(1)

De niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde aanvalsoorlog van de Russische Federatie tegen Oekraïne, zonder aanleiding of grond, en de ongekende beperking van aardgasleveringen van de Russische Federatie aan de lidstaten vormen een gevaar voor de voorzieningszekerheid van de Unie en haar lidstaten. Tegelijk hebben de inzet van de gastoevoer als wapen en de manipulatie van de markten door de Russische Federatie door opzettelijke verstoringen van de gasstromen de energieprijzen in de Unie omhoog doen schieten, waardoor niet alleen de economie van de Unie in gevaar komt maar ook de voorzieningszekerheid ernstig wordt ondermijnd.

(2)

De Unie moet krachtig en verenigd optreden om haar burgers en economie te beschermen tegen buitensporige en gemanipuleerde marktprijzen en te waarborgen dat gas over de grenzen heen blijft stromen naar alle consumenten die er behoefte aan hebben, ook in situaties van gasschaarste. Om de afhankelijkheid van de levering van aardgas vanuit de Russische Federatie te verminderen en de buitensporige prijzen te verlagen, is een beter gecoördineerde aankoop van gas bij externe leveranciers van cruciaal belang.

(3)

Volgens artikel 122, lid 1, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) kan de Raad, op voorstel van de Commissie in een geest van solidariteit tussen de lidstaten, bij besluit de voor de economische situatie passende maatregelen vaststellen, met name indien zich bij de voorziening van bepaalde producten, in het bijzonder op energiegebied, ernstige moeilijkheden voordoen. Die ernstige moeilijkheden zijn er: het grote risico van een volledige stopzetting van de gastoevoer vanuit Rusland en de extreme stijging van de energieprijzen waardoor de economie van de Unie wordt ondermijnd.

(4)

In haar mededeling van 18 mei 2022 getiteld “REPowerEU-plan” kondigde de Commissie aan dat ze samen met de lidstaten een EU-Energieaankoopplatform zou oprichten voor de gezamenlijke aankoop van gas, vloeibaar aardgas (lng) en waterstof. Die aankondiging werd bekrachtigd door de Europese Raad van 30 en 31 mei 2022. Als onderdeel van het REPowerEU-plan presenteerde de Commissie ook de EU-strategie inzake externe betrokkenheid op energiegebied. Daarin wordt uitgelegd hoe de Unie een wereldwijde, schone en rechtvaardige energietransitie ondersteunt om voor duurzame, zekere en betaalbare energie te zorgen, onder meer door diversificatie van de energievoorziening in de Unie, met name door met bestaande of nieuwe gasleveranciers te onderhandelen over politieke toezeggingen om de gasleveringen te vergroten en aldus de Russische gasleveringen aan Europa te vervangen.

(5)

Het EU-Energieaankoopplatform kan een cruciale rol spelen bij het streven naar wederzijds voordelige partnerschappen die bijdragen tot de voorzieningszekerheid en leiden tot lagere invoerprijzen voor gas dat van derde landen wordt gekocht, waarbij het collectieve gewicht van de Unie ten volle wordt benut. Intensievere internationale contacten met gasleveranciers (van zowel leidinggas als lng) en toekomstige leveranciers van groene waterstof zijn daartoe van essentieel belang. Vooral een veel sterkere samenwerking met en tussen de lidstaten ten opzichte van derde landen via het EU-Energieaankoopplatform zou het collectieve gewicht van de Unie doeltreffender maken.

(6)

Indien er ernstige problemen bij het waarborgen van de voorzieningszekerheid blijven voortduren, moet gezamenlijke aankoop ertoe bijdragen dat ondernemingen in alle lidstaten en in de verdragsluitende partijen van de Energiegemeenschap gelijker toegang hebben tot nieuwe of aanvullende gasbronnen en dat lagere prijzen worden gewaarborgd voor diegenen die individueel gas kopen via de dienstverlener, ten voordele van de eindgebruikers.

(7)

Gezamenlijke aankoop zou kunnen leiden tot een gunstigere behandeling of steun voor de levering van duurzaam gas, zoals biomethaan en waterstof, voor zover die veilig in het gassysteem kunnen worden ingebracht, en voor de levering van gas dat anders zou worden afgeblazen of afgefakkeld. Bij gebrek aan een formele wettelijke verplichting in de relevante rechtspraak zullen ondernemingen die contracten sluiten op grond van deze verordening, in staat zijn om het rapportagekader van het Oil and Gas Methane Partnership 2.0 van de VN te gebruiken om de methaanuitstoot in de toeleveringsketen van de Unie te meten, te melden en te controleren.

(8)

Het nieuwe mechanisme dat in het kader van deze verordening is ontwikkeld, moet bestaan uit twee fasen. Eerst zouden aardgasbedrijven of gasverbruikende ondernemingen die in de Unie zijn gevestigd, hun vraag naar gas bundelen via een door de Commissie gecontracteerde dienstverlener. Daardoor zouden gasleveranciers een offerte kunnen doen op basis van grote gezamenlijke volumes, in plaats van de vele kleinere offertes voor afnemers die hen individueel benaderen. Daarna kunnen aardgasbedrijven of gasverbruikende ondernemingen die in de Unie zijn gevestigd, afzonderlijk of op gecoördineerde wijze met anderen, koopcontracten voor gas sluiten met aardgasleveranciers of -producenten die aan de gezamenlijke vraag voldoen.

(9)

Als de ernstige problemen bij het waarborgen van de voorzieningszekerheid aanhouden, moeten bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop ertoe bijdragen dat ondernemingen in alle lidstaten gelijker toegang hebben tot nieuwe of aanvullende gasbronnen en dat lagere prijzen worden gewaarborgd voor ondernemingen die gas kopen via de dienstverlener, ten voordele van de eindgebruikers. De mogelijkheid van een zeer beperkte vorm van gezamenlijke aankoop van gas voor balanceringsdoeleinden is al een eerste keer vermeld in het voorstel van de Commissie voor een verordening inzake de interne markten voor hernieuwbare gassen, aardgas en waterstof. Dat voorstel dateert echter van voor de aanvalsoorlog van de Russische Federatie tegen Oekraïne. Bovendien werd geen gedetailleerd concept opgenomen in dat voorstel, dat alleen betrekking had op de zeer specifieke behoeften van transmissiesysteembeheerders wat betreft balanceringsenergie. Aangezien er een onmiddellijke en veel uitgebreidere oplossing nodig is voor het probleem van ontbrekende structuren voor gecoördineerde gasaankoop, is het aangewezen een tijdelijke, versnelde oplossing voor te stellen.

(10)

Bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop zou derhalve de solidariteit van de Unie bij de aankoop en distributie van gas kunnen versterken. In een geest van solidariteit moet gezamenlijke aankoop voornamelijk ondernemingen ondersteunen die vroeger uitsluitend of hoofdzakelijk gas van Russische leveranciers kochten, door die ondernemingen te helpen zich bij andere aardgasleveranciers of -producenten te bevoorraden onder gunstige voorwaarden als gevolg van bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop.

(11)

Bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop moeten in de huidige noodsituatie bijdragen tot het bijvullen van de Europese gasopslaginstallaties indien de meeste daarvan na deze winter uitgeput zouden zijn. Die maatregelen moeten er bovendien toe bijdragen dat gas op meer gecoördineerde wijze en in een geest van solidariteit wordt aangekocht.

(12)

Het is derhalve noodzakelijk om dringend en op tijdelijke basis over te gaan tot snelle bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop. Er zou snel een dienstverlener kunnen worden aangesteld, zodat de vraag kan worden gebundeld. De door de Commissie gecontracteerde dienstverlener zou alleen enkele basisfuncties hebben en de procedure die hij opzet, zou alleen verplichte elementen met betrekking tot deelname aan de bundeling van de vraag bevatten, maar nog geen verplichte coördinatie van de contractuele voorwaarden of de verplichting bindende offertes voor de aankoop van gas via de dienstverlener in te dienen.

(13)

Aan aardgasbedrijven of gasverbruikende ondernemingen mag geen verplichting worden opgelegd om gas via de dienstverlener te kopen door gasleveringscontracten of memoranda van overeenstemming te sluiten met gasleveranciers of -producenten die voldoen aan de gezamenlijke vraag. Aardgasbedrijven of gasverbruikende ondernemingen worden echter sterk aangemoedigd om onderzoek te doen naar samenwerkingsvormen die verenigbaar zijn met het mededingingsrecht en om een beroep te doen op de dienstverlener om de voordelen van gezamenlijke aankoop ten volle te benutten. Er zou derhalve een mechanisme tussen de dienstverlener en de deelnemende bedrijven kunnen worden ontwikkeld waarbij de belangrijkste voorwaarden worden vastgelegd waaronder de deelnemende ondernemingen zich ertoe verbinden gas te kopen dat aan de gezamenlijke vraag voldoet.

(14)

Voor de Commissie en de lidstaten is het belangrijk dat zij een duidelijk beeld hebben van de geplande en gesloten gasleveringscontracten in de hele Unie, zodat zij kunnen beoordelen of de doelstellingen van voorzieningszekerheid en energiesolidariteit worden bereikt. Daarom moeten ondernemingen of autoriteiten van de lidstaten de Commissie en de lidstaten waarin die ondernemingen zijn gevestigd, in kennis stellen van grote geplande gasaankopen van meer dan 5 TWh/jaar. Het gaat dan met name om basisinformatie over nieuwe of verlengde contracten. De Commissie moet de mogelijkheid krijgen aanbevelingen te doen aan de aardgasbedrijven of autoriteiten van de betrokken lidstaten, met name wanneer verdere coördinatie de werking van gezamenlijke aankopen zou kunnen verbeteren of wanneer het uitschrijven van een aanbesteding voor de aankoop van gas of geplande gasaankopen negatieve gevolgen kan hebben voor de voorzieningszekerheid, de interne markt of energiesolidariteit. Het doen van een aanbeveling mag de aardgasbedrijven of de autoriteiten van de betrokken lidstaten in de tussentijd niet beletten de onderhandelingen voort te zetten.

(15)

De lidstaten moeten de Commissie helpen bij het beoordelen of de betrokken gasaankopen de voorzieningszekerheid in de Unie verbeteren en voldoen aan het beginsel van energiesolidariteit. Er moet een ad-hocstuurgroep worden opgericht met vertegenwoordigers van de lidstaten en de Commissie, die helpt bij de coördinatie van deze beoordeling.

(16)

De procedure voor het bundelen van de vraag met het oog op gezamenlijke aankoop moet worden uitgevoerd door een geschikte dienstverlener. De Commissie moet derhalve via een aanbestedingsprocedure overeenkomstig Verordening (EU, Euratom) 2018/1046 van het Europees Parlement en de Raad (1) een dienstverlener contracteren die in staat is om een geschikt informatietechnologie-instrument (“IT-instrument”) te ontwikkelen en de procedure voor het bundelen van de vraag op te zetten. Om de exploitatiekosten te dekken, kan een vergoeding worden gevraagd van de deelnemers aan de gezamenlijke aankoop.

(17)

Bij de toewijzing van toegangsrechten voor levering aan ondernemingen die de vraag bundelen, moet de dienstverlener methoden toepassen die geen onderscheid maken tussen kleinere en grotere deelnemers van de vraagbundeling en die eerlijk zijn ongeacht de door individuele ondernemingen gevraagde gasvolumes. De dienstverlener moet bijvoorbeeld toegangsrechten toewijzen in verhouding tot de gasvolumes die individuele ondernemingen hebben aangegeven te kopen voor de gegeven leveringstermijn en bestemming. Dit kan relevant zijn in gevallen waarin het aanbod de vraag op de markt van de Unie onvoldoende dekt.

(18)

De bundeling van de vraag en de gezamenlijke aankoop van aardgas zijn complexe processen waarbij rekening moet worden gehouden met verschillende elementen, niet alleen prijzen maar ook volumes, leveringspunten en andere parameters. Daarom moet de geselecteerde dienstverlener beschikken over de nodige ervaring met het beheren en bundelen van aankopen van aardgas of met bijbehorende diensten op Unieniveau. De bundeling van de vraag en de aankoop van aardgas zijn ook van cruciaal belang om de levering van gas te verzekeren en het beginsel van energiesolidariteit in de Unie te waarborgen.

(19)

De bescherming van commercieel gevoelige informatie is van het grootste belang wanneer informatie ter beschikking wordt gesteld aan de Commissie, de leden van de ad-hocstuurgroep of de dienstverlener die het IT-instrument voor bundeling van de vraag beheert. De Commissie moet daarom doeltreffende instrumenten toepassen om deze informatie tegen ongeoorloofde toegang en cyberbeveiligingsrisico’s te beschermen. Alle persoonsgegevens die in het kader van de bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop kunnen worden verwerkt, moeten worden verwerkt overeenkomstig Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad (2) en Verordening (EU) 2018/1725 van het Europees Parlement en de Raad (3).

(20)

Een gezamenlijke aankoop kan verschillende vormen aannemen. Hij kan worden verricht via aanbestedingen of veilingen die worden georganiseerd door de dienstverlener die de vraag van aardgasbedrijven en gasverbruikende ondernemingen bundelt, teneinde ze mogelijkerwijs af te stemmen op de offertes van aardgasleveranciers of -producenten, door middel van een IT-instrument.

(21)

Een van de doelstellingen van de bundeling van de vraag en de gezamenlijke aankoop is vermindering van het risico van onnodige prijsstijgingen als gevolg van biedingen op dezelfde gastranche door verschillende ondernemingen. Of gewaarborgd kan worden dat de voordelen van gezamenlijke aankoop de eindverbruikers ten volle bereiken, hangt uiteindelijk af van de beslissingen van de ondernemingen zelf. Grote ondernemingen moeten zich terughoudend opstellen, ook al kunnen zij het gas tegen hogere prijzen verkopen. Ondernemingen die door een gezamenlijke aankoop profiteren van lagere aankoopprijzen voor gas, moeten dat voordeel doorberekenen aan de consumenten. De doorberekening van lagere prijzen zou een belangrijke indicator voor het succes van gezamenlijke aankopen zijn; dat is van cruciaal belang voor consumenten.

(22)

Bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop moeten worden opengesteld voor aardgasbedrijven en in de Unie gevestigde ondernemingen die gas verbruiken. Met name industriële verbruikers die intensief gas gebruiken in hun productieprocessen, zoals producenten van meststoffen, staal, keramiek en glas, kunnen ook baat hebben bij een gezamenlijke aankoop, doordat zij daardoor hun vraag kunnen bundelen, contracten voor gas- en lng-ladingen kunnen sluiten en het aanbod naargelang van hun specifieke behoeften kunnen structureren. Bij de organisatie van de gezamenlijke aankoop moeten transparante regels gelden voor deelname aan de aankoop en ter waarborging van de openheid ervan.

(23)

Het ook openstellen van vraagbundeling en gezamenlijke aankoop voor de Westelijke Balkan en de drie geassocieerde oostelijke partnerlanden is een uitgesproken politieke doelstelling van de Unie. Daarom moeten ondernemingen die zijn gevestigd in de verdragsluitende partijen van de Energiegemeenschap de mogelijkheid krijgen deel te nemen aan de bundeling van de vraag en de gezamenlijke aankopen die bij deze verordening zijn vastgesteld, mits de nodige regelingen zijn getroffen.

(24)

De afhankelijkheid van de Unie van gas dat vanuit de Russische Federatie wordt geleverd, moet worden verminderd. Ondernemingen die onder zeggenschap staan van de Russische Federatie of een Russische natuurlijke of rechtspersoon, of ondernemingen die onderworpen zijn aan beperkende maatregelen die zijn vastgesteld op grond van artikel 215 VWEU, of die eigendom zijn of onder zeggenschap staan van andere natuurlijke personen, rechtspersonen, entiteiten of lichamen die onderworpen zijn aan dergelijke beperkende maatregelen, moeten derhalve worden uitgesloten van deelname aan gezamenlijke aankopen en van het organiseren van de procedure van gezamenlijke aankopen.

(25)

Om te voorkomen dat de doelstelling om te diversifiëren en minder afhankelijk te zijn van het uit de Russische Federatie geleverde gas in gevaar wordt gebracht door deelname aan bundeling van de vraag en gezamenlijke aankopen van ondernemingen of andere lichamen die onder zeggenschap staan van Russische natuurlijke of rechtspersonen of ondernemingen die in de Russische Federatie zijn gevestigd, moet ook deelname van deze entiteiten worden uitgesloten.

(26)

Bovendien mag aardgas uit de Russische Federatie niet onder gezamenlijke aankoop vallen. Te dien einde mag aardgas dat via bepaalde plekken de lidstaten of de verdragsluitende partijen van de Energiegemeenschap binnenkomt, niet gezamenlijk worden aangekocht, aangezien aardgas uit de Russische Federatie waarschijnlijk via die plekken zijn weg vindt naar de lidstaten of de verdragsluitende partijen van de Energiegemeenschap.

(27)

Deelnemers aan de gezamenlijke aankoop van gas kunnen financiële garanties nodig hebben als een van de ondernemingen het uiteindelijke contractvolume niet zou kunnen betalen. De lidstaten of andere belanghebbenden kunnen de deelnemers aan een gezamenlijke aankoop financiële steun verlenen, met inbegrip van garanties. Financiële steun moet worden verleend overeenkomstig de staatssteunregels van de Unie, waaronder de tijdelijke kaderregeling voor crisissteun die de Commissie op 23 maart 2022 heeft vastgesteld, en die is gewijzigd op 28 oktober 2022, indien van toepassing.

(28)

Het vullen van gasopslaginstallaties is essentieel om de voorzieningszekerheid in de Unie te waarborgen. Door de daling van de aardgastoevoer vanuit de Russische Federatie kunnen de lidstaten problemen ondervinden bij het vullen van de opslaginstallaties om de gasleveringszekerheid voor de winter van 2023/2024 te waarborgen, zoals voorgeschreven in Verordening (EU) 2022/1032 van het Europees Parlement en de Raad (4). De lidstaten zouden die problemen kunnen verkleinen door een beroep te doen op de dienstverlener om de vraag te bundelen. Binnen de grenzen van het mededingingsrecht zou met name een gecoördineerd vul- en opslagbeheer met het oog op het volgende vulseizoen kunnen worden ondersteund, waarbij buitensporige prijspieken als gevolg van onder meer het ongecoördineerd vullen van opslagplaatsen worden vermeden.

(29)

Om te waarborgen dat gezamenlijke aankoop bijdraagt tot het vullen van gasopslaginstallaties conform de tussentijdse vuldoelstellingen van Verordening (EU) 2022/1032, moeten de lidstaten passende maatregelen treffen om te garanderen dat aardgasbedrijven en bedrijven die gas verbruiken en die onder hun jurisdictie vallen, de door de dienstverlener georganiseerde procedure als een mogelijk middel aanwenden om de vuldoelstellingen te halen.

(30)

Volgens Verordening (EU) 2022/1032 moeten de lidstaten ten laatste op 1 november 2023 hun gasopslaginstallaties voor 90 % hebben gevuld. Die vuldoelstelling ligt hoger dan die voor 1 november 2022 (80 %). Gezamenlijke aankoop kan de lidstaten helpen die nieuwe doelstelling te halen. Daarbij moeten de lidstaten van binnenlandse ondernemingen verlangen dat zij een beroep doen op de dienstverlener om de vraag tot een voldoende groot gasvolume te bundelen, zodat het risico dat hun gasopslaginstallaties niet gevuld raken, wordt verkleind. De lidstaten moeten van hun bedrijven verlangen dat zij volumes die overeenkomen met ten minste 15 % van de vuldoelstelling voor volgend jaar opnemen in de procedure voor de bundeling van de vraag, wat overeenkomt met ongeveer 13,5 miljard m3 voor de hele Unie. Lidstaten die op hun grondgebied niet over ondergrondse gasopslaginstallaties beschikken, moeten aan de procedure voor de bundeling van de vraag deelnemen met volumes die overeenkomen met 15 % van hun verplichting inzake lastenverdeling krachtens artikel 6 quater van Verordening (EU) 2017/1938 van het Europees Parlement en de Raad (5).

