(1)

Gezien recente grote geopolitieke en economische gebeurtenissen die een aantal strategische politieke prioriteiten van de Unie een nieuwe vorm hebben gegeven, moet worden voorzien in structurelere mogelijkheden voor de lidstaten om die dringende strategische geopolitieke uitdagingen aan te pakken en hun middelen te heroriënteren op nieuwe prioriteiten.

(2)

De hoofddoelstellingen van het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+), opgericht door middel van Verordening (EU) 2021/1057 van het Europees Parlement en de Raad (4) zijn de ondersteuning van de lidstaten en de regio’s bij het bereiken van sociale inclusie en sociale cohesie, activering van de arbeidsmarkt en de verwezenlijking van de beginselen en de hoofddoelen van de Europese pijler van sociale rechten. De herprogrammering van middelen in het kader van het ESF+ mag de sociale insteek van het ESF+ niet ondermijnen, maar moet het ESF+ beter in staat stellen om ongelijkheid te bestrijden.

(3)

In haar advies van 6 mei 2025 over het wetgevingsvoorstel dat de basis vormt voor deze verordening, benadrukte de Europese Rekenkamer dat het cohesiebeleid vaak wordt gebruikt als instrument om te reageren op noodsituaties, wat de primaire doelstellingen ervan op langere termijn dreigt te ondermijnen. Daarom is het essentieel ervoor te zorgen dat in het kader van noodsituaties genomen maatregelen geen belemmering vormen voor de verwezenlijking van de doelstellingen van het cohesiebeleid.

(4)

De Unie en de lidstaten laten keer op keer zien dat zij snel kunnen reageren op geopolitieke ontwikkelingen en dat zij bereid zijn om voldoende financiële middelen uit te trekken om de defensie-industrie van de Unie te versterken. Tegelijkertijd is het van het grootste belang om via het ESF+ te blijven investeren in de sociale doelstellingen van de Unie, aangezien sociale cohesie een hoeksteen is van de democratische en maatschappelijke veerkracht van de Unie, die essentieel is om het hoofd te bieden aan de dreiging van agressie.

(5)

Het gezamenlijk witboek van de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid en de Commissie van 19 maart 2025 over de toekomst van de Europese defensie – Gereedheid 2030 effent de weg voor een echte Europese defensie-unie, onder meer door de lidstaten voor te stellen zwaar te investeren in defensie en cyberbeveiliging, met inbegrip van vermogens voor tweeërlei gebruik en civiele paraatheid, die samen met sociale uitgaven moeten worden verwezenlijkt, waardoor werkgelegenheid en bij- en omscholingsmogelijkheden worden gecreëerd. In dat verband worden in de mededeling van de Commissie van 5 maart 2025, getiteld “De vaardigheidsunie” (de “mededeling inzake de vaardigheidsunie”) acties uiteengezet om vaardigheidskloven en -tekorten in de Unie aan te pakken, onder meer via het verbeterde en gestroomlijnde pact voor vaardigheden en de grootschalige partnerschappen ervan, met name het grootschalige partnerschap voor ruimtevaart en defensie. In dat verband is het passend stimulansen in het ESF+ op te nemen om de ontwikkeling van vaardigheden in de defensie-industrie te vergemakkelijken. Om de lidstaten meer flexibiliteit te bieden bij het overhevelen van middelen voor de ontwikkeling van vaardigheden in de defensie-industrie, kunnen de bedragen die worden toegewezen aan die ontwikkeling niet worden onderworpen aan vereisten inzake thematische concentratie, maar moeten zij in aanmerking worden genomen wanneer zij aan dergelijke vereisten bijdragen.

(6)

Het ESF+ kan worden gebruikt om de aanpassing van werknemers, ondernemingen en ondernemers aan veranderingen te ondersteunen. In overeenstemming met de decarbonisatiemaatregelen die zijn voorgesteld in de mededeling van de Commissie van 26 februari 2025 getiteld “De Clean Industrial Deal: Een gezamenlijke routekaart voor concurrentievermogen en decarbonisatie” en om de industriële aanpassing in verband met het koolstofvrij maken van productieprocessen en -producten verder te vergemakkelijken, moet het ESF+ de scholing, het behoud van banen en het scheppen van hoogwaardige banen gedurende het hele decarbonisatieproces vergemakkelijken door flexibiliteit bij de uitvoering van dat proces te bieden. Dit moet worden uitgevoerd in overeenstemming met de doelstelling om een leven lang kansen te bieden om mensen regelmatig bij en om te scholen, zoals uiteengezet in de mededeling inzake de vaardigheidsunie, onder meer door middel van een vaardighedengarantie. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan de specifieke behoeften en omstandigheden van minder ontwikkelde regio’s en plattelandsgebieden, die baat moeten hebben bij de groene transitie, en aan het waarborgen van hun integratie in de bredere economische, sociale en ecologische ontwikkeling van de Unie.

