—

in deze eerste inleidende afdeling wordt uitgelegd waarom de Commissie leidraden over verticale overeenkomsten geeft en wat het toepassingsgebied van die leidraden is. Er wordt tevens uitgelegd wat de doelstellingen van artikel 101 van het Verdrag zijn, hoe artikel 101 van het Verdrag op verticale overeenkomsten wordt toegepast, en wat de voornaamste stappen zijn wanneer verticale overeenkomsten aan artikel 101 van het Verdrag worden getoetst.

—

de tweede afdeling biedt een overzicht van de positieve en negatieve effecten van verticale overeenkomsten. Bij Verordening (EU) 2022/720, deze richtsnoeren en het handhavingsbeleid van de Commissie in individuele zaken zijn deze effecten in aanmerking genomen;

—

de derde afdeling heeft betrekking op verticale overeenkomsten die over het algemeen buiten het toepassingsgebied van artikel 101, lid 1, van het Verdrag vallen. Hoewel Verordening (EU) 2022/720 niet van toepassing is op die overeenkomsten, is het noodzakelijk om leidraden te bieden over de voorwaarden waaronder verticale overeenkomsten buiten het toepassingsgebied van artikel 101, lid 1, van het Verdrag kunnen vallen;

—

de vierde afdeling bevat nadere leidraden over het toepassingsgebied van Verordening (EU) 2022/720, met inbegrip van uitleg over de bij de verordening ingestelde veilige zone en de definitie van een verticale overeenkomst. Die afdeling bevat ook leidraden inzake verticale overeenkomsten in de onlineplatformeconomie, die een steeds belangrijkere rol speelt in de distributie van goederen en diensten. In die afdeling worden ook de grenzen van de toepassing van Verordening (EU) 2022/720 uiteengezet, zoals bepaald in artikel 2, leden 2, 3 en 4, van de verordening. Dit omvat de specifieke beperkingen die van toepassing zijn op de uitwisseling van informatie tussen een leverancier en een afnemer in scenario’s van duale distributie, als bedoeld in artikel 2, lid 5, van de verordening, en de beperkingen die van toepassing zijn op overeenkomsten betreffende de levering van onlinetussenhandelsdiensten wanneer de aanbieder van die diensten een hybride functie vervult, als bedoeld in artikel 2, lid 6, van de verordening. In de vierde afdeling wordt ook uitgelegd hoe Verordening (EU) 2022/720 van toepassing is in gevallen waarin een verticale overeenkomst binnen het toepassingsgebied van een andere groepsvrijstellingsverordening valt, zoals uiteengezet in artikel 2, lid 7, van de verordening. Ten slotte bevat die afdeling een beschrijving van bepaalde gangbare typen distributiesystemen, met name die welke het voorwerp zijn van specifieke bepalingen in artikel 4 van de verordening met betrekking tot hardcorebeperkingen;

—

in de vijfde afdeling wordt ingegaan op de bepaling van de relevante markten en de berekening van de marktaandelen, onder verwijzing naar de bekendmaking marktbepaling (5). Dit is relevant omdat verticale overeenkomsten alleen onder de groepsvrijstelling van Verordening (EU) 2022/720 vallen indien de marktaandelen van de ondernemingen die partij zijn bij de overeenkomst, de in artikel 3 van Verordening (EU) 2022/720 vastgestelde drempels niet overschrijden;

—

de zesde afdeling behandelt de hardcorebeperkingen van artikel 4 van Verordening (EU) 2022/720 en de uitgesloten beperkingen van artikel 5 van de verordening, en bevat tevens een toelichting waarom de kwalificatie als “hardcorebeperking” of “uitgesloten beperking” relevant is;

—

de zevende afdeling bevat leidraden inzake de bevoegdheden van de Commissie en de mededingingsautoriteiten van de lidstaten (“NMA’s”) om in individuele gevallen de in Verordening (EU) 2022/720 vervatte vrijstelling in te trekken, zoals bepaald in artikel 29 van Verordening (EC) nr. 1/2003 (6) en artikel 6 van Verordening (EU) 2022/720, alsook leidraden inzake de bevoegdheid van de Commissie om verordeningen vast te stellen waarbij Verordening (EU) 2022/720 buiten toepassing wordt verklaard, overeenkomstig artikel 7 van Verordening (EU) 2022/720;

—

in de achtste afdeling wordt het handhavingsbeleid van de Commissie in individuele zaken beschreven. Daartoe wordt uitgelegd hoe verticale overeenkomsten die niet onder Verordening (EU) 2022/720 vallen, worden beoordeeld op grond van artikel 101, leden 1 en 3, van het Verdrag, en worden leidraden gegeven voor diverse gangbare soorten verticale beperkingen.

—

allereerst moeten de betrokken ondernemingen vaststellen welk marktaandeel de leverancier en de afnemer hebben op de relevante markten waarop zij de contractgoederen of -diensten verkopen, respectievelijk kopen;

—

indien noch het marktaandeel van de leverancier noch dat van de afnemer de in artikel 3 van Verordening (EU) 2020/720 vastgestelde marktaandeeldrempel van 30 % overschrijdt, valt de verticale overeenkomst onder de door de verordening vastgestelde veilige haven, op voorwaarde dat de overeenkomst geen hardcorebeperkingen in de zin van artikel 4 van de verordening bevat, noch uitgesloten beperkingen in de zin van artikel 5 van de verordening die niet van de rest van de overeenkomst kunnen worden gescheiden;

—

indien het relevante marktaandeel van de leverancier of de afnemer de drempel van 30 % overschrijdt of de overeenkomst één of meer hardcorebeperkingen of niet-scheidbare uitgesloten beperkingen bevat, moet worden beoordeeld of de verticale overeenkomst binnen het toepassingsgebied van artikel 101, lid 1, van het Verdrag valt;

—

indien de verticale overeenkomst binnen het toepassingsgebied van artikel 101, lid 1, van het Verdrag valt, moet worden onderzocht of zij voldoet aan de voorwaarden voor de uitzondering van artikel 101, lid 3, van het Verdrag .