(31)

Bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop omvatten geen voorschriften inzake het beheer van gasopslaginstallaties, inclusief strategische gasopslaginstallaties, en laten Verordening (EU) 2017/1938 en Verordening (EU) 2022/1032onverlet.

(32)

Om de gezamenlijke aankoop doeltreffend te benutten en om gasovereenkomsten te sluiten met leveranciers die gas aan de dienstverlener aanbieden, moeten ondernemingen de mogelijkheid hebben de aankoopvoorwaarden, zoals volume, gasprijs, leveringspunten en termijnen, te coördineren binnen de grenzen van het Unierecht. Bedrijven die deel uitmaken van een consortium voor gasaankopen, moeten echter garanderen dat de direct of indirect uitgewisselde informatie beperkt blijft tot wat strikt noodzakelijk is om het nagestreefde doel te bereiken, conform artikel 101 VWEU. Bovendien moeten de bepalingen inzake transparantie en governance in deze verordening ervoor zorgen dat de contracten van het consortium voor aankopen de voorzieningszekerheid of de energiesolidariteit niet in gevaar brengen, met name als lidstaten direct of indirect bij de aankoopprocedure betrokken zijn.

(33)

Hoewel er meer dan één consortium voor gasaankopen kan worden gevormd, zou de meest effectieve optie de oprichting van één enkel consortium voor gasaankopen zijn dat zoveel mogelijk ondernemingen bevat om de vraag via de dienstverlener te bundelen en dat zo is ontworpen dat het verenigbaar is met het mededingingsrecht van de Unie. Bovendien moet de bundeling van krachten in één consortium voor gasaankopen de onderhandelingspositie van de Unie op de markt versterken en gunstige voorwaarden mogelijk maken die nauwelijks zouden kunnen worden verkregen door kleinere ondernemingen of in geval van een meer versnipperd optreden.

(34)

De oprichting en uitvoering van consortia voor gasaankopen uit hoofde van deze verordening moet geschieden conform de mededingingsregels van de Unie, zoals van toepassing in het licht van de huidige uitzonderlijke marktomstandigheden. De Commissie heeft aangegeven dat zij bereid is om ondernemingen te begeleiden bij het opzetten van een consortium voor gasaankopen en om overeenkomstig artikel 10 van Verordening (EG) nr. 1/2003 van de Raad (6) een besluit te nemen over de niet-toepasselijkheid van de artikelen 101 en 102 VWEU indien relevante waarborgen worden opgenomen en geëerbiedigd. De Commissie heeft ook verklaard dat zij bereid is informele richtsnoeren te verstrekken voor zover de deelnemende ondernemingen in eventuele andere consortia worden geconfronteerd met onzekerheid over de toetsing van een of meer elementen van hun gezamenlijke aankoopregeling aan de mededingingsregels van de Unie.

(35)

Overeenkomstig het evenredigheidsbeginsel gaan de maatregelen met betrekking tot de bundeling van de vraag en de gezamenlijke aankoop niet verder dan wat nodig is om het doel ervan te bereiken, aangezien die maatregelen zullen worden uitgevoerd op vrijwillige basis, met slechts een beperkte uitzondering wat betreft de verplichte deelname aan de bundeling van de vraag voor het vullen van gasopslaginstallaties, en particuliere ondernemingen partij blijven bij de gasleveringscontracten die in het kader van de gezamenlijke aankoop worden gesloten.

(36)

Om de opnamecapaciteit van lng-installaties in de Unie en het gebruik van gasopslaginstallaties te optimaliseren, zijn betere transparantieregelingen en een georganiseerde markt nodig die de secundaire handel in gasopslagcapaciteit en capaciteit van lng-installaties vergemakkelijken, vergelijkbaar met de regelingen voor het transport van gas via pijpleidingen. Dat is vooral belangrijk in tijden van nood en als gasstromen worden verlegd van leidinggas uit de Russische Federatie naar lng. De voorstellen van de Commissie voor een richtlijn betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markten voor hernieuwbare gassen, aardgas en waterstof en voor een verordening inzake de interne markten voor hernieuwbare gassen, aardgas en waterstof bevatten bepalingen in die zin. Frontloaden van die bepalingen als onderdeel van de crisisrespons is van cruciaal belang om lng-installaties en gasopslaginstallaties efficiënter en met de nodige transparantie te gebruiken. Wat betreft een transparantieplatform voor heel Europa, moet het voor de lidstaten mogelijk zijn de bestaande Unietransparantieplatforms voor lng-installaties en gasopslaginstallaties te gebruiken om een snelle uitvoering van deze verordening te waarborgen. Wat het secundaire boekingsplatform betreft, moeten de beheerders van lng-installaties en gasopslaginstallaties hun bestaande platforms kunnen gebruiken door deze te verrijken met de nodige functionaliteiten.

(37)

Met betrekking tot langetermijnboekingen van gastransportcapaciteit voorzien de bestaande regels voor congestiebeheer in “use-it-or-lose-it”-procedures. Die procedures zijn echter langzaam aangezien het ten minste zes maanden duurt voor er enig resultaat merkbaar is, en er zijn de zware administratieve procedures van de nationale regelgevende instanties voor nodig. Die regels moeten derhalve worden aangescherpt en vereenvoudigd om de beheerders van gassystemen instrumenten te verschaffen waarmee ze snel kunnen reageren op veranderende gasstromen en eventuele congestie kunnen aanpakken. De nieuwe regels zouden er met name voor kunnen zorgen dat ongebruikte langetermijncapaciteit die anders onbenut zou blijven, sneller op de markt wordt gebracht waardoor pijpleidingen efficiënter worden gebruikt.

(38)

De transmissiesysteembeheerders moeten de beschikbare informatie over het gebruik van het transmissienet door de netgebruikers analyseren en bepalen of er sprake is van onderbenutting van de geboekte vaste capaciteit. Een dergelijke onderbenutting moet worden gedefinieerd als de situatie waarin een netgebruiker de afgelopen 30 dagen gemiddeld minder dan 80 % van de geboekte vaste capaciteit heeft gebruikt of aangeboden op de markt. In geval van onderbenutting moet de transmissiesysteembeheerder de beschikbare capaciteit bekendmaken voor de volgende maandelijkse veiling en die vervolgens veilen. Als alternatief moeten de nationale regelgevende instanties kunnen besluiten om in plaats daarvan een “use-it-or lose-it”-mechanisme voor vaste day-aheadcapaciteit te gebruiken. In dit laatste geval moet het mechanisme van toepassing zijn op alle interconnectiepunten, ongeacht of er sprake is van congestie.

(39)

Bedrijven die gas kopen of gas leveren aan vooraf bepaalde bestemmingen via gezamenlijke aankopen, moeten de transportcapaciteit van de plaats van levering van gas tot de bestemming verzekeren. De voor de interne markt geldende regels, met inbegrip van de gasnetcodes, moeten daarbij helpen. De nationale regelgevende instanties, transmissiesysteembeheerders, beheerders van lng-installaties en gasopslaginstallaties en boekingsplatforms moeten nagaan hoe het infrastructuurgebruik op betaalbare wijze kan worden verbeterd door mogelijkheden te onderzoeken om nieuwe transportcapaciteitsproducten te ontwikkelen die interconnectiepunten, lng-installaties en gasopslaginstallaties binnen de EU met elkaar verbinden, met inachtneming van de toepasselijke internemarktregels, met name Verordening (EU) 2017/459 van de Commissie (7).

(40)

De buitengewone crisisomstandigheden leiden tot veranderingen in de stromingspatronen in de Europese gasnetten, met buitengewoon hoge congestieopbrengsten op bepaalde interconnectiepunten in de Unie tot gevolg, maar in overleg met de bevoegde regelgevende instanties van de getroffen lidstaten zou er binnen de bestaande regels enige flexibiliteit kunnen worden gevonden, zo nodig met de hulp van de Commissie.

(41)

De invasie van Oekraïne door de Russische Federatie heeft voor grote onzekerheid en verstoringen op de Europese aardgasmarkten gezorgd. Die onzekerheid over de levering en de daaruit voortvloeiende marktverwachtingen hebben zich de voorbije maanden vertaald in extreem hoge en volatiele aardgasprijzen. Dat heeft op zijn beurt de marktdeelnemers extra onder druk gezet en de goede werking van de energiemarkten in de Unie ondermijnd.

(42)

Richtlijn 2014/65/EU van het Europees Parlement en de Raad (8) bevat regels ter waarborging van de goede werking van handelsplatforms waarop ook energiegerelateerde grondstoffenderivaten worden verhandeld. Die richtlijn bepaalt dat de lidstaten moeten eisen dat een gereglementeerde markt over mechanismen beschikt om een billijke en ordelijke werking van de financiële markten te garanderen. Dergelijke mechanismen zijn echter niet bedoeld om de dagelijkse prijsontwikkeling te beperken en zijn er niet in geslaagd perioden van uitzonderlijke volatiliteit op de markten voor gas- en elektriciteitsderivaten te voorkomen.

(43)

Gezien de moeilijkheden waarmee marktdeelnemers worden geconfronteerd op de handelsplatforms waar energiegerelateerde grondstoffenderivaten worden verhandeld en aangezien dringend moet worden gewaarborgd dat markten voor energiederivaten hun rol blijven vervullen bij het voorzien in de indekkingsbehoeften van de reële economie, is het passend van handelsplatforms waar energiegerelateerde grondstoffenderivaten worden verhandeld te verlangen dat zij tijdelijke mechanismen voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit instellen om buitensporige prijsschommelingen doeltreffender te beteugelen. Om te waarborgen dat dergelijke mechanismes van toepassing zijn op de meest relevante contracten, moeten zij van toepassing zijn op energiegerelateerde derivaten met een looptijd van maximaal twaalf maanden.

(44)

Handelsplatforms die energiegerelateerde grondstoffenderivaten aanbieden, laten vaak verschillende energiebedrijven uit alle lidstaten deelnemen. Die energiebedrijven zijn sterk afhankelijk van derivaten die op dergelijke handelsplatforms worden verhandeld om cruciale gas- en elektriciteitsleveringen in de hele Unie te verzekeren. Buitensporige prijsschommelingen op handelsplatforms waar energiegerelateerde grondstoffenderivaten worden verhandeld, hebben dus gevolgen voor de activiteiten van energiebedrijven in de hele Unie en uiteindelijk ook negatieve gevolgen voor de eindverbruikers. Daarom moet in een geest van solidariteit tussen de lidstaten worden gezorgd voor een gecoördineerde invoering en toepassing van het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit, zodat exploitanten die essentieel zijn voor de voorzieningszekerheid in alle lidstaten worden beschermd tegen grote prijsschommelingen die nadelig zijn voor de voortzetting van hun activiteiten en ook nadelig zouden zijn voor de eindverbruikers.

(45)

De mechanismes voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit moeten ervoor zorgen dat buitensporige prijsschommelingen binnen een handelsdag vermeden worden. Die mechanismes moeten gebaseerd zijn op de met regelmatige tussenpozen waargenomen marktprijs. Gezien de grote verscheidenheid aan instrumenten op de markten voor energiederivaten en de typische kenmerken van de handelsplatforms die met die instrumenten verband houden, moeten de mechanismen voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit worden aangepast aan de specifieke kenmerken van die instrumenten en markten. De handelsplatforms moeten derhalve prijslimieten opstellen waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke kenmerken van elk relevant energiegerelateerd grondstoffenderivaat, het liquiditeitsprofiel van de markt voor dat derivaat en zijn volatiliteitsprofiel.

(46)

Bij het bepalen van de openingsprijs met het oog op de vaststelling van de eerste referentieprijs op een handelsdag moet het handelsplatform zich baseren op de methode die het gewoonlijk toepast om de prijs te bepalen waartegen een specifiek energiegerelateerd grondstoffenderivaat aan het begin van de handelsdag voor het eerst wordt verhandeld. Bij het bepalen van de openingsprijs na een eventuele onderbreking van de handel tijdens de handelsdag dient het handelsplatform de methode toe te passen die het het meest geschikt acht om te waarborgen dat de reguliere handel wordt hervat.

(47)

Handelsplatforms moeten het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit kunnen uitvoeren door het op te nemen in hun bestaande handelsonderbrekers die reeds overeenkomstig Richtlijn 2014/65/EU zijn ingesteld, of als een aanvullend mechanisme daarop.

(48)

Om transparantie te waarborgen bij de werking van het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit dat zij invoeren, moeten de handelsplatforms ongeacht wanneer zij een wijziging toepassen, zonder onnodige vertraging een beschrijving van de algemene kenmerken ervan bekendmaken. Om een billijke en ordelijke handel te waarborgen, mag van de handelsplatforms echter niet worden verlangd dat zij alle technische parameters bekendmaken van het mechanisme dat zij invoeren.

(49)

Indien uit de door de Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA) verzamelde informatie over de toepassing van het mechanisme voor de beheersing van de volatiliteit door handelsplatforms waar energiegerelateerde grondstoffenderivaten in de Unie worden verhandeld, blijkt dat het mechanisme consistenter moet worden toegepast om buitensporige prijsvolatiliteit in de Unie doelmatiger te beheersen, moet de Commissie eenvormige voorwaarden voor de toepassing van het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit vaststellen, zoals de frequentie waarmee de prijslimieten worden verlengd, of de maatregelen die moeten worden genomen als de handel die prijslimieten overschrijdt. De Commissie moet rekening kunnen houden met de specifieke kenmerken van elk energiegerelateerd grondstoffenderivaat, het liquiditeitsprofiel van de markt voor dat derivaat en het volatiliteitsprofiel ervan.

(50)

Om handelsplatforms voldoende tijd te geven om het in deze verordening gespecificeerde mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit op degelijke wijze in te voeren, moeten ze tot en met 31 januari 2023 de tijd krijgen om dat mechanisme in te stellen. Om te verzekeren dat handelsplatforms reeds vóór de invoering van het mechanisme buitensporige prijsschommelingen kunnen aanpakken, moeten ze beschikken over een voorlopig mechanisme waarmee in grote lijnen dezelfde doelstelling kan worden bereikt als met het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit.

(51)

De verplichtingen en beperkingen die door de mechanismes voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit aan handelsplatforms en handelaren worden opgelegd, gaan niet verder dan wat nodig is om energiebedrijven in staat te stellen deel te blijven nemen aan gas- en elektriciteitsmarkten en te voldoen aan hun indekkingsbehoeften, en aldus bij te dragen aan de energievoorzieningszekerheid voor eindverbruikers.

(52)

Met het oog op een efficiënte toepassing van de mechanismes voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit moeten de bevoegde autoriteiten toezicht houden op de toepassing door handelsplatforms en daarover regelmatig verslag uitbrengen aan de ESMA. Met het oog op een consistente toepassing van het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit moeten de bevoegde autoriteiten er ook voor zorgen dat verschillen in de toepassing van die mechanismes door handelsplatforms naar behoren worden gemotiveerd.

(53)

Om eventuele verschillen in de toepassing van de mechanismes voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit tussen de lidstaten aan te pakken, en op basis van de door de bevoegde autoriteiten ingediende verslagen, moet de ESMA het optreden van de bevoegde autoriteiten van de lidstaten coördineren en alle geconstateerde verschillen in de wijze van toepassing van het mechanisme door handelsplatforms in de verschillende rechtsgebieden van de Unie documenteren.

(54)

Gezien de ongekende daling van de aardgastoevoer vanuit de Russische Federatie en het aanhoudende risico op nog meer plotselinge verstoringen van de voorziening, wordt de Unie geconfronteerd met de dringende noodzaak om haar gasvoorziening te diversifiëren. De lng-markt voor Europa is echter nog in opkomst en de nauwkeurigheid van de prijzen op die markt is moeilijk in te schatten. Om een nauwkeurige, objectieve en betrouwbare raming van de prijs voor lng-leveringen aan de Unie te verkrijgen, moet het bij Verordening (EU) 2019/942 van het Europees Parlement en de Raad (9) opgerichte Agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) alle lng-marktgegevens verzamelen die nodig zijn om een dagelijkse lng-prijsraming vast te stellen.

(55)

De prijsraming moet worden uitgevoerd op basis van alle transacties met betrekking tot lng-leveringen aan de Unie. Het ACER moet de bevoegdheid krijgen om die marktgegevens te verzamelen bij alle deelnemers die betrokken zijn bij lng-leveringen aan de Unie. Al die deelnemers moeten worden verplicht al hun lng-marktgegevens, zo goed als technologisch mogelijk is, in bijna-realtime te rapporteren aan het ACER, hetzij na het sluiten van een transactie, hetzij na het doen van een bieding of offerte om een transactie aan te gaan. De prijsraming van het ACER moet de meest volledige dataset omvatten, waaronder transactieprijzen en, vanaf 31 maart 2023, prijzen van biedingen en offertes voor lng-leveringen aan de Unie. De dagelijkse publicatie van die objectieve prijsraming en van het verschil dat is vastgesteld in vergelijking met andere referentieprijzen op de markt in de vorm van een lng-benchmark, effent de weg voor het vrijwillige gebruik ervan door marktdeelnemers als de referentieprijs in hun contracten en transacties. Zodra de lng-prijsraming en de lng-benchmark zijn vastgesteld, kunnen die ook een referentietarief worden voor derivatencontracten die worden gebruikt om de prijs van lng of het prijsverschil tussen de lng-prijs en andere gasprijzen in te dekken. Gezien de dringende noodzaak om de lng-prijsraming in te voeren, moet de eerste raming uiterlijk 13 januari 2023 worden gepubliceerd.

(56)

De huidige bevoegdheden die aan het ACER zijn verleend bij Verordening (EU) nr. 1227/2011 van het Europees Parlement en de Raad (10) en Uitvoeringsverordening (EU) nr. 1348/2014 (11) (samen “Remit” genoemd), volstaan niet om een volledige en uitgebreide dataset van alle lng-leveringen in de Unie te creëren. Een dergelijke uitgebreide en volledige dataset voor dagelijkse prijsraming is echter noodzakelijk opdat de Unie, in een geest van solidariteit, haar aanbestedingsbeleid voor de internationale lng-invoer kan beheren, met name tijdens de huidige crisissituatie. Relevante gegevens en informatie over lng-contracten zijn ook nodig om de prijsontwikkelingen te monitoren en de kwaliteit van de gegevens te controleren en te waarborgen. Met dit ad-hocinstrument moet het ACER alle marktgegevens kunnen verzamelen die nodig zijn voor een uitgebreide en representatieve raming van de prijs van lng-leveringen aan de Unie.

(57)

Hoewel de vaststelling van een dagelijkse lng-prijsraming en een permanente lng-benchmark in een later stadium moet worden opgenomen in een uitgebreidere herziening van de Remit, vereist de huidige crisissituatie nu al dringende maatregelen om de ernstige problemen bij de aanvoer en nauwkeurige prijsstelling van lng-leveringen aan de Unie tijdelijk aan te pakken totdat een dergelijke herziening kan worden goedgekeurd volgens de gewone wetgevingsprocedure.

(58)

Om de prijstransparantie en planningszekerheid op de invoermarkt voor lng onmiddellijk te vergroten, moet worden gespecificeerd dat de relevante dataset informatie moet bevatten over de prijzen en de hoeveelheden van voltooide lng-transacties, prijzen en hoeveelheden van biedingen en offertes met betrekking tot lng-leveringen naar de Unie, en de prijsformule in het langetermijncontract waaruit de prijs wordt afgeleid, indien van toepassing.

(59)

Aan een rapportageverplichting onderworpen lng-marktdeelnemers moeten worden gedefinieerd als marktdeelnemers die zich bezighouden met de aankoop of verkoop van lng-ladingen die bestemd zijn voor levering in de Unie. Die lng-marktdeelnemers moeten onderworpen zijn aan de verplichtingen en verbodsbepalingen die van toepassing zijn op marktdeelnemers uit hoofde overeenkomstig de Remit.

(60)

Het ACER moet, in samenwerking met de Commissie, een breed mandaat krijgen voor het specificeren van de kwaliteit en de inhoud van de marktgegevens die het verzamelt om een dagelijkse prijsraming voor lng-leveringen in de Unie vast te stellen. Het moet ook over een ruime discretionaire bevoegdheid beschikken om het gewenste transmissieprotocol te kiezen. Met het oog op de hoogst mogelijke kwaliteit van de te rapporteren marktgegevens moet het ACER de bevoegdheid krijgen om alle parameters van de aan het ACER te rapporteren marktgegevens te specificeren. Die parameters moeten betrekking hebben op, zonder beperkt te zijn tot, de referentie-eenheden waarin prijsgegevens worden gerapporteerd, de referentie-eenheden waarin hoeveelheidsgegevens worden gerapporteerd, de transactietermijnen of de bied- en laatgegevens voorafgaand aan de transactie, alsmede de transmissieprotocollen die moeten worden gebruikt om de vereiste gegevens aan het ACER door te geven.

(61)

Het ACER moet ook de methode vaststellen die het gebruikt om een dagelijkse lng-prijsraming en lng-benchmark te verstrekken, alsmede de procedure voor een periodieke evaluatie van deze methode.

(62)

De krachtens deze verordening gepubliceerde prijsraming moet de lidstaten en andere marktdeelnemers meer transparantie bieden over de gangbare prijs van in Europa ingevoerd lng. Meer prijstransparantie moet de lidstaten en in de Unie gevestigde particuliere entiteiten op hun beurt in staat stellen op een meer geïnformeerde en gecoördineerde wijze te werk te gaan bij het aankopen van lng op de wereldmarkten, met name wanneer er een beroep wordt gedaan op de dienstverlener. Door meer coördinatie bij het aankopen van lng moeten de lidstaten kunnen voorkomen dat ze elkaar overbieden of dat ze prijzen bieden die niet in overeenstemming zijn met de gangbare marktprijs. Daarom zijn de krachtens deze verordening gepubliceerde prijsramingen en benchmarkspreads van cruciaal belang met het oog op meer solidariteit tussen de lidstaten bij de aankoop van beperkte lng-leveringen.

(63)

De verplichting voor marktdeelnemers om het ACER informatie over lng-transacties te verstrekken is noodzakelijk en evenredig met het oog op de doelstelling om het ACER in staat te stellen een lng-benchmark vast te stellen, met name omdat zij in overeenstemming is met de bestaande verplichtingen van de marktdeelnemers uit hoofde van de Remit en het ACER om gevoelige bedrijfsinformatie vertrouwelijk te behandelen.

(64)

Naast de handelsonderbreker en de lng-benchmark zijn er nog andere interventies beschikbaar, zoals een tijdelijke dynamische prijscorridor, zoals verzocht in de conclusies van de Europese Raad van 20 en 21 oktober 2022, rekening houdend met de volgende waarborgen: deze moet van toepassing zijn op aardgastransacties op het door Gasunie Transport Services B.V. geëxploiteerde virtuele handelspunt Title Transfer Facility (TTF), andere gashandelshubs in de Unie moeten via een tijdelijke dynamische prijscorridor aan de gecorrigeerde TTF-spotmarktprijs kunnen worden gekoppeld, en de over-the-counter gashandel moet onverlet blijven, de gasleveringszekerheid van de Unie mag er niet door in gevaar komen, en een en ander moet afhangen van de vooruitgang die wordt geboekt met het verwezenlijken van de gasbesparingsdoelstelling, mag niet leiden tot een algehele toename van het gasverbruik, moet zodanig zijn ontworpen dat marktgebaseerde gasstromen binnen de EU er niet door verhinderd worden, moet de stabiliteit en ordelijke werking van de markten voor energiederivaten onverlet laten, en de gasmarktprijzen op de verschillende georganiseerde markten in de Unie in aanmerking nemen.

(65)

Verordening (EU) 2017/1938 biedt de lidstaten reeds de mogelijkheid om gedurende een noodsituatie de gaslevering aan bepaalde cruciale gasgestookte energiecentrales te laten prevaleren, gezien het belang van die centrales om de zekerheid van de elektriciteitsvoorziening te waarborgen en onevenwichtigheden op het net te voorkomen. De cruciale gasgestookte energiecentrales en de daarmee samenhangende gasvolumes kunnen belangrijke gevolgen hebben voor de gasvolumes die beschikbaar zijn in het kader van solidariteit tijdens een noodsituatie. In dat verband moeten de lidstaten in afwijking van artikel 13, leden 1, 3 en 8, van Verordening (EU) 2017/1938 tijdelijk om solidariteitsmaatregelen in noodsituaties kunnen verzoeken, ook wanneer ze niet in staat zijn de kritieke gasvolumes veilig te stellen die nodig zijn om de voortzetting van de elektriciteitsproductie in cruciale gasgestookte energiecentrales te waarborgen. Om dezelfde reden moeten lidstaten die solidariteit verstrekken ook het recht hebben ervoor te zorgen dat bij het verstrekken van solidariteit aan een andere lidstaat leveringen aan hun door solidariteit beschermde afnemers of andere essentiële diensten, zoals stadsverwarming, en de exploitatie van hun cruciale gasgestookte energiecentrales niet in gevaar komen.

(66)

Er moet een bovengrens worden vastgesteld voor de kritieke gasvolumes die in elke lidstaat nodig zijn om de elektriciteitsvoorzieningszekerheid te waarborgen, teneinde onnodige of onrechtmatige solidariteitsverzoeken of ongerechtvaardigde beperkingen van de solidariteit aan een lidstaat in nood te voorkomen. De in de Winter Outlook van het Europees netwerk van transmissiesysteembeheerders voor elektriciteit (“ENTSB-E”) gebruikte methode biedt een basis voor het bepalen van het kritieke gasvolume voor de elektriciteitsvoorzieningszekerheid en voor die begrenzing. De door het ENTSB-E berekende kritieke gasvolumes voor de elektriciteitsvoorzieningszekerheid weerspiegelen de gasvolumes die absoluut nodig zijn om de pan-Europese toereikendheid van elektriciteit te waarborgen met gebruikmaking van alle marktbronnen, altijd ervan uitgaande dat gas op de laatste plaats in de merit order staat. De ENTSB-E-methode is gebaseerd op een groot aantal worstcasescenario’s op het gebied van klimaat en gedwongen niet-beschikbaarheid. Het feit dat de ENTSB-E-methode geen rekening houdt met warmte-krachtkoppeling, belet de lidstaten niet om installaties voor stadsverwarming van beschermde afnemers te beschouwen als beschermd overeenkomstig de definitie in Verordening (EU) 2017/1938. Voor lidstaten zonder aanzienlijke opslagcapaciteit die voor hun elektriciteitsopwekking uitsluitend afhankelijk zijn van lng-leveringen, moeten de kritieke gasvolumes voor de elektriciteitsvoorzieningszekerheid dienovereenkomstig worden aangepast. Het kritieke gasvolume voor de elektriciteitsvoorzieningszekerheid kan lager zijn dan het historische niveau van het gas dat wordt verbruikt voor elektriciteitsopwekking, aangezien de toereikendheid van elektriciteit op andere manieren kan worden gerealiseerd, onder meer door leveringen tussen de lidstaten.

(67)

Dit sluit echter niet uit dat de feitelijke minimumgasvolumes die worden verlangd door een lidstaat die om solidariteit verzoekt of door een solidariteit verstrekkende lidstaat hoger kunnen zijn dan de door het ENTSB-E gemodelleerde waarden om een elektriciteitscrisis te voorkomen. In dergelijke gevallen moet de om solidariteit verzoekende lidstaat of de solidariteit verstrekkende lidstaat de in deze verordening vastgestelde maximumwaarden kunnen overschrijden mits hij kan rechtvaardigen dat dit noodzakelijk is om een elektriciteitscrisis te voorkomen, zoals gevallen waarin een beroep moet worden gedaan op frequentieherstelreserves en alternatieve brandstoffen, of in uitzonderlijke scenario’s waarmee in de Winter Outlook van het ENTSB-E geen rekening is gehouden, met name vanwege de hydrologische niveaus of onverwachte ontwikkelingen. Een kritiek gasvolume voor de elektriciteitsvoorzieningszekerheid omvat per definitie al het gas dat nodig is om een stabiele elektriciteitsvoorziening te waarborgen, en omvat derhalve de elektriciteit die nodig is voor zowel de productie en het transport van gas, als cruciale sectoren van kritieke infrastructuur en installaties die van cruciaal belang zijn voor de werking van militaire, nationale veiligheids- en humanitaire hulpdiensten.

(68)

De door de uitbreiding van de solidariteitsbescherming tot kritieke gasvolumes aan de marktdeelnemers opgelegde beperkingen zijn noodzakelijk om de gasvoorzieningszekerheid te waarborgen in een situatie van verminderde gaslevering en een toegenomen vraag tijdens het winterseizoen. Die beperkingen zijn gebaseerd op bestaande maatregelen in respectievelijk Verordening (EU) 2017/1938 en Verordening (EU) 2022/1369 (12) en zijn erop gericht die maatregelen in de huidige omstandigheden doeltreffender te maken.

(69)

Deze verordening doet geen afbreuk aan de vrijheid van de lidstaten om rekening te houden met de mogelijk langdurige schade aan industriële installaties bij het prioriteren van de vraag die moet worden verminderd of ingeperkt om solidariteit te kunnen bieden aan een andere lidstaat.

(70)

Bepaalde afnemers, waaronder huishoudens en afnemers die essentiële sociale diensten verlenen, zijn bijzonder gevoelig voor de negatieve effecten van verstoringen van de gaslevering. Daarom is bij Verordening (EU) 2017/1938 een solidariteitsmechanisme tussen de lidstaten ingesteld om de gevolgen van een ernstige noodsituatie binnen de Unie te beperken en de gastoevoer naar door solidariteit beschermde afnemers te waarborgen. In bepaalde gevallen zou ook het verbruik van gas door beschermde afnemers als niet-essentieel kunnen worden beschouwd. De beperking van dit soort verbruik dat de behoeften duidelijk overschrijdt, zou de doelstellingen van Verordening (EU) 2017/1938 niet ondermijnen, met name omdat gastekorten als gevolg van verbruik voor niet-essentiële doeleinden tot ernstige schade in andere particuliere of commerciële sectoren zouden kunnen leiden. De lidstaten moeten daarom de mogelijkheid hebben ook gasbesparingen te realiseren door het niet-essentiële verbruik van beschermde afnemers in specifieke omstandigheden te beperken, voor zover het daadwerkelijk haalbaar is om dat te beperken zonder gevolgen voor het essentiële verbruik. Beperkingsmaatregelen van de lidstaten moeten echter strikt beperkt blijven tot niet-essentieel verbruik en mogen in geen geval het basisverbruik van beschermde afnemers beperken noch hen verhinderen om hun woning adequaat te verwarmen.

(71)

De lidstaten en hun bevoegde autoriteiten moeten vrij kunnen bepalen welke beperkingsmaatregelen van toepassing zijn en welke activiteiten overeenkomen met niet-essentieel verbruik, zoals verwarming buitenshuis, verwarming van particuliere zwembaden en andere aanvullende particuliere faciliteiten. Dankzij de mogelijkheid om niet-essentieel verbruik te beperken, moeten de lidstaten de waarborgen kunnen versterken en ervoor kunnen zorgen dat gas wordt geleverd aan andere essentiële sectoren, diensten en industrieën, zodat deze hun activiteiten tijdens een crisis kunnen voortzetten.

(72)

Elke maatregel om het niet-essentiële verbruik van beschermde afnemers te beperken, moet noodzakelijk en evenredig zijn, en moet met name van toepassing zijn in situaties waarin een crisis is afgekondigd op grond van artikel 11, lid 1, en artikel 12 van Verordening (EU) 2017/1938 of waarin een Unie-alarm is afgekondigd op grond van Verordening (EU) 2022/1369. Ondanks de toepassing van maatregelen tot beperking van niet-essentieel verbruik moeten beschermde afnemers bescherming blijven genieten tegen afsluiting. De lidstaten moeten er ook voor zorgen dat dergelijke maatregelen geen beperking inhouden van de bescherming die vereist is voor kwetsbare afnemers van wie het huidige verbruik als essentieel moet worden beschouwd onverminderd de onderbreking van leveringen om technische redenen.

(73)

Het staat de lidstaten vrij te beslissen of en hoe zij een onderscheid maken tussen essentieel en niet-essentieel verbruik door beschermde afnemers. Een lidstaat die om solidariteitsmaatregelen verzoekt en die besluit dit onderscheid niet te maken, mag niet worden verplicht om vóór het solidariteitsverzoek aan te tonen dat het niet-essentiële verbruik verminderd kan worden. Een solidariteit verstrekkende lidstaat mag niet worden verplicht een onderscheid te maken tussen essentiële en niet-essentiële afnemers om het voor de solidariteitsmaatregelen beschikbare gasvolume te bepalen.

(74)

In noodgevallen moeten de lidstaten en de Unie de gasstromen binnen de interne markt veiligstellen. Dit betekent dat maatregelen op nationaal niveau geen aanleiding mogen geven tot problemen met de voorzieningszekerheid in een andere lidstaat en dat de toegang tot grensoverschrijdende infrastructuur te allen tijde veilig en technisch mogelijk moet blijven. Het huidige wetgevingskader voorziet niet in een procedure voor het doeltreffend oplossen van conflicten tussen twee lidstaten over maatregelen die een negatieve invloed hebben op grensoverschrijdende stromen. Aangezien de gas- en elektriciteitsnetten van de Unie onderling verbonden zijn, zou dit niet alleen tot ernstige problemen op het gebied van de voorzieningszekerheid kunnen leiden, maar ook de eenheid van de Unie ten aanzien van derde landen kunnen verzwakken. In afwijking van artikel 12, lid 6, van Verordening (EU) 2017/1938 moet de Commissie daarom de bevoegdheid worden verleend om de nationale maatregelen te evalueren en zo nodig binnen een redelijke termijn tot arbitrage over te gaan. Daartoe moet de Commissie om wijziging van dergelijke nationale maatregelen kunnen verzoeken wanneer zij bedreigingen voor de gasvoorzieningszekerheid van andere lidstaten of de Unie constateert. Gezien de uitzonderlijke aard van de huidige energiecrisis moet het besluit van de Commissie worden nageleefd zonder vertraging die de gasvoorziening van de Unie zou kunnen belemmeren. Daarom moeten bemiddelingsprocedures voor de periode waarin deze verordening van toepassing is, worden opgeschort om de werking van de interne markt veilig te stellen.

(75)

Het beginsel van energiesolidariteit is een algemeen beginsel van het Unierecht (13) dat geldt voor alle lidstaten, en niet alleen voor aangrenzende lidstaten. Bovendien is efficiënt gebruik van de bestaande infrastructuur, met inbegrip van grensoverschrijdende transmissiecapaciteit en lng-installaties, belangrijk om de gasvoorzieningszekerheid in een geest van solidariteit veilig te stellen. In tijden waarin de gasvoorziening op Unie-, regionaal of nationaal niveau is verstoord en er in aanzienlijke mate wordt overgeschakeld van pijpleidinggas via naar lng, moeten lidstaten in een ernstige crisissituatie niet alleen kunnen profiteren van leveringsmogelijkheden via naburige pijpleidingen, maar ook van leveringen uit landen die over een lng-installatie beschikken. Sommige lidstaten moeten in staat zijn solidariteit te verstrekken aan andere lidstaten, ook al zijn ze niet rechtstreeks verbonden via een gaspijpleiding of via een derde land of andere lidstaten, op voorwaarde dat de om solidariteit verzoekende lidstaat alle marktgebaseerde maatregelen in zijn noodplan heeft uitgeput, met inbegrip van lng-aankopen op de wereldmarkt. Daarom moet de solidariteitsverplichting worden uitgebreid tot niet-verbonden lidstaten met lng-installaties, en moet bij het opleggen van verplichtingen aan exploitanten rekening worden gehouden met de verschillen tussen de markten en infrastructuur voor leidinggas en lng, met inbegrip van lng-vaartuigen en -tankers, en met een gebrek aan handhavingsbevoegdheden met betrekking tot lng-activa zoals lng-tankers, en moet worden voorzien in mogelijkheden om te schakelen tussen aardgas en lng wanneer er op het grondgebied van een solidariteit verstrekkende lidstaat geen installatie voor het vloeibaar maken van gas aanwezig is.

(76)

Een lidstaat met lng-faciliteiten mag, wanneer hij solidariteit verstrekt aan een andere lidstaat, niet verantwoordelijk worden gesteld voor knelpunten of andere mogelijke problemen die zich kunnen voordoen buiten zijn eigen grondgebied, of het gevolg zijn van een gebrek aan handhavingsbevoegdheden met betrekking tot lng-vaartuigen en -tankers die eigendom zijn van een exploitant van een derde land, wanneer dergelijke knelpunten of andere problemen invloed kunnen hebben op de werkelijke gasstroom en uiteindelijk kunnen verhinderen dat het benodigde gasvolume de om solidariteit verzoekende lidstaat bereikt. Als de solidariteit verstrekkende lidstaat geen handhavingsbevoegdheden heeft, mag hij niet aansprakelijk worden gesteld voor het niet omruilen van een LNG-lading voor aardgas.

(77)

Voor de toepassing van het beginsel van energiesolidariteit is bij Verordening (EU) 2017/1938 een solidariteitsmechanisme ingevoerd dat de samenwerking en het vertrouwen tussen de lidstaten in geval van een ernstige crisis moet versterken. Om de uitvoering van het solidariteitsmechanisme te vergemakkelijken, zijn de lidstaten krachtens artikel 13, lid 10, van Verordening (EU) 2017/1938 verplicht overeenstemming bereiken over een aantal technische, juridische en financiële aspecten in hun bilaterale regelingen.

(78)

Ondanks een wettelijke verplichting om uiterlijk op 1 december 2018 bilaterale solidariteitsregelingen te sluiten, zijn slechts enkele van dergelijke regelingen afgerond, waardoor de uitvoering van de wettelijke verplichting om in noodsituaties solidariteitssteun te verlenen, in gevaar komt. Het voorstel van de Commissie voor een verordening inzake de interne markten voor hernieuwbare gassen, aardgas en waterstof bevatte een eerste model voor een solidariteitsovereenkomst. Aangezien dat model echter is ontwikkeld vóór de invasie van Oekraïne door de Russische Federatie, is het, gelet op de huidige situatie van extreme gasschaarste en exploderende prijzen en de dringende noodzaak om reeds voor de komende winter over tijdelijke standaardregels te beschikken, passend om een tijdelijk kader van standaardregels te creëren voor het verstrekken van de vereiste solidariteitsmaatregelen in afwijking van artikel 13, leden 1 en 2, van Verordening (EU) 2017/1938 die doeltreffend en snel uitvoerbaar zijn, die niet afhankelijk zijn van lange bilaterale onderhandelingen en die zijn aangepast aan de huidige situatie van buitensporige prijzen en sterk schommelende gasprijzen. Er moeten met name duidelijkere standaardregels worden ingevoerd voor de compensatie van de kosten van het geleverde gas en, vanuit solidariteit tussen de lidstaten, voor de beperking van potentiële extra kosten die de solidariteit verstrekkende lidstaat eventueel in rekening brengt. De regels inzake solidariteitsmaatregelen uit hoofde van artikel 13 van Verordening (EU) 2017/1938 moeten van toepassing blijven, tenzij uitdrukkelijk anders is bepaald.

(79)

De solidariteit moet in beginsel worden verstrekt op basis van een billijke compensatie die rechtstreeks door de om solidariteit verzoekende lidstaat of zijn gedelegeerde entiteiten wordt betaald. De compensatie moet de gasprijs, de werkelijke/potentiële opslagkosten, het grensoverschrijdend transport of de daaraan verbonden kosten dekken. De compensatie moet billijk zijn, zowel voor de om solidariteit verzoekende als voor de solidariteit verstrekkende lidstaten.

(80)

De huidige crisis leidt tot prijsniveaus en regelmatige prijspieken die veel verder gaan dan de situatie van een mogelijke voorzieningscrisis ten tijde van de vaststelling van Verordening (EU) 2017/1938. Bij het bepalen van het compensatiebedrag voor solidariteit verstrekkende lidstaten moet daarom rekening worden gehouden met de dagelijkse prijsvolatiliteit die de gasmarkt momenteel kenmerkt als gevolg van de bestaande gascrisis. Op basis van solidariteit en om te vermijden dat de prijs wordt bepaald in extreme marktomstandigheden, zou het problematisch zijn om de standaardprijs van de solidariteitsmaatregel te baseren op de schommelende dagelijkse marktprijs. De gasprijs moet de gemiddelde day-aheadmarktprijs van de dag voorafgaand aan het solidariteitsverzoek in de solidariteit verstrekkende lidstaat weerspiegelen. Daarmee rekening houdend is de compensatie nog steeds gebaseerd op de “marktprijs”, zoals bepaald in Aanbeveling (EU) 2018/177 van de Commissie (14). De gemiddelde day-aheadmarktprijs wordt minder beïnvloed door de volatiliteit en de zeer hoge spotmarktprijzen in crisissituaties, en beperkt als zodanig mogelijke averechtse prikkels.

(81)

Zoals benadrukt in Aanbeveling (EU) 2018/177, kunnen de kosten van de schade die is geleden door de ondernemingen waaraan beperkingen zijn opgelegd, alleen worden gedekt door compensatie indien ze niet zijn verrekend in de gasprijs die moet worden betaald door de om solidariteit verzoekende lidstaat, en de lidstaat zou niet tweemaal compensatie moeten betalen voor dezelfde kosten. Gelet op de uitzonderlijke omstandigheden met ongekend hoge gasprijzen mag een solidariteit ontvangende lidstaat niet automatisch worden verplicht andere kosten die in de solidariteit verstrekkende lidstaat ontstaan, zoals schadevergoedingen of kosten van gerechtelijke procedures, volledig te dekken, tenzij in een solidariteitsovereenkomst anders is overeengekomen. De ervaring heeft geleerd dat de verplichting voor de ontvangende lidstaat om het volledige financiële risico te dragen voor alle directe of indirecte compensatiekosten die kunnen voortvloeien uit de verstrekking van solidariteitsmaatregelen, een belangrijke belemmering vormt voor het sluiten van solidariteitsovereenkomsten. De onbeperkte aansprakelijkheid moet daarom worden verminderd in de standaardregels voor solidariteitsovereenkomsten, zodat de nog uitstaande overeenkomsten zo spoedig mogelijk kunnen worden gesloten, aangezien die overeenkomsten een hoeksteen vormen van Verordening (EU) 2017/1938 en het beginsel van energiesolidariteit van de Unie weerspiegelen. Voor zover de compensatie van indirecte kosten niet meer dan 100 % van de gasprijs bedraagt, gerechtvaardigd is en niet door de gasprijs wordt gedekt, moeten die kosten door de ontvangende lidstaat worden gedekt.

Bedragen de gevraagde kosten echter meer dan 100 % van de gasprijs, dan moet de Commissie na raadpleging van de relevante bevoegde autoriteiten een billijke kostencompensatie vaststellen en derhalve de mogelijkheid hebben na te gaan of de beperking van de kostencompensatie passend is. De Commissie moet daarom in individuele gevallen een andere compensatie dan in Verordening (EU) 2017/1938 kunnen toelaten, rekening houdend met de specifieke omstandigheden van de zaak, inclusief maatregelen om gas te besparen en de vraag naar gas te verminderen, en het beginsel van energiesolidariteit. Bij de beoordeling moet de Commissie de nodige aandacht besteden aan het vermijden van buitensporige indirecte kosten als gevolg van beperking of loskoppeling van afnemers van gas.

(82)

De regels van deze verordening met betrekking tot de betaling van compensatie voor solidariteitsmaatregelen tussen lidstaten laten de beginselen van schadevergoeding uit hoofde van het nationale constitutionele recht onverlet.

(83)

Het sluiten van solidariteitsregelingen met naburige lidstaten, zoals vereist krachtens artikel 13, lid 10, van Verordening (EU) 2017/1938, is het geschiktste instrument om uitvoering te geven aan de verplichting om solidariteitsmaatregelen te treffen krachtens artikel 13, leden 1 en 2, van die verordening. Het moet de lidstaten derhalve worden toegestaan af te wijken van de in deze verordening vastgestelde standaardregels voor compensatie, indien zij in een solidariteitsovereenkomst andere regels overeenkomen. De lidstaten moeten met name de mogelijkheid behouden om bilateraal aanvullende compensatie overeen te komen ter dekking van andere kosten, zoals de volledige kosten die voortvloeien uit een verplichting om compensatie te betalen in de solidariteit verstrekkende lidstaat, ook voor de schade die is geleden door ondernemingen waaraan beperkingen zijn opgelegd. In bilaterale solidariteitsovereenkomsten kunnen dergelijke kosten worden opgenomen in de compensatie indien het nationale rechtskader voorziet in de verplichting om een schadevergoeding te betalen aan de ondernemingen waaraan beperkingen zijn opgelegd, met inbegrip van compensatie voor de economische schade, bovenop de gasprijs.

(84)

Als een laatste redmiddel mag het standaardsolidariteitsmechanisme alleen in werking worden gesteld door een om solidariteit verzoekende lidstaat indien de markt niet in staat is de benodigde gasvolumes aan te bieden, met inbegrip van lng en de volumes die op vrijwillige basis worden aangeboden door niet-beschermde afnemers, om te voldoen aan de vraag van de door solidariteit beschermde afnemers. Overeenkomstig Verordening (EU) 2017/1938 zijn de lidstaten verplicht alle maatregelen in hun noodplan te hebben uitgeput, met inbegrip van de gedwongen beperkingen tot op het niveau van de door solidariteit beschermde afnemers.

(85)

Gezien het dringende karakter en de gevolgen van een mogelijke activering van het solidariteitsmechanisme moet nauw worden samengewerkt tussen de betrokken lidstaten, de Commissie en de bevoegde crisismanagers die door de lidstaten zijn aangewezen overeenkomstig artikel 10, lid 1, punt g), van Verordening (EU) 2017/1938. Het verzoek moet daarom tijdig aan alle partijen worden meegedeeld en een minimumaantal elementen bevatten dat de solidariteit verstrekkende lidstaten in staat stelt onverwijld te reageren. Het antwoord van de solidariteit verstrekkende lidstaat moet informatie bevatten over gasvolume dat aan de om solidariteit verzoekende lidstaat kan worden geleverd, met inbegrip van de volumes die kunnen worden vrijgemaakt wanneer niet-marktgebaseerde maatregelen worden toegepast. De lidstaten kunnen aanvullende technische en coördinatieregelingen overeenkomen die een tijdige reactie op een solidariteitsverzoek vergemakkelijken. Bij het verstrekken van solidariteit moeten de lidstaten en hun bevoegde autoriteiten de operationele veiligheid en betrouwbaarheid van het netwerk waarborgen.

(86)

De om solidariteit verzoekende lidstaat moet solidariteit van meerdere lidstaten kunnen ontvangen. Het standaardsolidariteitsmechanisme mag alleen in werking worden gesteld wanneer de solidariteit verstrekkende lidstaat geen bilaterale regeling met de om solidariteit verzoekende lidstaat heeft gesloten. In geval van een bilaterale regeling tussen de om solidariteit verzoekende en de solidariteit verstrekkende lidstaat moet die regeling prevaleren en tussen hen van toepassing zijn.

(87)

De Commissie moet de toepassing van het standaardsolidariteitsmechanisme kunnen monitoren en, indien dat nodig wordt geacht, de matching van verzoeken om solidariteit kunnen vergemakkelijken. Daartoe moet de Commissie voorzien in een interactief platform, dat als model moet dienen en het mogelijk moet maken voortdurend en in real time verzoeken om solidariteit in te dienen en deze te koppelen aan de respectieve beschikbare volumes.

(88)

De lidstaten en de verdragsluitende partijen van de Energiegemeenschap kunnen voor de toepassing van solidariteitsmaatregelen ook vrijwillige regelingen sluiten.

(89)

Om eenvormige voorwaarden te waarborgen voor de uitvoering van deze verordening, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend. Die bevoegdheden moeten worden uitgeoefend in overeenstemming met Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad (15).

(90)

Daar de doelstelling van deze verordening niet voldoende door de lidstaten kan worden verwezenlijk, maar beter op Unieniveau kan worden verwezenlijk, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in dat artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om die doelstelling te verwezenlijken,

(1)

De aanvalsoorlog van de Russische Federatie tegen Oekraïne en de ongekende beperking van aardgasleveringen van de Russische Federatie aan de lidstaten vormen een gevaar voor de voorzieningszekerheid van de Unie en haar lidstaten. Tegelijk hebben de inzet van de gastoevoer als wapen en de manipulatie van de markten door de Russische Federatie door opzettelijke verstoringen van de gasstromen de energieprijzen in de Unie zeer sterk doen stijgen, waardoor niet alleen de economie van de Unie in gevaar komt maar ook de voorzieningszekerheid ernstig wordt bedreigd. Een snelle inzet van hernieuwbare energiebronnen kan helpen om de gevolgen van de huidige energiecrisis te verzachten en een verdedigingswal opwerpen tegen de acties van Rusland. Hernieuwbare energie kan de Russische inzet van energie als wapen in aanzienlijke mate helpen bestrijden, door de voorzieningszekerheid van de Unie te versterken, de volatiliteit op de markt te verminderen en de energieprijzen te verlagen.

(2)

In de afgelopen maanden hebben de acties van Rusland de situatie op de markt verder verslechterd, met name vanwege het grotere risico dat de Russische gasleveringen aan de Unie in de nabije toekomst volledig worden stopgezet, een situatie die gevolgen heeft gehad voor de voorzieningszekerheid van de Unie. Daardoor is de volatiliteit van de energieprijzen in de Unie sterk toegenomen en zijn de gas- en elektriciteitsprijzen tijdens de zomer tot recordhoogte opgestuwd, wat heeft geleid tot stijgende detailhandelsprijzen voor elektriciteit, die naar verwachting gaandeweg in de meeste consumentencontracten doorsijpelen, waardoor huishoudens en bedrijven hier steeds meer last van ondervinden. De verslechterde situatie op de energiemarkten heeft aanzienlijk bijgedragen tot de algemene inflatie in de eurozone, waardoor de economische groei in de Unie is vertraagd. Los van een eventuele tijdelijke verlaging van de groothandelsprijzen blijft dat risico actueel, en volgend jaar in nog grotere mate, zoals wordt erkend in het noodvoorstel van de Commissie bij de mededeling van de Commissie van 18 oktober 2022 over Noodsituatie op energiegebied — samen voorbereidingen treffen, aankopen doen en de EU beschermen. Europese energiebedrijven kunnen volgend jaar grote moeite hebben om hun gasopslagfaciliteiten te vullen, aangezien het in het licht van de huidige politieke situatie zeer waarschijnlijk is dat er nog minder of zelfs geen pijpleidinggas uit Rusland de Unie zal bereiken. Daarnaast is de doelstelling voor 2023, zoals vastgelegd in Verordening (EU) 2022/1032 van het Europees Parlement en de Raad (1), om 90 % van de gasopslagcapaciteit van de Unie te vullen, ten opzichte van 80 % voor deze winter. Ook kunnen onvoorspelbare gebeurtenissen, zoals sabotage van pijpleidingen, en andere verstoringsrisico's tot extra belasting op de gasmarkten leiden. Voorts zijn de vooruitzichten voor het concurrentievermogen van de Europese industrie op het gebied van hernieuwbare-energietechnologie verzwakt door recent beleid in andere delen van de wereld dat gericht is op steun voor en een snellere opschaling van complete waardeketens voor hernieuwbare-energietechnologie.

(3)

In dit verband, en om Europese consumenten en bedrijven minder bloot te stellen aan de negatieve economische en maatschappelijke gevolgen van hoge en volatiele prijzen, om de vereiste vermindering van de vraag naar energie gemakkelijker te verwezenlijken door aardgasleveringen te vervangen door energie uit hernieuwbare bronnen, en verder om de voorzieningszekerheid te vergroten, moet de Unie onmiddellijke en tijdelijke stappen zetten om de inzet van hernieuwbare energiebronnen te versnellen, met name door middel van gerichte maatregelen die het tempo van de inzet van hernieuwbare energiebronnen in de Unie op de korte termijn kunnen versnellen.

(4)

Die dringende maatregelen zijn geselecteerd vanwege hun aard en hun potentieel om op korte termijn bij te dragen tot de oplossing voor de noodsituatie op energiegebied. Meer in het bijzonder kunnen de lidstaten verschillende van de maatregelen in deze verordening snel uitvoeren teneinde de vergunningsprocedure voor hernieuwbare-energieprojecten te stroomlijnen, zonder dat hun nationale procedures en rechtsstelsels omstandig moeten worden gewijzigd, zodat de inzet van hernieuwbare energiebronnen op korte termijn een sterke impuls krijgen. Sommige van die maatregelen zijn algemeen van aard, zoals de invoering van een weerlegbaar vermoeden dat hernieuwbare-energieprojecten van hoger openbaar belang zijn voor de toepassing van de relevante milieuwetgeving, of de invoering van verduidelijkingen met betrekking tot het toepassingsgebied van bepaalde milieurichtlijnen en de vereenvoudiging van het vergunningskader voor de repowering van installaties voor de productie van energie uit hernieuwbare bronnen, door de nadruk te leggen op de gevolgen van de wijzigingen of uitbreidingen ten opzichte van het oorspronkelijke project. Andere maatregelen zijn gericht op specifieke technologieën, zoals de aanzienlijk kortere en snellere vergunningverlening voor apparatuur voor zonne-energie op bestaande structuren. Het is passend die noodmaatregelen zo snel mogelijk uit te voeren en zo nodig aan te passen om de huidige uitdagingen gericht aan te pakken.

(5)

Er moeten aanvullende dringende en gerichte maatregelen worden ingevoerd voor specifieke technologieën en voor het soort projecten met het grootste potentieel voor snelle implementatie en met onmiddellijke gevolgen voor de doelstellingen om prijsvolatiliteit te verminderen en de vraag naar aardgas te verlagen zonder de totale vraag naar energie te beperken. Naast de versnelling van de vergunningsprocedures met betrekking tot apparatuur voor zonne-energie op kunstmatige structuren, is het passend de inzet van kleinschalige zonne-energie-installaties, waaronder voor zelfverbruikers van hernieuwbare energie en collectieve zelfverbruikers zoals lokale energiegemeenschappen, te bevorderen en te versnellen, aangezien dat de opties zijn die het minst kosten, het meest toegankelijk zijn en de minste milieu- of andere gevolgen hebben voor een snelle inzet van nieuwe installaties voor hernieuwbare energie. Daarnaast ondersteunen die projecten huishoudens en bedrijven die met hoge energieprijzen te kampen hebben rechtstreeks en beschermen zij consumenten tegen prijsvolatiliteit. De repowering van installaties voor de productie van energie uit hernieuwbare bronnen is een optie om de productie van hernieuwbare energie snel op te voeren met het minste effect op de netwerkinfrastructuur en het milieu, ook in het geval van technologieën voor de productie van hernieuwbare energie, zoals windenergie, waarvoor de vergunningsprocedures doorgaans langer zijn. Ten slotte zijn warmtepompen een rechtstreeks hernieuwbaar alternatief voor aardgasketels en hebben zij het potentieel om de vraag naar aardgas tijdens het stookseizoen aanzienlijk te verminderen.

(6)

Gezien de dringende en uitzonderlijke energiesituatie moeten de lidstaten vrijstellingen van bepaalde in de milieuwetgeving van de Unie vastgestelde beoordelingsverplichtingen kunnen invoeren voor projecten op het gebied van hernieuwbare energie en voor energieopslagprojecten en elektriciteitsnetprojecten die nodig zijn voor de integratie van hernieuwbare energie in het elektriciteitssysteem. Om deze vrijstellingen in te kunnen voeren moet aan twee voorwaarden worden voldaan, namelijk dat het project is gelegen in een gebied dat is aangewezen voor hernieuwbare energie of elektriciteitsnetten, en dat voor dit gebied een strategische milieubeoordeling moet zijn uitgevoerd. Daarnaast moeten evenredige risicobeperkende maatregelen of, indien deze niet beschikbaar zijn, compenserende maatregelen worden genomen om de bescherming van soorten te waarborgen.

(7)

Deze verordening moet van toepassing zijn op vergunningsprocedures met een aanvangsdatum binnen de periode van toepassing ervan. Met het oog op de doelstelling van deze verordening, en de hoogdringendheid en de uitzonderlijke context van de vaststelling ervan, met name gezien het feit dat een versnelling op korte termijn van het tempo van de inzet van hernieuwbare energie in de Unie de toepassing van de bepalingen van deze verordening op hangende vergunningsprocedures rechtvaardigt, moet de lidstaten worden toegestaan deze verordening, of sommige bepalingen ervan, toe te passen op aanhangige vergunningsprocedures waarvoor de bevoegde instantie nog geen definitief besluit heeft genomen, mits bij de toepassing van die voorschriften de reeds bestaande rechten van derden en hun legitieme verwachtingen naar behoren worden geëerbiedigd. Daarom moeten de lidstaten ervoor zorgen dat deze verordening evenredig wordt toegepast op aanhangige vergunningsprocedures en de rechten en legitieme verwachtingen van alle belanghebbenden door de verordening op passende wijze worden beschermd.

(8)

Een van de tijdelijke maatregelen is de invoering van een weerlegbaar vermoeden dat hernieuwbare-energieprojecten van hoger openbaar belang zijn en de volksgezondheid en de openbare veiligheid ten goede komen voor de toepassing van de relevante milieuwetgeving van de Unie, tenzij er duidelijke aanwijzingen zijn dat die projecten grote nadelige milieueffecten hebben die niet kunnen worden beperkt of gecompenseerd. Installaties voor hernieuwbare energie, inclusief warmtepompen of windenergie, zijn van cruciaal belang om de klimaatverandering en de verontreiniging te bestrijden, de energieprijzen te verlagen, de afhankelijkheid van de Unie van fossiele brandstoffen te verminderen en de voorzieningszekerheid van de Unie te waarborgen. Door het vermoeden dat installaties voor hernieuwbare energie, inclusief warmtepompen, van hoger openbaar belang zijn en de volksgezondheid en de openbare veiligheid dienen, zouden die projecten, indien nodig, met onmiddellijke ingang kunnen profiteren van een vereenvoudigde beoordeling voor een specifieke afwijking, zoals in de desbetreffende milieuwetgeving van de Unie is bepaald. De lidstaten zouden, rekening houdend van hun specifieke nationale kenmerken, de mogelijkheid moeten krijgen om de toepassing van dit vermoeden te beperken tot bepaalde delen van hun grondgebied of bepaalde technologieën of projecten. De lidstaten kunnen overwegen dit vermoeden toe te passen in hun desbetreffende nationale landschapswetgeving.

(9)

Dit weerspiegelt de belangrijke rol die hernieuwbare energie kan spelen bij de decarbonisatie van het energiesysteem van de Unie, door onmiddellijke oplossingen ter vervanging van op fossiele brandstoffen gebaseerde energie en door de verslechterende situatie op de markt. Om knelpunten in de vergunningsprocedure en de exploitatie van installaties voor hernieuwbare energie weg te nemen, moet bij de planning- en vergunningsprocedure voorrang worden gegeven aan de bouw en de exploitatie van installaties voor energie uit hernieuwbare bronnen en de ontwikkeling van de daarmee verband houdende netwerkinfrastructuur, als in individuele gevallen rechtmatige belangen worden afgewogen, in ieder geval voor projecten die van algemeen belang worden geacht. Met betrekking tot de bescherming van soorten moet deze prioriteit alleen worden gegeven indien, en voor zover, passende instandhoudingsmaatregelen voor soorten worden getroffen die bijdragen tot het behouden of herstellen van de populaties in een gunstige staat van instandhouding, en voor dit doel voldoende financiële middelen en gebieden ter beschikking worden gesteld.

(10)

Zonne-energie is een belangrijke bron van hernieuwbare energie om een einde te maken aan de afhankelijkheid van de Unie van Russische fossiele brandstoffen en de transitie naar een klimaatneutrale economie te verwezenlijken. Fotovoltaïsche zonne-energie, een van de beschikbare bronnen van elektriciteit die het minst kost, en thermische zonne-energietechnologieën die hernieuwbare verwarming voor een lage prijs per eenheid warmte leveren, kunnen snel worden uitgerold en rechtstreeks aan burgers en bedrijven ten goede komen. In dit verband wordt in overeenstemming met de mededeling van de Commissie van 18 mei 2022 getiteld “EU-strategie voor zonne-energie”, de ontwikkeling van een veerkrachtige industriële waardeketen voor zonne-energie in de Unie ondersteund, onder meer via de alliantie voor de zonne-energiesector die eind 2022 van start gaat. Door de vergunningsprocedures van hernieuwbare-energieprojecten te versnellen en te verbeteren, wordt de uitbreiding van de productiecapaciteit van de Unie voor technologie op het gebied van schone energie ondersteund. De huidige omstandigheden, en vooral de volatiele elektriciteitsprijzen, nopen tot onmiddellijk optreden om de vergunningsprocedures aanzienlijk te versnellen, teneinde te waarborgen dat apparatuur voor zonne-energie sneller kan worden geïnstalleerd op kunstmatige constructies, wat doorgaans minder ingewikkeld is dan constructies op de grond en snel kan helpen de gevolgen van de actuele energiecrisis te mitigeren, mits het net stabiel, betrouwbaar en veilig blijft. Voor die installaties moeten daarom kortere vergunningsprocedures gelden dan voor andere hernieuwbare-energieprojecten.

(11)

De maximumtermijn voor de vergunningsprocedure voor de installatie van apparatuur voor zonne-energie en de op dezelfde locatie gelegen opslagfaciliteiten en de aansluiting ervan op het net op bestaande en toekomstige kunstmatige constructies die voor andere doeleinden dan zonne-energieproductie zijn opgericht, moet drie maanden bedragen. Voor die installaties moet ook een specifieke vrijstelling van de verplichting tot het uitvoeren van milieueffectbeoordelingen uit hoofde van Richtlijn 2011/92/EU van het Europees Parlement en de Raad (2) worden ingevoerd, omdat ze doorgaans geen aanleiding tot bezorgdheid in verband met concurrerend gebruik van ruimte of milieueffecten geven. Een investering in kleine gedecentraliseerde zonne-energie-installaties om zelfverbruiker van hernieuwbare energie te worden, is een van doeltreffendste manieren voor een energieverbruiker om de energierekening en blootstelling aan prijsvolatiliteit te verlagen. De lidstaten moet toegestaan worden om bepaalde gebieden of structuren van de toepassing van deze kortere termijn en deze vrijstelling uit te sluiten om bepaalde gerechtvaardigde redenen.

(12)

Installaties voor zelfgeproduceerde energie, ook die voor collectieve zelfverbruikers zoals lokale energiegemeenschappen, dragen ook bij tot een lagere totale vraag naar aardgas, tot een weerbaarder systeem en tot de verwezenlijking van de doelstellingen van de Unie op het gebied van hernieuwbare energie. De installatie van apparatuur voor zonne-energie met een vermogen van minder dan 50 kW, met inbegrip van installaties van zelfverbruikers van hernieuwbare energie, heeft waarschijnlijk geen grote nadelige gevolgen voor het milieu of het net en leveren geen veiligheidsproblemen op. Verder is er voor kleine installaties doorgaans geen capaciteitsuitbreiding op het netaansluitpunt nodig. Gezien de onmiddellijke positieve gevolgen van dergelijke installaties voor verbruikers en de beperkte milieueffecten ervan, is het passend de hiervoor geldende vergunningsprocedure verder te stroomlijnen, mits die installaties de bestaande capaciteit van de aansluiting op het distributienet niet overschrijden, met de invoering van een stilzwijgende instemming van de overheid in de toepasselijke vergunningsprocedure, om de ontwikkeling van die installaties te bevorderen en te versnellen en in staat te stellen op korte termijn de vruchten ervan te plukken. De lidstaten moet toegestaan worden om een lagere drempel dan 50 kW toe te passen vanwege hun interne beperkingen, mits de drempel hoger blijft dan 10,8 kW. In ieder geval kunnen de betrokken instanties of entiteiten tijdens de vergunningsprocedure van een maand aanvragen voor zulke installaties weigeren om redenen die verband houden met de veiligheid, stabiliteit en betrouwbaarheid van het net door middel van een voldoende met redenen omkleed antwoord.

(13)

De repowering van bestaande installaties voor hernieuwbare energie heeft een aanzienlijk potentieel om snel meer hernieuwbare elektriciteit op te wekken, waardoor het gasverbruik kan verminderen. Met repowering kunnen locaties met een groot potentieel voor hernieuwbare energie in gebruik blijven, waardoor minder nieuwe locaties voor hernieuwbare-energieprojecten moeten worden aangewezen. Middels de repowering van installaties voor windenergie met efficiëntere turbines kan de bestaande capaciteit met minder, maar tegelijkertijd met grotere en efficiëntere turbines worden behouden of verhoogd. Repowering heeft meer voordelen, zoals de bestaande netaansluiting, een waarschijnlijk grotere mate van maatschappelijke aanvaarding en kennis van milieueffecten.

(14)

Naar schatting bereikt 38 GW aan onshore-windcapaciteit tussen 2021 en 2025 het einde van de normale operationele levensduur van 20 jaar. Het uitschakelen van deze capaciteit in plaats van het verhogen ervan zou tot een substantiële vermindering van de momenteel beschikbare capaciteit voor hernieuwbare energie leiden, wat de situatie op de energiemarkt verder zou verergeren. Een onmiddellijke vereenvoudiging en versnelling van de vergunningsprocedures voor repowering zijn van cruciaal belang om de capaciteit voor hernieuwbare energie in de Unie te behouden en te verhogen. Daartoe bevat deze verordening extra maatregelen om de vergunningsprocedure voor de repowering van hernieuwbare-energieprojecten verder te stroomlijnen. Met name moet de uiterste termijn van zes maanden voor de vergunningsprocedure voor de repowering van hernieuwbare-energieprojecten alle toepasselijke milieueffectbeoordelingen omvatten. Als een screening of milieueffectbeoordeling nodig is voor de repowering van een installatie voor hernieuwbare energie, of de opwaardering van een daarmee verband houdende netwerkinfrastructuur om hernieuwbare energie in het elektriciteitssysteem te integreren, moet zij bovendien beperkt blijven tot een beoordeling van de mogelijke aanzienlijke gevolgen van de wijziging of uitbreiding ten opzichte van het oorspronkelijke project.

(15)

Om de repowering van installaties voor hernieuwbare energie te bevorderen en te versnellen, moet onmiddellijk een vereenvoudigde procedure voor netaansluitingen worden opgezet indien de repowering leidt tot een beperkte toename van de totale capaciteit ten opzichte van het oorspronkelijke project.

(16)

Bij de repowering van een zonne-energie-installatie kunnen de doeltreffendheid en de capaciteit toenemen zonder de ingenomen ruimte te vergroten. De gerepowerde installatie zou dus dezelfde impact op het milieu behouden als de originele installatie, zolang de ingenomen ruimte in het proces niet is vergroot en de oorspronkelijk vereiste milieumaatregelen nog altijd worden nageleefd.

(17)

Warmtepomptechnologie is cruciaal voor de productie van hernieuwbare verwarming en koeling van omgevingsenergie, met inbegrip van afvalwaterzuiveringsinstallaties en geothermische energie. Met warmtepompen kunnen ook afvalwarmte en -koude worden gebruikt. Door de snelle inzet van warmtepompen waarmee onvolledig benutte hernieuwbare energiebronnen zoals omgevingsenergie, geothermische energie en afvalwarmte van de industriële en tertiaire sectoren, inclusief datacentra, worden geactiveerd, kunnen op aardgas en op andere fossiele brandstoffen gebaseerde ketels worden vervangen door een hernieuwbare verwarmingsoplossing, en kan tegelijkertijd de energie-efficiëntie stijgen. Hierdoor wordt het gebruik van gas voor verwarming versneld verminderd, in gebouwen en in de industrie. Om de installatie en het gebruik van warmtepompen te versnellen, is het passend gerichte kortere vergunningsprocedures voor dergelijke installaties in te voeren, inclusief een vereenvoudigde procedure voor aansluitingen van kleinere warmtepompen op het elektriciteitsnet, indien er geen veiligheidsoverwegingen zijn, er geen verdere werkzaamheden nodig zijn voor netaansluitingen en er geen sprake is van technische onverenigbaarheid van de systeemonderdelen en tenzij die procedure krachtens nationaal recht niet nodig is. Dankzij een snellere en gemakkelijkere installatie van warmtepompen zal een groter aandeel van hernieuwbare energiebronnen voor verwarming — momenteel goed voor bijna de helft van het energieverbruik van de Unie — ten goede komen aan de voorzieningszekerheid en de moeilijke marktsituatie.

(18)

Bij de toepassing van de termijnen voor de installatie van apparatuur voor zonne-energie, de repowering van installaties voor de productie van energie uit hernieuwbare bronnen en de inzet van warmtepompen, mag de tijd voor de bouw, de aanleg of de repowering van de installaties, de netaansluitingen daarvan en de bijbehorende noodzakelijke netinfrastructuur, niet worden meegeteld in deze termijnen, tenzij deze samenvalt met andere administratieve stadia van de vergunningsprocedure. Voorts mag de tijd besteed aan de nodige administratieve stadia voor aanzienlijke verbeteringen van het net die vereist zijn om de stabiliteit, de betrouwbaarheid en de veiligheid van het net te waarborgen, evenmin worden meegeteld in die termijnen.

(19)

Om de inzet van hernieuwbare energie verder te vergemakkelijken, moeten de lidstaten de mogelijkheid behouden om de termijnen van de vergunningsprocedure verder te verkorten.

(20)

De bepalingen van het Verdrag betreffende toegang tot informatie, inspraak bij besluitvorming en toegang tot de rechter inzake milieuaangelegenheden van de VN/ECE (“het Verdrag van Aarhus”) met betrekking tot toegang tot informatie, inspraak bij besluitvorming en toegang tot de rechter inzake milieuaangelegenheden en in het bijzonder de verplichtingen van de lidstaten met betrekking tot inspraak bij besluitvorming en toegang tot de rechter blijven van toepassing.

(21)

Het beginsel van energiesolidariteit is een algemeen beginsel van Unierecht, zoals verkondigd door het Europees Hof van Justitie in zijn arrest van 15 juli 2021, in zaak C-848/19 P (3), Duitsland/Polen, en geldt voor alle lidstaten. Via de toepassing van het beginsel van energiesolidariteit kan deze verordening de voordelen van een snellere uitvoering van hernieuwbare-energieprojecten grensoverschrijdend verdelen. De in deze verordening vastgestelde maatregelen zijn gericht tot installaties van hernieuwbare energie in alle lidstaten en omvatten een breed scala aan projecten, inclusief bestaande structuren, nieuwe installaties van apparatuur voor zonne-energie en de repowering van bestaande installaties. Gezien de mate van integratie van de energiemarkten van de Unie zou een toename van het gebruik van hernieuwbare energie in één lidstaat ook gunstig moeten zijn voor de voorzieningszekerheid en de prijzen in andere lidstaten. Hierdoor zou hernieuwbare elektriciteit grensoverschrijdend moeten stromen naar de plaats met de grootste behoefte, en zou goedkoop opgewekte hernieuwbare elektriciteit moeten worden uitgevoerd naar lidstaten waar elektriciteitsproductie duurder is. Daarnaast heeft de nieuw geïnstalleerde capaciteit voor hernieuwbare energie in de lidstaten gevolgen voor de algehele vermindering van de gasvraag in de Unie.

(22)

Krachtens artikel 122, lid 1, van het Verdrag betreffende de Europese Unie kan de Raad op voorstel van de Commissie in een geest van solidariteit tussen de lidstaten bij besluit de voor de economische situatie passende maatregelen vaststellen, met name indien zich bij de voorziening van bepaalde producten, in het bijzonder op energiegebied, ernstige moeilijkheden voordoen. In het licht van de recente gebeurtenissen en de recente acties van Rusland vormt het grote risico op een volledige stopzetting van Russische gasleveringen, in combinatie met de onzekere zoektocht naar alternatieven, een significante bedreiging in de vorm van verstoorde energieleveringen, waardoor de energieprijzen verder zullen stijgen en dientengevolge de druk op de economie van de Unie zal toenemen. Daarom is dringend optreden nodig.

(23)

Gezien de omvang van de energiecrisis, de mate van maatschappelijke, economische en financiële gevolgen en de noodzaak om zo snel mogelijk te handelen, moet deze verordening dringend in werking treden op de dag na de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie. De geldigheid is beperkt tot een periode van 18 maanden, met een evaluatieclausule opdat de Commissie, indien nodig, kan voorstellen de geldigheid ervan te verlengen.

(24)

Daar de doelstellingen van deze verordening niet voldoende door de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt, maar beter op het niveau van de Unie kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Krachtens het beginsel van evenredigheid overeenkomstig hetzelfde artikel gaat deze verordening niet verder dan wat nodig is om die doelstellingen te verwezenlijken,

(1)

De aanvalsoorlog van de Russische Federatie (“Rusland”) tegen Oekraïne, zonder aanleiding of grond en de ongekende beperking van aardgasleveringen van de Rusland aan de lidstaten vormen een gevaar voor de voorzieningszekerheid van de Unie en haar lidstaten. Tegelijk hebben de inzet van de gasvoorziening als wapen en de manipulatie van de markten door Rusland opzettelijke verstoringen van de gasstromen de energieprijzen in de Unie omhoog doen schieten. Het verleggen van aanvoerroutes, met congestie in de Europese gasinfrastructuur tot gevolg, de noodzaak om alternatieve bronnen van gasvoorziening te vinden, en prijsvormingssystemen die niet zijn ingesteld op een aanbodschok, hebben bijgedragen tot de prijsvolatiliteit en scherpe prijsstijgingen. Hogere aardgasprijzen brengen de economie van de Unie in gevaar door een aanhoudend hoge inflatie als gevolg van hogere elektriciteitsprijzen, waardoor de koopkracht van de consument wordt ondermijnd, en door stijgende productiekosten, met name in de energie-intensieve industrie, en vormen een ernstige bedreiging voor de voorzieningszekerheid.

(2)

In 2022 waren de aardgasprijzen uitzonderlijk volatiel en in augustus 2022 stegen sommige benchmarks tot recordhoogtes. Het abnormale niveau van de aardgasprijzen dat in augustus 2022 werd opgetekend, was het gevolg van verschillende factoren, waaronder een krap evenwicht tussen vraag en aanbod als gevolg van de vulling van de opslagen en de beperking van de pijplijnstromen, de vrees voor verdere verstoringen van het aanbod en marktmanipulatie door Rusland, en een prijsvormingsmechanisme dat niet was afgestemd op dergelijke extreme verschuivingen in vraag en aanbod en dat de buitensporige prijsstijging nog verergerde. Waar de prijzen in het voorgaande decennium nog schommelden binnen een bandbreedte van 5 tot 35 EUR/MWh, bereikten de Europese aardgasprijzen nu niveaus die 1 000 % hoger lagen dan de gemiddelde prijzen die voorheen in de Unie waren opgetekend. De prijs van Nederlandse Title Transfer Facility (TTF) Gas Futures (3-maandsproducten/op kwartaalbasis) die op de ICE ENDEX-beurs (2) werden verhandeld lag net onder 350 EUR/MWh en de prijs van het TTF-dagvooruitgas dat op de European Energy Exchange werd verhandeld, steeg tot 316 EUR/MWh. Nooit eerder hadden de gasprijzen niveaus zoals die in augustus 2022 bereikt.

(3)

Door de schade aan de Nord Stream 1-pijpleiding, die waarschijnlijk is veroorzaakt door sabotage in september 2022, is de kans klein dat de gasleveringen van Rusland aan de Unie in de nabije toekomst weer de vooroorlogse niveaus zullen bereiken. De Europese consumenten en bedrijven lopen duidelijk nog altijd het risico dat zich opnieuw gasprijspieken zullen voordoen die schadelijk zijn voor de economie. Onvoorspelbare gebeurtenissen, zoals ongevallen of sabotage van pijpleidingen, die de gasleveringen aan Europa verstoren of de vraag drastisch omhoogdrijven, kunnen de voorzieningszekerheid bedreigen. De spanning op de markt, die veroorzaakt worden door angst voor plotse schaarste, zullen waarschijnlijk ook na deze winter en in de loop van volgend jaar aanhouden, aangezien het waarschijnlijk een of meerdere jaren zal duren om schokken in het aanbod te kunnen opvangen en nieuwe leveringsrelaties en -infrastructuur op te bouwen.

(4)

Er bestaan wel derivaten gekoppeld aan andere virtuele handelspunten (VTP’s), maar de TTF in Nederland wordt doorgaans beschouwd als de “standaard” prijsmaatstaf op de Europese gasmarkten. Dit is het gevolg van de typisch hoge liquiditeit op de TTF, die aan verschillende factoren kan worden toegeschreven, waaronder de ligging ervan, waardoor de TTF in de situatie vóór de oorlog aardgas uit verschillende bronnen kon ontvangen, waaronder aanzienlijke hoeveelheden uit Rusland. Daardoor wordt de TTF op grote schaal gebruikt als referentieprijs in prijsformules voor gasleveringscontracten en als prijsbasis voor afdekkings- of derivatentransacties in de hele Unie, ook in hubs die niet rechtstreeks met de TTF verbonden zijn. Volgens marktgegevens was de TTF-hub goed voor ongeveer 80 % van alle aardgas dat in de Unie en het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland (het “Verenigd Koninkrijk”) samen is verhandeld in de eerste acht maanden van 2022.

