(1)

Bij besluit van 19 november 2008 heeft de Commissie een regeling goedgekeurd met de naam „Steunmaatregelen voor de kredietinstellingen in Griekenland” (hierna de „steunregeling voor Griekse banken” genoemd), die is opgesteld om de stabiliteit van het Griekse financiële stelsel te waarborgen. De steunregeling voor Griekse banken zorgt voor steun die wordt verleend op grond van de drie maatregelen die ten grondslag liggen aan de regeling: een herkapitalisatiemaatregel, een garantiemaatregel en een maatregel voor staatsobligatieleningen (1). In mei 2009 heeft Griekenland de groep Alpha Bank (hierna „de Bank” genoemd) geherkapitaliseerd op grond van de herkapitalisatiemaatregel.

(2)

In overweging 14 van het besluit van 19 november 2008 werd vastgelegd dat er een herstructureringsplan betreffende de begunstigden van de herkapitalisatiemaatregel aan de Commissie zou worden meegedeeld.

(3)

Op 2 augustus 2010 hebben de Griekse autoriteiten een herstructureringsplan betreffende de Bank bij de Commissie ingediend. De Commissie heeft dat plan en daaropvolgende actualiseringen, alsmede aanvullende informatie die door de Griekse autoriteiten is ingediend, geregistreerd onder nummer SA.30342 (PN 26/2010) en vervolgens onder nummer SA.32786 (2011/PN).

(4)

De Bank heeft herhaaldelijk gebruikgemaakt van staatsgaranties op schuldinstrumenten en overheidsobligatieleningen op grond van de steunregeling voor Griekse banken (2). Zij heeft ook gebruikgemaakt van noodliquiditeitssteun (Emergency Liquidity Assistance, ELA) met staatsgarantie (hierna „door de staat gegarandeerde ELA” genoemd).

(5)

Op 20 april 2012 heeft het Griekse fonds voor financiële stabiliteit (Hellenic Financial Stability Fund, hierna „HFSF” genoemd) een toezeggingsbrief aan de Bank gezonden waarin het toezegt te zullen deelnemen aan de geplande verhoging van het aandelenkapitaal van de Bank. Op 28 mei 2012 heeft het HFSF de Bank een overbruggingsherkapitalisatie van 1 900 miljoen EUR verleend (hierna de „eerste overbruggingsherkapitalisatie” genoemd).

(6)

In mei 2012 hebben de Griekse autoriteiten de Commissie in kennis gesteld van de toezeggingsbrief die het HFSF aan de Bank had verzonden. Aangezien de maatregel al was uitgevoerd heeft de Commissie deze als een niet-aangemelde steun ingeschreven (nummer SA.34823 (2012/NN)).

(7)

Bij besluit van 27 juli 2012 heeft de Commissie een formele onderzoeksprocedure ingeleid met betrekking tot de eerste overbruggingsherkapitalisatie (hierna „het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank” genoemd) (3).

(8)

Op 12 oktober 2012 heeft het HFSF de Bank toestemming gegeven om Emporiki Bank over te nemen van Crédit Agricole SA (hierna „Crédit Agricole” genoemd). Op 16 oktober 2012 hebben Crédit Agricole en de Bank een overeenkomst betreffende de aankoop van aandelen ondertekend.

(9)

Vóór die datum hadden de Griekse autoriteiten de diensten van de Commissie op de hoogte gebracht van de evolutie van het proces en de voorwaarden voor de mogelijke overname van Emporiki Bank.

(10)

Op 23 november 2012 hebben de diensten van de Commissie een brief gezonden aan de Griekse autoriteiten met daarin de voorlopige beoordeling van de overname.

(11)

In december 2012 heeft het HFSF de Bank een tweede overbruggingsherkapitalisatie van 1 042 miljoen EUR verleend (hierna de „tweede overbruggingsherkapitalisatie” genoemd). Op 21 december 2012 heeft het HFSF de Bank ook een toezeggingsbrief verstrekt betreffende haar deelname aan een verhoging van het aandelenkapitaal van de Bank en aan uit te geven converteerbare kapitaalinstrumenten, voor een totaalbedrag van maximaal 1 629 miljoen EUR (4). De Griekse autoriteiten hebben deze maatregelen op 27 december 2012 bij de Commissie aangemeld (5).

(12)

In mei 2013 heeft de Bank aangekondigd dat de rechtenuitgifte ten bedrage van 457,1 miljoen EUR en de toewijzing van alle aangeboden aandelen in een bijkomende particuliere plaatsing van 92,9 miljoen EUR met succes waren afgerond. Op 3 juni 2013 heeft het HFSF de eerste en tweede overbruggingsherkapitalisatie omgezet in eigen vermogen en heeft het nog eens 1 079 miljoen EUR aan kapitaal in de Bank geïnjecteerd (hierna de „herkapitalisatie van voorjaar 2013” genoemd).

(13)

Op 19 december 2013 hebben de Griekse autoriteiten aan de Commissie informatie verstrekt over de voorwaarden van de herkapitalisatie van voorjaar 2013.

(14)

Op 12 juni 2014 hebben de Griekse autoriteiten een definitief herstructureringsplan voor de Bank (hierna het „herstructureringsplan” genoemd) ingediend bij de Commissie. Op dezelfde datum werd informatie verstrekt over de door de staat gegarandeerde ELA. Zij gaven aan verder te willen gaan met het verstrekken van deze liquiditeitssteun aan de Bank, alsook van staatsgaranties op schuldinstrumenten en overheidsobligatieleningen op grond van de steunregeling voor Griekse banken (6).

(15)

De Commissie had talrijke vergaderingen, teleconferenties en elektronische briefwisselingen met vertegenwoordigers van de Griekse autoriteiten en de Bank.

(16)

Griekenland accepteert dat dit besluit bij wijze van uitzondering alleen in de Engelse taal wordt vastgesteld.

(17)

Op 3 december 2013 heeft Griekenland de Commissie op de hoogte gebracht van de verwachte afwikkeling van drie coöperatieve banken (hierna „de drie coöperatieve banken” genoemd), namelijk Co-operative Bank of Dodecanese (hierna „Dodecanese Bank” genoemd), Co-operative Bank of Evia (hierna „Evia Bank” genoemd) en Co-operative Bank of Western Macedonia (hierna „Western Macedonia Bank” genoemd).

(18)

Op 4 december 2013 hebben de diensten van de Commissie Griekenland om informatie verzocht betreffende de verwachte afwikkeling van de drie coöperatieve banken.

(19)

Op 5 december 2013 heeft Griekenland de gevraagde informatie bezorgd aan de diensten van de Commissie.

(20)

Op 8 december 2013 heeft de Bank van Griekenland de afwikkeling van de drie coöperatieve banken opgestart evenals de overdracht van bepaalde passiva van de drie coöperatieve banken aan de Bank.

(21)

Op 17 december 2013 heeft Griekenland de staatssteun aangemeld die werd verstrekt in het kader van de afwikkeling van de drie coöperatieve banken.

(22)

Het reëel bruto binnenlands product (bbp) in Griekenland is tussen 2008 en 2012 met 20 % gedaald, zoals aangegeven in tabel 1. Daardoor hadden de Griekse banken te kampen met een snel stijgend wanbetalingspercentage bij leningen aan Griekse huishoudens en bedrijven (7). Deze ontwikkelingen hadden een negatieve invloed op de resultaten van de activa van Griekse banken en deden kapitaalbehoeften ontstaan.

Tabel 1

Reële bbp-groei in Griekenland, 2008-2013

(23)

Bovendien heeft Griekenland in februari 2012 een obligatieruil met de particuliere sector uitgevoerd, onder de naam „Inbreng van de particuliere sector” (hierna het „PSI-programma” genoemd). Griekse banken waren betrokken bij het PSI-programma, waarbij de Griekse regering bestaande particuliere obligatiehouders nieuwe effecten aanbood (waaronder nieuwe Griekse staatsobligaties (Greek Government Bonds, hierna „GGB’s” genoemd), aan het bbp gekoppelde effecten en PSI-promesses uitgegeven door het Europees Financieel Stabiliteitsfonds (hierna „EFSF” genoemd)) in ruil voor bestaande GGB’s, met een nominale korting van 53,5 % en langere looptijden (8). De Griekse autoriteiten kondigden de resultaten van die obligatieruil op 9 maart 2012 aan (9). De ruil resulteerde in zware verliezen voor de obligatiehouders (door de Bank van Griekenland geschat op gemiddeld 78 % van het nominale bedrag van de oude GGB’s voor de Griekse banken) en kapitaalbehoeften die met terugwerkende kracht op de jaarrekening van 2011 van de Griekse banken werden geboekt.

Tabel 2

Totale PSI-verliezen van de belangrijkste Griekse banken (in miljoen EUR)

(24)

Aangezien de Griekse banken werden geconfronteerd met aanzienlijke kapitaaltekorten als gevolg van het PSI-programma en de aanhoudende recessie, stelde het Memorandum betreffende het economische en financiële beleid (hierna „MEFP” genoemd) van het tweede aanpassingsprogramma voor Griekenland van de Griekse regering, de Europese Unie, het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Europese Centrale Bank (ECB) van 11 maart 2012 fondsen beschikbaar voor de herkapitalisatie van die banken. De Griekse autoriteiten schatten de totale bancaire herkapitalisatiebehoeften en afwikkelingskosten ten laste van dit programma op 50 miljard EUR geraamd (11). Dat bedrag werd berekend op basis van een stresstest, uitgevoerd door de Bank van Griekenland, voor de periode van december 2011 tot december 2014 (hierna de „stresstest van 2012” genoemd), die gebruik maakte van de prognose voor kredietverliezen uitgevoerd door Blackrock (12). De middelen voor de herkapitalisatie van de Griekse banken zijn beschikbaar via het HFSF. Tabel 3 geeft een overzicht van de berekening van de kapitaalbehoeften voor de belangrijkste Griekse banken, zoals deze uit de stresstest van 2012 naar voren zijn gekomen.

Tabel 3

Stresstest van 2012: Kapitaalbehoeften van de belangrijkste Griekse banken (in miljoen EUR)

(25)

Volgens het MEFP „wordt aan banken die levensvatbare plannen voor kapitaalopbouw indienen de mogelijkheid geboden om overheidssteun aan te vragen en te ontvangen op een zodanige wijze dat de particuliere sector wordt gestimuleerd tot kapitaalinjectie, zodat de lasten voor de belastingbetaler worden beperkt” (13). De Bank van Griekenland was van mening dat alleen de vier grootste banken (Eurobank, National Bank van Griekenland, Piraeus bank en Alpha Bank) haalbare kapitaalverhogingsplannen indienden (14). In mei 2012 hebben zij een eerste overbruggingsherkapitalisatie van het HFSF ontvangen.

(26)

De binnenlandse deposito’s bij banken in Griekenland namen in totaal met 37 % af tussen eind 2009 en juni 2012 als gevolg van de recessie en de politieke onzekerheid. Deze banken moesten een hogere rente betalen om hun deposito’s te behouden. De kosten van de deposito’s stegen, waardoor de netto rentemarge van de banken afnam. Aangezien Griekse banken werden uitgesloten van de markten voor wholesalefinanciering werden zij volledig afhankelijk van Eurosysteem (15)-financiering, waarvan een groeiend deel de vorm had van door de staat gegarandeerde ELA, verleend door de Bank van Griekenland.

(27)

Op 3 december 2012 startte Griekenland een terugkoopprogramma voor de nieuwe GGB’s die door investeerders waren ontvangen in het kader van het PSI-programma tegen prijzen die varieerden van 30,2 % tot 40,1 % van de nominale waarde (16). De Griekse banken namen deel aan dat terugkoopprogramma, hetgeen leidde tot verdere verliezen op hun balansen, aangezien het grootste gedeelte van het boekhoudkundige verlies (dat is het verschil tussen de marktwaarde en de nominale waarde) dat ten tijde van het PSI-programma op deze nieuwe GGB’s werd geboekt definitief en onomkeerbaar werd (17).

(28)

In december 2012 ontvingen de vier grootste Griekse banken een tweede overbruggingsherkapitalisatie van het HFSF.

(29)

In het voorjaar van 2013 werd de overbruggingsherkapitalisatie van de vier banken omgezet in een permanente herkapitalisatie in normale aandelen, waarbij het HFSF meer dan 80 % van de aandelen van elk van de vier banken bezit. Voor de banken die in staat waren een vooraf vastgesteld bedrag aan privaat kapitaal aan te trekken (de Bank, Piraeus Bank SA en Nationale Bank van Griekenland SA) ontving het HFSF aandelen zonder stemrecht en kregen particuliere beleggers warrants voor de aandelen van het HFSF.

(30)

In juli 2013 gaf de Bank van Griekenland aan een adviseur opdracht tot het uitvoeren van een diagnostische studie betreffende de kredietportefeuilles van alle Griekse banken. Deze adviseur stelde prognoses voor kredietverliezen (credit loss projections, hierna „CLP’s” genoemd) op voor alle binnenlandse kredietportefeuilles van de Griekse banken, alsook voor leningen met Grieks risico bij buitenlandse bijkantoren en dochterondernemingen, uitgaande van een termijn van drieënhalf jaar en de levensduur van de lening. De analyse leverde CLP’s op bij twee macro-economische scenario’s: een basisscenario en een ongunstig scenario. De Bank van Griekenland maakte een schatting van de CLP’s voor buitenlandse kredietportefeuilles, met enige inhoudelijke inbreng van de adviseur.

(31)

Op basis van de beoordeling van de CLP’s door de adviseur startte de Bank van Griekenland in het najaar van 2013 een nieuwe stresstest (hierna de „stresstest van 2013” genoemd) ter beoordeling van de robuustheid van de kapitaalpositie van de Griekse banken op grond van een basisscenario en een ongunstig scenario. De Bank van Griekenland heeft de beoordeling van de kapitaalbehoeften uitgevoerd met technische ondersteuning van een tweede adviseur.

(32)

De belangrijkste onderdelen van de beoordeling van de kapitaalbehoeften op grond van de stresstest van 2013 waren i) de CLP’s (18) over kredietportefeuilles van banken op een geconsolideerde basis voor Grieks risico en buitenlands risico, na aftrek van de bestaande kredietreserves, en ii) de geschatte operationele rentabiliteit van de banken voor de periode van juni 2013 tot december 2016, op basis van een conservatieve aanpassing van de herstructureringsplannen die in het vierde kwartaal van 2013 aan de Bank van Griekenland waren voorgelegd. Tabel 4 geeft een overzicht van de berekening van de kapitaalbehoeften voor de belangrijkste Griekse banken, op een geconsolideerde basis voor het basisscenario van die stresstest van 2013.

Tabel 4

Stresstest van 2013: Kapitaalbehoeften van de Griekse banken op geconsolideerde basis bij het basisscenario (in miljoen EUR)

(33)

Op 6 maart 2014 kondigde de Bank van Griekenland de resultaten aan van de stresstest van 2013 en verzocht de banken om medio april 2014 hun plannen voor het aantrekken van kapitaal ter dekking van de kapitaalbehoeften op grond van het basisscenario in te dienen.

(34)

Tussen eind maart 2013 en begin mei 2014 hebben de banken kapitaalverhogingen verricht.

(35)

De Bank biedt universele bankdiensten aan, voornamelijk in Griekenland en Zuidoost-Europa (Cyprus, Roemenië, Bulgarije, Servië, Albanië en de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië) evenals in het Verenigd Koninkrijk. Zij biedt huishoudens en bedrijven een volledig assortiment bancaire en financiële producten en diensten aan. Zij is actief in detailhandels-, zakelijke en private bankactiviteiten, vermogensbeheer, schatkist- en zakenbankieren. De Bank is als rechtspersoon opgericht in Griekenland en haar aandelen noteren op de effectenbeurs van Athene. Op 30 september 2012 waren er bij de Bank in totaal 17 119 werknemers in dienst, waarvan ongeveer een derde in Zuidoost-Europa en in het Verenigd Koninkrijk, terwijl twee derde van de werknemers in Griekenland werkte (22).

(36)

De Bank nam aan het PSI-programma deel met de uitruil van GGB’s en staatsgerelateerde leningen met een nominale waarde van 6 043 miljoen EUR. De totale PSI-gerelateerde kosten bedroegen ongeveer 4 786 miljoen EUR vóór belastingen en werden volledig geboekt op de jaarrekening van 2011 (23). De Bank verkocht tijdens het terugkoopprogramma van december 2012 de nieuwe GGB’s die zij had ontvangen in het kader van het PSI met een groot disagio ten opzichte van de nominale waarde. Deze verkoop maakte haar verliezen op de nieuwe GGB’s definitief.

(37)

De kerngetallen van de Bank per december 2010, december 2011, december 2012 en december 2013 (geconsolideerde gegevens) worden in tabel 5 weergegeven.

Tabel 5

Kerngetallen van Alpha Bank over 2010, 2011, 2012 en 2013

(38)

Uit tabel 5 blijkt dat, naast de enorme verliezen die in 2011 als gevolg van het PSI-programma (4 786 miljoen EUR (25)) zijn geboekt, de Bank te kampen had met afnemende inkomsten (onder andere vanwege de hogere kosten van deposito’s) en met hoge en stijgende bijzondere waardeverminderingsverliezen op haar kredietportefeuilles in Griekenland en in het buitenland. De liquiditeitspositie van de Bank werd zwaar getroffen door de uitstroom van deposito’s en de krediet/deposito-ratio bereikte op 31 december 2011 het niveau van 152 % (26), terwijl op die datum 34 % van haar balans werd gefinancierd door het Eurosysteem (27).

(39)

Op grond van de stresstest van 2013 werden de kapitaalbehoeften van de Bank door de Bank van Griekenland geraamd op 262 miljoen EUR voor het basisscenario.

(40)

In maart 2014 heeft de Bank haar kapitaal met 1,2 miljard EUR verhoogd om de in overweging 39 vermelde kapitaalbehoeften te kunnen dekken en de voor een bedrag van 940 miljoen EUR door Griekenland aangehouden preferente aandelen te kunnen terugbetalen (28). In tegenstelling tot de kapitaalverhoging van Eurobank in april 2014 heeft het HFSF de Bank geen toezegging gedaan om kapitaal te injecteren in het kader van de kapitaalverhoging in geval van onvoldoende particuliere vraag. De kapitaalverhoging van de Bank is bereikt door middel van een voorkeurvrij eigenvermogensaanbod (dat wil zeggen een kapitaalverhoging waarbij de voorkeurrechten van de aandeelhouders zijn geannuleerd) voor internationale beleggers en een openbare emissie in Griekenland. De inschrijfprijs werd vastgesteld op 0,66 EUR per aandeel.

(41)

Na de kapitaalverhoging kondigde de Bank op 17 april 2014 aan dat zij de preferente aandelen had afgelost aan Griekenland voor een totaalbedrag van 940 miljoen EUR.

(42)

Emporiki Bank werd opgericht in 1882.

(43)

In 2000 heeft de groep Crédit Agricole aanvankelijk een participatie van 6,7 % in Emporiki Bank verworven. In 2006 werd Emporiki Bank een dochtermaatschappij van Crédit Agricole toen deze een meerderheidsbelang verwierf. Crédit Agricole heeft toen haar aandelenbezit in Emporiki Bank tot 94,99 % verhoogd.

(44)

Emporiki Bank verrichte alle bankactiviteiten (detailhandels- en zakelijke bankactiviteiten) en was eveneens actief op het gebied van zakenbankieren, vermogensbeheer, portefeuillebeheer en algemene financiële diensten. Zij bood haar diensten aan in Griekenland via een netwerk van 323 bijkantoren en in het buitenland via haar bijkantoor op Cyprus en via dochterondernemingen op Cyprus, in Bulgarije, Albanië en Roemenië (29). Op 31 december 2012 telde zij 4 230 werknemers.

(45)

De Bank nam aan het PSI-programma deel met de uitruil van GGB’s en andere in aanmerking komende effecten met een nominale waarde van 766 miljoen EUR. Zoals weergegeven in tabel 2, bedroegen de totale PSI-gerelateerde kosten ongeveer 590 miljoen EUR vóór belastingen en werden deze volledig op de jaarrekening van 2011 geboekt. Zoals aangegeven in tabel 3 werden de kapitaalbehoeften van Emporiki Bank op 2 475 miljoen EUR geraamd en werden ze berekend op basis van een stresstest van 2012 uitgevoerd door de Bank van Griekenland voor de periode van 31 december 2011 tot en met 31 december 2014, waarbij werd uitgegaan van de door Blackrock uitgevoerde raming van de verliezen op leningen.

(46)

Op 12 oktober 2012 heeft het HFSF de Bank toestemming gegeven om Emporiki Bank van Crédit Agricole over te nemen.

(47)

Op 16 oktober 2012 hebben Crédit Agricole en de Bank een overeenkomst voor de aankoop van aandelen gesloten, de „Share Purchase Agreement dated 16 October 2012 between Crédit Agricole SA and Alpha Bank SA for the sale and purchase of Emporiki Bank of Greece SA”. Na de afronding van de financiële due diligence, heeft Crédit Agricole kapitaal ingebracht voor een totaalbedrag van 2 893 miljoen EUR, en heeft het bovendien ingeschreven op alle door de Bank uitgegeven converteerbare obligaties voor een bedrag van 150 miljoen EUR (30). De Bank zou vervolgens de volledig geherkapitaliseerde Emporiki Bank overnemen voor één euro. In het kader van de overeenkomst voor de aankoop van aandelen heeft de Bank geen buitenlandse dochterondernemingen van Emporiki Bank overgenomen. Deze bleven in het bezit van Crédit Agricole, met uitzondering van het Cypriotische bijkantoor van Emporiki Bank, dat 0,5 miljard EUR aan activa meebracht en deel uitmaakte van de omvang die door de Bank was verworven.

(48)

Op 31 december 2012, na de herkapitalisatie door Crédit Agricole, bedroeg de kapitaalratio van Emporiki Bank 17,6 % terwijl haar tier 1-kapitaalratio 13,5 % bedroeg.

(49)

Op 1 februari 2013 heeft de Bank aangekondigd dat de overdracht van het volledige aandelenkapitaal van Emporiki Bank naar de Bank voltooid was (31).

(50)

De kerngetallen van Emporiki Bank voor december 2010, december 2011, december 2012 en januari 2013 zijn weergegeven in tabel 6.

Tabel 6

Kerngetallen van Emporiki Bank, 2010, 2011, 2012 en januari 2013

(51)

Op 8 december 2013 heeft de Bank van Griekenland besloten om de drie coöperatieve banken, namelijk Dodecanese Bank, Evia Bank en Western Macedonia Bank, af te wikkelen.

(52)

De Bank van Griekenland is overgegaan tot een„purchase and assumption”-procedure (32) waarbij alle deposito’s, ook interbancaire deposito’s, en de vorderingen en passiva ten aanzien van het Griekse deposito- en investeringsgarantiefonds, maar geen leningen, aan een overnemer zouden worden overgedragen. De Bank van Griekenland heeft contact opgenomen met de vier Griekse systeembanken aangezien de deposito’s, volgens de Bank van Griekenland, aan volledig geherkapitaliseerde instellingen moesten worden overgedragen. Alleen de Bank en Eurobank hebben op 5 december 2013 een bindend bod uitgebracht. De Bank van Griekenland heeft de voorkeur gegeven aan het bod van de Bank. De Bank heeft een bedrag geboden dat gelijk was aan 2,1 % van de overgedragen deposito’s.

(53)

Dodecanese Bank werd in 1994 opgericht.

(54)

Op 22 juli 2013 heeft de Bank van Griekenland Dodecanese Bank verzocht om haar tier 1-kernkapitaalratio te herstellen. Dodecanese Bank heeft daarop haar kapitaal verhoogd via een openbaar aanbod van coöperatieve aandelen. Volgens het prospectus werd de tier 1-kernkapitaalratio van Dodecanese Bank, berekend op basis van de financiële gegevens van die bank per 30 juni 2013, geraamd op 3,5 % en lag die bijgevolg onder de door de Bank van Griekenland gestelde minimumeisen op het gebied van kapitaaltoereikendheid. De kapitaalverhoging kon echter niet voldoende vraag bij de beleggers doen ontstaan.

(55)

Daarom is de Bank van Griekenland op 8 december 2013 overgegaan tot de afwikkeling van Dodecanese Bank. De vergunning van Dodecanese Bank werd ingetrokken en de bank moest tot liquidatie overgaan (33). Bepaalde passiva van Dodecanese Bank werden aan Alpha Bank overgedragen (34). Volgens de Bank van Griekenland (35) bedroeg de reële waarde van de overgedragen activa ongeveer 6 miljoen EUR, terwijl de reële waarde van de overgedragen passiva 255 miljoen EUR bedroeg, waarbij het verschil het financieringstekort (36) van 249 miljoen EUR is. Het financieringstekort werd aangezuiverd door het HFSF krachtens artikel 63, onder D), punt 13, van Wet 3601/2007. In december 2013 heeft het HFSF twee derde van het totale financieringstekort, namelijk 166 miljoen EUR, uitbetaald in EFSF-obligaties met de toezegging dat het resterende bedrag van 83 miljoen EUR zou worden uitbetaald bij de definitieve vaststelling van het financieringstekort. Op 16 juni 2014 heeft de Bank van Griekenland het definitieve financieringstekort van Dodecanese Bank op een bedrag van 258,5 miljoen EUR vastgesteld. Het HFSF zal het nog niet uitbetaalde gedeelte van het financieringstekort dekken.

(56)

Op 30 september 2013 had Dodecanese Bank 132 werknemers in dienst en beschikte zij over een netwerk van 11 bijkantoren. In het kader van de afwikkeling heeft de Bank geen bijkantoren van Dodecanese Bank overgenomen, maar heeft zij wel aangegeven dat zij fysiek aanwezig zou blijven in regio’s waar er geen netwerkoverlappingen waren (namelijk op vier eilanden waar er geen andere banken waren) door de vier kleine, door de curator beheerde bijkantoren te huren. De werknemers van Dodecanese Bank werden ontslagen en selectief terug in dienst genomen door Alpha Bank.

(57)

Evia Bank werd in 1995 opgericht.

(58)

Op 22 juli 2013 heeft de Bank van Griekenland Evia Bank verzocht om haar tier 1-kernkapitaalratio te herstellen. Evia Bank heeft daarop haar kapitaal verhoogd via een openbaar aanbod van coöperatieve aandelen. Volgens het prospectus werd de tier 1-kernkapitaalratio van Evia Bank, berekend op basis van de financiële gegevens van die bank per 30 juni 2013, geraamd op 1,8 % en lag die bijgevolg onder de door de Bank van Griekenland gestelde minimumeisen op het gebied van kapitaaltoereikendheid. De kapitaalverhoging kon echter niet voldoende vraag bij de beleggers doen ontstaan.

(59)

Daarom is de Bank van Griekenland op 8 december 2013 overgegaan tot de afwikkeling van Evia Bank. De vergunning van Evia Bank werd ingetrokken en Evia Bank moest tot liquidatie overgaan (37). Bepaalde passiva van Evia Bank werden aan Alpha Bank overgedragen (38). Volgens de Bank van Griekenland (39) bedroeg de reële waarde van de overgedragen activa ongeveer 2 miljoen EUR, terwijl de reële waarde van de overgedragen passiva 98 miljoen EUR bedroeg, waarbij het verschil het financieringstekort van 96 miljoen EUR is. Het financieringstekort werd aangezuiverd door het HFSF krachtens artikel 63, onder D), punt 13, van Wet 3601/2007. In december 2013 heeft het HFSF twee derde van het totale financieringstekort, namelijk 64 miljoen EUR, uitbetaald in EFSF-obligaties met de toezegging dat het resterende bedrag van 32 miljoen EUR zou worden uitbetaald bij de definitieve vaststelling van het financieringstekort. Op 16 juni 2014 heeft de Bank van Griekenland het definitieve financieringstekort van Evia Bank op een bedrag van 105 miljoen EUR vastgesteld. Het HFSF zal het nog niet uitbetaalde gedeelte van het financieringstekort dekken.

Op 30 september 2013 had Evia Bank 59 werknemers in dienst en beschikte zij over een netwerk van 4 bijkantoren. De Bank heeft geen bijkantoren van Evia Bank overgenomen. De werknemers van Evia Bank werden ontslagen en selectief terug in dienst genomen door Alpha Bank.

(60)

In 1995 werd de Development Credit Cooperative Society of Prefecture of Kozani opgericht. In 2008 werd de coöperatieve bank actief onder de nieuwe naam „Cooperative Bank of Western Macedonia”.

(61)

Op 22 juli 2013 heeft de Bank van Griekenland Western Macedonia Bank verzocht om haar tier 1-kernkapitaalratio te herstellen. Western Macedonia Bank heeft daarop haar kapitaal verhoogd via een openbaar aanbod van coöperatieve aandelen. Volgens het prospectus werd de tier 1-kernkapitaalratio van Western Macedonia Bank geraamd op – 11 %, berekend op basis van de financiële gegevens van die bank per 30 september 2013, en lag die bijgevolg onder de door de Bank van Griekenland gestelde minimumeisen op het gebied van kapitaaltoereikendheid. De kapitaalverhoging kon echter niet voldoende vraag bij de beleggers doen ontstaan.

(62)

Daarom is de Bank van Griekenland op 8 december 2013 overgegaan tot de afwikkeling van Western Macedonia Bank. De vergunning van Western Macedonia Bank werd ingetrokken en de bank moest tot liquidatie overgaan (40). Bepaalde passiva van Western Macedonia Bank werden aan de Bank overgedragen (41). Volgens de Bank van Griekenland (42) bedroeg de reële waarde van de overgedragen activa ongeveer 2 miljoen EUR, terwijl de reële waarde van de overgedragen passiva 84 miljoen EUR bedroeg, waarbij het verschil het financieringstekort van 82 miljoen EUR is. Het financieringstekort werd aangezuiverd door het HFSF krachtens artikel 63, onder D), punt 13, van Wet 3601/2007. In december 2013 heeft het HFSF twee derde van het totale financieringstekort, namelijk 55 miljoen EUR, uitbetaald in EFSF-obligaties met de toezegging dat het resterende bedrag van 27 miljoen EUR zou worden uitbetaald bij de definitieve vaststelling van het financieringstekort.

(63)

Op 30 september 2013 had Western Macedonia Bank 36 werknemers in dienst en beschikte zij over een netwerk van 3 bijkantoren. De Bank heeft geen bijkantoren van Western Macedonia Bank overgenomen. De werknemers van Western Macedonia Bank werden ontslagen en selectief terug in dienst genomen door de Bank.

(64)

De kerngetallen van de drie coöperatieve banken worden vermeld in tabel 7.

Tabel 7

Kerngegevens van de drie coöperatieve banken (in miljoen EUR)

(65)

Citibank International werd in 1812 opgericht. Citibank werd in Griekenland in 1964 opgericht, voornamelijk om diensten te verlenen aan de maritieme sector en het bedrijfsleven. In 1980 breidde Citibank uit naar de sector detailhandelsbankieren. Citibank Greece is momenteel actief op het gebied van zowel particulier als zakelijk bankieren en beschikt over een netwerk van 20 bijkantoren in het hele land.

(66)

Op 29 mei 2014 heeft het HFSF een aanvraag ontvangen van de Bank waarin deze toestemming vroeg voor de overname van Citibank Greece, inclusief Diners Club Greece (hierna „Diners” genoemd) (43).

(67)

De Bank sprak haar voornemen uit om de activiteiten van Citibank Greece over te nemen, met inbegrip van de klantenleningen (voor een netto totaalbedrag van 442 miljoen EUR en 1 115 miljoen EUR aan oninbare leningen die volledig waren afgeschreven), klantendeposito’s (in totaal 1 067 miljoen EUR), activa onder beheer (1 186 miljoen EUR), de retailkantoren, het geldautomatennetwerk (44) en de werknemers (45). Bovendien sprak de Bank haar voornemen uit om 100 % van het gewone aandelenkapitaal van Diners te verwerven.

(68)

De prijs werd vastgesteld op 2 miljoen EUR.

(69)

Op 5 juni 2014 heeft het HFSF zijn toestemming gegeven voor de overname van Citibank Greece door de Bank.

(70)

De Bank heeft verschillende vormen van steun gekregen krachtens de steunregeling voor Griekse banken, de maatregel tot herkapitalisatie, de garantiemaatregel en maatregel voor staatsobligatieleningen.

(71)

De Bank heeft gebruikgemaakt en blijft gebruikmaken van steun op grond van de garantiemaatregel en de maatregel voor staatsobligatieleningen. Die steun zal in dit besluit worden omschreven als „maatregel L1”. Op 30 november 2011 bedroegen de aan de Bank verleende garanties ongeveer 14,0 miljard EUR. Op 30 september 2011 had de Bank staatsobligatieleningen voor een bedrag van 1,6 miljard EUR gekregen (46).

(72)

In het herstructureringsplan voor de Bank dat op 12 juni 2014 door de Griekse autoriteiten bij de Commissie werd ingediend, hebben de Griekse autoriteiten hun voornemen kenbaar gemaakt om tijdens de herstructureringsperiode op grond van de steunregeling voor Griekse banken garanties en staatsobligatieleningen te blijven verstrekken.

(73)

In mei 2009 ontving de Bank een kapitaalinjectie van 940 miljoen EUR (maatregel A) op grond van de herkapitalisatiemaatregel van de steunregeling voor Griekse banken. Die kapitaalinjectie was het equivalent van ongeveer 2 % van de risicogewogen activa (47) (risk weighted assets, RWA) van de Bank op dat ogenblik.

(74)

De herkapitalisatie vond plaats in de vorm van preferente aandelen waarop Griekenland zich had ingeschreven met een coupon van 10 % en een looptijd van vijf jaar.

(75)

De bank heeft de preferente aandelen op 17 april 2014 afgelost, zoals beschreven in overweging 41.

(76)

ELA is een uitzonderlijke maatregel waarmee een solvabele financiële instelling die met tijdelijke liquiditeitsproblemen te kampen heeft, Eurosysteemfinanciering kan ontvangen zonder dat deze transactie deel uitmaakt van het gemeenschappelijke monetaire beleid. De rente die door een financiële instelling voor ELA wordt betaald is […] (*1) basispunten hoger dan de reguliere herfinancieringsrente van een centrale bank.

(77)

De Bank van Griekenland is verantwoordelijk voor het ELA-programma, wat betekent dat alle kosten en de risico’s die voortvloeien uit de ELA-voorziening door de Bank van Griekenland gedragen worden. Griekenland heeft de Bank van Griekenland een staatsgarantie verleend die geldt voor de totale hoeveelheid ELA die door de Bank van Griekenland wordt toegekend (48). Door de goedkeuring van artikel 50, lid 7, van Wet 3943/2011, waarmee artikel 65, lid 1, van Wet 2362/1995 werd gewijzigd, werd het de minister van Financiën toegestaan om namens de staat garanties toe te kennen aan de Bank van Griekenland, ter waarborging van de vorderingen van de Bank van Griekenland op kredietinstellingen. De banken die gebruikmaken van ELA moeten aan de staat een garantievergoeding betalen ten bedrage van […] basispunten.

(78)

Op 31 december 2011 had de Bank gebruikgemaakt van 6,7 miljard EUR aan door de staat gegarandeerde ELA (49), terwijl de Bank per 31 december 2012 gebruik had gemaakt van 23,6 miljard EUR aan door de staat gegarandeerde ELA (50).

(79)

De Bank heeft vanaf 2012 gebruikgemaakt van verschillende kapitaalsteunmaatregelen van het HFSF. Tabel 8 geeft een overzicht van die steunmaatregelen.

Tabel 8

Aan de Bank verleende steunmaatregelen via het HFSF

(80)

In de overwegingen 14 tot en met 32 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank (51) werd de eerste overbruggingsherkapitalisatie van mei 2012 (maatregel B1) uitvoerig beschreven. De achtergrond en de belangrijkste kenmerken van die maatregel worden in dit deel uiteengezet.

(81)

Op 20 april 2012 heeft het HFSF aan de Bank een brief verzonden met toezegging van deelname aan een geplande verhoging van het aandelenkapitaal van de Bank voor een bedrag tot 1,9 miljard EUR.

(82)

In het kader van maatregel B1 heeft het HFSF op 28 mei 2012 1,9 miljard EUR aan EFSF-obligaties aan de Bank overgedragen, overeenkomstig de bepalingen betreffende overbruggingsherkapitalisaties die zijn vastgelegd in Wet 3864/2010 tot oprichting van het HFSF (hierna de „HFSF-wet” genoemd). De EFSF-obligaties die aan de Bank zijn overgedragen, waren floating notes met looptijden van zes en tien jaar en hadden als uitgiftedatum 19 april 2012. In overweging 48 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank stelde de Commissie het volgende vast: „De overbruggingsherkapitalisatie die op 28 mei 2012 werd voltooid, vormt de nakoming van een verplichting uit de toezeggingsbrief en daarmee een voortzetting van dezelfde steun”. Zowel de bedragen van de toezeggingsbrief als die van de eerste overbruggingsherkapitalisatie werden berekend door de Bank van Griekenland om ervoor te zorgen dat de Bank een totale kapitaalratio van 8 % zou bereiken per 31 december 2011, de datum waarop de overbruggingsherkapitalisatie met terugwerkende kracht door de Bank werd geboekt. Zoals blijkt uit tabel 3 dekt maatregel B1 slechts een beperkt gedeelte van de totale kapitaalbehoeften die bij de stresstest van 2012 werden vastgesteld. De Bank werd geacht meer kapitaal door middel van een toekomstige kapitaalverhoging op te halen; de overbruggingsherkapitalisatie was alleen bedoeld om ervoor te zorgen dat de Bank voor ECB-financiering in aanmerking zou blijven komen totdat die kapitaalverhoging had plaatsgevonden.

(83)

Voor de periode tussen de datum van de eerste overbruggingsherkapitalisatie en de datum van de omzetting van de eerste overbruggingsherkapitalisatie in gewone aandelen en andere converteerbare financiële instrumenten is in de voorinschrijvingsovereenkomst tussen de Bank en het HFSF bepaald dat de Bank aan het HFSF een jaarlijkse vergoeding van 1 % van de nominale waarde van de EFSF-obligaties zou betalen en dat alle couponbetalingen en lopende rente op de EFSF-obligaties voor die periode zouden gelden als een aanvullende kapitaalinjectie door het HFSF aan de Bank (52).

(84)

De Bank boekte in de herfst van 2012 nog meer verliezen. Het kapitaal daalde daarom opnieuw onder de minimumkapitaalvereisten om in aanmerking te blijven komen voor herfinanciering door de ECB.

(85)

Een tweede overbruggingsherkapitalisatie werd daardoor noodzakelijk. Op 21 december 2012 voerde het HFSF een tweede overbruggingsherkapitalisatie van 1 042 miljoen EUR uit (maatregel B2), die weer werd betaald door de overdracht van EFSF-obligaties aan de Bank.

(86)

Naast de tweede overbruggingsherkapitalisatie zond het HFSF op 21 december 2012 aan de Bank ook een toezeggingsbrief betreffende zijn deelname aan de verhoging van het aandelenkapitaal van de Bank en aan de uit te geven converteerbare instrumenten, voor een totaalbedrag van maximaal 1 629 miljoen EUR (maatregel B3).

(87)

Het totaal van de twee overbruggingsherkapitalisaties (maatregelenB1 enB2) en het aanvullende bedrag dat in december 2012 werd toegezegd (maatregel B3) betekende dat het HFSF de totale kapitaalbehoeften die op grond van de stresstest van 2012 werden vastgesteld (4 571 miljoen EUR (53)) had toegezegd.

(88)

Op 16 april 2013 heeft de algemene vergadering van aandeelhouders van de Bank een verhoging van het aandelenkapitaal van de Bank goedgekeurd. Op 1 mei 2013 heeft de Bank aangekondigd dat zij een volledige uitgiftegarantie zou verstrekken voor de rechtenuitgifte ten bedrage van 457 miljoen EUR en de lancering van een particuliere plaatsing ten bedrage van 93 miljoen EUR, tegen een prijs van 0,44 EUR per nieuw aandeel (54).

(89)

Op 3 juni 2013 heeft de Bank aangekondigd dat de rechtenuitgifte volledig was afgerond en dat de particuliere plaatsing volledig was toegewezen (55). De totale particuliere participatie in de verhoging van het aandelenkapitaal van de Bank bedroeg dus 550 miljoen EUR.

(90)

Op diezelfde datum heeft de Bank ook aangekondigd dat het HFSF zou inschrijven op 9 138 636 364 aandelen tegen een prijs van 0,44 EUR per aandeel. Bijgevolg bedroeg de kapitaalinjectie van het HFSF tegen de herkapitalisatie van voorjaar 2013 in de Bank in totaal 4 021 miljoen EUR in de vorm van gewone aandelen (maatregel B4). Dat bedrag is gelijk aan de som van de maatregelen B1, B2 en B3, na aftrek van het bedrag van de particuliere participatie. De door het HFSF aangehouden aandelen gaven het fonds beperkt stemrecht aangezien de particuliere participatie intussen in totaal 12 % van de kapitaalverhoging bedroeg. De HFSF-wet bepaalde dat particuliere beleggers zeggenschap over de Bank zouden behouden als zij meer dan 10 % van het door de Bank benodigde kapitaal inbrachten. Het HFSF behoudt echter volledig stemrecht voor belangrijke bedrijfsbeslissingen.

(91)

Door middel van de verhoging van het aandelenkapitaal van de Bank (maatregel B4) werden de eerste en de tweede overbruggingsherkapitalisatie (de maatregelen B1 en B2) omgezet in een permanente herkapitalisatie en werd de toezegging om extra financiële steun te verlenen (maatregel B3) gedeeltelijk nagekomen.

(92)

De prijs van de nieuwe aandelen werd vastgesteld op 50 % van de naar volume gewogen gemiddelde aandelenkoers over de 50 handelsdagen voorafgaand aan de vaststelling van de biedprijs. Als gevolg van een omgekeerde aandelensplitsing (56) waartoe door de buitengewone algemene vergadering van aandeelhouders op 16 april 2012 werd besloten (57), werd de prijs van de nieuwe aandelen vastgesteld op 0,44 EUR per aandeel.

(93)

Onmiddellijk na de herkapitalisatie van voorjaar 2013 werd het HFSF de grootste aandeelhouder van de Bank met een belang van 83,66 % (58). Het HFSF gaf 1 233 503 482 warrants uit en verstrekte aan particuliere beleggers één warrant voor elk aandeel waarop was ingeschreven, zonder tegenprestatie (59). Elke warrant geeft het recht om 7,40 aandelen van het HFSF te kopen, met bepaalde intervallen en tegen uitoefenprijzen. De eerste afloopdatum was 10 december 2013 en de warrants kunnen vervolgens tweemaal per jaar worden uitgeoefend tot 10 december 2017. De uitoefenprijs is gelijk aan de inschrijfprijs van 0,44 EUR vermeerderd met een jaarlijkse rente (4 % voor jaar één, 5 % voor jaar twee, 6 % voor jaar drie, 7 % voor jaar vier en vervolgens 8 % geannualiseerd voor de laatste zes maanden) (60).

(94)

De HFSF-wet als gewijzigd in 2014 bepaalt dat bij een rechtenuitgifte alleen de uitoefenprijzen van de warrants mogen worden aangepast. Daarnaast vindt een dergelijke aanpassing pas plaats na afloop en uitsluitend tot het bedrag van de gerealiseerde opbrengsten van de verkoop van de voorkeurrechten van het HFSF. Er is niet voorzien in een aanpassing in geval van een verhoging van het aandelenkapitaal zonder voorkeurrechten.

(95)

Zoals reeds vermeld in punt 2.2.2 werden de financieringstekorten van Dodecanese Bank, Evia Bank en Western Macedonia Bank door de Bank van Griekenland geraamd op respectievelijk 249 miljoen EUR, 96 miljoen EUR en 82 miljoen EUR. Het totaalbedrag aan financieringstekorten werd dus geraamd op 427 miljoen EUR. Deze tekorten werden gedekt door het HFSF dat eenzelfde bedrag aan EFSF-obligaties verstrekte aan de Bank.

(96)

Op 12 juni 2014 heeft Griekenland het herstructureringsplan van de Bank ingediend, waarin wordt uitgelegd hoe de Bank, als een gecombineerde entiteit die is ontstaan door de overname van Emporiki Bank en de deposito’s van de drie coöperatieve banken, van plan is om op lange termijn weer levensvatbaar te worden.

(97)

Middels het herstructureringsplan zal de Bank zich richten op haar kernactiviteiten op bancair gebied in Griekenland. Terwijl haar internationale activiteiten in december 2009 meer dan 20 % van de totale activa en in juni 2013 15 % van de totale activa uitmaakten (61), moet dat percentage tegen eind 2018 tot ongeveer […] gedaald zijn (62).

(98)

De belangrijkste prioriteit van de Bank is om haar Griekse bankactiviteiten weer winstgevend en levensvatbaar te maken. Daarom bevat het herstructureringsplan een aantal maatregelen ter verbetering van de operationele efficiëntie en de netto rentemarge van de Bank, alsmede maatregelen ter verbetering van de kapitaalpositie en de balansstructuur.

(99)

Wat betreft de operationele efficiëntie was de Bank al begonnen met een omvangrijk rationaliseringsprogramma, ruim vóór de overnames van Emporiki Bank en de drie coöperatieve banken. Van 31 december 2010 tot 30 september 2012 heeft de Bank haar fysieke voetafdruk in Griekenland verminderd. Zij heeft haar aantal bijkantoren teruggebracht van 458 in 2010 tot 426 in 2012 (63) en ook het personeelsbestand in de Griekse bancaire en niet-bancaire activiteiten gedurende dezelfde periode met enkele honderden werknemers doen afnemen (64).

(100)

Van december 2012 tot december 2017 is de Bank van plan om het aantal bijkantoren in Griekenland verder te verlagen van 739 naar […]. Het aantal werknemers in de bancaire en niet-bancaire activiteiten in Griekenland zal dalen van 11 435 naar […] (65).

(101)

De grotere efficiëntie wat betreft bijkantoren en personeel zal helpen om de totale kosten van de Griekse activiteiten van de Bank met […] % terug te brengen, van 1 345 miljoen EUR op pro-formabasis in 2012 tot […] miljoen EUR in 2017 (66). Daardoor zal de verwachte kosten-inkomstenratio van haar Griekse bankactiviteiten aan het einde van de herstructureringsperiode onder […] % komen.

(102)

In het herstructureringsplan wordt ook beschreven hoe de Bank haar financieringskosten zal verlagen, wat belangrijk is om weer levensvatbaar te worden. De Bank verwacht dat zij lagere rente over haar deposito’s kan betalen vanwege de meer stabiele omstandigheden en met name vanwege de verwachte stabilisatie en het verwachte herstel van de Griekse economie, die naar verwachting vanaf 2014 opnieuw zal groeien. De rente op deposito’s (gemiddelde van termijndeposito’s, zichtdeposito’s en spaarrente) zal naar verwachting dalen in Griekenland. Die daling wordt voornamelijk bereikt door veel lagere rente uit te keren over termijndeposito’s. Ook zal de Bank in mindere mate een beroep hoeven te doen op de door de staat gegarandeerde ELA en bredere financiering van het Eurosysteem: die steun zal dalen van 32 % van haar totale activa in 2012 naar slechts […] % in 2017 (67).

(103)

In het herstructureringsplan wordt ervan uitgegaan dat de Bank ook haar balans zal versterken. De netto krediet/deposito-ratio in Griekenland neemt af tot […] % in 2018 (in 2012 was dat nog 131 % (68)), terwijl haar kapitaaltoereikendheid zal blijven verbeteren.

(104)

Een andere prioriteit van de Bank is het beheer van de oninbare leningen. De bank verbetert haar kredietprocessen met betrekking tot zowel de oorsprong van leningen (betere zekerheidsdekking en verlaagde limieten) en het beheer van oninbare leningen. Het percentage oninbare leningen komt in 2014 in de buurt van […] % en neemt vervolgens af, met een verwacht percentage van […] % aan het einde van de herstructureringsperiode (69). De kosten voor het dekken van de risico’s (waardeverminderingen) zullen van 2 799 miljoen EUR in 2012 op pro-formabasis (d.w.z. inclusief Emporiki Bank) dalen naar […] miljoen EUR in 2018 (70), dankzij het herstel van de Griekse economie.

(105)

Door de verbetering van de operationele efficiëntie, de toename van de netto rentemarge en de dalende risicokosten zal de Bank in Griekenland vanaf 2015 winstgevend kunnen zijn. […]. In 2018 zal haar rendement op het eigen vermogen in Griekenland […] % bedragen (71).

(106)

De Bank is al begonnen met het afbouwen en herstructureren van haar internationale netwerk. In augustus 2013 heeft zij haar dochteronderneming in Oekraïne verkocht. Het aantal bijkantoren in Zuidoost-Europa werd verlaagd van 622 in 2009 naar 488 in 2012 (72).

(107)

De Bank zal haar internationale netwerk blijven herstructureren en afbouwen. Zij is voornemens de omvang van haar internationale activa te beperken tot […] miljard EUR. Om die doelstelling te kunnen behalen, zal de Bank een combinatie van desinvesteringen of afbouwingen van haar portefeuille overwegen. De voorgenomen omvang van de internationale activa van de Bank betekent een verlaging met […] % van haar buitenlandse activa op 31 december 2012 […].

(108)

In het herstructureringsplan wordt gewezen op de noodzaak om de afhankelijkheid van de buitenlandse dochterondernemingen van hun Griekse moederbedrijf te verminderen voor wat betreft hun liquiditeitspositie. De interne financiering aan buitenlandse dochterondernemingen binnen de groep zal van 2013 tot 2017 dalen van 4 172 miljoen EUR naar […] miljoen EUR (73).

(109)

Om de winstgevendheid van haar buitenlandse activiteiten te verbeteren, is de Bank van plan om een belangrijk kostenbesparingsprogramma toe te passen in het internationale netwerk, met een verlaging van het aantal bijkantoren en werknemers. Zo worden in […] […] van de […] bijkantoren gesloten terwijl het personeelsbestand van 2012 tot 2018 met […] werknemers zal inkrimpen (– […]) (74).

(110)

Als gevolg hiervan zal het rendement op het eigen vermogen […] bedragen (75).

(111)

De Bank is erin geslaagd op de markt een aanzienlijke hoeveelheid kapitaal aan te trekken en heeft daardoor de hoeveelheid staatssteun die de Bank nodig had verminderd.

(112)

Eerst heeft de Bank in 2009 privaat kapitaal ingezameld met een rechtenuitgifte van 986 miljoen EUR (76). Zoals vermeld in overweging 89, is de Bank er ook in geslaagd om via de herkapitalisatie van voorjaar 2013 kapitaal van particuliere beleggers in te zamelen. De verwatering van de bestaande aandeelhouders was ook enorm door de herkapitalisatie van voorjaar 2013, aangezien het HFSF 83,66 % van de aandelen van de Bank heeft ontvangen na de herkapitalisatie van voorjaar 2013, zodat zij nog slechts 4,9 % van de aandelen in handen hadden. Sinds 2008 is geen dividend in contanten uitbetaald.

(113)

De Bank heeft in maart 2014 1,2 miljard EUR aan kapitaal ingezameld op de markt om haar bijkomende kapitaalbehoeften te dekken en de door Griekenland aangehouden preferente aandelen terug te kopen. Deze nieuwe aandelen waren uitgegeven tegen een hogere prijs per aandeel dan de prijs die het HFSF tijdens de herkapitalisatie van voorjaar 2013 had betaald.

(114)

Op 20 april 2012 heeft de Bank aangeboden om tier 1-effecten, upper tier 2-effecten en lower tier 2-effecten terug te kopen tegen een prijs die respectievelijk 40 %, 60 % en 60 % van hun nominale waarde in contanten bedroeg. Die terugkoopprijs werd vastgesteld op basis van de marktwaarde van de instrumenten en bevatte een premie van niet meer dan tien procentpunten, die werd toegevoegd om beleggers aan te moedigen aan de terugkoop deel te nemen. Op 7 mei 2012 heeft de Bank de resultaten van de terugkoop bekendgemaakt (77). De totale participatie bedroeg 66 % met een algemene kapitaalwinst van 333 miljoen EUR. Op 19 april 2013 heeft de Bank een andere ingreep op het passivabeheer aangekondigd voor een uitstaande nominale waarde van 316 miljoen EUR. De Bank bood aan om tier 1-effecten, upper tier 2-effecten en lower tier 2-effecten terug te kopen tegen een prijs die respectievelijk 35 %, 55 % en 55 % van hun nominale waarde in contanten bedroeg. De terugkoopprijs werd vastgesteld op basis van de marktwaarde van de instrumenten en bevatte een premie van niet meer dan tien procentpunten, die werd toegevoegd om beleggers aan te moedigen aan de terugkoop deel te nemen. Het aanvaardingspercentage bedroeg 58 % en de kapitaalwinst bedroeg 103 miljoen EUR.

(115)

Door de twee terugkoopacties daalde het uitstaande bedrag van achtergestelde en hybride schulden van 985 miljoen EUR naar 134 miljoen EUR.

(116)

Op 12 juni 2014 deed Griekenland de toezegging dat de Bank en haar bijkantoren het herstructureringsplan dat op die datum werd ingediend zullen uitvoeren en deed het verdere toezeggingen met betrekking tot de uitvoering van het herstructureringsplan. Die andere toezeggingen, die in de bijlage zijn opgenomen, worden in dit deel samengevat.

(117)

Allereerst deed Griekenland de toezegging dat de Bank haar commerciële activiteiten in Griekenland zal herstructureren, waarbij een maximumaantal bijkantoren en medewerkers en een maximumbedrag aan totale kosten zal worden vastgesteld, waaraan tegen 31 december 2017 moet zijn voldaan (78).

(118)

Griekenland heeft ook toegezegd dat de Bank de kosten van de deposito’s die in Griekenland zijn aangetrokken zal verlagen en tegen 31 december 2017 aan een maximale netto krediet/deposito-ratio zal voldoen (79).

(119)

Met betrekking tot de buitenlandse dochters van de Bank heeft Griekenland de toezegging gedaan dat de Bank geen aanvullende kapitaalsteun zal verstrekken, tenzij aan vooraf gestelde voorwaarden is voldaan. Griekenland heeft ook toegezegd dat de Bank tegen 30 juni 2018 haar internationale activa significant zal afbouwen (80).

(120)

Griekenland heeft de toezegging gedaan dat de Bank een aantal effecten zal afstoten en de omvang van haar private-equityportefeuille zal verlagen. Bovendien zal de Bank geen „non-investment grade”-effecten kopen, met beperkte uitzonderingen (81).

(121)

Griekenland deed een aantal toezeggingen wat betreft de corporate governance van de Bank. Het deed de toezegging dat de beloning van de werknemers en managers van de Bank zal worden beperkt, waarmee de Bank zal voldoen aan de Griekse wetgeving inzake corporate governance, en dat er een efficiënte en toereikende organisatiestructuur zal worden opgezet (82).

(122)

Griekenland heeft ook de toezegging gedaan dat de Bank een hoogwaardig kredietbeleid zou afdwingen, om te garanderen dat besluiten over de toekenning en herstructurering van leningen gericht zijn op een maximale levensvatbaarheid en winstgevendheid voor de Bank. Griekenland heeft toegezegd dat de Bank zal voldoen aan strenge normen betreffende de bewaking van het kredietrisico en de herstructurering van leningen (83).

(123)

Een aantal toezeggingen heeft betrekking op de activiteiten van de Bank met verbonden kredietnemers. Die toezeggingen beogen te waarborgen dat de Bank niet van de voorzichtige bankpraktijken afwijkt bij het verlenen of herstructureren van leningen aan haar werknemers, managers en aandeelhouders, alsook aan overheidsentiteiten, politieke partijen en mediabedrijven (84).

(124)

Tot slot heeft Griekenland de toezegging gedaan dat de Bank zal voldoen aan enkele beperkingen op haar gedrag, zoals een verbod op coupon- en dividenduitkeringen, een overnameverbod en een verbod op reclame waarin wordt verwezen naar de staatssteun (85).

(125)

Tot 31 december2018 zullen deze toezeggingen door een monitoring trustee worden gemonitord.

(126)

Los daarvan heeft Griekenland aangegeven dat het de Commissie toestemming zal vragen vóór een eventuele terugkoop van de warrants door de Bank of een overheidsentiteit met inbegrip van het HFSF (86).

(127)

Op 27 juli 2012 heeft de Commissie de formele onderzoeksprocedure ingeleid om na te gaan of aan de voorwaarden van de Bankenmededeling van 2008 (87) werd voldaan met betrekking tot de geschiktheid, noodzaak en evenredigheid van de eerste overbruggingsherkapitalisatie die door het HFSF werd verstrekt ten gunste van de Bank (maatregel B1).

(128)

Wat betreft de geschiktheid van de maatregel, gezien het feit dat de steun na eerdere herkapitalisatie- en liquiditeitssteun werd verleend en gezien de langdurige reddingsperiode, sprak de Commissie haar twijfels uit of de Bank alle mogelijke stappen had ondernomen om de noodzaak van hulp in de toekomst te voorkomen (88). Bovendien was het de Commissie niet duidelijk wie zeggenschap over de Bank zou uitoefenen wanneer de eerste overbruggingsherkapitalisatie werd vervangen door een permanente herkapitalisatie (89), aangezien de Bank onder zeggenschap van de staat of van particuliere minderheidseigenaars zou komen te staan. De Commissie merkte op dat zij wilde voorkomen dat het bestuur van de Bank, en met name het kredietverleningsproces, aan kwaliteit zou inboeten.

(129)

Wat betreft de noodzaak van de eerste overbruggingsherkapitalisatie heeft de Commissie in overweging 66 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank gevraagd of alle mogelijke maatregelen waren genomen om te voorkomen dat de Bank in de toekomst opnieuw steun nodig zou hebben. Bovendien kon de Commissie, aangezien de duur van de overbruggingsherkapitalisatieperiode onzeker was, niet bepalen of deze toereikend was en voldeed aan de beginselen voor beloning en deling in de lasten op basis van de regels inzake staatssteun. Verder kon de Commissie, aangezien de voorwaarden voor de omzetting van de eerste overbruggingsherkapitalisatie in een permanente herkapitalisatie niet bekend waren op het moment dat het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank werd vastgesteld, deze niet beoordelen.

(130)

Wat betreft de evenredigheid van de maatregel heeft de Commissie twijfels geuit over de vraag of de waarborgen (verbod op reclame waarin wordt verwezen naar staatssteun, verbod op coupon- en dividenduitkeringen, call-optieverbod en verbod op terugkoop, zoals beschreven in overweging 71 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank) voldoende waren met betrekking tot de eerste overbruggingsherkapitalisatie. Bovendien gaf de Commissie in overweging 72 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank aan dat de mededinging zou kunnen worden verstoord door het ontbreken van regels om te voorkomen dat het HFSF de vier grootste Griekse banken (namelijk de Bank, Eurobank, de Nationale Bank van Griekenland en Pireaus Bank) zou coördineren en door het ontbreken van voldoende waarborgen om te vermijden dat zij commercieel gevoelige informatie zouden delen. De Commissie stelde daarom voor om een monitoring trustee te benoemen, die fysiek in de Bank aanwezig zou zijn.

(131)

Op 30 augustus 2012 heeft de Commissie opmerkingen van de Bank ontvangen over het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank.

(132)

Wat de geschiktheid van de maatregel betreft, merkte de Bank op dat zij een belangrijke systeembank is in Griekenland en in de bankmarkten waarop zij actief is. Zij voegde daaraan toe dat haar bedrijfsmodel levensvatbaar is en dat dit is aangetoond gedurende haar lange, gerenommeerde bestaan.

(133)

De Bank merkte ook op dat beide herkapitalisatiegolven een nevenproduct waren van een ernstig verzwakkend economisch klimaat en dat de aanvullende steunmaatregelen het gevolg waren van de verergerende financiële crisis. Zij verklaarde dat zij van alle grote Griekse banken tot dusver in verhouding het laagste staatssteunbedrag had gekregen. De Bank merkte op dat in verband met de vraag of meteen alle mogelijke maatregelen getroffen waren om te voorkomen dat de Bank in de toekomst opnieuw steun nodig zou hebben, in het herstructureringsplan uitvoerige gegevens zouden worden verstrekt over reeds uitgevoerde, in uitvoering zijnde en geplande lastenverdelingsmaatregelen. De Bank merkte ook op dat die maatregelen ervoor zorgden dat geen enkele aandeelhouder aan de gevolgen ontkwam. Ze zouden er, samen met de bestaande sterke zakelijke basis en de robuustheid van het kapitaalbeoordelingsproces, voor zorgen dat de Bank voorzien wordt van toereikend kapitaal, wat zou leiden tot een hernieuwde levensvatbaarheid en uiteindelijk een toestand waarin geen staatssteun meer nodig zou zijn.

(134)

Bovendien kreeg de Bank duidelijkheid over de voorwaarden van de permanente herkapitalisatie, die volgens haar de redenen waarom zij staatssteun nodig had volledig moesten weerspiegelen. Zij merkte ook op dat de herkapitalisatie bedoeld was voor het kapitaalverlies dat het gevolg was van haar deelname aan het PSI-programma, een zeer buitengewone en onvoorspelbare gebeurtenis. Zij verdedigde het standpunt dat zij volgens de Griekse en Europese normen geen buitensporige risico’s had genomen bij de verwerving van staatsschuld. Zij beweerde dat zij zonder het PSI-programma geen behoefte zou hebben gehad aan herkapitalisatie in 2012 en dat zij dan zeker in staat was geweest om de preferente aandelen terug te betalen volgens de contractuele voorwaarden. Bovendien merkte zij op dat zij nog altijd een positieve netto-inventariswaarde had, zelfs nadat zij forse kapitaalverliezen had geboekt ten gevolge van haar deelname aan het PSI-programma.

(135)

De Bank voegde hieraan toe dat zij op een zeer sterke basis actief is en dat zij zeer proactief is geweest bij de uitvoering van maatregelen om een uiterst moeilijke periode met succes te boven te komen. Zij merkte op dat zij sinds het begin van de crisis geen agressief commercieel beleid heeft gevoerd of te hoge risico’s heeft genomen bij het beheer van het kredietrisico, dat zij onevenwichtigheden in haar financieringsprofiel aanpakte door een ordelijke schuldafbouw en dat zij haar kosten actief beheerde door het operationeel platform te rationaliseren en de aankoopkosten te optimaliseren.

(136)

Bovendien wees zij uitdrukkelijk op haar aanzienlijke lastenverdeling over de aandeelhouders. Zij wees ook op de essentiële voorzorgsmaatregelen die de openbare sector kan treffen om te voorkomen dat geherkapitaliseerde banken buitensporige risico’s nemen en om nauwlettend toezicht te houden op de correcte uitvoering van de herstructureringsplannen, zoals de benoeming van vertegenwoordigers van het ministerie van Financiën en het HFSF in de raad van bestuur en respectieve comités van de Bank. Zij onderstreepte voorts dat het HFSF toezicht zou uitoefenen op de uitvoering van het herstructureringsplan en dat de opschorting van de stemrechten van het HFSF bij ernstige tekortkomingen ongedaan zou worden gemaakt.

(137)

Om al die redenen was de Bank van mening dat de architectuur en voorwaarden van de permanente herkapitalisatie bestaande en nieuwe aandeelhouders sterke stimulansen zouden geven om deel te nemen aan toekomstige kapitaalverhogingen.

(138)

Wat betreft de noodzaak van de maatregel merkte de Bank op dat de steunmaatregel bedoeld was om het door het PSI-programma veroorzaakte kapitaaltekort te delgen zodat de Bank kon voldoen aan de minimale kapitaalratio’s die door de Bank van Griekenland zijn opgelegd, zodat zij verder toegang zou hebben tot herfinancieringsoperaties van de ECB en zodat zij haar klanten en de Griekse economie in moeilijke omstandigheden zou kunnen steunen.

(139)

Wat de evenredigheid van de maatregel betreft, verklaarde de Bank dat zij voornemens was om de steun niet te gebruiken om de mededinging te verstoren. Zij beklemtoonde ook dat zij sinds de ontvangst van de staatssteun geen agressief commercieel beleid had gevoerd. Zij merkte eveneens op dat, aangezien alle grote Griekse banken steun hadden gekregen en aangezien buitenlandse marktdeelnemers op de Griekse markt steeds minder risicobereidheid vertoonden, het voor elke ontvanger van steun zeer moeilijk zou zijn om de mededinging te verstoren ten nadele van iemand die geen steun ontving.

(140)

Op 3 januari 2013 ontving de Commissie opmerkingen van een Griekse bank over het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank. Die Griekse bank merkte op dat de herkapitalisatie van Griekse banken door het HFSF in principe een welkome stap was op weg naar een gezonder en meer levensvatbaar bancair systeem. Zij had geen bezwaar tegen de herkapitalisatie van de Bank.

(141)

Hoewel zij haar volledige steun uitsprak voor het beginsel van herkapitalisatie van Griekse banken door het HFSF, verduidelijkte die Griekse bank echter dat zij, om de verstoringen van de mededinging te minimaliseren en om discriminatie te vermijden, verwachtte dat de herkapitalisatie door het HFSF beschikbaar zou zijn voor alle banken die in Griekenland onder vergelijkbare omstandigheden actief zijn.

(142)

Op 5 september 2012 diende Griekenland opmerkingen in over het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank, die door de Bank van Griekenland en het HFSF waren opgesteld.

(143)

Wat de geschiktheid van de eerste overbruggingsherkapitalisatie betreft, merkte de Bank van Griekenland op dat de eerste overbruggingsherkapitalisatie tijdelijk was, aangezien het herkapitalisatieproces door deze vier banken zou worden uitgevoerd met verhogingen van het aandeelkapitaal.

(144)

De Bank van Griekenland merkte ook op dat de herkapitalisatie van de grootste Griekse banken deel uitmaakt van de herstructurering op langere termijn van het Griekse bankwezen. Zij merkte op dat indien een bank in particuliere handen bleef, het management waarschijnlijk hetzelfde zou blijven, terwijl als een bank een staatsbedrijf werd (dat wil zeggen, eigendom van het HFSF), het HFSF een nieuwe directie kon benoemen, die in ieder geval door de Bank van Griekenland zou worden beoordeeld. De Bank van Griekenland wees erop dat zij het kader voor corporate governance, de toereikendheid van het management en het risicoprofiel van iedere bank doorlopend beoordeelt om ervoor te zorgen dat er geen buitensporige risico’s worden genomen. Zij wees er ook op dat het HFSF al vertegenwoordigers in de raden van bestuur van de geherkapitaliseerde banken had benoemd.

(145)

Wat betreft de noodzaak van de eerste overbruggingsherkapitalisatie constateerde de Bank van Griekenland dat de herkapitalisatie van de Bank beperkt was om ervoor te zorgen dat aan de op dat moment geldende minimumkapitaalvereisten (8 %) werd voldaan. Zij gaf ook aan dat de langdurige periode voorafgaand aan de herkapitalisaties te wijten was aan de sterke verslechtering van het ondernemingsklimaat in Griekenland en de effecten van het PSI-programma, aan de complexiteit van het hele project en aan de noodzaak om de deelname van particuliere beleggers aan de verhogingen van het aandelenkapitaal te maximaliseren.

(146)

Wat betreft de evenredigheid van de eerste overbruggingsherkapitalisatie wees de Bank van Griekenland erop dat de volledige uitvoering van het bij de Commissie in te dienen herstructureringsplan werd gewaarborgd door het feit dat de opschorting van de stemrechten van het HFSF zou worden opgeheven indien het herstructureringsplan op wezenlijke punten niet werd gevolgd. De Bank van Griekenland merkte tevens op dat de problemen van de Bank niet te wijten waren aan een onderschatting van de risico’s door het management van de Bank of aan commercieel agressieve acties.

