe uitdagingen op het gebied van arbeidsmarkt, werkgelegenheid en consumentenbescherming op de interne dienstenmarkt aan te gaan. Er werd veelvuldig op problematische ontwikkelingen gewezen, maar ook werden er toekomstige kansen aangegeven. Aan beide dient over het algemeen meer aandacht te worden besteed, hetgeen de op handen zijnde tenuitvoerlegging van de dienstenrichtlijn ten goede zou moeten komen.

6.2

Het probleem van de statistische weergave van de intracommunautaire grensoverschrijdende dienstverlening blijft onopgelost. Een nagenoeg feitelijke weergave vormt een voorwaarde voor de evaluatie van de werkgelegenheidsdynamiek die daaruit zou kunnen worden losgemaakt. Het Comité vraagt daarom andermaal om een eenmalig basisonderzoek, want alleen daarmee kan het probleem voor eens en altijd worden opgelost.

6.3

Volgens 90 % van de respondenten bestaat er onvoldoende informatie over de werkgelegenheidseffecten van de nieuwe interne-marktstrategie; 60 % verwacht een positieve impact, maar 44 % rekent op banenverlies. Per saldo wordt vooral „werkgelegenheidsverschuiving” verwacht. Een sectorspecifieke en gedifferentieerde aanpak ten behoeve van verdere behandeling door de WIM lijkt hier op zijn plaats. Daarbij valt te denken aan dienstverlening aan de industrie, opleiding, bepaalde geliberaliseerde openbare diensten, persoonsgebonden dienstverlening en ambacht. De opmerkingen over hen die het meeste voordeel zullen behalen, verschaffen aardig wat inzicht. Hier moet goed worden gekeken naar het onderscheid tussen gekwalificeerde en ongekwalificeerde arbeid en de kansen van gespecialiseerde, flexibele arbeidskrachten versus die van arbeidskrachten die minder mobiel zijn. In het eerste geval worden zowel ontwikkelingen tussen de lidstaten als per branche verwacht. Het tweede geval vormt een speciale uitdaging voor de arbeidsmarkten en de sociale stelsels.

6.4

De ontwikkeling van mkb's, incl. die van de werkgelegenheid in de sector, wordt over het algemeen positief ingeschat, alhoewel ervan uit wordt gegaan dat de invloed van de dienstenrichtlijn hier niet al te groot zal zijn. Toch verwacht men nieuwe uitdagingen, die moeten worden aangegaan met behulp van meer kwaliteit, beter opgeleide arbeidskrachten en innovatievermogen. Ook wordt verdergaande harmonisatie van de randvoorwaarden door sommigen als middel tegen de nieuwe concurrentiedruk genoemd. Verder bestaat de vrees dat lokale en culturele specificiteiten wel eens zouden kunnen verbleken wanneer grote aanbieders de markten veroveren.

6.5

De meeste respondenten (82 %) verwachten dat de toekomstige verdieping van de interne dienstenmarkt zal resulteren in wijzigingen van de nationale arbeids- en werkgelegenheidsvoorwaarden. Daarbij gaat het niet zozeer om onwetendheid over de dienstenrichtlijn maar om de aanpak van niet-geharmoniseerde voorwaarden en nieuwe marktinvloeden. De meerderheid verwacht een toename van arbeidscontracten voor bepaalde duur en van flexibilisering. Voorts zijn de verwachtingen over het algemeen positief ten aanzien van het arbeidsaanbod, talenkennis en opleiding in het algemeen.

6.6

In dit verband spelen de huidige detacheringsregelingen een belangrijke rol. Het gebrek aan omzetting van voorschriften werd in dit verband vaak als een probleem genoemd. Gegeven de nieuwe uitdagingen voldoen volgens de helft van de respondenten deze bepalingen niet om voor sociale bescherming te zorgen. Dit komt duidelijk naar voren bij nauwkeurige evaluatie op bedrijfsniveau: des te minder harmonisatie, des te meer mogelijkheden voor ongelijke behandeling bij gelijkwaardige arbeid. Deels wordt dit evenwel ook opgevat als een kans, in die zin dat contacten met „goede praktijken” een prikkel kunnen vormen voor betere arbeidsvoorwaarden in het land van herkomst. Per saldo kan worden vastgesteld dat uiteenlopende arbeidsvoorwaarden resp. wettelijke regelingen ook binnen en voor een onderneming een uitdaging opleveren. De discussie over de detacheringsrichtlijn is echter niet het onderwerp van dit advies. In dit advies geldt als belangrijk uitgangspunt dat de ongelijkheid, en daarmee het aantal conflicten zullen toenemen. Hier ligt een taak voor de Unie en de nationale wetgevers, met name in verband met de aanstaande omzetting van de dienstenrichtlijn, maar ook voor de sociale partners in de Unie.

6.7

Meer mobiliteit van werknemers in het kader van grensoverschrijdende dienstverleningsopdrachten en meer onoverzichtelijkheid ten aanzien van eigen rechten resulteren in meer behoefte aan advisering, en daarvoor moet in de gehele EU worden gezorgd. Van groot belang voor informatievoorziening zijn de werkzaamheden van de Euro-infocenters en de opbouw van een databank voor werknemersvragen. Het Comité volgt de desbetreffende ontwikkelingen op de voet.

6.8

Vanuit consumentenoogpunt is er geen sprake van een eenduidig oordeel over de dienstenrichtlijn: er zijn zowel kritische als positieve inschattingen. Bij evaluatie van de enquête bleek dat veel waarde werd gehecht aan kwaliteit en rechtszekerheid, maar dat deze aspecten volgens de respondenten onvoldoende door de richtlijn worden bevorderd. Slechts 23 % toonde zich tevreden met het huidige niveau van consumentenbescherming.

6.9

De bezorgdheid over rechtszekerheid en mogelijkheden om zijn recht te halen, staat op de voorgrond. Weliswaar laat de dienstenrichtlijn de consumentenbescherming op nationaal niveau in beginsel onverlet, maar toch ziet 52 % van de respondenten gevaar voor de nationale regelingen opdoemen. Men wenst duidelijke regels betreffende garantie en aansprakelijkheid, en een snelle afhandeling van vorderingen tot schadevergoeding. In dit verband schijnen de bestaande regels ontoereikend te zijn of gaat men ervan uit dat strikte nationale normen door de toekomstige mededinging gevaar zullen lopen. Als even belangrijk wordt aangemerkt dat er voor voldoende informatie over diensten en aanbieders wordt gezorgd. Ook maakt men zich zorgen over het ontbreken van gemeenschappelijke kwaliteitsnormen (over vrijwillige certificering lopen de meningen uiteen) en de vergelijkbaarheid van vaardigheden en beroepsdiploma's. Voorschriften ten behoeve van consumentenbescherming zijn vaak niet correct omgezet of schieten op bepaalde gebieden (bijv. particuliere pensioenen of gezondheidsdiensten) tekort.

6.10

Slechts weinig respondenten gaven aan, ervaring te hebben met Europese adviesinstanties of grensoverschrijdende samenwerking. De bestaande initiatieven worden over het algemeen positief maar als onvoldoende aangemerkt: zij gaan niet ver genoeg en bieden te weinig houvast bij rechtshandhaving en ingewikkelde gevallen.

6.11

Op de interne dienstenmarkt moet meer aandacht worden besteed aan de behoeften in verband met consumentenbescherming. De te constateren rechtsonzekerheid met betrekking tot grensoverschrijdende dienstverlening moet met behulp van een informatiestrategie op nationaal en EU-niveau worden verholpen. De roep om nauwkeurige gegevens over dienstverlening en aanbieders mag niet worden onderschat en bij de omzetting van de dienstenrichtlijn moet daar dan ook oog voor zijn.

6.12

De WIM van het Comité zal zich in nauwe samenwerking met de afdeling „Werkgelegenheid, sociale zaken, burgerschap” verder bezighouden met het effect van de interne dienstenmarkt op de ontwikkeling van de dienstenhandel tussen de lidstaten, werkgelegenheid en consumentenbescherming. Daarbij is het nuttig om, in het licht van de bevindingen dit advies en de belangrijkste enquêteresultaten, nader onderzoek te doen naar afzonderlijke sectoren/branches.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/21

2.2.1

Logischerwijs omvatten de impactanalyses van DG Onderwijs en cultuur en DG Werkgelegenheid, sociale zaken en gelijke kansen ook sociale aspecten. Daarnaast is de mate waarin sociale aspecten in andere gebieden worden geïntegreerd, variabel overeenkomstig het „beginsel van evenredige analyse”  (7). Daardoor rijst de vraag of sociale aspecten (met inbegrip van de thema's die verband houden met de Europese sociale agenda) per definitie moeten worden behandeld (of anders gezegd: een bottomline-criterium vormen), dus ook bij voorstellen die geen verband houden met sociale thema's of die hoogstwaarschijnlijk niet veel gevolgen hebben op sociaal vlak. Uit het proefondervindelijk onderzoek van het Istituto per la ricerca sociale (zie voetnoot 5) blijkt dat de meeste effectbeoordelingen die geen rekening houden met sociale aspecten, betrekking hebben op een economisch thema. Eén derde van die categorie effectbeoordelingen besteedt nauwelijks of helemaal geen aandacht aan sociale aspecten (8).

2.2.2

Als het sociale belang van de maatregel duidelijk is, wordt in de impactanalyse veel en uitgebreid aandacht besteed aan sociale aspecten (9). Werkgelegenheid springt in het oog als het sociale gevolg dat het meest en het sterkst wordt benadrukt (10).

2.2.3

Volgens het Istituto per la ricerca sociale is de aandacht voor sociale aspecten niet altijd „evenredig” met het politieke belang en de mogelijke impact van voorstellen. In vele gevallen blijft de beschrijving van de impact beperkt tot algemeenheden en wordt uitgegaan van algemeen toepasbare veronderstellingen. Sociale aspecten komen zelden ter sprake bij de beoordeling van de specifieke inhoud van de maatregel, de doelgroep en de betrokken gebieden, de specifieke keuze van beleidsinstrumenten en het effect van het implementatieproces (11). Tevens merkt dit instituut in zijn studie op dat in verschillende effectbeoordelingen helemaal niet werd stilgestaan bij de correlatie met andere communautaire actieterreinen of beleidslijnen. Een impactanalyse brengt heel wat werk met zich mee, maar moet volledig en voldoende grondig gebeuren, wil men de waarde van de wetgeving niet ondermijnen.

2.3.1

De effectbeoordeling van een wetsvoorstel is meer dan alleen maar vakjes aanvinken. Er is ook een follow-up nodig, bij voorkeur door of in nauwe samenwerking met de gebruikers van de wet, met name de gebruikers die deze wetgeving het meest rechtstreeks aanbelangt. Aangezien de sociale dimensie één van de drie criteria is voor de evaluatie van Europese beleidsmaatregelen, zou een transparante en eenvoudige standaardprocedure voor het samenbrengen van specifieke bijdragen aan een impactanalyse, een goede zaak zijn. De volgende mogelijkheden komen hiervoor in aanmerking:

3.1

Een aantal vragen dringt zich op met het oog op de keuze van de meest gepaste methodiek:

4.1

Omdat de evaluatie van de sociale impact van wetgevingsvoorstellen erg complex is en een groot terrein bestrijkt, zouden alle betrokken actoren (zowel sociale partners als maatschappelijke organisaties) moeten nadenken over de volgende vragen m.b.t. de methodiek:

4.2

Het Comité heeft ngo's, sociale partners, andere maatschappelijke actoren en deskundigen tijdens een hoorzitting de gelegenheid geboden om hun standpunten kenbaar te maken, het ontwerpadvies te becommentariëren en zodoende duidelijke signalen af te geven aan de Europese instellingen in het algemeen en de Europese Commissie in het bijzonder.

4.3

Vanwege de belangrijke plaats van sociale-impactanalyses in het Europese besluitvormingsproces, zou het Comité voorstellen moeten formuleren voor de manier waarop verbeteringen kunnen worden aangebracht en de maatschappelijke organisaties nauwer bij deze procedure kunnen worden betrokken.

5.1

Er bestaan verschillende sets sociale indicatoren op nationaal en internationaal niveau, waarvan echter moet worden nagegaan of deze beantwoorden aan de specifieke vereisten van impactanalyses en of ze voldoende relevant en bruikbaar zijn.

5.2

Ongeveer dertig jaar geleden is in verschillende landen begonnen met de ontwikkeling van de eerste niet-kwantitatieve indicatoren om de wenselijkheid en impact van economische beleidsmaatregelen te evalueren. Zo werden de eerste stappen gezet op het terrein van de „sturing” van de zich parallel met de economische ontwikkeling aftekenende sociale ontwikkeling en werden methoden voor de evaluatie van het maatschappelijk welzijn en de evolutie daarvan verkend.

5.3

Ten gevolge hiervan zijn er nu veel meer sociale statistieken beschikbaar, met name over de belangrijkste collectieve goederen als onderwijs, gezondheid, sociale bescherming, milieu, huisvesting, vervoer, onderzoek en werkgelegenheid. Zonder de juiste ordening, samenvatting en duiding leiden deze gegevens echter niet automatisch tot sociale indicatoren.

5.4

„Een indicator is een statistiek die men bijzonder belangrijk vindt met het oog op kennisverwerving, oordeelvorming en/of actiebepaling” (12). Om te komen tot een goede impactanalyse is het niet voldoende om de sociale statistieken van verschillende landen uit verschillende bronnen te compileren: deze gegevens moeten ook worden geordend, zodat de situatie m.b.t. onderwerpen die zijn uitgekozen vanwege de relevantie ervan voor de impactanalyse, kan worden geëvalueerd.

5.5

Op sommige terreinen beschikt men slechts over fragmentaire studies of versnipperde enquêtes en is een kosten-batenanalyse onmogelijk. Zo weet men bijvoorbeeld dat bepaalde soorten pesticiden een nefaste invloed op de gezondheid hebben en dat de opstapeling ervan bij overschrijding van een bepaalde drempel ernstige ziekten kan veroorzaken. Indien besloten wordt het gebruik van chemische pesticiden te verminderen, zal dit een positieve impact hebben op de gezondheid van de bevolking en van de professionele gebruikers van deze pesticiden, hoewel een evenredige impactstudie geen exacte cijfers kan opleveren over de langetermijnvoordelen van zo'n besluit.

5.6

Toch is duidelijk dat vanuit de sociale dimensie „gezondheid” de voorgestelde maatregel gerechtvaardigd is en dat de economische argumenten (vermindering van productiekosten voor de landbouw en de hieruit voortvloeiende toegenomen concurrentie) door die dimensie kracht worden bijgezet. Het fundamentele recht op een gezond milieu kan daarenboven worden ingeroepen ter ondersteuning van het voorstel.

5.7

Hoewel er in de praktijk inmiddels al heel wat sociale statistieken beschikbaar zijn, die bovendien onder invloed van de wisselende aandachtspunten van de publieke opinie in de verschillende landen (bv. werkomstandigheden, werkgelegenheid voor jongeren en ouderen, werkgelegenheid voor vrouwen, criminaliteit, loonongelijkheid, discriminatie op de werkvloer, bedrijfsverplaatsingen) divers zijn geworden, toch zijn uit deze massa statistieken tot voor kort maar weinig sociale indicatoren gefilterd. Sinds enige tijd is de belangstelling hiervoor gelukkig opnieuw toegenomen, omdat er in de sociaal-economische context van de laatste tien jaar weer belang wordt gehecht aan de rol van de nationale overheden in het sociaal beleid en aan de regulering van de economie.

5.8

Op zich staand zijn deze sociale indicatoren niet altijd even nuttig. Binnen een ruimer concept, nl. die van de sociale en economische of duurzame ontwikkeling, winnen ze daarentegen aan betekenis; ze komen uit meer verschillende bronnen, want niet alleen de centrale overheden, maar ook ngo's en denkgroepen (think tanks van grote organisaties) ontwikkelen indicatoren. Deze indicatoren worden bovendien op zeer uiteenlopende manieren gepresenteerd: dit kan variëren van een selectie van statistieken of thematische enquêtes tot initiatieven om gegevens te verzamelen met het oog op de ontwikkeling van samengestelde indicatoren over specifieke of algemene thema's.

5.9

Tal van internationale organisaties publiceren sociale indicatoren en statistieken. Op grond hiervan maken die organisaties vergelijkingen tussen de landen die tot hun organisatie behoren. De belangrijkste organen terzake, die bovendien informatie verstrekken die met name voor de EU-lidstaten relevant is, maken deel uit van (in willekeurige volgorde) de OESO, het UNDP, de Europese Commissie (m.n. Eurostat), de UNESCO, de Wereldbank en de IAO.

