Rapporteur: Giorgio MAGLIOCCA (IT/EVP)

BELEIDSAANBEVELINGEN

HET EUROPEES COMITÉ VAN DE REGIO’S (CvdR),

Een gepast moment

1.

merkt op dat strategische prognoses het mogelijk maken om op gestructureerde, systematische en collectieve wijze te anticiperen op en onderzoek te doen naar de verschillende mogelijke toekomstscenario’s, en aldus betere beslissingen te nemen.

2.

Het doel van strategische prognoses is niet om de toekomst te voorspellen, maar om daarvoor voorbereidingen te treffen en aldus bij te dragen tot anticiperend bestuur op alle niveaus. Strategische prognoses zijn dan ook belangrijk om er vooral in complexe, onzekere en snel veranderende situaties voor te zorgen dat alle institutionele niveaus waaruit de Europese Unie bestaat, weerbaar worden en beter in staat worden gesteld om tijdig en innovatief op veranderingen te reageren, met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel.

3.

De slotaanbevelingen van de Conferentie over de toekomst van Europa zijn gebaseerd op de verwachting van de burgers dat het optreden van de EU vooruitziend, duurzaam en “toekomstbestendig” is. Het CvdR is er in dit verband mee ingenomen dat strategische prognoses door de Commissie worden erkend als transversale doelstelling van de instelling én als governance-instrument.

4.

Het CvdR wijst erop dat prognoses bijdragen aan het leveren van een strategisch langetermijnperspectief. Dit is bijzonder belangrijk voor het opstellen van een strategische agenda voor de toekomst van de EU na de Europese verkiezingen van 2024 en met het oog op de vaststelling van de nieuwe beleidsagenda voor de periode 2024-2029, alsook alle voorbereidende fasen van de nieuwe beleidscyclus.

5.

Het CvdR betreurt het dat strategische prognoses vaak maar onregelmatig uitgevoerd worden en/of beperkt blijven tot een kleine groep analisten en vakspecialisten. Strategische prognoses zijn politiek echter waardevol en moeten dan ook als een strategisch reflectieproces in de instellingen worden beschouwd waarbinnen voortdurende interactie plaatsvindt met hun omgeving, hun belanghebbenden en de burgers. Uiteindelijk doel moet zijn om bij te dragen tot betere multilevel governance en tot een vooruitziend beleid dat beter inspeelt op de behoeften van de burgers.

6.

Belangrijk is ook dat er een vicevoorzitter van de Commissie is benoemd die met strategische prognoses is belast en dat deze zijn opgenomen in de richtsnoeren en het pakket inzake betere regelgeving (2021). Het CvdR verwacht dat deze concrete stappen ook door de nieuwe Commissie zullen worden goedgekeurd en in de toekomst verder ontwikkeld zullen worden.

7.

Het CvdR wijst op het potentieel van prognoses als instrument voor strategische sturing dat ook nuttig is om besluiten van financiële en budgettaire aard beter af te wegen. Door in kaart te brengen welke factoren de toekomst het meest zullen beïnvloeden (en wat er in dit verband vereist is), zal het gemakkelijker worden om te bepalen naar welke investeringen de prioriteit moet uitgaan, en zullen de middelen daar kunnen worden ingezet waar ze waarschijnlijk de grootste impact zullen hebben.

8.

Strategische prognoses moeten stelselmatiger en op transversale wijze in het EU-beleid worden geïntegreerd om de EU weerbaarder te maken en toekomstbestendige beleidsvorming te waarborgen. Om te zorgen voor veerkracht en anticiperende en participatieve governance in de EU en wereldwijd is het absoluut noodzakelijk dat er een cultuur van strategische prognoses wordt ontwikkeld die gericht is op een beter bestuur op lokaal en regionaal niveau en dat dit sterker wordt verbonden met de andere besluitvormingsniveaus.

9.

Regionale en lokale overheden, alsook andere decentrale stakeholders en de burgers — met name jongeren — moeten in de praktijk een centrale rol bij strategische prognoses spelen en proactief bijdragen aan de keuzes die hun toekomst zullen bepalen.

Mondiale trends en regionale uitdagingen

10.

Het is van essentieel belang dat de impact van mondiale trends op de regionale dimensie tijdig en systematisch in kaart worden gebracht. Een betere bundeling van informatie en capaciteit op de verschillende niveaus is namelijk onontbeerlijk om inzicht te krijgen in de verschillende mogelijke scenario’s en om zich hierop beter voor te bereiden.