(5)

De ontwrichtende veranderingen op de Unie-energiemarkten sinds februari 2022 hebben echter invloed gehad op de werking en doeltreffendheid van de traditionele prijsvormingsmechanismen op de groothandelsmarkt voor gas, met name op de TTF-benchmark. Hoewel de TTF in het verleden een goede maatstaf was voor de gasprijzen in andere regio’s van Europa, is er sinds april 2022 een kloof ontstaan met de prijzen op andere hubs en handelsplaatsen in Europa en met de prijsbeoordelingen die prijsnoteringsbureaus voor de invoer van vloeibaar aardgas (lng) verrichten. Dit is grotendeels toe te schrijven aan het feit dat het gassysteem van Noordwest-Europa specifieke infrastructurele beperkingen kent, zowel wat het transport door de pijpleidingen (west-oost) als de hervergassingscapaciteit van lng betreft. Deze beperkingen waren deels verantwoordelijk voor de algemene stijging van de gasprijzen sinds het begin van de crisis in Europa nadat Rusland energie als wapen begon in te zetten. Het abnormale verschil tussen de TTF en andere regionale hubs in augustus 2022 wijst erop dat de TTF onder de huidige specifieke marktomstandigheden wellicht geen goede maatstaf meer is voor de marktsituatie buiten Noordwest-Europa, waar de markten te kampen hebben met infrastructurele beperkingen. Tijdens perioden van schaarste op de markt van Noordwest-Europa kunnen andere regionale markten buiten Noordwest-Europa betere marktomstandigheden kennen en worden zij derhalve ten onrechte beïnvloed door de koppeling van contracten aan de TTF. Hoewel de TTF nog altijd beantwoordt aan de doelstelling om vraag en aanbod in Noordwest-Europa in evenwicht te brengen, zijn maatregelen nodig om het effect van abnormale perioden van buitensporig hoge prijzen op de TTF op andere regionale markten in de Unie te beperken. Ook in andere hubs kunnen in mindere mate problemen met de prijsvorming bestaan.

(6)

Er zijn verschillende maatregelen voorhanden om de problemen met de huidige prijsvormingsmechanismen aan te pakken. Een mogelijkheid voor Europese bedrijven die het slachtoffer waren van de recente marktverstoringen en de problemen met het prijsvormingssysteem, bestaat erin om opnieuw te onderhandelen over de bestaande op de TTF gebaseerde contracten. Aangezien prijsreferenties die gekoppeld zijn aan TTF Gas Futures, een andere betekenis hebben dan in het verleden en niet noodzakelijk representatief zijn voor de situatie op de gasmarkt buiten Noordwest-Europa, kunnen bepaalde afnemers een oplossing voor de huidige problemen met de prijsvorming en de TTF-benchmark proberen te vinden door opnieuw te onderhandelen met hun contractpartners op basis van expliciete bepalingen in hun contracten of overeenkomstig de algemene beginselen van het contractenrecht.

(7)

In dezelfde lijn kunnen invoerende ondernemingen of lidstaten die namens hen optreden, met internationale partners in contact treden om opnieuw te onderhandelen over bestaande leveringscontracten of nieuwe leveringscontracten overeen te komen met passender prijsformules die zijn aangepast aan de huidige volatiele situatie. Gecoördineerd aankopen via het in het kader van Verordening (EU) 2022/2576 (3) van de Raad gecreëerde IT-instrument kan mogelijkheden opleveren om de prijs van energie-invoer te verlagen, waardoor marktinterventie minder noodzakelijk wordt.

(8)

Richtlijn 2014/65/EU van het Europees Parlement en de Raad (4) biedt al enkele waarborgen om perioden van extreme volatiliteit te beperken, bijvoorbeeld door te eisen dat gereglementeerde marktdeelnemers zogenaamde kortetermijn-”handelsonderbrekers” op de gereglementeerde markten als bedoeld in artikel 4, lid 1, punt 21 van die richtlijn, opzetten, die extreme prijsstijgingen gedurende bepaalde uren beperken. Het in Verordening (EU) 2022/2576 van de Raad ingevoerde tijdelijke mechanisme voor de beheersing van dagelijkse volatiliteit draagt bij tot het beperken van extreme volatiliteit van de prijzen op de markten voor energiederivaten binnen één dag. Deze mechanismen werken echter slechts op korte termijn en zijn niet bedoeld om te voorkomen dat de marktprijzen buitensporige niveaus bereiken.

(9)

De vraagreductie is een ander belangrijk element om het probleem van extreme prijspieken aan te pakken. Het verminderen van de vraag naar gas en elektriciteit kan de marktprijzen temperen en zo bijdragen tot het verminderen van de problemen met abnormaal hoge gasprijzen. Deze verordening moet dan ook, in overeenstemming met de conclusies van de Europese Raad van 20-21 oktober 2022, ervoor zorgen dat de activering van het bij deze verordening ingevoerde mechanisme niet leidt tot een algehele toename van het gasgebruik.

(10)

In de zomer van 2022 hebben inspanningen van door de overheid gesubsidieerde entiteiten om gas aan te kopen voor opslag zonder rekening te houden met het effect van deze ongecoördineerde aankopen op de prijzen, bijgedragen tot een stijging van de prijsbenchmarks, met name de TTF-prijzen. Betere coördinatie, in voorkomend geval, tussen lidstaten die via gesubsidieerde entiteiten gas aankopen om ondergrondse gasopslagplaatsen te vullen, is derhalve van belang om extreme prijspieken in de toekomst te voorkomen. Het gebruik van het bij Verordening (EU) 2022/2576 ingestelde gezamenlijke aankoopmechanisme kan in dit verband een belangrijke rol spelen om perioden van buitensporig hoge gasprijzen te beperken.

(11)

Hoewel er al maatregelen bestaan om een aantal van de factoren aan te pakken die tot de problemen met de prijsvorming op de gasmarkten hebben geleid, garanderen die bestaande maatregelen geen onmiddellijke en voldoende zekere oplossing voor de huidige problemen.

(12)

Er moet dus met onmiddellijke ingang een tijdelijk marktcorrectiemechanisme voor aardgastransacties komen op de belangrijkste markten voor TTF-derivaten en andere VTP’s gekoppelde derivaten met een looptijd van tussen een maand en een jaar vooruit, als instrument tegen perioden van buitensporig hoge gasprijzen.

(13)

In zijn conclusies van 20-21 oktober 2022 verzocht de Europese Raad de Commissie dringend een voorstel in te dienen voor een tijdelijke dynamische prijscorridor voor aardgastransacties om episodes van buitensporig hoge gasprijzen onmiddellijk te beperken, rekening houdend met de beschermingsmaatregelen zoals vervat in artikel 23, lid 2, van het Commissievoorstel voor Verordening (EU) 2022/2576 van de Raad.

(14)

De volgende waarborgen moeten in aanmerking worden genomen bij het ontwerpen van het marktcorrectiemechanisme en moeten daarnaast ook worden gebruikt om ervoor te zorgen dat een mogelijke activering van het marktcorrectiemechanisme wordt beëindigd als de voorwaarden voor activering ervan niet langer van kracht zijn of als zich onbedoelde marktverstoringen voordoen: het mechanisme moet van toepassing zijn op transacties voor aardgas op het virtuele handelspunt van de TTF, dat wordt beheerd door Gasunie Transport Services B.V.; andere handelshubs voor gas in de Unie worden via een dynamische prijscorridor gekoppeld aan de gecorrigeerde TTF-spotprijs; het mechanisme moet de handel die over-the-counter (otc) plaatsvindt onverlet laten, mag de gasleveringszekerheid van de Unie niet in gevaar brengen, moet afhankelijk zijn van de vooruitgang die wordt geboekt bij de verwezenlijking van de gasbesparingsdoelstelling, mag niet leiden tot een algehele toename van het gasverbruik en moet zo worden ontworpen dat het marktgebaseerde gasstromen binnen de Unie niet zal verhinderen, geen afbreuk zal doen aan de stabiliteit en ordelijke werking van de markten voor energiederivaten, en rekening zal houden met de gasmarktprijzen op de verschillende georganiseerde marktplaatsen in de Unie.

(15)

Het marktcorrectiemechanisme moet zodanig worden opgezet dat het aan twee basiscriteria voldoet; het moet fungeren als een doeltreffend instrument tegen perioden van buitengewoon hoge gasprijzen, en het mag alleen worden geactiveerd als de prijzen in vergelijking met de wereldmarkten een uitzonderlijk hoog niveau bereiken, om aanzienlijke marktverstoringen en verstoringen van leveringscontracten te voorkomen, die mogelijk leiden tot ernstige risico’s voor de voorzieningszekerheid.

(16)

De interventie via het marktcorrectiemechanisme moet beperkt blijven tot het aanpakken van de belangrijkste problemen met het prijsvormingssysteem. De TTF-maandvooruit-afwikkelingsprijs voor derivaten is veruit de meest gebruikte benchmark in gasleveringscontracten in de hele Unie, gevolgd door looptijden van twee maanden en een jaar vooruit. Handelsverschuivingen naar aan andere VTP’s gekoppelde derivaten kunnen echter leiden tot verstoringen op de energie- of financiële markten in de Unie, bijvoorbeeld door arbitrage door marktdeelnemers tussen gecorrigeerde en niet-gecorrigeerde derivaten, ten nadele van de consumenten. Derivaten die aan alle VTP’s in de Unie zijn gekoppeld, moeten daarom in beginsel in het marktcorrectiemechanisme worden opgenomen. De toepassing van het mechanisme op derivaten die gekoppeld zijn aan andere VTP’s dan de TTF is echter complex en vereist aanvullende technische voorbereiding. Met het oog op de dringende noodzaak om een marktcorrectiemechanisme voor het belangrijkste derivaat, namelijk TTF, in te voeren, moet de Commissie de bevoegdheid krijgen om door middel van een uitvoeringshandeling de technische details vast te stellen van de toepassing van het marktcorrectiemechanisme op derivaten die gekoppeld zijn aan andere VTP’s en van de selectie van derivaten die gekoppeld zijn aan andere VTP’s die op basis van vooraf vastgestelde criteria kunnen worden uitgesloten.

(17)

Het invoeren van het marktcorrectiemechanisme moet de markt een duidelijk signaal geven dat de Unie geen buitensporig hoge prijzen aanvaardt die het gevolg zijn van onvolmaakte prijsvorming. Het moet marktspelers ook zekerheid bieden met betrekking tot betrouwbare limieten voor de handel in gas, en kan aanzienlijke economische besparingen opleveren voor zowel bedrijven als huishoudens die minder zullen worden blootgesteld aan perioden van buitensporig hoge energieprijzen.

(18)

Het marktcorrectiemechanisme moet een dynamisch veiligheidsplafond invoeren voor de prijs van derivaten van tussen een maand en een jaar vooruit. Dat dynamische veiligheidsplafond moet worden geactiveerd als de TTF-derivatenprijs een vooraf bepaald niveau bereikt en als de prijsverhoging niet overeenkomt met een vergelijkbare stijging op regionaal of mondiaal niveau.

(19)

Een dynamisch veiligheidsplafond moet er daarom voor zorgen dat handelsorders met prijzen die aanzienlijk hoger liggen dan de lng-prijzen in andere delen van de wereld niet worden aanvaard. Er moeten passende benchmarks worden gehanteerd om een referentieprijs vast te stellen die de wereldwijde prijsontwikkeling voor lng volgt. De referentieprijs moet worden gebaseerd op lng-prijsbeoordelingen die representatief zijn voor de situatie op de Europese markt en, vanwege het bijzondere belang van het Verenigd Koninkrijk en Azië als concurrenten op de mondiale lng-markt, op een geschikte benchmark voor het Verenigd Koninkrijk en Azië. In tegenstelling tot leidinggas wordt lng wereldwijd verhandeld. Daarom weerspiegelen lng-prijzen beter de ontwikkeling van de gasprijs op mondiaal niveau en kunnen ze dienen als benchmark om te beoordelen of prijsniveaus in continentale hubs, abnormaal afwijken van de internationale prijzen.

(20)

De in aanmerking genomen steekproef van lng-prijzen moet voldoende ruim zijn, zodat de steekproef zelfs als een specifieke lng-prijs op een bepaalde dag niet voorhanden is, informatief is. Teneinde een representatief pakket van Europese en internationale prijzen samen te stellen en ervoor te zorgen dat de entiteiten die de prijsinformatie verstrekken onderworpen zijn aan de relevante Unie-regelgeving, moeten de prijsbeoordelingen worden geselecteerd door de in het bij Verordening (EU) 2016/1011 van het Europees Parlement en de Raad (5) ingestelde register van beheerders en benchmarks opgenomen noteringsbureaus. Aangezien tijdige informatie van essentieel belang is voor het dynamische marktcorrectiemechanisme, mag enkel rekening worden gehouden met prijsinformatie van entiteiten die informatie verstrekken over de dag van publicatie. Om het Agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators, opgericht bij Verordening (EU) 2019/942 van het Europees Parlement en de Raad (6) (ACER) in staat te stellen zijn taken op het gebied van markttoezicht uit hoofde van deze verordening uit te oefenen, en de referentieprijs op tijd te kunnen berekenen, moeten de noteringsbureaus die prijsbeoordelingen publiceren worden verplicht het ACER vóór 21.00 uur MET taxaties aan te leveren, mits deze reeds beschikbaar zijn, zodat het ACER vóór het einde van de dag een referentieprijs kan publiceren; hoewel deze rapportageverplichtingen enkel betrekking hebben op bestaande gegevens, geen aanzienlijke extra belasting vormen voor de noteringsbureaus en vaak voorkomen in regelgeving voor de energie- en financiële markten, moet het ACER waarborgen dat vertrouwelijk wordt omgegaan met de ontvangen informatie, eventuele intellectuele-eigendomsrechten in verband met de informatie beschermen en de informatie uitsluitend gebruiken voor regelgevingsdoeleinden. Het ACER moet richtsnoeren kunnen verstrekken over het formaat waarin deze gegevens moeten worden ingediend.

(21)

Vanwege hun hoge liquiditeit is het wenselijk dat ook rekening wordt gehouden met front-month-derivaten die gelinkt zijn aan het National Balancing Point (NBP) van het Verenigd Koninkrijk. De dagelijkse prijsbeoordeling die overeenkomstig artikel 18 van Verordening (EU) 2022/2576 wordt uitgevoerd door het ACER moet deel uitmaken van het pakket van lng-prijsbeoordelingen.

(22)

Hoewel de benchmarks die in aanmerking worden genomen voor de referentieprijs een goede maatstaf zijn voor de mondiale ontwikkeling van de lng-prijzen, kunnen zij niet gewoonweg in de plaats komen van de prijzen van derivaten. Dit komt voornamelijk doordat de referentieprijs prijzen weerspiegelt op andere locaties dan de TTF en andere VTP’s in de Unie. Er wordt bij die prijzen bijvoorbeeld geen rekening gehouden met de kosten in verband met mogelijke infrastructuurcongestie bij het overbrengen van het gas van een lng-terminal naar de locatie van de TTF-hub. De TTF-prijzen liggen daarom doorgaans hoger dan de prijzen die voor de referentieprijs in aanmerking worden genomen. Dit verschil bedroeg tussen juni en augustus 2022 gemiddeld ongeveer 35 EUR/MWh. Bovendien is het voor de voorzieningszekerheid van cruciaal belang dat de gecorrigeerde prijs van TTF-derivaten op een niveau wordt vastgesteld dat hoog genoeg is om nog steeds lng-invoer uit andere delen van de wereld aan te trekken. Daarom moet er voor de berekening van de gecorrigeerde prijs van TTF-derivaten een meerprijs voor voorzieningszekerheid worden opgeteld bij de referentieprijs. De formule voor het veiligheidsplafond moet volledig dynamisch zijn, op basis van een dynamisch evoluerend prijzenpakket dat de prijzen op de wereldmarkt weerspiegelt, en een zekere veiligheidsmarge om de voorzieningszekerheid niet in gevaar te brengen. Het dynamisch veiligheidsplafond kan elke dag variëren naargelang van de evolutie van het mondiale prijzenpakket.

(23)

Het veiligheidsplafond mag niet statisch zijn. Het veiligheidsplafond moet op dynamische wijze en op dagbasis worden aangepast. De publicatie van een dagelijkse afwikkelingsprijs zorgt ervoor dat het dynamisch veiligheidsplafond de ontwikkelingen op de lng-markt kan volgen, het prijsvormingsproces op beurzen in stand kan worden gehouden en mogelijke gevolgen voor de ordelijke werking van de derivatenmarkten kunnen worden beperkt. Een dynamisch ontwerp van het veiligheidsplafond zal ook de risico’s voor centrale tegenpartijen verminderen en de gevolgen voor deelnemers aan futuresmarkten, zoals clearingleden en hun cliënten, beperken. Het dynamisch veiligheidsplafond mag de marktprijzen niet onder een bepaalde limiet corrigeren.

(24)

Om het risico te vermijden dat een dynamische biedlimiet voor de prijs van de TTF-derivaten van een maand tot een jaar vooruit leidt tot illegale onderling afgestemde gedragingen tussen aardgasleveranciers of -handelaren, moeten financiële regelgevers, het ACER en mededingingsautoriteiten de markten voor gas- en energiederivaten bijzonder zorgvuldig observeren tijdens periode waarin het marktcorrectiemechanisme wordt geactiveerd.

(25)

Het marktcorrectiemechanisme moet tijdelijk van aard zijn en alleen worden geactiveerd om perioden van uitzonderlijk hoge aardgasprijzen, die ook geen verband houden met de prijzen op andere gasbeurzen, te beperken. Opdat het marktcorrectiemechanisme kan werken, moet worden voldaan aan twee cumulatieve voorwaarden.

(26)

Het marktcorrectiemechanisme mag alleen worden geactiveerd wanneer afwikkelingsprijzen voor front-month-TTF-derivaten een vooraf vastgesteld uitzonderlijk hoog niveau bereiken, zodat wordt gewaarborgd dat het mechanisme markttekorten corrigeert en vraag en aanbod en de normale prijsvorming niet significant verstoort. Als het plafond niet op een voldoende hoog niveau wordt vastgesteld, zou het marktdeelnemers kunnen beletten hun risico’s doeltreffend af te dekken, aangezien de vorming van betrouwbare prijzen voor producten met een leveringsdatum in de toekomst en de werking van de derivatenmarkten kunnen worden geschaad. Indien het mechanisme zou worden geactiveerd om de prijzen kunstmatig te verlagen in plaats van om marktstoringen te corrigeren, zou het ernstige negatieve gevolgen hebben voor marktdeelnemers, inclusief energiebedrijven, die met moeilijkheden bij het voldoen aan margin calls en met liquiditeitsbeperkingen te maken zouden kunnen krijgen, wat tot wanbetalingen kan leiden. Sommige – met name kleinere – marktdeelnemers kan worden belet hun posities af te dekken, waardoor de volatiliteit op spotmarkten verder wordt verergerd en mogelijk hogere prijspieken ontstaan. Gezien de aanzienlijke handelsvolumes zou een dergelijke ontwikkeling een duidelijk risico voor de economie vormen, dat door de opzet van het marktcorrectiemechanisme moet worden voorkomen. Gebeurtenissen uit het verleden, zoals de uitzonderlijke prijsstijging in augustus 2022, moeten als leidraad dienen voor het bepalen van prijsniveaus waarop een marktcorrectiemechanisme in werking moet worden gesteld. Uit de beschikbare gegevens blijkt dat in augustus 2022 de front-month-prijzen voor TTF-derivaten stegen tot meer dan 180 EUR/MWh. Het marktcorrectiemechanisme moet tot doel hebben abnormale prijzen, zoals die van augustus 2022, te voorkomen.