(7)

Gezien het belang van horizontale randvoorwaarden die van toepassing zijn op alle specifieke doelstellingen en de criteria die nodig zijn om te beoordelen of aan die voorwaarden is voldaan, in de zin van artikel 15, lid 1, tweede alinea, van en bijlage III bij Verordening (EU) 2021/1060 van het Europees Parlement en de Raad (5), met het oog op het doeltreffende en efficiënte gebruik van de totale door die fondsen van de Unie verleende steun van de Unie, en gezien de noodzaak om het praktische effect van die fondsen van de Unie te waarborgen, kunnen de bedragen die het in artikel 86, lid 1, tweede alinea, van die verordening bedoelde flexibiliteitsbedrag overschrijden en in het kader van specifieke doelstellingen die onderworpen zijn aan een negatieve beoordeling door de Commissie op basis van de toepassing van die horizontale randvoorwaarden, niet worden onderworpen aan een programmawijziging of -overdracht op basis van de nieuwe prioriteiten en flexibiliteit waarin deze verordening voorziet. Een dergelijke evenredige maatregel vormt een noodzakelijke stimulans om ervoor te zorgen dat het recht en de praktijk van de lidstaat blijven voldoen aan de horizontale randvoorwaarden en dat de door de fondsen van de Unie gedekte uitgaven in overeenstemming zijn met de doelstellingen van de Unie. Aangezien Verordening (EU, Euratom) 2020/2092 van het Europees Parlement en de Raad (6) horizontaal van toepassing is, moet hetzelfde vereiste gelden voor de bedragen die overeenstemmen met vastleggingen die zijn opgeschort door op grond van die verordening vastgestelde maatregelen. Bedragen binnen het in artikel 86, lid 1, tweede alinea, van Verordening (EU) 2021/1060 bedoelde flexibiliteitsbedrag en die in het kader van de specifieke doelstellingen onderworpen zijn aan een negatieve beoordeling door de Commissie op basis van de toepassing van de horizontale randvoorwaarden, kunnen worden onderworpen aan een programmawijziging of -overdracht op basis van nieuwe prioriteiten, mits die nieuwe prioriteiten in overeenstemming zijn met de doelstellingen die worden nagestreefd door de horizontale randvoorwaarden .

(8)

Het ESF+ voorziet in ondersteuning voor investeringen die bijdragen aan de doelstellingen van het platform voor strategische technologieën voor Europa (STEP) dat is opgericht bij Verordening (EU) 2024/795 van het Europees Parlement en de Raad (7). STEP heeft tot doel het technologische leiderschap van de Unie en de ontwikkeling van vaardigheden in de Unie te versterken. Om investeringen uit het ESF+ op die kritieke gebieden verder te stimuleren, moet de mogelijkheid voor de lidstaten om hogere voorfinanciering te ontvangen voor gerelateerde programmawijzigingen worden uitgebreid. De prioriteiten ter ondersteuning van investeringen die bijdragen tot de STEP-doelstellingen in het kader van een verzoek tot programmawijziging dat uiterlijk op 31 maart 2025 bij de Commissie werd ingediend, dienen de uitzonderlijke eenmalige voorfinanciering te ontvangen die van toepassing was op het moment van indiening van dat verzoek.

(9)

Om de lidstaten in staat te stellen zinvolle en rechtvaardige herprogrammering uit te voeren zonder af te wijken van de voornaamste doelstellingen van het ESF+, en de middelen toe te spitsen op de in deze verordening vermelde strategische prioriteiten van de Unie zonder verdere vertragingen bij de uitvoering van de programma’s te veroorzaken, is het passend te voorzien in verdere flexibiliteit. De tussentijdse evaluatie biedt een kans om nieuwe sociale aspecten van strategische uitdagingen en nieuwe prioriteiten aan te pakken zonder vooruit te lopen op andere rechtshandelingen van de Unie of op het volgende meerjarig financieel kader. De lidstaten moeten extra tijd krijgen om hun beoordeling van de resultaten van de tussentijdse evaluatie en hun indiening van gerelateerde verzoeken om programmawijzigingen af te ronden.