(147)

Wat betreft de geschiktheid van de eerste overbruggingsherkapitalisatie gaf het HFSF met betrekking tot de kwestie van mogelijke staatsinmenging als de staat hoge bedragen aan staatssteun verleent via het HFSF en het HFSF volledig stemrecht heeft, aan dat de door het HFSF gefinancierde banken niet beschouwd worden als publieke of door de staat gecontroleerde entiteiten, en dat zij ook niet onder zeggenschap van de staat zullen komen nadat zij permanent door het HFSF zijn geherkapitaliseerd. Het HFSF wees erop dat het een volledig onafhankelijke privaatrechtelijke entiteit is met zelfstandige beslissingsbevoegdheid. Het staat niet onder zeggenschap van de overheid, overeenkomstig artikel 16C, lid 2, van de HFSF-wet, volgens welke de kredietinstellingen waaraan het HFSF kapitaalsteun heeft verstrekt geen deel uitmaken van de publieke sector in ruime zin. Het wees ook op de bestuursstructuur van het HFSF.

(148)

Met betrekking tot de inmenging van het HFSF in het management van de Bank, merkte het HFSF op dat het de autonomie van de Bank zou respecteren en zich niet in het dagelijkse management zou mengen, aangezien zijn rol beperkt is tot de activiteiten die in de HFSF-wet zijn vastgesteld. Het gaf aan dat er geen inmenging of coördinatie door de staat zou plaatsvinden en dat de beslissingen van de Bank met betrekking tot het kredietverleningsproces (o.a. over zekerheden, prijzen en solvabiliteit van kredietnemers) op basis van commerciële criteria genomen zouden worden.

(149)

Het HFSF wees erop dat de HFSF-wet en de voorinschrijvingsovereenkomst toereikende waarborgen bevatten om te voorkomen dat bestaande particuliere aandeelhouders buitensporige risico’s nemen. Het wees op aspecten als i) de benoeming van vertegenwoordigers van het HFSF als onafhankelijke niet-uitvoerende leden van de raad van bestuur van de Bank en hun aanwezigheid in de commissies, ii) de uitvoering van due diligence bij de Bank door HFSF, en iii) het feit dat na de laatste herkapitalisatie zijn stemrecht slechts beperkt zou zijn zolang de Bank aan de voorwaarden van het herstructureringsplan voldeed.

(150)

Het HFSF stelde dat er geschikte maatregelen zijn ingevoerd om ervoor te zorgen dat de banken waarin het HFSF deelneemt geen commercieel gevoelige informatie uitwisselen. Deze maatregelen omvatten de benoeming van verschillende vertegenwoordigers van het HFSF bij deze banken, de mandaten van deze vertegenwoordigers die specifiek de doorgifte van informatie van één vertegenwoordiger aan een andere moeten voorkomen, alsook duidelijke interne instructies aan deze vertegenwoordigers om geen commercieel gevoelige informatie van de banken door te geven. Het HFSF stelde bovendien dat het zijn rechten met betrekking tot de banken niet zal uitoefenen op een wijze die daadwerkelijke concurrentie kan voorkomen, beperken, verstoren of aanzienlijk verminderen of belemmeren. Ten slotte wees het HFSF erop dat de leden van zijn raad van bestuur en zijn werknemers gehouden zijn aan strenge geheimhoudingsregels en fiduciaire verplichtingen en gebonden zijn door de bepalingen inzake het beroepsgeheim betreffende hun activiteiten.

(151)

De Commissie moet eerst beoordelen of de staatssteun in verband met de afwikkeling van de drie coöperatieve banken (namelijk de aanzuivering van de financieringstekorten waardoor het mogelijk werd de deposito’s, inclusief de interbancaire passiva, en de vorderingen en passiva ten opzichte van het HDIGF over te dragen) staatssteun is in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag. Volgens deze bepaling wordt staatssteun gevormd door alle steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen vervalsen of dreigen te vervalsen, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt.

(152)

De Commissie zal eerst beoordelen of de volgende eventuele begunstigden al dan niet een voordeel hebben genoten: i) de coöperatieve banken en de eventueel aan de Bank overgedragen „activiteiten”, en ii) de Bank.

(153)

Met betrekking tot de coöperatieve banken merkt de Commissie op dat Dodecanese Bank, Evia Bank en Western Macedonia Bank in liquidatie zijn gebracht en dat hun bankvergunningen zijn ingetrokken. Daardoor verrichten zij niet langer economische activiteiten op de bancaire markt.

(154)

De staatssteun, dit wil zeggen de aanzuivering van de financieringstekorten, zou staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag zijn voor de overgedragen vorderingen en passiva, op voorwaarde dat zij samen een onderneming zouden vormen. Een onderneming is elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd. Onder economische activiteit wordt verstaan elke activiteit bestaande in het aanbieden van goederen of diensten op een bepaalde markt. Om dus te kunnen besluiten of er steun wordt verleend aan een onderneming, moet worden beoordeeld of de overdracht van de vorderingen en passiva de overdracht van een economische activiteit met zich meebrengt.

(155)

Zoals vermeld in punt 2.2.2 werden, na de afwikkeling van de coöperatieve banken, uitsluitend de deposito’s, de interbancaire passiva en de vorderingen en passiva ten aanzien van het HDIGF aan de Bank overgedragen. De drie coöperatieve banken hadden 227 werknemers in dienst en bezaten in totaal 18 bijkantoren. Op te merken valt dat er geen automatische overdracht van bijkantoren, arbeidsovereenkomsten of leningen plaatsvond tussen de drie coöperatieve banken en de Bank. Het feit dat er geen leningen werden overgedragen aan de Bank maar dat die bij de drie coöperatieve banken in liquidatie bleven, het feit dat er geen bijkantoren werden overgedragen en het feit dat er geen automatische overdracht van arbeidsovereenkomsten plaatsvond, dragen daarom bij (90) tot de conclusie dat er geen economische activiteit werd overgedragen. De overgedragen passiva (namelijk de deposito’s) kunnen niet worden aangemerkt als de begunstigde van de staatssteun aangezien zij geen „onderneming” vormen.

(156)

Kortom, de drie bestaande rechtspersonen waren in liquidatie gebracht en voerden niet langer bankactiviteiten uit. Tegelijkertijd vormen de overgedragen activa en passiva geen economische activiteit.

(157)

Daaruit wordt besloten dat de verstrekking van EFSF-obligaties door het HFSF aan de Bank ter aanzuivering van het financieringstekort van de activa en passiva die van de drie coöperatieve banken werden overgenomen, deze drie coöperatieve banken niet in staat stelden om hun economische activiteiten voort te zetten. Daarom vormt de HFSF-steunmaatregel geen steun aan de entiteiten in liquidatie, noch steun aan de overgedragen activa en passiva.

(158)

Met betrekking tot de vraag of de verkoop van de activa en passiva van de drie coöperatieve banken staatssteun vormt voor de Bank, moet de Commissie beoordelen of aan bepaalde vereisten is voldaan en met name of i) de verkoopprocedure open, onvoorwaardelijk en niet-discriminerend is; ii) de verkoop tegen marktvoorwaarden plaatsvindt, en iii) de overheid de verkoopprijs voor de betrokken activa en passiva maximaliseert (91).

(159)

Zoals vermeld in overweging 52 heeft de Bank van Griekenland alleen contact opgenomen met de vier Griekse systeembanken om bepaalde activa en passiva van de drie coöperatieve banken te veilen, aangezien zij van mening was dat de deposito’s aan volledig geherkapitaliseerde instellingen moesten worden overgedragen. Alleen de Bank en Eurobank hebben een bindend bod uitgebracht. Alpha Bank werd als beste inschrijver geselecteerd in een door de afwikkelingsautoriteit georganiseerde openbare aanbesteding, die rekening hield met de voorgestelde prijs en de capaciteit om de aangekochte deposito’s snel en vlot over te nemen en te integreren.

(160)

Het pakket dat te koop werd aangeboden omvatte uitsluitend deposito’s, geen infrastructuur. De koper kon daarom alleen een bank met een eigen infrastructuur en een netwerk van bijkantoren in Griekenland zijn om ten dienste te kunnen staan van de depositohouders.

(161)

Aangezien de Commissie geen redenen heeft om aan te nemen dat de verkoop niet plaatsvond tegen marktvoorwaarden, besluit zij dat kan worden uitgesloten dat er sprake is van steun aan de Bank, in overeenstemming met punt 80 van de Bankenmededeling van 2013, punt 20 van de Herstructureringsmededeling en de besluitvormingspraktijk van de Commissie (92).

(162)

De staatssteun bij de verkoop van de drie coöperatieve banken begunstigt geen economische activiteit en geen onderneming. Daarom vormt de maatregel geen staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag.

(163)

De Commissie moet het bestaan van staatssteun aan de Bank in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag vaststellen.

(164)

De Commissie heeft reeds in de besluiten ter goedkeuring en verlenging van de steunregeling voor Griekse banken (93) vastgesteld dat liquiditeitssteun op grond van deze regeling staatssteun vormt. Eventuele toekomstige liquiditeitssteun die op grond van deze regeling wordt verleend, zou ook staatssteun zijn.

(165)

De Commissie stelde al in het besluit van 19 november 2008 betreffende de steunregeling voor Griekse banken vast dat herkapitalisaties die op grond van de herkapitalisatiemaatregel worden verleend staatssteun vormen. De Bank heeft 940 miljoen EUR ontvangen in de vorm van preferente aandelen, wat op dat ogenblik overeenkwam met 2 % van de RWA van de Bank.

(166)

De Commissie verduidelijkte in punt 51 van de Bankenmededeling van 2008 dat de verstrekking van fondsen van centrale banken aan financiële instellingen geen staatssteun vormt indien aan vier cumulatieve voorwaarden wordt voldaan betreffende de solvabiliteit van de financiële instelling, de zekerheidsstelling voor de voorziening, de rentevoet die de financiële instelling in rekening wordt gebracht en het ontbreken van een tegengarantie van de staat. Aangezien door de staat gegarandeerde ELA aan de Bank niet aan de vier cumulatieve voorwaarden voldoet, met name omdat zij door de staat wordt gegarandeerd en in combinatie met andere steunmaatregelen wordt verleend, vormt het staatssteun.

(167)

De door de staat gegarandeerde ELA voldoet aan de vereisten die in artikel 107, lid 1, van het Verdrag zijn vastgelegd. Ten eerste omdat die maatregel een staatsgarantie ten gunste van de Bank van Griekenland bevat, waardoor alle verliezen worden gedragen door de staat. De maatregel betreft dus staatsmiddelen. Met de ELA kunnen banken financiering krijgen op een moment dat zij geen toegang hebben tot de markt voor wholesalefinanciering en tot de reguliere herfinancieringstransacties van het Eurosysteem. Met de door de staat gegarandeerde ELA heeft de Bank dus een voordeel. Aangezien de ELA zich beperkt tot het bankwezen is de maatregel selectief. Aangezien de door de staat gegarandeerde ELA het voor de Bank mogelijk maakt om op de markt te blijven opereren en voorkomt dat zij haar verplichtingen niet kan nakomen en de markt moet verlaten, verstoort dit de mededinging. Aangezien de Bank actief is in andere lidstaten en aangezien financiële instellingen uit andere lidstaten in Griekenland actief of potentieel geïnteresseerd zouden zijn om daar actief te zijn, beïnvloedt het aan de Bank verleende voordeel het handelsverkeer tussen de lidstaten.

(168)

De door de staat gegarandeerde ELA (maatregel L2) is staatssteun. Het bedrag van de door de staat gegarandeerde ELA varieerde in de loop der tijd. Op 31 december 2012 bedroeg het ongeveer 23,6 miljard EUR.

(169)

In punt 5.1 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank concludeerde de Commissie al dat de eerste overbruggingsherkapitalisatie staatssteun vormt. Het ontvangen kapitaal bedroeg 1,9 miljard EUR.

(170)

Maatregel B2 werd uitgevoerd met HFSF-middelen, waarbij het, zoals uiteengezet in overweging 47 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank, staatsmiddelen betreft.

(171)

Wat betreft het bestaan van een voordeel, deed maatregel B2 de kapitaalratio van de Bank toenemen tot een niveau waarop zij op de markt kon blijven functioneren en toegang kon krijgen tot financiering van het Eurosysteem. Bovendien bestond de vergoeding van maatregel B2 uit de opgebouwde rente op EFSF-obligaties en een aanvullend tarief van 1 %. Omdat deze vergoeding duidelijk lager is dan de vergoeding van soortgelijke kapitaalinstrumenten op de markt, zou de Bank zeker niet in staat zijn geweest om op dergelijke voorwaarden op de markt kapitaal aan te trekken. Daarom heeft maatregel B2 aan de Bank een voordeel verleend met gebruik van staatsmiddelen. Aangezien de maatregel alleen voor de Bank beschikbaar was, was deze selectief van aard.

(172)

Als gevolg van maatregel B2 werd de positie van de Bank versterkt, aangezien de Bank werd voorzien van de noodzakelijke financiële middelen om te blijven voldoen aan de kapitaalvereisten, hetgeen derhalve leidt tot mededingingsvervalsing. Aangezien de Bank ook op andere Europese bancaire markten actief is en financiële instellingen uit andere lidstaten in Griekenland actief zijn, is het waarschijnlijk dat maatregel B2 de handel tussen lidstaten beïnvloedt.

(173)

De Commissie is van mening dat maatregel B2 staatssteun is. Hij werd door de nationale autoriteiten als steun aangemeld. Het ontvangen kapitaal bedroeg 1 042 miljoen EUR.

(174)

Met maatregel B3 zegde het HFSF toe het benodigde aanvullende kapitaal te verstrekken voor de herkapitalisatie van de Bank, tot maximaal het bedrag waarom door de Bank van Griekenland werd gevraagd in het kader van de stresstest van 2012. Het HFSF ontvangt zijn middelen van de staat. De Commissie concludeert derhalve dat de brief staatsmiddelen toezegt. De omstandigheden waaronder het HFSF steun aan financiële instellingen kan verlenen, zijn nauwkeurig vastgesteld en zijn wettelijk beperkt. Daardoor is het gebruik van deze staatsmiddelen toerekenbaar aan de staat. Het HFSF deed een toezegging om maximaal 1 629 miljoen EUR aan aanvullend kapitaal te verstrekken.

(175)

De toezeggingsbrief verleende de Bank een voordeel omdat het depositohouders de zekerheid bood dat de Bank in staat zou zijn om het gehele benodigde kapitaal aan te trekken, dat wil zeggen dat het HFSF het kapitaal zou verstrekken indien de Bank er niet in slaagde om het op de markt bijeen te brengen. Die toezegging maakte het ook gemakkelijker om privaat kapitaal aan te trekken op de markt, aangezien de beleggers de zekerheid hadden dat, als de Bank een deel van het kapitaal niet op de markt kon vinden, het door het HFSF zou worden verstrekt. Geen enkele particuliere belegger zou anders bereid zijn geweest om kapitaal in te brengen voordat de voorwaarden van de herkapitalisatie bekend waren, en de Bank had op dat moment geen toegang tot de kapitaalmarkt. Dat voordeel is selectief omdat het aan alle in Griekenland actieve banken niet werd toegekend.

(176)

Aangezien de Bank ook op andere Europese bancaire markten actief is en financiële instellingen uit andere lidstaten in Griekenland actief zijn, is het waarschijnlijk dat maatregel B3 de handel tussen de lidstaten beïnvloedt en de mededinging verstoort.

(177)

Maatregel B3 is daarom staatssteun en werd door de Griekse autoriteiten op 27 december 2012 als zodanig aangemeld.

(178)

De participatie van het HFSF aan de herkapitalisatie van voorjaar 2013 (maatregel B4) betreft de omzetting van de eerste en de tweede overbruggingsherkapitalisatie (maatregelen B1 en B2) en de gedeeltelijke uitvoering van de toezeggingsbrief (maatregelB3) in een permanente herkapitalisatie van 4 021 miljoen EUR in gewone aandelen. Het feit dat niet het volledige kapitaalbedrag dat was toegezegd met maatregel B3 daadwerkelijk moest worden ingebracht, is te danken aan de inzameling van 550 miljoen EUR aan kapitaal van particuliere beleggers. Aangezien maatregel B4 de omzetting van reeds toegekende steun betreft, gaat het nog steeds om staatsmiddelen, maar wordt het nominale bedrag van de steun niet verhoogd. Het vergroot echter wel het voordeel van de Bank (en daarmee de mededingingsvervalsing), omdat het een permanente herkapitalisatie is en geen tijdelijke herkapitalisatie, zoals het geval was bij maatregelenB1 en B2. Vergeleken met maatregel B3, die slechts een toezegging en geen werkelijke herkapitalisatie is, deed maatregel B4 de solvabiliteit van de Bank toenemen en is deze daarmee gunstiger.

(179)

De Commissie merkt op dat een dergelijke steun niet aan alle banken die in Griekenland opereren verleend werd. Daarom is het aan de Bank verleende voordeel selectief. Wat betreft mededingingsvervalsing en het effect op de handel constateert de Commissie bijvoorbeeld dat de steun de Bank in staat heeft gesteld om haar activiteiten in andere lidstaten te ontplooien. Een liquidatie van de Bank zou hebben geleid tot de beëindiging van haar activiteiten in het buitenland, door liquidatie van die activiteiten of de verkoop ervan. De maatregel verstoort derhalve de concurrentie en heeft een invloed op het handelsverkeer tussen de lidstaten. De maatregel vormt staatssteun.

(180)

Maatregelen B1, B2, B3 en B4 vormen staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag. De hoogte van het steunbedrag uit de maatregelen B1, B2, B3 en B4 bedraagt 4 571 miljoen EUR. Zoals aangegeven in punt 7.1.3.4 werd slechts een gedeelte van het in december 2012 toegezegde bedrag (maatregel B3) daadwerkelijk omgezet in een kapitaalinjectie (maatregel B4). De daadwerkelijk uitbetaalde staatssteun bedroeg dus slechts 4 021 miljoen EUR.

(181)

Punt 31 van de Herstructureringsmededeling geeft aan dat de Commissie, naast het absolute bedrag aan steun, ook de steun beoordeelt „ten opzichte van de risicogewogen activa van de bank”. De maatregelen B1, B2, B3 en B4 zijn genomen tijdens een periode van één jaar, van april 2012 tot mei 2013. Tijdens die periode stegen de RWA van de Bank na de overname van Emporiki Bank. Bijgevolg doet zich de vraag voor welk RWA-niveau moet worden gebruikt, en in het bijzonder of de staatssteun moet worden beoordeeld onder verwijzing naar de RWA zoals deze bestonden aan het begin van de periode of aan het einde van de periode. De maatregelen B1, B2, B3 en B4 beogen aan een kapitaalbehoefte te voldoen die door de Bank van Griekenland in maart 2012 werd vastgesteld (de stresstest van 2012). Met andere woorden, de kapitaalbehoeften waarin door deze staatssteunmaatregelen werd voorzien, bestonden al in maart 2012. De Commissie is daarom van mening dat het steunbedrag dat deel uitmaakt van de maatregelen B1, B2, B3 en B4 moet worden afgezet tegen de RWA van de Bank op 31 maart 2012. Het feit dat de Bank geruime tijd na maart 2012 Emporiki Bank heeft overgenomen, mag niet leiden tot een verkleining van de verhouding tussen steun en RWA. De steun is immers niet minder verstorend omdat de Bank een overname heeft verricht waardoor haar RWA gestegen zijn. Er wordt ook aan herinnerd dat de Bank van Griekenland, na maart 2012 en tot de herkapitalisatie van voorjaar 2013, geen rekening heeft gehouden met overnames door Griekse banken om hun kapitaalbehoeften naar boven of naar beneden bij te stellen. Dit aspect toont verder aan dat de maatregelen B1, B2, B3 en B4 steunmaatregelen waren die afgestemd waren op de toestand van de Bank per 31 maart 2012.

(182)

De eerste en de tweede overbruggingsherkapitalisatie en de toezeggingsbrief waren samen goed voor 4 571 miljoen EUR. Dat bedrag vertegenwoordigt 10,3 % van de RWA van de Bank op 31 maart 2012 (94).

(183)

Aangezien de Bank erin slaagde privaat kapitaal aan te trekken, bedroeg het feitelijke bedrag dat het HFSF in de Bank injecteerde slechts 4 021 miljoen EUR, wat 9,1 % van de RWA van de Bank per 31 maart 2012 vertegenwoordigt.

(184)

Maatregelen A, B1, B2, B3 en B4 vormen staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag.

(185)

Artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag machtigt de Commissie om steun als verenigbaar met de interne markt te beschouwen als deze bedoeld is om „een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen”.

(186)

De Commissie heeft erkend dat de wereldwijde financiële crisis een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat kan veroorzaken en dat maatregelen ter ondersteuning van banken die verstoring kunnen verhelpen. Dit werd bevestigd in de Bankenmededeling van 2008, de Herkapitalisatiemededeling en de Herstructureringsmededeling. De Commissie is nog steeds van mening dat is voldaan aan de eisen voor goedkeuring van staatssteun overeenkomstig artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag, gezien de terugkeer van spanningen op de financiële markten. De Commissie heeft dat standpunt bevestigd door het aannemen van de Verlengingsmededeling van 2011 (95) en de Bankenmededeling van 2013.

(187)

Met betrekking tot de Griekse economie heeft de Commissie in haar besluiten ter goedkeuring en verlenging van de steunregeling voor Griekse banken en in haar goedkeuringen van de maatregelen voor staatssteun van Griekenland t.b.v. afzonderlijke banken (96) erkend dat er een ernstige verstoring van de Griekse economie dreigt en dat staatssteun voor banken een geschikt middel is om die verstoring te verhelpen. De rechtsgrondslag voor de beoordeling van de steunmaatregelen moet daarom artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag zijn.

(188)

De Commissie heeft tijdens de financiële crisis verenigbaarheidscriteria voor verschillende soorten steunmaatregelen ontwikkeld. De beginselen voor de beoordeling van steunmaatregelen werden voor het eerst vastgelegd in de Bankenmededeling van 2008.

(189)

In overeenstemming met punt 15 van de Bankenmededeling van 2008 moet de steun voldoen aan de criteria voor verenigbaarheid om verenigbaar te zijn op grond van artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag:

(190)

Richtsnoeren voor herkapitalisatiemaatregelen zijn te vinden in de Herkapitalisatiemededeling en de Verlengingsmededeling van 2011.

(191)

De Herstructureringsmededeling stelt de aanpak van de Commissie met betrekking tot de beoordeling van herstructureringsplannen vast, in het bijzonder de noodzaak om de levensvatbaarheid te herstellen, een goede bijdrage van de begunstigde te waarborgen en mededingingsverstoringen te beperken.

(192)

Dat kader werd aangevuld met de Bankenmededeling van 2013, die van toepassing is op steunmaatregelen die na 31 juli 2013 zijn aangemeld.

(193)

De liquiditeitssteun die al door de Bank is ontvangen is definitief goedgekeurd door de opeenvolgende besluiten ter goedkeuring van de maatregelen op grond van de steunregeling voor Griekse banken en de wijzigingen en verlengingen daarvan (97). Alle toekomstige liquiditeitssteun voor de Bank zal moeten worden verleend op grond van een regeling die naar behoren is goedgekeurd door de Commissie. De voorwaarden voor dergelijke steun moeten door de Commissie worden goedgekeurd voordat deze wordt toegekend en hoeven daarom in dit besluit niet verder te worden beoordeeld.

(194)

De herkapitalisatie in 2009 in de vorm van preferente aandelen (maatregel A) werd toegekend op grond van de herkapitalisatiemaatregel die in 2008 werd goedgekeurd als onderdeel van de steunregeling voor Griekse banken op grond van de Bankenmededeling van 2008. Deze hoeft daarom niet opnieuw op grond van de Bankenmededeling van 2008 te worden beoordeeld, maar moet alleen op grond van de Herstructureringsmededeling worden beoordeeld.

(195)

De verenigbaarheid van de door de staat gegarandeerde ELA (maatregel L2) moet eerst worden beoordeeld op basis van de Bankenmededeling van 2008 en de Verlengingsmededeling van 2011. Elke door de staat gegarandeerde ELA die na 1 augustus 2013 is toegekend, valt onder de Bankenmededeling van 2013.

(196)

De verenigbaarheid van de herkapitalisaties door het HFSF (maatregelen B1, B2, B3 en B4) moet, vooral ten aanzien van de vergoeding, eerst worden beoordeeld op basis van de Bankenmededeling van 2008, de Herkapitalisatiemededeling en de Verlengingsmededeling van 2011. In het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank uitte de Commissie twijfels over de verenigbaarheid van maatregel B1 met deze mededelingen. Aangezien zij vóór 31 juli 2013 werden uitgevoerd, vallen deze maatregelen niet onder de Bankenmededeling van 2013. De verenigbaarheid van de herkapitalisaties van het HFSF (maatregelen B1, B2, B3 en B4) moet ook worden beoordeeld op basis van de Herstructureringsmededeling.

(197)

Om verenigbaar te zijn op grond van artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag moet de steun voldoen aan de algemene criteria voor verenigbaarheid: geschiktheid, noodzaak en evenredigheid.

(198)

Omdat de Griekse banken van de wholesalemarkten waren uitgesloten en volledig afhankelijk werden van financiering van de centrale bank, zoals aangegeven in overweging 26, en aangezien de Bank niet voldoende financiële middelen via de normale herfinancieringstransacties kon lenen, had de Bank door de staat gegarandeerde ELA nodig om voldoende liquiditeit te verkrijgen en wanbetaling te voorkomen. De Commissie is van mening dat maatregel L2 een geschikt mechanisme is voor het verhelpen van een ernstige verstoring, die door de wanbetaling van de Bank zou zijn veroorzaakt.

(199)

Aangezien de door de staat gegarandeerde ELA voor de Bank relatief hoge financieringskosten met zich meebrengt, heeft de Bank voldoende prikkels om voor de ontwikkeling van haar activiteiten niet op die bron van financiering te steunen. De Bank moest een rentevoet betalen die […] basispunten hoger was dan bij de normale herfinancieringstransacties met het Eurosysteem. Bovendien moest de Bank een garantievergoeding van […] basispunten aan de staat betalen. Daardoor zijn de totale kosten van door de staat gegarandeerde ELA voor de Bank veel hoger dan de normale kosten voor herfinanciering door de ECB. Meer specifiek is het verschil tussen de eerste en de laatste hoger dan de garantievergoeding die door de Verlengingsmededeling van 2011 wordt gevraagd. Daarom kan de totale vergoeding die door de staat in rekening wordt gebracht als voldoende worden beschouwd. Wat betreft de hoogte van de door de staat gegarandeerde ELA: deze wordt regelmatig herzien door de Bank van Griekenland en de ECB, op basis van de werkelijke behoeften van de Bank. Zij houden nauwlettend toezicht op het gebruik ervan en zorgen ervoor dat deze tot het noodzakelijke minimum beperkt blijft. Maatregel L2 voorziet de Bank daarom niet van liquiditeitsoverschotten, die gebruikt kunnen worden voor de financiering van activiteiten die de mededinging vervalsen. Hij blijft beperkt tot het minimaal noodzakelijke bedrag.

(200)

Een dergelijke strikte controle op het gebruik van door de staat gegarandeerde ELA en regelmatige verificatie dat het gebruik ervan tot het minimum beperkt blijft, zorgt er ook voor dat deze liquiditeit evenredig is en niet tot overmatige mededingingsverstoring leidt. De Commissie merkt tevens op dat Griekenland heeft toegezegd dat de Bank herstructureringsmaatregelen zal uitvoeren waardoor zij minder afhankelijk zal worden van financiering door de centrale bank en dat de Bank zich zal houden aan gedragsbeperkingen, zoals uitgelegd in punt 7.6. Deze factoren verzekeren dat de afhankelijkheid van liquiditeitssteun zo snel mogelijk zal eindigen en dat deze steun evenredig is.

(201)

Maatregel L2 is derhalve in overeenstemming met de Bankenmededeling van 2008 en de Verlengingsmededeling van 2011. Aangezien de Bankenmededeling van 2013 geen verdere eisen met betrekking tot garanties heeft ingesteld, is maatregel L2 ook in overeenstemming met de Bankenmededeling van 2013.

(202)

Zoals aangegeven in overweging 189 en in overeenstemming met punt 15 van de Bankenmededeling van 2008, moet steun om verenigbaar te zijn op grond van artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag voldoen aan de algemene verenigbaarheidscriteria (98): geschiktheid, noodzaak en evenredigheid.

(203)

De Herkapitalisatiemededeling en de Verlengingsmededeling van 2011 weiden verder uit over de hoogte van de vereiste vergoeding voor kapitaalinjecties van de staat.

(204)

Wat de geschiktheid van de HFSF-herkapitalisaties (de maatregelen B1, B2, B3, en B4) betreft, is de Commissie van mening dat deze geschikt zijn omdat ze de Bank in staat stellen te voldoen aan haar kapitaalvereisten. Zonder de HFSF-herkapitalisaties zou de bank niet in staat zijn geweest haar activiteiten voort te zetten en zou zij de toegang tot ECB-herfinancieringsactiviteiten hebben verloren.

(205)

In dat verband merkte de Commissie in het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank op dat de Bank een van de grootste bankinstellingen in Griekenland is, wat betreft kredietverlening en de omvang van de deposito’s. Als zodanig is de Bank een systeemrelevante bank voor Griekenland. Daarom zou een wanbetaling van de Bank een ernstige verstoring van de Griekse economie teweeg hebben gebracht. Onder de toen heersende omstandigheden hadden financiële instellingen in Griekenland moeilijkheden om toegang te krijgen tot financiering. Dat gebrek aan financiering beperkte hun vermogen om krediet aan de Griekse economie te verstrekken. In dat verband zou de verstoring van de economie zijn verergerd door de wanbetaling van de Bank. Bovendien kwamen maatregelen B1, B2, B3 en B4 voornamelijk voort uit het PSI-programma, een zeer uitzonderlijke en onvoorspelbare gebeurtenis, en niet uit wanbeheer of het nemen van buitensporige risico’s door de Bank. De maatregelen houden voornamelijk verband met de resultaten van het PSI-programma en dragen bij aan de handhaving van de financiële stabiliteit in Griekenland.

(206)

In het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank betwijfelde de Commissie of onmiddellijk alle mogelijke maatregelen waren genomen om te voorkomen dat de Bank in de toekomst opnieuw hulp nodig zou hebben. Zoals aangegeven in de overwegingen 121 en 122 van dit besluit, heeft Griekenland de toezegging gedaan een aantal acties uit te voeren met betrekking tot de corporate governance en de commerciële activiteiten van de Bank. Zoals beschreven in de overwegingen 99 en 106, heeft de Bank haar activiteiten ook ingrijpend geherstructureerd, waarbij ze reeds tal van kostenbesparingen heeft uitgevoerd. Derhalve zijn de twijfels van de Commissie weggenomen.

(207)

In het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank uitte de Commissie ook twijfels of er voldoende waarborgen bestonden in het geval dat de Bank onder controle van de staat kwam, of ingeval particuliere aandeelhouders de zeggenschap behielden terwijl de meerderheid van de aandelen in handen van de staat bleef. De in de overwegingen 121 en 122 van dit besluit beschreven toezeggingen zorgen ervoor dat de krediettransacties van de Bank op commerciële basis worden uitgevoerd en dat de dagelijkse bedrijfsvoering tegen staatsinmenging wordt beschermd. Het kader voor onderlinge verhoudingen dat tussen het HFSF en de Bank is overeengekomen, zorgt er ook voor dat de belangen van de staat als hoofdaandeelhouder worden beschermd tegen het nemen van buitensporige risico’s door het management van de Bank.

(208)

Maatregelen B1, B2, B3 en B4 zorgen er daarom voor dat de financiële stabiliteit in Griekenland wordt gehandhaafd. Er zijn belangrijke maatregelen genomen om de toekomstige verliezen tot een minimum te beperken en om ervoor te zorgen dat de activiteiten van de Bank niet in gevaar worden gebracht door ongepast beleid. Op grond hiervan is de Commissie van oordeel dat maatregelen B1, B2, B3 en B4 geschikt zijn.

(209)

Volgens de Bankenmededeling van 2008 moet de steunmaatregel wat bedrag en vorm betreft noodzakelijk zijn voor het bereiken van de doelstelling. Dit betekent dat een kapitaalinjectie het minimumbedrag moet zijn dat noodzakelijk is om de doelstelling te behalen.

(210)

Het bedrag aan kapitaalsteun werd berekend door de Bank van Griekenland in het kader van een stresstest, om ervoor te zorgen dat het tier 1-kernkapitaal in de periode 2012-2014 boven een bepaald niveau bleef, zoals blijkt uit tabel 3. Het levert de Bank daarom geen kapitaaloverschot op. Zoals uiteengezet in overweging 206, zijn er maatregelen genomen om het risico te beperken dat de Bank in de toekomst aanvullende steun nodig heeft.

(211)

Wat betreft de vergoeding van de eerste en de tweede overbruggingsherkapitalisaties (maatregelen B1 en B2), herinnert de Commissie eraan dat zij in mei 2012 en december 2012 werden toegekend en in natura werden betaald in de vorm van EFSF-obligaties. Het HFSF heeft als vergoeding de opgebouwde rente op de EFSF-obligaties ontvangen, vermeerderd met een vergoeding van 1 %, vanaf het moment van uitbetaling van de EFSF-obligaties tot het moment van de herkapitalisatie voorjaar 2013 (99). Zoals benadrukt in het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank ligt die vergoeding lager dan de bandbreedte van 7 % tot 9 %, zoals bepaald in de Herkapitalisatiemededeling. De lage vergoedingsperiode was echter beperkt tot één jaar voor maatregel B1 en vijf maanden voor maatregel B2 (dat wil zeggen, tot de omzetting van de overbruggingsherkapitalisatie in een standaard herkapitalisatie in gewone aandelen, te weten maatregel B4). Terwijl de eerste en de tweede overbruggingsherkapitalisatie niet tot een verwatering van de bestaande aandeelhouders hebben geleid, heeft de herkapitalisatie van voorjaar 2013, die de omzetting van de eerste en de tweede overbruggingsherkapitalisatie inhield, de bestaande aandeelhouders sterk verwaterd, aangezien hun aandeel in het eigen vermogen van de Bank is gedaald tot 4,9 %. De abnormale situatie die vanaf het moment van de eerste overbruggingsherkapitalisatie heerste, werd daarmee beëindigd. Daardoor zijn de in het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank verwoorde twijfels weggenomen.

(212)

Ten tweede kan de Commissie, gezien de atypische bron van de moeilijkheden van de Bank, waar de verliezen voornamelijk voortkwamen uit een kwijtschelding van schulden ten gunste van de staat (het PSI-programma en de terugkoop van schulden, die de staat een aanzienlijk voordeel opleveren, te weten een schuldvermindering) en uit de gevolgen van een langdurige recessie in de binnenlandse economie, akkoord gaan met een dergelijke tijdelijke afwijking van de eisen voor standaardvergoeding, zoals vastgesteld in de Herkapitalisatiemededeling (100).

(213)

Wat maatregel B3 betreft, was dat een toezegging om kapitaal te verstrekken. Deze in december 2012 gedane toezegging werd uitgevoerd door middel van een daadwerkelijke kapitaalinjectie in mei-juni 2013, slechts vijf maanden later. Om die reden en om de redenen die in overweging 212 zijn uiteengezet, is het aanvaardbaar dat er voor deze toezegging geen vergoeding werd betaald.

(214)

Wat betreft maatregel B4 moet overeenkomstig punt 8 van de Verlengingsmededeling van 2011 op kapitaalinjecties worden ingeschreven met een voldoende korting ten opzichte van de aandelenkoers, na correctie voor het verwateringseffect, zodat er een redelijke zekerheid is dat de staat een toereikende vergoeding ontvangt. Hoewel er bij deze herkapitalisatie geen sprake was van een aanzienlijke korting op de aandelenkoers na correctie voor het verwateringseffect, was het in feite onmogelijk om een aanzienlijke korting toe te passen op de theoretische ex-rechtenprijs (101). Vóór de herkapitalisatie van voorjaar 2013 bedroeg de marktkapitalisatie van de Bank slechts enkele honderden miljoenen euro. In dergelijke omstandigheden rijst de vraag of de bestaande aandeelhouders alles hadden moeten verliezen. De Commissie merkt op dat de uitgifteprijs werd vastgesteld met een korting van 50 % op de gemiddelde marktprijs gedurende de vijftig dagen voorafgaand aan de vaststelling van de uitgifteprijs. De Commissie merkt ook op dat de verwatering van de bestaande aandeelhouders enorm was, want na die herkapitalisatie bezaten zij slechts 4,9 % van de aandelen van de Bank. Daardoor zou het toepassen van een verdere korting op de marktprijs een klein effect hebben gehad op de vergoeding van het HFSF. Gezien de specifieke situatie van de Griekse banken, uiteengezet in overweging 212, en gezien het feit dat de noodzaak van steun voortvloeit uit een kwijtschelding van schulden ten gunste van de staat, is de Commissie van mening dat de uitgifteprijs van de aandelen waarop de staat inschreef laag genoeg was.

(215)

Het HFSF gaf ook warrants uit en kende één warrant toe voor elk nieuw aandeel waarop werd ingeschreven door een particuliere belegger die deelnam aan de herkapitalisatie van voorjaar 2013. Het HFSF heeft deze warrants verstrekt zonder daarvoor een tegenprestatie te ontvangen. Zoals toegelicht in overweging 93 omvatte elke warrant het recht om 7,40 aandelen van het HFSF te kopen met bepaalde intervallen en tegen uitoefenprijzen. De uitoefenprijs is gelijk aan de inschrijfprijs van het HFSF verhoogd met een jaarlijkse en cumulatieve marge (4 % voor het eerste jaar, 5 % voor het tweede jaar, 6 % voor het derde jaar, 7 % voor het vierde jaar en vervolgens 8 % geannualiseerd voor de laatste zes maanden). De vergoeding die het HFSF ontvangt voor de aandelen die het bezit, wordt feitelijk gemaximaliseerd op die niveaus. Die vergoeding ligt lager dan de bandbreedte van 7 % tot 9 %, zoals bepaald in de Herkapitalisatiemededeling. Omdat die warrants echter een belangrijke factor waren voor het succes van de rechtenuitgifte en de particuliere plaatsing die door de Bank gelanceerd was vóór de herkapitalisatie van voorjaar 2013, meent de Commissie dat zij de Bank in staat stelden om het steunbedrag met 550 miljoen EUR te verminderen. Als gevolg van de lage kapitaalratio van de bank voorafgaand aan de herkapitalisatie en de grote onzekerheid die destijds heerste, bleek uit de simulaties die toen beschikbaar waren dat particuliere beleggers zonder deze warrants geen voldoende rendement zouden hebben behaald en niet hadden deelgenomen. Gelet op de analyse in de overwegingen 205 en 212, aangezien het HFSF een minimale positieve vergoeding zou ontvangen indien de warrants zouden worden uitgeoefend en omdat het een doelstelling van het MEFP was om particuliere beleggers aan te trekken om enkele banken onder particulier beheer te laten en situaties te voorkomen waarbij de gehele bankensector onder zeggenschap van het HFSF zou staan, kan de Commissie een dergelijke afwijking van de in de Herkapitalisatiemededeling vastgestelde standaard vergoedingsvereisten accepteren. Dat de Commissie dit aanvaardt, is mede gebaseerd op het feit dat de HFSF-wet, zoals in maart 2014 gewijzigd, niet voorziet in een aanpassing van de warrants in geval van een verhoging van het aandelenkapitaal zonder voorkeurrechten en dat in het geval van een rechtenuitgifte alleen de uitoefenprijs van de warrants mag worden aangepast en deze aanpassing uitsluitend achteraf mag plaatsvinden tot maximaal het bedrag van de als gevolg van de verkoop van de voorkeurrechten van het HFSF gerealiseerde opbrengsten. Bovendien kan de Commissie, door de door Griekenland gedane toezegging dat het de goedkeuring van de Commissie zou vragen voorafgaand aan het terugkopen van de door het HFSF verstrekte warrants, garanderen dat een toekomstige terugkoop de vergoeding van het HFSF niet verder verlaagt en de vergoeding van de warranthouders verhoogt.

(216)

Met betrekking tot het feit dat aan de aandelen van het HFSF geen stemrecht is gekoppeld, wijst de Commissie er nogmaals op dat de noodzaak voor steun niet voornamelijk het gevolg is van het nemen van buitensporige risico’s. Daarnaast was het een doelstelling van het MEFP om enkele banken in particulier beheer te laten. Bovendien bieden het kader voor onderlinge verhoudingen en de automatische herintroductie van stemrechten in geval van het niet uitvoeren van het herstructureringsplan voldoende bescherming tegen het nemen van buitensporige risico’s door de particuliere beheerders in de toekomst. Tot slot zijn het PSI-programma en de terugkoop van december 2012 een soort vergoeding aan de staat, aangezien de schuld van de staat jegens de bank met miljarden euro werd verlaagd. Gelet op al deze redenen kan de Commissie accepteren dat het HFSF aandelen zonder stemrecht ontvangt. De Commissie concludeert derhalve dat maatregel B4 noodzakelijk was.

Tot besluit, maatregelen B1, B2, B3 en B4 zijn wat bedrag en vorm betreft noodzakelijk als reddingssteun.

(217)

De Commissie merkt op dat de Bank een zeer groot bedrag aan staatssteun heeft ontvangen. Die situatie kan daarom leiden tot ernstige mededingingsvervalsing. Griekenland heeft echter de toezegging gedaan om een aantal maatregelen uit te voeren die gericht zijn op beperking van de negatieve overloopeffecten. De toezeggingen bepalen specifiek dat de activiteiten van de Bank op commerciële basis uitgevoerd blijven worden, zoals uiteengezet in de overwegingen 121 en 122; Griekenland heeft zich ook verbonden tot een overnameverbod, alsmede tot een aantal desinvesteringen, zoals beschreven in de overwegingen 123 en 124. De beperkingen op mededingingsvervalsing zullen verder worden beoordeeld in punt 7.6.

(218)

Er is ook een monitoring trustee bij de Bank benoemd om toezicht te houden op de correcte uitvoering van de toezeggingen inzake corporate governance en commerciële activiteiten. Hiermee worden nadelige wijzigingen in de commerciële praktijk van de Bank voorkomen en mogelijke negatieve overloopeffecten verminderd.

(219)

Tot slot werd er op 12 juni 2014 een nieuw uitgebreid herstructureringsplan bij de Commissie ingediend. Dit herstructureringsplan zal worden beoordeeld in punt 7.6.

(220)

Om te besluiten, de twijfels als geformuleerd in het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank zijn weggenomen. De maatregelen B1, B2, B3 en B4 zijn evenredig gezien punt 15 van de Bankenmededeling van 2008.

(221)

Hieruit wordt besloten dat de herkapitalisaties door het HFSF (maatregelen B1, B2, B3 en B4) geschikt, noodzakelijk en evenredig zijn gezien punt 15 van de Bankenmededeling van 2008, de Herkapitalisatiemededeling en de Verlengingsmededeling van 2011.

(222)

In punt 23 van de Herstructureringsmededeling wordt verklaard dat overnames van ondernemingen door banken die staatssteun ontvangen niet mogen worden gefinancierd met staatssteun, tenzij dat van essentieel belang is om de levensvatbaarheid van een onderneming te herstellen. Voorts bepalen de punten 40 en 41 van de Herstructureringsmededeling dat banken staatssteun niet mogen gebruiken voor de acquisitie van concurrerende activiteiten, tenzij die acquisitie een onderdeel vormt van een consolidatieproces dat nodig is om de financiële stabiliteit te herstellen of een daadwerkelijke mededinging te garanderen. Bovendien kunnen overnames het herstel van de levensvatbaarheid in gevaar brengen of compliceren. De Commissie moet dan ook nagaan of de overnames door de Bank met de Herstructureringsmededeling in overeenstemming kunnen worden gebracht.

(223)

Voor wat betreft de operationele winstgevendheid zal de overname van Emporiki Bank het herstel van de levensvatbaarheid van de Bank op lange termijn bevorderen, aangezien het samenvoegen van twee banken in dezelfde geografische markt de Bank de mogelijkheid geeft zinvolle synergieën tot stand te brengen, bijvoorbeeld in de vorm van personeelsinkrimping, sluiting van bijkantoren en lagere overheadkosten. De Bank neemt klanten en deposito’s over, terwijl de distributiekosten aanzienlijk lager worden. Zij sluit een groot aantal bijkantoren van de gefuseerde entiteit en voert bovendien een stroomlijning van de functies in het hoofdkantoor uit.

(224)

Wat betreft de liquiditeitsposities heeft de overname positieve gevolgen voor de Bank. De krediet/deposito-ratio van de overgenomen entiteit bedroeg immers ongeveer 115 %, wat veel lager ligt dan de zeer hoge krediet/deposito-ratio van de Bank (102). Daarom draagt zij bij tot de sterke verbetering van de krediet/deposito-ratio van de Bank.

(225)

Vanuit statisch oogpunt heeft de transactie ook een positieve invloed op de kapitaalratio van de Bank aangezien de Bank voor één euro een sterk gekapitaliseerde bank verwerft. Op 31 maart 2012 bedroeg de pro forma kapitaalratio van de gefuseerde entiteit 11,8 % terwijl de kapitaalratio van de Bank slechts 8,8 % bedroeg. Evenzo bedroeg de pro forma tier 1-kernkapitaalratio van de gefuseerde entiteit 11,1 % terwijl de tier 1-kernkapitaalratio van de Bank 7,9 % bedroeg. Het hoge kapitaal van Emporiki Bank geeft bescherming tegen toekomstige verliezen die in de stresstest naar voren kunnen komen, zoals vermeld in tabel 3. De statische waarneming van de verhoging in de kapitaalratio van de Bank overschatte het positieve effect op de kapitaalpositie op lange termijn van de Bank. De overname is daarom positief is voor het herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn van de Bank.

(226)

In overeenstemming met punt 23 van de Herstructureringsmededeling mag herstructureringssteun niet worden gebruikt voor de overname van andere bedrijven, maar alleen voor de dekking van herstructureringskosten die noodzakelijk zijn voor het herstel van de levensvatbaarheid van de Bank. Hoewel er positieve gevolgen zijn voor de levensvatbaarheid van de Bank, is de overname in dit geval niet essentieel voor de levensvatbaarheid van de Bank in de betekenis van punt 23 van de Herstructureringsmededeling.

(227)

De Bank betaalde een vergoeding van slechts één euro voor de overname van Emporiki Bank. De aankoop werd bijgevolg niet gefinancierd met staatssteun. Dat feit impliceert ook dat de betaling van de aankoopprijs geen kapitaalbehoefte voor de Bank met zich meebracht. Bovendien was Emporiki Bank voldoende gekapitaliseerd (d.w.z. tot het niveau dat vereist was volgens de stresstest van 2012 zoals aangetoond in tabel 3). Het was dus niet waarschijnlijk dat de overname zou leiden tot toekomstige kapitaalbehoeften voor de Bank.

(228)

Om te besluiten, gezien de atypische situatie (aankoop van een volledig gekapitaliseerde bank om te voldoen aan de stresstestvereisten voor een bedrag van 1 EUR) druist de overname van Emporiki Bank bij uitzondering niet in tegen de vereiste om de steun zo laag mogelijk te houden.

(229)

In overeenstemming met de punten 39 en 40 van de Herstructureringsmededeling mag staatssteun niet ten koste van niet-gesteunde bedrijven worden gebruikt, zeker niet voor de overname van concurrerende bedrijven. Punt 41 van de Herstructureringsmededeling bepaalt ook dat overnames kunnen worden toegestaan wanneer deze een onderdeel vormen van een consolidatieproces dat nodig is om de financiële stabiliteit te herstellen of een daadwerkelijke mededinging te garanderen. In dergelijke omstandigheden moet het overnameproces eerlijk verlopen en moet de overname de omstandigheden van een daadwerkelijke mededinging op de betrokken markt verzekeren.

(230)

Volgens een beoordeling van de levensvatbaarheid die begin 2012 werd verricht door een externe adviseur, werd Emporiki Bank op zelfstandige basis door de Bank van Griekenland niet levensvatbaar geacht. Zij genereerde forse verliezen voor Crédit Agricole, die haar daarom wenste te verkopen. Indien verkoop niet mogelijk was, zou Crédit Agricole hebben kunnen overwegen hoe zij haar in gebreke had kunnen laten blijven. De transactie kan daarom worden gezien als onderdeel van een consolidatieproces dat noodzakelijk is voor het herstel van het soort financiële stabiliteit dat beschreven wordt in punt 41 van de Herstructureringsmededeling.

(231)

Er heeft geen enkele niet-gesteunde bieder een geldig bod voor de overname van Emporiki Bank uitgebracht en het verkoopproces was open, transparant en niet-discriminerend. Er was dus geen sprake van verdringing van een niet-gesteunde bieder door de Bank. Aangezien deze overname door de Griekse mededingingsautoriteit werd toegestaan, waarborgen de resultaten van het verkoopproces de voorwaarden voor daadwerkelijke mededinging in Griekenland.

(232)

Bovendien is de behoefte van de Bank aan steun niet toe te schrijven aan wanbeheer of het nemen van buitensporige risico’s. Tot slot werd er, zoals aangegeven in overweging 227, geen staatssteun gebruikt om deze overname te financieren (aankoop van een bank die gekapitaliseerd was tot het niveau dat vereist was om te slagen voor de stresstest van de Bank van Griekenland, voor een bedrag van 1 EUR).

(233)

Tegen die achtergrond kan worden geconcludeerd dat de overname van Emporiki Bank verenigbaar is met deel 4 van de Herstructureringsmededeling.

(234)

Gezien de unieke situatie van Griekse banken en de specifieke kenmerken van de overname van Emporiki Bank, wordt geconcludeerd dat die overname verenigbaar is met de vereisten als vastgesteld in de Herstructureringsmededeling.

(235)

De overname van bepaalde activa en passiva van de drie coöperatieve banken zal de levensvatbaarheid op lange termijn van de Bank versterken.

(236)

Meer bepaald de integratie van de deposito’s van de drie coöperatieve banken in de balans van de Bank verbeterde haar liquiditeitsprofiel. De netto krediet/deposito-ratio van Alpha Bank SA daalde met ongeveer 1,5 % en de Bank werd minder afhankelijk van het Eurosysteem.

(237)

Bovendien boden de overnames de Bank de mogelijkheid om haar inkomsten te verbeteren door haar clientèle in verschillende geografische gebieden uit te breiden. De Bank nam geen dure infrastructuur of geen duur kantorennetwerk over. De Bank nam ook geen leningen over. Daarom verhoogde zij haar risico of kapitaalvereisten niet.

(238)

In overeenstemming met punt 23 van de Herstructureringsmededeling mag herstructureringssteun niet worden gebruikt voor de overname van andere bedrijven, maar alleen voor de dekking van herstructureringskosten die noodzakelijk zijn voor het herstel van de levensvatbaarheid van de Bank. Hoewel er positieve gevolgen zijn voor de levensvatbaarheid van de Bank, is de overname in dit geval niet essentieel voor de levensvatbaarheid van de Bank in de betekenis van punt 23 van de Herstructureringsmededeling.

(239)

De vergoeding die de Bank betaald heeft voor de overname van de overgedragen activa en passiva van de drie coöperatieve banken werd vastgesteld op 2,1 % van de waarde van de overgedragen deposito’s en bedroeg ongeveer 9 miljoen EUR, wat gelijk is aan 0,01 % van de totale balans van de Bank op het ogenblik van de overname. Die vergoeding kan daarom zeer laag worden geacht. Bovendien had de Bank tijdens de herkapitalisatie van voorjaar 2013 reeds 550 miljoen EUR aan privaat kapitaal ingezameld.

(240)

Er wordt geconcludeerd dat de overnameprijs van de overgedragen activa en passiva (voornamelijk deposito’s) van de drie coöperatieve banken zo laag was dat deze er niet toe heeft geleid dat de steun niet werd beperkt tot het minimaal benodigde bedrag.

(241)

Zoals aangegeven in overweging 229, mag staatssteun in overeenstemming met de punten 39 en 40 van de Herstructureringsmededeling niet worden gebruikt ten koste van niet-gesteunde bedrijven en in het bijzonder niet voor de overname van concurrerende bedrijven, behalve onder specifieke omstandigheden.

(242)

De Bank van Griekenland was van mening dat de drie coöperatieve banken niet levensvatbaar waren en dat de afwikkelingsmaatregelen moesten worden vastgesteld om de financiële stabiliteit te bewaren. De overnames kunnen daarom worden gezien als onderdeel van een consolidatieproces, dat noodzakelijk is voor het herstel van het soort financiële stabiliteit dat beschreven wordt in punt 41 van de Herstructureringsmededeling.

(243)

Voorts bracht geen enkele niet-gesteunde bieder een geldig overnamebod voor de activa en passiva van de drie coöperatieve banken uit en was het enige andere bod afkomstig van een bank die zelfs nog meer steun ontvangen had. Bovendien was de omvang van de overgenomen activa en passiva klein zodat de marktstructuur er niet door werd gewijzigd (103).

(244)

Tot besluit is de Commissie van mening dat deze uitzonderlijke omstandigheden de goedkeuring van de overnames rechtvaardigen, in overeenstemming met punt 41 van de Herstructureringsmededeling.

(245)

Er wordt geconcludeerd dat, gezien de specifieke kenmerken van de overnames van bepaalde activa en passiva van de drie coöperatieve banken, die overnames in overeenstemming zijn met de vereisten van de Herstructureringsmededeling.

(246)

De overname van Citibank Greece, met inbegrip van Diners, zal de levensvatbaarheid op lange termijn van de Bank verbeteren. De Bank heeft een kredietbank verworven die over grote reserves beschikte. Daarnaast was de nettokredietportefeuille veel kleiner dan de verworven deposito’s.

(247)

De integratie van de deposito’s van Citibank Greece in de balans van de Bank zal het financieringsprofiel op middellange en lange termijn van de Bank verbeteren, en tegelijkertijd de winstgevendheid van de Bank verhogen.

(248)

Bovendien zal de Bank dankzij de overname haar concessie voor en vermogen tot het vergaren van deposito’s verbeteren en op die manier tot een evenwichtig en duurzaam bedrijfsmodel komen.

(249)

Tot slot zullen de verwachte belangrijke synergieën — wat betreft centrale functies, IT-diensten en bedrijfskosten — bijdragen tot de levensvatbaarheid op lange termijn van de Bank.

(250)

De overname is dus positief voor het herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn van de Bank.

(251)

In overeenstemming met punt 23 van de Herstructureringsmededeling mag herstructureringssteun niet worden gebruikt voor de overname van andere bedrijven, maar alleen voor de dekking van herstructureringskosten die noodzakelijk zijn voor het herstel van de levensvatbaarheid van de Bank. Hoewel er positieve gevolgen zijn voor de levensvatbaarheid van de Bank, is de overname in dit geval niet essentieel voor de levensvatbaarheid van de Bank in de betekenis van punt 23 van de Herstructureringsmededeling.

(252)

De Bank betaalde een vergoeding van slechts 2 miljoen EUR (104) voor de overname van Citibank Greece en Diners.

(253)

De overgenomen portefeuille omvat tal van leningen die volledig afgeschreven zijn. De waardering van die nieuwe leningenportefeuille zou een compensatie kunnen vormen voor de beperkte kapitaalbehoefte die voortvloeit uit de opname ervan in de balans van de Bank.

(254)

Bovendien heeft de Bank 1,2 miljard EUR aan privaat kapitaal bij elkaar gebracht tegen een aandelenkoers die hoger is dan de aandelenkoers waartegen het HFSF tijdens de herkapitalisatie van voorjaar 2013 inschreef.

(255)

In die specifieke omstandigheden kan niet worden beweerd dat de overname met staatssteun werd gefinancierd. De overname zal de behoefte aan steun niet verhogen noch de vergoeding van de bestaande steun verlagen.

(256)

Zoals aangegeven in overweging 241, mag staatssteun niet worden gebruikt ten koste van niet-gesteunde bedrijven en in het bijzonder niet voor de overname van concurrerende bedrijven.

(257)

De voor Citibank Greece betaalde aankoopprijs was bijzonder laag en de Bank bracht een groot bedrag aan privaat kapitaal bij elkaar tegen een hoge prijs per aandeel. Daarom mag niet worden aangenomen dat de steun werd gebruikt om die overname te financieren.

(258)

Voorts bracht geen enkele niet-gesteunde bieder een bod voor de door de Bank verworven activiteitenperimeter uit. Er werden dus geen niet-gesteunde beleggers uitgesloten.

(259)

Tot besluit, gezien de elementen in de overwegingen 257 en 258 valt de overname niet onder het verbod in de punten 39 en 40 van de Herstructureringsmededeling. Bovendien herinnert de Commissie eraan dat de behoefte van de Bank aan steun niet toe te schrijven is aan wanbeheer of het nemen van buitensporige risico’s.

(260)

Er wordt geconcludeerd dat, gelet op de unieke situatie van de Bank (105) en de specifieke kenmerken van de overname van Citibank Greece, de overname voldoet aan de in de Herstructureringsmededeling vastgestelde vereisten.

(261)

Zoals aangegeven in de punten 2.1.1 en 2.1.2 komen de moeilijkheden die de Bank het hoofd moet bieden hoofdzakelijk voort uit de Griekse staatsschuldencrisis en de diepe recessie in Griekenland en Zuid-Europa. Wat betreft de eerste factor, raakte de Griekse regering de toegang tot de financiële markten kwijt en moest zij uiteindelijk een akkoord met haar binnenlandse en buitenlandse crediteuren afsluiten, het PSI-programma, wat resulteerde in een afwaardering van de vorderingen op de staat met 53,3 %. Bovendien werd 31,5 % van de vorderingen omgeruild voor nieuwe GGB’s met lagere rentes en langere looptijden. Die nieuwe GGB’s werden in december 2012 door de staat van de Griekse banken teruggekocht voor een prijs die tussen 30,2 % en 40,1 % van hun nominale waarde lag, wat resulteerde in een verder verlies voor de Griekse banken. Naast de impact van het PSI-programma en de schuldterugkoop op de kapitaalpositie van de Bank, kende de Bank tussen 2010 en medio 2012 ook enorme deposito-uitstromen vanwege het risico dat Griekenland uit de eurozone zou treden als gevolg van een onhoudbare staatsschuld en de economische recessie.

(262)

Maatregelen B1, B2, B3 en B4 bedragen 4 571 miljoen EUR, wat minder is dan het bedrag van het geboekte verlies na het PSI-programma (4 786 miljoen EUR). In een dergelijk geval, en indien de problemen niet hoofdzakelijk uit het nemen van buitensporige risico’s voortkomen, bepaalt punt 14 van de Verlengingsmededeling van 2011 dat de Commissie haar eisen zal versoepelen.

(263)

Het grootste deel van de kapitaalbehoeften vloeit voort uit regelmatige blootstelling van een financiële instelling aan het overheidsrisico van het land van vestiging. In de overwegingen 58 en 69 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank werd ook op dit feit gewezen. De Commissie wijst er ook op dat de blootstelling van de Bank aan het Griekse overheidsrisico kleiner was dan die van de andere belangrijkste banken in Griekenland, dus kan er niet van worden uitgegaan dat zij een buitensporige blootstelling aan overheidsrisico heeft opgebouwd. Daarom moet de Bank minder dan andere gesteunde financiële instellingen die overmatige risico’s hebben opgebouwd kwesties i.v.m. moreel risico aanpakken. Aangezien de steunmaatregelen minder verstorend zijn, moeten de genomen maatregelen ter beperking van de mededingingsvervalsing derhalve naar verhouding worden afgezwakt. Aangezien het PSI-programma en de terugkoop van schuld een kwijtschelding van schulden ten gunste van de staat vormen, kan de vergoeding van de staat bij herkapitalisering van banken lager zijn.

(264)

Aangezien de Griekse economie echter sinds 2008 met ongeveer 25 % is gekrompen en aangezien de Bank met Emporiki Bank een minder levensvatbare bank heeft overgenomen, moet de Bank haar organisatie, kostenstructuur en commerciële netwerk aan deze nieuwe context aanpassen om de winstgevendheid te herstellen. Daarom moet de Bank, ondanks het ontbreken van een moreelrisicoprobleem, haar activiteiten in Griekenland rationaliseren om haar levensvatbaarheid op lange termijn veilig te stellen.

(265)

Een tweede belangrijke bron van verliezen voor de Bank waren haar kredieten aan Griekse huishoudens en ondernemingen. De Commissie is van mening dat deze verliezen voornamelijk aan de uitzonderlijk sterke en langdurige inkrimping van het bbp van circa 25 % gedurende vijf jaar, en niet aan riskante kredietpraktijken van de Bank toe te schrijven zijn. Daarom creëert de steun die is verleend ter dekking van deze verliezen geen moreel risico, wat wel het geval is wanneer steun een bank afschermt van de gevolgen van risicogedrag uit het verleden. De steun is daarom minder verstorend (106).

(266)

Een deel van de kapitaalbehoeften en kredietverliezen van de Bank is echter afkomstig van een aantal internationale dochterondernemingen. In 2012 bijvoorbeeld waren activiteiten in Cyprus, Roemenië, Servië, de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië en Bulgarije verlieslatend, terwijl de activiteiten in Albanië slechts de kosten dekten. De in 2012 uitgevoerde stresstests om de kapitaalbehoeften van de Bank vast te stellen, wezen uit dat kredietverliesprognoses voor buitenlandse kredieten 921 miljoen EUR bedroegen in het basisscenario en 1 201 miljoen EUR in het ongunstige scenario. De buitenlandse activa verslechterden ook de liquiditeit omdat de financiering binnen de groep verschillende miljarden euro bedroeg.

(267)

Tot besluit, aangezien de Bank van de vier grootste Griekse banken op het ogenblik van het PSI-programma het laagste aantal GGB’s aanhield en aangezien het verlies ten gevolge van het PSI-programma groter was dan de steun die de Bank ontving via de maatregelen B1, B2, B3 en B4, kan worden besloten dat de meeste verliezen en de behoefte aan steun onder punt 14 van de Verlengingsmededeling van 2011 vallen, op basis waarvan de Commissie haar vereisten mag versoepelen. Een deel van de behoefte aan steun vloeit voort uit de Griekse kredietverliezen ten gevolge van de uitzonderlijk zware en lange recessie en niet uit riskante kredietverstrekking. Dergelijke steun schept geen moreel risico en is daarom minder verstorend.

(268)

Tot slot is een beperkt deel van de behoefte aan steun het resultaat van de door de Bank zelf genomen risico’s wat betreft haar buitenlandse dochterondernemingen.

(269)

Een herstructureringsplan moet ervoor zorgen dat de financiële instelling in staat is om tegen het einde van de herstructureringsperiode haar levensvatbaarheid op lange termijn te herstellen (punt 2 van de Herstructureringsmededeling). In het onderhavige geval geldt als herstructureringsperiode de periode tussen de datum van aanneming van dit besluit en 31 december 2018.

(270)

In overeenstemming met de punten 9, 10 en 11 van de Herstructureringsmededeling heeft Griekenland een uitgebreid en gedetailleerd herstructureringsplan ingediend dat volledige informatie geeft over het ondernemingsmodel van de Bank. Het plan stelt ook de oorzaken vast van de problemen waarmee de Bank te kampen heeft en de maatregelen die zijn genomen om alle levensvatbaarheidskwesties waarmee zij werd geconfronteerd aan te pakken. Het herstructureringsplan beschrijft vooral de strategie die is gekozen voor het behoud van de operationele efficiëntie van de Bank en het aanpakken van het hoge niveau van oninbare leningen, de kwetsbare liquiditeits- en kapitaalpositie, en haar buitenlandse bedrijven, die de voorbije jaren voor hun financiering en kapitaal afhankelijk waren van het moederbedrijf.

(271)

Wat betreft de liquiditeit en de afhankelijkheid van de Bank van Eurosysteem-financiering voorziet het herstructureringsplan in een beperkte groei van de balans in Griekenland, terwijl de depositobasis weer moet groeien. De afhankelijkheid van door de staat gegarandeerde ELA, die al is gedaald, zal blijven dalen, wat de Bank ook zal helpen om haar financieringskosten te verlagen.

(272)

De in overweging 118 beschreven toezegging betreffende de krediet/deposito-ratio zorgt ervoor dat de balansstructuur van de Bank aan het einde van de herstructureringsperiode houdbaar zal zijn. De verkoop van effecten en andere niet-kernactiviteiten zal ook de liquiditeitspositie van de Bank versterken. Als gevolg van de nog steeds krappe liquiditeitspositie van de Bank kan de Commissie het verzoek van de Griekse autoriteiten accepteren om liquiditeit aan de Bank te mogen verschaffen op grond van de garantiemaatregel en de maatregel voor staatsobligatieleningen in het kader van de steunregeling voor Griekse banken en van de door de staat gegarandeerde ELA.

(273)

Om haar financieringskosten te verlagen, heeft Griekenland ook toegezegd dat de Bank haar rentes die zij op deposito’s in Griekenland betaalt, zal blijven verlagen, zoals beschreven in overweging 118. Een dergelijke daling van de kosten van deposito’s vormt een zeer belangrijke bijdrage aan de verbetering van de winstgevendheid van de Bank vóór voorzieningen.

(274)

Sinds het begin van de crisis is de Bank gestart haar commerciële netwerk in Griekenland aanzienlijk te rationaliseren door een vermindering van het aantal bijkantoren en medewerkers (107). Tegen 2017 zullen de totale kosten van de Bank verder zijn gedaald met […] % ten opzichte van 2013. Om dat doel te bereiken, heeft Griekenland toegezegd dat de Bank haar bijkantoren en medewerkers in Griekenland tegen 31 december 2017 zal verminderen tot respectievelijk […] en […], waarbij de maximale totale kosten (108) in Griekenland […] miljoen EUR zullen bedragen. De verwachte kosten-inkomstenverhouding zal aan het einde van de herstructureringsperiode minder dan […] % zijn. De Commissie is van mening dat de efficiëntie van de Bank in de nieuwe marktomgeving door het herstructureringsplan behouden zal blijven.

(275)

Een ander belangrijk gebied is de afhandeling van oninbare leningen, aangezien die op 31 december 2013 32,4 % van de portefeuille bedroegen (109). De Bank is voornemens haar kredietbeleid (limieten, dekking in de vorm van zekerheden) te verbeteren en zich te richten op de kernactiviteit om haar verliezen te minimaliseren. Griekenland heeft de toezegging gedaan dat de Bank aan strikte normen zal voldoen met betrekking tot haar kredietbeleid om de risico’s te kunnen beheersen en de waarde voor de Bank in elk stadium van het kredietproces te maximaliseren, zoals beschreven in overweging 122.

(276)

Een ander punt van aandacht is de governance van de Bank, gezien het feit dat het HFSF na de aandelenkapitaalverhoging van 2014 69,9 % (110) van de aandelen van de Bank in handen heeft, zij het met beperkt stemrecht. Daarnaast zijn enkele van de particuliere beleggers die de Bank controleren tevens in het bezit van warrants en zouden zij dus ten volste profiteren indien de aandelenkoers zou stijgen tijdens de herstructureringsperiode. Aangezien deze situatie zou kunnen leiden tot moreel risico, is er in 2013 een specifiek kader voor onderlinge verhoudingen overeengekomen tussen de Bank en het HFSF. Dat akkoord beschermt de dagelijkse bedrijfsvoering van de Bank tegen inmenging van haar belangrijkste aandeelhouders, en garandeert door middel van geschikte overlegprocedures dat het HFSF kan toezien op de uitvoering van het herstructureringsplan en kan voorkomen dat het management van de Bank buitensporige risico’s neemt. De Bank heeft ook toegezegd haar blootstelling aan verbonden kredietnemers nauwlettend te zullen bewaken. De Commissie staat positief tegenover het feit dat het HFSF automatisch zijn stemrechten terugkrijgt als de Bank haar herstructureringsplan niet uitvoert.

(277)

Een aantal van de internationale activiteiten van de Bank hebben haar kapitaal, liquiditeit en winstgevendheid in het verleden doen verdwijnen, zoals werd uiteengezet in overweging 266.

(278)

In het herstructureringsplan wordt ervan uitgegaan dat de Bank zich zal blijven toespitsen op de binnenlandse markt. De Bank heeft haar niet-winstgevende dochteronderneming in Oekraïne al verkocht. Zij is ook begonnen met het rationaliseren van de andere dochterondernemingen, om het kredietverleningsproces te versterken en het financieringstekort bij de dochterondernemingen te verkleinen. De Bank plant een verdere rationalisering van haar netwerk in de dochterondernemingen die behouden blijven, zoals beschreven in overweging 109.

(279)

Het totaalbedrag aan buitenlandse activa zal tegen 31 december 2017 verder krimpen met ten minste […] % (in vergelijking met 31 december 2012).

(280)

De totale winstgevendheid van de internationale activiteiten zal met ingang van […] zijn hersteld.

(281)

De Commissie is derhalve van mening dat de Bank die buitenlandse vestigingen voldoende zal hebben geherstructureerd en verminderd om te voorkomen dat zij in de toekomst te maken krijgt met aanvullende kapitaalbehoeften en liquiditeitstekorten. De in overweging 119 beschreven toezegging om zich te onthouden van het injecteren van grote bedragen aan kapitaal in de internationale dochterondernemingen van de Bank zorgt er ook voor dat buitenlandse dochterondernemingen geen bedreiging voor het kapitaal of de liquiditeit zullen vormen.

(282)

Het basisscenario zoals beschreven in punt 2.4 toont aan dat de Bank aan het einde van de herstructureringsperiode in staat zal zijn een rendement te behalen waarmee zij al haar kosten kan dekken en een geschikt rendement op eigen vermogen kan bieden, gelet op haar risicoprofiel. Tegelijkertijd is de verwachting dat de kapitaalpositie van de Bank op een bevredigend niveau blijft.

(283)

Tot slot neemt de Commissie nota van het ongunstige scenario, dat is beschreven in het herstructureringsplan van de Bank, zoals voorgelegd door de Griekse autoriteiten. Dat ongunstige scenario is gebaseerd op een aantal veronderstellingen die met het HFSF zijn overeengekomen. Het houdt rekening met een langere en zwaardere recessie, evenals een ernstigere deflatie van de vastgoedprijzen (111). Uit het herstructureringsplan blijkt dat de Bank in staat is een redelijke hoeveelheid stress te weerstaan, aangezien de Bank, in het ongunstige scenario, winstgevend en voldoende gekapitaliseerd blijft aan het einde van de herstructureringsperiode.

(284)

Het bedrag aan aanvullend kapitaal dat in 2014 bijeen is gebracht, namelijk 1,2 miljard EUR, is voldoende om tijdens de herstructureringsperiode het basisscenario van de stresstest van 2013 te weerstaan en om de preferente aandelen terug te betalen, zoals de Bank in april 2014 heeft gedaan (112). De Bank zal ook een noodplan indienen bij de Bank van Griekenland, dat maatregelen bevat die zullen worden uitgevoerd als het economische klimaat nog verder verslechtert. De Commissie wijst erop dat de Bank van Griekenland in de beoordeling van de kapitaalbehoeften op grond van het basisscenario al tot verschillende bijstellingen kwam die resulteerden in een toename van de geraamde kapitaalbehoeften in vergelijking met de kapitaalbehoeften die door de Bank in haar eigen basisscenario waren geraamd. De Commissie is derhalve van oordeel dat de door de Bank van Griekenland geraamde kapitaalbehoeften in het basisscenario uitgaan van een zekere mate van stress. Om te concluderen dat de Bank levensvatbaar is, eist de Commissie niet dat de Bank vooraf voldoende kapitaal heeft om de kapitaalbehoeften volgens het tegenvallende scenario te dekken die door de Bank van Griekenland werden geraamd, aangezien die laatste schattingen een hoog stressniveau impliceren en de kapitaalopbrengst van maart 2014 aantoont dat de Bank opnieuw toegang heeft tot de kapitaalmarkten.

(285)

Bovendien is het positief dat de Bank geen aanvullende beleggingen in „non-investment grade”-papier zal doen, wat zal bijdragen aan het behoud van haar kapitaal- en liquiditeitspositie.

(286)

Bijgevolg wordt geconcludeerd dat de Bank voldoende maatregelen heeft getroffen om haar levensvatbaarheid op lange termijn te herstellen.

(287)

Zoals vermeld in de Herstructureringsmededeling is het nodig dat banken en hun belanghebbenden zo veel mogelijk bijdragen aan de herstructurering om ervoor te zorgen dat de steun tot het noodzakelijke minimum beperkt blijft. Banken moeten derhalve hun eigen middelen voor de financiering van de herstructurering gebruiken, bijvoorbeeld door de verkoop van activa, terwijl de belanghebbenden de verliezen van de bank daar waar mogelijk op moeten vangen.

(288)

De Bank heeft reeds kleine buitenlandse ondernemingen afgestoten (in Oekraïne) en een deel van haar portefeuille afgebouwd om zowel de kapitaaltoereikendheid als de liquiditeitspositie te verbeteren. De Bank heeft van 2009 tot 2013 (113) bijvoorbeeld 1,9 miljard EUR aan buitenlandse activa afgebouwd.

(289)

Het herstructureringsplan voorziet in de verkoop van bijkomende activa in Zuidoost-Europa, zoals beschreven in overweging 107. Gezien de al uitgevoerde schuldafbouw en desinvesteringen zal de geografische voetafdruk van de Bank in Zuidoost-Europa na de uitvoering van deze toezeggingen aanzienlijk zijn teruggebracht. Door het inkrimpen van de internationale activa van de Bank zal ook het latente risico dat steun in de toekomst nodig zal zijn aanzienlijk worden verminderd. Dit helpt derhalve bij het verminderen van het steunbedrag tot het minimaal benodigde bedrag.

(290)

In 2007 heeft de Bank haar verzekeringsactiviteiten verkocht. Zij heeft daarom geen belangrijke activiteiten op die markt die verkocht zouden kunnen worden om middelen voort te brengen.

(291)

Ter beperking van haar kapitaalbehoeften zal de Bank geen kapitaal gebruiken voor het ondersteunen of vergroten van haar buitenlandse dochterondernemingen, zoals beschreven in overweging 119. Bovendien zal op grond van de toezeggingen van Griekenland de Bank geen verdere overnames doen.

(292)

De Bank heeft ook een vergaand kostenbesparingsprogramma in gang gezet, zoals aangegeven in punt 2.4.2. De kosten zullen tot 2017 verder afnemen. Het personeelsbestand wordt teruggebracht en salarissen worden naar beneden bijgesteld. Griekenland heeft tevens toegezegd de vergoeding van de bankmanagers te beperken, […].

(293)

De historische aandeelhouders van de Bank zijn verwaterd als gevolg van de in 2009 voltooide rechtenuitgifte (114) en vervolgens opnieuw als gevolg van de herkapitalisatie door het HFSF (maatregel B4) en het bijeenbrengen van particulier kapitaal in 2013 en maart 2014. Het aandeel dat aandeelhouders van de Bank, die op dat moment tevens beleggers omvatte die in 2009 geld hadden geïnjecteerd, werd bijvoorbeeld teruggebracht van 100 % vóór de herkapitalisatie in het voorjaar van 2013 tot slechts 4,9 % na deze herkapitalisatie. Bovendien heeft de Bank sinds 2008 geen dividend uitbetaald in contanten. Naast de lastenverdeling door de historische aandeelhouders heeft de Bank een aanzienlijk bedrag aan particulier kapitaal bijeengebracht sinds de crisis in 2008 is begonnen, namelijk 986 miljoen EUR in 2009, 550 miljoen in 2013 en 1 200 miljoen in 2014.

(294)

De houders van achtergestelde schuld van de Bank hebben bijgedragen aan de herstructureringskosten van de Bank. De Bank heeft verscheidene maatregelen voor passivabeheer uitgevoerd om kapitaal te genereren. Het totale bedrag aan omgewisselde passiva bedroeg 828 miljoen EUR, met een kapitaalswinst van 436 miljoen EUR, zoals beschreven in overweging 114.

(295)

De nog uitstaande instrumenten zijn onderworpen aan het in overweging 124 beschreven couponverbod. Daarom is de Commissie van oordeel dat voor een gepaste deling in de lasten door de particuliere hybride beleggers van de bank is gezorgd en dat in dat opzicht aan de eisen van de Herstructureringsmededeling is voldaan.

(296)

In vergelijking met de totale van de staat ontvangen herkapitalisatie zijn de eigen bijdrage en de deling in de lasten, voornamelijk door de verkoop van activa en de inkrimping van de kredietportefeuille, veel lager dan de niveaus die de Commissie normaal gesproken toereikend zou achten. De inkrimping betreft uitsluitend de buitenlandse activiteiten (115), die slechts een beperkt onderdeel van de Bank vormen (116), en de herstructurering voorziet niet in een vermindering van de omvang van de lening- en depositoportefeuilles in Griekenland. Gezien echter de in punt 7.6.1 besproken elementen en in het bijzonder de feiten dat Alpha Bank van de grote Griekse banken de minste steun heeft ontvangen en dat de ontvangen steun volledig in aanmerking komt voor de in punt 14 van de Verlengingsmededeling van 2011 vastgestelde vrijstelling waaronder de Commissie een lagere eigen bijdrage en deling in de lasten kan accepteren, kan van het herstructureringsplan worden aangenomen dat het voorziet in toereikende maatregelen inzake eigen bijdrage en deling in de lasten.

(297)

De Herstructureringsmededeling vereist een herstructureringsplan met maatregelen ter beperking van de mededingingsvervalsing en ter waarborging van een concurrerend bankwezen. Bovendien moeten deze maatregelen ook morelerisicokwesties aanpakken en ervoor zorgen dat staatssteun niet wordt gebruikt voor de financiering van concurrentiebeperkend gedrag.

(298)

Punt 31 van de Herstructureringsmededeling stelt dat de Commissie bij de beoordeling van het steunbedrag en de daaruit voortvloeiende mededingingsvervalsing rekening dient te houden met het absolute en relatieve bedrag van de ontvangen staatssteun en met de mate van deling in de lasten en de positie van de financiële instelling op de markt na de herstructurering. In dat opzicht herinnert de Commissie eraan dat de Bank kapitaal van de staat ter hoogte van 12 % van haar RWA heeft ontvangen (117). Bovendien heeft de Bank liquiditeitsgaranties ontvangen die op 30 november 2011 14 miljard EUR en staatsobligatieleningen die op 30 september 2011 1,6 miljard EUR bedroegen, wat op dat moment 25 % van de balans van de Bank vertegenwoordigde. Bovendien heeft de Bank door de staat gegarandeerde ELA ontvangen. De maatregelen ter beperking van mogelijke mededingingsvervalsing zijn dus gerechtvaardigd gezien het grote steunbedrag. Bovendien is het marktaandeel van de Bank in Griekenland groot, met een marktaandeel van 15 % voor kredieten en 13 % voor deposito’s op 31 december 2012. De overname van Emporiki Bank en, in veel mindere mate, van de drie coöperatieve banken en van de Griekse activiteiten van Citibank hebben het marktaandeel van de Bank vergroot. Na de overname van Emporiki Bank bedroeg het marktaandeel van de Bank voor deposito’s in Griekenland 21 % per 30 juni 2013, terwijl haar marktaandeel voor woninghypotheken, consumentenkredieten en bedrijfskredieten respectievelijk 23 %, 20 % en 21 % bedroeg (118). Na de overname van de Griekse activiteiten van Citibank is het marktaandeel van de Bank voor deposito’s met minder dan 1 % toegenomen.

(299)

De Commissie herinnert eraan dat de moeilijkheden van de Bank voornamelijk door externe schokken zijn veroorzaakt, zoals de Griekse staatsschuldencrisis en de langdurige recessie die de Griekse economie sinds 2008 hebben ontwricht, zoals al in punt 69 van het besluit tot inleiding van de procedure inzake Alpha Bank werd geconstateerd. De noodzaak om morelerisicokwesties aan te pakken wordt minder, aangezien de Bank geen buitensporige risico’s heeft genomen. Zoals besproken in punt 7.6.1 van dit besluit is het verstorende effect van de steunmaatregelen gezien deze factoren lager en is dus de noodzaak voor maatregelen tot beperking van concurrentieverstoringen ook minder. Om die redenen kan de Commissie bij wijze van uitzondering aanvaarden dat het herstructureringsplan, ondanks het hoge steunbedrag en het hoge marktaandeel, niet voorziet in een verlaging van de balans en de kredieten in Griekenland.

(300)

De Commissie merkt echter op dat de Bank door de herkapitalisaties door de staat in de mogelijkheid was haar bancaire activiteiten op buitenlandse markten voort te zetten.

(301)

In dat verband wijst de Commissie op de toezegging van de Bank om, naast de al uitgevoerde schuldafbouw en herstructurering, haar buitenlandse activa tegen 30 juni 2018 verder te herstructureren en af te bouwen (119), en dat zij daarnaast heeft toegezegd om geen gebruik te maken van steun voor het financieren van de groei van deze activiteiten. De steun zal derhalve niet worden gebruikt om de mededinging op deze buitenlandse markten te vervalsen.

(302)

Griekenland heeft ook een overnameverbod toegezegd dat ervoor moet zorgen dat de Bank de ontvangen staatssteun niet zal gebruiken voor de overname van nieuwe activiteiten. Dat verbod draagt ertoe bij dat de steun strikt wordt gebruikt ter ondersteuning van het herstel van de levensvatbaarheid van de Griekse bancaire activiteiten en niet, bijvoorbeeld, voor groei op buitenlandse markten.

(303)

De toezegging tot het verlagen van de onhoudbaar hoge rente die werd betaald op Griekse deposito’s zorgt er ook voor dat de steun niet zal worden gebruikt voor de financiering van niet-houdbare strategieën voor het aantrekken van deposito’s, die de concurrentie op de Griekse markt verstoren. Ook de toezegging tot het uitvoeren van strikte richtsnoeren met betrekking tot de prijsstelling van nieuwe kredieten op basis van een goede kredietrisicobeoordeling, zal voorkomen dat de Bank de mededinging op de Griekse markt verstoort met ongepaste prijsstellingen voor leningen aan klanten.

(304)

Rekening houdend met de specifieke situatie die wordt beschreven in punt 7.6.1 en de maatregelen in het herstructureringsplan, is de Commissie van mening dat er voldoende waarborgen zijn voor beperking van de mededingingsvervalsing.

(305)

Overeenkomstig punt 5 van de Herstructureringsmededeling zijn er periodieke verslagen vereist, zodat de Commissie kan verifiëren of het herstructureringsplan naar behoren wordt uitgevoerd. Zoals aangegeven in de door Griekenland gedane toezeggingen (120), zal Griekenland ervoor zorgen dat de monitoring trustee, die al door de Bank is benoemd met goedkeuring van de Commissie, tot het einde van de herstructureringsperiode, namelijk 31 december 2018, toezicht zal houden op de door Griekenland gedane toezeggingen betreffende de herstructurering van de activiteiten in Griekenland en in het buitenland, alsook betreffende corporate governance en commerciële activiteiten. Daaruit kan worden geconcludeerd dat passend toezicht op de uitvoering van het herstructureringsplan is gewaarborgd.

(306)

Er wordt geconcludeerd dat Griekenland onrechtmatig de steunmaatregelen B1, B2, B3 en B4 ten uitvoer heeft gelegd in strijd met artikel 108, lid 3, van het Verdrag, aangezien ze ten uitvoer zijn gelegd voordat ze formeel door de Commissie werden goedgekeurd. De Commissie is echter van mening dat het herstructureringsplan, bezien in samenhang met de toezeggingen in de bijlage, zorgt voor het herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn van de Bank, volstaat met betrekking tot de deling in de lasten en de eigen bijdrage, en geschikt en evenredig is voor de neutralisatie van de verstorende effecten op de mededinging van de steunmaatregelen die in dit besluit zijn onderzocht. Het herstructureringsplan en de ingediende toezeggingen voldoen aan de criteria van de Herstructureringsmededeling. De steunmaatregelen kunnen daarom als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd,

(1)

Bij besluit van 19 november 2008 heeft de Commissie een regeling goedgekeurd met als titel „Steunmaatregelen voor de kredietinstellingen in Griekenland” (de „Griekse steunregeling voor banken”) die was ontworpen om de stabiliteit van het Griekse financiële systeem te waarborgen. Op grond van de Griekse steunregeling voor banken mocht steun worden verleend overeenkomstig de drie samenstellende maatregelen: een herkapitalisatiemaatregel, een garantiemaatregel en een maatregel voor staatsobligatieleningen (2). In mei 2009 is Piraeus Bank (hierna „de bank” genoemd (3)) door Griekenland geherkapitaliseerd overeenkomstig de herkapitalisatiemaatregel.

(2)

In overweging 14 van het besluit van 19 november 2008 wordt vermeld dat de Commissie zal worden geïnformeerd over een herstructureringsplan met betrekking tot de begunstigden van de herkapitalisatiemaatregel.

(3)

De Griekse autoriteiten hebben op 23 juli 2010 een herstructureringsplan ingediend bij de Commissie. De Commissie heeft dit plan en de bijbehorende updates evenals aanvullende informatie van de Griekse autoriteiten geregistreerd als SA.30342 (PN 26/2010) en vervolgens SA.32787 (2011/PN).

(4)

De bank heeft herhaaldelijk geprofiteerd van staatsgaranties en staatsobligatieleningen op grond van de Griekse steunregeling voor banken (4). Tevens heeft de bank geprofiteerd van door de staat gegarandeerde noodliquiditeitssteun (Emergency Liquidity Assistance, ELA).

(5)

Op 20 april 2012 heeft het Griekse fonds voor financiële stabiliteit (Hellenic Financial Stability Fund, HFSF) een brief aan de bank gezonden waarin het toezegt te zullen deelnemen aan de verhoging van het aandelenkapitaal van de bank. Op 28 mei 2012 heeft het HFSF een overbruggingsherkapitalisatie van 4 700 miljoen EUR toegekend aan de bank (hierna „de eerste overbruggingsherkapitalisatie” genoemd).

(6)

De Griekse autoriteiten hebben op 10 mei 2012 de committeringsbrief die door het HFSF was gezonden aan de bank, formeel aangemeld bij de Commissie. Omdat de maatregel al genomen was, heeft de Commissie deze als niet-aangemelde steun ingeschreven onder nummer SA.34826 (2012/NN).

(7)

Bij besluit van 27 juli 2012 heeft de Commissie een formele onderzoeksprocedure ingeleid naar de eerste overbruggingsherkapitalisatie (hierna „het inleidingsbesluit betreffende Piraeus” genoemd) (5).

(8)

In december 2012 heeft het HFSF een tweede overbruggingsherkapitalisatie van 1 553 miljoen EUR toegekend aan de bank (hierna „de tweede overbruggingsherkapitalisatie” genoemd). Op 21 december 2012 heeft het HFSF aan de bank tevens een committeringsbrief gezonden voor zijn participatie in een verhoging van het aandelenkapitaal van de bank en in uit te geven converteerbare kapitaalinstrumenten voor een totaalbedrag van maximaal 1 082 miljoen EUR (6). De Griekse autoriteiten hebben deze maatregelen op 20 december 2012 bij de Commissie aangemeld (7).

(9)

In september 2012 kondigde de bank haar voornemen aan om Geniki over te nemen van Société Générale SA (hierna „Société Générale” genoemd). In september en oktober heeft de Commissie meerdere videoconferenties en e-mailuitwisselingen gehouden met vertegenwoordigers van de Griekse autoriteiten en de bank in verband met de overname van Geniki.

(10)

Op 19 oktober 2012 heeft de bank een aandelenkoopovereenkomst getekend met Société Générale betreffende de overname van het totale belang van Société Générale (99,08 %) in Geniki.

(11)

Op 12 december 2012 hebben de diensten van de Commissie een brief gezonden aan Griekenland met daarin de voorlopige beoordeling van de overname van Geniki.

(12)

Op 26 februari 2013 heeft de bank de Commissie geïnformeerd over haar voornemen om Millennium Bank Greece SA (hierna „MBG” genoemd) over te nemen. De Commissie heeft meerdere videoconferenties en e-mailuitwisselingen gehouden met de Griekse autoriteiten en de bank in verband met de overname van MBG.

(13)

Op 25 maart 2013 hebben de diensten van de Commissie een brief gezonden aan Griekenland met daarin de voorlopige beoordeling van de overname van MBG.

(14)

Op 22 april 2013 kondigde de bank aan dat zij een overeenkomst met Millennium Banco Comercial Português (hierna „BCP” genoemd) was aangegaan met betrekking tot de overname van het gehele aandelenkapitaal van MBG en de deelname van BCP aan de aanstaande kapitaalverhoging van Piraeus.

(15)

Op 3 juni 2013 heeft het HFSF de eerste en tweede overbruggingsherkapitalisaties gedeeltelijk geconverteerd naar actief vermogen voor een totaal van 5 891 miljoen EUR. Het HFSF injecteerde tevens een aanvullend bedrag van 1 094 miljoen EUR in de bank, zoals gecommitteerd ten tijde van de overname door de bank van het goede gedeelte van de Agricultural Bank of Greece (hierna „ATE” genoemd) en van de Griekse filialen van drie Cypriotische banken (zie afdeling 1.2). Daarnaast injecteerden particuliere investeerders 1 444 miljoen EUR. De totale herkapitalisatie beliep een bedrag van 8 429 miljoen EUR en wordt aangeduid als „de herkapitalisatie van het voorjaar van 2013”.

(16)

Op 19 december 2013 dienden de Griekse autoriteiten bij de Commissie informatie in over de voorwaarden van de herkapitalisatie van het voorjaar van 2013.

(17)

De Griekse autoriteiten dienden op 25 juni 2014 bij de Commissie een definitief herstructureringsplan in voor de bank (hierna „het herstructureringsplan” genoemd). Op dezelfde datum verstrekten zij informatie over de door de staat gegarandeerde ELA. De autoriteiten gaven aan dat zij voornemens waren aan de bank dergelijke liquiditeitssteun te blijven verstrekken, evenals staatsgaranties voor schuldinstrumenten en staatsobligatieleningen overeenkomstig de Griekse steunregeling voor banken.