11.

Belangrijk is dan ook om voor lokale en regionale overheden en andere relevante regionale stakeholders (bv. regionale ontwikkelingsagentschappen) vast te stellen wat de meest geschikte manieren en kanalen zijn om te profiteren van en/of bij te dragen aan bestaande strategische prognoseactiviteiten op Europees niveau.

12.

In het rapport van Espas (1) over mondiale trends en in de strategische prognoseverslagen van de Commissie worden cruciale uitdagingen geschetst die alle bestuursniveaus in de EU aangaan, met name het streven naar open strategische autonomie, de noodzaak om de klimaatverandering te beperken en zich eraan aan te passen, de noodzaak om tegelijkertijd de groene en de digitale transitie te verwezenlijken, de noodzaak om de economische en sociale duurzaamheid te waarborgen, en de dringende noodzaak om de groeiende regionale ongelijkheden en de gevolgen van de voortschrijdende verstedelijking aan te pakken. De echte uitdaging bestaat erin na te gaan hoe de in kaart gebrachte trends op elkaar kunnen inwerken en tijdig inzicht te krijgen in de impact die ze ook op territoriaal en sociaal gebied kunnen hebben, maar ook om te bekijken wat de impact is van de maatregelen en besluiten die op Europees niveau worden genomen om ze het hoofd te bieden. Het is vooral belangrijk om goed te analyseren wat voor gevolgen ze hebben voor de arbeidswereld, het industriebeleid en de eventuele vergroting van de kloof tussen regio’s en tussen landen.

13.

Verstedelijking is een thema waar belangrijke mondiale trends samenkomen en kan worden beschouwd als een verschijnsel dat vele van die trends in de hand werkt. Steden hebben bovendien te maken met steeds meer transnationale problemen en treden steeds meer op als mondiale spelers. Deze ontwikkeling moet in het strategisch denken worden meegenomen.

14.

Steden, provincies en regio’s zijn plaatsen waar transformatieprocessen plaatsvinden. Deze moeten in goede banen worden geleid door een strategische, innovatieve, participatieve ruimtelijke ordening op lange termijn. In die zin is het CvdR van mening dat een plaatsgebonden aanpak, multisectorale beleidsprogramma’s (2), processen zoals slimme specialisatie, interregionale allianties en ecoystemen voor innovatie nieuwe regionale modellen voor duurzamere samenlevingen kunnen bevorderen en tegelijkertijd het risico beperken dat hele gebieden achterblijven. Het CvdR benadrukt dat strategische prognoses een geschikt instrument zijn om dergelijke processen te faciliteren.

15.

Er zou verder moeten worden nagedacht over de meest geschikte en zinvolle benaderingen van besluitvormingsprocessen die bij regionale strategische prognoses kunnen worden gebruikt, waarbij ook rekening moet worden gehouden met methodologische beperkingen, specifieke omstandigheden en problemen in verband met de context waarin zij worden toegepast, bijvoorbeeld toenemende sociale kwetsbaarheid, regionale verschillen en aspecten waarover de burgers ontevreden zijn.

Meerwaarde van regionale strategische prognoses voor de EU-agenda inzake betere regelgeving

16.

Strategische prognoses vormen een integrerend onderdeel van de inspanningen en instrumenten van de EU voor betere regelgeving, waarmee beoogd wordt tot empirisch onderbouwde, duurzame, transparante en “toekomstbestendige” regelgeving te komen die een maximale meerwaarde voor de EU-burgers oplevert. Deze aanpak strookt volledig met het CvdR-begrip “actieve subsidiariteit” (3).

17.

Het CvdR pleit ervoor dat in nauwe samenwerking met het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (JRC) van de Europese Commissie een gebiedsspecifiek kwetsbaarheidsdashboard wordt ontwikkeld om een beter inzicht te krijgen in de risico’s die verband houden met kwetsbaarheden en om deze risico’s beter in aanmerking te nemen (4).

18.