(10)

De Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne heeft onevenredig ernstige gevolgen voor de NUTS 2-regio’s die grenzen aan Rusland, Belarus of Oekraïne, wat leidt tot banenverlies, verminderde economische activiteit en sociale uitsluiting. Om de uitvoering van cohesiebeleidsprogramma’s te versnellen, de druk op de nationale begrotingen te verlichten en de nodige liquiditeit te injecteren voor de uitvoering van belangrijke investeringen, moet voor programma’s een aanvullende eenmalige voorfinancieringsbetaling uit het ESF+ worden betaald. Vanwege de negatieve gevolgen van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne moet het voorfinancieringspercentage verder worden verhoogd voor bepaalde programma’s die betrekking hebben op een of meer regio’s van NUTS-niveau 2 die grenzen aan Rusland, Belarus of Oekraïne. Om herprogrammering naar kernprioriteiten in het kader van de tussentijdse evaluatie aan te moedigen, mag de aanvullende eenmalige voorfinanciering alleen beschikbaar zijn wanneer een bepaalde drempel voor de overheveling van financiële middelen naar specifieke cruciale prioriteiten wordt bereikt.

(11)

Om rekening te houden met de tijd die nodig is om investeringen te heroriënteren en het optimale gebruik van de beschikbare middelen mogelijk te maken, moeten de termijnen voor de subsidiabiliteit van de uitgaven en de regels inzake vrijmaking, alsook andere termijnen met betrekking tot het prestatiekader en de vereisten inzake financieel beheer, rapportage en evaluatie worden aangepast voor programma’s waarbij middelen worden overgeheveld naar strategische prioriteiten.

(12)

Het moet ook mogelijk zijn een hoger medefinancieringspercentage toe te passen op prioriteiten in programma’s die een of meer aan Rusland, Belarus of Oekraïne grenzende regio’s van NUTS-niveau 2 bestrijken, gezien de negatieve gevolgen van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne voor die regio’s van NUTS-niveau 2.

(13)

De ontwikkeling van vaardigheden en het opleiden van jong talent alsook van jonge ondernemers zijn van essentieel belang voor het scheppen van banen, en instellingen die zich bezighouden met het creëren en benutten van vaardigheden, met name instellingen voor beroepsonderwijs en -opleidingen, moeten nauw samenwerken om in te spelen op de behoeften van de arbeidsmarkt. In die context moeten de lidstaten ook middelen kunnen toewijzen om door middel van stimulansen en gerichte opleidingen jong talent en ondernemers aan te trekken, met name naar plattelandsgebieden en minder ontwikkelde regio’s.

(14)

Bij programmawijzigingen moeten de lidstaten, met betrekking tot de specifieke prioriteiten, in nauw en constructief overleg met de sociale partners, de begunstigden verplichten de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden te eerbiedigen die in overeenstemming zijn met het toepasselijke Unie- en nationale recht, de verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en collectieve arbeidsovereenkomsten.

(15)

Om de lidstaten te ondersteunen bij hun snelle en correcte herprogrammering, moet de Commissie de beheersautoriteiten tijdige en duidelijke technische verduidelijkingen en ondersteuning bieden, onder meer via een gestructureerd systeem, door het beantwoorden van technische, juridische en procedurele vragen, met name met betrekking tot maatregelen die in het kader van deze verordening worden ingevoerd.

(16)

Daar de doelstellingen van deze verordening, namelijk de aanpak van de sociale aspecten van strategische uitdagingen, het heroriënteren van investeringen op kritieke nieuwe prioriteiten en de vereenvoudiging en versnelling van de beleidsuitvoering, niet voldoende door de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt, maar vanwege de omvang en de gevolgen van het optreden, beter door de Unie kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om deze doelstellingen te verwezenlijken.

(17)

Verordening (EU) 2021/1057 moet daarom dienovereenkomstig worden gewijzigd.

(18)

Gezien de dringende noodzaak om cruciale investeringen in vaardigheden mogelijk te maken in de defensie-industrie en in de aanpassing aan veranderingen in verband met decarbonisatie in de context van dringende strategische geopolitieke uitdagingen, moet deze verordening in werking treden op de dag na die van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie,

1)

het volgende artikel wordt ingevoegd:

(*1)  Verordening (EU) 2024/795 van het Europees Parlement en de Raad van 29 februari 2024 tot oprichting van het platform voor strategische technologieën voor Europa (“STEP”) en tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG en Verordeningen (EU) 2021/1058, (EU) 2021/1056, (EU) 2021/1057, (EU) nr. 1303/2013, (EU) nr. 223/2014, (EU) 2021/1060, (EU) 2021/523, (EU) 2021/695, (EU) 2021/697 en (EU) 2021/241 (PB L, 2024/795, 29.2.2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/795/oj).”;"

2)

artikel 12 bis wordt als volgt gewijzigd:

3)

de volgende artikelen worden ingevoegd: