11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/1

1.1

De Commissie heeft haar voorstel voor een besluit tot vaststelling van een communautair actieprogramma op het gebied van gezondheid en consumentenbescherming (2007-2013) samen ingediend met een strategisch document in de vorm van een mededeling. Een uitgebreide effectbeoordeling is opgenomen in een begeleidend werkdocument.

1.2

Het is voor het eerst dat de Commissie een gemeenschappelijke strategie voor volksgezondheid en consumentenbeleid voorstelt, en wel voor een periode van zeven jaar. Het Comité erkent dan ook dat de Commissie zich inspant om een nieuwe impuls te geven aan deze twee beleidsgebieden, die onder hetzelfde DG vallen.

1.3

De Commissie rechtvaardigt haar vernieuwende aanpak met een aantal redenen van juridische, economische, sociale en politieke aard. Bovendien stelt het Comité tot zijn genoegen vast dat zij overvloedige informatie verschaft en de verschillende opties in haar effectbeoordeling in detail uiteenzet.

1.4

Het Comité heeft een uitgebreide hoorzitting op touw gezet met een groot aantal vertegenwoordigers van de betrokken belangengroepen, en ook de Commissie en het EP hebben diverse soortgelijke initiatieven genomen, zodat duidelijk is geworden hoe de betrokkenen tegenover de strekking, de inhoud, de presentatie en de onderbouwing van de Commissievoorstellen staan.

1.5

Na grondige studie van de voorgestelde documenten en de overvloedige informatie van de Commissie en rekening houdend met de bijdragen van de vertegenwoordigers van de maatschappelijke organisaties die rechtstreeks betrokken zijn bij volksgezondheid en consumentenbescherming, alsook met de schriftelijke bijdragen die een hele reeks voor deze gebieden representatieve organisaties aan het Comité hebben doen toekomen, concludeert het Comité dat het voorstel voor een besluit tot vaststelling van een communautair actieprogramma op het gebied van gezondheid en consumentenbescherming over het algemeen niet voldoende onderbouwd is en dat de verschillende onderdelen niet voldoende worden toegelicht. De aangevoerde redenen tonen niet afdoende aan dat de hier voorgestelde aanpak de juiste zou zijn.

1.6

Zo is het Comité van mening dat lang niet bewezen is dat de punten van overeenkomst tussen volksgezondheids- en consumentenbeleid inderdaad tot een synergie-effect zouden leiden. Aangezien het hier om twee bij uitstek horizontale beleidsgebieden gaat zou eenzelfde effect ook kunnen worden bereikt via samenwerking en coördinatie, zoals dat bv. het geval is met het milieubeleid.

1.7

Het gaat om twee juridisch zeer verschillende beleidsgebieden, die resp. gebaseerd zijn op de artikelen 152 en 153 van het Verdrag. Er moet goed worden opgelet dat ongewenste neveneffecten worden voorkomen. Zo zou het kunnen gebeuren dat de beginselen van complementariteit en subsidiariteit ook strikt op het beleid inzake consumentenbescherming worden toegepast, wat de eigen bevoegdheden van de EU terzake zou aantasten. Daarnaast dreigt het beleid inzake volksgezondheid te worden bezoedeld door „consumptiedenken”, waarbij de begrippen „zorggebruiker” en „consument” op één hoop worden gegooid, omdat zij beide onder de algemene noemer „burgerschap” vallen.

1.8

Voorts is het Comité van oordeel dat het consumentenbeleid er financieel op achteruit zou kunnen gaan als één gemeenschappelijk budget wordt vastgelegd. Het zou voor beide beleidsterreinen voordeliger zijn als afzonderlijk werd besloten over hun respectieve middelen, zoals dat tot nog toe het geval was, zeker gezien de huidige institutionele crisis en de zorgwekkende onzekerheid m.b.t. de financiële vooruitzichten.

1.9

Ook wijst het Comité erop dat de Commissie in haar voorstel voorbijgaat aan een aantal cruciale aspecten van de twee beleidsgebieden, waardoor adequate financiële middelen niet zijn gegarandeerd, en dat zij bepaalde doorslaggevende, essentiële en actuele aspecten wellicht vergeet. Bovendien hadden de voorgestelde bepalingen inzake de tenuitvoerlegging, het toezicht en de beoordeling wel wat vernieuwender, strenger en krachtiger geformuleerd kunnen worden.

1.10

Ten slotte zou het Comité graag zien dat de bevoegdheden en taken van het „Europees consumenteninstituut” beter worden afgebakend, en dat dit instituut niet slechts als „departement” van het Uitvoerend Agentschap voor het gemeenschappelijk programma voor volksgezondheid en consumentenbescherming wordt beschouwd. Alleen dan namelijk kan het in de gewenste mate bijdragen tot een betere toepassing van de bestaande wetgeving en tot verbetering van de informatieverspreiding en de voorlichting van de consument.

2.1

Als logische volgende stap na haar mededeling over „De gezondheid, de veiligheid en het vertrouwen van de burger bevorderen: een strategie voor gezondheid en consumentenbescherming”, stelt de Commissie het EP en de Raad voor een besluit tot vaststelling van een communautair actieprogramma op het gebied van gezondheid en consumentenbescherming voor de periode 2007-2013 goed te keuren.

2.2

In de hier voorgestelde nieuwe strategie en het communautair actieprogramma voor 2007-2013 worden volksgezondheid en consumentenbescherming voor het eerst met elkaar verweven.

2.3

In haar mededeling zet de Commissie uiteen waarom zij voor deze nieuwe aanpak heeft gekozen. Zij wijst erop dat de twee beleidsterreinen een aantal doelstellingen delen en beide hun stempel drukken op het dagelijkse leven van de burgers. Daarnaast merkt zij op dat het synergie-effect van het nieuwe gemeenschappelijke programma besparingen mogelijk kan maken en de procedures zal stroomlijnen, wat de efficiëntie alleen maar ten goede kan komen.

2.4

De strategische keuze van de Commissie is ingegeven door de noodzaak om een synergie-effect teweeg te brengen. Een dergelijke aanpak kan schaalvoordelen opleveren, tot een zuiniger financieel beheer leiden en de procedures efficiënter maken. Bovendien kunnen de verschillende maatregelen zo beter op elkaar worden afgestemd en krijgt de problematiek van volksgezondheid en consumentenbescherming een prominenter plaats op de politieke agenda.

2.5

De Commissie vermeldt de volgende gemeenschappelijke doelstellingen:

2.6

Voor het volksgezondheidsbeleid worden de volgende doelstellingen afgebakend:

2.7

Voor het consumentenbeleid worden de volgende doelstellingen afgebakend:

3.1.1

De rechtsgrondslagen voor het communautair beleid inzake volksgezondheid en dat inzake consumentenbescherming zijn totaal verschillend. Volksgezondheid is op de eerste plaats een nationaal beleid: de EU mag alleen aanvullende maatregelen nemen op de in art. 152 (1) vermelde specifieke gebieden. Het consumentenbeleid daarentegen wordt m.n. sinds het Verdrag van Amsterdam beschouwd als een bij uitstek gemeenschappelijk beleid dat gericht is op de versterking van de rechten en de bescherming van de belangen van de consument, i.h.b. waar het gaat om de voltooiing van de interne markt (2).

3.1.2

Vandaar dat het in de ogen van het Comité niet legitiem is om een strategie en een geïntegreerd actieprogramma op het gebied van volksgezondheid en consumentenbescherming uit te werken op grond van de zogenaamde juridische gelijkheid van de artikelen 152 en 153.

3.1.3

Daar komt nog bij dat het recht op gezondheid vanuit juridisch en grondwettelijk oogpunt totaal verschillend is van de rechten van de consument, en dat niet dezelfde organen terzake bevoegd zijn.

3.1.4

Dit alles neemt niet weg dat de problematiek van volksgezondheid voor het Comité op dit moment ook van kapitaal belang is. Er zou een daadkrachtig Europees beleid terzake moeten worden uitgestippeld dat tevens kan fungeren als een instrument in de strijd tegen armoede en uitsluiting. Het is dan ook betreurenswaardig dat ten gevolge van de afwijzing van het grondwettelijk verdrag maatregelen in dit verband zijn uitgebleven.

3.1.5

Het Comité wil er hier daarom op wijzen dat de begrippen „consument” en „patiënt” niet dezelfde lading dekken. Eerst en vooral dienen consumenten niet uitsluitend te worden beschouwd als individu. Hun keuzes worden overwegend ingegeven door economische motieven. Patiënten op hun beurt mogen niet louter worden gezien als consumenten van geneesmiddelen en gebruikers van medische hulpverlening; hun rechten zijn immers niet alleen van economische aard en kunnen alleen worden vergeleken met het recht op rechtspraak of onderwijs. Medische hulpverlening valt in feite onder de nationale diensten van algemeen belang.

3.1.6

Het Comité erkent dat er ook raakvlakken bestaan tussen consumenten- en volksgezondheidsbeleid, maar dat geldt evenzeer voor andere beleidsgebieden (3). De Commissie heeft niet afdoende aangetoond dat de acties op deze twee gebieden zo met elkaar verweven zijn dat één geïntegreerd programma moet worden uitgewerkt en opgestart; ook valt te betwijfelen of dit werkelijk de meest aangewezen en voordelige aanpak is (4).

3.1.7

Deze geïntegreerde aanpak heeft volgens bepaalde consumentenorganisaties een aantal nadelen. Over sommige daarvan bestaat brede overeenstemming, bijv. over:

3.1.8

Integendeel, geen van de zes redenen die worden aangevoerd in de effectbeoordeling („Impact Assessment”, blz. 6-7) rechtvaardigt een gezamenlijke aanpak, waarmee niet méér kan worden bereikt dan met een goede coördinatie tussen de twee beleidsgebieden, m.n. in het kader van het uitstekende initiatief van de Commissie inzake bestuurlijke samenwerking tussen nationale autoriteiten (6).

3.1.9

De Commissie slaagt er al evenmin in aan te tonen dat harmonisatie een structureel synergie-effect met een meer dan tijdelijke werking zou hebben, en geeft geen cijfers bij eventuele schaalvoordelen. De effectbeoordeling toont veeleer aan dat de voorgestelde oplossing vanuit kostenoogpunt neutraal is; de samenvoeging zonder meer van twee beleidsgebieden brengt geen enkele verandering mee voor het financieel kader (7).

3.1.10

Net omdat dit een kritiek moment is voor de financiële vooruitzichten van de EU zou het voordeliger kunnen zijn de twee beleidsgebieden gescheiden te houden: zo kan worden onderhandeld op twee fronten en komen de meest relevante aspecten van elk gebied beter uit de verf. Op die manier kunnen voor elk van de twee beleidstakken budgettair gezien de gunstigste resultaten worden behaald. Dat is althans de mening van de betrokken representatieve organisaties.

3.1.11

Het Comité maakt zich overigens ernstig zorgen over de mogelijkheid van een drastische inkrimping van de financiële vooruitzichten 2007 — 2013, die dreigt het voorgestelde programma, waarvoor toch al weinig middelen worden uitgetrokken, te ondermijnen. In het beste geval zou het programma volledig moeten worden omgewerkt en zou een nieuwe reeks prioriteiten en acties moeten worden vastgelegd. De middelen eenvoudigweg beperken, in verhouding tot de algemene korting op de globale begrotingscijfers, is geen haalbare kaart.

3.1.12

Ten slotte wijst het Comité er nog op dat het wel mogelijk is gezamenlijke nationale of communautaire acties op te zetten voor een aantal aspecten van de twee beleidsgebieden die elkaar inderdaad overlappen, net zoals dat ook gebeurt voor andere beleidsgebieden, zoals milieu, mededinging, onderwijs en cultuur. Het gaat immers om twee horizontale beleidsgebieden waarmee vanzelf al rekening dient te worden gehouden in alle andere materies, zoals de Commissie zelf ook erkent in de in bijlage 2 bij de mededeling opgenomen voorbeelden (blz. 16).

3.2.1

Dankzij de openbare hoorzitting waaraan werd deelgenomen door zo'n 70 vertegenwoordigers van de voornaamste maatschappelijke organisaties die rechtstreeks betrokken zijn bij het programma van de Commissie, is het mogelijk de mededeling en het voorstel van de Commissie te analyseren, ondanks de ons opgelegde logistieke beperkingen die een diepgravende analyse van de verschillende aspecten en elementen bemoeilijken. Bedoeling is een analyse te maken van de doelstellingen, de middelen te evalueren en na te gaan of zij op de juiste manier worden ingezet, en te kijken welke acties moeten worden opgezet om de afgebakende doelen te bereiken.

3.2.2.1

Het Comité kan zich vinden in de door de Commissie opgestelde lijst van acties die noodzakelijk zijn om tot een rechtvaardiger vorm van consumentenbescherming in de EU te komen. De Commissie gaat echter uit van een minimale bescherming, wat in de lijn ligt van haar meest recente wetgevingsvoorstellen waarin zij kiest voor volledige harmonisatie in combinatie met een minimaal beschermingsniveau. Verder staat het Comité terughoudend tegenover de systematische toepassing van het beginsel dat de wetgeving van het land van herkomst van toepassing is, en wijst het op de gevaren van een beperkte interpretatie van het begrip consumentenbescherming, waarbij enkel de informatie over producten en diensten van tel is (8).

3.2.2.2

Het Comité had gehoopt op een meer vernieuwende aanpak (9) en op concretere (10) voorstellen van de Commissie. Het heeft de Commissie ook al in zijn advies over de strategie voor 2002-2006 (11) op een aantal lacunes gewezen en deze problematiek komt ook uitgebreid aan de orde in een recent initiatiefadvies (12).

3.2.2.2.1

Het Comité stelt voor om in het huidige programma te verwijzen naar de volgende kwesties:

3.2.2.3

Een aantal van de voorgestelde initiatieven kan de goedkeuring van het Comité wegdragen. Een minpunt is echter dat de Commissie in veel gevallen niet aangeeft hoe de praktische tenuitvoerlegging moet verlopen en hoe de desbetreffende tijdschema's er uitzien. Deze opmerking geldt bv. voor de volgende initiatieven:

3.2.2.4

De indicatoren die zijn vastgelegd voor de monitoring en analyse van het synergie-effect van het programma zijn, met uitzondering van de eerste, niet efficiënt voor wat betreft de doelstellingen van grotere deelname van maatschappelijke organisaties en belanghebbenden aan de beleidsvorming en van integratie van het consumentenbeleid in andere communautaire beleidsgebieden.

3.2.2.5

Het zou nuttig zijn nog andere indicatoren voor de beoordeling van het consumentenbeleid vast te leggen, dit om de betrouwbaarheid te verhogen en dichter bij de in bijlage 3 van het programma uiteengezette doelstellingen te blijven.

3.2.2.6

Hoewel er voor de uitvoering van het programma, waarvan de looptijd 7 jaar bedraagt, jaarlijkse werkprogramma's zijn vastgesteld, lijkt de Commissie geen gebruik te willen maken van een instrument dat deel uitmaakte van het programma 2002-2006 — de evaluatie van het doorlopend actieprogramma (14) -, dat gezien de verlenging van de looptijd nochtans van groot nut zou kunnen zijn.

3.2.2.7

Het Comité merkt op dat de organisatie en werking van Consumenteninstituut binnen het Uitvoerend Agentschap voor volksgezondheid nog niet zijn omschreven. Het beveelt aan om de onafhankelijkheid en autonomie van dit instituut te verzekeren en zijn taken en bevoegdheden helder af te bakenen teneinde nog meer bureaucratische rompslomp te voorkomen.

3.2.2.8

Het budget voor het consumentenbeleid bedraagt nog geen 20 % van de totale middelen. Dit komt neer op een schamele 7 eurocent per consument en per jaar, voor de zeven jaar dat het programma loopt. De verdubbeling van de middelen in vergelijking met het vorige programma is dan ook maar schijn: ook de looptijd van het programma is immers verlengd en bedraagt nu zeven i.p.v. vier jaar.

3.2.2.9

Daar komt nog bij dat binnen afzienbare tijd weer een aantal nieuwe landen zullen toetreden. De voorgestelde middelen, die niet eens voldoende zijn voor de geplande acties en waarvan een belangrijk gedeelte naar de werking van het instituut zal gaan, zouden dus meer dan evenredig aan de duur van het programma moeten zijn.

3.2.3.1

Op de eerste plaats wil het Comité de aandacht vestigen op de positieve punten van het programma, m.n. het voornemen om het volksgezondheidsbeleid nieuw leven in te blazen. Zo wil de Commissie dit beleid bovenaan de agenda zetten, meer zichtbaarheid geven en zorgen voor een efficiënter instrumentarium, aspecten die inderdaad dringend aandacht vereisen. Ook zonder de dreiging van een vogelgrieppandemie moge het duidelijk zijn dat op communautair niveau overleg moet worden gepleegd over de belangrijkste aspecten van volksgezondheid, die door de Commissie terecht extra worden belicht (15).

3.2.3.2

Het Comité kan zich dan ook vinden in de algemene lijnen van het programma voor volksgezondheid, m.n. het pleidooi voor de integratie van gezondheidsbelangen in andere beleidsgebieden en de klemtoon die wordt gelegd op preventie, analyse van de informatie, versterking van de samenwerking en uitwisseling van kennis, en op een betere verspreiding van informatie.

3.2.3.3

Ook is het Comité ingenomen met het feit dat de Commissie prioriteit geeft aan de strijd tegen de ongelijke toegang tot de gezondheidszorg, de noodzaak om de gezondheid van kinderen te verbeteren en de problemen die samenhangen met de stijgende leeftijd van personen die nog actief zijn op de arbeidsmarkt.

3.2.3.4

Het Comité schaart zich verder achter de waarschuwingen van de Commissie i.v.m. wereldwijde gezondheidsbedreigingen en de toename van ziekten die verband houden met bepaalde levenswijzen. Het steunt dan ook de in het programma uiteengezette strategie om meer invloed uit te oefenen op de gezondheidsdeterminanten.

3.2.3.5

Verder steunt het Comité de Commissie in haar streven om de aanwezigheid van patiëntenorganisaties in de overleginstanties te versterken, de mobiliteit van patiënten te verbeteren, de samenwerking tussen de nationale gezondheidsstelsels te ondersteunen, zodat zij de uitdagingen waar ze voor komen te staan beter aankunnen, en om de mechanismen voor de uitwisseling van informatie op het gebied van volksgezondheid te versterken.

3.2.3.6

De Commissie heeft er dan ook goed aan gedaan het onderdeel „volksgezondheid” beter af te stemmen op de behoeften van de sector. Dit geldt zowel voor de afbakening van de doelstellingen als voor de omschrijving van de acties en voor het vastgelegde budget — dat bijna drie keer zo hoog is als het budget van het vorige programma en meer dan vier keer zo hoog als het budget voor het onderdeel „consumenten”.

3.2.3.7

Toch meent het Comité dat hier in vergelijking met vorige programma's evenmin sprake is van significante vernieuwingen (16). Zo zijn m.n. de opmerkingen van het Comité bij het programma 2001-2006 en het Europees Plan „Milieu en gezondheid” 2004-2010 nog steeds actueel. Het Comité leverde in dit verband meer in het bijzonder kritiek op het ontbreken van concrete en meetbare doelstellingen en van een duidelijk tijdschema voor de tenuitvoerlegging daarvan (17).

3.2.3.8

Het Comité had graag gezien dat er precieze aanwijzingen waren gegeven over de beoogde doelstellingen betreffende bepaalde aspecten die in het vorige programma wél werden vermeld, zoals bv. de strijd tegen ongelijke kansen op gezondheidsgebied. We denken dan met name aan de ongelijkheid van kansen tussen mannen en vrouwen, maar ook aan de situatie van ouderen, de minst bedeelden en marginale groepen. Verdere knelpunten die niet ter sprake komen zijn de vertrouwelijkheid van persoonlijke gegevens, persoonlijke en biologische factoren, schadelijke gevolgen van straling en lawaai, en resistentie voor antibiotica.

3.2.3.9

Ook had het Comité graag gezien dat een aantal toch essentiële thema's als obesitas, HIV/AIDS, geestelijke gezondheid (18), gezondheid van kinderen en kinderziekten en vergrijzing, in het programma op coherente wijze waren aangepakt. Deze problemen worden wel aangekaart in de inleidende tekst, maar krijgen in het voorstel voor een besluit zelf niet de nodige aandacht.

3.2.3.10

Op zijn minst verrassend is de manier waarop de Commissie voorbijgaat aan een aantal actuele problemen op het gebied van volksgezondheid, zoals tandverzorging, zicht, palliatieve zorgen en pijnbeheersing.

3.2.3.11

Over het algemeen zou het Comité graag zien dat de Commissie bepaalde zaken resoluter aanpakt. We denken aan de kwaliteit van de informatie op alle niveaus en alle vlakken, algemene risicopreventie, publiek/private partnerschappen, en samenwerking op EU- en internationaal niveau.

3.2.3.12

Ten slotte zou het Comité het op prijs stellen als het programma werd aangevuld met concrete acties, bedoeld om de gezondheidszorgstelsels in de EU (19) te kunnen vergelijken, om patiënten die zich binnen de EU verplaatsen beter te kunnen beschermen („ziekteverzekering in de EU”), om codes voor goede praktijken sneller te doen goedkeuren en om expertisecentra en een centrum voor epidemiologie in het leven te roepen.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/7

1.1

Het EESC is ingenomen met de inhoud van het Commissievoorstel, dat de tenuitvoerlegging van de verordening zal vergemakkelijken, hetgeen van groot belang is om de ruimte van veiligheid, vrijheid en recht te kunnen verwezenlijken. Enkele nieuwe bepalingen kunnen echter tot interpretatieproblemen leiden, met name lid 3 van art. 8, omdat daarin een uitzondering gemaakt wordt teneinde de belangen van de aanvrager veilig te stellen overeenkomstig het nationale recht. Het gaat daarbij om de berekening van de termijnen wanneer adressaat weigert een stuk in ontvangst te nemen omdat hij de taal waarin een document is gesteld niet beheerst.

1.2

Ook moet in art. 14 verduidelijkt worden wat onder „op gelijkwaardige wijze” wordt verstaan wanneer het gaat om ontvangstbevestiging bij de betekening of kennisgeving door aanbieders van postdiensten.

1.3

Beide aspecten zouden moeten worden verhelderd en bovendien zouden de verschillende taalversies moeten worden gecontroleerd omdat de indruk bestaat dat deze uiteenlopen. Dit probleem kan voor publicatie van de verordening worden opgelost, omdat de tenuitvoerlegging in de taal van de lidstaat geschiedt.

1.4

Het Comité is bezorgd over het gebrek aan aandacht bij de Commissie voor de uitvoering van de regeling in de nieuwe lidstaten, terwijl zij toch de bijlagen in het licht van de uitbreiding heeft aangepast.

1.5

Het Comité vindt in ieder geval dat de juiste methode is gebruikt voor de herziening, daar rekening wordt gehouden met alle betrokken partijen en vooral omdat gebruik is gemaakt van een van de met dit doel in het leven geroepen instrumenten, namelijk het Europees justitieel netwerk; daardoor was het mogelijk de problemen die bij de toepassing van de beide procedures aan het licht gekomen zijn, in overweging te nemen.

2.1

De Europese Commissie dient dit voorstel voor een verordening in naar aanleiding van artikel 24 van Verordening (EG) nr. 1348/2000 (1), waarin wordt bepaald dat de Commissie, na beoordeling van de toepassing van de verordening over de periode tot 1 juni 2004, de voorschriften zal aanpassen aan de ontwikkeling van de kennisgevingsregelingen. Het onderhavige voorstel gaat echter veel verder dan een eenvoudige, formele herziening; het moet gezien worden in het kader van de door de EU nagestreefde vereenvoudiging van de wetgeving en in de context van alle andere wetgeving die in dezelfde periode is voorgesteld ter uitvoering van de resolutie van de Europese Raad van Tampere inzake de totstandbrenging van een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, waarbinnen vrij verkeer van personen gegarandeerd is.

2.2

De verordening is van groot belang voor de goede werking van de interne markt. Grensoverschrijdende verrichtingen en contracten, en vooral de nieuwe transactiesystemen, waarbij gebruik gemaakt wordt van de nieuwe technologieën, maken wettelijke regeling van de procedure voor de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken noodzakelijk. Het Comité heeft in een eerder advies (2) al opgemerkt dat een dergelijke procedure vastgelegd moet worden in een verordening, en niet in een richtlijn, omdat het uiteindelijke doel volledige harmonisatie is.

3.1

In het kader van het met de voorgestelde hervorming beoogde vereenvoudigingsproces worden ook wijzigingen voorgesteld die de rechtszekerheid voor de aanvrager en voor degene voor wie het stuk is bestemd, vergroten, aangezien er naar een basisbeginsel wordt gezocht om het vertrouwen in de interne markt te waarborgen.

3.2

In de eerste plaats worden er duidelijke regels vastgesteld voor de berekening van de termijnen, zodat artikel 7, lid 2, bijvoorbeeld nu komt te luiden dat betekening of kennisgeving uiterlijk binnen een maand na de ontvangst van het stuk moet plaatsvinden; verder is alleen in de betrekkingen tussen overheidsinstanties van de lidstaten het nationale recht in alle gevallen van toepassing (art. 9, lid 1 en 2).

3.3

De bepaling dat de ontvanger kan weigeren een stuk in ontvangst te nemen omdat het gesteld is in een taal die deze niet begrijpt, wordt verduidelijkt; er wordt gesteld dat het stuk kan worden voorzien van een vertaling in de taal van de ontvanger en dat de termijn (art. 8.1) dan begint te lopen vanaf het moment dat de vertaling gemaakt is. Er wordt echter een uitzondering gemaakt in het nieuwe lid 3 dat aan art. 8 wordt toegevoegd; daarin wordt gesteld dat, wanneer de betekening of kennisgeving van een stuk overeenkomstig het recht van een lidstaat binnen een bepaalde termijn moet worden verricht om de rechten van de aanvrager te beschermen, de datum die in aanmerking wordt genomen de datum van de betekening of kennisgeving van het oorspronkelijke stuk is.

3.4

Belangrijk is ook de wijziging met betrekking tot de kosten van de betekening of van de aanbieding daarvan (art. 11, lid 2). De lidstaten bepalen vooraf een vaste vergoeding van deze kosten.

3.5

Wat de betekening of kennisgeving door aanbieders van postdiensten betreft (art. 14), wordt als regel vastgesteld dat elke lidstaat als voorwaarde kan stellen dat toezending bij aangetekend schrijven met ontvangstbevestiging of op gelijkwaardige wijze dient te geschieden, zonder dat daarbij aan belanghebbenden bij een rechtsgeding de mogelijkheid wordt ontzegd van rechtstreekse betekening of kennisgeving door deurwaarders, ambtenaren en andere bevoegde personen (art. 15).

4.1

Het EESC staat positief tegenover elk voorstel tot wijziging van de wetgeving dat leidt tot een vereenvoudiging (3) en dat tegelijkertijd de rechtszekerheid op het desbetreffende gebied waarborgt. In het onderhavige geval stelt het vast dat de Commissie haar plicht gedaan heeft en het in artikel 24 van Verordening (EG) nr. 1348/2000 bedoelde verslag heeft opgesteld en dat bovendien tijdens bijeenkomsten van het Europees justitieel netwerk op het gebied van burgerlijke en handelszaken (4) de eerste ervaringen met de toepassing van de verordening zijn besproken en bestudeerd. De Commissie heeft haar verslag (5) gebaseerd op de vergaarde informatie en verrichte studies en dit verslag heeft vervolgens weer als uitgangspunt gediend voor het voorstel voor een verordening.

4.2

Toegegeven moet worden dat het opnemen van de bepaling over de berekening van de termijn voor de betekening en de kennisgeving van stukken, een duidelijke vereenvoudiging is, daar er tot nu toe diverse verschillende nationale regels tegelijk gelden, wat de procedure vertraagt. Bovendien is de situatie voor partijen nu meteen duidelijk zonder dat zij eerst moeten nagaan wat de procedure in elke lidstaat is. Desalniettemin blijft het nationale recht van toepassing op betrekkingen tussen de lidstaten, zoals bepaald in het gewijzigde artikel 9 en zonder dat dit consequenties heeft voor particuliere personen.

4.3

De voorgestelde nieuwe formulering van art. 8 (6): „de ontvangende instantie stelt degene voor wie het stuk is bestemd (…) in kennis van het feit dat hij kan weigeren het stuk (…) in ontvangst te nemen (…) indien het in een andere dan een van de volgende talen is gesteld en niet vergezeld gaat van een vertaling in een van deze talen” lijkt de belangen van de betrokken partijen beter te beschermen dan de huidige formulering, vooral omdat de termijn er niet door wordt verkort, in die zin dat de termijn pas begint te lopen wanneer het stuk is vertaald. De nieuwe formulering van lid 3 van art. 8 daarentegen zal nationale uitvoeringsproblemen opleveren, omdat daarin gesteld wordt dat niet naar de datum van de vertaling gekeken wordt indien overeenkomstig het recht van een lidstaat betekening binnen een bepaalde termijn moet geschieden om de rechten van de aanvrager te beschermen; de belangen van de ontvanger van het stuk zouden daarmee wel eens niet gediend kunnen zijn.