5.10

De diversiteit van de bronnen vormt een probleem: de kwaliteit van de statistieken is ongelijk (niet alle landen beschikken over gesofisticeerde bureaus voor de statistiek), de gegevens zijn onderling moeilijk vergelijkbaar en de toegepaste concepten sluiten niet altijd op elkaar aan. „De selectie van indicatoren aan de hand waarvan de sociale convergentie van de EU-lidstaten wordt gemeten, is politiek geladen. De keuze van de indicatoren is niet neutraal, maar weerspiegelt waaraan meer of minder voorrang wordt gegeven en soms zelfs van land tot land en — terecht — verschillende opvattingen over hoe de samenleving eruit moet zien. I.v.m. werkloosheid blijkt bijvoorbeeld duidelijk dat bepaalde indicatoren het beleid daadwerkelijk, soms zelfs op een onbedoelde manier, kunnen beïnvloeden (13). Zoals het er nu aan toegaat, wordt de ontwikkeling van de sets indicatoren overduidelijk overgelaten aan technici.” (14)

5.11

Vooral binnen het UNDP is er uitgebreid kritiek geleverd op het gebruik van het BBP en de groei als indicatoren van sociaal welzijn. Uit deze kritiek, en met name onder invloed van het onderzoek van Amartya Sen naar armoede, honger, democratie en de tekortkomingen van strikt economische kwantitatieve indicatoren, is de HDI (human development index) voortgekomen. Voor deze werkzaamheden heeft Sen trouwens de Nobelprijs voor de economie gekregen.

5.12

Gegevens m.b.t. de toegang tot drinkwater, de alfabetisering van mannen en vrouwen, het gezondheidssysteem en de resultaten van pandemiebestrijding, deelname aan het democratische proces, de levensverwachting per geslacht, perinatale mortaliteit, kindersterfte, evenals de toestand van het milieu zijn allemaal relevant voor de evaluatie van het maatschappelijk welzijn. Toch houden deze gegevens geen rechtstreeks verband met het BBP.

5.13

De eerste geagregeerde HDI-indicatoren van het UNDP hebben geleid tot uitgebreide discussies en controverses, omdat de „rijke” landen soms helemaal niet op kop stonden in het klassement op grond van het „bruto binnenlands welzijn”. Dat neemt niet weg dat deze indicator, vanwege de stevige onderbouwing ervan (onderwijs, levensverwachting, gewogen inkomen om de armoede in beeld te brengen), is uitgegroeid tot het meest onbetwiste alternatief voor strikt economische indicatoren.

5.14

Sociale statistieken vullen noodzakelijkerwijs de economische statistieken aan. Aangezien de publieke opinie veel belang hecht aan sociale vraagstukken, zijn sociale statistieken ook van politiek belang en verdienen zij beslist de nodige aandacht van de overheid.

5.15

Niet alleen de vooroordelen van economen of een boekhoudkundige benadering op de korte of middellange termijn verhinderen dat sociale vraagstukken voldoende aandacht van de bewindslieden krijgen. Objectief gezien is het ook moeilijk om ze te integreren in richtsnoeren voor economisch beleid, omdat sociale vraagstukken een grote verscheidenheid vertonen, ze niet gemakkelijk aan elkaar gekoppeld kunnen worden en ze moeilijk kwantificeerbaar zijn.

5.16

Intuïtief kan men dezelfde conclusies trekken i.v.m. milieu-indicatoren die tot doel hebben om de neveneffecten weer bij de beoordeling van de economische groei mee te nemen; groei die gepaard gaat met de ontbossing van een primair woud zou bijvoorbeeld worden verworpen als in de impactstudie ook werd gekeken naar alle sociale en ecologische factoren, aangezien deze, zoals we intussen wel weten, sterker doorwegen dan de economische en monetaire factoren. Maar het blijft erg moeilijk om externe kosten te becijferen: denk maar aan de klimaatverandering, de teloorgang van biodiversiteit, het lot van mensen die leefden van de pluk of teelt van geneeskrachtige planten leven, snelle bodemuitputting en erosie. Op de korte termijn kan de boekhoudkundige balans uitermate positief zijn, maar rekening houdend met de externe kosten zou die op de lange termijn niet alleen voor de regio of voor het land, maar voor de hele planeet juist heel erg negatief kunnen uitvallen.

5.17

De oefening die aan de basis ligt van veel evaluaties van wat de „beste wetgeving” is op grond van een kosten-batenanalyse en die deel uitmaakt van de communautaire impactanalyses maakt duidelijk dat de mogelijkheden om rekening te houden met sociale en milieudimensies van de impact objectief beperkt zijn (15). Zelfs als de evaluatie kan gebeuren aan de hand van pertinente indicatoren (aantal verloren arbeidsplaatsen, afwezigheid van andere werkgelegenheid), is de sociale impact niet noodzakelijkerwijs doorslaggevend in het politieke besluitvormingsproces. Vaak zijn er onmogelijk te becijferen factoren, vooral als de impactanalyse beperkt blijft tot een monetaire afweging op de korte, en in het beste geval op de middellange termijn; de gevolgen op de lange termijn zijn nog moeilijker te berekenen. En hoe kan worden geëvalueerd welke monetaire winst een afname van de mortaliteit ten gevolge van vervuiling door maritieme brandstoffen met zich meebrengt (16)?

5.18

In het sociale debat worden concepten gehanteerd die soms niet duidelijk omschreven zijn. Een indicator inzake flexicurity zou bijvoorbeeld in verschillende landen op uiteenlopende manieren zijn ontwikkeld, omdat daarmee al welbepaalde ervaring is opgedaan of omdat men het concept op basis van de eigen nationale „modellen”, die in een specifieke context tot stand zijn gekomen en moeilijk overdraagbaar zijn naar een andere sociale werkelijkheid, in het Europese (17) of nationale debat wil loodsen. De vraag is dan met welke elementen rekening moet worden gehouden en hoe deze als positief of negatief moeten worden beoordeeld: het al of niet gebruiken van bepaalde indicatoren kan impliciet waarden en ideologieën onthullen (18). Dit probleem wordt nog groter in het geval van samengestelde indicatoren: welke elementen moeten daarin worden opgenomen, welke coëfficiënt dient te worden toegekend, wat is de reële betekenis van de verkregen samengestelde indicator?

5.19

Samengestelde indicatoren kunnen zowel kwantitatieve als kwalitatieve dimensies in rekening nemen en volgens leeftijd, geslacht of andere betekenisvolle criteria worden opgesplitst, maar moeten wel steeds gemakkelijk te begrijpen blijven. Als voorbeeld kan de ontwikkeling van een indicator voor de levenskwaliteit in Europa dienen. Hierin zouden het inkomen, de levensverwachting, de perceptie van de efficiëntie van de gezondheidszorg, de pensioenregelingen, het gemiddelde opleidingsniveau, de tevredenheid op het werk, enz., verwerkt kunnen worden. Maar ook werkloosheidscijfers en gegevens over een tekort aan werkgelegenheid of over huisvesting zouden in aanmerking kunnen worden genomen. Daarbij dient dan ook nog te worden bepaald wat het relatieve belang van elk element is.

5.20

Het is duidelijk dat deze materie geen puur technische kwestie is, maar samenhangt met het gedeelde waardensysteem en de tradities die nog leven in een samenleving. Daarom is er overleg met maatschappelijke organisaties nodig en zal het uiteindelijke resultaat de uitdrukking zijn van ideologische en politieke keuzes. Uit onderzoek blijkt dat tegenwoordig bij de ontwikkeling van sociale indicatoren maar zelden echt rekening wordt gehouden met maatschappelijke doelstellingen die sociale waarden en normen weergeven. Een fundamenteel onderdeel van de methode is de identificatie en classificatie van referentiepunten op verschillende sociale gebieden, wat gebeurt door overleg en consensusvorming en waarbij wordt bepaald welke gegevens worden ingevoerd en wat de resultaten zijn en er ook verbanden tussen beide worden gelegd. Dit onderzoek toont met andere woorden aan dat als de sociale indicatoren tot beleid willen inspireren, het proces deel moet uitmaken van het product. (Associés de Recherche EKOS Inc. 1998).

5.21

Bovendien rijst de vraag wat het onderwerp moet vormen van statistische analyses: individuen, gemeenschappen, of gezinshuishoudingen als minimale economische en sociale eenheid? Statistische analyses met etnische groepen als onderwerp zijn problematisch, omdat discriminatie moet worden vermeden, maar is andezijds ook nuttig om de aard en de reikwijdte van die discriminatie in kaart te brengen om beleid te kunnen voorstellen waarmee die discriminatie kan worden bestreden en op den duur kan worden uitgebannen.

5.22

Statistieken kunnen worden geselecteerd en indicatoren kunnen worden ontwikkeld om een reeds ingevoerd beleid te evalueren of om op voorhand de keuzemogelijkheden nader te beschouwen. Als de beleidskeuze (het doel en de middelen daartoe) nog moet worden gemaakt, zijn er aanvankelijk meer uiteenlopende statistische gegevens nodig. Als eenmaal duidelijk is geworden welke statistieken en indicatoren het meest relevant zijn, kan dit aantal worden teruggebracht. Elke selectie blijft echter tot op grote hoogte gebaseerd op empirische waarnemingen. Dit is iets anders dan exacte wetenschappen, en aan dezelfde statistieken, die zowel monetaire als niet-monetaire gegevens bevatten, kunnen verschillende interpretaties worden gegeven.

5.23

Ter illustratie wordt hier een overzicht gegeven van de onverwerkte gegevens die de OESO heeft verzameld om de sociale indicatoren van zijn „Panorama de la Société, 2005” (cfr. bibliografie) samen te stellen:

5.24

Eurostat maakt gebruik van de volgende sociale indicatoren:

5.25

In welke mate kunnen de indicatoren uit deze niet-exhaustieve lijst van voorbeelden op een efficiënte manier in de algemene doelstellingen van de open coördinatiemethode van maart 2006 worden geïntegreerd? Deze doelstellingen zijn:

5.26

Het is ook zaak precieze concepten en methoden te gebruiken voor bepaalde indicatoren. Bijvoorbeeld met betrekking tot armoede wijst de CERC (Conseil de l'emploi, des revenus et de la cohésion sociale) (19) op het „multidimensionele karakter” van dit concept.

5.26.1

Armoede heeft inderdaad verschillende dimensies: gebrek aan financiële middelen, minder goede levensomstandigheden, onvoldoende cognitieve, sociale en culturele hulpmiddelen. Voor elk van deze dimensies zijn er twee manieren om armoede te definiëren:

5.27

Kort samengevat zijn sociale indicatoren bedoeld om de aandacht van de publieke opinie en de besluitvormers te vestigen op de sociale factoren die zouden kunnen worden onderschat of verkeerd begrepen. Besluitvormers worden overstelpt door informatie. Daarom is het belangrijk om hun aandacht te vestigen op de meest fundamentele problemen. Om het met de gevleugelde woorden van Herbert Simon te zeggen: te veel informatie is geen informatie.

5.27.1

Vanuit een functioneel standpunt hebben indicatorenstelsels dus tot doel informatie op een optimale manier te verzamelen.

5.28

Een indicator is meer dan een statistisch gegeven:

Een indicatorenstelsel is niet zomaar een verzameling van gegevens. Dit brengt een aantal gevolgen met zich mee:

5.29

In de praktijk zijn dit de eigenschappen waarover indicatoren moeten beschikken:

5.30

Belangrijke eigenschappen van indicatorenstelsels zijn:

6.

Het EESC wil dat sociale-impactanalyses van communautaire wetgevings- en beleidsinitiatieven integraal deel gaan uitmaken van alle beleidsterreinen. Dit betekent dat de Commissie een grondige evaluatie van de sociale impact van alle initiatieven moet uitvoeren, ongeacht welk directoraat-generaal verantwoordelijk is of over welk onderwerp het gaat. Als Europa een echt „sociaal Europa” wilt worden en de steun van de burgers wil krijgen, is dit cruciaal. Het initiatief „Betere regelgeving” vormt een ideale basis om in deze richting te evoluëren.

6.1

In deze evaluatie moet elke specifieke groep die, ieder op geheel eigen wijze, gevolgen kunnen ondervinden van de nieuwe wetgeving, afzonderlijk worden behandeld. Benadeelde groepen zoals vrouwen, personen met een handicap of etnische minderheden, verdienen hierbij speciale aandacht. In sommige gevallen en afhankelijk van het onderwerp kan het zelfs nodig zijn om apart in te zoomen op specifieke subgroepen (bv. blinden).

7.1

Zowel uit het voorafgaande als uit de hoorzitting van het EESC op 28 maart 2007 blijkt dat het gezien de multidimensionaliteit van bepaalde concepten onmogelijk is om sociale indicatoren op één enkel criterium te baseren. Het sociale debat is nu eenmaal van die aard dat er gebruik wordt gemaakt van vage concepten, die bovendien naargelang het land of de sociale context verschillen, en dat meer of minder expliciete waarden en ideologieën bepalen of bepaalde indicatoren al of niet worden gebruikt. De selectie van indicatoren gebeurt bovendien tot op grote hoogte empirisch, wat in beginsel rigide-denkpatronen uitsluit.

7.2

Het is lovenswaardig en nuttig, ja zelfs noodzakelijk, om beleidsmakers te wijzen op de sociale impact van de wetgeving die zij willen invoeren. Toch stuit men hierbij op een methodologisch probleem, aangezien „te veel informatie geen informatie is”. Daarom moeten er volgens het EESC bijzondere inspanningen worden geleverd bij de ontwikkeling van de toe te passen methodologie.

7.3

In dit stadium van de discussie dient de aandacht van de Commissie beslist onder andere ook te worden gevestigd op de kwaliteitscriteria waaraan een indicator moet voldoen, te weten:

7.4

De Commissie wordt tevens verzocht om sociale-impactanalyses van communautaire wetgevings- en beleidsinitiatieven te integreren in alle Europese beleidsterreinen en om de beslissing om al dan niet een sociale-impact-analyse te doen, niet te laten afhangen van het DG dat voor dat beleid verantwoordelijk is. Dit is van cruciaal belang als we echt werk willen maken van een „sociaal Europa” en de steun van de burgers willen winnen.

7.5

Het EESC zou het stappenplan en de impactanalyse tegelijkertijd met het wetsvoorstel waarover het wordt geraadpleegd, onder de loep moeten nemen; het is daarom het beste om zonder verder tijdverlies met de werkzaamheden te beginnen, d.w.z. onmiddellijk na de publicatie van de mededeling die het wetsvoorstel begeleidt.

7.6

Heel belangrijk is dat de wetgevingsinitiatieven waarvoor een voorafgaande impactanalyse is uitgevoerd, regelmatig worden geëvalueerd en dat de tenuitvoerlegging ervan indien nodig wordt bijgestuurd. Hieraan moeten de sociale partners, en eventueel ook de betrokken ngo's deelnemen. Dit is nodig om te controleren of de gebruikte indicatoren geschikt zijn en of de combinatie van deze indicatoren heeft geleid tot een bruikbare sociale-impactanalyse. Zo kunnen de nodige lessen worden getrokken en kan de wetgever desgewenst ertoe worden aangespoord om herziening van de wetgeving te overwegen.

7.7

In bepaalde gevallen die vanuit sociaal oogpunt bijzonder belangrijk zijn (b.v. als het gaat om het arbeidsrecht) zou de raadpleging van sociale partners in een nog vroeger stadium moeten worden ingebouwd, zodat gekozen kan worden voor de meest geschikte indicatoren die een zo volledig en objectief mogelijke effectbeoordeling garanderen.

7.8

Het initiatief „Betere wetgeving” is zonder twijfel de geschikte uitvalsbasis om te evoluëren naar een situatie waarin wetsvoorstellen worden gedaan die nodig en efficiënt zijn en waarvan de gevolgen voorspelbaar en stabiel zijn voor de doelgroepen. Deze doelgroepen dienen bovendien nauwer betrokken te worden bij de impactanalyse en monitoring die de Europese adviesorganen (EESC en CvdR) en (naargelang de aard van de wetgeving) de sociale partners en de terzake competente ngo's uitvoeren.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/28

1.1

Met deze mededeling over de tenuitvoerlegging van Richtlijn 1997/7/EG brengt de Commissie niet alleen verslag uit aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité over de resultaten van de omzetting en de uitvoering van de richtlijn, maar geeft zij tevens het startschot voor een openbare raadpleging van de belanghebbende partijen met als doel hun mening te peilen. De Commissie acht het echter niet wenselijk om voorstellen tot wijziging van de richtlijn in te dienen voordat de bredere evaluatie van het acquis communautaire op consumentengebied is afgesloten.

1.2

Ondanks het feit dat deze mededeling veel later verschijnt dan in de richtlijn was voorgeschreven, is het Comité blij met dit initiatief en kan het zich grotendeels vinden in de opmerkingen van de Commissie. Veel van deze opmerkingen zijn overigens terug te vinden in eerdere adviezen van het Comité, met name de adviezen over de verkoop op afstand in het algemeen en over de verkoop op afstand van financiële diensten in het bijzonder. Ook heeft het Comité al eerder gepleit voor de afstemming van de richtlijn op andere, ondertussen ingevoerde rechtsinstrumenten, die vaak zonder de noodzakelijke coördinatie en coherentie tot stand komen.

1.3

Het Comité is echter van mening dat het een goede zaak zou zijn als dit rechtsinstrument onmiddellijk en tegelijk met de regelgeving betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten en bepaalde aspecten van de elektronische handel zou worden herzien, in plaats van te wachten totdat de werkzaamheden in verband met het acquis communautaire op het gebied van consumentenovereenkomsten zijn afgerond. Zo zou het geheel van de verspreide bepalingen immers begrijpelijker en toegankelijker worden.