(a)

om het probleem van “verticale externaliteit” aan te pakken. Door de distributeur een maximumprijs voor wederverkoop op te leggen, kan de leverancier voorkomen dat de distributeur een te hoge prijs vaststelt en geen rekening houdt met de effecten van zijn beslissingen voor de leverancier. Evenzo kan, om de verkoopinspanningen van een distributeur te verhogen, de leverancier gebruikmaken van selectieve of exclusieve distributie;

(b)

om het meeliftprobleem (“free-rider problem”) aan te pakken. Meeliftgedrag tussen afnemers kan zich op groothandels- of detailhandelsniveau voordoen, met name wanneer het voor de leverancier niet mogelijk is alle afnemers doeltreffende promotie- of serviceverplichtingen op te leggen. Afnemers kunnen uitsluitend met andere afnemers meeliften wanneer het gaat om diensten voorafgaand aan de verkoop en andere promotieactiviteiten, maar niet bij service na verkoop, die de distributeur individueel aan zijn klanten in rekening kan brengen. Inspanningen voorafgaand aan de verkoop waarbij meeliftgedrag kan optreden, kunnen belangrijk zijn, bijvoorbeeld wanneer de goederen of diensten betrekkelijk nieuw, technisch ingewikkeld of van hoge waarde zijn, of wanneer de reputatie van de goederen of diensten een belangrijke bepalende factor voor de vraag ernaar is (22). Beperkingen in exclusieve- of selectieve-distributiestelsels, of andere beperkingen, kunnen nuttig zijn om dergelijk meeliftgedrag te voorkomen of te beperken. Ook tussen leveranciers kan er sprake zijn van meeliftgedrag, bijvoorbeeld wanneer een fabrikant investeert in promotie in de bedrijfsruimten van de afnemer, waardoor ook de concurrenten van die fabrikant klanten aantrekken. Beperkingen in de vorm van een concurrentiebeding kunnen meeliftgedrag tussen leveranciers helpen ondervangen (23);

(c)

om nieuwe markten toegankelijk te maken of te betreden. Wanneer een leverancier een nieuwe geografische markt wenst te betreden, bijvoorbeeld door naar een ander land te exporteren, kan dit speciale verzonken investeringen van de distributeur vergen om het merk op de markt ingang te doen vinden. Om een plaatselijke distributeur tot die investeringen te bewegen, kan het noodzakelijk zijn hem gebiedsbescherming te verlenen, zodat hij zijn investeringen kan terugverdienen. Dit kan een rechtvaardiging zijn om distributeurs die op andere geografische markten zijn gevestigd, te verbieden op de nieuwe markt te verkopen (zie ook punten (118), (136) en (137) van deze richtsnoeren). Dit is een bijzonder geval ten aanzien van het in punt b) beschreven meeliftprobleem;

(d)

om het “certification free-riding”-probleem aan te pakken. In sommige sectoren hebben bepaalde distributeurs de reputatie alleen kwaliteitsproducten te verkopen of kwaliteitsdiensten te verlenen (de zogenaamde “premiumdistributeurs”). In een dergelijk geval kan het met name voor de succesvolle lancering van een nieuw product van cruciaal belang zijn dat dat product door die distributeurs wordt verkocht. Indien de leverancier niet kan waarborgen dat de distributie van zijn producten beperkt blijft tot dergelijke premiumdistributeurs, loopt hij het risico niet door dergelijke distributeurs te worden opgenomen. In dat scenario kan het gebruik van exclusieve of selectieve distributie gerechtvaardigd zijn;

(e)

om het “hold-up”-probleem aan te pakken. Het is mogelijk dat de leverancier of de afnemer relatiegebonden investeringen (bijvoorbeeld in specifieke uitrusting of opleiding) moeten doen, die verzonken investeringen zijn en buiten de specifieke verticale relatie weinig of geen waarde hebben. Zo kan het gebeuren dat een onderdelenfabrikant specifieke machines moet bouwen om aan de eisen van een van zijn afnemers te voldoen, maar dat de machines ongeschikt zijn voor gebruik bij andere afnemers en dat het onmogelijk is ze door te verkopen. Zonder overeenkomst zal de investerende partij zich in een zwakke onderhandelingspositie bevinden zodra zij de relatiegebonden investering heeft gedaan, aangezien zij het risico loopt te worden “gegijzeld” tijdens de onderhandelingen met haar handelspartner. De dreiging van een dergelijke opportunistische “hold-up” kan leiden tot suboptimale investeringen door de investerende partij. Verticale overeenkomsten kunnen de mogelijkheid tot “hold-up” wegnemen (met name wanneer de investering volledig contractueel kan worden vastgelegd en alle toekomstige onvoorziene gebeurtenissen kunnen worden voorzien) of zij kunnen de mogelijkheid tot “hold-up” verminderen. Zo kunnen concurrentiebedingen, afnamequotering of exclusieve afname het “hold-up”-probleem verminderen wanneer de relatiegebonden investering door de leverancier wordt gedaan, terwijl exclusieve distributie, klantenexclusiviteit of exclusieve levering het “hold-up”-probleem kunnen verminderen wanneer de investering door de afnemer wordt gedaan;

(f)

om het specifieke “hold-up”-probleem aan te pakken dat zich kan voordoen bij overdracht van wezenlijke knowhow. De partij die de knowhow levert, kan weigerachtig staan tegenover gebruik van die knowhow door of ten behoeve van haar concurrenten wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij franchising. Voor zover de knowhow niet gemakkelijk beschikbaar was voor de afnemer en die knowhow wezenlijk en onmisbaar is voor de uitvoering van de overeenkomst, kan een dergelijke overdracht een beperking rechtvaardigen in de vorm van een concurrentiebeding, waarbij artikel 101, lid 1, van het Verdrag op dergelijke gevallen normaliter niet van toepassing zou zijn ;

(g)

om schaalvoordelen bij de distributie te realiseren. Om van schaalvoordelen te profiteren, zodat zijn goederen of diensten tegen een lagere detailhandelsprijs worden verkocht, kan de fabrikant besluiten de wederverkoop van zijn goederen of diensten aan een beperkt aantal distributeurs toe te vertrouwen. De fabrikant kan daartoe gebruikmaken van exclusieve distributie, afnamequotering in de vorm van een verplichting om een minimumhoeveelheid af te nemen, selectieve distributie die een dergelijke verplichting omvat, of exclusieve afname;

(h)

om uniformiteit en kwaliteitsnormering te waarborgen. Een verticale beperking kan bijdragen tot het creëren of bevorderen van een merkimago, doordat aan de distributeurs een zekere mate van uniformiteit en kwaliteitsnormering wordt opgelegd. Dat kan de reputatie van het merk beschermen, de aantrekkelijkheid van de betrokken goederen of diensten voor de eindgebruikers vergroten en de verkoop doen stijgen. Een dergelijke normering kan bijvoorbeeld worden bereikt door selectieve distributie of franchising;

(i)

om onvolkomenheden van de kapitaalmarkt aan te pakken. Het kan voorkomen dat de terbeschikkingstelling van kapitaal door geldverschaffers zoals banken en kapitaalmarkten suboptimaal is wanneer zij over onvolmaakte informatie beschikken over de solventie van de leningnemer of wanneer er een ontoereikende basis is om zekerheid voor de lening te stellen. Het is mogelijk dat de afnemer of de leverancier beter is geïnformeerd en in staat om door middel van een exclusieve relatie extra zekerheid voor zijn investering te verkrijgen. Wanneer de leverancier de afnemer een lening verstrekt, kan dit leiden tot het opleggen aan de afnemer van een concurrentiebeding of afnamequotering. Wanneer de afnemer de leverancier een lening verstrekt, kan dit een reden zijn voor het opleggen van exclusieve levering of leveringsquotering aan de leverancier.

(a)

concurrentieverstorende uitsluiting van andere leveranciers of andere afnemers door het opwerpen van barrières voor toetreding of uitbreiding;

(b)

afzwakking van de concurrentie tussen de leverancier en zijn concurrenten en/of vergemakkelijking van uitdrukkelijke of stilzwijgende collusie tussen concurrerende leveranciers, vaak vermindering van de concurrentie tussen merken genoemd;

(c)

afzwakking van de concurrentie tussen de afnemer en zijn concurrenten of vergemakkelijking van uitdrukkelijke of stilzwijgende collusie tussen concurrerende afnemers, vaak vermindering van de concurrentie binnen een merk genoemd, wanneer het distributeurs van de goederen of diensten van dezelfde leverancier betreft (24);

(d)

belemmering van de marktintegratie, waaronder met name beperking van de keuzemogelijkheden van de consument om goederen of diensten in een lidstaat te kopen.

(a)

het verhogen van de prijzen die de afnemers van goederen of diensten in rekening worden gebracht, hetgeen op zijn beurt kan leiden tot hogere detailhandelsprijzen;

(b)

het beperken van de keuze van goederen of diensten;

(c)

het verlagen van de kwaliteit van goederen of diensten;

(d)

het verminderen van innovatie of dienstverlening op het niveau van de leverancier.

(a)

het verhogen van de detailhandelsprijzen van goederen of diensten;

(b)

het beperken van de keuze van prijs-servicecombinaties en distributievormen;

(c)

het verlagen van de beschikbaarheid en kwaliteit van detailhandelsdiensten;

(d)

het verminderen van het innovatieniveau op distributieniveau.

(a)

het totale marktaandeel van de partijen op relevante markten binnen de Unie waarop de overeenkomst van invloed is, niet meer bedraagt dan 5 %, en

(b)

de totale jaaromzet in de Unie van de leverancier die met de onder de overeenkomst vallende producten wordt behaald, niet meer bedraagt dan 40 miljoen EUR of, in het geval van overeenkomsten tussen een afnemer en verscheidene leveranciers, de totale aankoop door de afnemer van de onder de overeenkomsten vallende producten niet meer bedraagt dan 40 miljoen EUR (31). De Commissie kan dit vermoeden weerleggen indien een analyse van de kenmerken van de overeenkomst en de economische context ervan het tegendeel aantoont.

(a)

de contractspecifieke risico’s die rechtstreeks verband houden met de contracten waarover de agent onderhandelt en/of die hij sluit namens de principaal, zoals de financiering van het aanhouden van voorraden;

(b)

de risico’s die verband houden met marktspecifieke investeringen. Dit zijn investeringen die specifiek vereist zijn voor het type activiteit waarvoor de agent door de principaal is aangesteld, d.w.z. die noodzakelijk zijn om de agent in staat te stellen tot het onderhandelen over en/of het sluiten van een specifiek type contract. Bij dergelijke investeringen gaat het gewoonlijk om “verzonken investeringen”, d.w.z. dat de investering bij beëindiging van de activiteit op het betrokken gebied niet voor andere activiteiten kan worden gebruikt of slechts met aanzienlijk verlies kan worden verkocht;

(c)

risico’s die verband houden met andere activiteiten op dezelfde productmarkt, voor zover de principaal als onderdeel van de agentuurverhouding verlangt dat de agent dergelijke activiteiten verricht, maar niet als agent namens de principaal, doch op eigen risico van de agent.

(a)

de agent verkrijgt niet het eigendom van de krachtens de agentuurovereenkomst gekochte of verkochte goederen en verricht niet zelf de krachtens de agentuurovereenkomst gekochte of verkochte diensten. Het feit dat de agent tijdelijk, gedurende een zeer korte periode, het eigendom van de contractgoederen kan verkrijgen terwijl hij die verkoopt voor rekening van de principaal, sluit niet uit dat er sprake is van een agentuurovereenkomst die buiten het toepassingsgebied van artikel 101, lid 1, van het Verdrag valt, op voorwaarde dat de agent geen kosten of risico’s in verband met de overdracht van de eigendom draagt;

(b)

de agent draagt niet bij in de kosten in verband met de levering of koop van de contractgoederen of -diensten, met inbegrip van de kosten voor het vervoer van de goederen. Dit betekent niet dat de agent niet zelf de vervoersdienst mag verrichten, op voorwaarde dat de principaal hem hiervoor vergoedt;

(c)

de agent houdt de voorraden van de contractgoederen niet op eigen kosten of op eigen risico aan, met inbegrip van de kosten voor de financiering van de voorraden en de kosten van verloren gegane voorraden. De agent moet in staat zijn onverkochte goederen zonder kosten aan de principaal terug te geven, tenzij de agent in gebreke is gebleven, bijvoorbeeld omdat hij geen redelijke veiligheids- of antidiefstalmaatregelen heeft genomen om voorraadverlies te voorkomen;

(d)

de agent aanvaardt geen aansprakelijkheid voor het geval dat de klant het contract niet naleeft, met uitzondering van het verlies van de provisie van de agent, tenzij de agent in gebreke is gebleven (bijvoorbeeld door geen redelijke veiligheids- of antidiefstalmaatregelen te nemen of door geen passende stappen te ondernemen om een diefstal aan de principaal of aan de politie te melden, of door de principaal niet alle aan de agent beschikbare noodzakelijke informatie te verstrekken betreffende de financiële betrouwbaarheid van de klant);

(e)

de agent aanvaardt geen aansprakelijkheid jegens klanten of andere derden voor verlies of schade als gevolg van de levering van de contractgoederen of -diensten, tenzij de agent in gebreke is gebleven;

(f)

de agent is niet, direct noch indirect, verplicht te investeren in verkoopbevordering, onder meer door bij te dragen in het reclamebudget van de principaal of aan reclame- of promotieactiviteiten die specifiek verband houden met de contractgoederen of -diensten, tenzij dergelijke kosten volledig worden vergoed door de principaal;

(g)

de agent gaat niet over tot marktspecifieke investeringen in uitrusting, bedrijfsruimten, personeelsopleiding of reclame, zoalsbijvoorbeeld de opslagtank voor de detailverkoop van benzine, speciale software voor de verkoop van polissen door verzekeringsagenten, of reclame voor reizen en bestemmingen in het geval van reisbureaus die vluchten en hotelaccommodatie verkopen, tenzij dergelijke kosten volledig worden vergoed door de principaal;

(h)

de agent verricht in het kader van de agentuurverhouding geen andere door de principaal verlangde activiteiten op dezelfde productmarkt (bijvoorbeeld de levering van goederen), tenzij die activiteiten volledig worden vergoed door de principaal.

(a)

beperkingen met betrekking tot het grondgebied waarop de agent de contractgoederen of -diensten mag verkopen;

(b)

beperkingen met betrekking tot de klanten aan wie de agent de contractgoederen of -diensten mag verkopen;

(c)

de prijs waarvoor en de voorwaarden waaronder de agent de contractgoederen of -diensten moet kopen of verkopen.

(a)

expliciete instemming kan worden afgeleid uit de bevoegdheden die aan de partijen worden toegekend in een tevoren gesloten algemene overeenkomst. Als in een dergelijke overeenkomst is bepaald of toegestaan dat een partij later een specifiek eenzijdig beleid zal voeren dat bindend is voor de andere partij, kan op grond daarvan worden vastgesteld dat er sprake is van instemming door de andere partij (52).

(b)

voor stilzwijgende instemming moet worden aangetoond dat de ene partij expliciet of impliciet van de andere partij verlangt dat zij medewerking aan de uitvoering van het eenzijdige beleid verleent en dat de andere partij aan die eis heeft voldaan door het eenzijdig beleid daadwerkelijk uit te voeren (53). Als distributeurs bijvoorbeeld, nadat een leverancier een eenzijdige verminderde levering heeft aangekondigd om parallelhandel te voorkomen, onmiddellijk hun orders verminderen en geen parallelhandel meer drijven, betekent dit dat zij stilzwijgend instemmen met het eenzijdig beleid van de leverancier. Tot die conclusie kan evenwel niet worden gekomen indien de distributeurs parallelhandel blijven drijven of nieuwe manieren trachten te vinden om de parallelhandel verder te zetten.

(a)

de onderneming die de onlinetussenhandelsdiensten verricht, kan niet worden aangemerkt als koper in de zin van artikel 1, lid 1, punt k), van de verordening met betrekking tot goederen of diensten die door derden worden aangeboden met gebruikmaking van die onlinetussenhandelsdiensten;

(b)

voor de toepassing van de in artikel 3, lid 1, van de verordening genoemde marktaandeeldrempels wordt het marktaandeel van de onderneming die de onlinetussenhandelsdiensten verricht, berekend op de relevante markt voor de levering van die diensten. De omvang van de relevante markt hangt af van de feiten van de zaak, in het bijzonder van de mate van substitueerbaarheid tussen online- en offlinetussenhandelsdiensten, tussen tussenhandelsdiensten die worden gebruikt voor verschillende categorieën goederen of diensten en tussen tussenhandelsdiensten en directe verkoopkanalen;

(c)

beperkingen die door de onderneming die de onlinetussenhandelsdiensten verricht worden opgelegd aan de kopers van die diensten met betrekking tot de prijs waarvoor, de gebieden waaraan, of de klanten aan wie de middels tussenhandelsdiensten geleverde goederen of diensten mogen worden verkocht, met inbegrip van beperkingen betreffende onlinereclame en onlineverkoop, vallen onder de bepalingen van artikel 4 van de verordening (hardcorebeperkingen). Zo is overeenkomstig artikel 4, punt a), van de verordening de vrijstelling van artikel 2, lid 1, van de verordening niet van toepassing op een overeenkomst op grond waarvan een aanbieder van onlinetussenhandelsdiensten een vaste of minimumverkoopprijs oplegt voor een transactie die hij faciliteert;

(d)

overeenkomstig artikel 5, lid 1, punt d), van de verordening is de vrijstelling van artikel 2, lid 1, van de verordening niet van toepassing op platformoverschrijdende pariteitsverplichtingen voor de detailhandel die door de onderneming die de onlinetussenhandelsdiensten verricht, worden opgelegd aan de kopers van die diensten;

(e)

overeenkomstig artikel 2, lid 6, van de verordening is de vrijstelling van artikel 2, lid 1, van de verordening niet van toepassing op overeenkomsten betreffende het verrichten van onlinetussenhandelsdiensten wanneer de aanbieder van die diensten een concurrerende onderneming is op de relevante markt voor de verkoop van de middels tussenhandelsdiensten geleverde goederen of diensten (hybride functie). Zoals in afdeling 4.4.4 wordt uiteengezet, moeten dergelijke overeenkomsten worden beoordeeld op grond van de horizontale richtsnoeren wat de mogelijke collusie-effecten betreft en op grond van afdeling 8 van de onderhavige richtsnoeren wat eventuele verticale beperkingen betreft.

(a)

de bepalingen betreffende intellectuele-eigendomsrechten moeten deel uitmaken van een verticale overeenkomst, d.w.z. een overeenkomst met voorwaarden waaronder de partijen bepaalde goederen of diensten kunnen kopen, verkopen of doorverkopen;

(b)

de intellectuele-eigendomsrechten moeten worden overgedragen of met het oog op gebruik in licentie worden gegeven aan de afnemer;

(c)

de bepalingen betreffende intellectuele-eigendomsrechten mogen niet het hoofdonderwerp van de overeenkomst vormen;

(d)

de bepalingen betreffende intellectuele-eigendomsrechten moeten rechtstreeks verband houden met het gebruik, de verkoop of de doorverkoop van goederen of diensten door de afnemer of zijn klanten. In het geval van franchising, waarbij de exploitatie van de intellectuele-eigendomsrechten op marketing gericht is, worden de goederen of diensten door de master-franchisenemer of de franchisenemers gedistribueerd;

(e)

de bepalingen betreffende intellectuele-eigendomsrechten mogen, wat de contractgoederen of -diensten betreft, geen concurrentiebeperkingen omvatten die hetzelfde doel hebben als verticale beperkingen waarvoor op grond van Verordening (EU) 2022/720 geen vrijstelling geldt.

(a)

overeenkomsten waarbij de ene partij de andere partij een recept ter beschikking stelt en haar een licentie op de productie van een volgens dat recept bereide drank verleent;

(b)

een zuivere licentieovereenkomst betreffende het gebruik van een merk of embleem met het oog op merchandising;

(c)

een sponsorcontract, waarbij de betrokkene het recht verkrijgt in zijn reclame te vermelden dat hij de officiële sponsor van een evenement is;

(d)

een licentieovereenkomst betreffende auteursrechten, zoals een overeenkomst betreffende het recht tot opname of uitzending van een evenement.

(a)

een verplichting van de franchisenemer om direct noch indirect een vergelijkbare bedrijfsactiviteit uit te oefenen;

(b)

de verplichting van de franchisenemer om geen financiële belangen in een concurrerende onderneming te verwerven die hem de macht te geven het economische gedrag van die onderneming te beïnvloeden;

(c)

een verplichting van de franchisenemer om de hem door de franchisegever verstrekte knowhow niet aan derden bekend te maken zolang die knowhow niet tot het publieke domein is gaan behoren;

(d)

de verplichting van de franchisenemer om de franchisegever alle bij de exploitatie van de franchise opgedane ervaring mede te delen en hem en andere franchisenemers een niet-exclusieve licentie te verlenen op de uit die ervaring voortvloeiende knowhow;

(e)

de verplichting van de franchisenemer om de franchisegever in kennis te stellen van inbreuken op de in licentie gegeven intellectuele-eigendomsrechten, in rechte op te treden tegen inbreukmakers of de franchisegever bijstand te verlenen bij rechtsvorderingen tegen inbreukmakers;

(f)

een verplichting van de franchisenemer om de hem door de franchisegever in licentie gegeven knowhow niet te gebruiken voor andere doeleinden dan de exploitatie van de franchise;

(g)

de verplichting van de franchisenemer de in de franchiseovereenkomst vervatte rechten en verplichtingen niet zonder toestemming van de franchisegever aan anderen over te dragen.

(a)

technische informatie over de contractgoederen of -diensten, zoals informatie over de registratie, de certificering, de behandeling, het gebruik, het onderhoud, de reparatie, de opwaardering of de recycling van de contractgoederen of -diensten, met name wanneer die informatie aan wettelijke maatregelen moet voldoen, en informatie die de leverancier of afnemer in staat stelt de contractgoederen of -diensten aan de vereisten van de klant aan te passen;

(b)

logistieke informatie met betrekking tot de productie en distributie van de contractgoederen of -diensten op upstream- of downstreamniveau, met inbegrip van informatie over productieprocessen, inventarisering, voorraden en, behoudens punt (100)(b), verkoopvolumes en retourzendingen;

(c)

behoudens punt (100)(b), informatie over klantaankopen van de contractgoederen of -diensten, klantvoorkeuren en klantfeedback, op voorwaarde dat de uitwisseling van dergelijke informatie niet wordt gebruikt om het gebied te beperken waarin, of de klanten aan wie, de afnemer de contractgoederen of -diensten mag verkopen in de zin van artikel 4, punten b), c) of d), van Verordening (EU) 2022/720;

(d)

informatie over de prijzen waartegen de contractgoederen of -diensten door de leverancier aan de afnemer worden verkocht;

(e)

behoudens punt (100)(a), informatie over de aanbevolen of maximumwederverkoopprijzen van de leverancier voor de contractgoederen of -diensten, en informatie met over de prijzen waartegen de afnemer de goederen of diensten wederverkoopt, mits de uitwisseling van dergelijke informatie niet wordt gebruikt om de mogelijkheden van de afnemer tot het vaststellen van zijn verkoopprijs te beperken of om een vaste of minimumverkoopprijs af te dwingen in de zin van artikel 4, punt a), van Verordening (EU) 2022/720 (69);

(f)

behoudens punt (100) en punt (e) van het onderhavige punt, informatie over de marketing van de contractgoederen of -diensten, met inbegrip van informatie over promotiecampagnes en informatie over nieuwe, in het kader van de verticale overeenkomst te leveren contractgoederen of -diensten;

(g)

informatie over prestaties, met inbegrip van door de leverancier aan de afnemer meegedeelde geaggregeerde informatie over de marketing- en verkoopactiviteiten van andere afnemers van de contractgoederen of -diensten, mits de afnemer hierdoor niet in staat wordt gesteld de activiteiten van bepaalde concurrerende afnemers te identificeren, alsmede informatie met betrekking tot het volume of de waarde van de verkoop van de contractgoederen of -diensten door de afnemer in verhouding tot zijn verkoop van concurrerende goederen of diensten.

(a)

informatie over de toekomstige prijzen waartegen de leverancier of afnemer voornemens zijn de contractgoederen of -diensten downstream te verkopen;

(b)

informatie over geïdentificeerde eindgebruikers van de contractgoederen of -diensten, tenzij de uitwisseling van dergelijke informatie noodzakelijk is:

(c)

informatie met betrekking tot goederen die door een afnemer onder zijn eigen merknaam worden verkocht, uitgewisseld tussen de afnemer en een fabrikant van concurrerende merkgoederen, tenzij de fabrikant tevens de producent van die eigen merkgoederen is.

—

Verordening (EU) nr. 316/2014 van de Commissie;

—

Verordening (EU) nr. 1217/2010 van de Commissie (75);

—

Verordening (EU) nr. 1218/2010 van de Commissie (76).

(a)

wanneer een hardcorebeperking in de zin van artikel 4 van Verordening (EU) 2022/720 in een verticale overeenkomst is opgenomen, valt die overeenkomst waarschijnlijk binnen het toepassingsgebied van artikel 101, lid 1, van het Verdrag.