4.4

Het Comité vindt het ook een goede gedachte dat door de lidstaten vooraf een vaste vergoeding moet worden vastgesteld, omdat er tussen de partijen dikwijls wantrouwen bestaat over de kosten van een en ander. Dit verhoogt de transparantie.

4.5

Zoals reeds opgemerkt in een eerder advies van het EESC (7), zou het gebruik moeten worden bestudeerd van nieuwe technologieën en van de nieuwe communicatiemiddelen die door de verzendende en ontvangende instanties zijn toegestaan bij de betekening en de kennisgeving van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken, zoals bijvoorbeeld e-mail en Internet, vooropgesteld natuurlijk dat de rechtszekerheid van partijen gewaarborgd is.

4.6

Ten slotte moet ook aandacht worden besteed aan de redactie van de in de bijlagen opgenomen formulieren, die bestemd zijn voor de gerechtelijke instanties van de lidstaten, i.c. de verzenders en de ontvangers van de stukken. Het Comité vindt dat er bovendien rekening moet worden gehouden met de belangen van de ontvanger en adressaat, en dat de formulering dus moet worden vereenvoudigd, zodat de formulieren voor alle partijen in burgerlijke en handelszaken begrijpelijk zijn.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/9

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité dringt erop aan dat de inhoud van dit advies een plaats krijgt in het document dat zal resulteren uit de thans lopende herziening van het Witboek „Het Europese vervoersbeleid tot het jaar 2010: tijd om te kiezen” (COM(2001)0370).

1.2

De plaats van de stations voor het reizigersverkeer binnen de spoorinfrastructuur moet diepgaand worden bestudeerd, in het bijzonder omdat de stations deel uitmaken van zowel de spoorweginfrastructuur als de stedelijke diensten en ook van het Europees bouwkundig erfgoed.

1.3

Er moet, op grond van een breed beroepsmatig en maatschappelijk overleg, verder worden gekeken naar de vereisten in verband met stations, met aandacht voor de technologische en technische ontwikkeling van het derde millennium. Op het niveau van de Unie, van de lidstaten en van de regio's, moeten de op basis van reële eisen gerechtvaardigde alternatieve vormen van regelgeving worden opgesteld, waarbij de subsidiariteit dient te worden geëerbiedigd.

1.4

De algemene verhoging van de veiligheid van de reiziger, evenals de bescherming tegen terreuraanslagen, moeten bij de opstelling van communautaire regelgeving deel uitmaken van de vereisten inzake de stations voor het internationale reizigersverkeer.

1.5

De ontwikkelingen van stations moeten worden benadrukt, waarbij in het bijzonder in acht moet worden genomen dat deze ontwikkelingen de stuwende krachten zijn waarmee de sociale en economische samenhang van de nieuwe lidstaten kan worden gewaarborgd.

1.6

Samen met de Europese Investeringsbank (EIB) moet worden gekeken naar de mogelijkheden van financiering van gestructureerde ontwikkelingen van de stations voor internationaal reizigersverkeer middels publieke-private partnerschappen en andere geschikte constructies.

1.7

Er moet voor worden gezorgd dat stations in de eerste plaats de functies vervullen die in verband staan met de basistaak, namelijk verkeer, en dat zij geen centra worden van andere activiteiten, bijvoorbeeld consumptie en handel.

1.8

Men moet zich ervan vergewissen dat stations-ontwikkelingen enerzijds gepaard gaan met het behoud van bestaande arbeidsplaatsen en anderzijds bijdragen aan het scheppen van meer arbeidsplaatsen. Uiteraard moet niet alleen worden gekeken naar het onmiddellijke effect van de ontwikkelingen, maar ook naar het indirecte effect ervan.

1.9

Er moet voor worden gezorgd dat het behoud van de stations en de ontwikkeling ervan niet alleen voorrang krijgen als het gaat om stations die het verkeer van grote steden of het internationale verkeer bedienen, maar ook op die plaatsen waar de bewoners en reizigers van de minst bevoorrechte gebieden worden bediend.

2.1

Kort gezegd kunnen we stellen dat het station de „etalage” is van het spoorwegverkeer.

2.2

In het in 2001 verschenen Witboek „Het Europese vervoersbeleid tot het jaar 2010: tijd om te kiezen” (COM(2001)0370) worden de algemene communautaire beleidsdoelstellingen behouden, en wordt tevens meer nadruk gelegd op de ontwikkeling van vervoersmodaliteiten die het verkeer op de openbare weg ontlasten en op het feit dat de gebruiker centraal moet komen te staan in het verkeersbeleid.

2.3

Stations spelen een essentiële rol in de verwezenlijking van het vrije verkeer van goederen, personen en diensten. De stations kunnen ertoe bijdragen dat het personenvervoer zo snel en doeltreffend mogelijk verloopt, zonder belemmeringen en zonder onderscheid. Dat kan worden gewaarborgd door een ongestoorde werking van de interne markt, door de slechting van administratieve barrières en door evenwichtige concurrentie.

2.4

De formulering van het verkeersbeleid van de Unie is tevens een belangrijk instrument voor het bereiken van economische en sociale samenhang, met bijzondere aandacht voor het totstandbrengen van eerlijke concurrentie, voor de verhoging van de verkeersveiligheid en voor het benadrukken van milieuaspecten en -effecten.

2.4.1

Naar aanleiding van het herwaarderen van het spoor, wordt in het Witboek vastgesteld dat het spoor wordt gekenmerkt door tegenstrijdigheden: enerzijds heeft het een netwerk van hoogwaardige hogesnelheidstreinen met moderne stations, anderzijds valt de reizigers meer dan eens een gedateerde, achterhaalde dienstverlening ten deel en het gebeurt dat zij het moeten doen met verwaarloosde stations waar gevaar bestaat op ongelukken, lijnen van lokaal belang en overvolle interlokale lijnen lopen door elkaar, en er kunnen ook vertragingen worden opgelopen.

2.4.2

Het Witboek licht toe dat door middel van investeringen de behoeften, voortvloeiend uit samenwerking tussen het netwerk van hogesnelheidstreinen en het luchtvaartverkeer, moeten worden tegemoetgekomen, met bijzondere aandacht voor de stations die ook het verkeer van en naar de luchthaven verzorgen. Op meerdere plaatsen in het Witboek is sprake van de rol van de stations in verband met diensten die het reizigersverkeer moeten vergemakkelijken, in het bijzonder de bagage-afhandeling.

2.5

Met de aanneming van het eerste en tweede spoorwegpakket van de Unie (1) is de liberalisatie van het goederenverkeer gestaag voortgegaan, evenals de standaardisatie van de kwaliteitsvereisten. Het EESC hoopt op soortgelijke effecten van het derde spoorwegpakket.Nu moet de Europese Unie nog de stappen in verband met het reizigersverkeer uitwerken en uitvoeren.Dit voorstel kan in verband worden gebracht met de opstelling van kwaliteitsnormen voor het internationale reizigersverkeer en de verdere verspreiding van deze normen in de landen.

3.1

De Europese Gemeenschappen hebben verscheidene verordeningen en richtlijnen aan het spoor gewijd. Wij verwijzen naar de verordening tot oprichting van een Europees Spoorwegbureau (2) en naar de richtlijnen over de veiligheid van de spoorwegen (3), over de infrastructuur ervan (4), over de toewijzing van capaciteit (5), over interoperabiliteit (6), en over de ontwikkeling van de spoorwegen in de Gemeenschap (7). Desalniettemin kan worden vastgesteld dat de regelgeving hoogstens zijdelings raakt aan de stations.

3.2

De Commissie houdt zich in de eerste plaats bezig met besluitvorming over uniforme technische standaardvereisten (bijvoorbeeld de uniformisering van de hoogte van de perrons, zodat ook gehandicapten er gebruik van kunnen maken — Richtlijn 2001/16/EG). De uniformisering van de elektriciteitsnetten, de veiligheidssystemen en de uniformisering van overige vereisten van technische aard, evenals de uniformisering van de certificaten van bestuurders, zijn ook van belang voor de bevordering van de interoperabiliteit. Momenteel kan het concurrentienadeel van het spoor onder meer worden toegeschreven aan het feit dat de treinen bij sommige grenzen moeten wachten vanwege onderlinge technische verschillen (bijvoorbeeld spoorbreedte, technische aanpassingen aan de locomotief, aflossing van de machinist).

3.3

Met betrekking tot stations zijn met name de richtlijnen relevant (bijvoorbeeld 2001/16/EG) die de veiligheid van de reizigers en hun rechten op de voorgrond plaatsen. Een goed voorbeeld hiervan is het derde spoorwegpakket dat de verwezenlijking van de rechten van de reizigers tot doel heeft: enerzijds moeten zij tijdig en gemakkelijk en voldoende geïnformeerd hun kaartjes kunnen krijgen (en zij moeten, indien mogelijk, de kaartjes kunnen inwisselen), en zij moeten de aan het kaartje verbonden voorwaarden goed begrijpen. Het andere deel van de richtlijnen is gericht op het verhogen van de veiligheid van de stations. De stations in de grote steden en soms de treinstellen zijn, vooral buiten de spits, vaak het toneel van gewelddaden. Indien de veiligheidsvereisten werden verhoogd en indien er na een ongewenst voorval hulp werd geboden door stations- en treinpersoneel, zou dit waarschijnlijk een positief effect hebben op de bereidheid om te reizen.

3.4

Het EESC volgt voortdurend het werk van de Commissie en heeft in verband met het verkeer per spoor ondermeer verkennende adviezen opgesteld over de sociale aspecten, de financieringsaspecten, de metropolitane gebieden en de trans-Europese vervoersnetwerken. (8)

4.1.1

Om de geleidelijk aan belang inboetende stations weer een prominente plaats in de stad te geven, moest er een katalyserend effect komen, en dat kwam er in de vorm van de hogesnelheidstreinen (TGV, HST, ICE) en het uit dezelfde tijd stammende concept in Europa van de trans-Europese netwerken (TEN). Toen het reizigersverkeer per trein een redelijke optie werd over een afstand die vroeger eigenlijk alleen per vliegtuig kon worden afgelegd (600-800 km), groeide de groep reizigers in de stations en veranderde ook de samenstelling ervan, en daarmee begon het station belangrijker te worden in de stad.

4.1.2

De tweede factor die het beeld van het station als verkeersknooppunt kan veranderen, hangt niet rechtstreeks samen met de rol van de hogesnelheidstreinen, maar veeleer met de verschuiving in het gebruik van de voorsteden en agglomeratiegordels, waar in plaats van monofunctionele slaapsteden meerpolige, multifunctionele, verstedelijkte gebieden kunnen ontstaan. Al deze veranderingen, en het inzicht dat de aanleg van wegen niet onvoorwaardelijk gelijke tred kan houden met de toename van het woon-werk-verkeer per auto in de stedelijke gebieden, toonden aan dat het voorstedelijke en stedelijke openbaar vervoer geïntegreerd moeten worden: totstandkoming van samenwerking tussen de vervoersmaatschappijen, onderlinge afstemming van dienstroosters, tarieven en kaartjessystemen, en gemeenschappelijk gebruik van systemen voor reizigersverkeer. De maatschappelijke onrust in de voorsteden van Parijs eind 2005 heeft tevens duidelijk gemaakt dat voor de sociale cohesie voortdurend talrijke instrumenten moeten worden gebruikt, en de processen zijn zeker nog niet afgelopen.

4.1.3

De spoorwegen van de voorsteden vertegenwoordigen een belangrijk deel, en zelfs van geval tot geval het belangrijkste deel, van deze netten. In samenhang hiermee zijn de hiervoor zeer geschikte stations logischerwijze het mobiliteitscentrum en vormen zij het sleutelelement voor de reizigersinformatie over de elkaar kruisende, ingewikkelde netten.

4.1.4

Ofschoon de stations waar de treinen uit de voorsteden aankomen, doorgaans niet de stations zijn waar ook de hogesnelheidstrein aankomt, ziet de integratiecultuur beide sporen graag tezamen, en het wordt een fundamentele eis dat er in de nieuw gebouwde of verbouwde stations modern, hoogwaardig intermodaal vervoer wordt geboden: zowel tussen internationale en nationale lijnen, als tussen deze lijnen en het stadsvervoer.

4.2.1

Ten aanzien van de stations worden normen en vereisten geformuleerd. Vroeger verbonden de stations het gehele volk en hielpen zij de nationale identiteit tot stand te brengen. De gezamenlijke identiteit is niet gevormd door de fysieke structuur (hoewel het spoor en de spoorlijn daarbij onmisbaar waren), maar door de stations, de regels, de vormen en de normen.

4.2.2

Vandaag is het doel niet de stations langs het TEN-netwerk te uniformiseren. Vandaag moet gestalte worden gegeven aan stations die de Europese identiteit uitdrukken, niet middels de vorm van de gebouwen maar middels de normen van dienstverlening. Een van de belangrijkste van deze normen moet bestaan in de totstandbrenging van intermodale verbindingen, waarbij de verscheidenheid aan lokale instrumenten behouden blijft en tevens kwalitatief wordt voldaan aan de vereisten volgens dewelke in een veeltalig Europa de reizigers moeten worden geïnformeerd en begeleid en er voor hun verdere reis moet worden gezorgd. Drie terreinen verdienen aparte vermelding: de norm voor informatie aan de reizigers, de normen voor intermodaal vervoer en het definiëren van de functie van het mobiliteitscentrum.

4.2.3

Deze gebruiksvriendelijke kwaliteitsvereisten, die voor de relevante TEN-stations worden aanbevolen, moeten worden opgesteld in de vorm van Europese aanbevelingen en richtsnoeren, maar niet met de bedoeling om het TEN te bevoorrechten, en tevens moet het subsidiariteitsbeginsel volledig worden nageleefd. Daarom is het uiteraard helemaal geen probleem indien deze normen ook gelden voor andere stations en verkeersknooppunten: dit zou de kwaliteit van de reis niet aantasten, maar juist verhogen.

5.1

Internationaal vergeleken kwam bijna ieder land vanuit een ander uitgangspunt uit op ontwikkeling van stations (ingegeven door verkeers- of stadsontwikkeling, van boven af geïnitieerd of op basis van de marktwerking, of een mix van dit alles). In Groot-Brittannië waar de verbouwing van de stations uitsluitend verliep volgens de marktwerkingen, zijn de ontwikkelingen (a) beperkt gebleven tot spoorweggebieden, (b) binnen Londen, (c) ten tijde van de onroerend goed-boom (d) en zijn er bijna alleen kantoren gebouwd.

5.2

In Zwitserland is een nationaal milieubewust programma ontwikkeld voor de modernisering van het spoor en het openbaar vervoer met S-Bahn-netten (Zürich, Basel, Bern), en ofschoon financiële problemen bij het spoor noopten tot het te gelde maken van eigendom rond de stations, is dit geen verkoop, maar een onderdeel binnen de samen met het spoor opgezette programma's (zo zijn naast de belangen van de beleggers, ook de belangen van de stad, de overheid en het spoor gediend).

5.3

In Zweden was het geprivatiseerde, maar niet gefragmenteerde spoor de initiatiefnemer, met als partners de decentrale overheden. Doel was het totstandbrengen van moderne reiscentra: voorzieningen bouwen voor trein, bus, taxi, en parkeergelegenheid onder één dak. De overeenkomsten betroffen dus zowel de lokale autoriteiten als de afzonderlijke reismethoden.

5.4

In Frankrijk was de aanleg van de TGV, waartoe op centraal niveau is besloten, de belangrijkste stuwende kracht, en als onderdeel daarvan de aanleg van de verbinding met Parijs. Het lokale niveau is betrokken bij het lobbyen om een halteplaats.

5.5

In Nederland hebben de ministers van verkeer en milieu samen met het spoor in 1986 een programma aangekondigd voor een dichter bebouwde stationsomgeving, in samenhang met het principe van de compacte stad en met steun voor het openbaar vervoer. In de periode voorafgaand aan de privatisering hadden het spoor en de decentrale overheden moeite om andere partners te vinden.

5.6

Uit bovengenoemde voorbeelden blijkt dat het van belang is dat overwegingen inzake de waarde van de knooppunten (het verkeer) en inzake de „lokale” waarden (de stad), van meet af aan meespelen in het project, en niet slechts de standpunten van één zijde bepleiten. Zo moeten markt- en financiële overwegingen ook samenvallen met bredere standpunten over stad en netwerk, om te voorkomen dat de procedures alleen door de conjuncturele belangen op de korte termijn worden geleid, of, omgekeerd, dat er in de rooskleurige plannen geen rekening wordt gehouden met de financiële haalbaarheid. De vakliteratuur wijst erop dat overeenkomsten makkelijker tot stand konden komen daar waar het station op een nieuw terrein is verrezen (Lille), terwijl elders de bestaande talrijke belangen en tegengestelde belangen de vooruitgang dikwijls aanzienlijk hebben bemoeilijkt.

6.1

Het lijkt zinvol om binnen de Europese Commissie tot een horizontale samenwerking te komen die het mogelijk maakt dat de medewerkers per sector de projecten kunnen overzien die in het kader van de structuurfondsen worden uitgevoerd. Dit overzicht zal het mogelijk maken om per sector overeen te komen hoeveel voor een gegeven activiteit/sector uit communautaire bron komt.

6.2

Het lijkt noodzakelijk om de vraag welke rol de ontwikkeling van het hogesnelheidsspoor speelt in het ontstaan van de tegenstrijdigheden in het huidige spoor, waarbij oud en modern door elkaar lopen, op de agenda te laten staan. De aanleg van deze netten is in het middelpunt van de belangstelling komen te staan en is inmiddels van het traditionele spoorgebeuren losgekomen. Aangezien hier sprake is van dure ontwikkelingen, is het onvermijdelijk dat aan andere potentiële ontwikkelingen middelen worden onttrokken. In Frankrijk bijvoorbeeld is vanwege de ontwikkeling van de TGV de traditionele spoorweginfrastructuur op bepaalde trajecten zo verslechterd dat op veel trajecten een beduidende snelheidsbeperking moest worden ingevoerd. Dat betekent een aanzienlijk tijdverlies voor de gebruikers (reizigers en vrachtvervoerders). De vraag rijst in welke verhouding dit staat tot de tijdwinst voor de gebruikers van de hogesnelheidstrein.

6.3

Voor het op de maatschappelijke samenhang en de integratie van de meest achtergebleven gebieden gerichte beleid verdient het veruit de voorkeur de traditionele trein te ontwikkelen en te populariseren, aangezien de hogesnelheidstreinen slechts door deze gebieden razen die aldus niet kunnen worden aangesloten op het verkeer. Naast de aanleg van hogesnelheidssporen zou het wellicht zinniger zijn de traditionele spoorlijnen en de bijbehorende infrastructuur op te knappen. Het eerste punt waar deze ontwikkelingen, respectievelijk opknapbeurten samenkomen met de reizigers, is het station.

7.1

Er dreigt een ernstig gevaar dat middels aanzienlijke investeringen voor belangen op de korte termijn, of uitsluitend om redenen van onroerend-goedspeculatie, juist de voor de reizigers en de stad aantoonbare feitelijke waarden van het spoor worden vernietigd. Dit gebeurt wanneer middels een beroep op het verliesgevend karakter van het spoor de waardevolle gebieden in de stad worden verkocht, en op de plaats waar vroeger het spoor lag, kantoren en winkelcentra worden gebouwd. Tegen deze achtergrond is het de moeite waard eens na te denken over de hierna volgende aspecten.

7.2

Niet alleen de hogesnelheidstrein, maar iedere internationale spoorverbinding, zoals ieder traject van het TEN-netwerk, heeft een belangrijk voordeel, namelijk de rechtstreekse verbinding van het ene stadscentrum met het andere.

7.3

Uitgerekend in stadscentra is er alle reden voor de totstandbrenging van zo'n dicht vervoersnet, dat een goede verbinding biedt tussen het station en alle delen van de stad.

7.4

Het station staat als mobiliteits- en informatiecentrum ten dienste van alle vervoersmodaliteiten die vertegenwoordigd zijn in het vervoersnet.

7.5

In het stadscentrum zou ook een goede verbinding tot stand moeten worden gebracht tussen het station en het vliegveld van de stad.

7.6

Verkoop het spoorgebied niet apart: wanneer de positie ervan in de stad en de logistieke positie ervan op juiste waarde worden geschat, moet een voor de stad op de lange termijn maximaal profijt worden bereikt.

7.7

De ervaring leert dat de strikte functionele grenzen tussen stadsstructuur en stations aan het vervagen zijn en dat het treinstation juist een rendabele en attractieve openbare ruimte wordt doordat het de rijke functies van de stad op zich neemt.

7.8

Desalniettemin is het niet noodzakelijkerwijs zo dat één van de bestaande grote stations voor reizigers de ideale halteplaats is voor latere hogesnelheidstreinen. Op basis van de tot nog toe meest succesvolle acties kan, middels de aanleg van een nieuw stadscentrum binnen de stad, bij wijze van alternatief voor het traditionele stadscentrum, de energie die vrijkomt uit de ontwikkeling van het spoor, op de best mogelijke wijze worden gekoppeld aan het elan van de stadsontwikkeling. (Tevens moet ook worden ingezien dat de voorbeelden die het meest worden genoemd, waaronder Lille, kunnen worden gezien als speciale en buitengewone situaties die waarschijnlijk niet kunnen worden gekopieerd).

7.9

Bestudering van de voorbeelden schraagt over het algemeen het idee dat, inzake de ontwikkeling van de stations voor internationaal reizigersverkeer, de staat, het stadsbestuur en het ondernemerskapitaal, samen met de spoorwegmaatschappij, ontwikkelingsprojecten kunnen opzetten van alomvattende waarden middels de modernisering van de stations voor het internationale reizigersverkeer.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/13

1.1

Het Comité is van mening dat de Commissievoorstellen een stap in de goede richting zijn en steunt de voorgestelde maatregelen op het vlak van de preventie en de bestrijding van bepaalde ziekten bij waterdieren.

2.1

Aquacultuur is met name in de plattelands- en kustgebieden van de EU een bijzonder belangrijke sector. De aquacultuurproductie in de EU vertegenwoordigde in 2004 een waarde van meer dan 2,5 miljard euro aan vis, weekdieren en schaaldieren. De financiële verliezen door ziekten (sterfte, verminderde groei en slechtere kwaliteit) worden echter op 20 % van de productiewaarde geschat. Met dit voorstel beoogt de Commissie moderne, specifieke wetgeving in te voeren waarmee die kosten kunnen worden beperkt. Een inkrimping van 20 % zou immers al een besparing van 100 miljoen euro per jaar opleveren.

2.2

De huidige wetgeving is zo'n twintig jaar geleden tot stand gekomen, toen de EU slechts twaalf lidstaten had, en is hoofdzakelijk gericht op het beschermen van de belangrijkste tak van de EU-aquacultuur van die tijd, namelijk de kweek van zalmachtigen (forel en zalm) en oesters. De wetgeving moet nu worden gemoderniseerd in verband met de grotere variëteit aan aquacultuurmethoden en -soorten die in de uitgebreide EU wordt aangetroffen. Ook dient rekening te worden gehouden met de belangrijke ontwikkelingen die in deze sector hebben plaatsgevonden, de ervaring die de afgelopen 15 jaar met de huidige wetgeving is opgedaan en de wetenschappelijke vooruitgang op dit gebied. Ten slotte moeten de EU-voorschriften worden aangepast aan internationale overeenkomsten en normen (bv. de WTO-overeenkomst inzake sanitaire en fytosanitaire maatregelen (SPS) en de regels van de OIE).

3.1

Het voorstel is bedoeld om de huidige basiswetgeving (Richtlijnen 91/67/EEG, 93/53/EEG en 95/70/EG van de Raad) te vervangen door één nieuwe richtlijn. Dit voorstel omvat een actualisering, herschikking en consolidatie van de veterinairrechtelijke voorschriften op het gebied van de handel in aquacultuurproducten, inclusief ziektepreventie en -bestrijding, bedoeld om het concurrentievermogen van de aquacultuurproducenten in de EU te verbeteren.

3.2

Het voorstel omvat algemene voorschriften voor de aquacultuurproductiebedrijven en verwerkende bedrijven (vergunningen) en bepalingen inzake de exploitatie van deze bedrijven.

3.3

Verder bevat het voorstel veterinairrechtelijke bepalingen inzake het in de handel brengen van aquacultuurdieren en de producten daarvan en veterinairrechtelijke voorschriften voor het binnenbrengen van aquacultuurdieren uit derde landen in de Gemeenschap.

3.4

Ook worden regels voorgesteld betreffende de melding en bestrijding van bepaalde ziekten bij waterdieren en inzake het ziektevrij verklaren van bepaalde regio's.

3.5

Ten slotte bevat het voorstel voorschriften voor de bevoegde autoriteiten van de lidstaten en laboratoria, en bevatten de bijlagen een aantal richtsnoeren.

3.6

Rechtsgrond is artikel 37 van het Verdrag. Het voorstel is in overeenstemming met het evenredigheidsbeginsel. De financiële gevolgen voor de Gemeenschapsbegroting zullen naar verwachting beperkt blijven.

3.7

De budgettaire gevolgen van het voorstel hebben voornamelijk betrekking op de volgende twee terreinen:

3.8

Met het tweede voorstel, voor een beschikking van de Raad, wil de Commissie de noodzakelijke wijzigingen in de huidige, in Beschikking 90/424/EEG vastgelegde procedures inzake de financiële bijdrage van de Gemeenschap aan veterinaire maatregelen voor aquacultuurdieren aanbrengen, zodat recht wordt gedaan aan het voorstel voor een nieuwe richtlijn betreffende veterinairrechtelijke voorschriften voor waterdieren en aan het voorstel voor het Europees Visserijfonds.

3.9

Overeenkomstig dit tweede voorstel krijgen de lidstaten het recht financiële middelen van de overeenkomstig titel III van de verordening betreffende het Europees Visserijfonds ingestelde operationele programma's te bestemmen voor de bestrijding en uitroeiing van bepaalde ziekten bij aquacultuurdieren.

3.10

De procedures voor deze financiële steunverlening moeten in overeenstemming zijn met de huidige procedures voor de financiële bijdrage voor de bestrijding en uitroeiing van ziekten van terrestrische dieren.

3.11

Ook voor dit tweede voorstel geldt het evenredigheidsbeginsel en fungeert artikel 37 van het Verdrag als rechtsgrondslag.

3.12

De Commissie stelt hier voor de financiële bijdragen voor de bestrijding van ziekten bij waterdieren ter beschikking te stellen via het Europees Visserijfonds (artikel 32 van COM(2004) 497). Het is evenwel moeilijk de gevolgen van het voorstel voor het Europees Visserijfonds in te schatten, omdat een en ander afhangt van de omvang van de getroffen kwekerijen, de waarde van de in de kwekerijen gehouden dieren, enz.

4.1

De huidige EU-wetgeving is enkel gericht op de kweek van zalm, forel en oesters. Sinds de goedkeuring van deze wetgeving heeft de communautaire aquacultuursector zich sterk ontwikkeld (er worden nu ook schaaldieren, mossels, kokkels e.d. gekweekt). Het Comité is dan ook van mening dat het zaak is de wetgeving te wijzigen, zodat ook de andere aquacultuurdieren in aanmerking worden genomen.

4.2

Het Comité is ingenomen met de voorgestelde aanpak, die van groot belang is voor de preventie en bestrijding van ziekten bij waterdieren.

4.3

Het Comité wijst erop dat de aquacultuursector zich slechts in de juiste richting kan ontwikkelen en zijn productiviteit pas kan verhogen als een aantal normen voor de gezondheid van waterdieren wordt vastgelegd op EU-niveau. Gemeenschappelijke regelgeving is absoluut noodzakelijk om de voltooiing van de interne markt weer een stap dichterbij te brengen en de verspreiding van besmettelijke ziekten tegen te gaan. Wel moet de wetgeving flexibel zijn en rekening houden met de diversiteit van aquacultuur en de ontwikkelingen in deze sector.

4.4

Niet alleen moet actie worden ondernomen op EU-niveau, ook de bevoegde autoriteiten van de lidstaten moeten zich meer bewust worden van de problematiek van ziekten bij waterdieren, zowel wat de preventie als de bestrijding en de uitroeiing betreft, en moeten bereid zijn meer inspanningen te leveren.

4.5

De huidige vergunningsregeling in de EU is bijzonder streng en gaat verder dan de vereisten waaraan de concurrenten van de EU moeten beantwoorden, wat het voortbestaan van de sector in gevaar kan brengen. Met het voorgestelde register dat gegevens zou bevatten over de productiemethode van elk bedrijf, de verantwoordelijke producent en de al bestaande kweekvergunning, wordt volgens het Comité aan de nodige vereisten voldaan.

4.6

Er moeten maatregelen worden genomen om de verspreiding van ziekten van waterdieren op EU-niveau te voorkomen. Zo dienen geharmoniseerde veterinairrechtelijke bepalingen voor het in de handel brengen van aquacultuurproducten te worden vastgesteld. Ook moet een lijst van ziekten en de daarvoor vatbare soorten worden opgesteld.

4.7

Om een eventuele uitbraak van een ziekte bij waterdieren in een vroegtijdig stadium op het spoor te komen moeten personen die in contact komen met voor deze ziekte vatbare soorten worden verplicht de bevoegde autoriteit van alle verdachte gevallen in kennis te stellen.

4.8

In de lidstaten moeten routine-inspecties én bijzondere controles worden uitgevoerd om te waarborgen dat de exploitanten van aquacultuurproductiebedrijven op de hoogte zijn van de algemene voorschriften inzake ziektebestrijding en deze toepassen.

4.9

De kennis van tot dusverre onbekende ziekten bij waterdieren breidt zich steeds verder uit. Alle lidstaten en de Commissie moeten daarom in kennis worden gesteld van het opduiken — of het vermoeden — van een nieuwe ziekte en van de bestrijdingsmaatregelen die eventueel worden genomen.

4.10

Met het oog op de bescherming van de gezondheidssituatie van waterdieren in de Gemeenschap moet erop worden toegezien dat bij het vervoeren van levende aquacultuurdieren in de Gemeenschap wordt voldaan aan de relevante veterinairrechtelijke voorschriften. Ook moet worden gewaarborgd dat enkel onbesmette aquacultuurdieren en –producten worden ingevoerd uit derde landen.

5.1

Het Comité gaat ermee akkoord dat er geen speciale bepalingen worden vastgesteld voor het in de handel brengen van waterdieren die in aquaria en vijvers leven (o.m. voor sierdoeleinden), m.a.w. in een milieu waarop controle kan worden uitgeoefend. Indien waterdieren echter niet in gesloten systemen of aquaria worden gehouden, of indien zij rechtstreeks in contact komen met de natuurlijke wateren van de Gemeenschap, dan dienen volgens het Comité de algemene bepalingen van de richtlijn te worden toegepast. Dit geldt met name voor de karperpopulaties (Cyprinidae), aangezien populaire siervissen zoals koikarpers vatbaar zijn voor bepaalde ziekten.

5.2

De lidstaten moeten voorzien in voorschriften inzake sancties wegens inbreuken op de bepalingen van de richtlijn. Het Comité wijst erop dat doeltreffende sancties moeten worden vastgesteld.

5.3

In artikel 5, lid 2, wordt bepaald dat een lidstaat, vóór hij een productiebedrijf in de zin van artikel 4 een vergunning weigert, risicobeperkende maatregelen, waaronder een mogelijke alternatieve locatie voor de desbetreffende bedrijfsactiviteit, moet overwegen. Het Comité wijst er echter op dat een alternatieve locatie geen doeltreffende oplossing is in het geval van vijvers waar ziekteverwekkers van in het wild levende soorten voorkomen. Het is van mening dat het risico op dit soort ziekten kan worden beperkt door een oordeelkundig beheer, door de vis in een gesloten en onder controle staand systeem te houden, goede hygiënische methoden toe te passen, het programma voor de bewaking van de diergezondheid te volgen en alle andere maatregelen die in de richtlijn van de Raad worden voorgesteld, in praktijk te brengen.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/15

1.1

Bovengenoemde voorstellen maken deel uit van de Mededeling tot vaststelling van een „kaderprogramma voor solidariteit en beheer van de migratiestromen”, waarin — als onderdeel van een ruimer pakket voorstellen (1) — een programma is uitgewerkt om gevolg te geven aan de „Financiële vooruitzichten 2007-2013” (2) en de „Beleidsuitdagingen en begrotingsmiddelen in de uitgebreide Unie 2007-2013” (3). Over dat laatste document heeft het EESC reeds een advies (4) uitgebracht (rapporteur: de heer Dassis). De Commissie stelt voor om ten behoeve van de Europese ruimte van vrijheid, veiligheid en recht vastleggingskredieten (lijn 3 Burgerschap, vrijheid, veiligheid en recht) ter beschikking te stellen voor een totaalbedrag van 1 381 miljoen euro in 2006. Dat bedrag zou in de periode tot 2013 geleidelijk moeten worden opgetrokken tot 3 620 miljoen euro.

1.2

Het uiteindelijke doel is om een evenwichtige aanpak te volgen waarin evenveel wordt gedaan voor de drie onderdelen daarvan: vrijheid, veiligheid en recht, en die zijn oorsprong vindt in de beginselen van de democratie en het respect voor de fundamentele vrijheden en grondrechten.

1.3

Van het aanvankelijk voorgestelde totaalbedrag (9 500 miljoen euro) was voor de periode 2007-2013 5 866 miljoen euro bestemd voor het kaderprogramma „Solidariteit en beheer van de migratiestromen”, waarvan 1.184 miljoen voor asielbeleid, 759 miljoen voor het Terugkeerfonds, 1 771 miljoen voor de integratie van onderdanen uit derde landen en de resterende 2 152 miljoen voor het beheer van de buitengrenzen. De aan de lidstaten en voor rechtstreeks in EU-verband uitgevoerde acties (ngo's en projecten) toegekende bedragen kunnen niet van het ene fonds naar het andere worden overgeheveld.

1.4

Het kaderprogramma „Solidariteit en beheer van de migratiestromen” omvat niet de agentschappen en andere communautaire instrumenten op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht, zoals het Europees agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen (dat in het voorgestelde kaderprogramma en de nieuwe financiële vooruitzichten wel een actieve rol krijgt toebedeeld), het systeem Eurodac (waarmee vingerafdrukken digitaal kunnen worden vergeleken), het visa-informatiesysteem en het informatiesysteem Schengen II, omdat daarmee langetermijnverplichtingen zijn aangegaan: de wetsteksten voor de oprichting dan wel invoering ervan bevatten geen bepalingen die hun bestaansduur beperken.

1.5

Doel van onderhavig kaderprogramma is met name om te zorgen voor de nodige samenhang tussen de maatregelen op de verschillende beleidsterreinen door een koppeling aan te brengen tussen beleidsdoelstellingen en beschikbare middelen. De Commissie probeert de huidige financiële ondersteuning te vereenvoudigen en te rationaliseren. Met dit kaderprogramma streeft ze tevens naar meer transparantie en flexibiliteit bij de vaststelling van prioriteiten.

1.6

Op grond van het kaderprogramma zou de financiële solidariteit van de EU aldus moeten kunnen worden aangewend voor de volgende vier pijlers van een alomvattend en evenwichtig beleid inzake migratiestromen:

1.7

Van deze Mededeling van de Commissie is een effectbeoordeling (6) gemaakt, die als bijlage bij de voorstellen is gevoegd.

2.1

De Commissie beroept zich in het kaderprogramma op de door de top van Tampere en het Haagse programma nagestreefde samenhang en op de artikelen 62 en 63 van het Verdrag. Desondanks berust het geschetste programmakader slechts voor een klein deel op geharmoniseerde wetgeving, in weerwil van alle pogingen van de Raad om, als onderdeel van het Tampere-programma (7), een aantal gemeenschappelijke maatregelen te nemen. Daarom heeft de Europese Raad van 4 en 5 november 2004 zijn goedkeuring gehecht aan het tweede meerjarenprogramma voor de totstandbrenging van een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, het zgn. Haagse programma.

2.2

Dat Haagse programma ten spijt ontbreekt het echter momenteel nog steeds aan een echt bevredigende gemeenschappelijke beleidsoriëntatie. Het EESC heeft in zijn advies over de„Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement — Het Haags Programma: tien prioriteiten voor de komende vijf jaar — Het partnerschap voor Europese vernieuwing op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht”  (8) gedetailleerd commentaar gegeven op het bij het Haagse programma horende actieplan van de Commissie. In de lidstaten gaat het er, afhankelijk van hun geografische ligging, in de praktijk zeer verschillend aan toe. Er bestaan verschillende beleidslijnen en verantwoordelijkheden t.a.v. de behandeling van EU-burgers en onderdanen van derde landen, wat tot verschillen tussen de lidstaten en daardoor soms tot tegenstrijdig of onverenigbaar beleid binnen de Gemeenschap leidt. Die verschillen worden bijvoorbeeld veroorzaakt doordat lidstaten al dan niet geheel of gedeeltelijk partij zijn bij de Schengen-overeenkomsten (I en II) en/of de Dublin-overeenkomsten (I en II) (9), of al dan niet deelnemen aan communautaire programma's met duurzame oplossingen voor de hervestiging van vluchtelingen (10). De ervaring leert dat de instelling van fondsen en financieringsinstrumenten niet volstaat voor beleid waarmee enerzijds de in de praktijk gebezigde methoden moeten worden verbeterd en anderzijds de verantwoordelijkheden van de lidstaten meer op elkaar moeten worden afgestemd en geïntegreerd met het oog op een gemeenschappelijke doelstelling.

2.3

Wat politiek en humanitair asiel betreft, is het opstellen van een lijst van veilige derde landen nog steeds een controversieel onderwerp, met betwistingen vooral van de kant van erkende mensenrechtenorganisaties of ngo's die werkzaam zijn in de humanitaire hulpverlening. Het EESC acht het dan ook niet wenselijk om asiel en immigratie binnen hetzelfde kader te behandelen, omdat er toch wel heel grote verschillen zijn in randvoorwaarden en speelruimte.

2.4

Het EESC realiseert zich dat het kaderprogramma een alomvattende en holistische doelstelling heeft, maar heeft zijn bedenkingen bij het feit dat grensbewaking en integratie van migranten in één initiatief zijn bijeengebracht (ook al vindt het dat de betreffende fondsen gecoördineerd en coherent moeten worden beheerd) en wel om de volgende redenen:

Verder benadrukt het EESC, zonder de alomvattende doelstelling van het kaderprogramma uit het oog te verliezen, dat beide programma's voldoende duidelijk moeten zijn afgebakend, om te voorkomen dat een onoverzichtelijke mengelmoes van maatregelen ontstaat.

3.1

De in de mededeling gedane voorstellen blijven inhoudelijk niet dezelfde als het grondwettelijk verdrag wél of niet wordt geratificeerd en als het Handvest van de grondrechten daarin al dan niet wordt opgenomen.

3.2

Het EESC is voorstander van de instelling van solidariteitsfondsen, maar verzoekt de Commissie dringend die af te stemmen op het Haagse programma en daarbij rekening te houden met zijn advies terzake (11)

4.1.1

Asiel, immigratie, integratie, „geloofwaardige respons” en de aspecten „multidimensionaal” en „duurzaam” maken deel uit van de beoogde doelstellingen. Als aanvulling op de door de Commissie in het groenboek over een communautaire aanpak van migratie (12) gekozen economische invalshoek zou in de Mededeling derhalve dieper moeten worden ingegaan op de individuele en universele rechten op het vlak van migratie. Daartoe zouden verbanden moeten worden gelegd met het algemene programma „Grondrechten en justitie” en zou de Commissie zich moeten baseren op de internationale conventie inzake de bescherming van migranten en hun gezinnen. (13)

Het EESC roept de Commissie tevens op om meer uit te gaan van het beoordelingsverslag dat een onafhankelijk comité van juristen elke vier jaar in het kader van het institutionele toezicht op het herziene Sociaal Handvest van de Raad van Europa opstelt en aan het Intergouvernementeel comité voorlegt, en om in haar aanvullende voorstellen met dat verslag rekening te houden.

Opvallend is dat de Commissie de voorgestelde structurele fondsen voor een groot deel wil laten beheren door de lidstaten, in het kader van hun prerogatieven en overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel. Wat het evenredigheidsbeginsel betreft, is het EESC de volgende mening toegedaan, die het reeds in zijn advies over het Haagse programma en het bijbehorende actieplan heeft verwoord: „In het Haags Programma krijgt het invoeren van instrumenten om bestaand beleid te evalueren duidelijk prioriteit. Alvorens hiertoe over te gaan dient er een gedetailleerd onafhankelijk onderzoek te worden verricht naar de vraag hoe efficiënt en rechtmatig (worden de mensenrechten en de burgerlijke vrijheden gerespecteerd?) dit is, of het niet verder gaat dan nodig is en of het een meerwaarde heeft.” (14)

Het EESC maakt zich zorgen over het vervolg dat zal worden gegeven aan de hoorzitting van 14 juni 2005 over het in het begin van deze paragraaf genoemde groenboek, waaraan werd deelgenomen door maatschappelijke organisaties, ngo's en sociale partners. Tijdens die hoorzitting sprak een groot aantal organisaties zich uit tegen een aanpak waarin het economische aspect een veel grotere rol speelt dan mensenrechten en vóór een alomvattende benadering van alle mogelijke humanitaire, culturele, sociale en juridische consequenties waarmee migranten en gastlanden te maken kunnen krijgen.

4.1.2

Het EESC is teleurgesteld dat de voorstellen die het in eerdere adviezen deed, niet in deze mededeling zijn verwerkt.

4.1.3

Het EESC benadrukt dat vraagstukken omtrent migratie niet bij voorbaat al als problematisch zouden moeten worden beschouwd. De immigratie van tegenwoordig heeft tot een nieuwe politieke en sociaal-economische realiteit geleid, bovenop de „traditionele” immigratie, die door de samenleving als geheel dient te worden „gedragen”, met inachtneming van het recht van mensen om hun eigen bestemming te kiezen binnen de grenzen van het door de lidstaten onderschreven bindend internationaal, Europees en nationaal recht. (15)

4.1.4

Bij terugkeer — in de gevallen waarin dat door de Commissie als een „oplossing” wordt aangemerkt — mogen de rechten van „legalen” en „illegalen” niet als tegengesteld aan elkaar worden gezien. Onwettigheid is geen toestand waarin mensen zich permanent bevinden en waarvoor ze welbewust kiezen om zogenaamd van een hypothetische status te profiteren. Er bestaan meerdere en uiteenlopende oorzaken van illegaliteit: het EESC heeft reeds in een aantal adviezen geprobeerd de Europese instellingen duidelijk te maken hoe de situatie voor de slachtoffers is en wat er voor de economie op het spel staat. (16) Bij terugkeerbeleid dienen de mensenrechten en fundamentele vrijheden altijd in acht te worden genomen.

4.1.5

Het „beheer” van grenzen en visa zou niet de overhand mogen krijgen op de humanitaire, sociale, politieke en juridische aspecten van migratie.

Een aantal uiterst hardnekkige oorzaken van migratie, zoals de droogte die de Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara teistert, vereist andere middelen voor ontwikkeling, samenwerking en de strijd tegen de opwarming van de aarde dan de 750 miljoen euro die zijn bestemd voor gedwongen terugkeer, en de 2,15 miljard euro die worden uitgetrokken voor de consulaire controle aan de buitengrenzen. Dit soort oorzaken vraagt om een inschatting en een vastberaden inzet voor acties op de lange termijn. De bestrijding van honger en droogte maken helaas niet eens deel uit van de millenniumdoelstellingen: daarom dringt het EESC er bij de Commissie en de Raad op aan zich actief met deze vraagstukken bezig te houden en daartoe:

Het EESC vindt het geen juiste noch aanvaardbare oplossing om de verantwoordelijkheid voor uitzettingen op de landen van doorreis af te schuiven. Verder zou de coördinatie tussen de Europese instellingen en de autoriteiten van derde landen van herkomst moeten worden verbeterd. Ook zou de immigratieproblematiek onderdeel moeten worden van het beleid inzake de externe betrekkingen van de EU.

4.1.6

Het vrije verkeer van personen kan niet op dezelfde wijze als het vrije verkeer van kapitaal of diensten worden „beheerd” (om de in de Mededeling gebruikte terminologie maar eens over te nemen).

4.1.7

De vier door de Commissie voorgestelde financieringsinstrumenten ter ondersteuning van de maatregelen van de lidstaten op het vlak van immigratie zouden moeten resulteren in een samenhangend immigratiebeleid, dat niet alleen zou moeten inhouden dat de migratiestromen adequaat worden beheerd, maar ook dat legaal in de lidstaten verblijvende onderdanen van derde landen onder dezelfde voorwaarden als die voor EU-onderdanen gelden, kunnen inburgeren.

Het EESC wil hier tevens zijn afkeuring uitspreken over de sociale dumping waartoe grensoverschrijdende dienstverlening kan leiden, aangezien dit soort dienstverlening de belangrijkste oorzaak van legale immigratie is. Ook de werknemers uit de nieuwe lidstaten hebben vanwege de voor hen geldende overgangsbepalingen met deze problematiek te maken.

De actie die de sociale partners en maatschappelijke organisaties hiertegen ondernemen is zeer belangrijk in dit verband en moet dan ook worden ondersteund en naar waarde worden geschat.

Secundaire migratiestromen van illegalen: ten gevolge van een zeer restrictieve regelgeving en (wat het EESC nog eens wil benadrukken) doordat de Raad in 2002 de Toelatingsrichtlijn, ondanks de steun van het EESC en het EP, niet heeft goedgekeurd, moeten zowel de iure als de facto onder regelmatige secundaire migratiestromen verplaatsingen worden verstaan van migranten die langer dan vijf jaar in een lidstaat verblijven en in een tweede lidstaat een tweede aanvraag voor verblijf indienen, of van migranten die minder dan vijf jaar in een lidstaat verblijven en in een tweede lidstaat een aanvraag voor een verblijf van korte duur indienen. Het EESC veronderstelt derhalve dat in de Mededeling met secundaire migratiestromen van illegalen verplaatsingen worden bedoeld van personen die illegaal in de EU verblijven of van asielzoekers die in hun eerste opvangland zijn afgewezen. Deze mensen hebben echter niet alleen het recht om een aanvraag voor verblijf in te dienen — wat hen desondanks niet in alle lidstaten wordt toegestaan — maar kunnen ook aanspraak maken op een individuele bestudering van hun situatie en moeten een opschortend beroep bij de rechter kunnen instellen. In sommige lidstaten is het niet mogelijk een dergelijk beroep in te stellen, wordt dit in de praktijk onmogelijk gemaakt of kan wel in beroep worden gegaan, maar dan zonder opschortende werking. Het EESC heeft er begrip voor dat de uitvoering van de Dublin-overeenkomsten (I en II), waarover het zich reeds heeft uitgesproken, met een financieel instrument moet kunnen worden vergemakkelijkt. In dit licht zou de Commissie, ook al moet zij instaan voor een evenwichtige verdeling van de fondsen en een rechtvaardige spreiding van verantwoordelijkheden, specifiek aandacht moeten schenken aan de lidstaten waar de migratiedruk het grootst is. Daarbij zou zij niet alleen moeten kijken naar de ligging van die lidstaten, maar ook naar hun grootte (bijv. Cyprus en Malta) en algemene opvangcapaciteit (voor asiel, hervestiging en immigratie). Tevens zou de Commissie in dit verband oog moeten hebben voor goede praktijkvoorbeelden wat betreft de nakoming van verplichtingen door deze landen. De Mededeling biedt niet genoeg nauwkeurige richtsnoeren voor een rechtvaardige spreiding van verantwoordelijkheden. Lidstaten die opvangcentra sluiten of hun opvangcapaciteit inkrimpen, zouden geen financiële steun mogen ontvangen.

4.1.8

Geïntegreerd terugkeerbeleid: als adviesorgaan dat het maatschappelijk middenveld vertegenwoordigt, merkt het EESC op dat het hier over mensen en individuen gaat. De nadruk zou veeleer moeten worden gelegd op de ontwikkeling van duurzame samenwerkingsverbanden met vreedzame doelstellingen, waarbij de vraag relevant is welke criteria moeten worden vastgelegd om te bepalen in hoeverre terugkeer vrijwillig geschiedt.

4.1.9

Tot verbazing van het EESC valt in de voorgestelde tekst te lezen dat de specifieke doelstellingen van het Europees Terugkeerfonds onder meer zullen kunnen worden nagestreefd met maatregelen waarmee specifieke hulp wordt geboden aan kwetsbare groepen, zoals kinderen en mensen die slachtoffer zijn geworden van marteling, verkrachting of een andere ernstige vorm van geestelijk, lichamelijk of seksueel geweld. In de Conventie van Genève zijn de procedures, individuele onderzoeken en beroepsmogelijkheden waarop deze mensen recht hebben, vastgelegd: aangezien de richtlijn inzake de status van vluchtelingen (17) deel uitmaakt van de Europese wetgeving en de lidstaten partij zijn bij de Europese Conventie ter bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, kan het EESC zich moeilijk voorstellen dat op mensen die onder deze categorie vallen, de bepalingen inzake „vrijwillige terugkeer” kunnen worden toegepast.

4.1.10

De Commissie zou moeten nadenken over de vraag aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om van een geslaagde terugkeer te kunnen spreken. Het EESC begrijpt dat het hier niet gaat over samenwerking of individuele terugkeerprojecten, maar over de repatriëring die moet volgen op een (bestuurs)rechterlijke uitspraak resp. een besluit tot terugkeer en verwijdering. Het vindt dat het Europees verdrag voor de rechten van de mens en het Handvest van de grondrechten in acht genomen en onderschreven moeten worden en dat de beginselen daarvan moeten worden toegepast: niemand zou tot terugkeer mogen worden gedwongen als daarmee zijn of haar leven in gevaar komt. In dit verband zou veel aandacht moeten worden besteed aan de verbetering van de mogelijkheden om naar de rechter te stappen. En als mensen tegen een besluit in beroep gaan, zou dat besluit altijd moeten worden opgeschort. Ten slotte zou terugkeer slechts in uitzonderlijke gevallen mogen plaatsvinden en in overeenstemming moeten zijn met de Europese Conventie ter bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden van de Raad van Europa. Een aantal formuleringen uit het voorstel doet echter anders vermoeden (bijv. par. 5.1.3 van het financieel memorandum).

De Commissie zou gedetailleerdere uitvoeringsbepalingen moeten voorstellen op grond waarvan advies, materiële ondersteuning en andere adequate soorten assistentie bij terugkeer gewaarborgd zijn. Tevens zou zij regels moeten formuleren om op een onafhankelijke en geloofwaardige manier erop toe te zien dat en te controleren of gerepatrieerde personen in veiligheid zijn, voldoende bescherming genieten en of het goed met ze gaat.

—

Het EESC staat achter de voorstellen voor de instelling van het Europees Fonds voor de integratie van onderdanen van derde landen voor de periode 2007-2013, het Europees Vluchtelingenfonds (als voortzetting van een bestaand fonds) en het Buitengrenzenfonds.

—

Het dringt er bij de Raad op aan om onderhavige Mededeling tot vaststelling van het kaderprogramma „Solidariteit en beheer van de migratiestromen” en de voorgestelde beschikkingen tot instelling van specifieke fondsen voor de tenuitvoerlegging van dat kaderprogramma tegelijkertijd te bestuderen en goed te keuren.

—

Het roept de Commissie op om in haar bij het Haagse programma horende actieplan met zijn aanbevelingen rekening te houden.

—

Het beveelt de Raad en de Commissie aan er zorg voor te dragen dat de nieuwe structurele fondsen op transparante wijze functioneren, door het Haagse programma en de in dit advies besproken mededeling uitdrukkelijk samenhangend te maken.

—

Tot slot: in de beschikkingen tot instelling van bovengenoemde fondsen concrete bepalingen opnemen op grond waarvan ngo's in een zo vroeg mogelijk stadium mogen meepraten over het richtsnoerenkader dat de lidstaten en de Commissie per jaar en ook voor meerdere jaren vaststellen.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/20

1.1

Het EESC vindt dat de volgende punten bijzondere aandacht verdienen:

2.1

Het EESC begroet met instemming het „Voorstel voor een aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad over transnationale mobiliteit in het onderwijs en de beroepsopleiding in de Europese Gemeenschap: Europees handvest voor kwaliteit bij mobiliteit” (1). Vrij verkeer voor burgers van de Europese Unie en het voorstel om alle obstakels die de onderlinge mobiliteit tussen de lidstaten bemoeilijken, op te ruimen, dragen bij tot de verbetering van het concurrentievermogen van de EU, hetgeen in overeenstemming is met de doelstellingen van de Lissabonstrategie.

2.2

Het stemt tot voldoening dat de lidstaten, het Europees Parlement, de Europese Raad en de Europese Commissie zich beijveren voor het wegnemen van alle hinderpalen die de mobiliteit in het onderwijs en de beroepsopleiding in de weg staan (2).

2.3

Er is binnen de EU al tientallen jaren sprake van mobiliteit in het beroepsonderwijs. De deelnemers aan de diverse programma's hebben daardoor de kans gekregen om nieuwe verrijkende ervaringen op te doen, waardoor is bijgedragen tot het slechten van taalkundige en culturele barrières in Europa.

2.4

Het EESC wijst erop dat het aantal personen dat om studieredenen migreert, sinds 2000 is verdrievoudigd dankzij de onderwijsprogramma's en programma's voor internationale uitwisseling die door de Commissie zijn opgezet voor de lidstaten.

2.5

Het EESC beschouwt deze programma's ook als een mogelijkheid om de fundamenten te leggen voor een Europese maatschappij die wordt gekenmerkt door verdraagzaamheid en die open staat voor mensen van verschillende levenovertuiging, etnische oorsprong, sexuele geaardheid enz.

2.6

Het EESC heeft grote waardering voor de nieuwe generatie onderwijs- en beroepsopleidingsprogramma's die de Commissie in 2004 heeft voorgesteld. De ruime belangstelling die er bestaat voor deelname aan deze programma's, duidt erop dat jongeren op indirecte wijze meewerken aan de verwezenlijking van de doelstellingen van de Lissabonstrategie.

3.1

Het EESC is van mening dat de lidstaten moeten zorgen voor de onderlinge afstemming van de afzonderlijke programma's, zowel op nationaal als op lokaal niveau.

3.2

De verschillende instellingen, organisaties, universiteiten en scholen moeten alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat de procedures voor de selectie van kandidaten transparant zijn. Zoals de praktijk uitwijst, wordt deelname aan de programma's voor internationale uitwisseling door degenen die verantwoordelijk zijn voor het uitkiezen van de kandidaten, beschouwd als een beloning voor het verwezenlijken van bepaalde doelstellingen.

3.3

Tevens verdient het aanbeveling grootschalige voorlichtingscampagnes op te zetten om een maximale deelname aan de programma's te garanderen. Er moet alles aan worden gedaan om een zo hoog mogelijk percentage jonge burgers in Europa te informeren over de uitgangspunten van de programma's en de mogelijkheden die ze bieden.

3.4

Het EESC is van mening dat de lidstaten de deelnemers aan de programma's moeten garanderen dat de ervaring en kennis die ze tijdens de looptijd van de programma's opdoen, worden erkend.

3.5

Het is verder als zeer positief te waarderen dat, zowel in het beroepsonderwijs als in het onderwijs aan vrijwilligers, de mobiliteit wordt bevorderd. De betreffende programma's zullen ongetwijfeld bijdragen aan de loopbaanontwikkeling van werknemers en zullen het voor hen gemakkelijker maken om te wennen aan het werken in een internationale omgeving.

3.6

De in het „Europees handvest voor kwaliteit bij mobiliteit” geformuleerde aanbevelingen t.a.v. onderwijs en beroepsopleiding worden op dit moment al in praktijk gebracht door een aantal lidstaten die de implementatie van de verschillende fasen van het Bolognaproces bijna hebben afgerond. De besluiten en voorgestelde maatregelen in het kader van het Handvest verdienen steun, want daardoor zal het gemakkelijker worden om de door de Commissie voorgestelde programma's uit te voeren.

3.7

Er zij op gewezen dat in het voorstel van de Commissie slechts die elementen aan de orde komen die van nut zijn voor activiteiten in Europees verband.

3.8

Het is een goede zaak dat de in het Commissiedocument vastgelegde aanbeveling geen extra financiële lasten op het gebied van coördinatie met zich mee brengt, wat betekent dat niets de tenuitvoerlegging ervan in de weg staat.

3.9

Het uitgangspunt dat goedkeuring van het „Europees handvest voor kwaliteit bij mobiliteit” geschiedt op basis van vrijwilligheid, bergt het gevaar in zich dat de lidstaten misschien willen onderhandelen over afzonderlijke passages in de tekst, wat er weer toe kan leiden dat de bepalingen in het Handvest minder effectief ten uitvoer worden gelegd en de implementatie op nationaal niveau vertraging oploopt.

3.10

Het EESC wijst er verder op dat het signalen heeft ontvangen uit het maatschappelijk middenveld waarin aandacht wordt gevraagd voor de situatie die ontstaat wanneer organisaties studenten uitnodigen en als gastheer optreden maar in feite niet goed zijn voorbereid op het uitvoeren van de programma's. Dit kan van negatieve invloed zijn op de definitieve beoordeling van de programma's door de deelnemers.

3.11

Het EESC is van mening dat de Commissie een concrete datum voor de inwerkingtreding van het Handvest moet voorstellen om de lidstaten tot meer daadkracht aan te zetten.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/22

1.1

Het EESC is verheugd dat deze Mededeling de gelegenheid biedt om de balans op te maken van het Europees Jaar van personen met een handicap 2003, om lessen te trekken voor de voorbereiding van andere Europese Jaren, en om te bekijken wat er van de initiatieven die van start gingen tijdens het Europees Jaar 2003 terechtgekomen is.

1.2

Het EESC is ervan overtuigd dat het succes van het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 te danken is aan het feit dat gehandicaptenorganisaties zelf gevraagd hadden om dit jaar en actief hebben deelgenomen aan de planning en tenuitvoerlegging ervan. Daarom stelt het Comité voor dat de Europese Commissie en de andere Europese instellingen bij de voorbereiding van gelijkaardige initiatieven in de toekomst voorkeur geven aan een bottom-up-benadering.

1.3

Het EESC betreurt dat de Mededeling geen informatie bevat over acties op nationaal en regionaal niveau en pleit ervoor dat in het vervolg gezorgd wordt voor een kader dat een gedegen informatiestroom en het verzamelen en verspreiden van informatie over goede werkmethoden mogelijk maakt.

1.4

De inspanningen om het algemene bewustzijn en de zichtbaarheid in de media te verbeteren werden alleen maar kwantitatief, en niet kwalitatief beoordeeld. Het EESC verzoekt de Europese Commissie dit euvel in de toekomst te verhelpen.

1.5

Het EESC had verwacht dat het succes van het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 zijn weerslag zou vinden in het beleid en de wetgeving, maar vindt de reactie op beleidsniveau teleurstellend in verhouding tot de verwachtingen die tijdens het Jaar werden gewekt.

1.6

Het EESC stelt voor dat de Europese Commissie in haar volgende tweejaarlijks rapport over de situatie van personen met een handicap nagaat wat er terechtgekomen is van de politieke beloften die tijdens het Europees Jaar 2003 werden gemaakt, en vooral hoever het staat met de resoluties van de Raad betreffende werkgelegenheid, onderwijs, e-toegankelijkheid en cultuur. Daarnaast zou de Commissie aanbevelingen moeten doen voor het opnemen van gehandicaptenvraagstukken in de open coördinatiemethode m.b.t. de Lissabonstrategie.

1.7

Het EESC betreurt ook het gebrek aan informatie over maatregelen van de lidstaten om gehandicaptenvraagstukken te mainstreamen, en vraagt dat de Europese Commissie een instrument ontwikkelt voor het verzamelen en evalueren van informatie over het beleid van de lidstaten.

1.8

Het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 heeft het Comité aangezet tot een aantal initiatieven: het oprichten van een „task force gehandicapten” binnen het EESC, het mainstreamen van gehandicaptenvraagstukken in de EESC-werkzaamheden, het opstellen van initiatiefadviezen over personen met een handicap, de renovatie van het nieuwe hoofdgebouw in overeenstemming met de toegankelijkheidsvereisten, en het aanpassen van het ambtenarenstatuut met betrekking tot de tewerkstelling van personen met een functiebeperking.

1.9

Ten slotte pleit het EESC ervoor dat gehandicaptenvraagstukken worden gemainstreamd in alle Europese beleidsdomeinen, en dat vooral op het gebied van wet- en regelgeving betreffende de interne markt een structurele dialoog wordt aangegaan met gehandicaptenorganisaties.

2.1

Het EESC heeft met belangstelling kennis genomen van de Mededeling van de Europese Commissie over de uitvoering, de resultaten en de algehele beoordeling van het Europees Jaar van personen met een handicap 2003.

2.2

Het besluit betreffende het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 werd op 3 december 2001 door de Europese Raad goedgekeurd (1). Aangezien de voorbereidingen al halverwege 2002 van start gingen, heeft de campagne eigenlijk bijna anderhalf jaar geduurd. Hiervoor werd een beperkt bedrag van ongeveer 12 miljoen euro uitgetrokken.

2.3

Het Jaar had voornamelijk tot doel de burgers bewust te maken van de rechten van gehandicapten en de bezinning en het debat aan te moedigen over maatregelen om gelijke kansen te bevorderen en de verschillende vormen van discriminatie te bestrijden waarmee personen met een handicap in Europa geconfronteerd worden. Daarnaast werd beoogd de uitwisseling van op lokaal, nationaal en Europees niveau ontwikkelde goede praktijken en strategieën te bevorderen en te versterken, berichtgeving omtrent handicaps te verbeteren en bij te dragen tot een positieve beeldvorming omtrent personen met een functiebeperking.

2.4

De Europese Commissie benadrukt dat het Europees Jaar 2003 voortkwam uit de samenwerking tussen de EU, de lidstaten en gehandicaptenorganisaties (met name het Europees gehandicaptenforum), alsook andere geledingen van het maatschappelijk middenveld.

2.5

Op Europees niveau ontwikkelde de Europese Commissie een aantal activiteiten zoals een bewustmakingscampagne onder de slogan „Stap in en doe mee!”, met een bus die door Europa reed. Programma's op het gebied van jeugdzaken, onderwijs en cultuur en initiatieven inzake onderzoek en de informatiemaatschappij konden rekenen op financiële middelen. Ook verschillende andere Europese instellingen en organen zoals het Europees Parlement, het Comité van de Regio's en het Europees Economisch en Sociaal Comité zetten specifieke initiatieven op touw in het kader van het Europees Jaar van personen met een handicap.

2.6

De initiatieven op nationaal en regionaal niveau spitsten zich vooral toe op de bewustmaking inzake rechten, maatregelen ter verbetering van de fysieke toegankelijkheid van de bebouwde omgeving, de informatiemaatschappij, vervoer, ontwikkeling van nieuwe nationale wetgeving, rapportage, en steun aan gezinnen. De Commissie wijst erop dat mede dankzij dit Jaar politici meer aandacht besteden aan de belangen van personen met een handicap.

3.1

Het EESC betreurt dat de Mededeling waarin het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 wordt geëvalueerd bijna twee jaar op zich heeft laten wachten. Toch is het EESC blij dat het nu de resultaten van dit Jaar kan beoordelen en de aandacht kan vestigen op een aantal verder te ondernemen acties.

3.2

De resultaten van het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 vindt het EESC inderdaad positief. Misschien is er wel nooit eerder een Europese Jaar geweest dat zozeer in de kijker heeft gestaan en dat zoveel mensen heeft bereikt. Bovendien heeft het de tijd doen rijpen voor nieuwe maatregelen en gepaste wetgeving in heel Europa.

3.3

In de Mededeling wordt een duidelijk overzicht en een heldere analyse gegeven van de acties die op Europees niveau werden ondernomen. De informatie over nationale en regionale initiatieven is echter beperkt. Meer aandacht voor belangrijke projecten of activiteiten in het kader van het Europees Jaar van personen met een handicap had de verspreiding van succesvolle werkmethoden kunnen bevorderen. Bovendien zou dit nuttig geweest zijn om te bepalen welke initiatieven op nationaal en Europees niveau zouden kunnen konden worden voortgezet.

3.4

In de externe evaluatie wordt erop gewezen dat het proefproject waarmee het Europees Parlement het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 wou voortzetten, niet aansloot bij de activiteiten van dat Jaar. Als er tijdens het jaar al een analyse van interessante activiteiten en samenwerkingsverbanden had plaatsgevonden, had het geld dat aan dit project werd besteed waarschijnlijk een betere bestemming kunnen vinden.

3.5

Overeenkomstig het Besluit van de Raad konden de EVA/EER-landen, de geassocieerde landen van Midden- en Oost-Europa, Cyprus, Malta en Turkije –allemaal landen die kandidaat-lidstaat of intussen al lidstaat zijn- ook deelnemen aan het Europees Jaar van personen met een handicap. De Mededeling bevat echter geen informatie over de activiteiten in deze landen, ongeacht of er een specifieke overeenkomst was gesloten met de Europese Commissie of niet.

3.6

In de Mededeling staat te lezen dat in 2003 de mediaberichtgeving over personen met een handicap met 600 % toenam. Het zou interessant zijn om dit cijfer te vergelijken met de media-aandacht in 2004 en 2005, teneinde een idee te krijgen van de invloed van de bewustmakingscampagnes op middellange en lange termijn.

3.7

Over de kwaliteit van de informatie wordt geen oordeel gevormd. Eén van de doelstellingen van het Jaar was nochtans bij te dragen tot een positieve beeldvorming omtrent personen met een of andere handicap. Uit het rapport valt nauwelijks op te maken of dit doel is bereikt. Evenmin wordt melding gemaakt van innovatieve beeldvorming omtrent personen met een handicap.

3.8

Vanwege de gedecentraliseerde opzet liep de door verschillende nationale overheden en comités gekozen aanpak sterk uiteen. Sommige landen kozen voor een beperkt aantal grotere projecten, terwijl andere landen de voorkeur gaven aan veel kleinschalige plaatselijke initiatieven. Het zou leerrijk geweest zijn elk van deze benaderingen te evalueren op de efficiëntie waarmee ze de campagne onder de aandacht hebben gebracht en op de duurzaamheid van de initiatieven.

3.9

Het EESC stelt tevens vast dat de mate van politiek engagement voor het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 op nationaal niveau sterk verschilde van land tot land. Spijtig genoeg is niet nagegaan of dit al dan niet heeft bijgedragen tot verdere politieke initiatieven in de deelnemende landen.

3.10

Op Europees niveau werden een aantal politieke verbintenissen aangegaan. Voorbeelden hiervan zijn de resoluties van de Raad inzake werkgelegenheid en opleiding, toegang tot culturele activiteiten, onderwijs en e-toegankelijkheid (2), evenals initiatieven van de Europese instellingen op gebieden zoals toegankelijkheid (3) en werkgelegenheid.

3.11

Volgens het actieplan voor gelijke kansen voor mensen met een handicap moet de Europese Commissie de tenuitvoerlegging van deze resoluties in haar volgende tweejaarlijks rapport over de situatie van personen met een handicap evalueren.

3.12

Het Jaar van personen met een handicap 2003 was een uitstekende kans om mensen bewuster te maken van de belangrijke rol die bedrijven kunnen vervullen bij de sociale integratie van mensen met een handicap en bij hun integratie in de arbeidsmarkt. Bijgevolg werven meer en meer bedrijven mensen met functiebeperkingen aan en houden ze bij het ontwikkelen van producten en diensten rekening met universele toegankelijkheidseisen. Het door de Europese Commissie gepromote partnerschap van bedrijven rond het Europees Jaar heeft in dit verband een positieve impuls gegeven en een netwerk inzake bedrijfsleven en gehandicapten voortgebracht; dit is één van de duurzame resultaten van het Jaar.

3.13

Ondernemingen uit de coöperatieve sector (de zgn. sociale economie) zijn tijdens het Europees Jaar 2003 druk in de weer geweest met honderden initiatieven op lokaal, regionaal, nationaal en Europees niveau. De CEP-CMAF (de Permanente Europese Conferentie van coöperaties, onderlinge maatschappijen, verenigingen en stichtingen) heeft in samenwerking met het EESC een handleiding gepubliceerd over hoe organisaties van de „sociale economie” kunnen bijdragen tot de integratie van personen met een handicap in de maatschappij en op de arbeidsmarkt.

3.14

Ook de vakbonden sprongen in 2003 vaker in de bres om de arbeidsrechten van mensen met een functiebeperking te verdedigen.

3.15

Dankzij het Europees Jaar 2003 hebben de betrokken organisaties meer of betere toegang verworven tot het besluitvormingsproces en hebben mensen met een handicap betere kansen gekregen om voor hun rechten op te komen.

3.16

Het uitwisselen van informatie over goede werkmethoden en het evalueren van beleidsinitiatieven moet worden toevertrouwd aan de werkgroep op hoog niveau inzake personen met een handicap, die over een duidelijk mandaat en werkprogramma moet beschikken.

3.17

Ten slotte komt het erop aan gelijke kansen voor mensen met een handicap te mainstreamen in alle EU-processen waarin de open coördinatiemethode wordt toegepast. Dit is erg belangrijk, omdat voor het overige het gehandicaptenbeleid voornamelijk een nationale bevoegdheid is. Sinds het einde van het Jaar van personen met een handicap wordt er weer minder aandacht besteed aan gehandicapten en hun belangen. Uit de Lissabonagenda is dit thema helemaal verdwenen.

4.1

Het succes van het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 was vooral te danken aan de bottom-up-benadering ervan. In de Mededeling wordt benadrukt dat dit Jaar er kwam op initiatief van de Europese beweging van personen met een handicap, die het niet alleen mee gepromoot heeft, maar ook betrokken was bij de voorbereiding en uitwerking ervan. Spijtig genoeg heeft deze ervaring geen invloed gehad op de beslissingen over de volgende jaren. Dit had een duidelijke weerslag op de betrokkenheid en de belangstelling van de doelgroepen en de bevolking in het algemeen.

4.2

De nauwe betrokkenheid van gehandicaptenorganisaties bij de uitwerking van de Europese bewustmakingscampagne omtrent het Europees Jaar van personen met een handicap moet tijdens het Europees Jaar voor gelijke kansen 2007 worden voortgezet en zelfs versterkt, aangezien dat Jaar erg uiteenlopende maatschappelijke geledingen aanbelangt. Doelgroepen willen het gevoel hebben dat de instrumenten en het kader beantwoorden aan hun behoeften en dat zij voldoende betrokken zijn bij de evenementen. Alleen dan kan er sprake zijn van succes. Verder is het belangrijk dat tussen het moment waarop het thema van een Jaar wordt vastgelegd en de officiële start van het Jaar voldoende tijd overblijft voor de voorbereiding ervan.

4.3

Volgens de externe beoordelaars waren de financiële voorschriften een te zware last voor de lidstaten en contractanten, alsook voor de Europese Commissie zelf, die haar tijd beter had kunnen besteden aan het organiseren van meer activiteiten. Aangezien de Europese Commissie momenteel de financiële richtlijnen en de regelgeving i.v.m. de tenuitvoerlegging opnieuw bekijkt, is dit het gepaste tijdstip om met deze opmerking rekening te houden.

4.4

Daarnaast zou het goed zijn indicatoren vast te stellen en een monitoringsysteem te ontwikkelen, zodat de lidstaten informatie over hun activiteiten kunnen doorgeven, wat bijdraagt tot een efficiënte monitoring en informatievergaring over goede werkmethoden.

4.5

Europese Jaren mogen niet zomaar een aanleiding zijn om de aandacht te vestigen op een bepaald thema of om iets te vieren, maar moeten ook de aanzet geven tot andere initiatieven. Het Europees Jaar van personen met een handicap heeft zowel op nationaal als op Europees niveau veel verwachtingen gewekt. De bewustmakingscampagnes dienen te leiden tot blijvende maatregelen en tot een beleid en een wetgevingskader dat het hoofd kan bieden aan de uitdagingen die zich tijdens het Jaar aftekenen. Natuurlijk moeten ook de nodige financiële middelen voor handen zijn om tijdens het Jaar tot stand gekomen samenwerkingsverbanden of innovatieve projecten in stand te houden.

5.1

Het EESC had beloofd tijdens het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 een aantal initiatieven te nemen. Dit rapport biedt de gelegenheid om terug te blikken op de gemaakte beloften en voorstellen te doen voor een aantal bijkomende maatregelen.

5.2

Teneinde de activiteiten van het EESC voor het Jaar goed voor te bereiden en ten uitvoer te brengen, heeft het EESC een werkgroep inzake personen met een handicap opgericht, die samengesteld is uit een aantal EESC-leden en ambtenaren.

5.3

Het EESC heeft de Verklaring van Madrid goedgekeurd en heeft beloofd zich te zullen inzetten voor de verspreiding van de beginselen ervan (4). Het EESC heeft verschillende adviezen en antwoorden opgesteld in de aanloop naar en na afsluiting van het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 (5), die een ruime verspreiding hebben gekregen onder de Europese instellingen en relevante organisaties. Daarnaast heeft het EESC twee seminars gehouden, het ene over werkgelegenheid voor gehandicapten en het andere over de evaluatie van het Europees jaar van personen met een handicap 2003.

5.4

Het EESC heeft zich geëngageerd om de problematiek van gehandicapten te mainstreamen in zijn werkzaamheden en om de belangen, rechten en plichten van personen met een handicap in al zijn adviezen in acht te nemen. Hoewel er nog veel verbeterd kan worden, is het EESC op de goede weg. Meer en meer EESC-adviezen belichten het standpunt van mensen met een functiebeperking en vestigen zo de aandacht van andere instellingen op de rechten van gehandicapten.

5.5

Zowel op eigen initiatief als in antwoord op mededelingen of wetgevingsvoorstellen heeft het EESC adviezen over personen met een handicap goedgekeurd (6). Meer bepaald heeft het Comité een advies opgesteld dat een leidraad vormt voor het mainstreamen van gehandicaptenvraagstukken en voor het consulteren van gehandicaptenorganisaties (7). In talrijke EESC-adviezen wordt aandacht besteed aan de belangen van gehandicapten op het gebied van werkgelegenheid en sociale integratie, evenals in het bedrijfsleven (8). Het EESC heeft ook besloten zichzelf regelmatig aan een evaluatie te onderwerpen. Dit zal voor de eerste keer gebeuren in 2006 door een werkgroep van het Comité.

5.6

Ook bij de renovatie van het nieuwe hoofdgebouw, dat in mei 2004 in gebruik werd genomen, heeft het EESC rekening gehouden met toegankelijkheidsvereisten. Hierdoor is het nieuwe hoofdgebouw bijna even toegankelijk voor leden en ambtenaren met een handicap als voor anderen. Zo konden in dit gebouw seminars worden gehouden waaraan gehandicaptenorganisaties deelnamen. Dit kan als voorbeeld dienen voor andere Europese instellingen en organen.

5.7

Het EESC heeft kennis genomen van de wijzigingen die in 2003 werden aangebracht in het Europees ambtenarenstatuut, met inbegrip van de bepalingen die het voor mensen met een functiebeperking gemakkelijker maken als Europees ambtenaar te werken. Toch denkt het EESC dat in de praktijk ook een proactievere aanpak vereist is om meer mensen met een handicap aan te kunnen werven.

5.8

Het EESC roept de Europese Commissie op om in het kader van het Europees Jaar van gelijke kansen 2007 de wijzigingen van het Europees ambtenarenstatuut die betrekking hebben op personen met een functiebeperking te evalueren.

5.9

Daarnaast pleit het EESC voor een speciaal stageprogramma voor personen met een handicap. Het Europees jaar van gelijke kansen 2007 is misschien een goede aanleiding om hier werk van te maken.

6.1

Het EESC heeft er in zijn adviezen al op gewezen dat het succes van het Europees Jaar van personen met een handicap aan concrete resultaten moet worden afgemeten.

6.2

Betreurd wordt dat het Europees Jaar van personen met een handicap 2003 niet heeft geleid tot de goedkeuring van een algemene wetgeving inzake non-discriminatie van personen met een handicap op alle gebieden van het Europees beleid.

6.3

Het Europees actieplan voor gelijke kansen dat in 2003 werd goedgekeurd, heeft het EESC in zijn advies van februari 2004 gunstig onthaald. Alleen gaat dat actieplan volgens het EESC niet ver genoeg. Daarom heeft het Comité enkele voorstellen gedaan voor acties die de Europese Commissie kan overwegen (9).

6.4

Het EESC heeft kennis genomen van het feit dat het eerste tweejaarlijks rapport over de situatie van personen met een handicap, alsook de nieuwe prioriteiten voor de volgende fase van het Europese actieplan net gepubliceerd zijn (10).

6.5

Er moeten aanbevelingen worden gedaan m.b.t. de invloed van Europese strategieën voor sociale zekerheid, werkgelegenheid en levenslang leren op personen met een handicap. Dit is te meer van belang daar in de nieuwe gestroomlijnde Lissabonstrategie en de nationale hervormingsprogramma's van 2005 geen gewag wordt gemaakt van personen met een handicap. In dit verband is het werkdocument over het mainstreamen van gehandicaptenvraagstukken in de werkgelegenheidsstrategie een welkom initiatief (11). Het EESC verzoekt de Europese Commissie dan ook om de tenuitvoerlegging ervan te evalueren.

6.6

Het EESC is verheugd dat het Britse voorzitterschap heeft voorgesteld om elk jaar een ministerconferentie over gehandicaptenvraagstukken te houden, waaraan ook gehandicaptenorganisaties zullen deelnemen. Dit zou het politieke debat op hoog niveau moeten stimuleren.

6.7

De Europese Commissie moet in samenwerking met gehandicaptenorganisaties een instrument ontwikkelen om de impact van Europese wet- en regelgeving op personen met een handicap te meten. Vervolgens zijn er cursussen nodig zodat de verantwoordelijke ambtenaren in de verschillende directoraten-generaal zich het gebruik van dit instrument kunnen eigen maken.

6.8

Het Verdrag van Amsterdam bepaalt dat de Europese Commissie verplicht is om bij het ontwikkelen van maatregelen m.b.t. de interne markt rekening te houden met personen met een handicap. Helaas is verklaring 22 dode letter gebleven, zodat de toegang tot goederen en diensten alsmaar moeilijker wordt.

6.9

Het EESC verzoekt de Europese Commissie stappen te ondernemen om ambtenaren die zich bezighouden met de interne markt en deskundigen van gehandicaptenorganisaties samen te brengen, teneinde een strategisch plan te ontwikkelen.

6.10

Het is een goede zaak dat de Verordening inzake de rechten van luchtreizigers met beperkte mobiliteit zo snel is goedgekeurd. Samen met enkele andere wetgevingsinitiatieven op het gebied van vervoer, die de rechten van mensen met een functiebeperking bevorderen, zal deze verordening de discriminatie van gehandicapten tegengaan.

6.11

Het EESC pleit ervoor dat aan alle Europese subsidies, alsook aan het aanbestedingsbeleid van de EU, toegankelijkheidsvereisten worden gekoppeld.

6.12

Het EESC volgt de onderhandelingen i.v.m. de Internationale conventie ter bescherming en bevordering van de rechten en de waardigheid van mensen met een handicap op de voet en is verheugd dat er een voorstel is om de Europese Gemeenschappen toe te laten treden tot deze VN-conventie. Dit zou eveneens bescherming bieden aan gehandicapte inwoners van de EU, ook m.b.t. communautaire wet- en regelgeving.

6.13

Het EESC vindt dat er nog verder gewerkt moet worden aan wetgeving om discriminatie op alle gebieden die tot de bevoegdheden van de EU behoren, weg te werken. Het is benieuwd naar de resultaten van een haalbaarheidsstudie over verdere wetgevingsinitiatieven op het gebied van non-discriminatie. Daarnaast rekent het Comité erop dat volgend jaar een voorstel voor een specifieke richtlijn over gehandicaptenvraagstukken het licht zal zien.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/27

1.1

Het Comité is ermee ingenomen dat nu echt de aanzet is gegeven tot een debat over een communautaire aanpak van milieukeurregelingen voor visserijproducten.

1.2

Het Comité is bereid zich hiervoor actief in te zetten.

1.3

De Commissie zou de activiteiten van haar verschillende voor milieukeurmerken bevoegde diensten op elkaar moeten afstemmen. Daarnaast pleit het Comité er ook voor dat de Commissie nauw samenwerkt met de terzake bevoegde internationale organisaties, zoals de FAO (Voedsel- en Landbouworganisatie), de WTO (Wereldhandelsorganisatie), de OESO (Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling), de UNCTAD (VN-Conferentie over handel en ontwikkeling), de ISEAL (Internationale vereniging voor sociale en milieuaccreditatie en –etikettering) en de ISO (Internationale Organisatie voor normalisatie).

1.4

Ook zou de Commissie voortdurend contact moeten houden met op de eerste plaats de betrokken sectoren (de visserijsector, de verwerkende sector en de afzetsector), de sociale en milieuorganisaties, en de consument.

1.5

De derde door de Commissie voorgelegde optie bestaat erin dat de Gemeenschap een reeks minimumvereisten voor vrijwillige milieukeurregelingen vaststelt. Gezien de complexiteit van de materie en de huidige situatie is dit volgens het Comité de meest verstandige aanpak.

1.6

Wel moeten deze minimumvereisten voldoende strikt zijn en moeten de nodige maatregelen worden getroffen om overtredingen te voorkomen en eventuele overtredingen te bestraffen.

1.7

Regionale visserijorganisaties hebben al bepaalde milieukeurmerken ingevoerd, conform door de EU zelf goedgekeurde regelingen (men denke aan het keurmerk „dolfijnvriendelijk” van de AIDCP — Overeenkomst inzake het internationale programma voor het behoud van dolfijnen (1)). Het Comité wijst erop dat het cruciaal is dat de exploitanten zich aan deze milieukeurregelingen houden; hiertoe dienen de nodige uitvoeringsbepalingen te worden uitgevoerd.

1.8

Het Comité verzoekt de Commissie extra aandacht te besteden aan de problemen die voortvloeien uit de kosten van milieukeurmerken voor visserijproducten. Tevens dient erop te worden toegezien dat deze kosten correct worden verdeeld over de partners in de waardeketen, te weten producenten, verwerkende industrie, handelaars en consumenten.

2.1

In februari 2004 vond de Raad het nodig een debat over milieukeurregelingen voor visserijproducten op de agenda te zetten. In de desbetreffende mededeling verklaarde de Raad een aantal voorwaarden te willen vastleggen die verband houden met de controle op de vangstmethoden en de voortdurende traceerbaarheid van een product van het vissersvaartuig tot de consument, dit met het oog op de naleving van de regels inzake duurzame visserij en handel.

2.1.1

De Raad heeft er indertijd op gewezen dat de Gemeenschap de boventoon moet voeren bij de debatten hierover in de verschillende internationale fora.

2.1.2

Met haar mededeling heeft de Commissie dan eindelijk toch een debat op gang gebracht over de manier waarop de Gemeenschap de problematiek van milieukeurregelingen voor visserijproducten het best aanpakt. Zij verzoekt de andere EU-instellingen hun standpunt terzake bekend te maken, zodat zij aan de hand daarvan de nodige wetgevingsvoorstellen kan indienen en aanbevelingen kan formuleren.

2.1.3

Ook het Comité dient zich nu dus uit te spreken over deze kwestie.

2.1.4

Met visserijproducten worden in dit advies ook de producten van de aquacultuur bedoeld; toch houdt het Comité de specifieke milieutechnische kenmerken van elk van de desbetreffende activiteiten voor ogen.

2.2.1

De Commissie is er in haar mededeling in geslaagd een beknopt overzicht te geven van een complexe feitelijke en juridische situatie. Op de eerste plaats wil het Comité daarom de verantwoordelijke dienst alle lof toezwaaien. Overigens heeft het Comité zich ook in zijn advies over „Ethische handel en garantiesystemen voor consumenten” (2) al in het algemeen uitgelaten over de problematiek van milieukeurregelingen voor visserijproducten, waarop hier concreter wordt ingegaan.

2.2.2

Om het debat in het juiste perspectief te plaatsen mag niet worden voorbij gegaan aan de „ Richtsnoeren inzake milieukeurregelingen voor vis en visserijproducten afkomstig van de zeevisserij ” die onlangs (op 11, 12 en 13 maart van dit jaar) door het bevoegde VN-orgaan, het Comité voor visserij van de FAO, zijn goedgekeurd. Deze richtsnoeren, die onder de loep zijn genomen door een aantal deskundigen, zijn opgesteld in oktober 2004 (3). Binnen de FAO wordt echter al sinds 1998 gediscussieerd over milieukeurregelingen.

2.2.3

Het zou te ver voeren de hierboven vermelde richtsnoeren in hun geheel in dit advies over te nemen. Wel zij erop gewezen dat hierin een aantal essentiële minimumvereisten zijn vastgelegd, alsook de criteria aan de hand waarvan kan worden beslist of een bepaalde vorm van visserij een milieukeur verdient, waarbij er vanuit wordt gegaan dat de certificering per visserijtak plaatsvindt. Samengevat betreffen de in de richtsnoeren vastgelegde vereisten de volgende punten: regelgeving, administratieve controle, wetenschappelijk onderbouwde gegevens over de bestanden en de gevolgen van de visserij voor het desbetreffende ecosysteem. Daarnaast heeft de FAO ook richtsnoeren uitgewerkt inzake regels voor duurzame visserij en doeltreffende mechanismen voor accreditatie en certificering. De voornaamste in de FAO-richtsnoeren voor de werking van milieukeurregelingen vastgelegde vereisten betreffen transparantie, participatie van de betrokkenen, de regels inzake kennisgeving, de opstelling van een register, onderzoek en herziening van de procedures en normen, het beschikbaar zijn van voldoende menselijke en financiële middelen, rekening en verantwoording, toegankelijkheid van de informatie en van de regelingen inzake behoud, opschorting of intrekking van de accreditatie en de rechten om daar bezwaar tegen te maken.