1.4

Met het oog hierop spoort het Comité de Commissie aan om de inmiddels ontvangen antwoorden op de vragenlijst voor openbare raadpleging nauwgezet te bestuderen en deze aan te vullen met betrouwbare statistische gegevens over het toepassingsgebied en de reikwijdte van de verkoop op afstand in de interne markt, alvorens een openbare hoorzitting van de belanghebbende partijen te organiseren.

1.5

Het Comité onderschrijft de opmerkingen van de Commissie ten aanzien van de formulering en de structuur van de richtlijn, maar blijft bij zijn — reeds in vroegere adviezen verkondigde — standpunt dat de richtlijn niet beperkt moet blijven tot de betrekkingen tussen leverancier en consument en dat het een goede zaak zou zijn als het toepassingsgebied op hoofdpunten zou samenvallen met dat van de regelgeving aangaande elektronische handel.

1.6

In tegenstelling tot de Commissie denkt het Comité niet dat het gebruik van de „minimumclausule” de oorzaak is van de terecht geconstateerde problemen met de tenuitvoerlegging van de richtlijn; wél vindt het Comité ook dat de mogelijkheid om via een verordening tot volledige harmonisatie te komen niet moet worden uitgesloten, op voorwaarde dat een hogere graad van consumentenbescherming wordt gewaarborgd.

1.7

Om een bijdrage te leveren aan een grondige herziening van de regelgeving inzake de verkoop op afstand formuleert het Comité een reeks bijzondere aanbevelingen, waarvan het vindt dat zij het overwegen waard zijn gezien de huidige stand van de ontwikkeling van de interne markt. Doel is de rechtszekerheid en het consumentenvertrouwen te vergroten door ervoor te zorgen dat consumenten die een overeenkomst op afstand sluiten dezelfde rechtsbescherming genieten als consumenten die via persoonlijk contact tot een aankoop zijn overgegaan.

1.8

Tot slot wijst het Comité er nog op dat de nadruk moet worden gelegd op een goede voorlichting van alle partijen, met name de meer kwetsbare groepen, en dat er een doeltreffende sanctieregeling moet komen voor het geval de wetgeving ter zake niet wordt nageleefd.

2.1

Met de mededeling over de tenuitvoerlegging van Richtlijn 1997/7/EG van 20 mei 1997 (COM (2006) 514 final van 21 september 2006) wil de Commissie de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité informeren over de wijze waarop de richtlijn werd omgezet en toegepast in de periode van ongeveer tien jaar na haar publicatie. Hiermee vervult zij de plicht die haar in artikel 15, lid 4, van deze richtlijn werd opgelegd, zij het met zo'n zes jaar vertraging.

2.2

Behalve problemen met de uitvoering van de richtlijn (1), die naar verluidt hoofdzakelijk zijn toe te schrijven aan de „formulering” van de richtlijn en aan „vertaalproblemen” in sommige versies, constateert de Commissie ook dat „bij de controle van de omzetting aanzienlijke verschillen tussen de nationale wetten door het gebruik van de minimumclausule naar voren (zijn) gekomen” en dat de richtlijn wellicht niet meer voldoende up-to-date is om „nieuwe technologieën en vormen van marketing” te dekken.

2.3

Tot slot komt de Commissie met een „vragenlijst”, die voor 21 november 2006 moest worden ingezonden, bij wijze van „openbare raadpleging” van de belanghebbenden. Doel hiervan is de mening van belanghebbenden te peilen met het oog op een eventuele hoorzitting.

2.4

De Commissie erkent weliswaar dat de bestaande regelgeving tekortkomingen vertoont en als gevolg van interpretatieproblemen een gebrekkige uitvoering heeft gekend maar acht het toch „niet wenselijk” om voorstellen tot wijziging van de richtlijn in te dienen „voordat de diagnostische fase van de evaluatie van het acquis communautaire op consumentengebied is afgesloten”, waarvoor overigens geen termijn is vastgesteld.

2.5

Nog tijdens de voorbereiding van dit advies publiceerde de Commissie via het internet 84 antwoorden op de eerder genoemde vragenlijst en verspreidde zij een werkdocument waarin een aanzienlijk gedeelte van deze antwoorden verwerkt is. De overige antwoorden zullen zo snel mogelijk worden behandeld, waarna een diepgaandere impactstudie kan worden opgesteld.

3.1.1

Het Comité is ingenomen met het initiatief van de Commissie, maar betreurt dat het zo lang op zich heeft laten wachten: de Commissie had immers al in juni 2001 of uiterlijk 4 jaar na de inwerkingtreding van de richtlijn (juni 2004) verslag moeten uitbrengen. Het merendeel van de kwesties die nu aan de orde zijn, had dus al minstens drie jaar eerder kunnen worden aangepakt en opgelost, met alle voordelen van dien.

3.1.2

Tal van kwesties die nu in de mededeling aan de orde worden gesteld, waren overigens al door het Comité in zijn adviezen behandeld, in de tijd dat de richtlijn werd opgesteld.

Zo heeft het in zijn advies over het voorstel voor een richtlijn van de Raad betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten (2) al gepleit voor aanpassing van bepaalde definities in artikel 2 van de richtlijn, met name de overeenkomsten waarop de richtlijn betrekking heeft en het begrip „consument”.

Ook had het Comité er al op gewezen dat de Commissie meer duidelijkheid zou moeten verschaffen omtrent het in de richtlijn opgenomen herroepingsrecht, dat volgens het Comité moet worden beschouwd in het licht van het recht op bedenktijd en niet mag worden verward met, of niets mag afdoen aan, de mogelijkheid van de consument om de overeenkomst op te zeggen wanneer wordt vastgesteld dat deze niet wordt nageleefd of dat frauduleuze praktijken plaatsvinden.

Het Comité wees er voorts op dat van het herroepingsrecht minder lang kan worden gebruikgemaakt (7 dagen) dan in de andere richtlijnen en in de reeds bestaande wetgeving in sommige lidstaten het geval is en verzocht de Commissie deze termijnen gelijk te trekken. Het verzoek van het EESC om verduidelijking van het recht op bedenktijd kwam overigens ook aan de orde in het advies over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten (3).

Ook in de meest gerenommeerde literatuur terzake is deze kritiek al lang geleden geuit (4).

3.1.3

Het Comité is verbaasd over het feit dat de Commissie beweert geen informatie te hebben over de datum waarop de tenuitvoerleggingsmaatregelen in sommige lidstaten in werking zijn getreden (5) en vindt het ook vreemd dat geen melding wordt gemaakt van eventuele juridische stappen tegen de lidstaten die de richtlijn kennelijk niet of niet op tijd hebben omgezet, noch over de resultaten daarvan.

3.1.4

Ook had het volgens het Comité meer van echte participatie getuigd als de mededeling voorafgegaan, in plaats van gevolgd, was door een openbare raadpleging. Zo had voorkomen kunnen worden dat veel van de opmerkingen en conclusies van de Commissie uitsluitend op „indrukken” of subjectieve „meningen” gebaseerd lijken te zijn (6).

Het Comité wijst ook op het verslag van de Commissie van 10 maart 2000 over de klachten van consumenten over verkoop op afstand (COM (2000) 127 final) en beveelt eenzelfde aanpak aan op grond van een objectieve analyse van de inmiddels ontvangen antwoorden op de vragenlijst, zodat aan de hand van recente en vergelijkbare gegevens een objectief beeld van de situatie ontstaat.

3.1.5

In de huidige omstandigheden steunt het EESC het voorstel van de Commissie en dringt het aan op een openbare hoorzitting met alle belanghebbende partijen, waarbij echter voorkomen moet worden dat het onderwerp in kwestie ondergedompeld raakt in de meer algemene discussie over het acquis communautaire van het consumentenrecht. Ten aanzien hiervan werden pas nog een lijvige studie van zo'n 800 bladzijden (7) en een groenboek (8) van de Commissie gepubliceerd.

3.1.6

Gezien het verloop van de werkzaamheden van de CFR (9) vraagt het Comité zich trouwens af of het wel gunstig of verstandig is om de wijziging van deze richtlijn te laten afhangen van de voltooiing van deze werkzaamheden en van het overleg en de besluiten die op termijn zullen volgen over het gehele „acquis communautaire” van het consumentenrecht, zelfs in de laatste, ingekorte, versie van de Commissie (10).

3.1.7

Het Comité stelt ook voor om eventueel nog eens na te denken over welke type rechtsinstrument bij een volgende wijziging van de richtlijn moet worden gebruikt, tenminste indien ervan uit kan worden gegaan dat de voorwaarden aanwezig zijn om de essentie van deze materie vast te leggen in een verordening (11). Zo wordt het uiteindelijke doel — herstel van het evenwicht tussen en de gelijke behandeling van partijen — veiliggesteld, zoals ook het geval is bij handelstransacties tussen partijen in een verkoopruimte.

3.2.1

De Commissie heeft twee soorten opmerkingen/commentaar op de richtlijn:

3.2.2

Ten aanzien van de redactie/structuur van de richtlijn deelt het Comité de mening van de Commissie aangaande het volgende:

3.2.3

Maar het EESC is het niet eens met de Commissie ten aanzien van het volgende:

3.2.4

Voorts verzoekt het Comité de Commissie de over de verschillende instrumenten verspreide bepalingen inzake verkoop op afstand te vereenvoudigen en begrijpelijker en toegankelijker te maken.

3.2.5

Het Comité schaart zich, op grond van de kennis die het heeft van de ervaringen in sommige lidstaten, achter de meeste opmerkingen van de Commissie ten aanzien van de tenuitvoerlegging van de richtlijn; toch is het van mening dat er uitgebreider onderzoek moet worden gedaan om een volledig beeld te krijgen van de verschillen/onverenigbaarheden tussen de lidstaten op het gebied van de omzetting/interpretatie van de richtlijn.

Het Comité dringt er daarom bij de Commissie op aan om, zodra zij de antwoorden op de vragenlijst heeft geanalyseerd, een dergelijk onderzoek te starten en de resultaten bekend te maken.

De Commissie heeft overigens ook nog geen statistische gegevens verstrekt aan de hand waarvan kan worden beoordeeld hoe groot het relatieve gewicht is van de verkoop op afstand aan consumenten op het geheel van grensoverschrijdende transacties of hoeveel transacties met consumenten in een lidstaat op afstand tot stand zijn gekomen; dergelijke gegevens kunnen niet met de nodige objectiviteit worden afgeleid uit de meest recente resultaten van de Eurobarometer (20), maar zijn onmisbaar om vast te stellen in welke gevallen de richtlijn wél en niet van toepassing is en of dat laatste gerechtvaardigd is.

3.2.6

Het Comité stelt met verontrusting vast dat de Commissie enerzijds constateert dat de omzetting van de richtlijn problemen oplevert, maar anderzijds betwijfelt of deze problemen relevant zijn voor het consumentenvertrouwen, terwijl zij meedeelt dat zij niet voornemens is haar koers te wijzigen en ook geen doeltreffender maatregelen voor de omzettingsproblemen aankondigt.

3.2.7

Met betrekking tot de uitvoering van Richtlijn 1997/7/EG geeft de Commissie toe dat de uitzonderingen verschillend zijn omgezet in de lidstaten en dat sommige van deze uitzonderingen opnieuw moeten worden bekeken; het Comité verzoekt de Commissie dan ook concrete initiatieven ter zake te nemen.

3.2.8

Wat de gevolgen van het gebruik van de „minimumclausule” betreft is het Comité het niet eens met de Commissie dat alle door haar in kaart gebrachte situaties het gevolg zijn van een afwijkende toepassing van de clausule van artikel 14.

3.2.8.1

Het Comité is echter van mening dat de meeste afwijkingen niet het gevolg zijn van een ongeoorloofd gebruik van de minimumclausule, maar van tekortkomingen op het gebied van de formulering en omzetting/vertaling van de richtlijn.

3.2.8.2

Het Comité is namelijk van mening dat de minimumclausule, op grond waarvan de lidstaten, overeenkomstig artikel 153, maatregelen mogen treffen die een hogere graad van bescherming bieden dan in richtlijnen met een minimale harmonisatie wordt voorgeschreven, zolang deze maatregelen maar verenigbaar zijn met het EG-Verdrag, een positief instrument is om de consument beter te beschermen en daarbij rekening te houden met de specifieke culturele, sociale en juridische kenmerken van elk nationaal stelsel.

3.2.8.3

Dat neemt overigens niet weg dat het Comité ervoor pleit om, als dat werkelijk tot een betere consumentenbescherming leidt, bepaalde rechtsmiddelen volledig te harmoniseren, bij voorkeur door middel van een verordening om de uniformiteit ervan te waarborgen, hetgeen het geval kan zijn met de onderhavige richtlijn.

3.2.9

Het Comité is van mening dat er ook nog andere zaken zijn die bij een herziening van de richtlijn voor eventuele heroverweging in aanmerking komen en die niet in de mededeling aan de orde zijn gekomen.

3.2.10

Zo ontbreekt met name iedere verwijzing naar:

3.2.11

Met het oog op de verwezenlijking van het doel van de richtlijn, nl. ervoor zorgen dat consumenten die goederen en diensten op afstand kopen, dezelfde rechtmatige bescherming genieten als consumenten die bij de aankoop persoonlijk contact hebben gehad, is het volgens het Comité het van fundamenteel belang dat terdege aandacht wordt besteed aan bovenstaande kwesties.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/33

1.1

Het voorstel van de Commissie inzake de regelgeving voor fusies en splitsingen van naamloze vennootschappen (NV's) maakt deel uit van het plan om het vennootschapsrecht te moderniseren en de corporate governance te verbeteren (1). Het bevat een actieprogramma voor een ingrijpende wijziging van de wetgeving op de korte, middellange en lange termijn dat meer om het lijf heeft dan het afronden van nog hangende richtlijnvoorstellen.

1.2

Meer in het algemeen staan in bijlage III van het programma ter vermindering van de administratieve lasten in de Europese Unie (2) tien concrete voorstellen voor dringende maatregelen om relatief onbelangrijke voorschriften af te zwakken zonder de beschermende werking hiervan aan te tasten. Dat is ook het doel van dit voorstel, omdat daarmee uitsluitend wordt beoogd, af te zien van het deskundigenverslag over fusie- of splitingsvoorstellen als alle aandeelhouders het daarmee eens zijn.

1.3

Overigens voorziet artikel 8.4 van Richtlijn 2005/56/EG betreffende grensoverschrijdende fusies van kapitaalvennootschappen (3) al in de mogelijkheid om af te zien het deskundigenverslag over die voorstellen indien alle aandeelhouders het daarmee eens zijn. En Richtlijn 77/91/EEG betreffende de oprichting een NV, alsook de instandhouding en wijziging van haar kapitaal (4) bevat sinds de laatste wijziging twee nieuwe artikelen, 10bis en 10ter, waarin staat dat er geen deskundigenverslag nodig is voor een inbreng anders dan in geld indien de werkelijke waarde van de ingebrachte goederen gewaarborgd is.

2.1

De Richtlijnen betreffende fusies en splitsingen van NV's moeten gewijzigd worden om ze op één lijn te brengen met de Richtlijn inzake grensoverschrijdende fusies, en wel wat betreft de mogelijkheid om geen deskundigenverslag op te stellen over fusies- of splitsingsvoorstellen indien alle aandeelhouders en houders van andere effecten waaraan stemrecht is verbonden hiermee instemmen.

3.1

Het EESC volgt met interesse de vereenvoudigng van de wetgeving, en met name de vermindering van de administratieve lasten voor het Europese bedrijfsleven. Tegen deze achtergrond moet ook dit voorstel worden gezien, dat met name aandeelhouders de nodige garanties biedt dankzij de voorwaarde dat alleen van een deskundigenverslag mag worden afgezien als zij hier allen mee instemmen.

3.2

Toch zijn er vooral wat de fusies van grote NV's betreft wel problemen als gevolg van de diversiteit van de aandeelhouders, die voor het merendeel beleggers zijn. Is er geen sprake van een direct aandelenbeheer, dan is het mogelijk dat minderheidsaandeelhouders machteloos overgeleverd zijn aan overeenkomsten van instellingen die de waardepapieren beheren. Weliswaar hebben zij het recht om bezwaar aan te tekenen of zich terug te trekken als de economische resultaten van dergelijke operaties (met name aandelenruil) hun niet aanstaan, maar zonder een deskundigenverslag over een voorgenomen fusie wordt de uitoefening van dit recht wel ernstig bemoeilijkt.

3.3

Wat dit betreft zijn ook de schuldeisers en werknemers van dergelijke NV's kwetsbaar als zij het zonder informatie moeten stellen doordat er geen objectief deskundigenverslag wordt opgesteld. Schuldeisers hebben het recht om bezwaar te maken zodra de aankondiging van een fusie gepubliceerd is, mits hun vorderingen niet gewaarborgd zijn. Maar in de Richtlijnen over fusies en splitsingen wordt met geen woord gerept van werknemersrechten, terwijl zij bij grensoverschrijdende fusies het recht op medezeggenschap hebben (artikel 16), wat dankzij goede informatiekanalen betere resultaten mogelijk maakt.