(18)

Tijdens het administratieve proces heeft de Commissie meerdere bijeenkomsten, videoconferenties en e-mailuitwisselingen gehouden met vertegenwoordigers van de Griekse autoriteiten en de bank.

(19)

Griekenland accepteert dat dit besluit bij uitzondering slechts wordt vastgesteld in de Engelse taal.

(20)

In april 2011 heeft Griekenland 1 445 miljoen EUR geïnjecteerd in ATE (dit bedrag omvatte tevens de 675 miljoen EUR die aanvankelijk was toegekend overeenkomstig de Griekse herkapitalisatieregeling). Daarnaast heeft ATE liquiditeitssteun ontvangen ten bedrage van 6 103 miljoen EUR. Bij besluit van 23 mei 2011 heeft de Commissie deze maatregelen goedgekeurd op basis van een herstructureringsplan voor ATE (hierna „het ATE-herstructureringsbesluit” genoemd) (8).

(21)

Op 29 december 2011 nam Griekenland deel aan de uitgifte van kapitaalrechten van ATE voor een bedrag van 290 miljoen EUR.

(22)

Op 22 maart 2012 diende Griekenland een verslag in bij de Griekse centrale bank waarin een afwikkeling van ATE werd voorgesteld door middel van een zogenoemde „Purchase and Assumption”-procedure (9) van geselecteerde activa en passiva van ATE (hierna „de overgedragen ATE-activiteiten” genoemd), terwijl de resterende activa en passiva zouden worden afgewikkeld via een zogenoemde „bad bank”.

(23)

De bank kondigde in juli 2012 de overname door middel van absorptie aan van het goede deel van ATE, dat in liquidatie was geplaatst.

(24)

Het HFSF zegde op dat moment toe de kapitaalbehoeften van de bank te dekken die voortvloeiden uit de overgenomen activa. Op 27 januari 2013 concludeerde de Griekse centrale bank dat de kapitaalbehoefte op grond van wet- en regelgeving als gevolg van de overname van de overgedragen ATE-activiteiten 570 miljoen EUR bedroeg, hetgeen zou worden gedekt door het HFSF.

(25)

Bij besluit van 3 mei 2013 (10) (hierna „het ATE-liquidatiebesluit” genoemd) concludeerde de Commissie dat de steunmaatregelen die ten tijde van de overdracht van de overgedragen ATE-activiteiten waren toegekend, geen staatssteun aan de bank maar aan de overgedragen ATE-activiteiten vormden. Bovendien concludeerde de Commissie dat die steun verenigbaar zou zijn met de interne markt als met het herstructureringsplan van de bank, die nu tevens de overgedragen ATE-activiteiten omvatte, de levensvatbaarheid op de lange termijn kon worden hersteld.

(26)

Het HFSF injecteerde in juni 2013 570 miljoen EUR in de bank in het kader van de herkapitalisatie van het voorjaar van 2013 (11).

(27)

Na de buitengewone vergadering van de Eurogroep (12) op 15 maart 2013 hebben de Cypriotische autoriteiten en de Europese Unie, het Internationaal Monetair Fonds (hierna „IMF” genoemd) en de Europese Centrale Bank (hierna „ECB” genoemd) een politieke overeenkomst bereikt over het beleid dat ten grondslag ligt aan een toekomstig macro-economisch aanpassingsprogramma. Er is in het bijzonder overeengekomen dat de activiteiten van de drie Cypriotische banken in Griekenland zouden worden overgedragen aan een Griekse bank.

(28)

De bank en andere Griekse banken hebben interesse getoond in de overname van de activiteiten van de drie Cypriotische banken in Griekenland.

(29)

Op 22 maart 2013 heeft het HFSF ermee ingestemd dat de bank een bod uitbracht voor de overname van de Griekse filialen, deposito’s en leningen van de drie Cypriotische banken. Het bod van de bank werd gedaan onder het voorbehoud dat het HFSF de bank actief vermogen verstrekte voor een bedrag dat gelijk was aan de prijs die moest worden betaald voor het actieve vermogen van de drie verworven ondernemingen.

(30)

De Griekse autoriteiten en het HFSF hebben de diensten van de Commissie nauwlettend geïnformeerd over het verloop van het proces en de overnamevoorwaarden.

(31)

Op 26 maart 2013 heeft de bank met elk van de drie Cypriotische banken een koop- en overdrachtsovereenkomst getekend met betrekking tot hun Griekse activiteiten (deposito’s, leningen en filiaalnetwerk).

(32)

Zoals in maart 2013 was overeengekomen, heeft het HFSF 524 miljoen EUR aan kapitaal in de bank (13) geïnjecteerd om te voldoen aan de kapitaalvereisten die voortvloeiden uit de overname van deze activa.

(33)

Het reëel bruto binnenlands product (hierna „bbp” genoemd) van Griekenland is tussen 2008 en 2012 met 20 % gedaald, zoals wordt weergegeven in tabel 1. Als gevolg hiervan werden Griekse banken geconfronteerd met een snel stijgend wanbetalingspercentage voor leningen aan Griekse huishoudens en ondernemingen (14). Deze ontwikkelingen hebben een negatief effect gehad op de prestaties van de activa van Griekse banken en geleid tot stijgende kapitaalbehoeften.

Tabel 1

Reële groei van het bbp in Griekenland, 2008-2013

(34)

Griekenland heeft bovendien in februari 2012 een obligatie-omruil met de particuliere sector uitgevoerd, die bekend staat als Private Sector Involvement (hierna „het PSI-programma” genoemd). Griekse banken waren betrokken bij het PSI-programma, waarbij de Griekse regering bestaande particuliere obligatiehouders nieuwe effecten (waaronder nieuwe Griekse staatsobligaties (Greek Government Bonds, hierna „GGB’s” genoemd), aan het bbp gekoppelde effecten en PSI-betalingsnota’s aanbood in ruil voor bestaande GGB’s, met een nominale korting van 53,5 % en langere looptijden (15). De Griekse autoriteiten hebben de resultaten van deze obligatie-omruil op 9 maart 2012 bekendgemaakt (16). De omruil heeft geleid tot aanzienlijke verliezen voor de obligatiehouders (door de Griekse centrale bank geraamd op gemiddeld 78 % van de nominale waarde van oude GGB’s voor de Griekse banken) en kapitaalbehoeften die retroactief werden verwerkt in de jaarrekeningen van de Griekse banken voor 2011. De totale verliezen als gevolg van het PSI-programma voor de belangrijkste Griekse banken worden weergegeven in tabel 2.

Tabel 2

Totale PSI-verliezen van de belangrijkste Griekse banken (miljoen EUR)

(35)

Aangezien de Griekse banken werden geconfronteerd met aanzienlijke kapitaaltekorten als gevolg van het PSI-programma en de voortdurende recessie, werden in het memorandum betreffende het economische en financiële beleid (hierna „MEFP” genoemd) van het tweede aanpassingsprogramma voor Griekenland tussen de Griekse regering, de Europese Unie, het IMF en de ECB van 11 maart 2012 fondsen beschikbaar gesteld voor de herkapitalisatie van deze banken. De Griekse autoriteiten raamden de totale herkapitalisatiebehoeften van de banken en de afwikkelingskosten die onder dat programma zouden worden gefinancierd, op 50 miljard EUR (17). Dit bedrag is berekend op basis van de stresstest die door de Griekse centrale bank is uitgevoerd voor de periode vanaf december 2011 tot en met december 2014 (hierna „de stresstest van 2012” genoemd), waarbij werd uitgegaan van de raming van de verliezen op leningen die is uitgevoerd door Blackrock (18). De middelen voor de herkapitalisatie van de Griekse banken zijn beschikbaar via het HFSF. In tabel 3 wordt een overzicht gegeven van de berekening van de kapitaalbehoeften voor de belangrijkste Griekse banken, zoals voortvloeide uit de stresstest van 2012.

Tabel 3

Stresstest van 2012: Kapitaalbehoeften van de belangrijkste Griekse banken (miljoen EUR)

(36)

Overeenkomstig het MEFP van maart 2012 „wordt aan banken die haalbare plannen voor het verhogen van het kapitaal indienen, de kans gegeven op zodanige wijze publieke steun aan te vragen en te ontvangen dat de stimulans voor de particuliere sector om kapitaal te injecteren gevrijwaard blijven en zo de lasten voor belastingbetalers tot een minimum beperkt worden” (19). De Griekse centrale bank was van mening dat alleen de vier grootste banken (Eurobank, National Bank of Greece, de bank en Alpha Bank) haalbare kapitaalverhogingsplannen indienden (20). In mei 2012 ontvingen zij een eerste herkapitalisatie van het HFSF.

(37)

De binnenlandse deposito’s bij banken in Griekenland namen tussen einde 2009 en juni 2012 in totaal met 37 % af als gevolg van de recessie en de politieke onzekerheid. Deze banken moesten een hogere rente betalen om te proberen hun deposito’s te behouden. De kosten van de deposito’s namen toe, zodat de netto rentemarge van de banken afnam. Aangezien Griekse banken waren afgesloten van wholesalefinancieringsmarkten, werden ze volledig afhankelijk van financiering via het Eurosysteem (21), waarvan een toenemend aandeel plaatsvond in door de staat gegarandeerde noodliquiditeitssteun („emergency liquidity assistance”, hierna „ELA”) die werd toegekend door de Griekse centrale bank.

(38)

Op 3 december 2012 startte Griekenland een terugkoopprogramma voor de nieuwe GGB’s die investeerders hadden ontvangen in het kader van het PSI-programma tegen prijzen die varieerden van 30,2 % tot 40,1 % van de nominale waarde (22). De Griekse banken namen deel aan dat terugkoopprogramma, hetgeen leidde tot verdere verliezen op hun balansen, aangezien het grootste gedeelte van het boekhoudkundige verlies (dat is het verschil tussen de marktwaarde en de nominale waarde) dat werd geboekt op deze nieuwe GGB’s ten tijde van het PSI-programma, definitief en onomkeerbaar werd (23).

(39)

In december 2012 ontvingen de vier grootste Griekse banken een tweede overbruggingsherkapitalisatie van het HFSF.

(40)

In het voorjaar van 2013 werd de overbruggingsherkapitalisatie van de vier banken omgezet in een permanente herkapitalisatie in normale aandelen, waarbij het HFSF meer dan 80 % van de aandelen van elk van de vier banken bezit. Voor de banken die in staat waren een vooraf vastgesteld bedrag aan particulier kapitaal aan te trekken (de bank, Alpha Bank en National Bank of Greece) ontving het HFSF aandelen zonder stemrecht en kregen particuliere investeerders warrants voor de aandelen van het HFSF.

(41)

In juli 2013 schakelde de Griekse centrale bank een adviseur in om een diagnostisch onderzoek uit te voeren naar de leningportfolio’s van alle Griekse banken. Deze adviseur heeft kredietverliesprognoses (hierna „CLP’s” genoemd) uitgevoerd voor alle binnenlandse leningportfolio’s van de Griekse banken, evenals voor leningen die Grieks risico bevatten in buitenlandse filialen en dochterondernemingen voor een periode van drieënhalf jaar en voor de looptijd van de lening. Bij de analyse werden CLP’s opgesteld overeenkomstig twee macro-economische scenario’s: een basisscenario en een negatief scenario. De CLP’s voor de buitenlandse leningportfolio’s werden geraamd door de Griekse centrale bank met enige input van de adviseur.

(42)

Op basis van de beoordeling van de CLP’s door de adviseur heeft de Griekse centrale bank in het najaar van 2013 een nieuwe stresstest uitgevoerd (hierna „de stresstest van 2013” genoemd) om de robuustheid te beoordelen van de kapitaalpositie van de Griekse banken bij zowel een basis- als een negatief scenario. De Griekse centrale bank heeft de beoordeling van de kapitaalbehoeften uitgevoerd met technische ondersteuning van een tweede adviseur.

(43)

De belangrijkste componenten van de kapitaalbehoeftebeoordeling op basis van de stresstest van 2013 waren i) de CLP’s (24) voor de leningportfolio’s van banken op geconsolideerde basis voor Grieks risico en buitenlands risico, exclusief bestaande leningreserveringen, en ii) de geraamde operationele winstgevendheid van banken voor de periode van juni 2013 tot december 2016, op basis van een conservatieve aanpassing van de herstructureringsplannen die waren ingediend bij de Griekse centrale bank tijdens het vierde kwartaal van 2013. In tabel 4 wordt een overzicht gegeven van de berekening van de kapitaalbehoeften voor de belangrijkste Griekse banken op geconsolideerde basis overeenkomstig het basisscenario voor de stresstest van 2013.

Tabel 4

Stresstest van 2013: Kapitaalbehoeften van de Griekse banken op geconsolideerde basis overeenkomstig het basisscenario (miljoen EUR)

(44)

Op 6 maart 2014 heeft de Griekse centrale bank de resultaten van de stresstest van 2013 bekendgemaakt en de banken verzocht om tegen medio april 2014 hun kapitaalverhogingsplannen in te dienen tot dekking van de kapitaalbehoeften overeenkomstig het basisscenario.

(45)

De banken hebben tussen eind maart 2014 en begin mei 2014 kapitaalverhogingen uitgevoerd.

(46)

De bank verstrekt universele bankdiensten voornamelijk in Griekenland en in Centraal-, Oost- en Zuidoost-Europa (Roemenië, Bulgarije, Servië, Albanië, Oekraïne en Cyprus) evenals in Egypte. De bank biedt een volledig scala aan bancaire en financiële producten en diensten aan huishoudens en ondernemingen. Zij is actief in retail, corporate en private banking, activabeheer, liquiditeit en investment banking. De bank is gevestigd in Griekenland en haar aandelen zijn genoteerd op de beurs van Athene. Op 30 december 2012 had de bank in totaal 18 597 werknemers (28).

(47)

De bank heeft deelgenomen aan het PSI-programma, waarbij GGB’s en overheidsgerelateerde leningen met een nominale waarde van 7,7 miljard EUR zijn omgeruild. De totale PSI-gerelateerde kosten bedragen ongeveer 5 911 miljoen EUR voor belastingen en zijn volledig geboekt in de rekeningen voor 2011 (29). Tijdens het terugkoopprogramma van december 2012 heeft de bank de nieuwe GGB’s verkocht die ze in het kader van het PSI-programma had ontvangen tegen een hoge korting op de nominale waarde. De verkoop leidde tot de verliezen op de nieuwe GGB’s.

(48)

De belangrijkste cijfers van de bank in december 2010, december 2011, december 2012 en december 2013 (geconsolideerde gegevens) zijn opgenomen in tabel 5.

Tabel 5

Belangrijkste cijfers van Piraeus Bank over 2010, 2011, 2012 en 2013

(49)

Uit tabel 5 blijkt dat de bank, naast de enorme verliezen die zij in 2011 heeft geboekt als gevolg van het PSI-programma (5 911 miljoen EUR (31)), te lijden had onder een dalend inkomen (onder andere als gevolg van de hogere kosten voor deposito’s) en onder hoge en stijgende bijzondere waardeverminderingen van de leningsportfolio’s in Griekenland en het buitenland tot medio 2012. De liquiditeitspositie van de bank werd ernstig getroffen door het wegvloeien van deposito’s. Deze situatie verbeterde enigszins nadat de bank in juli 2012 begon met haar overnames.

(50)

Bij de stresstest van 2013 raamde de Griekse centrale bank de kapitaalbehoeften van de bank op 465 miljoen EUR voor het basisscenario.

(51)

In maart 2014 voerde de bank een kapitaalverhoging uit van 1 752 miljoen EUR ter dekking van de in overweging 50 genoemde kapitaalbehoeften en tot terugbetaling van de 940 miljoen EUR aan preferente aandelen die Griekenland in zijn bezit had (32). In tegenstelling tot de kapitaalverhoging van Eurobank in april 2014, heeft het HFSF de bank geen toezegging gedaan om kapitaal te injecteren in het kader van de kapitaalverhoging in geval van onvoldoende particuliere vraag. De kapitaalverhoging van de bank is bereikt door middel van een aandelenaanbod zonder voorkeursrecht (dat wil zeggen een kapitaalverhoging waarbij de voorkeursrechten van de aandeelhouders zijn geannuleerd) aan internationale investeerders en door middel van een openbaar aanbod in Griekenland. De inschrijfkoers werd vastgesteld op 1,7 EUR per aandeel.

(52)

Na de kapitaalverhoging kondigde de bank op 22 mei 2014 aan dat zij de preferente aandelen had afgelost aan Griekenland voor een totaalbedrag van 750 miljoen EUR (33).

(53)

ATE is in 1929 door Griekenland opgericht als non-profitorganisatie. Tot het begin van de jaren 1990 was ATE een gespecialiseerde financiële instelling die de ontwikkeling van de landbouwsector ondersteunde namens de Griekse staat. In 2000 werd de onderneming genoteerd op de beurs van Athene. Op 14 november 2011 was Griekenland de belangrijkste aandeelhouder van ATE met een aandeel van 89,9 %.

(54)

ATE was actief in alle bankactiviteiten, zowel voor de detailhandel als voor bedrijven, bood financiële diensten zoals verzekerings- en leaseactiviteiten aan en verwierf grote deelnemingen in bedrijven die actief waren in niet-financiële sectoren, waaronder de suikerproductie-industrie en de zuivelproductie-industrie.

(55)

In juli 2012 bood ATE haar diensten aan via haar netwerk van 468 filialen en had zij 5 024 mensen in dienst. In juli 2012 bedroegen de totale deposito’s 14,9 miljard EUR bij een totale waarde van de activa van 21,8 miljard EUR (34).

(56)

ATE heeft sinds 2006 ook diensten buiten Griekenland aangeboden met een belang van 74 % in ATE Bank Romania en een belang van 20,3 % in het algemeen aandelenkapitaal en 25 % van de preferente aandelen in AIKBank Serbia.

(57)

De moeilijkheden van ATE ontstonden vóór de Griekse crisis voornamelijk als gevolg van slechte activa en traditioneel lage winstgevendheid voor waardevermindering. Bovendien had de Griekse crisis voor alle Griekse banken, waaronder ATE, op twee manieren gevolgen: i) Griekenland verloor de toegang tot de internationale schuldenmarkten en dit had ernstige gevolgen voor de liquiditeitspositie van Griekse banken en ii) de kwaliteit van de activa nam af en waardeverminderingen namen toe.

(58)

In april 2011 heeft Griekenland 1 445 miljoen EUR geïnjecteerd in ATE (inclusief 675 miljoen EUR die aanvankelijk was toegekend overeenkomstig de Griekse herkapitalisatiemaatregel). Daarnaast heeft ATE liquiditeitssteun ontvangen ten bedrage van 6 103 miljoen EUR. De Commissie heeft deze maatregelen goedgekeurd in het ATE-herstructureringsbesluit.

(59)

Desalniettemin verslechterde de kapitaalsituatie van ATE in de tweede helft van 2011 voornamelijk als gevolg van haar deelname aan het PSI-programma. Zoals weergegeven in tabel 2, bedroegen de totale PSI-gerelateerde kosten ongeveer 4 329 miljoen EUR voor belastingen en deze zijn volledig geboekt in de rekeningen voor 2011. Zoals weergegeven in tabel 3, werden de kapitaalbehoeften van de overgedragen ATE-activiteiten geraamd op 4 920 miljoen EUR.

(60)

Op 22 maart 2012 diende Griekenland bij de Griekse centrale bank een verslag in waarin de afwikkeling van ATE werd voorgesteld door middel van een zogenoemde „Purchase and Assumption”-procedure met betrekking tot de overgedragen ATE-activiteiten, terwijl de resterende activa en passiva zouden worden afgewikkeld via een zogenoemde „bad bank”. De bank en een andere grote Griekse bank dienden niet-bindende offertes in bij het HFSF. Op 26 juli 2012 keurde de raad van bestuur van het HFSF het bod van de bank goed.

(61)

Op 27 juli 2012 ging de Griekse centrale bank over tot de overdracht van de overgedragen ATE-activiteiten aan de bank (35).

(62)

Aangezien de overgedragen ATE-activiteiten minder activa tegen reële waarde dan passiva bevatten, moest het HFSF, overeenkomstig het besluit van de Griekse centrale bank van 28 januari 2013, het verschil tussen de overgedragen activa en de overgedragen passiva, dat wil zeggen het financieringstekort, aanvullen. De Griekse centrale bank concludeerde, op basis van de gecontroleerde cijfers, dat het financieringstekort 7 471 miljoen EUR zou bedragen en het HFSF kende de bank obligaties van de Europese Financiële Stabiliteitsfaciliteit (hierna „EFSF-obligaties” genoemd) toe ter waarde van 7 471 miljoen EUR.

(63)

Daarnaast zegde het HFSF toe kapitaal aan de bank te verstrekken zodat de overgedragen ATE-activiteiten tot 9 % konden worden gekapitaliseerd. Dit bedrag was aanvankelijk geraamd op 500 miljoen EUR, maar het uiteindelijke bedrag werd vastgesteld op 570 miljoen EUR. Het HFSF injecteerde het uiteindelijke bedrag in de bank tegen normale aandelen in het kader van de herkapitalisatie van het voorjaar van 2013.

(64)

De bank verkreeg de overgedragen ATE-activiteiten voor een aankoopprijs van 95 miljoen EUR.

(65)

Geniki is opgericht in 1937. Geniki verstrekte financiële diensten in de sectoren retail banking, corporate banking en kapitaalmarktdiensten. In 2004 nam Société Générale het merendeel van de aandelen van Geniki over. Op 31 december 2012 had Geniki 104 filialen en had zij 1 391 werknemers (36). De totale activa bedroegen 2,6 miljard EUR, de totale netto leningen 1,9 miljard EUR en deposito’s ongeveer 2 miljard EUR (37).

(66)

De Griekse crisis had een zeer negatieve invloed op de prestaties van de bankensector. Bovendien leidde de deelname van Griekse banken aan het PSI-programma tot een snelle verslechtering van hun kapitaalstructuur. Zoals weergegeven in tabel 2, bedroegen de totale PSI-gerelateerde kosten van Geniki ongeveer 292 miljoen EUR voor belastingen en deze zijn volledig geboekt in de rekeningen voor 2011. Zoals weergegeven in tabel 3, werden de kapitaalbehoeften van Geniki geraamd op 281 miljoen EUR en deze werden berekend op basis van een stresstest die werd uitgevoerd door de Griekse centrale bank.

(67)

In juni 2012 benaderde Société Générale alle vier grote Griekse banken in een poging om Geniki te verkopen. De bank was als enige geïnteresseerd in de overname van Geniki.