(b)

een overeenkomst die een hardcorebeperking in de zin van artikel 4 van Verordening (EU) 2022/720 bevat, voldoet waarschijnlijk niet aan de voorwaarden van artikel 101, lid 3, van het Verdrag.

(a)

vaststelling van de wederverkoopmarge;

(b)

vaststelling van het maximumniveau van de kortingen die de distributeur ten opzichte van een bepaald prijsniveau mag toekennen;

(c)

de toekenning van kortingen of de terugbetaling van promotiekosten door de leverancier afhankelijk stellen van de inachtneming van een bepaald prijsniveau;

(d)

oplegging van minimumprijzen die de distributeur verbieden reclame te maken met prijzen die lager zijn dan een door de leverancier vastgesteld niveau;

(e)

koppeling van de opgelegde wederverkoopprijs aan de wederverkoopprijzen van concurrenten;

(f)

bedreigingen, intimidaties, waarschuwingen, sancties, vertraging of opschorting van leveringen of beëindiging van overeenkomsten, wanneer dat verband houdt met de inachtneming van een bepaald prijsniveau.

(a)

verticale prijsbinding kan collusie tussen leveranciers in de hand werken door de transparantie van de prijzen in de markt te vergroten, waardoor gemakkelijker kan worden vastgesteld of een leverancier van het collusie-evenwicht afwijkt door zijn prijzen te verlagen. Dat negatieve effect is waarschijnlijker op markten die vatbaar zijn voor collusie, bijvoorbeeld wanneer leveranciers een hecht oligopolie vormen en een aanzienlijk aandeel van de markt door verticaleprijsbindingsovereenkomsten wordt bestreken;

(b)

verticale prijsbinding kan collusie tussen afnemers op het distributieniveau in de hand werken, in het bijzonder wanneer zij door de afnemers wordt aangestuurd. Sterke of goed georganiseerde afnemers kunnen in staat zijn een of meer leveranciers te dwingen of te overtuigen hun wederverkoopprijs boven het door concurrentie bepaalde niveau vast te stellen en de afnemers zo te helpen een stabiel collusie-evenwicht te bereiken of in stand te houden. Verticale prijsbinding fungeert als een middel van zelfbinding (“commitment device”) voor detailhandelaren om niet af te wijken van het collusie-evenwicht door kortingen te verlenen;

(c)

in sommige gevallen kan verticale prijsbinding ook de concurrentie tussen fabrikanten en/of detailhandelaren afzwakken, in het bijzonder wanneer fabrikanten voor de distributie van hun producten dezelfde distributeurs gebruiken en de verticale prijsbinding door al die distributeurs, of de meesten ervan, wordt toegepast;

(d)

verticale prijsbinding kan de druk op de marge van de leverancier verlagen, in het bijzonder wanneer een fabrikant een commitmentprobleem heeft, d.w.z. wanneer hij belang heeft bij een verlaging van de prijs die aan volgende distributeurs in rekening wordt gebracht. In die situatie kan de fabrikant er de voorkeur aan geven met verticale prijsbinding in te stemmen, waardoor hij zich ertoe kan verbinden de prijs voor volgende distributeurs niet te verlagen en zijn eigen marge minder onder druk komt te staan;

(e)

door prijsconcurrentie tussen distributeurs te voorkomen, kan verticale prijsbinding de toetreding en uitbreiding van nieuwe of efficiëntere distributiemodellen voorkomen of belemmeren, waardoor innovatie op distributieniveau wordt verminderd;

(f)

verticale prijsbinding kan worden toegepast door een leverancier met marktmacht om de markt voor kleinere concurrenten af te schermen. De hogere marge die verticale prijsbinding voor distributeurs kan meebrengen, kan die laatsten ertoe brengen het merk van de leverancier eerder aan de klanten aan te bevelen dan concurrerende merken, zelfs indien dit advies niet in het belang is van de klant, of om de concurrerende merken helemaal niet te verkopen;

(g)

het rechtstreekse gevolg van verticale prijsbinding is dat de concurrentie binnen een merk wordt uitgeschakeld doordat sommige of alle distributeurs worden belet hun verkoopprijs voor het betrokken merk te verlagen, wat dus leidt tot een prijsverhoging voor dat merk.

(a)

Wanneer een fabrikant een nieuw product op de markt brengt, kan verticale prijsbinding een efficiënt middel zijn om distributeurs ertoe aan te zetten beter rekening te houden met het belang van de fabrikant om dat product te promoten. In artikel 101, lid 3, van het Verdrag wordt ook vereist dat er geen realistische en minder beperkende alternatieve middelen zijn om de distributeurs ertoe aan te zetten het product te promoten.Om aan die eis te voldoen, kunnen leveranciers bijvoorbeeld aantonen dat het in de praktijk niet haalbaar is om aan alle afnemers contractueel doeltreffende promotieverplichtingen op te leggen. In dergelijke omstandigheden kan het opleggen van vaste of minimumdetailhandelsprijzen voor een beperkte periode om de introductie van het nieuwe product te vergemakkelijken, per saldo als concurrentiebevorderend worden beschouwd.

(b)

Vaste wederverkoopprijzen, in plaats van maximumwederverkoopprijzen, kunnen nodig zijn om een gecoördineerde kortlopende prijsverlagingsactie op te zetten (meestal twee tot zes weken), met name in een distributiestelsel waarbij de leverancier een eenvormig distributiemodel hanteert, zoals een franchisesysteem. In dat geval kan, gezien het tijdelijke karakter ervan, het opleggen van vaste detailhandelsprijzen worden beschouwd als concurrentiebevorderend.

(c)

Een minimumwederverkoopprijs of opgelegde minimumprijs kan worden gehanteerd om te voorkomen dat een bepaalde distributeur het product van een leverancier als verliesleider gebruikt. Wanneer een distributeur een product regelmatig onder de groothandelsprijs wederverkoopt, kan dit het merkimago van het product en, op den duur, de totale vraag naar het product verminderen en de prikkels voor de leverancier ondermijnen om in kwaliteit en merkimago te investeren. Het verhinderen dat die distributeur onder de groothandelsprijs verkoopt door hem een gerichte minimumwederverkoopprijs of minimumprijs op te leggen, kan in dat geval per saldo als concurrentiebevorderend worden beschouwd.