2.2.4

Er mag echter niet uit het oog worden verloren dat milieukeuren een vrij recent verschijnsel zijn, en hoofdzakelijk in de landen van de Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO) (4) gebruikt worden. Wel houdt ook de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zich op dit moment met deze kwestie bezig. De Internationale Organisatie voor normalisatie (ISO) heeft dan weer haar eigen methodologische en inhoudelijke criteria voor milieumanagement uitgewerkt, die zijn vastgelegd in de ISO 14.000-normenreeks. De Commissie moet alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat haar normen aansluiten bij de bestaande internationale richtsnoeren en normen.

2.2.5

Verschillende lidstaten en, afhankelijk van het nationale staatsmodel, een aantal regionale overheden zijn terzake bevoegd, maar niet in alle gevallen is al gebruik gemaakt van die bevoegdheden. De EU kent dan ook een grote verscheidenheid aan openbare, particuliere, supranationale, nationale en regionale keurmerken, wat bij de consument en op de verschillende markten verwarring kan zaaien (5).

2.2.6

De grote verscheidenheid aan regels en milieukeuren die op dit moment op de verschillende markten gelden, maken een multidisciplinaire en op harmonisatie gerichte aanpak noodzakelijk.

2.2.7

Met de goedkeuring van Verordening 880/92 van de Raad van 23 maart 1992 (6) voerde de EU voor het eerst een geharmoniseerde milieukeur in. Vijf jaar geleden werd deze verordening herzien en vervangen door een nieuwe, nu nog steeds geldende verordening (7) waarbij een regeling voor milieukeuren voor verschillende categorieën producten werd ingevoerd. Visserijproducten vallen hier echter niet onder. De Commissie zou dan ook zorgvuldig moeten nagaan of de geldende regeling voor milieukeuren kan worden uitgebreid tot visserij- en aquacultuurproducten.

2.2.8

Het debat over milieukeurregelingen voor visserijproducten moet worden gezien tegen de achtergrond van de andere beleidsmaatregelen van de EU. Meer concreet valt te denken aan het Zesde Milieuactieprogramma van de Europese Gemeenschap, dat is vastgesteld bij het gezamenlijk besluit van het EP en de Raad nr. 1600/2002/EG van 22 juli 2002 (8), en aan het Actieplan van de Gemeenschap om milieubeschermingseisen in het gemeenschappelijk visserijbeleid te integreren (9), waarin de invoering van milieukeuren voor visserijproducten als aanvullende maatregel in overweging wordt genomen.

2.2.9

Hoewel niet helemaal vergelijkbaar wil het Comité de aandacht van de Commissie en de overige instellingen en geïnteresseerden toch vestigen op het bestaan van een regeling voor het geharmoniseerd, gemeenschappelijk gebruik van een kenmerk, dat zeker kan worden beschouwd als een milieusymbool, aangezien het de naleving van de richtlijn inzake recyclage van verpakkingen garandeert (10). Het gaat om het zogenaamde „groene punt”, dat op het merendeel van de recycleerbare verpakkingen in de EU-lidstaten terug te vinden is. In feite ging het om een geregistreerde merknaam die toebehoorde aan een Duits bedrijf, dat haar hoofdkantoor in 1996 naar Brussel verhuisde en het gebruik van de merknaam vrijgaf, dit met het oog op samenwerking met de meeste lidstaten en derde landen, alsook met de economische sectoren die betrokken zijn bij een correcte aanpak van de recyclage van verpakkingen. De huidige rechtsgrondslag ligt vervat in de communautaire richtlijnen en de nationale uitvoeringsbepalingen; in de praktijk zou dus een duidelijk en gemeenschappelijk logo ingevoerd kunnen worden, dat wordt ontworpen door een particuliere onderneming (Packaging Recovery Organisation Europe s.p.r.l.), die er over waakt dat de criteria in een meerderheid van de lidstaten op elkaar worden afgestemd en de verschillende nationale bevoegde instanties zich daar aan houden (11).

2.2.10

Het was kortom de hoogste tijd dat het debat over milieukeuren voor visserij- en aquacultuurproducten werd opgestart. Hoewel het gaat om een ingewikkelde problematiek mogen dan ook geen overdreven lange termijnen worden vastgelegd. Verder moet de hand worden gehouden aan de richtsnoeren van de FAO — en vanzelfsprekend ook aan de eigen criteria van de EU, die eventueel nog kunnen worden aangescherpt -, moet worden uitgegaan van een multidisciplinaire aanpak en harmonisatie, en moeten de bescherming van het milieu en de natuurlijke hulpbronnen en de dienstverlening aan de consument steeds voorop staan.

3.1.1

De FAO beschikt over bevoegdheden op visserijgebied en is dus dé referentie voor de verschillende regionale visserijorganisaties die onder het huidige zeerecht — ingesteld bij het VN-Verdrag over het zeerecht — vallen. Milieukeurregelingen voor de visserij zijn voor de FAO dan ook op de eerste plaats bedoeld om de visserij te beschermen; er wordt slechts indirect verwezen naar de daaropvolgende fases, die verband houden met de afzet van visserijproducten.

3.1.2

Andere internationale organisaties, en m.n. de WTO (12) en de UNCTAD, trachten er in het kader van de Overeenkomst inzake technische handelsbelemmeringen daarentegen vooral op toe te zien dat de milieukeurmerken de internationale handel niet op onwettige wijze in de weg staan en de ontwikkelingslanden niet benadelen (13). Zij streven ernaar de aanvullende maatregelen op het gebied van duurzame visserij, zoals milieukeurregelingen, te verenigen met de internationale regels die moeten voorkomen dat technische of andersoortige belemmeringen van de internationale handel worden opgeworpen. Bovendien dragen zij samenwerking hoog in het vaandel, zodat de landen die het aan technische en financiële middelen ontbreekt op de nodige steun kunnen rekenen bij de invoering van milieukeuren. Het Comité is in dit verband van mening dat een milieukeurmerk voor visserijproducten op zich geen belemmering is voor de internationale handel, op voorwaarde dat wordt voorzien in de nodige mechanismen voor transparantie en gelijke toegang.

3.1.3

De ISO en andere organisaties voor normalisatie houden zich dan weer bezig met de methodologie en goede praktijkvoorbeelden op het gebied van milieumanagement en de daarbij behorende milieukeurregelingen. Documenten waarin de specifieke kenmerken van visserijproducten in dit verband aan de orde komen, bestaan echter niet.

3.1.4

Alleen de FAO houdt zich bezig met uitsluitend op visserijproducten gerichte milieukeuren. Het Comité is het echter met de Commissie eens dat elk besluit op dit vlak moet stroken met de besluiten van de internationale organisaties, en dat er daarnaast naar moet worden gestreefd de verschillende benaderingen van deze organisaties, die het gevolg zijn van hun specifieke aard en taken, bij elkaar te doen aansluiten.

3.1.5

Gezien het bovenstaande is het Comité van mening dat het door de Commissie op te stellen wetgevingsvoorstel net als de internationale werkzaamheden terzake rekening moet houden met het omvangrijke communautaire acquis en de ervaring van de EU zelf met de huidige regeling voor milieukeuren (en met het „groene punt”). Op die manier kunnen de voor visserij bevoegde diensten hun optreden afstemmen op de werkzaamheden van de diensten die zich bezighouden met milieu en marktharmonisatie, dit om te vermijden dat er nóg meer, niet naar behoren werkende regelingen zouden bijkomen; deze zouden in dat geval hun doel voorbijschieten en alleen maar meer verwarring stichten bij de sector en de consument. Hoewel de Commissie hier een moeilijke taak wacht, zou zij toch uiterlijk in de eerste helft van 2006 een wetgevingsvoorstel moeten klaar hebben.

3.2.1

De Commissie geeft duidelijk aan dat er geen basisregelgeving voorhanden is op grond waarvan het mogelijk zou zijn de criteria voldoende rigoureus te harmoniseren. Vandaar dat in de praktijk zowel situaties worden aangetroffen die navolging verdienen, als situaties waaraan een eind dient te worden gemaakt.

3.2.2

Uit de beschikbare literatuur (14) en de internationale regelgeving blijkt dat in de praktijk tal van uiteenlopende regelingen bestaan, die niet altijd beantwoorden aan de vereisten op het vlak van transparantie en rechtvaardigheid, wat voor een milieukeurregeling nochtans essentieel is.

3.2.3

Uit de samenwerking tussen de sector en maatschappelijke organisaties zijn een aantal vrijwillige regelingen voor erkenning, certificering en het gebruik van milieukeuren gegroeid. Deze organisaties werken met duidelijke en billijke normen voor erkenning, certificering en het gebruik van milieukeuren die voor iedereen toegankelijk zijn. Het gaat om duidelijke, billijke normen die kunnen worden opgevraagd via het internet en van toepassing zijn op verschillende vormen van visserij in een groot aantal landen. Ook zijn binnen deze organisaties raadgevende comités en controlemechanismen opgericht en beschikken zij over de nodige controlemechanismen.

3.2.4

Daarentegen bestaan er ook particuliere milieulogo's (de Commissie geeft zelf een aantal voorbeelden) die volstrekt arbitrair zijn of waarvan niet duidelijk is aan welke regels ze beantwoorden, en die in de praktijk lang niet voldoen aan de relevante gedragscodes. Bepaalde van deze regelingen illustreren hoe een milieukeur voor visserijproducten schadelijke gevolgen kan hebben, omdat de internationale wetgeving met voeten wordt getreden, ongewenste belemmeringen voor de internationale handel worden opgeworpen en methodologieën worden gehanteerd die haaks staan op alle aanbevelingen op het gebied van milieukeuren, waardoor ontegensprekelijk een monopolie wordt gecreëerd, dixit een hoge Europese verantwoordelijke.

3.2.5

Uit deze voorbeelden mag blijken dat de huidige situatie niet al te lang meer kan blijven aanslepen. Op dit moment is het immers mogelijk milieukeuren in te voeren zonder stevige rechtsgrondslag, en die zelfs indruisen tegen de bestaande communautaire en internationale regelgeving. Zowel de producenten als de consumenten en andere betrokkenen ondervinden hiervan de nadelen.

3.2.6

Vermeldenswaardig is de regeling voor tonijn uit de oostelijke Stille Oceaan, die is ingesteld door de bevoegde regionale visserijorganisatie, te weten de Inter-Amerikaanse Commissie voor tropische tonijn. Deze heeft een Overeenkomst inzake het internationale programma voor het behoud van dolfijnen (APICD) (15) goedgekeurd, waar de EU zich met Besluit 1999/337/EG van de Raad van 26 april 1999 (16) vrijwillig bij heeft aangesloten. Bij deze overeenkomst is een specifiek milieukeurmerk ingevoerd dat door de EU wordt gesteund en waarover op dit moment in het EP wordt gedebatteerd in het kader van de wetgevingsprocedure (17).

3.2.7

Bij het bestuderen van deze materie en de indiening van wetgevingsvoorstellen zou moeten worden uitgegaan van de hierboven beschreven situatie. Telkens als een regionale visserijorganisatie die bevoegd is voor een specifieke vorm van visserij een eigen milieukeurmerk wil invoeren dat beantwoordt aan de beginselen van de FAO, zou de EU ertoe moeten bijdragen dat de erkenning en invoering voldoen aan de relevante vereisten. Daarnaast zou zij kunnen overwegen dergelijke keurmerken zelf over te nemen, en merken die indruisen tegen haar regelgeving te verbieden.

3.2.8

Het Comité is van oordeel dat alle particuliere milieukeuren voor visserij- en aquacultuurproducten moeten beantwoorden aan strikte criteria inzake erkenning en onafhankelijke certificering. Daarnaast moet de Commissie in haar wetgevingsvoorstel voorzien in een voor alle belangstellenden en de sector visserij- en aquacultuurproducten toegankelijk openbaar register waarin staat aangegeven welke in gebruik zijnde keurmerken voldoen aan de wettelijk vastgelegde vereisten.

4.1.1

Er dient een duidelijk onderscheid te worden gemaakt tussen milieukeurmerken en de algemene regels voor de etikettering van voedingsmiddelen. Het gebruik van een milieukeurmerk betekent op zich niet dat een product voldoet aan de regels — wat ook als een product geen keurmerk draagt het geval moet zijn -, maar wel dat het beantwoordt aan een aantal strengere milieunormen, die in dit geval betrekking hebben op duurzame visserij, instandhouding van de bestanden in kwestie en minimale schade aan de biodiversiteit en het mariene milieu in het algemeen.

4.1.2

Net als dat het geval is voor alle andere extractieve of aquacultuurproducten, kunnen de milieukeuren van toepassing zijn op zowel onverwerkte (verse of diepgevroren hele vis) als verwerkte producten, of het nu gaat om diepgevroren of gepekelde vis, vis in conserven of voorgekookte vis, of bereidingen op basis van vis. In het eerste geval garandeert de milieukeur dat de gebruikte extractieve visserijmethoden stroken met de relevante regels voor controle én met de FAO-code voor duurzame visserij. In het tweede geval houdt de milieukeur in dat de consument er dankzij de correcte toepassing van de regels inzake traceerbaarheid van uit kan gaan dat het hem aangeboden verwerkte en op de markt gebrachte product is gemaakt met visserijproducten die een milieukeur hebben verdiend.

4.1.3

Een milieukeur voor visserijproducten moet ook correct worden gebruikt. Vandaar dat niet alleen moet worden voorzien in een algemeen wettelijk kader, maar ook in een duidelijk mechanisme voor het erkennen van certificatieorganismen, het toekennen van de milieukeuren, het oplossen van geschillen, het toezicht en het opleggen van sancties bij misbruik en overtredingen; dit maakt het verschil tussen visserijproducten met en zonder milieukeur.

4.1.4

Voorbeeld van een dergelijk mechanisme is het register waarnaar wordt verwezen in par. 3.2.8. De regels en het register moeten ervoor zorgen dat er een regeling ontstaat die gebaseerd is op transparantie en voorlichting van de consument, zodat het vertrouwen weer groeit en de kloof tussen het percentage consumenten dat zegt geïnteresseerd te zijn in de milieuaspecten van een product (op dit moment zo'n 44 %) en het percentage dat daaraan ook daadwerkelijk consequenties vastknoopt bij zijn aankopen (10 %), kan worden overbrugd.

4.1.5

Zowel het eerder vermelde EVER-rapport als het standpunt van EUROPECHE/COGECA (18) in de nota over het in dit advies behandelde onderwerp stemmen tot op zekere hoogte pessimistisch. Milieukeurmerken in het algemeen, en keurmerken voor visserijproducten in het bijzonder, zouden voor de producenten een meerwaarde moeten hebben en de consument transparante en correcte informatie moeten verschaffen. Naast de strijd tegen honger is milieubescherming in de breedste zin van het woord op dit moment evenwel een van de grootste problemen waarmee de mensheid zich geconfronteerd ziet. Het is dan ook absoluut noodzakelijk dat de EU zich bezighoudt met de mechanismen die het de verantwoordelijke consument mogelijk moeten maken te kiezen voor producten die zijn gewonnen, verwerkt en afgezet volgens bepaalde milieucriteria.

4.1.6

Het Comité heeft kennis genomen van het formele standpunt van het WNF, en verheugt zich erover dat de visie van het WNF, hoewel logischerwijze op een paar punten afwijkend van die van het Comité, over het algemeen gelijkloopt met de in dit advies uiteengezette visie. Zo zijn Comité en WNF het er roerend over eens dat een strikte regeling voor milieukeuren voor visserijproducten moet worden uitgewerkt.

4.1.7

Het Comité is van oordeel dat de Commissie er in haar toekomstige wetgevingsvoorstel specifiek rekening mee moet houden dat een milieukeurregeling voor visserijproducten ook een vorm van steun aan de visserijsector kan zijn: de kosten kunnen worden verhaald op de hele handelsketen, evenwel zonder dat de consument daar nadeel van ondervindt. In die zin kan de milieukeurregeling voor visserijproducten de vissers en het bedrijfsleven doen inzien dat een duurzame visserij en aquacultuur noodzakelijk zijn voor het behoud van de bestanden, die de spil zijn van alle visserij-activiteiten en de hele daarmee samenhangende handelsketen.

4.1.8

Het Comité wil de Commissie erop wijzen dat de kosten van een milieukeurregeling voor visserijproducten moeten worden gespreid over de productieketen, tot het punt waarop het product bij de consument aankomt. Voor kleine en middelgrote ondernemingen of de visserijsector in ontwikkelingslanden kan het in bepaalde gevallen moeilijk zijn een milieukeur te verkrijgen. Bij de goedkeuring van de regelgeving moet daarom ook worden gedacht aan mechanismen voor ondersteuning via producenten- of vissersorganisaties of via partnerschapsovereenkomsten. Om een milieukeurregeling zo effectief mogelijk te maken zijn hoe dan ook heel wat inspanningen vereist op het vlak van voorlichting en informatieverspreiding. Volgens het Comité is het de overheid die verantwoordelijk is voor de financiering van de voorlichting en bewustmaking van de visserijsector en de consumenten.

4.1.9

Acties van de EU moeten daarom steeds worden beschouwd als een eerste stap, maar dienen niettemin te voldoen aan de volgende vereisten:

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/32

1.1

Het Comité is het met het Europees Parlement eens dat een betere vertegenwoordiging van vrouwen in de besluitvormingsorganen van sociaal-economische belangengroeperingen in de EU een belangrijke kwestie is. Het steunt de oproep van het Parlement aan de betrokken nationale organisaties en aan hun Europese federaties, alsook aan de Europese Commissie, om meer en meer systematisch aandacht hieraan te besteden. Het Parlement heeft de Europese Commissie verzocht van start te gaan met het verzamelen van gegevens en het opzetten van een databank op het gebied van de vertegenwoordiging van vrouwen in de besluitvormingsorganen van de sociaal-economische belangengroeperingen in de EU. Het Comité neemt er kennis van dat hiermee inmiddels een begin gemaakt is. Het is van mening dat het Europese Genderinstituut en de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Wat de indicatoren betreft merkt het op dat de Commissie momenteel werkt met de negen elementen die het Italiaanse voorzitterschap in 2003 heeft geformuleerd.

1.2

Het Parlement heeft zijn analyse hoofdzakelijk toegespitst op werkgevers- en werknemersorganisaties. Het blijkt dat zich in de werknemersorganisaties meer positieve ontwikkelingen hebben voorgedaan dan uit de resolutie en het verslag kan worden geconcludeerd. Anderzijds blijkt dat, om de situatie en ontwikkelingen aan werkgeverszijde alsook in andere sociaal-economische belangengroeperingen goed te kunnen beoordelen, men zich bewust moet zijn van het feit dat de betrokken organisaties anders functioneren dan organisaties met natuurlijke personen als leden.

1.2.1

Alle sociaal-economische belangengroeperingen die in het EESC zijn vertegenwoordigd, hebben hun eigen kenmerken. Beleidsmaatregelen die in de ene organisatie goed blijken te werken, hoeven dat niet noodzakelijkerwijs ook in de andere organisatie te doen.

1.2.2

Het Comité heeft, dit in aanmerking nemend, met belangstelling kennis genomen van het kader voor acties ten aanzien van gender-gelijkheid van EVV, UNICE/UEAPME en CEEP, en in het bijzonder van de prioriteit die deze organisaties gegeven hebben aan het onderdeel „vrouwen in besluitvorming”. Het ziet met belangstelling uit naar de aangekondigde jaarlijkse nationale en Europese voortgangsrapportages.

1.3

Het EESC steunt, net als het Parlement, het huidige EU-beleid inzake de evenwichtige deelname van mannen en vrouwen aan het besluitvormingsproces. Het EESC is het met het Parlement eens dat daadwerkelijke politieke wil moet worden getoond om veranderingen door te voeren en een evenwichtige vertegenwoordiging tot stand te brengen. In veel organisaties, ook buiten de kring van werkgevers en werknemers, wordt die politieke wil inderdaad aan de dag gelegd. Het EESC beveelt aan dat alle vertegenwoordigde organisaties de Commissie regelmatig op de hoogte brengen van de resultaten van hun inspanningen en dat de Commissie in nauwe samenwerking met de Europese federaties de genoemde databank uitbouwt en, in aanvulling op de eerste aanzet van het Italiaanse voorzitterschap in 2003, passende indicatoren voor de versterking van de invloed van vrouwen in sociaal-economische besluitvormingsorganen vaststelt.

1.4

Het niveau dat speciale aandacht verdient in organisaties die mensen afvaardigen naar nationale en internationale fora en, waar dit van toepassing is, naar de sociale dialoog, is overduidelijk het bestuursniveau. Maar ook naar het niveau waarop het beleid wordt voorbereid, en waar veel organisaties nu al hun afgevaardigden vandaan halen, moet worden gekeken door organisaties die een bijdrage willen leveren aan betere representatie van vrouwen.

1.5

Afzonderlijke en ondersteunende structuren evenals netwerken van vrouwelijke medewerkers en leden hebben aanzienlijk bijgedragen tot positieve veranderingen in sommige organisaties. Hoewel dergelijke instrumenten niet noodzakelijk overal en altijd een wondermiddel zijn, is het volgens het EESC de moeite waard om deze verder en op grotere schaal te promoten, ook met het oog op externe vertegenwoordiging van de organisatie.

1.6

Onderwijs en opleiding en regelingen om arbeid en zorg te combineren lijken de beste methoden te zijn om de carrièremogelijkheden van vrouwen in de betrokken organisaties te verbeteren. Stimulering van dit beleid door de betreffende diensten van de Commissie, die maatregelen hebben ontwikkeld ter bestrijding van discriminatie en bevordering en mainstreaming van gender-beleid blijft van het grootste belang. Werkgevers- en werknemersorganisaties hebben bij de verwezenlijking ervan een belangrijke rol te spelen.

1.7

Veel deskundigen zijn voorstanders van quota. Quotaregelingen die in sommige landen in de politiek en ook bij maatschappelijke organisaties effectief gebleken zijn, zouden door de betrokken organisaties en door de Commissie zorgvuldig moeten worden bestudeerd (qua werkwijze en resultaten).

1.8

Het Comité zou graag zien dat de lidstaten ernaar streven minimaal 30 % kandidaten van de onder-gerepresenteerde sexe voor te dragen voor benoeming in het EESC tijdens de volgende mandaatsperiode (2006-2010), en dit streefgetal verder op te trekken tot 40 % voor de daarop volgende periode (de voordrachten vinden plaats op voorstel van de sociaal-economische belangengroeperingen).

1.9

Het EESC zal de resultaten van het nu verrichte onderzoek in 2006/2007 na zijn vierjaarlijkse vernieuwing, opnieuw bekijken. Dan kan meteen worden nagegaan of het beleid en de praktijken van organisaties in de nieuwe lidstaten veel verschillen van die in de oude. Het Comité stelt voor dat het Parlement tegen die tijd eveneens de actuele situatie opnieuw beoordeelt tegen de achtergrond van zijn resolutie en verslag van 2002.

2.1.1

In januari 2003 verzocht het Europees Parlement het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) om advies uit te brengen over de vertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormingsorganen van de „sociale partners” (1). De bedoeling was dat het EESC de statistische gegevens waarover het Parlement beschikte toen het zijn resolutie en zijn verslag over „De vertegenwoordiging van vrouwen bij de sociale partners van de Europese Unie” (2002/2026 INI) opstelde, zou aanvullen en aanbevelingen zou doen over de manier waarop de vertegenwoordiging van vrouwen in de verschillende organen van deze „sociale partners” kan worden verbeterd.

2.1.2

In zijn eigen resolutie had het Parlement geconstateerd dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in de organen en structuren waarin de „sociale partners” met elkaar overleggen over sociaal beleid. Het pleitte voor programma's en strategieën om tot een meer evenwichtige vertegenwoordiging te komen. Het Parlement verzocht de Europese Commissie en de „sociale partners” om systematisch relevante gegevens te verzamelen en passende actie te ondernemen om de invloed van vrouwen in sociaal-economische besluitvormingsorganen te vergroten, niet alleen door de vertegenwoordiging van vrouwen in deze organen te verbeteren, maar ook door de gender- dimensie op te nemen in hun beleid.

2.1.2.1

Het Parlement stelde in verband hiermee vast dat vrijblijvende intentieverklaringen niet volstaan, maar dat daadwerkelijke politieke wil binnen de organisaties van „sociale partners” vereist is om veranderingen door te voeren en een evenwichtige vertegenwoordiging te bereiken.

2.1.3

In zijn resolutie en verslag richtte het Parlement zich niet tot het EESC.

2.1.4

Het EESC is het meest representatieve forum van vertegenwoordigers van sociaal-economische belangengroeperingen („de georganiseerde civiele samenleving”) in de EU. Hoewel het niet de taak van het EESC is om de vertegenwoordigde organisaties te adviseren over hun beleid ten aanzien van de vertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormingsorganen of over hun gender-beleid, kan de samenstelling van het Comité zelf ongetwijfeld worden beschouwd als een gedeeltelijke weerspiegeling van dit beleid. Het is één van de door het Parlement genoemde organisaties waar de sociaal-economische belangenorganisaties bijeenkomen en één van de organen en structuren waarin zij met elkaar van gedachten wisselen over sociaal beleid. Zijn leden zijn daarom een goede bron van het soort informatie en advies waar het Parlement om vraagt.

2.2.1

Het Comité is het met het Parlement eens dat de vertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormingsstructuren van sociaal-economische belangengroeperingen in de EU een belangrijke kwestie is. Het is ook van mening dat meer statistische gegevens en meer informatie over beleidsmaatregelen van deze organisaties op dit vlak belangrijke voorwaarden zijn voor de tenuitvoerlegging van het EU-beleid inzake de evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in het besluitvormingsproces.

2.2.1.1

Het stelt vast dat de Europese Commissie begonnen is met het verzamelen van relevante gegevens. Met het opzetten van de door het Parlement gewenste databank en het opstellen van indicatoren die gericht zijn op versterking van de invloed van vrouwen in organen van sociaal-economische besluitvorming in de EU is inmiddels een begin gemaakt. De Commissie meent overigens dat het moeilijk is om gegevens betreffende belangenorganisaties te verkrijgen. Het Europees Genderinstituut zal hier in de toekomst hopelijk een bijdrage kunnen leveren, zoals de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden dat al doet.

2.2.1.2

Bovendien moet de Commissie algemene beleidsmaatregelen blijven ontwikkelen die het pad moeten effenen voor een grotere deelname van vrouwen aan de besluitvorming, zoals maatregelen om de nog steeds voortdurende discriminatie in arbeid en beroep te bestrijden en de combinatie van arbeid en zorg in de EU-lidstaten te vergemakkelijken alsmede maatregelen ter bevordering van gelijke behandeling en gelijke kansen op het werk.

2.2.2

Het Comité kan zich in het algemeen wel vinden in de verzoeken en oproepen die het Parlement tot werkgevers, werknemers en het maatschappelijk middenveld in de hele EU richt. De meeste daarvan zijn aan bod gekomen in een onderzoek, in het kader waarvan in 2003 een vragenlijst werd verspreid onder zijn (destijds) 222 leden (2). De vragenlijst is door 107 leden ingevuld, waarmee een respons van ongeveer 50 % (3) werd bereikt.

2.2.2.1

De antwoorden waren in vrijwel gelijke mate afkomstig van de drie groepen in het EESC: 34 % kwam van groep I (werkgevers), 31 % van groep II (werknemers) en 34 % van groep III (diverse werkzaamheden).

2.2.2.2

Ten tijde van het onderzoek lag het percentage vrouwelijke leden van het EESC op 23 % (4).

2.2.2.3

Organisaties met een hoog percentage vrouwelijke vertegenwoordigers van hun leden zijn waarschijnlijk iets oververtegenwoordigd onder de respondenten. Dat kan geleid hebben tot een enigszins vertekend beeld ten gunste van „vrouwvriendelijkheid”.

2.2.3

In het onderzoek werden achtereenvolgens vragen gesteld over de aard en de kenmerken van de organisatie, de leiderschapsstructuren, de vertegenwoordiging in nationale en internationale organisaties en fora, de aanwezigheid van vrouwen in de organisatie en het gender-beleid.

2.2.4

Verder is ook nog bestaand materiaal bestudeerd dat afkomstig was van een hoorzitting over de situatie en de ervaringen in België, Spanje en de Scandinavische landen, en van leden van het EESC. Het materiaal had hoofdzakelijk betrekking op de vakbonden. Net als in de resolutie en het verslag van het Parlement was de feitelijke basis voor uitspraken over werkgevers zwak, en was er over andere organisaties vrijwel geen informatie voorhanden (5).

2.2.5

Het onderzoek en het aanvullende materiaal bevestigden de eerste indruk die door de resolutie van het Parlement was gewekt, nl. dat er a) inderdaad weinig statistische gegevens voorhanden zijn, behalve in het geval van de vakbonden, waarvan de gegevens echter niet de positieve ontwikkelingen weerspiegelen die zich in het recente verleden hebben voorgedaan (6), en dat het b) niet gemakkelijk, zo niet nagenoeg onmogelijk, is om de gegevens van verschillende organisaties met elkaar te vergelijken, bijvoorbeeld organisaties met leden die natuurlijke personen zijn (zoals vakbonden) en organisaties met leden die zelf weer organisaties zijn (zoals ondernemingen). Gezien de verschillende kenmerken van organisaties (bijvoorbeeld boerenorganisaties of MKB-organisaties) kan het nodig zijn om op verschillende manieren vast te stellen of mannen en vrouwen evenwichtig zijn vertegenwoordigd. Ook moet worden vastgesteld dat een geringe vertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormingsorganen niet per se wil zeggen dat een organisatie niets aan gender-beleid doet.

2.2.6

Een punt van kritiek op de resolutie van het EP was dat hierin enkel naar de kwantitatieve aspecten van vertegenwoordiging wordt gekeken en niet naar de kwalitatieve aspecten van de beleidsvorming van organisaties waarin vrouwen namelijk soms een grotere rol spelen dan de formele vertegenwoordiging zou doen vermoeden. Hoewel die laatste aspecten zeker van belang zijn, heeft het EESC besloten deze niet diepgaand te behandelen. Wél heeft het naar de vertegenwoordiging van vrouwen in beleidsvoorbereidende organen gekeken. Kwalitatieve aspecten van de beleidsvorming in deze zin verdienen meer aandacht van de sociaal-economische belangengroeperingen en hun Europese overkoepelende organisaties, maar óók van de kant van het Parlement en de Commissie.

2.2.7

Bij het bestuderen van het beleid en de praktijken van sociaal-economische belangengroeperingen in de EU op het gebied van vrouwenvertegenwoordiging heeft het Comité ervoor gekozen om dit beleid op een geïntegreerde wijze te analyseren (nationaal en Europees niveau — met inbegrip van de sociale dialoog — alsmede het internationale niveau).

2.2.7.1

De Europese ondernemingsraden zijn buiten beschouwing gelaten in het verrichte onderzoek. Daar zou apart onderzoek naar moeten worden verricht, waarvoor anderen beter toegerust zijn dan het EESC. (7)

2.2.8

Het Comité wijst op het kader voor acties ten aanzien van gender-gelijkheid van 1 maart 2005, opgesteld door EVV, UNICE/UEAPME en CEEP, waarin de bevordering van vrouwen in besluitvorming één van de vier prioriteiten is.

2.3.1

Bijna de helft van de twee basistypen van organisaties die in het EESC zijn vertegenwoordigd (verschillende soorten overkoepelende organisaties enerzijds en organisaties met individuele leden anderzijds) heeft een groot aantal vrouwelijke leden (40 % of meer). Slechts 10-15 % heeft weinig vrouwelijke leden (0-19 %). In totaal ligt het percentage vrouwen in de vertegenwoordigde organisaties op 36 %. (N.B.: zoals eerder vermeld lag het percentage vrouwelijke leden van het EESC ten tijde van het onderzoek op 23 %).

2.3.2

De vrouwen die aanwezig zijn in deze organisaties zijn meestal terug te vinden onder de beleidsmedewerkers, minder vaak als afgevaardigde naar het Congres van de organisatie of in het management team en het minst vaak in het bestuur.

2.3.3

Dit is waarschijnlijk een belangrijke verklaring voor het relatief lage percentage vrouwelijke leden van het EESC, aangezien deze veelal uit besturen afkomstig zijn.

2.3.4

Organisaties die veel vrouwelijke vertegenwoordigers afvaardigen naar het EESC, sturen inderdaad eerder een beleidsmedewerkster of treffen een andere (bijv. gemengde) regeling dan dat zij uitsluitend mensen van het hoogste bestuursniveau afvaardigen.

2.3.5

Bij nationale of internationale fora hebben organisaties een voorkeur voor een gemengde vorm van vertegenwoordiging. Hier komt vertegenwoordiging door bestuursleden op de tweede plaats.

2.3.6

Veel van de organisaties die in het EESC zijn vertegenwoordigd, participeren niet in het Comité voor de Sociale Dialoog (ongeveer een vierde). Van de organisaties die wel deel uitmaken van dit Comité, gebruikt ongeveer een derde een gemengde vorm van vertegenwoordiging of stuurt vertegenwoordigers uit het bestuur.

2.3.7

Eén van de methoden om een meer evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormingsorganen tot stand te brengen is, zoals opgemerkt door het Parlement, het opzetten van structuren voor vrouwen binnen de organisatie. Tegelijkertijd zegt het Parlement dat deze structuren vaak niet meer dan een symbolische functie hebben of beperkt blijven tot een geïsoleerd discussieforum. Dergelijke structuren mogen, volgens het Europees Parlement,vrouwen dan ook niet weghouden van het besluitvormingsproces maar moeten hen er juist bij betrekken en hun deelname eraan vergemakkelijken. Het Comité is het met die stellingname eens.

2.3.7.1

Ook mentoring en netwerkvorming binnen organisaties zijn volgens het Europees Parlement voor vrouwen van groot belang, als manier om hen voor te bereiden op leiderschapstaken.

2.3.8

Slechts een minderheid van de organisaties in het EESC (33 %) wier vertegenwoordigers het vragenformulier hebben ingevuld, heeft een aparte of ondersteunende organisatie voor vrouwelijke leden. In bijna alle gevallen zijn deze structuren vertegenwoordigd in het bestuur van de organisaties en ongeveer de helft beschikt over andere invloedskanalen in de organisaties. In 15 % van de gevallen hebben vrouwelijke beleidsmedewerkers en leden een netwerk gevormd; in 4 % van de gevallen zijn beide aanwezig (dwz: aparte/ondersteunende organisaties en netwerken).

2.3.8.1

Aparte organisaties en netwerken zijn voornamelijk te vinden in organisaties die tot groep II (werknemers) behoren: 50 tot 75 %. In groep III ligt dit percentage tussen de 19 en 39 % en in groep I komt dit aanzienlijk minder vaak voor, nl. in slechts 6 tot 19 % van de gevallen. Ondersteunende organisaties zijn niet ongebruikelijk in boerenorganisaties (33 %) en komen in circa 10 % van de consumenten- en gezondheidsorganisaties voor.

2.3.9

Volgens 46 % van de respondenten voert hun organisatie een beleid om de carrièrekansen van vrouwen te verbeteren, met name om hen voor te bereiden op leidinggevende functies. Dit gebeurt hoofdzakelijk aan de hand van cursussen (26 %), regelingen om arbeid en zorg beter te kunnen combineren (22 %) en monitoring/benchmarking (19 %). Slechts een kwart van de organisaties doet echter aan dit soort carrièrebevordering.

2.3.10

Speciale aandacht voor vrouwelijke werknemers komt ook tot uiting in het bijhouden van statistische gegevens over de aanwezigheid van vrouwen in de organisatie. Bijna de helft van de vertegenwoordigde organisaties (48 %) zegt statistieken bij te houden, die naar verluidt door de meeste van hen jaarlijks worden bijgewerkt (67 %).

2.3.10.1

De organisaties van groep II zijn duidelijk het meest actief op dit terrein (ruim 50 %); daarna komen de organisaties van groep III, met ongeveer een derde. Het percentage voor groep I is laag. Hier zien we een opmerkelijk verschil tussen de zeer geringe hoeveelheid gerapporteerde statistische gegevens die wordt bijgehouden (1 %) en het beleid voor betere carrièrekansen (11 %).

2.3.11

Van de 61 genoemde gevallen waarin een beleid werd gevoerd om de carrièrekansen van vrouwen te verbeteren, werd 75 % door de respondenten als succesvol bestempeld. 40 organisaties hebben een afdeling of een medewerk(st)er die verantwoordelijk is voor het gender-beleid en in de helft van deze gevallen gaat het om iemand die daar fulltime mee bezig is.

2.3.11.1

In 49 % van de gevallen kon succes in termen van een toename van het aantal vrouwelijke werknemers in hoge functies worden geregistreerd; in 46 % van de gevallen was sprake van meer vrouwen in beleidsbepalende functies.

2.3.12

Vakbonden (groep II) voeren vaak een gender-beleid (68 %); groep III doet dat in 25 % en groep I in slechts 5 % van de gevallen.

2.3.13

Een aantal organisaties (33 leden) meldde dat de vragen over beleidsmaatregelen om de carrièrekansen van vrouwen te verbeteren en over een gelijkekansenbeleid niet op hen van toepassing waren.

2.3.14

De verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke vertegenwoordigers van organisaties in het EESC lijkt nauw samen te hangen met de verhouding bij vertegenwoordiging op internationaal niveau; dat geldt in mindere mate voor de sociale dialoog en helemaal niet voor de man/vrouw-verhouding bij vertegenwoordiging in nationale fora.

2.3.15

Gezien het feit dat de respondenten van groep I de man/vrouw-verhouding voor hun organisaties op 70/30 % schatten, is hun man/vrouw-verhouding in het EESC relatief hoog (35 %) en significant hoger dan die van groep II (25 %, met een man/vrouw-verhouding van 60/40 % voor de organisaties zelf) en dan die van groep III (resp. 27 % en 65/35 %).

2.3.16

De verhouding tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke leiders van organisaties blijkt volgens het onderzoek in hoge mate bepalend te zijn geweest voor de man/vrouw-verhouding in het EESC (zie par. 3.2 en 3.3). Het Parlement heeft de „sociale partners” (de sociaal-economische belangenorganisaties) verzocht „om hun representatiemechanismen en selectieprocedures opnieuw te bekijken en proportionele vertegenwoordiging centraal te stellen en in hun statuten in te schrijven” (8).

2.3.16.1

In het onderzoek heeft het EESC, met het oog op de man/vrouw-verhouding in besluitvormingsorganen, ook een vraag gesteld over de wervingsprocedures voor leden van het bestuur. Coöptatie bleek voor vrouwen het meest nadelig uit te pakken, gevolgd door benoeming door aangesloten organisaties. Procedures die volgens respondenten meer positieve resultaten opleverden werden door te weinigen van hen genoemd om er steekhoudende conclusies aan te kunnen verbinden.

2.3.17

Wanneer men de gemiddelde man/vrouw-verhouding in besluitvormingsorganen relateert aan beleidsmaatregelen om de carrièrekansen van vrouwen te verbeteren komt men tot de conclusie dat alleen streefgetallen lijken te resulteren in een sterke vertegenwoordiging van vrouwen. Dubbele kandidaturen en quota (waarover in de discussie over het beleid van politieke partijen in de EU veel te doen is) werden zelden genoemd door de respondenten.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/37

1.1

Het voorstel heeft ten doel het mandaat van het Europees Waarnemingscentrum voor racisme en vreemdelingenhaat (EUMC) uit te breiden en een Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten op te richten, zoals de Europese Raad van 13 december 2003 besloten heeft te doen.

1.2

Het belangrijkste verschil tussen de bestaande rechtsvoorschriften en de huidige voorstellen is gelegen in het feit dat de bevoegdheidssfeer van het EUMC, die momenteel beperkt is tot racisme en vreemdelingenhaat — thema's die ook aan bod komen in door de VN, de IAO en de Raad van Europa erkende regelgevingssystemen -, krachtens de voorstellen wordt uitgebreid tot alle gebieden betreffende de in het Handvest bedoelde grondrechten; dit heeft geen gevolgen voor de gebieden die reeds onder de bevoegdheid van andere agentschappen van de Gemeenschap vallen.

1.3

Het Bureau zal zich bezighouden met de grondrechten in de Unie en in de lidstaten wanneer zij het recht van de Unie ten uitvoer brengen, alsmede in de kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten die aan het Bureau deelnemen. Ook kan de Commissie het Bureau verzoeken informatie en analyses te verstrekken over derde landen waarmee de Gemeenschap associatieovereenkomsten of overeenkomsten die mensenrechtenbepalingen bevatten heeft gesloten, of waarmee zij onderhandelingen heeft geopend of voornemens is onderhandelingen te openen met het oog op het afsluiten van dergelijke overeenkomsten.

1.4

Het Bureau dient de betrokken instellingen, organen, instanties en agentschappen van de Gemeenschap en haar lidstaten, wanneer zij het Gemeenschapsrecht ten uitvoer brengen, bijstand en expertise te verlenen op het gebied van de grondrechten om hen te helpen de grondrechten volledig te eerbiedigen als zij op hun respectieve bevoegdheidsgebieden maatregelen nemen of acties ontwerpen.

1.5

Binnen bepaalde themagebieden zal het Bureau in volledige onafhankelijkheid gegevens verzamelen en evalueren over de praktische gevolgen die de maatregelen van de Unie hebben voor de grondrechten en over reeds toegepaste methoden ter eerbiediging en bevordering van de grondrechten; adviezen opstellen over de beleidsontwikkelingen op het gebied van de grondrechten; het publiek bewuster maken van alle documenten en regelgevingsinstrumenten die voor de EU relevant zijn; de dialoog met het maatschappelijk middenveld bevorderen en zorgen voor de coördinatie en netwerkvorming met de verschillende actoren op het gebied van de grondrechten. Het Bureau zal niet over een klachtenafhandelingsprocedure beschikken.

1.6

Met het voorgestelde Raadsbesluit dat deel uitmaakt van het Commissiedocument wordt het Bureau gemachtigd zijn activiteiten uit te oefenen op de in titel VI van het Verdrag betreffende de Europese Unie bedoelde gebieden.

2.1

Het Comité is ingenomen met het besluit van de Europese Raad om een Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (hierna „het Bureau”) op te richten teneinde de in art. 6 van het EU-Verdrag genoemde beginselen en praktijken kracht bij te zetten. Hiermee wordt een mechanisme voor toezicht op de grondrechtensituatie in de Unie geschapen dat kan dienen om beleidsmaatregelen van de lidstaten op het vlak van de grondrechten beter op elkaar af te stemmen. Het Comité is verheugd over met name de volgende aspecten uit het Commissievoorstel:

2.2

Het Comité is te spreken over het tweede punt van de considerans bij het voorstel voor een verordening, waarin de reikwijdte van de bestaande rechten ter bescherming van EU-burgers en niet-EU-burgers in de Unie wordt erkend: „Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie bevestigt de rechten die met name voortvloeien uit de gemeenschappelijke constitutionele tradities en internationale verplichtingen van de lidstaten, uit het Verdrag betreffende de Europese Unie en de communautaire verdragen, uit het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, uit de door de Gemeenschap en de Raad van Europa aangenomen sociale handvesten, alsmede uit de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen en van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.”

Het Comité onderstreept dat er tussen veiligheid (waarbij het met name gaat om maatregelen tegen terrorisme) en het beschermen en bevorderen van de mensenrechten en fundamentele vrijheden in de EU een passend evenwicht moet worden gevonden. Sommige anti-terrorismemaatregelen die lidstaten als reactie op „11 september” en de recentere aanslagen in Madrid en Londen hebben genomen, kunnen een inbreuk op de mensenrechten en fundamentele vrijheden vormen. Een van de zwakste punten van de Europese samenwerking op veiligheidsgebied is dat deze niet in communautair verband, maar nog altijd vooral via de intergouvernementele methode (derde pijler van de EU) tot stand komt. De rol van de EU is dan ook zeer beperkt. Hierdoor is het besluitvormingsproces onvoldoende transparant: er is namelijk geen rol weggelegd voor het Europees Parlement en het Hof van Justitie. Uitbreiding van de activiteiten van het Bureau tot aspecten die onder de derde pijler van de EU vallen (titel VI van het EU-Verdrag) is van cruciaal belang voor het evenwicht tussen vrijheid, veiligheid en recht in het EU-beleid. (1)

2.3

Het Comité erkent de deskundigheid en het bestaande mechanisme van de Raad van Europa om de situatie op het vlak van mensenrechten en fundamentele vrijheden, met inbegrip van de afdwingbare sociale rechten uit het herziene Europees Sociaal Handvest, in de gaten te houden. Ook erkent het Comité dat de Raad van Europa en het Europees Hof van de Mensenrechten bevoegd zijn om zich bezig te houden met zaken die overeenkomstig diverse verdragen en internationale wetgeving als mensenrechtenschendingen gelden, daar waar het Bureau die bevoegdheid niet heeft. Tegen deze achtergrond is het Comité van mening dat uitgebreidere coördinatie en samenwerking tussen het Bureau en de Raad van Europa van kapitaal belang is.

Wat de interpretatie en toepassing van het primaire en afgeleide recht van de EU betreft, moet het Bureau uitgaan van internationale documenten, net zoals het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen in zijn adviezen en uitspraken doet.

Het Comité verzoekt nogmaals dat de EU zich bij het Europees Verdrag voor de mensenrechten en bij het herziene Sociaal Handvest van de Raad van Europa aansluit zodra zij de daartoe benodigde bevoegdheid heeft verworven.

2.4

Tot grote bezorgdheid van het Comité wordt in het voorstel niet bepleit of ondersteund dat het maatschappelijk middenveld in de raad van bestuur en in het grondrechtenforum (hierna „het forum”) van het Bureau breder moet worden vertegenwoordigd. Dit staat haaks op het Witboek over Europese governance, waarin het volgende is te lezen: „De civiele maatschappij speelt een belangrijke rol bij het verwoorden van wat er leeft bij de bevolking en bij het verlenen van diensten om aan de behoeften van de burgers tegemoet te komen. (…). De civiele maatschappij ziet Europa in toenemende mate als een geschikt platform voor een heroriëntatie van het beleid en een verandering van de maatschappij. Dit biedt een reëel potentieel om het debat over de rol van Europa uit te breiden. Het is een kans om burgers actiever te betrekken bij het verwezenlijken van de doelstellingen van de Unie en hen een gestructureerd kanaal te bieden voor feedback, kritiek en protest.”  (2)

2.5

De raad van bestuur en het forum mogen niet alleen uit advocaten en academici bestaan, maar moeten openstaan voor een grotere diversiteit aan leden, met name vertegenwoordigers van ngo's, sociale partners, culturele, religieuze en humanitaire groeperingen die opkomen en op de bres staan voor de grondrechten van kansarme en uitgesloten groepen mensen in de samenleving.

3.1.1

Het gebruik van art. 308 van het EG-Verdrag in combinatie met een besluit van de Raad op grond van titel VI is wellicht niet voldoende om het Bureau bevoegd te maken op gebieden die onder het EU-recht vallen. Op grond van art. 308 van het EG-Verdrag kan de Gemeenschap (niet de EU) eenparig passende maatregelen nemen om een doelstelling van de Gemeenschap te verwezenlijken in situaties waarin die bevoegdheid niet wordt verleend door het EG-Verdrag. De Gemeenschap streeft er in algemene zin naar om bij haar optreden de grondrechten van de mens volledig in acht te nemen en te beschermen, maar heeft daartoe met het Verdrag geen specifieke bevoegdheden gekregen.

3.1.2

Het voorgestelde besluit van de Raad is derhalve bedoeld om het Bureau te machtigen ook op de in titel VI van het EU-Verdrag bedoelde gebieden op te treden.

3.1.3

Het Comité wijst erop dat bescherming en bevordering van de mensenrechten onder de gemeenschappelijke waarden en doelstellingen van de Unie vallen zoals die genoemd worden in 6, lid 4, van het EU-Verdrag: „De Unie voorziet zich van de middelen die nodig zijn om haar doelstellingen te verwezenlijken en haar beleid ten uitvoer te leggen.” Daarom verzoekt het Comité de Raad om het Bureau, in overeenstemming met art. 6, lid 4, een zo stevig mogelijke rechtsgrondslag te verschaffen, zodat het Bureau de bevoegdheden krijgt om zich van zijn taken te kunnen kwijten.

3.2.1

Het Comité beveelt aan om in art. 2 („Doel”) te bepalen dat het Bureau ook ten doel heeft aanbevelingen te formuleren waarvan de instellingen, organen, instanties en agentschappen van de Gemeenschap en haar lidstaten gebruik kunnen maken wanneer zij inzake grondrechten maatregelen nemen of acties ontwerpen. Tevens moet het Bureau helpen om nationale mensenrechteninstanties te informeren over een mogelijke gang naar de rechter ter bescherming van individuen of groepen die gediscrimineerd worden door wetgeving of overheidsgedragingen die niet stroken met de rechtsstaat.

Het Bureau moet jaarlijks een verslag over de grondrechtensituatie in de EU publiceren. Ook moet het op gezette tijden verslagen opstellen in het kader van de betrekkingen met internationale organisaties, met name op het gebied van handel en ontwikkelingshulp, en in het kader van de associatieovereenkomsten en het Verdrag van Cotonou.

3.2.2

Volgens het Comité zou het Bureau op verzoek van het Europees Parlement, de Raad of de Commissie ook moeten kunnen beoordelen of nieuwe wetgevings- en beleidsmaatregelen van de EU (ook op extern vlak, bijv. maatregelen inzake handel met ontwikkelingslanden) stroken met het Handvest van de grondrechten, onverminderd het recht van het Bureau om zelf beoordelingen van Europese wetgevingsvoorstellen op wat voor gebied dan ook te maken, in overleg met of op voorstel van zijn raad van bestuur of dagelijks bestuur.

3.3.1

Van de respondenten die aan de raadpleging hebben deelgenomen wil 90 % dat de speciale aandacht voor het bestrijden van racisme en vreemdelingenhaat in het Bureau niet verloren gaat. Daarom is het Comité ingenomen met art. 5, lid 1 b), van de door de Commissie voorgestelde verordening, waarin is bepaald dat het Bureau binnen zijn meerjarenkader de bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat steeds als een van zijn thematische werkterreinen vastlegt.

3.3.2

Om het bestrijden van racisme en vreemdelingenhaat overeenkomstig art. 5, lid 1 b), in alle activiteiten van het Bureau te integreren, dient er volgens het Comité binnen de raad van bestuur wel een speciaal comité inzake racisme en vreemdelingenhaat te worden opgezet dat de desbetreffende maatregelen aanstuurt en de noodzakelijke middelen toewijst.

3.6.1

Het Comité spreekt er zijn bezorgdheid over uit dat in het voorstel niet bepleit of ondersteund wordt om het maatschappelijk middenveld in het forum ruimer te vertegenwoordigen. Van het forum zou deel moeten worden uitgemaakt door een zo breed mogelijke waaier van belanghebbenden, d.w.z. ngo's, sociale partners en culturele, religieuze en humanitaire groeperingen die voor de mensenrechten opkomen. Volgens het Comité zouden maatschappelijke organisaties goed moeten zijn voor minstens een derde van alle forumleden.

3.6.2

Volgens de voorgestelde verordening wordt het forum voorgezeten door de directeur van het Bureau. Het forum zou als klankbord moeten dienen voor de raad van bestuur in zijn geheel en niet alleen voor de directeur. Daarom zou het moeten worden voorgezeten door de voorzitter van de raad van bestuur, zodat een nauwe band tussen beide wordt gegarandeerd.

3.6.3

De expertise van het bestaande netwerk van onafhankelijke grondrechtendeskundigen mag niet verloren gaan. Het Comité beveelt aan dat het netwerk van onafhankelijke deskundigen in het forum wordt vertegenwoordigd.

3.7.1

Het Bureau kan pas onafhankelijk opereren als er mechanismen worden geschapen die optimaal garanderen dat de Parijse beginselen van de VN inzake nationale mensenrechteninstellingen in acht worden genomen. Daarom stelt het Comité voor om de tekst van art. 15, lid 1 („Het Bureau vervult zijn taken in volledige onafhankelijkheid”), te vervangen door:

„Het Bureau vervult zijn taken in volledige onafhankelijkheid en houdt zich daarbij aan de Parijse beginselen van de VN inzake nationale mensenrechteninstellingen”.

3.8.1

Daarom beveelt het Comité aan om vóór lid 1 van artikel 19 de volgende bepaling op te nemen:

„(1A) Het Bureau krijgt van de EU voldoende financiële middelen om zijn taken tijdens de jaarlijkse begrotingscyclus te vervullen. In uitzonderlijke gevallen kan het Bureau bijkomende middelen aanvragen om bijzondere of aanvullende taken te verrichten waarin niet in de jaarlijkse begroting is voorzien.”

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/41

1.1

De laatste tien à vijftien jaar zijn de Europese instellingen steeds meer geïnteresseerd geraakt in een dialoog met de civiele samenleving, i.c. de maatschappelijke organisaties op Europees niveau. Het besef heeft postgevat dat er geen beleid kan worden gevoerd als de burgers niet worden gehoord en de personen die de gevolgen ondervinden van de EU-besluiten, geen eigen stem krijgen en er niet achter staan.

1.2

De ervaring en expertise waarover de actoren van het maatschappelijk middenveld beschikken, de dialoog die ze met elkaar en met de overheden en openbare instellingen op alle niveaus voeren, de overlegprocedures en het zoeken naar raakpunten en zo mogelijk een consensus — dit alles maakt het mogelijk voorstellen te formuleren waarbij het algemeen belang voorop staat. Hierdoor worden ook de kwaliteit en de geloofwaardigheid van het besluitvormingsproces verbeterd, omdat op deze wijze meer begrip en draagvlak voor dit proces bij de burgers wordt gekweekt.

1.2.1

Doordat de participatiedemocratie de burgers, via deelneming van het maatschappelijk middenveld, mogelijkheden biedt om op individuele en collectieve basis deel te nemen aan het openbaar bestuur vormt, ze een goede aanvulling op de vertegenwoordigende democratie en versterkt ze aldus de democratische legitimiteit van de Europese Unie.

1.3

In dit verband zij eraan herinnerd dat het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) op grond van zijn samenstelling en de rol en taken die het sinds zijn oprichting door de Verdragen zijn toevertrouwd, vanouds, en reeds lang voordat het begrip bestond, ten volle betrokken is geweest bij de participatiedemocratie op Europees niveau en hierin een pioniersrol heeft vervuld.

1.4

Dit „recht op een eigen stem” — al een oude eis van het maatschappelijk middenveld en de organisaties die actief zijn op Europees niveau — is op dit moment bijzonder actueel. De uitdagingen waarvoor de Europese Unie zich gesteld ziet, zijn dermate omvangrijk dat deze alleen het hoofd kan worden geboden als alle actoren aan de basis en hun vertegenwoordigers worden geraadpleegd.

1.5

Deze eis heeft met name gehoor gevonden bij de Europese Raad van Lissabon op 23 en 24 maart 2000, en wel in het kader van de behandeling van de tenuitvoerlegging van de Lissabonstrategie (1), en is opnieuw ter sprake gekomen tijdens de bijeenkomst van de Raad van 22 en 23 maart 2005, toen de strategie nieuw leven werd ingeblazen (2).

1.6

In haar witboek over Europese governance van juli 2001 (3) heeft de Commissie deelname van het maatschappelijk middenveld aan de formulering en uitvoering van het EU-beleid genoemd als een van de basisvoorwaarden voor een goede governance en als een van de prioritaire actieterreinen ter vernieuwing van de communautaire methode en verbetering van het democratisch functioneren van de Europese instellingen.

1.7

Het principe van participerende democratie ligt ook vastgelegd in artikel I-47 van het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa  (4). In het licht hiervan, en ongeacht de tegenslag die het proces van ratificering van het Constitutionele Verdrag heeft ondervonden, dienen de Europese instellingen voort te gaan op de ingeslagen weg en een waarachtige participerende democratie tot stand te brengen. Om te garanderen dat deze voldoet aan de eisen van een moderne Europese governance, is het echter binnen het kader van een gestructureerde burgerdialoog met het maatschappelijk middenveld zaak dat de Europese burgers en met name de organisaties waarin ze actief zijn, mogelijkheden worden geboden om van gedachten te wisselen, zich te laten horen en daadwerkelijk invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van de EU en het door haar gevoerde beleid.

1.8

Van zijn kant zet het EESC zich actief in voor de ontwikkeling van de participerende democratie, zulks in samenwerking met de andere Europese instellingen en de representatieve maatschappelijke organisaties.

1.8.1

Het EESC heeft in dit verband in oktober 1999 de eerste Conventie over de rol en de bijdrage van de maatschappelijke organisaties bij de opbouw van Europa georganiseerd. In het verlengde hiervan heeft het verschillende adviezen uitgebracht over de ontwikkeling en een betere opzet van de dialoog tussen de maatschappelijke organisaties en de Europese instellingen (5)  (6).

2.1

De actoren van de civiele dialoog op Europees niveau zijn organisaties die de specifieke en/of algemene belangen van de burgers behartigen. Op grond daarvan zijn de Europese organisaties van de sociale partners uiteraard bij uitstek aangewezen om deel te nemen aan de civiele dialoog. In dit verband is de sociale dialoog er een uitstekend voorbeeld van hoe het principe van participatiedemocratie in de praktijk kan werken. Overigens is het zinvol hierbij nogmaals te wijzen op het fundamentele verschil tussen sociale dialoog en civiele dialoog. De sociale dialoog in Europa is een proces met vaste deelnemers en duidelijk omschreven doeleinden en werkwijzen, een proces waarbij de Europese sociale partners bijna wetgevende bevoegdheden hebben (8). Deze vorm van dialoog wordt gekenmerkt door de speciale bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de deelnemers, die onafhankelijk te werk gaan.

2.2

Op Europees niveau kunnen deze organisaties allerlei verschillende vormen en benamingen hebben: verenigingen, federaties, stichtingen, forums en netwerken zijn bijvoorbeeld erg courante structuren (9). Al deze organisaties worden ook vaak ngo's genoemd, een term voor alle soorten onafhankelijke structuren zonder winstoogmerk. Verder blijkt dat een aanzienlijk aantal Europese organisaties ondergebracht is in een internationale structuur.

2.3

De Europese organisaties coördineren de activiteiten van hun leden en partners in de verschillende lidstaten en vaak zelfs buiten de Unie. Meer en meer groeperen ze zich in Europese netwerken, zoals op sociaal vlak en op het gebied van het milieu, mensenrechten, ontwikkelingswerk, consumentenzaken en sociale economie.

2.4

Om een indruk te geven van de grote verscheidenheid aan maatschappelijke organisaties in Europa en de vorm waarin deze opereren, wordt in de bijlage bij onderhavig advies een overzicht gegeven van de belangrijkste organisaties, verbanden en netwerken in de verschillende geledingen van het Europese maatschappelijk middenveld, m.u.v. beroepsorganisaties. Er worden zo'n twintig verschillende sectoren onderscheiden.

2.4.1

Uit dit overzicht blijkt dat het maatschappelijk middenveld steeds breder gestructureerd is en dat er ook veel diversificatie bestaat binnen de maatschappelijke organisaties zelf. Nu eens bestaan ze uitsluitend uit nationale (of in voorkomende gevallen ook regionale en lokale) organisaties die een bepaalde sector vertegenwoordigen, dan weer zijn hun leden zowel Europese en nationale organisaties als rechts- en natuurlijke personen van alle niveaus. Netwerken behoren meestal tot een van de volgende twee categorieën: netwerken die bestaan uit Europese organisaties van een bepaalde sector, of netwerken die bestaan uit nationale en Europese organisaties.

2.5

Het behoeft geen betoog dat verschillende Europese maatschappelijke organisaties, en zeker ook een aantal nationale organisaties en netwerken, normaal gesproken over zoveel ervaring en kennis van zaken beschikken dat ze daaraan het recht kunnen ontlenen deel te nemen aan de raadpleging in het kader van de formulering van het EU-beleid. Daarentegen valt evenmin te ontkennen dat, bij gebrek aan objectieve beoordelingscriteria, vaak vraagtekens worden gezet bij de wijze waarop de maatschappelijke organisaties in Europa vertegenwoordigd zijn. Het verenigingsleven wordt gezien als een versnipperd geheel omdat het zo heterogeen is samengesteld, en als een wereld waar vaak eerder de persoonlijke belangen van de leden dan het algemeen belang wordt gediend en die te ondoorzichtig is. Velen hebben het idee dat ze niet bij machte zijn daadwerkelijk invloed uit te oefenen op de beleidsformulering en de voorbereiding van besluiten.

3.1

Het EESC heeft al bij meerdere gelegenheden onderstreept dat de actoren van de civiele samenleving alleen op basis van een duidelijk vastgestelde representativiteit op adequate wijze kunnen deelnemen aan de formulering van het beleid en de voorbereiding van de communautaire besluiten.

3.1.1

Representativiteit is niet alleen een fundamenteel democratisch beginsel, maar ook een voorwaarde als men meer transparantie wil en de invloed van het maatschappelijk middenveld op Europees niveau wil vergroten.

3.1.2

Tegen deze achtergrond heeft het EESC een aantal representativiteitscriteria opgesteld, het meest recentelijk in zijn advies van 20 maart 2002 inzake het „Witboek over Europese governance” (10). Om als representatief te kunnen worden aangemerkt moet een Europese organisatie:

3.1.3

Daarnaast heeft het EESC voorgesteld om „deze criteria te bespreken met de instellingen en de organisaties van de civiele samenleving ten einde een basis voor toekomstige samenwerking te creëren.”

3.2

Om te voorkomen dat er misverstanden rijzen t.a.v. het toepassingsgebied van de in dit advies voorgestelde representativiteitscriteria, is het goed om duidelijk onderscheid te maken tussen „raadpleging”, waarvoor in principe alle organisaties met expertise op een bepaald terrein in aanmerking komen, en „participatie”, d.w.z. de mogelijkheid die een organisatie wordt geboden om een formele en actieve rol te spelen bij een collectieve standpuntbepaling in het algemeen belang van de EU en haar burgers. Dit op democratische principes berustende proces geeft maatschappelijke organisaties de kans om effectief betrokken te raken bij de beleidsvorming en de voorbereiding van besluiten die betrekking hebben op de ontwikkeling en de toekomst van de EU en haar beleid (11).

3.2.1

Misschien komt sommigen bovenstaand onderscheid enigszins academisch voor, maar niettemin is het essentieel: representativiteit is een voorwaarde voor participatie omdat daardoor legitimiteit wordt verschaft. Bij raadpleging gaat het erom standpunten aan te horen en te profiteren van de expertise van actoren uit het maatschappelijk middenveld, zonder dat er voorwaarden worden opgelegd. Raadpleging is een essentieel onderdeel van de civiele dialoog.

3.3

In haar voornoemde Witboek over Europese governance heeft de Commissie overwogen om voor bepaalde terreinen waarop raadpleging reeds stelselmatig plaatsvindt, partnerschapsregelingen op te stellen die verder gaan dan de minimumnormen voor overleg zoals deze gelden voor alle diensten van de Commissie. Ze heeft het afsluiten van overeenkomsten ter zake echter afhankelijk gesteld van door de maatschappelijke organisaties te geven waarborgen op het gebied van openheid en representativiteit. De hiervoor te hanteren criteria werden evenwel niet genoemd.

3.4

In de mededeling van de Commissie van 11 december 2002 (12), waarin algemene beginselen en minimumnormen voor raadpleging van de betrokken partijen worden vastgesteld, wordt onderscheid gemaakt tussen „open” en „gerichte” raadplegingen; bij „open” raadpleging is sprake van een inclusieve benadering, terwijl bij „gerichte” raadpleging de geraadpleegde betrokken partijen (de doelgroepen) eenduidig moeten worden gedefinieerd op basis van „duidelijke” en „transparante” selectiecriteria. Maar ook hier is geen enkel te hanteren criterium genoemd.

3.4.1

De Commissie heeft er in dezelfde mededeling eveneens op gewezen dat ze belang hecht aan de bijdragen van representatieve Europese organisaties, waarbij ze heeft gerefereerd aan de eerder door het EESC verrichte werkzaamheden betreffende de representativiteitscriteria voor de selectie van organisaties die aan de civiele dialoog mogen deelnemen.

3.5

Gesterkt door het Verdrag van Nice in zijn rol als dé bemiddelaar tussen het maatschappelijk middenveld en de besluitvormende organen van de EU, ziet het EESC zich in toenemende mate voor de taak gesteld om:

3.6

Er zij echter op gewezen dat in onderhavig advies niet wordt ingegaan op:

3.7

Het opstellen van dit advies kadert daarom in de allereerste plaats in het streven naar een verduidelijking en rationalisering van de betrekkingen van het EESC met de Europese maatschappelijke organisaties en netwerken en is erop gericht om de dialoog met het maatschappelijk middenveld geloofwaardiger te maken door deze organisaties en netwerken meer legitimiteit te verschaffen.

3.7.1

Hiertoe wordt gestreefd naar een betere en meer gestructureerde dialoog met het maatschappelijk middenveld in Europa, die zich tegelijkertijd voltrekt:

3.8

Het advies zou ook:

3.9

Het EESC wil in dit verband benadrukken dat aan de invoering van een accreditatiesysteem van maatschappelijke organisaties bij de Europese instellingen zowel voor- als nadelen kleven. Overigens acht het Comité onderhavig advies niet het geschikte middel om zich uit te spreken over de goede kanten van een dergelijke systeem. Wel is het Comité van mening dat deze kwestie nauw verbonden is met die van de representativiteit en dat beide kwesties daarom in samenhang met elkaar zouden moeten worden behandeld in het kader van een brede discussie waarbij alle relevante actoren, de Europese instellingen en de maatschappelijke organisaties betrokken zijn.

4.1

Omdat het EESC zich ervan bewust is dat het het maatschappelijk middenveld in al zijn schakeringen niet volledig kan vertegenwoordigen, heeft het initiatieven ondernomen en hervormingen doorgevoerd om te waarborgen dat het maatschappelijk middenveld toch zo breed mogelijk vertegenwoordigd zal zijn.

4.2

Het EESC betrekt op verschillende wijze en in toenemende mate Europese maatschappelijke organisaties en netwerken die nog niet direct bij het Comité vertegenwoordigd zijn, bij zijn werkzaamheden, zonder hierbij evenwel expliciete representativiteitscriteria te hanteren.

4.2.1

Elk van de drie groepen  (14) van het EESC heeft onder meer vaste samenwerkingsverbanden met een aantal Europese organisaties waarvan het de belangen behartigt. In principe hebben de leden van het EESC een directe of indirecte band met deze organisaties, hoewel dit niet absoluut noodzakelijk is.

4.2.2

Bij de werkzaamheden van de gespecialiseerde afdelingen  (15) worden vaak Europese organisaties betrokken die een belangrijke inbreng kunnen hebben bij het opstellen van adviezen. Ze worden op de hoogte gehouden van de lopende werkzaamheden, formuleren commentaar en kunnen deskundigen afvaardigen en deelnemen aan hoorzittingen en conferenties.

4.2.3

Het EESC houdt speciale bijeenkomsten (conferenties, seminars, hoorzittingen enz.) over transversale thema's als de Lissabonstrategie en duurzame ontwikkeling; ook de bijeenkomsten voor de follow-up van de werkzaamheden van de Europese Conventie mogen niet worden vergeten (16).

4.2.3.1

De selectie van de deelnemers die het georganiseerde maatschappelijk middenveld vertegenwoordigen gebeurt pragmatisch, op basis van voorstellen van de groepen, de leden van het EESC, de afdelingen of het secretariaat. Deelneming staat in principe ook open voor vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties als deze op eigen initiatief laten weten geïnteresseerd te zijn.

4.3

Een nieuw stadium van samenwerking is ingeluid met de oprichting van een verbindingsgroep tussen het EESC en de vertegenwoordigers van de belangrijkste sectoren van het Europese maatschappelijk middenveld. Hierin zetelen momenteel — naast de tien vertegenwoordigers van het EESC (de voorzitter van het Comité, de voorzitters van de drie groepen en de voorzitters van de zes gespecialiseerde afdelingen) — veertien vertegenwoordigers van de voornaamste organisaties en netwerken die actief zijn in de sectoren die in de verbindingsgroep zijn vertegenwoordigd. In sommige gevallen, maar niet altijd, zijn dit organisaties die al een vast samenwerkingsverband hebben met het Comité.

4.3.1

Deze verbindingsgroep moet zorg dragen voor enerzijds een gecoördineerde aanpak van het EESC tegenover de Europese maatschappelijke organisaties en netwerken en anderzijds de follow-up van de gezamenlijk overeengekomen initiatieven.

4.4

Uit deze schets blijkt hoe het EESC tot nu toe heeft gekozen voor een pragmatische aanpak die in het algemeen wordt gekenmerkt door de open en niet-exclusieve wijze waarop stapsgewijs betrekkingen met het Europese georganiseerde middenveld worden opgebouwd. Bij het aangaan van vaste samenwerkingsverbanden of bij het sectoraal overleg met de afdelingen wordt er niettemin doelgerichter te werk gegaan.

4.5

In dit verband zij verwezen naar het op 10 februari 2004 uitgebrachte eindverslag van de ad-hocgroep „Gestructureerde samenwerking met de Europese maatschappelijke organisaties en netwerken”, waarin wordt gesteld dat „er geen twijfel over mogelijk is dat het vraagstuk van de representativiteit veel aandacht verdient” maar dat „dit vraagstuk geen belemmering hoeft te zijn om verder te gaan” en waarin de conclusie wordt getrokken dat „op dit gebied wijsheid voorzichtigheid zeker niet uitsluit, maar er wel open en pragmatisch moet worden gehandeld”.

5.1

Het moge duidelijk zijn dat de criteria die het EESC heeft opgesteld in zijn advies inzake het Witboek over Europese governance, niet allemaal even exact zijn geformuleerd. Daarom lijkt het nodig om de betekenis en reikwijdte ervan nauwkeuriger te omschrijven, zodat ze als concrete maatstaven gebruikt en praktisch toegepast kunnen worden.

5.2

In verband hiermee hecht het EESC eraan dat er een duidelijke, uniforme en overzichtelijke procedure komt ter beoordeling van de representativiteit van Europese maatschappelijke organisaties, waarbij al te gecompliceerde en controversiële kwesties uit de weg worden gegaan.

5.3

De procedure dient het mogelijk te maken criteria onder de loep te nemen die zijn toegesneden op de bestaande structuur en wijze van opereren van de Europese organisaties. Ook zal de procedure afgestemd moeten zijn op de eigen rol die de organisaties in het beoordelingsproces spelen. Het EESC is zeker niet van plan om te tornen aan de autonomie van deze organisaties.

5.4

Daarom zal de procedure dienen te stoelen op de volgende beginselen:

5.5

Voorgesteld wordt om de procedure te laten bestaan uit drie dimensies voor het beoordelen van de representativiteit, te weten:

5.5.1

De twee eerste dimensies zijn helder en hebben betrekking op de eigen structuur van de afzonderlijke organisaties. Ze bieden goede mogelijkheden voor een verhoudingsgewijs objectieve beoordeling van de representativiteit, waarbij tevens rekening wordt gehouden met de dynamiek van het maatschappelijk middenveld. De derde dimensie is complexer.

5.6

Naar de mening van het EESC leidt de voorgestelde procedure niet tot een extra belasting of bijzondere werkdruk voor de organisaties, maar worden hiermee t.a.v. hun structuur en wijze van functioneren wel eisen gesteld aan de transparantie. Transparantie is een democratisch basisprincipe en dient een algemeen belang, omdat hierdoor de verschillende maatschappelijke belangengroeperingen en individuele burgers en ook overheidsorganen de kans wordt geboden inzicht te krijgen in de structuur en activiteiten van organisaties en daarop een eigen beoordeling te baseren.

5.7

De beginselen en criteria voor het beoordelen van de representativiteit waarop deze procedure is gebaseerd, zouden het ook voor het EESC mogelijk moeten maken een eigen beoordeling te maken van de representativiteit van de Europese organisaties. Om een en ander te kunnen operationaliseren, zal het Comité een speciaal evaluatie-instrument moeten ontwikkelen, in eerste instantie in samenwerking met de verbindingsgroep.

6.1

Het EESC is van mening dat er een direct en nauw verband bestaat tussen de criteria die het heeft voorgesteld, en de statuten van de Europese maatschappelijke organisaties.

6.2

In principe zouden alle organisaties die, de jure of de facto, actief zijn op Europees niveau, moeten beschikken over statutaire bepalingen (17).

6.3

In de lijn van de reeds door het EESC opgestelde criteria (18) en met het oog op de volledige operationalisering hiervan, dienen de statuten van Europese organisaties de volgende bepalingen en elementen te bevatten:

6.4

Zolang er geen Europese wetgeving dienaangaande is, stelt elke organisatie zelfstandig haar statuten op binnen het kader van de hiervoor geldende nationale wet- en regelving (19).

6.4.1

In dit verband zij vermeld dat de Europese Commissie reeds in 1991 (20) wetsvoorstellen heeft gedaan om de oprichting van „Europese verenigingen” mogelijk te maken. De bedoeling was een overkoepelende organisatievorm voor verenigingen met leden in verschillende lidstaten in het leven te roepen, naar het voorbeeld van de huidige organisatievormen voor vennootschappen en coöperaties. De inhoudelijke bepalingen in deze voorstellen komen overeen met datgene wat hierboven t.a.v. de inhoud van de statuten is voorgesteld.

6.4.2

Genoemde voorstellen, waarover het EESC zich in zijn advies positief heeft uitgelaten (21), zijn indertijd gestrand op het verzet van een aantal lidstaten en inmiddels al weer ingetrokken door de Commissie. Niettemin blijft het Comité ervan overtuigd dat dergelijke statuten een essentieel instrument zijn ter verankering van het recht van vereniging, dat immers een van de fundamentele vrijheden uit het Handvest van grondrechten van de Europese Unie is en een manifestatie van Europees burgerschap. Het Comité is o.a. van mening dat in artikel I-47 van het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa geformuleerde beginselen zouden moeten dienen als aanzet om deze kwestie opnieuw op de agenda te zetten.

6.4.3

Bijgevolg wil het EESC nogmaals pleiten voor een Europees statuut van transnationale verenigingen naar het voorbeeld van de statuten van de Europese politieke partijen, die in november 2003 van kracht zijn geworden (22). Dit pleidooi vloeit ook logisch voort uit de voorstellen die in onderhavig advies zijn geformuleerd.

6.5

Overigens dient als uitgangspunt te worden gehanteerd dat het de ledenorganisaties zijn die er, via de geëigende mechanismen en procedures en binnen het kader van hun interne democratische besluitvormingsregels, op toezicht dat hun statutaire bepalingen worden nageleefd.

6.6

Om een effectieve transparantie bij het functioneren van Europese maatschappelijke organisaties te waarborgen, dienen deze statutaire bepalingen, het financieel verslag en het jaarlijkse activiteitenverslag, alsmede alle gegevens over de financiële verplichtingen van de ledenorganisaties, openbaar te worden gemaakt, zo mogelijk ook via publicatie op de internetsites van de betrokken organisaties.

7.1

Een van de door het ESSC voorgestelde criteria houdt in dat een Europese organisatie moet bestaan uit ledenorganisaties in het overgrote deel van de lidstaten, die daar als representatief voor de door hen behartigde belangen te boek staan.

7.2

Met het oog op een concrete toepassing van dit criterium pleit het EESC ervoor dat een Europese organisatie in meer dan de helft van de EU-lidstaten vertegenwoordigd dient te zijn om als representatief te kunnen worden aangemerkt. Aan deze eis zou niet mogen worden getornd, ook al heeft de recente uitbreiding van de EU de zaken er ingewikkelder op gemaakt.

7.3

Om een beeld te kunnen krijgen van dit draagvlak zou elke organisatie in ieder geval de lijst met organisaties die er deel van uitmaken, openbaar moeten maken, of het nu gaat om niet aan instructies van derden onderworpen organisaties (rechtspersonen), die het maatschappelijk middenveld in de lidstaten vertegenwoordigen, of om Europese netwerken van dergelijke organisaties.

7.4

Beoordeling van de status van een Europese organisatie of van nationale organisaties die er deel van uitmaken — om te kunnen concluderen welke als erkend mogen worden beschouwd en als representatief kunnen worden aangemerkt — is een lastige kwestie. De volgende punten zouden hierbij moeten worden meegewogen.

7.5

Er mag van worden uitgegaan dat het lidmaatschap van een nationale of transnationale organisatie van een Europese organisatie niet alleen in overeenstemming is met de lidmaatschapscriteria van de betrokken Europese organisatie, maar ook met de criteria die in de statuten van de ledenorganisatie zelf staan geformuleerd.

7.6

Daarom dienen nationale ledenorganisaties, evenzeer als de Europese organisatie waarvan ze deel uitmaken, op transparante wijze inzage te geven in hun statuten en hun activiteitenverslag, omdat hieruit blijkt hoe de organisatie is opgezet en hoe ze functioneert. Het zou ook goed zijn om te kunnen weten hoeveel individuele leden direct of indirect zijn aangesloten bij een organisatie.

8.1

De hierboven genoemde criteria zijn dusdanig dat ze redelijk eenvoudig objectief kunnen worden toegepast. Daarentegen is toepassing van kwalitatieve criteria een hachelijker zaak. Tot op zekere hoogte bieden hier de statuten van een organisatie houvast, met name de daarin vervatte doelstellingen en werkmethoden alsmede het geografische draagvlak. Maar het kan zijn dat dit niet voldoende is voor het beoordelen van de representativiteit van een organisatie. In ieder geval kunnen de kwalitatieve criteria worden gebruikt om te bekijken in hoeverre de betrokken organisatie in staat is te participeren.

8.2

In dit verband is het goed er nogmaals op te wijzen dat er in dit advies niet wordt ingegaan op organisaties met een bepaalde expertise die vereist is om deel te nemen aan een open raadplegingsprocedure (zie hierboven), maar dat het hier gaat om organisaties die worden uitgenodigd om effectief en formeel te participeren in de formulering van het beleid. Dit vraagt om een diepgaande analyse.

8.3

Kwalitatieve criteria hebben dus te maken met de ervaring van een organisatie en haar vermogen om de belangen van de burgers te bepleiten bij de Europese instellingen, alsmede met haar geloofwaardigheid en reputatie bij deze instellingen en ook bij de andere geledingen van het maatschappelijk middenveld.

8.4

Daarom dient er bij de beoordeling van het vermogen van een Europese organisatie om te participeren, en indirect dus ook van haar kwalitatieve representativiteit, te worden gekeken in hoeverre de betrokken organisatie o.g.v. de door haar verrichte activiteiten kan aantonen dat ze betrokken is geweest bij het raadplegingsproces van de Europese instellingen.

8.5

In dit verband is het van wezenlijk belang dat de betrokken Europese organisaties hun activiteitenverslagen en alle andere relevante gegevens op transparante wijze overleggen. Er zou ook gebruik gemaakt kunnen worden van „prestatie-indicatoren”, zoals dat met name op universiteiten en onderzoeksinstituten gangbaar is. Deze indicatoren zouden kunnen worden opgesteld in overleg met de Europese maatschappelijke organisaties.

8.6

In ieder geval zal het EESC op dit vlak op transparante, pragmatische en objectieve wijze te werk gaan in het kader van een open en dynamisch proces.

in de vorm van een aan de ontwikkeling en toekomst van de EU en haar beleid gewijde dialoog tussen de Europese organisaties die het maatschappelijk middenveld vertegenwoordigen;

in de vorm van een gestructureerde en regelmatige dialoog tussen al deze organisaties en de EU, en

in de vorm van een doorlopende sectorale dialoog tussen de maatschappelijke organisaties en hun woordvoerders binnen de wetgevende en uitvoerende instanties.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/48

1.1

Op 13 mei 2005 heeft EU-commissaris Kovács het EESC verzocht om een verkennend advies op te stellen over een gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de Vpb. Die grondslag zou volgens hem een eind maken aan veel van de problemen waar bedrijven mee kampen die in meer dan één lidstaat opereren. Het voorstel kan op brede steun van het bedrijfsleven en tal van regeringen rekenen.

1.2

Sinds 2001 heeft de Commissie diverse mededelingen en rapporten (waaronder een lijvig rapport in oktober 2001) over de Vpb gepubliceerd.

1.2.1

Na een „non-paper” in juli 2004 over een gemeenschappelijke grondslag en een discussie in de Raad van ministers is een speciale groep samengesteld met deskundigen uit de lidstaten. Het is de bedoeling dat deze groep in 2007 alle praktische aspecten van de opzet van deze gemeenschappelijke grondslag nauwgezet in kaart heeft gebracht. De discussies en ook dit advies hebben alleen betrekking op de heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting en dus niet op de tarieven. Ook de zogenoemde home-state taxation komt niet aan de orde. Dat is een eventueel tijdelijk project, terwijl het bij de gemeenschappelijke heffingsgrondslag om een overkoepelend project gaat.

1.3

In de discussies gaat het niet alleen over de invoering van een gemeenschappelijke heffingsgrondslag, maar wordt ook benadrukt dat het een geconsolideerde grondslag moet zijn. Dit is met name van belang voor bedrijven die in meerdere lidstaten actief zijn. De gemeenschappelijke heffingsgrondslag werkt het best als de bedrijven in kwestie er de winst van het hele concern mee kunnen berekenen, zodat er van geconsolideerde jaarrekeningen sprake is. Een en ander schept ook de behoefte aan systemen voor de verdeling van de winst over de verschillende bedrijfsonderdelen.

1.4

De discussies gaan uitsluitend over de vennootschapsbelasting en niet over andere vormen van bedrijfsbelasting. Er zijn allerlei bedrijfsvormen, zoals ideële organisaties en stichtingen, die verschillen per lidstaat. Als er een gemeenschappelijke heffingsgrondslag komt voor naamloze vennootschappen, dan krijgen deze bedrijven en activiteiten te maken met een andere winstbelasting dan de overige bedrijfsvormen. In dat geval kunnen lidstaten gedwongen zijn om de winstbelasting voor deze andere bedrijfsvormen en activiteiten te corrigeren. In de hierboven genoemde werkgroep met vertegenwoordigers van de Commissie en de lidstaten en ook in dit advies wordt op dit aspect niet ingegaan.

2.1

In diverse adviezen heeft het EESC aandacht besteed aan de problemen die de per lidstaat verschillende heffingsgrondslagen voor de vennootschapsbelasting met zich meebrengen. Er moet een fiscaal klimaat komen dat vrije, eerlijke concurrentie bevordert en grensoverschrijdende ondernemingsactiviteiten stimuleert zonder dat de nationale belastinggrondslagen worden aangetast. (1) Het EESC vindt verder dat eerst voor een gemeenschappelijke heffingsgrondslag moet worden gezorgd; pas daarna kunnen de tarieven aan de orde komen. (2)

2.2

Een gemeenschappelijke grondslag voor de vennootschapsbelasting zou het mogelijk kunnen maken om de belemmeringen voor grensoverschrijdende activiteiten van bedrijven in de EU te reduceren of zelfs helemaal uit de weg te ruimen. Voorbeelden van problemen die spelen zijn:

2.2.1

Hoewel de vennootschapsbelasting van wezenlijk belang is voor het scheppen van een gunstig klimaat, kunnen ook allerlei andere factoren doorslaggevend zijn voor de grensoverschrijdende handel en voor de vestiging van een productie-eenheid. (3)

2.3

Verder heeft het EESC erop gewezen dat de verschillende heffingsgrondslagen niet het enige probleem zijn. Er zijn ook allerlei verschillende regels voor praktische zaken als de manier waarop belastingen betaald moeten worden, hoe de verslaglegging moet gebeuren of hoe geschillen beslecht moeten worden. (4)

2.3.1

Misschien is het grootste praktische voordeel van een gemeenschappelijke heffingsgrondslag wel dat bedrijven dan slechts één stel regels hoeven te kennen en toe te passen. In plaats van aparte boekhoudingen voor alle verschillende bedrijfsonderdelen kan gewerkt worden met één centrale boekhouding. Naast eerlijkere concurrentievoorwaarden kan een gemeenschappelijke heffingsgrondslag verder ook leiden tot meer efficiency, niet alleen bij bedrijven maar ook bij de belastingautoriteiten. (5)

2.4

Het EESC heeft er daarnaast voor gepleit dat in de discussie over een gemeenschappelijke heffingsgrondslag ook de problemen van grensoverschrijdende activiteiten aan de orde komen. Zo'n gemeenschappelijke grondslag moet niet alleen ten goede komen aan bedrijven die in meerdere lidstaten opereren, maar ook aan bedrijven die in slechts één lidstaat actief zijn. Het streven naar eerlijke concurrentievoorwaarden voor in diverse lidstaten opererende bedrijven mag geen nieuwe verschillen in de hand werken tussen deze bedrijven en bedrijven die in slechts één lidstaat actief zijn.

2.4.1

Een en ander is ook ingegeven door de wens om verbeteringen aan te brengen in de situatie van kleine bedrijven, die bijna allemaal uitsluitend in hun thuisland actief zijn. Ook in dit verband zijn de pogingen om tot een eenvoudige, duidelijke belastingwetgeving te komen van groot belang. (6)

2.5

Al eerder heeft het EESC erop gewezen dat een gemeenschappelijke heffingsgrondslag geen vrijwillige aangelegenheid kan zijn waarbij men de keus heeft tussen de oude nationale regeling en een speciale regeling voor bedrijven die in meerdere landen actief zijn. Als er een gemeenschappelijke heffingsgrondslag komt, dan dient die te gelden voor alle bedrijven. (7)

2.6

Van meet af aan is het EESC ervoor geweest om de regels voor een gemeenschappelijke heffingsgrondslag zoveel mogelijk af te stemmen op de internationale boekhoudingsregels. Het is zich daarbij van bewust dat deze regels (IFRS) slechts als uitgangspunt kunnen dienen voor een regeling inzake een gemeenschappelijke heffingsgrondslag.

2.7

Het onvermogen van Raad en Parlement om tot een besluit te komen heeft helaas tot gevolg dat het uiteindelijk steeds het Hof van Justitie is dat de knopen moet doorhakken. Zo lang er verschillen blijven bestaan tussen de belastingstelsels zijn er nu eenmaal van tijd tot tijd juridische besluiten nodig. Op deze manier veranderen echter meer en meer onderdelen van de nationale belastingstelsels onder invloed van de jurisprudentie van het Hof, terwijl er van enig politiek besluit geen sprake is. (8)  (9) Een duidelijke illustratie van deze stand van zaken is de Marks and Spencer-zaak, die onlangs door het Hof behandeld is.