(27)

Bovendien mag het marktcorrectiemechanisme alleen worden geactiveerd wanneer de TTF-prijzen een niveau bereiken dat aanzienlijk en abnormaal hoog is in vergelijking met lng-prijzen die de trends op de wereldmarkt weerspiegelen. Als de prijzen op de wereldmarkten in hetzelfde tempo en op hetzelfde niveau stijgen als de TTF-prijzen, kan de activering van het marktcorrectiemechanisme de aankoop van leveringen op de wereldmarkten belemmeren, wat kan leiden tot risico’s op het gebied van voorzieningszekerheid. Daarom mag het marktcorrectiemechanisme alleen in werking worden gesteld in situaties waarin de TTF-prijzen aanzienlijk en over een langere periode hoger zijn dan de prijzen op de wereldmarkten. Evenzo moet, indien het verschil met de TTF-prijzen zou afnemen of verdwijnen, het mechanisme worden gedeactiveerd om elk risico voor de voorzieningszekerheid te voorkomen.

(28)

Om volledig in overeenstemming te zijn met Verordening (EU) 2022/1369van de Raad (7) en de in die verordening opgenomen vraagreductiedoelstellingen, moet de Commissie de activering van het marktcorrectiemechanisme kunnen opschorten indien het negatieve gevolgen heeft voor de vooruitgang die is geboekt bij de verwezenlijking van de vrijwillige vraagreductiedoelstellingen van Verordening (EU) 2022/1369, of leidt tot een algehele toename van het gasverbruik met 15 % in één maand of 10 % in twee opeenvolgende maanden ten opzichte van het respectieve gemiddelde verbruik tijdens vergelijkbare maanden in de voorgaande jaren. Om regionale of Uniebrede schommelingen als gevolg van de seizoenen, weersveranderingen en andere factoren zoals de COVID-19-crisis aan te pakken, moet het gasverbruik worden gemeten aan de hand van het verbruik in de vijf jaren onmiddellijk voorafgaand aan de datum van inwerkingtreding van deze verordening, in overeenstemming met de aanpak in Verordening (EU) 2022/1369 en op basis van gegevens over het gasverbruik en de vraagreductie die van de lidstaten zijn ontvangen overeenkomstig die verordening. Het temperende effect dat het marktcorrectiemechanisme op de aardgasprijzen kan hebben, mag er niet toe leiden dat het aardgasverbruik in de Unie kunstmatig wordt gestimuleerd en zo de nodige inspanningen worden geschaad om de vraag naar aardgas te verminderen in overeenstemming met de vrijwillige en verplichte vraagreductiedoelstellingen overeenkomstig Verordening (EU) 2022/1369 en de vraagreductiedoelstellingen op grond van Verordening (EU) (EU) 2022/1854 van de Raad (8). De Commissie moet ervoor zorgen dat de activering van het mechanisme de vooruitgang die de lidstaten boeken bij het behalen van hun energiebesparingsdoelstellingen, niet vertraagt.

(29)

Afhankelijk van het niveau van de interventie kan het marktcorrectiemechanisme financiële, contractuele en voorzieningszekerheidsrisico’s met zich meebrengen. Het risiconiveau hangt af van de frequentie waarmee het mechanisme wordt geactiveerd en kan de normale werking van de markt verstoren. Hoe lager de drempel voor een interventie, hoe vaker het mechanisme in werking treedt, en dus hoe waarschijnlijker het is dat het risico werkelijkheid wordt. Daarom moeten de voorwaarden voor de activering van het mechanisme worden vastgesteld op een niveau dat gekoppeld is aan abnormale en buitengewoon hoge niveaus van de TTF-maandvooruitprijs, terwijl er tegelijkertijd voor moet worden gezorgd dat het een doeltreffend instrument is tegen perioden van buitensporig hoge gasprijzen die de internationale marktontwikkelingen niet weerspiegelen.

(30)

Het is belangrijk dat het marktcorrectiemechanisme zodanig wordt opgezet dat het niet het fundamentele contractuele evenwicht van gasleveringscontracten wijzigt, maar veeleer situaties van abnormaal marktgedrag aanpakt. Indien de triggers voor de interventie op een zodanig niveau worden vastgesteld dat zij bestaande problemen met de prijsvorming corrigeren en niet bedoeld zijn om het evenwicht tussen vraag en aanbod te verstoren, kan het risico dat het contractuele evenwicht van bestaande contracten via het marktcorrectiemechanisme of de activering ervan wijzigt, tot een minimum worden beperkt.

(31)

Om ervoor te zorgen dat het marktcorrectiemechanisme een onmiddellijk effect heeft, moet de dynamische biedlimiet onmiddellijk en automatisch worden geactiveerd, zonder dat een verder besluit van het ACER of de Commissie nodig is.

(32)

Om ervoor te zorgen dat mogelijke problemen als gevolg van de activering van het marktcorrectiemechanisme in een vroeg stadium worden vastgesteld, moet de Commissie de Europese Autoriteit voor effecten en markten, opgericht bij Verordening (EU) nr. 1095/2010 van het Europees Parlement en de Raad (9) (ESMA) en het ACER opdracht geven een verslag uit te brengen over mogelijke negatieve effecten van het marktcorrectiemechanisme op de financiële en de energiemarkten en de voorzieningszekerheid.

(33)

Het ACER moet voortdurend monitoren of aan de voorwaarden voor de werking van het marktcorrectiemechanisme is voldaan. Het ACER is de meest geschikte autoriteit om een dergelijk toezicht uit te voeren, omdat het een Uniebreed beeld heeft van de gasmarkten en over de nodige deskundigheid beschikt op het gebied van de werking van de gasmarkten, en het krachtens het Unierecht al een mandaat heeft om toezicht te houden op de handel in voor de groothandel bestemde energieproducten. Het ACER moet daarom de ontwikkeling van de front-month-TTF-afwikkelingsprijs monitoren en deze vergelijken met de referentieprijs, die wordt bepaald door de gemiddelde prijs van aan Europese handelshubs gekoppelde lng-prijsbeoordelingen, om na te gaan of is voldaan aan de voorwaarden die de activering of deactivering van het marktcorrectiemechanisme rechtvaardigen. Zodra aan de voorwaarden voor activering van het marktcorrectiemechanisme is voldaan, moet het ACER onmiddellijk een kennisgeving publiceren op zijn website waarin wordt meegedeeld dat aan de voorwaarden voor de activering van het mechanisme is voldaan. De volgende dag mogen gereglementeerde marktdeelnemers geen orders boven de dynamische biedlimiet aanvaarden en mogen deelnemers aan de TTF-derivatenmarkt geen orders boven de dynamische biedlimiet indienen. Marktdeelnemers en deelnemers aan de TTF-derivatenmarkt moeten de website van het ACER waarop de dagelijkse referentieprijs moet worden gepubliceerd in de gaten houden. Een vergelijkbare dynamische biedlimiet moet worden toegepast op derivaten die aan andere VTP’s zijn gekoppeld onder de voorwaarden die zijn vastgesteld in de uitvoeringshandeling betreffende de toepassing op die derivaten.

(34)

De activering van het marktcorrectiemechanisme kan ongewenste en onvoorzienbare gevolgen hebben voor de economie, met inbegrip van risico’s voor de voorzieningszekerheid en de financiële stabiliteit. Om snel te kunnen reageren op onbedoelde marktverstoringen moeten er op grond van objectieve criteria efficiënte waarborgen worden ingebouwd om te garanderen dat het marktcorrectiemechanisme te allen tijde kan worden opgeschort. Bij onbedoelde marktverstoringen moet de Commissie, op basis van de resultaten van het toezicht van het ACER en concrete aanwijzingen dat er een marktcorrectiegebeurtenis ophanden is, de ESMA, het ACER en, indien passend, het Europees netwerk van transmissiesysteembeheerders voor gas (ENTSB-G) en de Groep coördinatie gas, opgericht bij Verordening (EU) 2017/1938 van het Europees Parlement en de Raad (10) om advies kunnen vragen over de gevolgen van een mogelijke marktcorrectiegebeurtenis voor de voorzieningszekerheid, de stromen binnen de Unie en de financiële stabiliteit, zodat de Commissie het door het ACER geactiveerde marktcorrectiemechanisme zo nodig snel kan opschorten door middel van een uitvoeringsbesluit.

(35)

Naast een dagelijkse evaluatie van de vraag of de vereisten voor de dynamische biedlimiet nog steeds gelden, moeten aanvullende waarborgen worden vastgesteld om onbedoelde marktverstoringen te voorkomen.

(36)

De dynamische biedlimiet mag geen invloed hebben op otc transacties, aangezien het toepassen van die limiet op otc transacties ernstige toezichtproblemen zou doen rijzen en tot problemen met de voorzieningszekerheid kan leiden. Er moet echter een mechanisme actief zijn om te beoordelen of de uitsluiting van otc-transacties kan leiden tot aanzienlijke verschuivingen van de handel in TTF-derivaten naar otc-markten, waardoor de stabiliteit van de financiële of de energiemarkten in gevaar komt.

(37)

Het marktcorrectiemechanisme moet automatisch worden gedeactiveerd indien de werking ervan niet langer gerechtvaardigd is door de situatie op de aardgasmarkt. Tenzij er marktverstoringen optreden, mag het mechanisme pas na een bepaalde periode worden gedeactiveerd om frequente activering en deactivering te voorkomen. Het marktcorrectiemechanisme moet daarom na 20 dagen automatisch worden gedeactiveerd indien de dynamische biedlimiet gedurende een bepaalde periode EUR 180/MWh bedraagt. De deactivering van het marktcorrectiemechanisme mag geen beoordeling door het ACER of de Commissie vereisen, maar moet automatisch plaatsvinden wanneer aan de voorwaarden is voldaan.

(38)

Mocht er zich een aanzienlijke afname van de gaslevering voordoen waardoor het gasaanbod ontoereikend wordt voor de resterende gasvraag, kan de Commissie overeenkomstig Verordening (EU) 2017/1938 een noodsituatie op regionaal of Unieniveau afkondigen op verzoek van één lidstaat die een noodsituatie heeft afgekondigd, en moet zij dit ook doen indien twee of meer lidstaten een noodsituatie hebben afgekondigd. Om te voorkomen dat het geactiveerd blijven van het marktcorrectiemechanisme leidt tot problemen met de voorzieningszekerheid, moet het mechanisme automatisch worden gedeactiveerd wanneer de Commissie een noodsituatie op regionaal of Unieniveau heeft afgekondigd.

(39)

Het is van cruciaal belang dat het marktcorrectiemechanisme een doeltreffend instrument omvat om het dynamisch veiligheidsplafond op grond van objectieve criteria onmiddellijk en te allen tijde op te schorten indien het dynamisch veiligheidsplafond zou leiden tot ernstige marktverstoringen die de voorzieningszekerheid en de gasstromen binnen de Unie aantasten.

(40)

Aangezien het belangrijk is om alle waarborgen waarmee rekening moet worden gehouden bij de beoordeling van een mogelijke opschorting van het marktcorrectiemechanisme, grondig te beoordelen, moet het marktcorrectiemechanisme door een uitvoeringsbesluit van de Commissie worden opgeschort. Bij het nemen van een dergelijk besluit, dat zonder onnodige vertraging moet worden genomen, moet de Commissie beoordelen of de toepassing van de dynamische biedlimiet de voorzieningszekerheid van de Unie in gevaar brengt, gepaard gaat met voldoende inspanningen om de vraag te verminderen, marktgebaseerde gasstromen binnen de Unie voorkomt, negatieve gevolgen heeft voor de markten voor energiederivaten, rekening houdt met de gasmarktprijzen op de verschillende georganiseerde markten in de Unie, of bestaande gasleveringscontracten negatief kan beïnvloeden. In dergelijke gevallen moet de Commissie het marktcorrectiemechanisme opschorten door middel van een uitvoeringsbesluit. Aangezien de Commissie snel moet kunnen reageren, mag van haar niet worden verlangd dat zij dan volgens een comitéprocedure haar besluit neemt.

(41)

Het marktcorrectiemechanisme mag de gasvoorzieningszekerheid van de Unie niet in gevaar brengen door prijssignalen te beperken die essentieel zijn voor het aantrekken van de nodige gasleveringen en voor de gasstromen binnen de Unie. Wanneer het marktcorrectiemechanisme wordt geactiveerd, zouden gasleveranciers de leveringen namelijk kunnen stopzetten om de winsten te maximaliseren door vlak na de deactivering van het veiligheidsplafond te verkopen. Indien het mechanisme tot dergelijke risico’s voor de gasleveringszekerheid van de Unie zou leiden, maar er geen noodsituatie op regionaal of Unieniveau wordt afgekondigd, moet de Commissie het mechanisme onmiddellijk opschorten. De elementen waarmee bij de beoordeling van de risico’s voor de voorzieningszekerheid rekening moet worden gehouden, zijn een mogelijke significante afwijking van een van de componenten van de referentieprijs ten opzichte van de historische trend en een aanzienlijke daling van de lng-invoer per kwartaal in de Unie ten opzichte van hetzelfde kwartaal van het voorgaande jaar.

(42)

Aangezien onbeperkte grensoverschrijdende gasstromen binnen de Unie een cruciaal onderdeel van de voorzieningszekerheid in de Unie uitmaken, moet de activering van het marktcorrectiemechanisme ook worden opgeschort indien dat de grensoverschrijdende gasstromen binnen de Unie onnodig beperkt, waardoor de leveringszekerheid van de Unie in gevaar wordt gebracht.

(43)

Het marktcorrectiemechanisme mag er niet toe leiden dat de rol van prijssignalen op de interne gasmarkt van de Unie afneemt en marktgebaseerde gasstromen binnen de Unie worden voorkomen, aangezien het van essentieel belang is dat aardgas blijft stromen naar waar het het hardst nodig is.

(44)

Het marktcorrectiemechanisme mag de aanhoudende goede werking van de markten voor energiederivaten niet onnodig in gevaar brengen. Deze markten spelen een belangrijke rol omdat zij marktdeelnemers in staat stellen hun posities af te dekken teneinde risico’s te beheersen, met name met betrekking tot prijsvolatiliteit. Bovendien kunnen prijsinterventies via het marktcorrectiemechanisme leiden tot aanzienlijke financiële verliezen voor marktdeelnemers op de derivatenmarkten. Gezien de omvang van de gasmarkt in de Unie kunnen dergelijke verliezen niet alleen gevolgen hebben voor de gespecialiseerde derivatenmarkten, maar ook aanzienlijke domino-effecten hebben op andere financiële markten. Prijsinterventies kunnen ook leiden tot een schadelijke toename van margin calls omdat zij onzekerheid creëren. Een aanzienlijke toename van margin calls kan leiden tot aanzienlijke financiële en liquiditeitsverliezen voor marktdeelnemers en bijgevolg tot een wanbetaling van een clearinglid of een eindcliënt. De betrokken marktdeelnemers moeten te goeder trouw handelen en mogen de risicobeheersingsprocedures niet onnodig – d.w.z. in strijd met de normale marktprocedures – wijzigen, aangezien dit zou leiden tot een toename van de margin calls. Daarom moet de Commissie het marktcorrectiemechanisme onmiddellijk opschorten indien het de ordelijke werking van de derivatenmarkt in gevaar brengt, bijvoorbeeld wanneer het leidt tot een aanzienlijke daling van het aantal transacties in TTF-derivatentransacties binnen de Unie of tot een aanzienlijke verschuiving van transacties in TTF-derivaten naar handelsplatformen buiten de Unie. In dit verband is het van belang dat de Commissie rekening houdt met de beschikbare expertise van relevante Unie-organen. De ESMA is een onafhankelijke autoriteit die bijdraagt tot het waarborgen van de stabiliteit van het financiële stelsel van de Unie, met name door stabiele en ordelijke financiële markten, zoals de derivatenmarkten, te bevorderen.

De Commissie moet daarom rekening houden met de verslagen van de ESMA over deze aspecten. Daarnaast moet de Commissie rekening houden met alle adviezen van de Europese Centrale Bank (“ECB”) met betrekking tot de stabiliteit van het financiële stelsel overeenkomstig artikel 127, lid 4, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (“VWEU”) en artikel 25.1 van Protocol 4 betreffende de statuten van het Europees Stelsel van centrale banken en van de Europese Centrale Bank, dat is gehecht aan het VWEU (het “Protocol”). Gezien de volatiliteit van de financiële markten en de mogelijk grote impact van marktinterventies op die markten, is het belangrijk dat de Commissie het marktcorrectiemechanisme snel kan opschorten. Daarom moet het verslag van de ESMA binnen 48 uur na het verzoek van de Commissie of in dringende gevallen nog dezelfde dag worden uitgebracht.

(45)

Het marktcorrectiemechanisme moet zo worden opgezet dat alleen uitzonderlijke stijgingen van de gasprijzen als gevolg van problemen met het prijsvormingsmechanisme worden aangepakt en als zodanig geen gevolgen hebben voor de geldigheid van bestaande gasleveringscontracten. Wanneer het ACER of de Commissie echter constateert dat de activering van het marktcorrectiemechanisme negatieve gevolgen heeft voor bestaande leveringscontracten, moet de Commissie het mechanisme opschorten.

(46)

Bij de opzet en de opschortingsmogelijkheden van het mechanisme moet er rekening mee worden gehouden dat aardgashandelaren de handel in aardgas naar regio’s buiten de Unie kunnen verplaatsen, waardoor het marktcorrectiemechanisme minder doeltreffend wordt. Dit zou bijvoorbeeld het geval zijn als handelaren zich bezig gaan houden met over-the-counter-handel in gas, die minder transparant en minder aan toezicht onderworpen is en waarbij er voor de betrokken partijen grotere risico’s zijn dat verplichtingen niet worden nagekomen. Dit zou ook het geval zijn als handelaren wier afdekkingsmogelijkheden door het marktcorrectiemechanisme kunnen worden beperkt, zouden proberen hun risico’s in andere rechtsgebieden af te dekken, waardoor de clearingtegenpartij de kasmiddelen die aan de derivatenposities ten grondslag liggen, opnieuw in evenwicht moet brengen om de geplafonneerde afwikkelingsprijs weer te geven, wat aanleiding geeft tot margin calls.

(47)

Het ACER, de ESMA, ENTSB-G en de Groep coördinatie gas moeten de Commissie bijstaan in de monitoring van het marktcorrectiemechanisme.

(48)

Bij de uitvoering van haar taken in het kader van deze verordening moet de Commissie ook de mogelijkheid hebben de ECB te raadplegen en haar advies in te winnen, overeenkomstig de rol van de ECB krachtens artikel 127, lid 5, VWEU om bij te dragen aan een goede beleidsvoering ten aanzien van het bedrijfseconomisch toezicht op kredietinstellingen en de stabiliteit van het financiële stelsel, en krachtens artikel 25.1 van het Protocol om adviezen uit te brengen aan en te worden geraadpleegd door onder meer de Commissie omtrent de reikwijdte en de tenuitvoerlegging van de wetgeving van de Unie met betrekking tot het bedrijfseconomisch toezicht op kredietinstellingen en de stabiliteit van het financiële stelsel. Een dergelijke raadpleging moet zo worden georganiseerd dat het marktcorrectiemechanisme zo nodig snel kan worden opgeschort.

(49)

Gezien de dringende noodzaak om de problemen aan te pakken, met name op het gebied van de prijsvorming van TTF-derivaten in de Unie, is een snelle uitvoering van het marktcorrectiemechanisme van cruciaal belang. De ESMA en het ACER moeten een beoordeling uitvoeren van het effect van het marktcorrectiemechanisme (“effectbeoordeling”), om te analyseren of de snelle uitvoering van het marktcorrectiemechanisme kan leiden tot onbedoelde negatieve gevolgen voor de financiële of energiemarkten of voor de voorzieningszekerheid. De effectbeoordeling moet uiterlijk op 1 maart 2023 bij de Commissie worden ingediend. In de effectbeoordeling moeten met name de elementen worden geanalyseerd die noodzakelijk zijn voor de uitvoeringshandeling betreffende de details van de uitvoeringsvoorschriften voor de uitbreiding van het marktcorrectiemechanisme tot derivaten die aan andere VTP’s zijn gekoppeld, en moet worden nagegaan of de belangrijkste elementen van het marktcorrectiemechanisme nog steeds passend zijn in het licht van de ontwikkelingen op de financiële en energiemarkten en op het gebied van de voorzieningszekerheid. Uiterlijk op 23 januari 2023 moeten de ESMA en het ACER een voorlopig gegevensverslag over de invoering van het marktcorrectiemechanisme publiceren. Op basis van de resultaten van de effectbeoordeling moet de Commissie, indien nodig, onverwijld een wijziging van deze verordening voorstellen om de keuze van de producten die onder het marktcorrectiemechanisme vallen, aan te passen.

(50)

Op basis van de effectbeoordeling of na een marktcorrectiegebeurtenis of een opschortingsbesluit, of in het licht van de ontwikkelingen op de markt of op het gebied van de voorzieningszekerheid kan de Commissie ook andere wijzigingen van deze verordening voorstellen.

(51)

Om de goede werking van de derivatenmarkten, met name de risicobeheersingsprocessen van de centrale clearingtegenpartijen (CTP’s), in stand te houden en de noodzaak van een beroep op aanvullende marges als onderpand tot een minimum te beperken, moet het de partijen worden toegestaan, indien zij dat wensen, posities op de TTF-derivatenmarkt op ordelijke wijze te beperken of te verminderen. De dynamische biedlimiet mag derhalve niet worden toegepast op contracten die vóór de inwerkingtreding van deze verordening zijn gesloten, noch op transacties die marktdeelnemers toelaten posities die voortvloeien uit vóór de inwerkingtreding van deze verordening gesloten TTF-derivatencontracten, te beperken of te verminderen.

(52)

CTP’s spelen een sleutelrol bij het waarborgen van de ordelijke werking van de markten voor TTF-derivaten door het tegenpartijrisico te beperken. Het is daarom noodzakelijk dat de activiteiten van CTP’s, met name bij het beheer van wanbetalingsposities, niet worden belemmerd door het marktcorrectiemechanisme. Daartoe mag de dynamische biedlimiet niet worden toegepast op transacties die worden uitgevoerd in het kader van een door een CTP georganiseerde procedure voor wanbetalingsbeheer.

(53)

Het marktcorrectiemechanisme is noodzakelijk en evenredig voor het bereiken van de doelstelling om buitensporig hoge gasprijzen op de TTF en de aan andere VTP’s gekoppelde derivaten te corrigeren. Alle lidstaten hebben te maken met de indirecte gevolgen van de prijsstijgingen, zoals oplopende energieprijzen en inflatie. De problemen met het prijsvormingssysteem spelen niet in alle lidstaten dezelfde rol, aangezien de prijsstijgingen in bepaalde lidstaten (bijvoorbeeld Midden-Europese lidstaten) representatiever zijn dan in andere lidstaten (bijvoorbeeld lidstaten in de periferie of met andere leveringsmogelijkheden). Om te voorkomen dat een versnipperd optreden de geïntegreerde gasmarkt van de Unie zal verdelen, is een gezamenlijk optreden in een geest van solidariteit noodzakelijk. Dit is ook van cruciaal belang om de voorzieningszekerheid in de Unie te waarborgen. Voorts zorgen gemeenschappelijke waarborgen – waaraan mogelijk meer behoefte is in lidstaten zonder leveringsalternatieven dan in lidstaten met meerdere alternatieven – voor een gecoördineerde aanpak als uitdrukking van de energiesolidariteit. Hoewel de financiële risico’s en voordelen voor de verschillende lidstaten sterk uiteenlopen, vormt het marktcorrectiemechanisme een solidair compromis, waarbij alle lidstaten overeenkomen een bijdrage te leveren aan de marktcorrectie en zich te voegen naar dezelfde limieten voor de prijsvorming, ook al verschillen de mate waarin het prijsvormingsmechanisme slecht functioneert en de financiële gevolgen van de prijzen van derivaten voor de economie van lidstaat tot lidstaat. Het marktcorrectiemechanisme zou de solidariteit van de Unie dus versterken door het voorkomen van buitensporig hoge gasprijzen, die zelfs in geval van korte perioden voor veel lidstaten onhoudbaar zijn. De voorgestelde maatregel zal ertoe bijdragen dat gasleverende bedrijven uit alle lidstaten in een geest van solidariteit gas kunnen kopen tegen redelijke prijzen.

(54)

Om te zorgen voor uniforme voorwaarden voor de uitvoering van deze verordening, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend om de technische details van de uitvoering van het marktcorrectiemechanisme op aan andere VTP’s gekoppelde derivaten vast te stellen. Die bevoegdheden moeten worden uitgeoefend overeenkomstig Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad (11).

(55)

Gezien de volatiele en onvoorspelbare situatie op de aardgasmarkt bij het ingaan van de winterperiode is het belangrijk ervoor te zorgen dat het marktcorrectiemechanisme zo spoedig mogelijk kan worden toegepast indien aan de voorwaarden voor de activering ervan is voldaan. Deze verordening moet derhalve in werking treden op 1 februari 2023. De dynamische biedlimiet moet van toepassing zijn met ingang van 15 februari 2023. De verplichting voor de ESMA en het ACER om een voorlopig gegevensverslag in te dienen, moet met terugwerkende kracht vanaf 1 januari van toepassing zijn, zodat de vereiste informatie zo snel mogelijk kan worden verzameld,

(1)

Krachtens artikel 8 bis van Richtlijn 2013/36/EU moeten beleggingsondernemingen die voldoen aan de voorwaarden van artikel 4, lid 1, punt 1, b), van Verordening (EU) nr. 575/2013 van het Europees Parlement en de Raad (2) een vergunning als kredietinstelling aanvragen. Die ondernemingen moeten de bevoegde autoriteiten voldoende informatie verstrekken om hen in staat te stellen een alomvattende beoordeling van de aanvragende kredietinstellingen uit te voeren.

(2)

De lijst van gegevens die entiteiten in de aanvraag moeten verstrekken om de in artikel 8 bis van Richtlijn 2013/36/EU bedoelde vergunning te verkrijgen, moet worden gespecificeerd in een verordening. Deze informatie moet de identificatiegegevens en de historische informatie van de aanvragende kredietinstelling omvatten, waaronder de bestaande vergunningen, de voorgestelde activiteiten, de huidige financiële situatie, het programma van werkzaamheden en het aanvangskapitaal.

(3)

Met het oog op de consistentie en de harmonisatie van de voor de vergunningsaanvraag van de kredietinstelling vereiste informatie moet deze verordening verwijzen naar Gedelegeerde Verordening (EU) 2022/2580 van de Commissie (3) betreffende de informatie die voor de vergunning van kredietinstellingen moet worden verstrekt, de vereisten voor aandeelhouders en vennoten met gekwalificeerde deelnemingen en de belemmeringen voor de effectieve uitoefening van de toezichthoudende bevoegdheden. Zij moet tot doel hebben het toepassingsgebied ervan uit te breiden tot beleggingsondernemingen die als kredietinstelling worden aangemerkt.

(4)

In artikel 4, lid 1, van Verordening (EU) nr. 575/2013 wordt een type kredietinstelling vastgesteld dat deposito’s of andere terugbetaalbare gelden van het publiek in ontvangst neemt en voor eigen rekening kredieten verleent, naast een ander type dat binnen het toepassingsgebied van deze verordening valt. Wat anders is, is dat kredietinstellingen waarvan de bedrijfsactiviteiten het in ontvangst nemen van deposito’s of andere terugbetaalbare gelden van het publiek en het verlenen van kredieten voor eigen rekening omvatten, moeten voldoen aan de vereisten van Gedelegeerde Verordening (EU) 2022/2580.

(5)

In de lijst van informatievereisten die in deze verordening voor de aanvragende kredietinstellingen is opgenomen, moet rekening worden gehouden met de specifieke kenmerken van het bedrijfsmodel van de beleggingsondernemingen en met eventuele vroegere vergunningen die door een bevoegde autoriteit zijn verleend.

(6)

Het is mogelijk dat de bevoegde autoriteiten de gevraagde informatie moeten uitbreiden om de aanvragende kredietinstelling grondig te kunnen beoordelen, rekening houdend met de vele verschillende bedrijfsmodellen en rechtsvormen die aanvragende instellingen kunnen aannemen. Deze verordening moet de bevoegde autoriteiten in staat stellen van een beleggingsonderneming aanvullende informatie te verlangen bij de beoordeling van de aanvraag voor een kredietinstelling.

(7)

De bevoegde autoriteit kan overwegen van bepaalde informatievereisten af te zien in het licht van de omvang, de aard, de schaal en de complexiteit van de activiteiten van de betrokken aanvragende kredietinstelling en rekening houdend met het evenredigheidsbeginsel en de uitvoeringslasten voor de instellingen. Dit mag echter geen afbreuk doen aan de mogelijkheid om een alomvattende beoordeling te verrichten van de aanvraag voor een kredietinstelling.

(8)

Deze verordening is gebaseerd op de ontwerpen van technische reguleringsnormen die de Europese Bankautoriteit (EBA) aan de Commissie heeft voorgelegd.

(9)

De EBA heeft openbare raadplegingen gehouden over de ontwerpen van technische reguleringsnormen waarop deze verordening is gebaseerd, de mogelijke kosten en baten ervan geanalyseerd en het advies van de overeenkomstig artikel 37 van Verordening (EU) nr. 1093/2010 van het Europees Parlement en de Raad opgerichte Stakeholdersgroep bankwezen ingewonnen (4),

(1)

De informatie die in een vergunningaanvraag van een kredietinstelling als bedoeld in artikel 8, lid 1, van Richtlijn 2013/36/EU moet worden verstrekt, moet zodanig gedetailleerd en volledig zijn dat de bevoegde autoriteit kan beoordelen of een aanvragende kredietinstelling voldoet aan de vereisten die zijn vastgelegd in de artikelen 10 tot en met 14 van die richtlijn en in het interne recht.

(2)

De informatie die in een vergunningaanvraag van een kredietinstelling wordt verstrekt moet, vanaf het moment van indiening van de aanvraag tot aan de vergunningverlening en de aanvang van de activiteiten, waarheidsgetrouw, nauwkeurig, volledig en actueel zijn. Daartoe moeten de bevoegde autoriteiten in kennis worden gesteld van alle wijzigingen ten opzichte van de in de oorspronkelijke aanvraag verstrekte informatie, en de bevoegde autoriteiten moeten kunnen nagaan of er vóór aanvang van de activiteiten sprake is geweest van wijzigingen of actualiseringen. Om ervoor te zorgen dat de bevoegde autoriteiten een volledig beeld van de aanvragende kredietinstelling hebben, moet het de bevoegde autoriteiten zijn toegestaan om waar nodig te vragen om specifieke toelichtingen of aanvullende informatie met betrekking tot een vergunningaanvraag van een kredietinstelling.

(3)

Omwille van de efficiëntie en om dubbel werk te voorkomen, moeten de bevoegde autoriteiten kunnen afzien van de eis tot verstrekking van informatie waarover zij reeds beschikken of tot verstrekking van informatie over activiteiten die de aanvragende kredietinstelling, mocht haar een vergunning worden verleend, niet zal ondernemen.

(4)

Een vergunningaanvraag van een kredietinstelling moet een beschrijving van de aanvragende kredietinstelling bevatten alsook informatie over eventuele eerdere zakelijke activiteiten van de aanvragende kredietinstelling en haar dochterondernemingen, en over vergunningen, registraties of andere machtigingen die zij bezit, die nog moeten worden goedgekeurd, of die zijn geweigerd of ingetrokken.

(5)

Een vergunningaanvraag van een kredietinstelling moet een werkprogramma bevatten met een beschrijving van de werkzaamheden die zullen worden uitgevoerd indien de vergunning wordt verleend, met inbegrip van de in bijlage I van Richtlijn 2013/36/EU genoemde werkzaamheden.

(6)

Om ervoor te zorgen dat de bevoegde autoriteiten het algemene risicoprofiel van een aanvragende kredietinstelling kunnen beoordelen, om alle betrokken belanghebbenden, onder wie met name deposanten, te beschermen, en om de stabiliteit te waarborgen van de financiële markten waarop de aanvragende kredietinstelling actief zal zijn, moet een vergunningaanvraag van een kredietinstelling informatie bevatten over de organisatiestructuur, bedrijfsonderdelen en doelmarkten van de aanvragende kredietinstelling, met vermelding van de geografische spreiding van de bedrijfsactiviteiten. Daarnaast moeten aanvragende kredietinstellingen in hun aanvraag informatie verstrekken over hun eventuele deelname aan een depositogarantiestelsel zoals gedefinieerd in artikel 2, lid 1, punt 1, van Richtlijn 2014/49/EU van het Europees Parlement en de Raad (2).

(7)

Om ervoor te zorgen dat de bevoegde autoriteiten de financiële soliditeit van aanvragende kredietinstellingen kunnen beoordelen, moet een vergunningaanvraag van een kredietinstelling financiële informatie over de aanvragende kredietinstelling bevatten, naargelang het geval ook op individueel, geconsolideerd en gesubconsolideerd niveau. Om diezelfde reden moeten de bevoegde autoriteiten de kwaliteit, herkomst en samenstelling van het aanvangskapitaal van de aanvragende kredietinstelling kunnen beoordelen, evenals het vermogen van de aanvragende kredietinstelling om te voldoen aan de prudentiële vereisten. Een vergunningaanvraag van een kredietinstelling moet daarom informatie bevatten over het bedrag aan uitgegeven of uit te geven kapitaal en over de samenstelling van het eigen vermogen, en moet, indien van toepassing, bewijs bevatten dat het aanvangskapitaal vóór aanvang van de activiteiten volledig zal worden betaald. Om te waarborgen dat de bevoegde autoriteiten kunnen beoordelen of het aanvangskapitaal uit rechtmatige activiteiten is verkregen, moet de vergunningaanvraag van een kredietinstelling ook informatie bevatten over de herkomst van dat aanvangskapitaal.

(8)

Het is noodzakelijk erop toe te zien dat de aanvragende kredietinstelling van begin af aan onder gezonde en prudente bedrijfsvoering en solide governance valt, overeenkomstig de voorschriften waaraan een kredietinstelling in termen van doorlopend toezicht moet voldoen. Op grond van de in een vergunningaanvraag van een kredietinstelling verstrekte informatie moeten de bevoegde autoriteiten derhalve de reputatie, eerlijkheid, integriteit, onafhankelijkheid van geest en beschikbare tijd van alle leden van het leidinggevend orgaan van een aanvragende kredietinstelling kunnen beoordelen, evenals de individuele en gezamenlijke kennis, vaardigheden en ervaring van de leden van het leidinggevend orgaan. Aan de hand van de in een vergunningaanvraag van een kredietinstelling verstrekte informatie moeten de bevoegde autoriteiten ook de reputatie, eerlijkheid, integriteit, kennis, vaardigheden en ervaring van de hoofden van de internecontrolefuncties en van de financieel directeur kunnen beoordelen, in bepaalde gevallen waarin zij niet reeds als lid van het leidinggevend orgaan zijn beoordeeld. Ook moeten de bevoegde autoriteiten met die informatie de geschiktheid kunnen beoordelen van de hoofden van de internecontrolefuncties en van de financieel directeur van kredietinstellingen die significant zijn in de zin van artikel 76, lid 3, van Richtlijn 2013/36/EU wanneer die kredietinstellingen geen deel uitmaken van een groep, wel deel uitmaken van een groep en de consoliderende kredietinstelling zijn, of deel uitmaken van een groep en de consoliderende kredietinstelling geen significante kredietinstelling in de zin van artikel 76, lid 3, van Richtlijn 2013/36/EU is, mochten die personen niet tot het leidinggevend orgaan behoren.

(9)

Het is noodzakelijk om de transparantie van de aandeelhoudersstructuur van de aanvragende kredietinstelling te waarborgen en om te voorkomen dat criminelen en hun medeplichtigen een gekwalificeerde deelneming in een kredietinstelling kunnen aanhouden of daar de uiteindelijk begunstigden van kunnen zijn. Een vergunningaanvraag van een kredietinstelling moet daarom informatie bevatten over de personen en entiteiten die een gekwalificeerde deelneming in die kredietinstelling hebben of, indien aan de aanvragende kredietinstelling een vergunning wordt verleend, zullen krijgen. Om diezelfde reden alsook in gevallen waarin geen enkele persoon of andere entiteit een gekwalificeerde deelneming in de kredietinstelling heeft of, indien aan de aanvragende kredietinstelling een vergunning wordt verleend, zal krijgen, moeten vergunningaanvragen van kredietinstellingen informatie bevatten over de personen die de twintig grootste aandeelhouders of vennoten zijn of, indien aan de aanvragende kredietinstelling een vergunning wordt verleend, zullen zijn, en over alle personen die nauwe banden met de kredietinstelling onderhouden of in geval van vergunningverlening zullen onderhouden.

(10)

Ter beoordeling van met de aanvragende kredietinstelling verband houdende gebeurtenissen in het verleden en ter beoordeling van de geschiktheid van haar aandeelhouders en vennoten evenals van de leden van het leidinggevend orgaan, moet de aanvragende kredietinstelling de bevoegde autoriteiten voorzien van alle informatie over veroordelingen uit het verleden en over lopende strafrechtelijke onderzoeken, civielrechtelijke en bestuursrechtelijke zaken en overige handelingen van rechterlijke aard van de aanvragende kredietinstelling, haar aandeelhouders en leden, en van de leden van het beheersorgaan.

(11)

De bevoegde autoriteiten moeten kunnen beoordelen of er factoren zijn die de effectieve uitoefening van hun toezichthoudende taken zouden kunnen belemmeren, daarbij rekening houdend met alle relevante informatie, omstandigheden en situaties en met inachtneming van de in Richtlijn 2013/36/EU beschreven aspecten inzake de geografische aanwezigheid, groepsstructuur en toezichtsregelingen.

(12)

Deze verordening is gebaseerd op de ontwerpen van technische reguleringsnormen die de Europese Bankautoriteit (EBA) aan de Commissie heeft voorgelegd.

(13)

De EBA heeft openbare raadplegingen gehouden over de technische ontwerpreguleringsnormen waarop deze verordening gebaseerd is, de mogelijke kosten en baten geanalyseerd en het advies van de overeenkomstig artikel 37 van Verordening (EU) nr. 1093/2010 van het Europees Parlement en de Raad (3) opgerichte Stakeholdergroep bankwezen ingewonnen.

(14)

Om de bevoegde autoriteiten en de aanvragende kredietinstellingen voldoende tijd te gunnen om aan de in deze verordening vastgestelde voorschriften te voldoen, moet deze verordening van toepassing zijn met ingang van …,