(d)

Soms kan de door verticale prijsbinding ontstane extra marge de detailhandelaar in staat stellen om (bijkomende) pre-sales-services aan te bieden, in het bijzonder in het geval van complexe producten. Indien voldoende klanten gebruik maken van die service om een product te kiezen, maar vervolgens tegen een lagere prijs het product aankopen bij detailhandelaren welke die service niet aanbieden (en derhalve die kosten niet moeten dragen), kunnen detailhandelaren die een hoog serviceniveau aanbieden hun presalediensten, die de vraag naar het product van de leverancier verhoogt, verminderen of niet langer aanbieden. De leverancier moet aantonen dat er een risico bestaat van meeliftgedrag op het distributieniveau, dat vaste of minimumwederverkoopprijzen voldoende prikkels bieden voor investeringen in diensten voorafgaand aan de verkoop, en dat er geen realistische en minder beperkende alternatieve middelen zijn om dergelijk meeliftgedrag tegen te gaan. In die situatie is het waarschijnlijker dat verticale prijsbinding als concurrentiebevorderend wordt beschouwd wanneer er sprake is van hevige concurrentie tussen leveranciers en de leverancier een beperkte marktmacht heeft.

(a)

vereisen dat de afnemer de leverancier vooraf om toestemming vraagt voor verkopen aan dergelijke klanten (117);

(b)

bonussen of kortingen weigeren of verminderen indien de afnemer aan dergelijke klanten verkoopt (118) of compenserende betalingen aan de afnemer doen als hij niet meer aan dergelijke klanten verkoopt;

(c)

de levering van producten beëindigen indien de afnemer aan dergelijke klanten verkoopt;

(d)

de geleverde volumes beperken of verminderen, bijvoorbeeld zodat de volumes overeenkomen met de vraag van klanten in bepaalde gebieden of de vraag van bepaalde klantengroepen;

(e)

ermee dreigen de verticale overeenkomst (119) te beëindigen of niet te verlengen indien de afnemer aan dergelijke klanten verkoopt;

(f)

een hogere prijs in rekening brengen aan de distributeur voor producten die aan dergelijke klanten worden verkocht (120);

(g)

het aandeel van de verkoop door de afnemer aan dergelijke klanten beperken;

(h)

de afnemer beletten extra talen te gebruiken op de verpakking of voor de promotie van de producten (121);

(i)

een ander product leveren als tegenprestatie wanneer de afnemer zijn verkoop aan dergelijke klanten beëindigt;

(j)

de afnemer betalen om niet meer aan dergelijke klanten te verkopen;

(k)

de afnemer verplichten om de winst van dergelijke klanten aan de leverancier over te dragen (122);

(l)

uitsluiten van producten die buiten het gebied van de afnemer worden doorverkocht of van producten die in het gebied van de afnemer worden verkocht door in andere gebieden gevestigde afnemers, van een door de leverancier terugbetaalde garantiedienst voor de gehele Unie (123).

(a)

de afnemer verplichten te verhinderen dat in een ander gebied gevestigde klanten zijn website of onlinewinkel bezoeken, of klanten om te leiden naar de onlinewinkel van de fabrikant of van een andere verkoper. De afnemer verplichten links aan te bieden naar de onlinewinkels van de leverancier of van andere verkopers is echter geen hardcorebeperking (125);

(b)

de afnemer verplichten de onlinetransacties van een consument te beëindigen wanneer uit zijn kredietkaartgegevens een adres blijkt dat buiten het grondgebied van de afnemer is gelegen (126);

(c)

de afnemer verplichten de contractgoederen of -diensten alleen in een fysieke ruimte of in de fysieke aanwezigheid van gespecialiseerd personeel te verkopen (127);

(d)

de afnemer verplichten de leverancier vooraf om toestemming te vragen voordat hij individuele onlineverkooptransacties verricht;

(e)

de afnemer verbieden de handelsmerken of merknamen van de leverancier op zijn website of in zijn onlinewinkel te gebruiken;

(f)

de afnemer verbieden een of meer onlinewinkels op te richten of te runnen, ongeacht of de onlinewinkel op de server van de afnemer zelf dan wel op een server van een derde wordt gehost (128);

(g)

de afnemer verbieden gebruik te maken van een volledig onlineadvertentiekaal, zoals zoekmachines (129) of prijsvergelijkingsdiensten, of beperkingen die indirect het gebruik van een volledig onlineadvertentiekanaal verbieden, zoals een verplichting om de handelsmerken of merknamen van de leverancier niet te gebruiken voor biedingen waarnaar in zoekmachines moet worden verwezen, of een beperking op het verstrekken van prijsgerelateerde informatie aan prijsvergelijkingsdiensten. Dergelijke beperkingen hebben tot doel te verhinderen dat de afnemer het internet daadwerkelijk gebruikt om de contractgoederen of -diensten aan bepaalde gebieden of klanten te verkopen, aangezien zij de mogelijkheid van de afnemer beperken om zich tot klanten buiten zijn fysieke handelsgebied te richten, hen over zijn aanbiedingen te informeren en hen ertoe aan te zetten zijn onlinewinkel of andere verkoopkanalen te bezoeken. Het verbieden van het gebruik van bepaalde prijsvergelijkingsdiensten of zoekmachines is over het algemeen geen hardcorebeperking, aangezien de afnemer andere onlineadvertentiediensten kan gebruiken om meer bekendheid te geven aan zijn onlineverkoopactiviteiten. Het verbieden van het gebruik van de meest gebruikte reclamediensten in het bepaalde onlinereclamekanaal kan echter neerkomen op een hardcorebeperking, indien de overige diensten in dat advertentiekanaal de facto niet in staat zijn klanten ertoe aan te zetten de onlinewinkel van de afnemer te bezoeken.