Alle bestuursniveaus, vanaf het lokale en regionale niveau, beschikken over belangrijke elementen voor elke fase van de levenscyclus van EU-wetgeving en -beleid. In dit verband benadrukt het CvdR het belang van stappen als: de gezamenlijke vaststelling van toekomstige uitdagingen en langetermijntrends; het zorgvuldige inschatten — bij het opstellen van wetgeving — van de impact van wetgeving, ook op regionaal niveau (onder meer door territoriale-effectbeoordelingen verplicht te stellen); toetsing van de verenigbaarheid met de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid (ook door het CvdR en subnationale bestuursniveaus); evaluatie van de uitvoering van wetgeving en beoordeling van de geschiktheid ervan, onder meer aan de hand van territoriale-impactcriteria (bv. via het RegHub-netwerk van het CvdR en het Fit for Future-platform). Prognosemethoden, zoals stresstests voor beleidsmaatregelen, moeten worden aangemoedigd, omdat ze kunnen helpen om ons beter voor te bereiden op crises en ontwrichtende gebeurtenissen.

19.

Het CvdR wijst erop dat de oprichting van de stuurgroep betere regelgeving en actieve subsidiariteit (Brass-groep) de verschillende activiteiten van het CvdR op het gebied van betere wetgeving op politiek niveau samenbrengt. Er wordt gekeken naar de mogelijkheid om een CvdR-lid in deze groep op te nemen dat zich bezighoudt met strategische prognoses.

Interinstitutionele samenwerking op het gebied van prognoses

20.

Het CvdR wil graag bijdragen en waarde toevoegen aan de interinstitutionele inspanningen op het gebied van strategische prognoses die door de EU worden bevorderd. In dit verband zij gewezen op de voorstellen die de CvdR-conferentie van voorzitters heeft aangenomen in haar routekaart voor strategische prognoseactiviteiten van het CvdR (2022).

21.

Voorgesteld wordt om onder leden en ambtenaren van het CvdR en bevoegd personeel van lokale en regionale overheden de kennis over strategische prognoses te vergroten en de bewustwording te verbeteren. Daartoe is het CvdR voornemens opleidingsactiviteiten te bevorderen die zijn afgestemd op de specifieke behoeften.

22.

Het CvdR verbindt zich ertoe bij te dragen aan bestaande interinstitutionele samenwerkingsactiviteiten, zoals actieve deelname aan ESPAS, “horizonverkenning” en het in kaart brengen van de voor de toekomst belangrijkste trends, met name vanuit regionaal perspectief. Het CvdR zou dan ook graag zien dat deze dimensie een plaats krijgt in het strategisch prognoseverslag van de Commissie en het ESPAS-rapport over mondiale trends.

23.

Het CvdR herhaalt zijn voornemen om de strategischeprognosebenadering over de hele linie op te nemen in CvdR-adviezen. Het juicht het toe dat steeds meer studies ter ondersteuning van de werkzaamheden van het CvdR prognose-elementen bevatten.

24.

Ook wordt voorgesteld synergieën en betere manieren van uitwisseling te bevorderen tussen steden, provincies en regio’s die hun capaciteit op het vlak van strategische prognoses willen versterken en/of goede praktijken of werkwijzen omtrent wederzijds leren willen delen.

25.

Tegen deze achtergrond ijvert het CvdR ervoor om op Europees niveau de standpunten van zijn leden te verwoorden en de prognosevaardigheden en -ervaringen van lokale en regionale overheden en andere plaatselijke entiteiten te verzamelen en te benutten.

26.

Het CvdR is bereid om samen met de EU-instellingen te bevorderen dat strategischeprognoseactiviteiten op lokaal, provinciaal en regionaal niveau en die op nationaal niveau nauwer aan elkaar worden gekoppeld. Het zou dan ook graag geïnformeerd worden over en betrokken worden bij initiatieven ter zake die door de roulerende EU-Raadsvoorzitterschappen en/of de Commissie worden ontplooid.

27.

Het CvdR moedigt de Commissie (met name het JRC) en het Parlement (met name de EPRS) aan om met het CvdR samen te werken bij de ontwikkeling van gemakkelijk toegankelijke en meertalige instrumenten (handboeken, opleidingscursussen, toolkits enz.) om de verspreiding van gemeenschappelijke vaardigheden te bevorderen en de strategischeprognosestructuren van lokale en regionale overheden te versterken.

28.

Het CvdR benadrukt dat er vele benaderingen van strategische prognoses bestaan en dat lokale en regionale overheden met de nodige flexibiliteit de methoden moeten kiezen die het best bij hun behoeften en vermogens passen, d.w.z. hun eigen aanpak moeten ontwikkelen.

29.