2.8

Volgens het EESC dient de vennootschapsbelasting in een breder politiek perspectief te worden bezien: belastingneutraliteit moet niet alleen betrekking hebben op vennootschapsbelasting, maar ook op de twee productiefactoren arbeid en kapitaal. Dit principiële standpunt hangt echter vooral samen met de belastingtarieven die gekozen worden. (10)

2.9

Integratie gaat hand in hand met meer concurrentie. Dit kan tot meer efficiëntie en welvaart leiden. Maar het betekent ook dat degenen die de toenemende concurrentie niet aankunnen niet in staat zijn om hun tegenvallende productiviteit met een lagere vennootschapsbelasting te compenseren. Wil de integratie positieve effecten kunnen opleveren, dan moeten de onderdelen van de Vpb die de concurrentie kunnen scheeftrekken worden geëlimineerd. (11)

2.10

Met een gemeenschappelijk en hopelijk verplicht toe te passen heffingsgrondslag kunnen overheden de belastingafdrachten beter controleren; zij hoeven dan slechts één Europees systeem te gebruiken, wat ook het onderlinge overleg ten goede komt. Op die manier kan bovendien belastingontduiking beter worden aangepakt. Niet-bindende gemeenschappelijke heffingsgrondslagen, waarbij men er ook voor kan kiezen om vast te houden aan de oude nationale heffingsgrondslag die geldt voor binnenlandse bedrijven, zou er bovendien toe leiden dat in plaats van bedrijven de lidstaten worden opgezadeld met diverse belastingsstelsels.

3.1

De omvang van de Vpb-ontvangsten verschilt per land, voornamelijk als gevolg van uiteenlopende tarieven (van 12,5 % tot 40 %). Maar omdat ook de heffingsgrondslag varieert, is niet duidelijk in hoeverre de uiteenlopende tarieven nu precies verantwoordelijk zijn voor de verschillen in deze ontvangsten. (12)

3.2

De Commissie heeft informatie verzameld over de zogenoemde „impliciete belastingen” („implicit tax rate”), het aandeel van de bedrijfswinst dat feitelijk aan de fiscus wordt afgedragen. Meestal worden alleen vergelijkingen op basis van de belastingtarieven gemaakt, wat misleidend kan zijn. Als er veel aftrekmogelijkheden zijn kan een hoog tarief bijvoorbeeld relatief weinig belastinginkomsten opleveren. Ook de effectiviteit van de inning en de controles die worden uitgevoerd kunnen doorwerken in de uiteindelijke inkomsten. En verder is ook de opzet van het belastingstelsel — efficiënt of bureaucratisch? — bepalend voor de bedragen die bedrijven aan de fiscus moeten afdragen. (13)

3.3

In 1990 stelde de OESO vast dat 60 procent van de internationale handel binnen concerns plaatsvindt. De verschillen tussen belastingstelsel levert problemen op voor deze concerns.

3.4

Het is lastig om in te schatten wat de economische gevolgen zullen zijn van een gemeenschappelijke heffingsgrondslag voor de Vpb. In een recent onderzoek worden de opbrengsten hiervan op 0,2 à 0,3 % van het BNP geschat. Daarbij is alleen naar een gemeenschappelijke heffingsgrondslag gekeken en niet naar consolidering of administratieve besparingen. Men moet ook bedenken dat de inkomsten uit vennootschapsbelasting tezamen niet meer dan zo'n 3 procent van het BBP uitmaken. (14)

3.5

Grote ondernemingen nemen het leeuwendeel van de grensoverschrijdende activiteiten voor hun rekening. De verschillen op het gebied van de vennootschapsbelasting zijn voor hen dan ook een probleem. In meerdere landen actieve bedrijven hebben inmiddels echter de nodige expertise vergaard en weten hoe ze de extra kosten moeten dekken. Maar de grootste slachtoffers van de verschillen tussen de belastingstelsels zijn waarschijnlijk kleine en middelgrote bedrijven die na rijp beraad hebben besloten af te zien van activiteiten in andere landen. Gemeenschappelijke regels zouden de drempel voor dergelijke activiteiten aanzienlijk kunnen verlagen. Er is hier nog een groot potentieel voor meer integratie en concurrentie, wat een van de grootste voordelen van gemeenschappelijke regels voor de berekening van de vennootschapsbelasting zou kunnen zijn.

4.1

Tot dusverre zijn er slechts drie richtlijnen vastgesteld die betrekking hebben op de vennootschapsbelasting. Krachtens de moeder/dochterrichtlijn (90/435) worden dividenden die een vennootschap gevestigd in de ene EU-lidstaat uitkeert aan haar moedervennootschap gevestigd in een andere lidstaat, in deze andere lidstaat vrijgesteld. Deze vrijstelling kan echter worden vervangen door de regel dat de in het land van de dochteronderneming betaalde belasting in mindering wordt gebracht op de in het land van de moedervennootschap te betalen belasting.

4.2

De fusierichtlijn regelt de belasting die wordt geheven na de herstructurering van bedrijven. Hoewel er geen civielrechtelijke wetgeving bestaat voor grensoverschrijdende fusies en bedrijfssplitsingen, worden deze evenmin geregeld in de richtlijn, die vooral van toepassing is op de verkoop van activiteiten.

4.3

De derde — onlangs vastgestelde — Richtlijn (2003/49) bevat een gemeenschappelijke belastingregeling inzake uitkeringen van interest en royalty's tussen verbonden ondernemingen van verschillende lidstaten. Krachtens de Richtlijn wordt de bronbelasting afgeschaft voor dergelijke uitkeringen.

4.4

Volgens de in 1997 van kracht geworden gedragscode op het gebied van de vennootschapsbelasting mogen de lidstaten geen investeerders proberen aan te trekken via schadelijke belastingmaatregelen. Zij mogen ook geen nieuwe schadelijke belastingen invoeren en dienen hun bestaande wetgeving op dit punt te herzien. De code is aangevuld met een lijst van 66 belastingmaatregelen die als schadelijk worden beschouwd. Deze worden momenteel afgeschaft.

5.1

Wat de berekening van de heffingsgrondslag betreft hebben de grootste verschillen tussen de lidstaten betrekking op de aftrekmogelijkheden. Dit is dan ook een belangrijk onderwerp van discussie tussen de lidstaten. Het EESC wenst er in dit verband op te wijzen dat een bredere grondslag wellicht tot herzienng van de tarieven noopt.

Helaas moet de discussie bij de basis beginnen. Uitgaven kunnen momenteel verschillend worden behandeld: ze kunnen als gewone uitgaven worden geboekt en dus worden meegewogen bij de berekening van de heffingsgrondslag, of ze kunnen van de winst worden afgetrokken omdat de grondslag reeds vaststaat. Voordat belastingdeskundigen tot gemeenschappelijke voorstellen komen moeten zij nog veel werk verrichten.

5.2

Het belastingstelsel moet concurrerend zijn, zodat er een gunstig klimaat voor investeringen in de EU ontstaat. Het mag bedrijven in het algemeen echter niet beïnvloeden bij hun keuze voor een bepaald type investering of voor de lidstaat waarin deze wordt gerealiseerd. Alles dient te draaien om winstgevendheid en niet om de manier waarop financiële middelen voor investeringen kunnen worden gevonden. Uiteraard moeten milieuvriendelijke investeringen of investeringen in achterop geraakte regio's gestimuleerd kunnen worden, maar dit kan het best gebeuren met andere middelen dan de Vpb.

5.2.1

Tegelijkertijd moet een en ander duidelijk worden afgebakend van de inkomstenbelasting. Dividend valt onder de inkomstenbelasting en moet buiten de discussie over de vennootschapsbelasting zelf worden gehouden. Bovendien is dit niet iets waardoor concerns bij het kiezen van een vestigingsplaats worden beïnvloed.

5.3

Zelfs als overeenstemming over een gemeenschappelijke heffingsgrondslag wordt bereikt, dan moet deze wel verschillende regels bevatten voor bepaalde sectoren. Er kunnen bijvoorbeeld speciale regels nodig zijn voor reserves in bepaalde sectoren, zoals het bankwezen en de financiële sector, en daar dan weer met name de levensverzekeringsbranche, waar reserves vaak een belangrijke rol spelen. Een ander voorbeeld is de bosbouw, waar inkomsten in extreme gevallen wel honderd jaar op zich kunnen laten wachten.

5.4

Een ander aspect is de vraag of de financiering van een bedrijf vooral een kwestie van leningen of van eigen kapitaal is. Is de kredietrente aftrekbaar, dan wordt slechts een klein gedeelte van de inkomsten belast, namelijk de winst die met de weinige aandelen wordt behaald. Heeft het bedrijf niets geleend en alles met zijn eigen aandelen gefinancierd, dan wordt alles als winst belast. Zoveel mogelijk moet worden vermeden dat de keuze van het financieringsmodel door de vennootschapsbelasting wordt beïnvloed.

5.5

Weet men eenmaal welke bedragen aftrekbaar zijn, dan dient nog besloten te worden wanneer en hoe dit moet gebeuren. Hier ligt het grootste verschil tussen de lidstaten: in sommige worden alle soorten investeringen afzonderlijk afgeschreven, in andere worden de investeringen gezamenlijk behandeld. Dit laatste systeem is het gemakkelijkst voor bedrijven, omdat ze dan niet voor alle machines of apparaten aparte berekeningen hoeven te maken.

5.6

Om een geconsolideerde heffingsgrondslag, waarmee dus de winst voor een heel concern wordt berekend, te kunnen invoeren, moet omschreven worden wat precies onder een concern wordt verstaan. Als alternatief daarbij kan worden gekeken naar het eigendomspercentage van elk bedrijfsonderdeel of worden nagegaan of de activiteiten van elk onderdeel wel verband houden met die van het moederbedrijf. Er zou moeten worden gekozen voor een combinatie van deze criteria. Het is namelijk zinloos om een geconsolideerde heffingsgrondslag in het leven te roepen voor bedrijven die wel dezelfde eigenaar(s) hebben, maar in verschillende sectoren opereren.

5.7

Bestaat er eenmaal overeenstemming over de heffingsgrondslag, dan is er nog het consolideringsprobleem: hoe moet de winst van in meerdere landen actieve bedrijven over deze landen worden verdeeld? Een gemeenschappelijke heffingsgrondslag is niet genoeg om te voorkomen dat het belastingstelsel wordt gebruikt om met winsten te schuiven; er moet ook een eenvoudig, logisch systeem komen voor de verdeling van de bedrijfswinst over de lidstaten (en dus over landen met verschillende belastingtarieven). Worden de door de verschillende bedrijfsonderdelen in verschillende landen behaalde winsten op deze manier samengevoegd, dan moeten ook de belastingautoriteiten nauwer gaan samenwerken.

5.7.1

In dit verband werkt Canada met een interessant systeem (de ene helft van de winst wordt verdeeld naar rato van het aantal arbeidskrachten, de andere helft naar rato van het aandeel in de verkoop).

5.8

Voor een in de praktijk eenvoudige verdeling van de winst moeten — naast de berekening van de heffingsgrondslag — meer regels worden gelijkgetrokken. Berekeningen dienen bijvoorbeeld halfjaarlijks te worden gemaakt, en belastingen moeten in alle landen gelijktijdig worden betaald. Verder zouden overschrijvingen gestandaardiseerd moeten worden en langs elektronische weg moeten geschieden.

5.9

Een van de voornaamste consequenties van een gemeenschappelijke heffingsgrondslag is dat het systeem transparant wordt. Momenteel zijn alleen belastingtarieven transparant voor de leek. Als men de zuivere Vpb-cijfers vergelijkt met het BBP-aandeel van de Vpb, blijkt wel hoe misleidend dit kan zijn. Duitsland kent de laagste Vpb-ontvangsten als aandeel van het BBP, namelijk 0,8 % tegen een tarief van 39,5 % (cijfers uit 2003), wat waarschijnlijk mede komt door problemen met de definitie van het begrip „heffingsgrondslag”. De „nieuwe” lidstaten ontvangen aan Vpb gemiddeld 2,7 % van het BBP tegen tarieven die uiteenlopen van 15 tot 35 %. De meeste „oude” lidstaten ontvangen ongeveer 3 % tegen tarieven van tussen de 12,5 en 38 % (15). Deze onverwachte en sterk uiteenlopende verschillen moeten zichtbaar worden, niet alleen voor bedrijven, maar ook — uit democratisch oogpunt — voor de kiezer.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/53

1.1

Voor het bedrijfsleven is minder energie gebruiken, dus het streven naar energie-efficiëntie, inmiddels een noodzaak. Daarom volstaan vrijwillige overeenkomsten meestal om de problemen die de stijgende energieprijzen met zich meebrengen het hoofd te bieden.

1.2

De EU zou in dit verband een zeer nuttige rol kunnen spelen door goede praktijkvoorbeelden en gegevens over innovatieve ontwikkelingen te systematiseren. Het DG Energie van de Commissie zou de spil kunnen worden in de informatieverstrekking over energie-efficiëntie.

1.3

Voorlichtingscampagnes kunnen nuttig zijn om het bewustzijn van het publiek te vergroten. Om zoveel mogelijk effect te hebben, zouden ze direct op de eindgebruikers (consumenten) en de betrokken beroepsgroepen moeten worden gericht. Hier is dus een taak weggelegd voor de nationale en lokale overheden.

1.4

Regelgeving moet niet de overhand krijgen, maar veeleer een uitzondering blijven, aangezien er al heel wat rechtsinstrumenten bestaan, waarvan de toepassing bovendien nog moet worden geëvalueerd.

1.5

Energie-efficiëntie is geen loze kreet, luxe of leuk speeltje. Met een wereldwijd alsmaar toenemende vraag naar energie — vooral vanwege de snelle ontwikkeling van opkomende economieën als China, India en Brazilië — hebben de Europese burgers, het Europese bedrijfsleven en de EU-lidstaten belang bij energie-efficiëntie. Het Internationaal Energieagentschap verwacht dat de wereldwijde energievraag tussen nu en 2030 met 60 % zal toenemen en dat de EU, die voor haar energievoorziening voor 80 % afhankelijk is van fossiele brandstoffen, in de loop van dezelfde periode haar energie-invoer van 50 naar 70 % zal zien stijgen. Nu is het zo dat de EU op de mondiale energiemarkt niet optreedt als één speler ten opzichte van de energieproducerende landen en de andere landen die veel energie afnemen. Daarom pleitte Tony Blair als EU-voorzitter tijdens de informele top van Hampton Court in oktober vorig jaar voor een gemeenschappelijk Europees energiebeleid.

1.6

Er mag niet voorbijgegaan worden aan het feit dat de explosieve toename van de energievraag en de stijgende energieprijzen de economische groei in de EU sterk kunnen afremmen en aanleiding kunnen vormen om bepaalde industriële activiteiten waarvoor zeer veel energie nodig is naar derde landen te verplaatsen. Bijgevolg kunnen de stijgende energievraag en -prijzen nadelige gevolgen hebben voor de sociale situatie in de lidstaten, waarvan de sociale stelsels reeds onder grote druk staan door de vergrijzing en de afnemende bevolkingsgroei. In dit licht zijn energiebesparende maatregelen uiterst zinvol, omdat die per saldo een kostenbesparing opleveren en dus de concurrentiepositie van het Europese bedrijfsleven versterken.

1.7

Evenzo kan de wedijver om energiebronnen ernstige politieke spanningen veroorzaken en zelfs een gevaar gaan vormen voor de vrede in bepaalde delen van de wereld. Onder invloed van het internationale terrorisme kan deze dreiging gemakkelijk groter worden.

1.8

Een rationeel, efficiënt en spaarzaam gebruik van energiebronnen is kortom van vitaal belang voor de toekomstige generaties en voor het evenwicht op onze planeet.

1.9

Het EESC is van mening dat in het groenboek „Meer doen met minder” relevante vragen gesteld en realistische maatregelen geformuleerd worden. Het staat vierkant achter het streven om het energieverbruik uiteindelijk met 20 % te verminderen. Het vindt niet alleen dat de doelstelling om dat verbruik jaarlijks met 1 % te verminderen zeer snel moet worden gerealiseerd, maar ook dat als volgende stap een effectieve vermindering met 2 % een doelstelling moet worden.

1.10

Het EESC twijfelt er niet aan dat vrijwillige overeenkomsten met belangrijke economische sectoren doeltreffend zijn. Indien mogelijk moet dan ook aan dit soort overeenkomsten en niet aan regelgeving de voorkeur worden gegeven.

Aangezien het vervoer en de bouw de twee sectoren zijn met het hoogste energiegebruik, dienen daar de meest ingrijpende maatregelen te worden genomen en moet innovatie zich op die sectoren richten.

De toenemende stroom van goed werkende innovaties op het gebied van energie-efficiëntie beantwoordt aan een behoefte van zowel consument als bedrijfsleven. De EU en de lidstaten moeten op elkaar afgestemde beleidsmaatregelen gaan ontwikkelen ter bevordering van energie-efficiëntie, uitwisseling van goede praktijkvoorbeelden en verspreiding van de beste technologieën. Op dezelfde wijze moeten zij voorlichtingscampagnes gaan voeren om huishoudens en consumenten aan te sporen zuiniger met energie om te springen.

—

de aandacht vestigen op energie-efficiëntie;

—

voorstellen formuleren voor maatregelen en gemeenschappelijke activiteiten in het kader van het Verdrag van Kyoto;

—

duidelijkheid scheppen over de respectieve taken van de EU en de lidstaten op dit terrein;

—

de mogelijke verbeteringen op het vlak van energie-efficiëntie daadwerkelijk realiseren: gestreefd werd naar een cumulatieve vermindering van de energie-intensiteit met 1 % per jaar, en dat streefcijfer zou waarschijnlijk kunnen worden overschreden;

—

het gebruik van nieuwe technologieën vergroten.

—

duurzame ontwikkeling;

—

economische groei;

—

politieke onafhankelijkheid.

3.1

De Commissie heeft op 22 juni 2005 een groenboek over energie-efficiëntie gepubliceerd met als titel „Meer doen met minder”. Die publicatie kwam na de start van parlementaire discussies over het voorstel voor een richtlijn betreffende energie-efficiëntie bij het eindgebruik en energiediensten, en nadat het EESC was gevraagd om een verkennend advies over energie-efficiëntie op te stellen. Die volgorde lijkt onlogisch, aangezien groenboeken in het algemeen eerder worden uitgebracht dan wetgevingsvoorstellen, maar het groenboek over energie-efficiëntie bestrijkt een veel ruimer terrein dan het richtlijnvoorstel. Dit verkennend advies kan worden gezien als een bijdrage van het EESC aan de raadpleging van alle betrokkenen door de Commissie.

3.2

De Commissie begint met de constatering dat ondanks het debat over een rationeler gebruik van energie de vraag naar energie alsmaar toeneemt. Ze acht het daarom geboden „haar programma ter bevordering van efficiënt energiegebruik op alle niveaus van de Europese samenleving nieuw leven in te blazen”. Verder denkt ze dat de EU minstens 20 % op haar energiegebruik zou kunnen besparen. Het EESC is ingenomen met de ambitieuze doelstellingen van de Commissie en het Europees Parlement en met hun streven naar een meer gediversifieerde energievoorziening. Het denkt dat daar een groot meezuigend effect vanuit zal gaan, dat ook nog eens, dankzij de ontwikkeling van nieuwe technologieën, meer werkgelegenheid zal opleveren. Gezien de moordende internationale concurrentie moet er echter wel op worden gelet dat nieuw energiebeleid niet leidt tot hogere energie- en dus productiekosten. Zo vormen de emissiecertificaten voor CO2 een niet te verwaarlozen uitgavenpost voor industrietakken met een zeer hoog energiegebruik (bijv. de cementindustrie), en daarom kunnen ze aanleiding zijn voor bedrijfsverplaatsingen. De sociaal-economische consequenties van geplande of reeds genomen maatregelen mogen dus niet uit het oog worden verloren.

3.3

In lijn met de opzet van de meeste groenboeken, stelt de Commissie om de raadpleging te structureren in dit groenboek de betrokkenen 25 vragen over de „geschetste opties”. Ze beschrijft mogelijke acties op communautair, nationaal, regionaal en lokaal niveau en in het kader van internationale samenwerking, somt de beleidsmaatregelen op die daarvoor nodig zijn, noemt de betrokken sectoren en geeft daarbij concrete voorbeelden.

3.4

Verrassend genoeg wordt aan sommige wel degelijk belangrijke onderwerpen voorbijgegaan. Bijvoorbeeld aan straatverlichting en openbare verlichting in het algemeen; aan het maken van nieuwe producten uit gerecyclede stoffen, waarmee soms veel energie kan worden bespaard (metaal, aluminium enz.); en aan het winnen van biogassen op stortplaatsen.

3.5

Doel van het groenboek is de vinger te leggen „op de knelpunten die verhinderen dat […] kosteneffectieve besparingen worden gerealiseerd, zoals een gebrek aan adequate stimulansen, informatie en financieringsmogelijkheden”. Maatregelen die na aftrek van de noodzakelijke investeringen leiden tot nettobesparingen, dienen te worden bevorderd. De Commissie verwacht dat op de gestelde vragen wordt geantwoord met aanbevelingen en voorbeelden die aansluiten op de beoogde doelstelling. In 2006 zou als vervolg op het groenboek een actieplan moeten worden uitgewerkt.

3.6

De Commissie is in het algemeen tamelijk optimistisch: ze denkt dat door een rigoureuze handhaving van alle na 2001 genomen maatregelen (bijv. de richtlijnen met betrekking tot de energieprestaties van gebouwen en warmtekrachtkoppeling) in combinatie met nieuwe maatregelen een energiebesparing van gemiddeld 1,5 % per jaar moet kunnen worden gerealiseerd, zodat het energieverbruik van 1990 weer kan worden bereikt.

4.1

De energieketen loopt van de energieproducenten via de energietransporteurs en -distributeurs naar de energiegebruikers. Het is dus belangrijk in alle stadia van deze keten (dus van aanbod tot en met vraag) actie te ondernemen. Waarschijnlijk levert dat aan het begin en het eind daarvan — dus bij producenten en gebruikers — het meeste resultaat op.

4.2

Energieproducenten kiezen regelmatig voor nieuwe energiebesparende technieken.

4.2.1

Een voorbeeld daarvan is warmtekrachtkoppeling, waarbij gebruik wordt gemaakt van energie die anders verloren zou gaan. Dankzij nieuwe technologieën kunnen dus alternatieve energiebronnen worden geëxploiteerd. Zo worden op sommige plaatsen installaties voor warmtekrachtkoppeling gevoed met mijngas (bijv. in Freyming Merlebach in Lotharingen). Ook de warmte van hoogovens kan worden hergebruikt (dit gebeurt momenteel in het Italiaanse Brescia).

In Noord-Europa is een aantal warmtekrachtkoppelingsinstallaties overgeschakeld op hout, wat heeft geleid tot het ontstaan van een plaatselijke houtindustrie.

Het rendement van dit soort installaties moet worden verbeterd door onderzoek te doen naar mogelijke oplossingen voor problemen als dichtslibbing van de installaties en abnormale verbranding.

4.2.2

Als het biogas dat vrijkomt op stortplaatsen wordt opgevangen en gebruikt, wordt energie benut die vroeger verloren ging en wordt tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen verminderd. Voor de toepassing van dit soort innoverende technieken is het nodig dat de desbetreffende installaties zich dichtbij de energieverbruikers bevinden, waardoor tevens energieverlies vanwege transport wordt voorkomen of tot een minimum beperkt.

4.2.3

Voor de productie van elektriciteit wordt steeds efficiënter gebruik gemaakt van bijvoorbeeld windkracht en zonne-energie. Ook van alle soorten grote klassieke energiecentrales en de nieuwe generatie kerncentrales wordt verwacht dat zij veel efficiënter elektriciteit kunnen opwekken.

4.3

Energiegebruikers kunnen continu kiezen voor nieuwe energiebesparende technieken. De stijgende energieprijzen, die steeds zwaarder wegen voor de eindgebruiker/klant, nopen de industrie namelijk tot technologische innovaties.

4.3.1

In de automobielindustrie wordt er vooral geïnnoveerd en vooruitgang geboekt op het vlak van motoren, brandstoffen (kwaliteit en rendement) en banden. In de afgelopen tien jaar zijn auto's steeds energiezuiniger geworden, maar daar staat wel tegenover dat het aantal motorvoertuigen fors is gegroeid. Het gebruik van biobrandstoffen wordt gestimuleerd door fiscale prikkels, zoals lagere accijnzen voor dit soort brandstoffen dan voor benzine en diesel. (5)

De automobielindustrie heeft zich er in een vrijwillige overeenkomst met de EU toe verbonden om auto's in 2008 slechts 140 gram CO2 per kilometer te laten uitstoten. Het Europees Parlement en de Raad van ministers zouden graag zien dat de ACEA zich verplicht tot een doelstelling van 120 gr/km voor 2010. Hoe het ook zij, als de sector zich aan de overeenkomst houdt, zou dat betekenen dat auto's die in 2008/2009 op de markt worden gebracht, 25 % minder brandstof gebruiken dan auto's uit 1998.

4.3.2

Lokale overheden overal in Europa proberen de kwaliteit van het openbaar vervoer te verbeteren teneinde het autogebruik terug te dringen. In Frankrijk bijvoorbeeld moet iedere gemeente een vervoersplan uitwerken en laten goedkeuren. Elders worden meer dwingende maatregelen genomen, zoals tolheffing in steden (bijv. in Londen).

4.3.3

Het gebruik van vervoerswijzen die niet „in de lift zitten” moet worden aangemoedigd, zoals vrachtvervoer per spoor, waarvan het marktaandeel maar blijft slinken (-7 %), en per binnenvaartschip. Al is het wel zo dat deze twee voor energie-efficiëntie belangrijke vervoerswijzen, ondanks alle mooie woorden, moeite hebben om zich verder te ontwikkelen, met name omdat de infrastructuur tekortschiet en de kosten voor de aanleg of modernisering daarvan erg hoog zijn (bijv. het opknappen van het Rijn-Rhône-kanaal of de aanleg van de Alpenspoorlijn). Bovendien stuit de aanleg van dit soort infrastructuur vaak, terecht of onterecht, op verzet van milieugroeperingen.

4.3.4

Ook ten aanzien van straatverlichting wordt er geïnnoveerd om energie te besparen. Zo kan dankzij geautomatiseerde procesbesturing het functioneren van de netwerken meteen worden gecontroleerd, de elektrische spanning worden geregeld en de lichtsterkte worden aangepast aan de werkelijke behoefte. Dit alles betekent minder energiekosten voor de belastingbetaler.

Lampen in lantaarnpalen die nog functioneren volgens verouderde technologie (bijv. m.b.v. kwikdamp) worden vaak vervangen door minder krachtige en goedkopere sodiumlampen. Het gebruik van witte, energiezuinige dioden en zonne-energie is in opkomst. Daarnaast veroveren energiezuinige gloeilampen voor privégebruik geleidelijk een steeds groter deel van de markt, wat een energiebesparing oplevert. Sommige elektriciteitsleveranciers geven hun klanten aankoopbonnen voor energiezuinige lampen (bijv. in Italië).

4.3.5

De inwerkingtreding van de richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen moet haar vruchten gaan afwerpen. In ieder geval is dankzij de isolatienormen en betere beglazing veel vooruitgang geboekt in de nieuwbouw.

4.3.6

Veel grote industriële sectoren, zoals de automobielindustrie, hebben zich er vrijwillig toe verbonden hun producten energie-efficiënter te maken. Voor die producten gelden bovendien de Europese etiketteringsregels. In de industrie wordt steeds meer gebruik gemaakt van warmtekrachtkoppelingsinstallaties. Sommige industrietakken met een zeer hoog energiegebruik (bijv. de aluminiumindustrie) besparen aanzienlijke hoeveelheden energie door producten te hergebruiken.

4.4

Bovenstaande voorbeelden laten zien dat in een wereld waar energie steeds duurder wordt, energie-efficiëntie voor economische actoren een natuurlijk en rendabel streven is geworden. Op grond daarvan kan worden geconcludeerd dat vrijwillige maatregelen op middellange en lange termijn even efficiënt zijn als regelgeving.

—

combineren van dit streven met de invoering van de richtlijn inzake het ecologisch ontwerp van huishoudelijke apparaten;

—

de balans opmaken van de vrijwillige overeenkomsten die het bedrijfsleven is aangegaan.

11.4.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/61

1.1

Dit voorstel voor een verordening tot invoering van een Europese procedure voor geringe vorderingen (1) is het vervolg op een aantal initiatieven die werden genomen met het oog op de geleidelijke totstandbrenging van een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, o.m. door het slechten van een aantal barrières en bevorderen van een soepeler afhandeling van burgerrechtelijke procedures op Europees niveau, conform het door de Raad van Justitie en Binnenlandse Zaken op 3 december 1998 aangenomen actieplan van de Raad en de Commissie (2).