(a)

vereisten die bedoeld zijn om de kwaliteit of een bepaalde uitstraling van de onlinewinkel van de afnemer te garanderen;

(b)

vereisten betreffende de presentatie van de contractgoederen of -diensten in de onlinewinkel (zoals het minimumaantal afgebeelde artikelen, de manier waarop de handelsmerken of merken van de leverancier worden afgebeeld);

(c)

een direct of indirect verbod op het gebruik van onlinemarktplaatsen (133);

(d)

een vereiste dat de afnemer een of meer fysieke winkels of toonzalen heeft, bijvoorbeeld als voorwaarde om lid te worden van het selectieve distributiestelsel van de afnemer;

(e)

een vereiste dat de afnemer een absolute minimumhoeveelheid van de contractgoederen of -diensten offline verkoopt (in waarde of in volume, maar niet in verhouding tot zijn totale verkoop) om de doeltreffende werking van zijn fysieke winkel te verzekeren. Die vereiste kan gelijk zijn voor alle afnemers, of voor elke afnemer afzonderlijk worden vastgesteld op basis van objectieve criteria, zoals de omvang van de afnemer in verhouding tot andere afnemers, of zijn geografische locatie.

(a)

een vereiste dat onlinereclame aan bepaalde kwaliteitsnormen moet voldoen of specifieke inhoud of informatie moet bevatten;

(b)

een vereiste dat de afnemer geen gebruik maakt van de diensten van bepaalde aanbieders van onlinereclame die niet aan bepaalde kwaliteitsnormen voldoen;

(c)

een vereiste dat de afnemer de merknaam van de leverancier niet gebruikt in de domeinnaam van zijn onlinewinkel.

(a)

de verplichting is onmisbaar om door de leverancier aan de afnemer overgedragen knowhow te beschermen;

(b)

het is beperkt tot het verkooppunt waar de afnemer gedurende de contractperiode werkzaam was;

(c)

het is beperkt tot een maximumperiode van een jaar.

(a)

pariteitsverplichtingen voor de detailhandel met betrekking tot de rechtstreekse verkoopkanalen van afnemers van onlinetussenhandelsdiensten (de zogenaamde “smalle” pariteitsverplichtingen voor de detailhandel);

(b)

pariteitsverplichtingen met betrekking op de voorwaarden waaronder goederen of diensten worden aangeboden aan ondernemingen die geen eindgebruikers zijn;

(c)

pariteitsverplichtingen met betrekking tot de voorwaarden waaronder fabrikanten, groothandelaren of detailhandelaren goederen of diensten als inputs kopen (“meestbegunstigde klant”-verplichtingen).

(a)

de aard van de overeenkomst;

(b)

de marktpositie van de partijen;

(c)

de marktpositie van de concurrenten (upstream en downstream);

(d)

de marktpositie van de afnemers van de contractgoederen of -diensten;

(e)

toetredingsdrempels;

(f)

het stadium van de productie- of distributieketen die wordt getroffen;

(g)

de aard van het product;

(h)

de dynamiek van de markt.

(a)

de aanwezigheid van cumulatieve effecten, die voortvloeien uit het feit dat de markt wordt bestreken door soortgelijke verticale beperkingen die door andere leveranciers of afnemers worden opgelegd;

(b)

of de overeenkomst is “opgelegd” (d.w.z. dat de meeste beperkingen of verplichtingen slechts voor één partij bij de overeenkomst gelden) of “overeengekomen” (beide partijen aanvaarden beperkingen of verplichtingen);

(c)

het regelgevend kader;

(d)

gedragingen die op collusie kunnen wijzen of die in de hand kunnen werken, zoals prijsleiderschap, vooraf aangekondigde prijswijzigingen en prijsbesprekingen, prijsrigiditeit als reactie op overcapaciteit, prijsdiscriminatie en collusie in het verleden.

(a)

het moet objectieve economische voordelen opleveren,

(b)

een billijk aandeel in het daaruit voortvloeiende voordeel moet de consument ten goede komen (161),

(c)

de beperkingen van de mededinging moeten onmisbaar zijn om die voordelen te bereiken, en

(d)

de overeenkomst mag de partijen niet de mogelijkheid geven, voor een wezenlijk deel van de betrokken producten of diensten, de mededinging uit te schakelen (162).

(a)

de leverancier maakt zelf gebruik van de onlinemarktplaats die de afnemer niet mag gebruiken;

(b)

de leverancier legt de beperking op aan sommige distributeurs maar niet aan andere;

(c)

de exploitant van de onlinemarktplaats is zelf een erkend lid van het selectieve-distributiestelsel.

(a)

de marktpositie van de leverancier en zijn concurrenten;

(b)

het belang van prijsvergelijkingsdiensten als advertentiekanaal op de relevante markt voor de verkoop van de contractgoederen of -diensten;

(c)

het soort en het toepassingsgebied van de beperkingen en het relatieve belang van de specifieke prijsvergelijkingsdienst waarvan het gebruik wordt beperkt of verboden;

(d)

of de leverancier ook beperkingen oplegt aan de mogelijkheid van de afnemer om andere vormen van onlinereclame te gebruiken.

(a)

ze kan de concurrentie afzwakken en collusie tussen aanbieders van onlinetussenhandelsdiensten in de hand werken. Met name is het waarschijnlijker dat een aanbieder die dit soort pariteitsverplichting oplegt, de prijs kan verhogen of de kwaliteit van zijn tussenhandelsdiensten kan verlagen zonder marktaandeel te verliezen. Ongeacht de prijs of de kwaliteit van de diensten van de aanbieder, zijn verkopers van goederen of diensten die ervoor kiezen zijn platform te gebruiken, verplicht om op het platform voorwaarden aan te bieden die ten minste even gunstig zijn als de voorwaarden die zij op concurrerende platforms aanbieden;

(b)

ze kan de toetreding of uitbreiding van nieuwe of kleinere aanbieders van onlinetussenhandelsdiensten voorkomen door hun mogelijkheden te beperken om afnemers en eindgebruikers gedifferentieerde prijs-dienstcombinaties aan te bieden.

(a)

de marktpositie van de aanbieder van onlinetussenhandelsdiensten die de verplichting oplegt en van zijn concurrenten;

(b)

het aandeel van de afnemers van de betrokken onlinetussenhandelsdiensten die onder de verplichtingen vallen;

(c)

het “homing”-gedrag van de afnemers van de onlinetussenhandelsdiensten en van de eindgebruikers (hoeveel concurrerende onlinetussenhandelsdiensten zij gebruiken);

(d)

het bestaan van drempels voor de toegang tot de relevante markt voor de levering van onlinetussenhandelsdiensten;

(e)

het belang van de rechtstreekse verkoopkanalen van de afnemers van de onlinetussenhandelsdiensten en de mate waarin die afnemers hun producten kunnen verwijderen van de platforms van de aanbieders van onlinetussenhandelsdiensten (de-listing).