Het JRC wordt verzocht om nauw met het CvdR samen te werken bij de ontwikkeling van methodologische benaderingen en thematische toepassingen die zijn toegesneden op de behoeften van subnationale overheden en decentrale stakeholders. Het CvdR is daarom verheugd over de samenwerking tussen het CvdR en het JRC bij de organisatie van een prognosebijeenkomst over de toekomst van de Green Deal (CvdR-werkgroep Green Deal Going Local).

Aanbevelingen voor strategische prognoses met een regionale aanpak

30.

Het is belangrijk om bij de vaststelling en uitvoering van de agenda 2024-2029 de decentrale dimensie in aanmerking te nemen en uit te gaan van een brede strategische visie. Het CvdR roept het Parlement, de Raadsvoorzitterschappen en de Commissie dan ook op het belang van deze dimensie te onderkennen en mee te nemen in hun respectieve verslagen en activiteiten op het gebied van strategische prognoses.

31.

Het CvdR zou graag stelselmatig en in een vroeg stadium worden geraadpleegd over de opstelling van het jaarlijkse strategischeprognoseverslag van de Commissie en streeft ernaar strategische prognoses een grotere plaats te geven in zijn jaarlijkse verslag over de staat van de regio’s en steden in de EU.

32.

Het CvdR benadrukt de democratische waarde van het bevorderen van participatieve strategische prognoses op lokaal niveau en het belang van bottom-upbijdragen aan multilevel governance en aan een agenda voor duurzame ontwikkeling. Het moedigt derhalve aan dat burgers en lokale en regionale overheden voorgelicht worden over en betrokken worden bij prognoseactiviteiten, zoals horizonverkenning, het in kaart brengen van tekenen van zwakte en langetermijntendensen, het vaststellen van mogelijke scenario’s en het gezamenlijk op een rij zetten van opties voor de toekomst.

33.

Bij een toekomstige herziening van het Interinstitutioneel Akkoord (IIA) inzake betere regelgeving zouden strategische prognoses duidelijk moeten worden erkend als een cruciaal onderdeel van deze agenda. In dit verband moet meer rekening worden gehouden met het CvdR, dat een grotere rol zou moeten krijgen, met name in de Raad voor regelgevingstoetsing, vanwege de politieke legitimiteit van zijn leden en de ervaring die het vanuit decentraal niveau kan inbrengen.

34.

De herziening van het IIA zou ertoe moeten leiden dat het CvdR toegang krijgt tot trialogen in het kader van de medebeslissingsprocedure. Het CvdR wijst er nog eens op dat het nieuwe wegen wil verkennen om invloed uit te oefenen in de interinstitutionele dialoog van de EU. Dit is extra belangrijk in het kader van de erkenning van strategische prognoses en de lokale en regionale dimensie ervan als een essentieel onderdeel van de EU-agenda.

35.

De rol van de lokale en regionale overheden en het CvdR in de EU-beleidsvorming moet worden versterkt. Beleidsmakers moeten bijvoorbeeld meer worden betrokken bij stresstests om te anticiperen op EU-wetgeving en deze te herzien en het beleid aan te passen (5).

36.

Het CvdR zou graag zien dat het door de andere EU-instellingen wordt geholpen bij het versterken van de prognosecapaciteit van lokale en regionale overheden door middel van passende voorlichtings- en opleidingsactiviteiten voor decentrale beleidsmakers en plaatselijke ambtenaren. Het wil met de EU-instellingen samenwerken om het profiel van de activiteiten op het gebied van regionale strategische prognoses in alle stadia van het EU-besluitvormingsproces van de EU te verhogen en deze activiteiten zichtbaarder te maken.

37.

Het CvdR roept lokale en regionale overheden op om te investeren in strategische prognoses en de bijdrage daarvan aan bijvoorbeeld een meer vooruitziende, systemische, coherente en participatieve ruimtelijke ordening, d.w.z. in innovatievere en duurzamere ontwikkelingsstrategieën.

---

(1)  European Strategy and Policy Analysis System.

(2)  Zoals beleidsprogramma’s die een combinatie bieden van industrie-, innovatie- en onderwijsmaatregelen.

(3)  Constructieve betrokkenheid van alle bestuursniveaus bij het genereren van toegevoegde waarde voor de EU.

(4)  Advies van het Europees Comité van de Regio’s over crisisparaatheid en -beheersing: de veerkracht van de Unie en van haar regio’s en steden vergroten (PB C 257 van 21.7.2023, blz. 6).

(5)  Advies van het Europees Comité van de Regio’s over de EU-autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied (PB C 301 van 5.8.2022, blz. 33)