3.4

Wil de wetgeving effectief zijn, dan moeten de rechten van iedereen die bij juridische operaties — in dit geval fusies en splitsingen — betrokken is worden gegarandeerd. Juist omdat deze complex zijn, dient er voor instrumenten te worden gezorgd die de operaties transparant maken en geen conflicten tussen de betrokkenen veroorzaken. Van een deskundigenverslag zou moeten worden afgezien (bij unaniem besluit van alle aandeelhouders) in de gevallen die in artikel 10bis van Richtlijn 2006/68/EG worden genoemd, namelijk wanneer het gaat om vermogensbestanddelen in de vorm van overdraagbare waardepapieren, geldmarktinstrumenten of recentelijk door onafhankelijke deskundigen gewaardeerde goederen, omdat de waarde dan verifieerbaar is en in overeenstemming met de relevante normen.

4.1

De voorgestelde richtlijn past in het streven om de administratieve lasten van Europese bedrijven terug te dringen. Wel is het zo dat bij fusies en splitsingen vaker grote kapitaalvennootschappen betrokken zijn met zowel beheerders als beleggers, die niet dezelfde belangen hebben. Beleggers zijn uit op een zo hoog mogelijk rendement van hun aandelen.

4.2

Bij de hervorming dient het algemeen belang van alle bij fusies en splitsingen betrokken partijen voorop te staan. Het voordeel van deskundigen was juist dat hun evaluaties zorgden voor een grotere transparantie en betrouwbaarheid van fusie- en splitsingsplannen, aangezien zij werkten met objectieve criteria waaraan deze plannen moesten voldoen.

4.3

Verder is de rechtsgrond voor het optreden van deskundigen volgens het EESC te vinden in de artikelen 10, 10bis en 10ter van de tweede Richtlijn, op basis waarvan alleen mag worden afgezien van een deskundigenverslag als de goederen recentelijk zijn gewaardeerd.

4.4

Ten slotte moet tevens rekening worden gehouden met de tiende Richtlijn, niet alleen omdat deze onlangs is gepubliceerd, maar ook omdat deze beter aansluit bij de betere belangenbescherming van de nieuwe vennootschapswetgeving. In de Richtlijn gaat de aandacht namelijk niet slechts uit naar aandeelhouders en schuldeisers, maar ook naar de werknemers, die deel uitmaken van de bedrijfsstructuur (artikel 16). Dit zou ook in de voorgestelde richtlijn moeten gebeuren, wat bovendien beter aansluit bij de nagestreefde harmonisatie van de nationale wetteksten inzake fusies en splitsingen.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/37

1.1

Het voorstel waarover het EESC wordt geraadpleegd, betreft de wijziging van twee verordeningen. Enerzijds is er Verordening nr. 11 ter uitvoering van artikel 79, lid 3, van het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap betreffende de opheffing van discriminaties inzake vrachtprijzen en vervoervoorwaarden en anderzijds gaat het om Verordening (EG) nr. 852/2004 van het Europees Parlement en de Raad inzake levensmiddelenhygiëne.

1.2

Het Europees Economisch en Sociaal Comité is ingenomen met de communautaire maatregelen ter verbetering van de regelgeving en is van mening dat het bijzonder belangrijk en noodzakelijk is de administratieve lasten die uit hoofde van de huidige wetgeving op ondernemingen wegen, te verminderen. Een en ander is van cruciaal belang om het concurrentievermogen te verbeteren en de doelstellingen van de Lissabonagenda te kunnen verwezenlijken. Een bijdrage hiertoe wordt ook geleverd door de mededelingen van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's „Betere regelgeving in de Europese Unie: een strategische evaluatie”, en „Actieprogramma ter vermindering van de administratieve lasten in de Europese Unie”.

1.3

De eerste wijziging betreft Verordening nr. 11, die inderdaad reeds vrij oud is en gericht is op de opheffing van discriminaties inzake vrachtprijzen en vervoervoorwaarden ter uitvoering van artikel 79, lid 3, van het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap. Het EESC stemt in met de afschaffing van de verplichting informatie te geven over routes, afstanden, prijzen en andere vervoervoorwaarden, alsmede met het toelaten van het gebruik van vrachtbrieven om aan de overige informatieverplichtingen voor het huidige vervoerdocument te voldoen, omdat aldus nutteloze administratieve lasten worden verminderd, terwijl de beschikbaarheid van dezelfde basisinformatie verzekerd blijft.

1.4

Het EESC onderschrijft bijgevolg de aanpassing van Verordening nr. 11, met name de schrapping van artikel 5 en de wijziging van artikel 6, waarbij in lid 1 het vijfde en zesde streepje worden geschrapt. Ook stemt het in met de overige aanpassingen van artikel 6 waarbij in lid 2 de derde zin wordt geschrapt en lid 3 wordt vervangen door de volgende passage: „Indien de bestaande documenten, zoals vrachtbrieven of andere vervoerdocumenten, alle in lid 1 vermelde gegevens bevatten en samen met het registratiesysteem en de boekhouding van de vervoerondernemer een volledige verificatie van de vrachtprijzen en vervoervoorwaarden mogelijk maken, waardoor de in artikel 75, lid 1, van het Verdrag bedoelde discriminaties kunnen worden opgeheven of voorkomen, zijn de vervoerondernemers niet verplicht nieuwe documenten in gebruik te nemen.”

1.5

Het EESC hecht zijn goedkeuring aan de wijziging van Verordening (EG) nr. 852/2004, zodat de betreffende exploitanten van levensmiddelenbedrijven vrijgesteld worden van de in artikel 5, lid 1, van die Verordening vastgestelde verplichting, mits zij alle overige voorschriften van de bovengenoemde Verordening in acht nemen. Alle kleine ondernemingen die hun producten in hoofdzaak rechtstreeks aan eindgebruikers verkopen, zoals bakkers, slagers, kruideniers, marktkramen, restaurants en cafés, en die micro-ondernemingen zijn in de zin van Aanbeveling 2003/361/EG van de Commissie van 6 mei 2003 betreffende de definitie van kleine, middelgrote en micro-ondernemingen, zijn krachtens artikel 5, lid 1, van Verordening (EG) nr. 852/2004 verplicht zorg te dragen voor de invoering, de uitvoering en de handhaving van een of meer permanente procedures die gebaseerd zijn op de beginselen van risicoanalyse en kritische controlepunten (HACCP).

1.6

Niettemin is het Comité van mening dat de vrijstelling voor voornoemde bedrijven die hun producten rechtstreeks aan eindgebruikers verkopen zoals bakkers, slagers, kruideniers, restaurants en cafés, ook moet worden uitgebreid tot micro-ondernemingen in de zin van Aanbeveling 2003/361/EG van 6 mei 2003 betreffende de definitie van kleine, middelgrote en micro-ondernemingen.

1.7

Bij een dergelijke uitbreiding met wijziging van artikel 5 van Verordening 852 zullen er mogelijk twee parameters moeten worden gehanteerd: de maatregel moet ook gelden voor kleine ondernemingen met maximaal 50 werknemers, hetgeen een hoog aantal is om voor vrijstelling van HACCP in aanmerking te komen, en er moeten specifieke verwijzingen en beperkingen m.b.t. cateringbedrijven worden opgenomen, indien ook deze ondernemingen onder de maatregel komen te vallen.

1.8

Een eerste parameter zou kunnen zijn: de strikte toepassing van de richtsnoeren en de specifieke voorschriften voor levensmiddelenhygiëne, zoals deze zijn vastgesteld in artikel 4 van Verordening 852/2004, samen met opleiding van het personeel. Deze bepalingen volstaan om de hygiëne van de geproduceerde levensmiddelen te garanderen en maken het de ondernemingen tegelijkertijd gemakkelijker om hun wettelijke verplichtingen na te komen.

1.9

De tweede — aanvullende — parameter die eveneens gericht is op vrijstelling van met name kleine cateringbedrijven, die uiteraard evenmin meer dan 50 werknemers mogen hebben, zou kunnen zijn dat er niet meer dan 10 werknemers per shift zich met de bereiding van de producten (werkplaats — keuken) mogen bezighouden. De onderneming zou daarbij vooraf op een bord de namen moeten aangeven van de werknemers die voor de bereiding verantwoordelijk zijn.

1.10

Via een dergelijke diversificatie en verheldering wordt tegemoet gekomen aan Aanbeveling 2003/361/EG, met name wat cateringbedrijven zoals bakkers, slagers, kruideniers, restaurants en bars betreft, en worden beperkingen vastgesteld voor productie en ploegendiensten zodat ook aan de vereisten inzake bescherming en verzekering van de volksgezondheid wordt voldaan.

2.1

De Europese Commissie raadpleegt het EESC over de wijziging van twee verordeningen, nl. Verordening nr. 11 ter uitvoering van artikel 79, lid 3, van het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap betreffende de opheffing van discriminaties inzake vrachtprijzen en vervoervoorwaarden, en Verordening (EG) nr. 852/2004 van het Europees Parlement en de Raad inzake levensmiddelenhygiëne.

2.2

Wat Verordening nr. 11 ter uitvoering van artikel 79, lid 3, van het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap betreffende de opheffing van discriminaties inzake vrachtprijzen en vervoervoorwaarden betreft, wordt beoogd achterhaalde verplichtingen te schrappen en bepaalde verplichtingen te wijzigen om de administratieve lasten voor bedrijven tot een minimum te beperken. Met name is in artikel 5 bepaald dat vervoersondernemingen (en de regeringen van de lidstaten) vóór 1 juli 1961 informatie moeten geven over de vervoertarieven, -prijzen en -voorwaarden. In artikel 6, lid 1, van de verordening is bepaald dat een vervoerdocument moet worden opgesteld waarin informatie moet worden opgenomen over de afzender, de aard van de vervoerde goederen, de plaats van oorsprong en bestemming van de goederen, de te volgen route of afstand en de eventuele punten van grensoverschrijding. Deze laatste gegevens zijn niet langer noodzakelijk om de doelstellingen van de verordening te verwezenlijken en kunnen bijgevolg worden geschrapt. In artikel 6, lid 2, derde zin, van de verordening wordt de vervoerder verplicht een exemplaar van dit document te bewaren waarin de definitieve vrachtprijzen, de overige kosten, en eventueel de kortingen en alle andere voorwaarden die de vrachtprijzen en vervoervoorwaarden beïnvloeden, zijn vermeld. Dit voorschrift kan worden geschrapt daar de betreffende gegevens thans beschikbaar zijn via de boekhoudsystemen. In artikel 6, lid 3, moet expliciet worden verwezen naar vrachtbrieven, die grote bekendheid hebben en zeer gangbaar zijn bij het vervoer over land. Hiermee wordt de rechtszekerheid voor vervoersondernemingen vergroot, aangezien verduidelijkt wordt dat deze vrachtbrieven volstaan als zij alle in artikel 6, lid 1, verlangde gegevens bevatten.

2.3

Een andere dringende actie betreft Verordening (EG) nr. 852/2004 van het Europees Parlement en de Raad inzake levensmiddelenhygiëne. Beoogd wordt zeer kleine levensmiddelenbedrijven die de levensmiddelenhygiëne kunnen controleren door alle overige voorschriften van Verordening (EG) nr. 852/2004 toe te passen, vrij te stellen van de verplichting een of meer permanente procedures in te voeren, uit te voeren en te handhaven die gebaseerd zijn op de beginselen van risicoanalyse en kritische controlepunten (HACCP). Deze vrijstelling geldt voor micro-ondernemingen die in hoofdzaak rechtstreeks levensmiddelen aan eindgebruikers verkopen.

3.1

Het EESC stemt in met de wijziging van Verordening nr. 11 ter uitvoering van artikel 79, lid 3, van het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap betreffende de opheffing van discriminaties inzake vrachtprijzen en vervoervoorwaarden, waarmee wordt beoogd achterhaalde verplichtingen te schrappen en bepaalde verplichtingen te wijzigen om de administratieve lasten voor bedrijven tot een minimum te beperken.

3.2

Wat de wijziging van Verordening (EG) nr. 852/2004 betreft, is het EESC van mening dat ook rekening moet worden gehouden met kleine ondernemingen zoals bedoeld in Aanbeveling 2003/361/EG van 6 mei 2003. Zoals in de praktijk is gebleken, is voor deze ondernemingen een zekere mate van flexibiliteit nodig.

3.3

Zoals bij vele micro-ondernemingen, moet worden erkend dat het in bepaalde kleine ondernemingen niet mogelijk is met HACCP-criteria maar alleen met kritische controlepunten (CCP) te werken, juist omdat het bewaren van documenten moeilijk is en voor deze ondernemingen een bijzondere belasting vormt.

3.4

De voorschriften gelden voor zeer kleine ondernemingen, die zoals bedoeld in Aanbeveling 2003/361/EG, in totaal minder dan 10 werknemers en een omzet van niet meer dan 2 miljoen euro hebben. Wat het aantal werknemers betreft, zouden ondernemingen in bepaalde lidstaten aldus inderdaad correct als micro-ondernemingen kunnen worden aangemerkt; een omzet van 2 miljoen euro is echter overdreven voor een dergelijk aantal werknemers in de betreffende lidstaten van de EU.

3.5

Voorts, wat de kenmerken van kleine ondernemingen overeenkomstig Aanbeveling 2003/361/EG betreft, wordt er, althans inzake aantal werknemers, geen onderscheid gemaakt tussen catering- en handelsbedrijven. Het omzetcriterium van 2 miljoen euro werd immers met name voor handelsbedrijven toegevoegd omdat een handelsonderneming met nauwelijks 3 werknemers, althans in sommige lidstaten, een omzet van meer dan 1,5 miljoen euro kan halen. De onaanvaardbaarheid van deze definitie werd alleen voor een bepaald type ondernemingen gecorrigeerd. Het is bijgevolg logisch dat er tenminste in dit advies op wordt gewezen dat cateringbedrijven die in verschillende lidstaten actief zijn en weliswaar minder dan 10 werknemers hebben maar niettemin een omzet van 2 miljoen euro halen, niet als micro-ondernemingen kunnen worden aangemerkt. Er zijn lidstaten waar cateringbedrijven met twee ploegendiensten werken, zodat er veel meer dan 10 werknemers werkzaam zijn, terwijl de omzet toch ver onder de 500.000 euro blijft.

4.1

Het EESC is van mening dat er anders te werk moet worden gegaan, met name wat de toepassing van HACCP-beginselen betreft, bij het verwijzen naar Aanbeveling 2003/361 om ondernemingen te karakteriseren.

4.2

Bij wijziging van artikel 5 van Verordening 852 moeten er mogelijk twee parameters worden gehanteerd: aan het toepassingsgebied moeten kleine ondernemingen worden toegevoegd die als dusdanig kunnen worden aangemerkt indien ze maximaal 50 werknemers hebben, hetgeen een hoog aantal is om voor vrijstelling van HACCP in aanmerking te komen, of er moeten specifieke verwijzingen en beperkingen m.b.t. cateringbedrijven worden opgenomen, indien ook deze ondernemingen onder de maatregel komen te vallen.

4.3

Een eerste parameter zou kunnen zijn: de strikte toepassing van de richtsnoeren en de specifieke voorschriften voor levensmiddelenhygiëne, zoals deze zijn vastgesteld in artikel 4 van Verordening 852/2004, en het verstrekken van opleiding aan het personeel. Deze maatregelen volstaan om de hygiëne van de geproduceerde levensmiddelen te garanderen en maken het de ondernemingen tegelijkertijd gemakkelijker om aan hun wettelijke verplichtingen te voldoen.

4.4

De tweede — aanvullende — parameter, die eveneens gericht is op vrijstelling van kleine cateringbedrijven, mits zij uiteraard minder dan 50 werknemers tellen, zou kunnen zijn dat er niet meer dan 10 werknemers per shift zich met de bereiding van de producten (werkplaats — keuken) mogen bezighouden. Dit voorschrift zou met name gelden voor ondernemingen als bakkers, slagers, kruideniers, marktkramen, restaurants en bars. De onderneming zou daarbij vooraf op een bord de namen moeten aangeven van de werknemers die voor de bereiding verantwoordelijk zijn.

4.5

Via een dergelijke diversificatie en verheldering wordt tegemoet gekomen aan Aanbeveling 2003/361/EG en worden met name voor cateringbedrijven beperkingen vastgesteld voor productie en ploegendiensten zodat ook aan de vereisten inzake bescherming en verzekering van de volksgezondheid wordt voldaan.

4.6

Met name aan artikel 5, lid 3, van Verordening (EG) nr. 852/2004 dient volgens het EESC de volgende zin te worden toegevoegd:

4.6.1

„Onverminderd de andere voorschriften van deze verordening, dient lid 1 zodanig te worden gewijzigd dat ook kleine cateringbedrijven, bakkers, slagers, kruideniers, marktkramen, restaurants en bars, zoals bedoeld en verduidelijkt in Aanbeveling 2003/361/EG, in aanmerking kunnen komen voor vrijstelling van toepassing van de HACCP-beginselen, voor zover de richtsnoeren en specifieke voorschriften voor levensmiddelenhygiëne, zoals deze zijn vastgesteld in artikel 4 van Verordening 852/2004, strikt worden toegepast en aan het personeel opleiding wordt verstrekt. Deze maatregelen volstaan om de hygiëne van de geproduceerde levensmiddelen te garanderen en maken het de ondernemingen tegelijkertijd gemakkelijker om aan hun wettelijke verplichtingen te voldoen. Een essentiële voorwaarde daarbij is de verzekering van de volksgezondheid.”

4.6.2

„Om vrijgesteld te worden geldt met name voor kleine cateringbedrijven, bakkers, slagers, kruideniers, marktkramen, restaurants en bars, mits zij uiteraard minder dan 50 werknemers tellen, daarenboven ook dat er niet meer dan 10 werknemers per shift zich met de bereiding van de producten (werkplaats — keuken) mogen bezighouden.”

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/40

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/40

1.1

Het Comité heeft de bijdrage van de Commissie aan de tenuitvoerlegging van het Verdrag van Rotterdam inzake de procedure met betrekking tot voorafgaande geïnformeerde toestemming (PIC) ten aanzien van bepaalde gevaarlijke chemische stoffen en pesticiden in de internationale handel en het Verdrag van Stockholm inzake persistente organische verontreinigende stoffen (POP) altijd toegejuicht.

1.2

Het erkent de noodzaak van een geharmoniseerde aanpak voor een betere bescherming van de volksgezondheid en het milieu in de invoerende landen, met name in de derde wereld. Het is ook voorstander van flexibele, heldere en transparante mechanismen en vlotte en homogene procedures, omdat daarmee de beste garantie wordt geboden dat de invoerlanden op tijd en zonder bureaucratische rompslomp over de juiste informatie kunnen beschikken.

1.3

Het acht de stringente bepalingen uit Verordening (EG) nr. 304/2003, die na de nietigverklaring door het Hof van Justitie (vanwege de verkeerde rechtsgrondslag) weer in het nieuwe voorstel voor een verordening zijn opgenomen, van wezenlijk belang voor de veiligheid in de wereld en voor het beheer van gevaarlijke chemische stoffen.

1.4

Het vindt het goed dat de Commissie de aanpassing van de rechtsgrondslag van de Verordening en de inwerkingtreding van Verordening (EG) nr. 1907/2006 inzake de chemicaliënwetgeving (REACH), in juni 2007, te baat neemt om de doeltreffendheid van de regeling en de rechtszekerheid te vergroten.

1.5

Volgens het Comité zou in de nieuwe wetgeving moeten worden bepaald dat er praktische richtsnoeren en informatiemateriaal moeten worden ontwikkeld en dat er, in samenwerking met de verantwoordelijke diensten van de Commissie en in het bijzonder het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (GCO), aan de EU-normen beantwoordende opleidingsactiviteiten voor met name douanemedewerkers moeten worden georganiseerd.

1.5.1

In dit verband pleit het Comité voor het gebruik van de taal van het invoerende land op etiketten en in veiligheidsbladen.

1.6

Het Comité juicht het toe dat de mogelijkheid wordt geboden om in afwachting van het verkrijgen van de uitdrukkelijke toestemming van het invoerende land alvast op tijdelijke basis tot uitvoer over te gaan.

1.7

Het is van oordeel dat de voorgestelde mechanismen alleen dan goed en op een correcte en transparante manier zullen kunnen functioneren als de douanediensten de nodige controles uitvoeren en nauw samenwerken met de voor de tenuitvoerlegging van de verordening aangewezen nationale instanties (ANI's).

1.8

Het benadrukt dat de voorgestelde verbeteringen van de gecombineerde nomenclatuur en de ontwikkeling van een speciale versie van de EDEXIM-databank voor de douane moeten worden ondersteund door systematische en op communautair niveau geharmoniseerde initiatieven voor opleiding en voorlichting.

1.8.1

Het betreurt dan ook dat er bij de Commissie en met name het GCO onvoldoende financiële en personele middelen zijn om:

2.1

Het Comité heeft zich in een eerder advies (1) positief uitgesproken over de doelstellingen en inhoud van het Verdrag van Rotterdam (2), dat voorziet in een procedure van voorafgaande toestemming voor de in- en uitvoer van gevaarlijke chemische stoffen en in een betere toegang tot informatie en de nodige technische ondersteuning voor ontwikkelingslanden.

2.2

Het heeft zich daarin aangesloten bij het standpunt van de lidstaten „om verder te gaan dan de bepalingen van het verdrag teneinde de ontwikkelingslanden beter te informeren” (3).

2.3

Verordening (EG) nr. 304/2003, die op 18 januari 2003 is goedgekeurd en op 7 maart van datzelfde jaar in werking is getreden, is voornamelijk bedoeld om uitvoering te geven aan het Verdrag van Rotterdam.

2.3.1

De Verordening bevat echter ook enkele bepalingen die aanzienlijk verder gaan dan de voorschriften van het Verdrag.

2.4

In de Verordening wordt bepaald dat de exporteur vóór de allereerste uitvoer van een in de bijlage vermelde chemische stof een uitvoerkennisgeving dient in te dienen bij de daartoe aangewezen nationale instantie. Deze controleert of er niets ontbreekt, waarna de kennisgeving wordt doorgezonden naar de Commissie, die een en ander als kennisgeving van communautaire uitvoer in de EDEXIM-databank registreert, met vermelding van de chemische stof en het invoerende land.

2.5

Iets soortgelijks gebeurt er in het geval van communautaire invoer van een chemische stof uit een derde land: de Commissie doet na ontvangst van de uitvoerkennisgeving een bevestiging hieromtrent uitgaan en registreert de kennisgeving in de EDEXIM-databank.

2.6

De Commissie moet er via het beheer van de uitvoer- en invoerkennisgevingen op toezien dat de Verordening effectief ten uitvoer wordt gebracht.

2.7

De EU-procedure voor kennisgeving van uitvoer geldt momenteel voor ongeveer 130 (groepen) chemische stoffen, die in deel 1 van bijlage I van Verordening (EG) nr. 304/2003 (4) staan vermeld.

2.8

In de Verordening wordt ook bepaald dat er duidelijke voorschriften moeten komen voor de verpakking en etikettering.

2.9

Daarnaast voorziet de Verordening in sancties voor het geval dat de regeling niet wordt nageleefd. Volgens de desbetreffende bepalingen moeten deze „doeltreffend, evenredig en afschrikkend” zijn en door de lidstaten worden vastgesteld.

2.9.1

In dit verband zij nog verwezen naar Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH), die op 18 december 2006 is goedgekeurd en op 1 juni 2007 (5) van kracht zal worden.

2.10

Het Hof van Justitie heeft in zijn arrest van 10 januari 2006 in de zaken C-94/03 en C-178/03 Verordening (EG) nr. 304/2003 nietig verklaard, omdat deze behalve artikel 175 ook artikel 133 van het EG-Verdrag als rechtsgrondslag had moeten hebben. Het Hof heeft echter ook bepaald dat de gevolgen van de Verordening zullen worden gehandhaafd in afwachting van de vaststelling, binnen een redelijke termijn en op basis van de juiste rechtsgrondslagen, van een nieuwe verordening.

2.11

In het verslag over de uitvoering van Verordening (EG) nr. 304/2003 in de periode 2003-2005 (6), dat de Commissie overeenkomstig artikel 21 heeft opgesteld en dat op 30 november 2006 is uitgebracht, komen de volgende aspecten aan de orde:

2.12

Op dit moment beschikken alle lidstaten over de noodzakelijke wettelijke instrumenten en bestuurlijke regelingen om de Verordening te kunnen uitvoeren en handhaven. Tot dusver zijn er 2 273 uitvoerkennisgevingen verwerkt (waarvan meer dan 80 % afkomstig zijn van Duitsland, Verenigd Koninkrijk, Nederland, Frankrijk en Spanje), terwijl het aantal invoerende landen is gegroeid van 70 in 2003 tot 101 in 2005.

2.13

Het zwakke punt is de controle door de douane. De nationale instanties en de douanediensten dienen daarom nauwer samen te werken en regelmatig informatie uit te wisselen. Ook moet er meer duidelijkheid komen in sommige bepalingen, vooral met betrekking tot de verplichtingen van de exporteurs en het gebruik van betere controle-instrumenten voor de gecombineerde nomenclatuur en het gemeenschappelijk douanetarief (TARIC).

2.14

Het Comité erkent de noodzaak van een geharmoniseerde aanpak van de kant van de Commissie voor een betere bescherming van de volksgezondheid en het milieu in de invoerende landen, vooral in de derde wereld. Het is ook voorstander van flexibele, heldere en transparante mechanismen en vlotte en homogene procedures, omdat daarmee de beste garantie wordt geboden dat de invoerende landen op tijd en zonder bureaucratische rompslomp over de juiste informatie over de export van gevaarlijke chemische stoffen uit de EU kunnen beschikken.

3.1

Het Commissievoorstel heft niet alleen de oorzaak van de nietigverklaring van Verordening (EG) nr. 304/2003 (een verkeerd gekozen rechtsgrondslag) op, maar voorziet ook in:

4.1

Het Comité heeft met zijn adviezen over het REACH-programma (8) duidelijk laten zien dat het een groot voorstander is van strategieën voor duurzame ontwikkeling, incl. de op vrijwilligheid gebaseerde SAICM-regeling (9), en dat het veel belang hecht aan een preventieve aanpak bij het beheer van chemische stoffen met als doel negatieve gevolgen voor de volksgezondheid en het milieu te voorkomen.

4.2

Om die reden sprak het destijds zijn steun uit voor de invoering van het REACH-systeem, en met name voor het verantwoordelijk maken van producenten, importeurs en gebruikers van chemische stoffen voor het bijeenbrengen van de benodigde informatie voor de registratie van de stoffen in kwestie en voor een eerste risicobeoordeling. Om diezelfde reden hechtte het ook zijn goedkeuring aan de invoering van een Europees registratiesysteem en een communautair beheersorgaan (10).

4.2.1

Met betrekking tot de meldingsplicht die op grond van de speciale regelgeving voor gevaarlijke chemische stoffen is ingevoerd, verzoekt het Comité de Commissie om nog eens goed te kijken naar de lijst met stoffen die een gevaar vormen voor mens en milieu, en om hiervoor, zodra onderzoek en technologische vernieuwingen dit mogelijk maken, minder gevaarlijke alternatieven aan te dragen.

4.3

Het Comité heeft de bijdrage van de Commissie aan de tenuitvoerlegging van het Verdrag van Rotterdam inzake de procedure met betrekking tot voorafgaande geïnformeerde toestemming (PIC) ten aanzien van bepaalde gevaarlijke chemische stoffen en pesticiden in de internationale handel en het Verdrag van Stockholm inzake persistente organische verontreinigende stoffen (POP), dat een einde moet maken aan de productie en het gebruik van bepaalde chemische stoffen, waaronder negen soorten pesticiden, altijd toegejuicht. Het heeft zich onlangs al eens over deze problematiek uitgesproken (11).

4.4

Met name de stringente bepalingen uit Verordening (EG) nr. 304/2003, die na de nietigverklaring door het Hof van Justitie (vanwege de verkeerde rechtsgrondslag) weer in het nieuwe voorstel voor een verordening (12) zijn opgenomen, zijn van wezenlijk belang voor de veiligheid in de wereld en voor het beheer van gevaarlijke chemische stoffen.

4.5

De voorgestelde regels moeten evenwel worden aangepast, gelet op de praktische problemen en lacunes die het verslag over de periode 2003-2005 aan het licht heeft gebracht.

4.6

Het Comité is dan ook ingenomen met het feit dat, nu de rechtsgrondslag van de verordening op grond van het arrest van het Hof van Justitie moet worden gerectificeerd (een kwestie waarover het Comité zich al eens heeft uitgelaten (13)), de Commissie de gelegenheid te baat neemt om de doeltreffendheid van de regeling te vergroten door zowel de importeurs als de exporteurs meer duidelijkheid, doorzichtigheid en rechtszekerheid te bieden.

4.7

Het is een goede zaak dat, dankzij een betere definiëring van de begrippen „exporteur”, „preparaat” en „aan de PIC-procedure onderworpen chemische stof”, de rechtszekerheid, ondubbelzinnigheid en transparantie van de nieuwe voorgestelde regeling gewaarborgd worden.

4.8

Het Comité juicht het toe dat de mogelijkheid wordt geboden om in afwachting van het verkrijgen van de uitdrukkelijke toestemming van het invoerende land alvast op tijdelijke basis tot uitvoer over te gaan, en dat er ontheffing van de toestemmingsverplichting kan worden verleend wanneer chemische stoffen naar OESO-landen worden uitgevoerd. Een en ander past in het streven naar eenvoudigere, snellere en minder bureaucratische procedures.

4.9

Voorts is het Comité van oordeel dat verzoeken voor toestemming en periodieke toetsing het best via de Commissie kunnen worden ingediend omdat dit onnodige overlappingen en dubbel werk alsook misverstanden en verwarring in invoerende landen voorkomt. De Commissie, en met name het GCO, zou over voldoende financiële en personele middelen moeten beschikken om geharmoniseerde voorlichtings- en opleidingsprogramma's op te stellen, richtsnoeren en veiligheidsinstructies voor de verschillende gebruikersgroepen uit te werken en een dialoog met invoerende landen in met name de derde wereld te voeren om eventuele problemen met in- of uitvoerkennisgevingen op te sporen en op te lossen.

4.9.1

Gezien de vaak ernstige arbeidsongevallen met gevaarlijke chemische stoffen en de daarop van toepassing zijnde verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) (14) is het van belang dat etiketten en veiligheidsinstructies ten behoeve van de tussen- en eindverbruikers, vooral in de landbouw en het MKB, in de taal van het invoerende land worden opgesteld.

4.10

Het Comité is van oordeel dat de voorgestelde mechanismen alleen dan goed en op een correcte en transparante manier zullen kunnen functioneren als de douanediensten de nodige controles uitvoeren en nauw samenwerken met de voor de tenuitvoerlegging van de verordening aangewezen nationale instanties (ANI's). De voorgestelde verbeteringen in de vorm van een gecombineerde nomenclatuur met „waarschuwingssignalen” en een speciaal voor de douane ontwikkelde EDEXIM-databank moeten worden ondersteund door systematische en op communautair niveau geharmoniseerde initiatieven voor opleiding en voorlichting.

4.11

De nieuwe regeling zou de aanzet moeten geven tot de ontwikkeling van richtsnoeren, informatiemateriaal en aan de EU-normen beantwoordende opleidingsactiviteiten, met name ten behoeve van de nieuwe lidstaten.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/44

1.1

Het EESC verwelkomt het voorstel van de Europese Commissie om te komen tot een nieuwe verordening betreffende het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen (fungiciden, insecticiden, herbiciden e.d. ten behoeve van de land- en tuinbouw).

1.2

Naast het op de markt brengen van goede en veilige gewasbeschermingsmiddelen heeft ook het duurzaam en veilig gebruik van deze middelen de hoogste prioriteit. Het EESC juicht het daarom toe dat de Europese Commissie gelijktijdig met het voorstel voor deze verordening een voorstel voor een richtlijn heeft gepresenteerd waarin het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt geregeld.

1.3

Het EESC constateert dat in de overwegingen van het voorstel de nadruk sterk ligt op het voorkomen en beperken van de negatieve gevolgen van gewasbeschermingsmiddelen voor mens en milieu. Het EESC vindt het essentieel dat negatieve gevolgen van gewasbeschermingsmiddelen voor mens en milieu voorkomen worden. Het EESC wijst erop dat in een duurzame benadering ook de economische belangen evenwichtig mee moeten tellen. Naast een groeiende belangstelling voor producten uit de biologische landbouw (organic farming), is het overgrote deel van de hedendaagse consumenten vooral geïnteresseerd in een product van goede kwaliteit dat ook nog eens op elk moment van het jaar beschikbaar is en tegen een acceptabele prijs. De veiligheid van het product voor de consument is daarbij een absolute voorwaarde. Dat vergt in de waardeketen van agrarische productie veel inspanningen. De beschikbaarheid van voldoende goede en veilige gewasbeschermingsmiddelen is daarbij onontbeerlijk.

1.4

Het EESC spreekt zijn zorg uit over de introductie van goedkeuringscriteria voor gewasbeschermingsmiddelen op basis van de intrinsieke eigenschappen van werkzame stoffen en de gevolgen daarvan voor de innovatie van nieuwe betere middelen. Een rigide hantering kan ertoe leiden dat een stof die niet voldoet aan één criterium, maar op alle andere criteria een verbetering is, geen toelating krijgt. Het EESC pleit voor een risicobeoordeling waarin het feitelijke gebruik en de blootstelling meer worden betrokken.

1.5

Het EESC is van mening dat het voorstel voor zonale toelating en wederzijdse erkenning een eerste stap is op weg naar een volledige Europese harmonisatie van toelatingen. Het EESC stelt voor om de wederzijdse erkenning van toelatingen ook zonegrensoverschrijdend mogelijk te maken, wanneer sprake is van (buur)landen met gelijksoortige klimatologische en landbouwkundige omstandigheden.

1.6

Het EESC ondersteunt het principe van vergelijkende evaluatie van gewasbeschermingsmiddelen die stoffen bevatten die in aanmerking komen om te worden vervangen. Het pleit echter voor een lagere evaluatiefrequentie en hantering van de normale periode van gegevensbescherming voor deze stoffen om een zekere investeringsbereidheid van de industrie in dergelijke stoffen te handhaven en daarmee landbouwkundige knelpunten te voorkomen.

1.7

Het voorstel bevat volgens het Comité te weinig incentives voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen voor kleine toepassingen (minor uses). Het EESC stelt een tweetal maatregelen voor ter verbetering. Ten eerste, een systeem waarin de eerste aanvrager een langere gegevensbescherming krijgt naarmate meer kleine toepassingen worden meegenomen en ten tweede vraagt het EESC aan de Europese Commissie een actuele lijst te faciliteren ten behoeve van de lidstaten waarin alle geautoriseerde (kleine) toepassingen zijn opgenomen.

2.1.1

Gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt ter bescherming en in het belang van de gezondheid van gewassen. Ze stellen landbouwers in staat hun rendement te verhogen, alsmede flexibeler te telen. Dit waarborgt een betrouwbare productie van betaalbare, veilige (voedsel)producten in de eigen regio.

2.1.2

Het overgrote deel van de consumenten in Europa stelt steeds hogere eisen aan de kwaliteit van zijn voedsel en aan een jaarronde beschikbaarheid waarbij de veiligheid van het voedsel als absolute voorwaarde en vanzelfsprekendheid wordt gezien. Dat zet de agrarische voortbrengingsketen voor grote uitdagingen. Het kunnen beschikken over een voldoende breed pakket van goede en veilige gewasbeschermingsmiddelen is noodzakelijk om te kunnen beantwoorden aan de veeleisende vraag van deze grote groep consumenten.

2.1.3

Daar staat tegenover dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen effecten kan hebben op agro-ecosystemen, gevaren kan opleveren voor de gezondheid van de gebruikers, de kwaliteit van levensmiddelen kan beïnvloeden en negatieve gevolgen voor de gezondheid van consumenten kan hebben, in het bijzonder wanneer schadelijke residuen van gewasbeschermingsmiddelen in levensmiddelen achterblijven als gevolg van het ondoelmatig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (niet conform goede praktijk).

2.2.1

Het voorstel voor een verordening behelst de vervanging van de huidige Richtlijn 91/414/EEG betreffende het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen, die tot doel heeft risico's aan de bron te voorkomen door een zeer volledige risicobeoordelingsprocedure voor elke werkzame stof en de middelen die de stof bevatten, alvorens deze op de markt mogen worden gebracht of mogen worden gebruikt.

2.2.2

Het voorstel behelst tevens de intrekking van de huidige Richtlijn 79/117/EEG houdende verbod van het op de markt brengen en het gebruik van bestrijdingsmiddelen bevattende bepaalde actieve stoffen.

2.2.3

Het communautaire regelgevingskader voor gewasbeschermingsmiddelen omvat verder Verordening (EG) nr. 396/2005 van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van maximumgehalten aan bestrijdingsmiddelenresiduen in of op levensmiddelen en diervoeders van plantaardige en dierlijke oorsprong en houdende wijziging van Richtlijn (91/414/EEG) van de Raad, die maximumresidugehalten (MRL's) voor werkzame stoffen in landbouwproducten vaststelt.

2.2.4

Het voorstel voor een verordening wordt samen ingediend met een voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een kader voor een communautaire actie ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van pesticiden (COM(2006) 373 final). Dat heeft tot doel het gebruik en de distributie van pesticiden te regelen voorzover deze fasen niet in het voorstel voor een verordening aan bod komen.

2.3.1

Het Europees Parlement en de Raad hebben, naar aanleiding van de door de Commissie uitgevoerde evaluatie van Richtlijn 91/414/EEG, in 2001 gevraagd om de richtlijn te herzien om:

2.3.2

Na een uitvoerige consultatieperiode (5 jaar) met alle stakeholders en een impact assessment, heeft de Commissie in juli 2006 haar voorstel voor herziening van Richtlijn 91/414/EEG gepresenteerd. De Commissie heeft besloten om de richtlijn te vervangen door een verordening, met het oog op vereenvoudiging, en om de wetgeving in de lidstaten van de EU verder te harmoniseren.

2.4.1

Op EU-niveau wordt de positieve lijst van werkzame stoffen vastgesteld. Dit gebeurt door het Standing Committee for Food Chain and Animal Health. De goedkeuring van werkzame stoffen vindt plaats op basis van een set heldere criteria, die een hoog beschermingsniveau voor mens en dier en het milieu zullen nastreven.

2.4.2

Bij de beoordeling van de werkzame stof dient er minimaal één veilige toepassing te zijn voor de toepasser en de consument, en er mogen geen onaanvaardbare effecten zijn voor het milieu. Er worden duidelijke termijnen gesteld voor de verschillende fasen in de beoordeling en de besluitvorming over goedkeuring van werkzame stoffen.

2.4.3

De lidstaten blijven zelf verantwoordelijk voor de nationale toelating van gewasbeschermingsmiddelen, die dienen te zijn gebaseerd op de lijst van goedgekeurde werkzame stoffen.

2.4.4

Bij de nationale beoordeling van de toelatingsdossiers dienen de lidstaten, indien voorhanden, gebruik te maken van geharmoniseerde criteria en rekening te houden met nationale omstandigheden.

2.4.5

Voor stoffen met een laag en normaal risicoprofiel introduceert de Commissie een stelsel van een „zonale toelating” door de verplichte wederzijdse erkenning van toelatingen van gewasbeschermingsmiddelen. Deze „zonale toelating” houdt in dat binnen een van de drie voorgestelde klimaatzones (de Commissie deelt de EU in drie zones in) een lidstaat de nationale middeltoelating beoordeelt en dat alleen in de lidstaten waar de producent van een middel ook een verzoek tot wederzijdse erkenning van de toelating heeft ingediend, het middel dient te worden toegelaten.

3.1.1

In de preambule van de richtlijn worden de overwegingen opgesomd die geleid hebben tot het voorstel voor een verordening. Het belang van de beschikbaarheid van voldoende gewasbeschermingsmiddelen voor een veilige, kwalitatief hoogstaande en zekere voedselvoorziening voor de veeleisende Europese consument dient hierin uitdrukkelijk te worden meegenomen.

3.2.1

De richtlijn bevat geen mogelijkheid om nationaal een voorlopige toelating in de lidstaat te verlenen. Dit kan leiden tot het vertraagd op de markt komen van vernieuwende verbeterende stoffen ten opzichte van de huidige situatie. De Commissie probeert hieraan tegemoet te komen door het hanteren van kortere termijnen die moeten leiden tot een snellere plaatsing van nieuwe stoffen op de positieve lijst.

3.2.2

Het EESC stelt voor om in de verordening alsnog de mogelijkheid om nationaal een voorlopige toelating te verlenen toe te staan voor die situaties waarin de gestelde termijnen vanwege administratieve vertragingen zijn overschreden en waarin aan de verplichting voortvloeiend uit Verordening (EG) nr. 396/2005 inzake de vaststelling van maximumresidugehalten is voldaan.

4.1.1

Artikel 4 van het voorstel behandelt onder verwijzing naar Annex II de goedkeuringscriteria voor werkzame stoffen. Strikte hantering van deze criteria leidt ertoe dat werkzame stoffen reeds op basis van een enkele eigenschap niet goedgekeurd kunnen worden, omdat altijd aan alle vereisten voldaan moet worden.

4.1.2

Dergelijke goedkeuringscriteria voor gewasbeschermingsmiddelen op basis van enkel de intrinsieke eigenschappen van hun actieve stoffen zonder rekening te houden met het feitelijke gebruik en de blootstelling ondermijnt het beginsel van het nemen van beslissingen op basis van risicobeoordelingen. Het zal resulteren in het geleidelijk van de markt verdwijnen van een aantal bestaande producten/gebruiken, die wel nodig kunnen zijn in het kader van de noodzaak om een breed pakket middelen ter beschikking te hebben.

4.1.3

Op deze wijze gaat art. 4 tegen dat vernieuwende producten op de markt komen die op alle criteria een verbetering laten zien, maar op slechts één criterium niet aan de eisen voldoen. Het EESC kan zich hier niet in vinden, omdat de innovatie in nieuwe, betere stoffen hierdoor onnodig wordt geremd. Het EESC is van mening dat de intrinsieke goedkeuringscriteria slechts gebruikt moeten worden voor het identificeren van kandidaten voor vervanging, niet voor het op voorhand afwijzen van producten zonder een gedegen evaluatie.

4.2.1

Het EESC is van mening dat het stelsel van zonale toelating en wederzijdse erkenning een belangrijke stap is op weg naar een volledige Europees geharmoniseerd systeem voor het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen

4.2.2

De invoering van een verplichte wederzijdse erkenning van de toelatingen in lidstaten in dezelfde zone, naast de reguliere toelatingsprocedure op nationaal niveau, voorkomt dubbel werk in de lidstaten en leidt tot een snellere beschikbaarheid van vernieuwende en milieuvriendelijke gewasbeschermingsmiddelen.

4.2.3

Het EESC stelt voor om de wederzijdse erkenning van toelatingen ook zonegrensoverschrijdend mogelijk te maken indien er sprake is van buurlanden met vergelijkbare productieomstandigheden.

4.2.4

Voor toepassingen in kassen en behandelingen na de oogst stelt de Commissie een aanpak voor, met verplichte wederzijdse erkenning door alle lidstaten in alle zones (Artikel 39). Het EESC is van mening dat zaaizaadbehandelingen, als belangrijke pijler onder geïntegreerde bestrijding (IPM), tevens onder dit regime dienen te vallen.

4.3.1

Voor gewasbeschermingsmiddelen die zijn gebaseerd op meer kritische stoffen (kandidaten voor vervanging) moet de lidstaat binnen vier jaar na toelating een alternatieventoets (comparative assessment) uitvoeren (artikel 48). Dit met het oog op het vinden van een alternatief middel, zodat het meer schadelijke middel kan worden vervangen, tenzij dit middel nodig blijft om in het geval van optredende resistentie het gewas te blijven beschermen.

4.3.2

De 4-jaarlijkse evaluatie alsmede de dossierbeschermingsperiode van 7 jaren voor kandidaten voor vervanging bieden naar de mening van het EESC onvoldoende zekerheid voor de industrie en zullen resulteren in het vervroegd terugtrekken van dergelijke middelen uit de markt met mogelijke negatieve gevolgen voor de beschikbaarheid van voldoende middelen in verband met resistentie en kleine toepassingen.

4.3.3

Het EESC pleit voor een lagere evaluatiefrequentie en hantering van de normale periode van gegevensbescherming voor kandidaten voor vervanging om een zekere investeringsbereidheid van de industrie in dergelijke stoffen te handhaven en daarmee landbouwkundige knelpunten en knelpunten verderop in de waardeketen richting de consument te voorkomen.

4.4.1

Artikel 49 biedt aan onder andere professionele gebruikers en beroepsorganisaties de mogelijkheid om te verzoeken om een uitbreiding van de toelating van een gewasbeschermingsmiddel voor beperkte toepassing. Tevens draagt dit artikel de lidstaten op een actuele lijst bij te houden van beperkte toepassingen

4.4.2

Het EESC verwelkomt dit artikel, maar constateert dat er nog onvoldoende stimulans van uitgaat naar de toelatinghouders zelf om te werken aan uitbreidingen voor beperkte toepassing.

4.4.3

Het EESC stelt voor om toelatinghouders een bonus te verstrekken in de vorm van een verlenging van de periode van gegevensbescherming wanneer zij als eerste aanvrager na toelating meerdere uitbreidingen voor beperkte toepassing aanvragen.

4.4.4

Het EESC stelt voor dat de Europese Commissie een centrale Europese lijst van beperkte toepassingen faciliteert en ter inzage legt voor de lidstaten en ter vervanging van de lijst per lidstaat zoals in artikel 49 lid 6 bepaald.

4.5.1

In de verordening is de mogelijke verplichting opgenomen om omwonenden te informeren die hierom hebben gevraagd en die aan verwaaiing van spuitnevel kunnen worden blootgesteld, voorafgaand aan de toepassing (artikel 30).

4.5.2

Het EESC is van mening dat transparantie over de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen een zeer goede zaak is, maar dat de voorgestelde informatieplicht het vertrouwen in de wetgeving ondermijnt die ten grondslag ligt aan het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen. Het betreft immers de toepassing van veilig bevonden middelen, en de informatieplicht doet mogelijk het tegenovergestelde vermoeden.

4.5.3

Het EESC is van mening dat implementatie van dit artikel niet zorgt voor wederzijds begrip tussen toepassers en omwonenden, maar juist de sociale cohesie in plattelandsgemeenschappen kan verstoren, omdat door de informatieplicht de schijn gewekt kan worden dat met niet-veilige middelen gewerkt wordt. Daarmee werkt dit voorschrift contraproductief.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/47

1.1

Het EESC is ingenomen met de voorgestelde richtlijn, die een zorgvuldig overwogen en pragmatische benadering biedt om de snel toenemende hoeveelheid broeikasgassen die door de luchtvaartsector worden uitgestoten, te verminderen en te compenseren.

1.2

Door de luchtvaart in het Europese emissierechtenhandelssysteem (EHS) op te nemen wordt het systeem zelf mogelijk versterkt en kan het gaan dienen als hét model om de CO2-uitstoot op wereldwijd niveau aan te pakken.

1.3

Het voorstel is realistisch. Er wordt erkend dat de luchtvaart onder grote politieke en economische druk en onder grote druk van de consument staat om zich verder te ontwikkelen, en er wordt gebruik gemaakt van het marktmechanisme van het EHS om een van de belangrijkste schadelijke externe gevolgen van de luchtvaart te compenseren.

1.4

Toch heeft het voorstel een zwakke plek. Alles staat of valt met het EHS — een systeem dat onder vuur van vele belanghebbende partijen heeft gelegen, dat zich nog moet bewijzen en dat alleen werkt als er sprake is van een billijke toewijzing van CO2-rechten, vindingrijke en innovatieve investeringen om de CO2-emissie te beperken en handhaving van de nationale toewijzingsplannen door de lidstaten.

1.5

Het EESC stelt tot zijn tevredenheid vast dat alle vluchten van en naar Europa vanaf 2012 onder de regeling zullen vallen. Wel vindt het dat de regeling ook voor deze vluchten in 2011 zou moeten ingaan — net als voor vluchten van Europese exploitanten.

1.6

De richtlijn biedt de mogelijkheid om binnen het EHS gebruik te maken van „externe” flexibele projectkredieten uit de Kyoto-mechanismen voor gezamenlijke uitvoering of schone ontwikkeling (JI/CDM). Gecertificeerde regelingen op het gebied van CO2-reductie, duurzame energie en energie-efficiëntie verdienen ondersteuning, mits deze onder strikt toezicht blijven staan.

1.7

Het EESC erkent dat het hier om een ingewikkelde kwestie gaat, maar vindt toch dat het voorstel vrij vaag is en dat de voordelen ervan niet duidelijk worden aangegeven. De richtlijn heeft op verschillende manieren en op verschillende niveaus implicaties voor de EU als geheel, de afzonderlijke lidstaten, de verschillende industriële sectoren en het publiek. Er moet vooral meer nadruk worden gelegd op de mogelijkheden van de richtlijn om het EHS te ondersteunen en te versterken. Ook andere directoraten-generaal van de Commissie, met name Vervoer en Energie en Onderzoek, zullen een actieve ondersteunende rol moeten spelen.

1.8

Het EESC adviseert dan ook het volgende:

1.8.1

De inpassing van de luchtvaart in het EHS moet worden aangegrepen om de regeling te herzien, fouten te corrigeren en zwakke punten te verbeteren, opdat een volwaardige en doeltreffende emissiehandelsmarkt kan worden ontwikkeld. Dit is van essentieel belang wil de EU haar toezegging om de CO2-uitstoot in 2020 met 20 % teruggedrongen te hebben, kunnen nakomen.

1.8.2

Het emissieplafond moet verlaagd worden zodat de luchtvaart zich net zo hard zal moeten inspannen als de sectoren die nu al deel uitmaken van het EHS.

1.8.3

De kosteloze toewijzing van rechten aan vliegtuigexploitanten die wordt voorgesteld, moet worden geschrapt of in ieder geval flink worden ingeperkt. Alle rechten moeten worden geveild, of toch zeker het merendeel hiervan.

1.8.4

Het kopen van kredieten uit de JI/CDM-regelingen moet aan een gemeenschappelijk plafond worden gebonden om te waarborgen dat een groot gedeelte van de emissiereductie binnen de EU plaatsvindt.

1.8.5

Er moet van te voren worden bedacht hoe de effecten van de richtlijn aan het publiek gepresenteerd zullen worden. Niet alleen zal men zich hierdoor bewuster worden van de klimaatgevolgen van de luchtvaart, maar ook zou er zo meer openheid moeten ontstaan over de financiële consequenties die de regeling voor klanten en exploitanten met zich meebrengt en zou het gevaar van winstbejag zoveel mogelijk beperkt moeten worden.

1.8.6

Er zou een beroep op de lidstaten gedaan moeten worden om emissies van vluchten van staatshoofden, regeringsleiders of ministers, die momenteel om administratieve redenen niet onder de richtlijn vallen (het betreft hier meestal militaire vluchten), vrijwillig te compenseren, om zo het goede voorbeeld te geven.

1.8.7

Aanvullende CO2-beperkende maatregelen buiten het EHS om moeten eveneens topprioriteit krijgen. Hieronder valt het wegnemen van de wettelijke belemmeringen voor fiscale en regelgevingsmaatregelen, met name op het gebied van vliegtuigbrandstoffen, beperking van de emissie van stikstofoxiden, verbetering van de luchtverkeersleiding en onderzoek naar efficiëntere motoren en luchtframes.

2.1

Luchtvervoer is en blijft een wezenlijk onderdeel van de steeds omvangrijker wordende wereldeconomie en kan in vele opzichten een succesverhaal worden genoemd. Sinds 1960 heeft de sector een jaarlijkse groei van gemiddeld 9 % doorgemaakt, d.w.z. 2,4 keer de groei van het BNP. Als deze groei zich doorzet — en daar ziet het wel naar uit — zal het luchtvervoer in 2020 in omvang verdubbeld zijn.

2.2

Dit succes heeft onvermijdelijk ook problemen opgeleverd, zoals de groei en de lokale impact van luchthavens. In het licht van de klimaatverandering gaat de aandacht echter steeds meer uit naar de manier waarop broeikasgassen en andere emissies van vliegtuigen bijdragen tot de opwarming van de aarde. De luchtvaartsector genereert als dienstensector ongeveer 0,6 % van de toegevoegde waarde in de EU, maar ook 3,4 % van de broeikasgasemissies. De vliegtuigemissies zijn in de EU sinds 1990 met 87 % toegenomen, terwijl de totale broeikasgasemissies uit alle bronnen tezamen er in dezelfde periode met 3 % zijn gedaald.

2.3

Internationale vluchten zijn van oudsher vrijgesteld van brandstofaccijnzen en tellen niet mee voor de Kyoto-doelstellingen. Gezien de lange levensduur van vliegtuigen en de mogelijkheden om de technische en operationele efficiency verder te verbeteren betekent de groei van de luchtvaart dat de sector nog meer broeikasgassen zal gaan uitstoten, waardoor de reductie-inspanningen in andere sectoren worden ondermijnd. Hoewel de regulering, coördinatie en handhaving op het gebied van veiligheid en beveiliging in de luchtvaart sterk zijn verbeterd, bleek het moeilijk om internationale overeenstemming te bereiken over milieukwesties waarmee ook commerciële belangen gemoeid kunnen zijn.

2.4

De Commissie zoekt al geruime tijd naar een manier om de luchtvaart aan te moedigen of te verplichten zijn broeikasgasemissies te verminderen. In 2005 kwam zij met de mededeling „Het effect van de luchtvaart op de klimaatverandering terugdringen” (1). In april 2006 concludeerde het EESC in zijn advies (2) over deze mededeling dat er extra beleidsmaatregelen nodig zijn om het effect van luchtvaart op klimaatverandering te beheersen en pleitte het er onder meer voor de luchtvaart op te nemen in het emissierechtenhandelssysteem van de EU. De Raad van milieuministers, de Europese Raad en het Europees Parlement namen soortgelijke standpunten in. De Commissie heeft nu een richtlijn voorgesteld — die in dit advies wordt behandeld — waarbij de luchtvaart wordt opgenomen in de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap.

3.1

In de inleiding op de richtlijn wijst de Commissie op het risico dat meer dan een kwart van de milieuwinst die de EU in 2012 in het kader van haar Kyoto-inspanningen gerealiseerd zou hebben, teniet wordt gedaan door de toename van de emissies in de luchtvaart. Het blijkt moeilijk te zijn om in internationaal verband overeenstemming te bereiken over wat er moet gebeuren; de voorgestelde richtlijn is bedoeld als model voor wereldwijde maatregelen en is het enige initiatief dat deze mogelijkheid biedt.

3.2

Met de voorgestelde richtlijn wordt Richtlijn 2003/87/EC tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten gewijzigd teneinde de luchtvaart op te nemen in de Gemeenschapsregeling. In de effectbeoordeling bij het voorstel wordt geconcludeerd dat emissiehandel weliswaar de meest doelmatige oplossing is om de klimaatgevolgen van de luchtvaart te beperken, maar dat de maatregelen „slechts een gering effect (zouden) hebben op de voorspelde vraagstijging” en dus op de omvang van de emissies (3). De richtlijn heeft dus niet tot doel de groei van het luchtvervoer zelf te beteugelen, maar dient ervoor te zorgen dat sommige van de schadelijke milieugevolgen van de luchtvaart worden gecompenseerd door maatregelen die hoofdzakelijk in andere economische sectoren getroffen zullen worden.

3.3

Het huidige emissierechtenhandelssysteem van de EU (4) omvat zo'n 12.000 energie-intensieve industriële installaties, die verantwoordelijk zijn voor de helft van de totale CO2-uitstoot in de EU. Luchtvaartmaatschappijen krijgen verhandelbare rechten voor een bepaalde jaarlijkse uitstoot, met een algemene bovengrens die overeenkomt met het gemiddelde jaarlijkse emissieniveau van de luchtvaartsector in de periode 2004-2006. Luchtvaartmaatschappijen kunnen rechten die zij niet gebruiken verkopen of extra rechten op de emissiehandelsmarkt kopen, bijv. van industriële installaties die hun emissies hebben teruggedrongen of d.m.v. schone-energieprojecten die in derde landen in het kader van het Kyoto-protocol worden gerealiseerd.

3.4

De richtlijn geldt vanaf 2011 voor vluchten tussen EU-luchthavens en vanaf 2012 voor alle vluchten die aankomen op of vertrekken van een luchthaven in de EU. Zowel luchtvaartmaatschappijen uit lidstaten als luchtvaartmaatschappijen uit derde landen vallen onder de regeling. De prijs van een retourvlucht binnen Europa zal als gevolg van de regeling rond 2020 met een bedrag van 1,80 tot 9 euro stijgen; voor vluchten over langere afstanden zullen de prijsstijgingen hoger uitvallen, bijv. tussen de 8 en 40 euro voor een retourtje New York. Aangezien een dergelijke heffing een zeer beperkte invloed heeft binnen de prijselastische luchtvaartindustrie, zal de regeling naar verwachting weinig effect op de groei hebben.

3.5

De Commissie erkent dat het opnemen van de luchtvaart in het emissierechtenhandelssysteem slechts één van de mogelijkheden is om de steeds grotere klimaatgevolgen van de luchtvaart in internationaal verband aan te pakken. Zij stelt voor eind 2008 na een grondige effectbeoordeling voorstellen op het gebied van de emissie van stikstofoxiden door de luchtvaart in te dienen. Ook de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) is van plan tijdens zijn algemene vergadering in september 2007 met verdere voorstellen te komen, al zijn er aanwijzingen dat de druk wordt opgevoerd om het EU-initiatief af te zwakken en te ondermijnen.

4.1

Het EESC is verheugd dat met de opname van het luchtvervoer in het EHS de eerste internationale stap wordt gezet om een deel van de milieukosten die de luchtvaart van begin af aan heeft veroorzaakt aan de sector door te berekenen. Ook is het terecht dat luchtvaartmaatschappijen uit derde landen in de regeling worden opgenomen. Aangezien voor vliegtuigen die relatief veel brandstof verbruiken meer rechten betaald moeten worden, zal de verbetering van de technische en operationele efficiency bovendien een impuls krijgen. Daar de bezettingsgraad van prijsvechters gemiddeld 10 % hoger ligt dan die van traditionele luchtvaartmaatschappijen, zal het effect van het voorstel op prijsvechters iets geringer zijn. Daarnaast zullen alle luchtvaartmaatschappijen worden aangemoedigd lege plaatsen alsnog te bezetten door ze goedkoop aan te bieden.

4.2

Maatregelen t.b.v. efficiëntere vluchtschema's, alternatieve brandstoffen, betere ontwerpen en hogere bezettingsgraden zullen allemaal een zekere bijdrage leveren aan het beperken van de toename van broeikasgasemissies. Het merendeel van deze maatregelen wordt echter al sinds 1990 actief in de luchtvaart toegepast; desondanks zijn de emissies in deze periode met meer dan 85 % gestegen, en gezien de forse toename van het aantal passagiers en de hoeveelheid vracht is het einde van deze stijging nog niet in zicht.

4.3

De Commissie wil nu de steeds grotere klimaatgevolgen van de luchtvaart aanpakken door de sector in het EU-EHS op te nemen. Dit systeem is het enige internationale, marktgerichte, grootschalige regelgevings- en compensatiemechanisme dat bestaat op het gebied van CO2, maar het heeft tijdens zijn testfase, die in 2007 afloopt, wel aanzienlijke aanloopproblemen ondervonden. Belangrijkste oorzaak hiervan was dat lidstaten te veel rechten toewezen. Wil het doel van het EU-EHS als marktinstrument ter beperking van de CO2-uitstoot gerealiseerd kunnen worden, dan moet de Commissie met steun van alle lidstaten vastberaden te werk gaan bij het bepalen en toepassen van de CO2-quota's en het handhaven hiervan.

4.4

In de praktijk zou opname van de luchtvaart het EHS enorme voordelen kunnen opleveren. De luchtvaart is minder prijsgevoelig dan de meeste sectoren van de verwerkende industrie en de energie-industrie, die momenteel verantwoordelijk zijn voor het gros van de CO2-uitstoot. Naarmate het aandeel van de luchtvaart in de CO2-emissie zal toenemen (hetgeen onvermijdelijk is), zullen veel meer middelen naar het EHS toevloeien, die gebruikt kunnen worden om verdere CO2-besparingen in andere sectoren te realiseren. Op deze manier verschaft de luchtvaart, die zelf mogelijk maar weinig besparingen kan doorvoeren, de nodige middelen om andere sectoren in staat te stellen dat wel te doen.

4.5

Zo raamt de Commissie dat de richtlijn in de periode tot 2020 een netto-afname van de broeikasgasemissies met 183 miljoen ton zal opleveren. De CO2-prijs kan voor deze periode weliswaar niet precies worden berekend en is afhankelijk van een strikte toewijzingsregeling, maar als de luchtvaartsector dan 100 miljoen ton voor een gemiddelde prijs van 30 euro zou kopen, zou deze in principe 3 miljard euro in CO2-beperkende maatregelen injecteren.

4.6

Het EESC heeft in 2007 een uitgebreid programma opgezet om het maatschappelijk middenveld aan te zetten tot actie en best practices op het gebied van klimaatverandering; beperking van de verdere bijdragen aan de broeikasgasemissies maakt hiervan een wezenlijk onderdeel uit. De voorgestelde richtlijn mag dan pragmatisch gezien de beste benadering zijn om de luchtvaart op te nemen in een strategie ter beperking van de CO2-emissie, maar feit is wel dat daarbij vrijwel niets wordt gedaan om de almaar toenemende broeikasgasemissies door de luchtvaart aan banden te leggen. Zo'n beleid is moeilijk te verkopen. De luchtvaartsector is al de snelst groeiende bron van broeikasgasemissies in Europa; en met de richtlijn kan de sector naar believen blijven groeien zonder dat paal en perk aan de uitstoot wordt gesteld. Het moet duidelijk worden gemaakt aan het publiek dat de richtlijn aanzienlijke middelen kan opleveren, die gebruikt zullen worden om elders CO2-besparingen te realiseren.

5.1

De Commissie stelt dat de richtlijn tot doel heeft de emissies van de luchtvaart aanzienlijk terug te dringen. Dit is echter niet helemaal correct: aangezien luchtvaartmaatschappijen tegen „marktprijzen” rechten kunnen kopen tot dekking van emissies boven het toegestane maximum, zal de hoeveelheid broeikasgassen die door de luchtvaart wordt uitgestoten nauwelijks afnemen. Naar schatting is een nettoreductie van 3 % in 2020 haalbaar, d.w.z. minder dan het percentage waarmee de broeikasgasemissies in de luchtvaart ieder jaar stijgen. Uit de cijfers die de Commissie zelf aanvoert blijkt dat de marginale verhoging van de vliegprijzen van weinig invloed zal zijn op de vraag naar luchtvervoer.

5.2

Door het merendeel van de basisrechten kosteloos aan luchtvaartmaatschappijen toe te wijzen en het kopen van extra rechten binnen het algemene EHS toe te staan (een open systeem, in tegenstelling tot een gesloten systeem voor de luchtvaart — of mogelijk voor de gehele vervoersector) accepteert de Commissie de status quo en doet zij weinig aan de onafgebroken snelle groei van de luchtvaartsector en zijn emissies. De kern van het probleem is echter dat concrete restricties momenteel politiek en economisch onaanvaardbaar zouden zijn. Om toch enige vooruitgang te laten zien heeft de Commissie berekend dat opname van de luchtvaart in het EHS niet alleen tot een efficiëntere beperking van de CO2-uitstoot binnen de sector zelf zal leiden, maar ook de markt een echte stimulans zal geven doordat hogere CO2-emissies van de luchtvaart worden opgevangen door reducties in andere sectoren, en geld zal opleveren voor nieuw onderzoek en CO2-beperkingen elders.

5.3

De Commissie wijst erop dat de rechten binnen een „gesloten” handelssysteem — d.w.z. een systeem dat alleen voor de luchtvaart geldt — niet, zoals wordt aangenomen, 30 euro maar 114 tot 325 euro per ton zouden kosten. De prijzen voor korte vluchten zouden dan met 8 tot 30 euro stijgen. Hoewel dit een realistischere manier zou kunnen lijken om de vraag te beïnvloeden en ondersteuning te bieden aan inspanningen om brandstof te besparen en emissies zoveel mogelijk te beperken, is het onwaarschijnlijk dat een gesloten systeem op EU-niveau, waar de vervoersprioriteiten uiteenlopen, steun zal krijgen. Bovendien zou het met een gesloten systeem of een systeem dat alleen voor de vervoersector geldt, helemaal moeilijk zijn tot een wereldwijde overeenkomst te komen.

5.4

De Commissie verwijst naar de goed gefundeerde analyse waaruit blijkt dat vliegtuigemissies 2 tot 4 keer zo schadelijk voor het klimaat zijn als emissies van andere industrieën (5). (Dit komt vooral doordat de meeste emissies op grotere hoogte plaatsvinden en vanwege de effecten van niet-CO2-emissies zoals condensatiestrepen en stikstofoxiden). Zij doet daar verder echter niets mee. Er moeten extra maatregelen worden getroffen om stikstofoxiden te beperken of te compenseren.

5.5

Luchtvaartmaatschappijen profiteren al van het feit dat vliegtuigbrandstoffen van accijnzen zijn vrijgesteld; met de kosteloze toewijzing van basisemissierechten zullen zij met steun van de staat onder nóg gunstiger voorwaarden kunnen opereren dan andere vervoerssectoren. Het gevaar dreigt dat luchtvaartmaatschappijen de invoering van de emissiehandelsregeling zullen aangrijpen om de prijzen over de hele linie te verhogen. Dit soort winstbejag zou tegengegaan kunnen worden indien de Commissie het publiek duidelijk zou uitleggen wat de werkelijke financiële gevolgen van de regeling voor de sector zijn.

5.6

De in de richtlijn voorgestelde „uitsluitingen” verdienen nadere aandacht. Zo is het bijzonder ongepast dat vluchten van staatshoofden, regeringsleiders en ministers niet onder de richtlijn vallen: deze groep zou juist het goede voorbeeld moeten geven. Hoewel er administratieve redenen voor deze ontheffing zijn (het gaat voornamelijk om militaire vluchten), zou een beroep op de lidstaten gedaan moeten worden om deze emissies vrijwillig te compenseren; sommige lidstaten hebben hiertoe overigens al besloten.

5.7

Aangezien de Commissie heeft gekozen voor een open systeem, waarin aanvullende rechten gekocht kunnen worden, lijkt er weinig reden te zijn om het referentiejaar niet beter te laten aansluiten op de verbintenissen die de EU voor de eerste fase van het Kyoto-protocol is aangegaan (vermindering van 8 % in de periode 2008-2012 ten opzichte van het niveau van 1990) en op toekomstige verbintenissen (bijv. 30 % in 2020 ten opzichte van 1990). Doordat 2005 als referentiejaar wordt genomen verkeert de luchtvaart al in een gunstige uitgangspositie omdat de emissies in 2005 twee keer zo hoog waren als in het Kyoto-referentiejaar. Omdat de luchtvaart de eerste vervoerssector was waarvoor het EU-EHS werd ingevoerd, kan er uiteraard alleen maar sprake zijn van een eerlijke toekenning van basisemissierechten als daarbij de uitgangspunten van de EU-EHS-regels in acht worden genomen.

5.8

Het is onwaarschijnlijk dat deze richtlijn de toename van de totale luchtvaartemissies ook maar enigszins zal kunnen vertragen. Maar omdat de netto-CO2-emissie via het EHS gestabiliseerd zou kunnen worden en er middelen beschikbaar komen om de emissies verder te beperken zijn de kosten en administratieve lasten van de richtlijn toch grotendeels te rechtvaardigen. Het is niet zo dat de richtlijn de luchtvaartsector slechts een vijgenblad voor haar milieu-inspanningen biedt; met de richtlijn zou het publieke bewustzijn verhoogd kunnen worden, zouden belangrijke nieuwe bronnen ter beperking van de CO2-emissie aangeboord kunnen worden en zou de doorberekening van de externe milieukosten, waaraan de luchtvaart zich tot dusver heeft weten te onttrekken, een feit kunnen worden.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/53

1.1

Het EESC is van mening dat de doelstellingen van de hervorming, indien zij als één geheel worden nagestreefd, een samenhangend beleid kunnen vormen voor de ontwikkeling van deze belangrijke sector van de landbouw, industrie en voedselvoorziening in de Europese Unie.

1.2

Het EESC stemt in met de centrale plaats die binnen de gemeenschappelijke marktordening voor groenten en fruit wordt ingenomen door de telersverenigingen.

1.3

Volgens het EESC zijn de middelen die hiervoor worden uitgetrokken een essentieel onderdeel van een samenhangend beleid dat het concurrentievermogen van de Europese groenten- en fruitsector moet waarborgen; daarom dringt het er bij de Commissie op aan zich nog zorgvuldiger te bezinnen op de financiële gevolgen van de voorgestelde innovaties, hoe positief deze ook zijn en ook al kan het EESC daar op zich mee instemmen.

1.4

Het EESC wijst erop dat de invoering van nieuwe en vergaande maatregelen in de operationele programma's er namelijk toe leidt dat er minder middelen overschieten voor investeringen en werkgelegenheid.

1.5

Het EESC steunt de strategie van de Commissie om de hele eerste pijler vóór 2013 om te vormen tot een homogeen en evenwichtig geheel. Daarom dringt het er bij de Commissie op aan om ook in de groenten- en fruitsector adequate overgangsmaatregelen te treffen om alle marktdeelnemers te helpen overschakelen op het nieuwe systeem, en tegelijkertijd de Europese consumenten een in kwalitatief en kwantitatief opzicht veilig aanbod te garanderen.

1.6

Het EESC stemt in met het beleid van de Commissie dat erop is gericht het milieu proactief te beschermen; het beveelt aan flexibele maatregelen te hanteren die de goede praktijken en gedragingen van de verschillende markdeelnemers belonen. Wat betreft de maatregelen om de consumptie van groenten en fruit door welbepaalde groepen consumenten te bevorderen, beveelt het EESC aan om er voor groenten en fruit in het horizontale beleid voor de promotie van producten een schepje bovenop te doen.

1.7

Het EESC beveelt aan de handelsnormen ter bescherming van de consumenten in stand te houden, met name inzake de bescherming van de gezondheid en de herkomst van de producten.

2.1

De Commissie streeft de volgende doelstellingen na:

2.2

De hervorming is gebaseerd op drie fundamentele opties:

2.2.1

De Commissie wijst erop dat bij de vaststelling van bovenstaande doelstellingen van de hervorming rekening is gehouden met de noodzaak van WTO-compatibiliteit, consistentie met het hervormde GLB en conformiteit met de huidige financiële vooruitzichten.

2.2.2

De Commissie herinnert eraan dat de productie van groenten en fruit in de EU-27 goed is voor 3,1 % van de Gemeenschapsbegroting en 17 % van de totale EU-landbouwproductie.

2.2.3

De middelen die in het hervormingsvoorstel worden toegewezen aan verse groenten en fruit mogen nog steeds niet meer bedragen dan 4,1 % van de waarde van de door de telersverenigingen afgezette productie, terwijl de nationale maxima voor verwerkte producten worden gelijkgesteld met de enkele bedrijfstoeslag, overeenkomstig het oude niveau van ieder land. Voor de nieuwe lidstaten is de hoogte hiervan vastgesteld in de toetredingsverdragen.

2.2.4

In regio's waar de telers niet of nauwelijks organisaties hebben gevormd, wordt extra nationale financiële steun toegestaan.

2.2.5

De cofinanciering van het operationele programma blijft op 50 % staan, maar mag in sommige speciale gevallen worden verhoogd tot 60 % (transnationale maatregelen, maatregelen die door verschillende samenwerkende branches worden uitgevoerd, biologische productie, telers uit nieuwe lidstaten, groeperingen van telersverenigingen, ultraperifere gebieden en regio's waar minder dan 20 % van de groente- en fruitproductie door telersverenigingen wordt afgezet).

2.2.6

Maximaal 5 % van de productie die uit de markt wordt genomen voor gratis uitreiking aan liefdadigheidsinstellingen en -organisaties, strafinrichtingen, scholen, kindervakantiekampen, alsook aan ziekenhuizen en bejaardentehuizen, zal voor 100 % door de Commissie worden betaald.

2.2.7

Het voorstel is om artikel 51 van Verordening nr. 1782/2003 van de Raad af te schaffen, waardoor met groenten en fruit beteelde arealen in aanmerking gaan komen voor de enkele bedrijfstoeslag.

2.2.8

In het kader van de bedrijfstoeslagregeling bepalen de lidstaten de referentiebedragen en het aantal subsidiabele hectaren, op basis van een voor elke groente- en fruitsoort representatieve periode en van objectieve en niet-discriminerende criteria.

2.2.9

De Commissie voorziet dat ten minste 20 % van de totale uitgaven voor ieder operationeel programma voor milieumaatregelen in de landbouw moet zijn bestemd.

2.2.10

Het hervormingsvoorstel heeft geen betrekking op de huidige regelgeving met betrekking tot buitenlandse handel; wel wordt voorgesteld de uitvoerrestituties af te schaffen.

2.2.11

Een deel van de thans voorgestelde regelgeving voor de groenten- en fruitsector stond ook al in het voorstel voor één gemeenschappelijke GMO (dat momenteel door de Raad wordt bestudeerd).

2.2.12

De Commissie voorziet in haar hervormingsvoorstel tevens in een latere herziening van de handelsnormen, met name inzake kwaliteit, indeling, gewicht, grootte, opmaak en eindverpakking, opslag, vervoer, aanbiedingsvorm, afzet en etikettering. De Commissie bevestigt de fundamentele rol van telersverenigingen voor verse groenten en fruit, door:

2.2.13

In het voorstel worden de brancheorganisaties erkend en worden de regels voor de leden van een telersvereniging uitgebreid tot niet-aangesloten telers, op voorwaarde dat de telersvereniging minstens 60 % van het aanbod in de betreffende economische regio voor haar rekening neemt.

2.2.14

De Commissie schrijft voor dat de lidstaten een nationale strategie uitstippelen voor de evaluatie van de operationele programma's door de telersverenigingen.

2.2.15

In ieder operationeel programma worden verplichte afzetbevorderingsacties t.b.v. kinderen en jongeren beneden de 18 jaar voorgesteld.

3.1

Het EESC is van mening dat de doelstellingen van de hervorming, indien zij als één geheel worden nagestreefd, een samenhangend beleid kunnen vormen voor de ontwikkeling van deze belangrijke sector van de landbouw, industrie en voedselvoorziening in de Europese Unie. De Commissie onderstreept in haar „motivering van de hervorming” het volgende: „1,4 miljoen van de 9,7 miljoen landbouwbedrijven in de EU-25 produceren groenten en fruit. De sector bestrijkt 3 % van het teeltareaal en produceert 17 % van de waarde van de totale communautaire landbouwproductie. De sterk geconcentreerde detailhandel zet, samen met de toenemende concurrentie van producten uit derde landen, de sector onder druk. (…) Ongeveer 3,1 % van de GLB-begroting gaat naar de groente- en fruitsector.” (1) Het EESC benadrukt op zijn beurt dat de groente- en fruitsector van alle landbouwsectoren, berekend naar benut areaal, het arbeidsintensiefst is. Bovendien opereert de sector in een context van internationale concurrentie (WTO-onderhandelingen, Euromediterrane vrijhandelszone in 2010), die van steeds grotere invloed zal worden op de evolutie van de Europese groente- en fruitteelt.

3.2

De Europese Rekenkamer, die in haar speciaal verslag nr. 8/2006 „Succesvolle oogst? — De doeltreffendheid van de EU-steun voor operationele programma's ten behoeve van groenten- en fruittelers” de werkwijze van de telersverenigingen kritisch heeft geanalyseerd en overigens een „aanzienlijke verbetering” heeft vastgesteld ten opzichte van de beginsituatie, dringt erop aan beter toe te zien op de doeltreffendheid van de hulp en het beleid beter te focussen, teneinde de positie van telersverenigingen te versterken.

3.3

Het EESC wijst op de kloof die gaapt tussen de doelstellingen en de middelen die zijn toegewezen voor de uitvoering van die doelstellingen — essentieel voor een samenhangend beleid — hetgeen een bevestiging is van het gebrek aan evenwicht binnen het GLB ten koste van de mediterrane teelten.

Het EESC stelt vast dat de Commissie haar voorstellen heeft geformuleerd binnen de grenzen van een budget dat niet is verhoogd. Het stelt tevens vast dat de afschaffing van het uit de markt nemen van producten en van de uitvoerrestituties een verhoging van de voor de operationele programma's beschikbare middelen tot gevolg heeft, middelen die echter onbenut dreigen te blijven en die niet door de meest doeltreffende telersverenigingen kunnen worden gebruikt voor investeringen.

3.4

Enerzijds worden met het voorstel belangrijke politieke en economische maatregelen geïntroduceerd in de operationele programma's (marktcrisisbeheer, milieubeleid, bevordering van de consumptie), anderzijds vergroot het de cofinanciering (tot 60 %) van bepaalde strategische maatregelen.

Dit innovatieve beleid, gecombineerd met het feit dat de communautaire financiering van operationele programma's beperkt blijft tot maximum 4,1 % van de waarde van de door de telersverenigingen afgezette productie, zorgt er feitelijk voor dat er minder middelen overblijven voor investeringen.

3.5

De volledige loskoppeling van de steun voor verwerkte groenten en fruit zal — volgens het EESC — zeer waarschijnlijk leiden tot een daling van de waarde van de afgezette productie, en bijgevolg tot een daling van de financiële middelen ten opzichte van de huidige situatie.

3.6

Het EESC acht het derhalve zaak ten minste drie correcties aan te brengen, zonder overigens iets te veranderen aan het beginsel dat het begrotingseffect „neutraal” moeten zijn:

3.7

Het EESC neemt nota van het voorstel van de Commissie om de telersverenigingen verantwoordelijk te maken voor marktcrisisbeheersmaatregelen. Het dringt er bij de Commissie op aan transparante criteria voor het marktcrisisbeheer vast te stellen en ervoor te zorgen dat de daarvoor in het leven geroepen instrumenten door alle telers kunnen worden gebruikt, zodat in crisissituaties doeltreffend kan worden opgetreden en de markten zich kunnen herstellen.

3.8

Het EESC is ervan op de hoogte dat de Commissie verschillende malen haar langetermijnstrategie te kennen heeft gegeven, namelijk om vóór 2013 alle GMO's onder te brengen in de bedrijfstoeslagregeling. Het EESC acht het mogelijk om, mede met het oog op de tot nu toe goedgekeurde hervormingen, een adequate overgangsperiode in acht te nemen, rekening houdend met de specifieke kernmerken van iedere lidstaat en de verschillende producten. Het EESC is zich er terdege van bewust dat een overhaaste aanpak ontwrichtend kan uitwerken op de werkgelegenheid en de verwerkende industrie, die een complexe herstructureringsstrategie moet doorlopen — eventueel gepaard met bedrijfssluitingen — waarvoor het hervormingsvoorstel geen specifieke flankerende maatregelen geeft.

3.9

Het EESC neemt er tevens kennis van dat de Commissie het, omwille van de WTO-compatibiliteit, noodzakelijk acht artikel 51 van Verordening 1782/2003 te schrappen. Dit zou extra concurrentie met zich meebrengen, nl. tussen oude en potentieel nieuwe telers van groenten en fruit. Om kunstmatige distorsies binnen de inkomensdynamiek van de sector te voorkomen, acht het EESC het absoluut noodzakelijk dat de lidstaten gedurende een overgangsperiode de mogelijkheid hebben om art. 51 voor bepaalde gevoelige producten te blijven toepassen, of nieuwe toeslagrechten in het leven te roepen voor telers die hier op grond van hun oude productie geen aanspraak op kunnen maken.

3.10

In het kader van het handelsverkeer met derde landen stelt de Commissie voor om de uitvoerrestituties af te schaffen. Het EESC wijst erop dat die maatregel onderdeel is van een algemeen beleid van de EU dat op dit punt niet homogeen is en niet helemaal samenhangend is voor alle sectoren van de landbouw. Het verzoekt de Commissie om hoe dan ook af te zien van handelsconcessies die indruisen tegen het beginsel van communautaire preferentie en beveelt de Commissie aan om een strikt beheer van de tariefcontingenten te voeren en de speciale vrijwaringsclausule in stand te houden, ook omdat de EU de grootste invoerder van groenten en fruit ter wereld is, waarbij meer dan 70 % van de invoer komt uit landen die preferentiële handelsregelingen genieten, en omdat het gaat om een sector met zogeheten „gevoelige” producten.

3.11

Hoewel het EESC instemt met het streven naar vereenvoudiging, is het van mening dat de instandhouding van handelsnormen een fundamenteel instrument is, zowel vanwege de garanties die deze normen de consumenten bieden — op het stuk van de veiligheid en de herkomst van het product — als vanwege de belangrijke rol die zij spelen bij de marktregulering. In dat verband onderstreept het EESC dat het van belang is dat de EU erin slaagt de traceerbaarheid te laten opnemen in de internationale handelsnormen, als basismaatregel voor het beheer van gezondheids- en fytosanitaire risico's.

3.12

Verder is het zaak dat de Europese Unie op internationaal niveau ijvert voor de invoering en erkenning van milieunormen en sociale normen voor de werknemers die bij de productieprocessen betrokken zijn.

3.13

Het EESC stemt in met het beleid van de Commissie dat erop is gericht het milieu proactief te beschermen. In plaats van vaste parameters en percentages te definiëren, zou het echter doeltreffender zijn een stijgende cofinanciering toe te passen, uitgaande van een verplichte minimumbasis, bedoeld om milieuvriendelijke operationele programma's te belonen.

3.14

Wat betreft de maatregelen om de consumptie van groenten en fruit door bepaalde groepen consumenten te bevorderen, stemt het EESC in met het belang dat de Commissie aan deze doelstelling hecht, en beveelt het de Commissie aan daartoe een specifieke promotiestrategie te voeren in het kader van het horizontale beleid. Wel zet het vraagtekens bij het verplichte karakter van de bevorderingsmaatregelen, die ongetwijfeld binnen de operationele programma's van bescheiden omvang zullen zijn.

4.1

Het EESC wijst erop dat het voorstel van de Commissie het probleem van telers van voor verwerking bestemd rood fruit niet oplost. Evenals voor andere voor verwerking bestemde groenten en fruit (bijv. gedroogde vruchten) moet er voor de sector van voor verwerking bestemd rood fruit een stelsel van rechtstreekse steun worden ingevoerd.

4.2

Het EESC is ermee ingenomen dat keukenkruiden worden opgenomen bij de producten waarvoor een telersvereniging kan worden opgericht. Het verzoekt de Commissie na te gaan of de door haar voorgestelde definitieve lijst van die producten in overeenstemming is met de praktijk in alle regio's van de EU.

4.3

Op grond van eerdere ervaringen met gratis uitreiking van producten aan liefdadigheidsinstellingen, wijst het EESC erop dat de Commissie hiervoor eenvoudige en doeltreffende uitvoeringsbepalingen dient vast te stellen.

4.4

Het EESC dringt er bij de Commissie op aan om in het kader van de gratis uitreiking ook rekening te houden met mogelijke niet voor voeding bestemde doelen.

4.5

Het EESC verzoekt de Commissie rekening te houden met de bijzondere moeilijkheden die telers uit de nieuwe lidstaten ondervinden bij de cofinanciering van marktcrisisbeheer.

4.6

Het EESC acht het strijdig met de doelstellingen van de hervorming om een minimum vast te stellen voor de rechtstreekse verkoop door telers, en stelt voor de formulering van de bestaande verordening te handhaven.

4.7

Het EESC staat niet onwelwillend tegenover de vaststelling door de lidstaten van een nationale strategie voor operationele programma's, onder meer vanwege het gebruik en de benutting van reeds bestaande openbare structuren. Wel is het van mening dat deze nationale strategieën facultatief moeten zijn voor de betrokken lidstaten, en dat zij niet opnieuw mogen leiden tot de opstelling van lijsten met positieve nationale acties.

4.8

Het EESC merkt bovendien op dat het communautaire beleid ter bevordering van aanbodconcentratie (onder meer via groepering van telersverenigingen) soms tegenstrijdig kan zijn met maatregelen van communautaire of nationale autoriteiten voor het behoud van concurrentie. Daarom dringt het erop aan dat bij de toepassing van de concurrentieregels rekening wordt gehouden met het Europese karakter van de markt voor groenten en fruit.

4.9

Het EESC stelt de Commissie voor een communautaire waarnemingspost voor prijzen en handelspraktijken op te richten, waarmee de transparantie van de markt kan worden verbeterd, wat in het voordeel is van alle markdeelnemers.

4.10

Aangezien met de voorgestelde hervorming het autonome karakter van deze GMO voor de sector wordt bevestigd, dringt het EESC er bij de Commissie op aan om in de verordening voor één gemeenschappelijke GMO geen specifieke voorschriften voor de sector groenten en fruit op te nemen.

27.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 175/57