1.

Hoewel veel lidstaten al goede vorderingen hebben gemaakt met de uitvoering van beleidsmaatregelen en programma’s op het gebied van leren ter ondersteuning van de groene transitie en ter bevordering van leren voor duurzame ontwikkeling, moeten in de hele Unie de inspanningen op dit vlak worden voortgezet en opgevoerd. Het beleid en de praktijken voor dit soort leren moeten verder worden gestimuleerd en ondersteund. De noodzaak van netwerkleren tussen de economische, de sociale en de milieupijler van duurzame ontwikkeling moet worden onderkend, met bijzondere aandacht voor de milieupijler.

2.

In de Europese Green Deal (1), de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030 (2), de strategie van de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (Unesco) “Onderwijs voor duurzame ontwikkeling” voor 2030 en de werkzaamheden van de Economische Commissie van de Verenigde Naties voor Europa (VN/ECE) daarrond (3) wordt gewezen op de sleutelrol die scholen, instellingen voor hoger onderwijs en andere onderwijs- en opleidingsinstellingen spelen om met lerenden, ouders, onderwijsactoren (4) en de gemeenschap in het algemeen het gesprek aan te gaan over de veranderingen die nodig zijn om van de groene transitie een rechtvaardig en inclusief succes te maken. In zijn conclusies “Biodiversiteit - dringend actie nodig” (5) onderstreept de Raad dat investeringen in onder meer onderwijs cruciaal zijn om de beste gegevens te verzamelen en de beste oplossingen te vinden op dit gebied. In de EU-strategie voor jongeren wordt een duurzaam groen Europa als een van de doelstellingen aangeduid en wordt ertoe opgeroepen dat alle jongeren zich actief voor het milieu inzetten en milieu-educatie krijgen.

3.

Leren voor de groene transitie en duurzame ontwikkeling ondersteunt lerenden van alle leeftijden bij het verwerven van de kennis, vaardigheden en attitudes om duurzamer te leven, het veranderen van consumptie- en productiepatronen, het omarmen van een gezondere levensstijl, en bij het zowel individueel als collectief bijdragen aan een duurzamere economie en samenleving. Het helpt ook de vaardigheden en competenties op te bouwen waarnaar steeds meer vraag is op de arbeidsmarkt. Het bevordert het inzicht in de onderling verbonden mondiale uitdagingen waar we voor staan, waaronder de klimaatnoodtoestand, de achteruitgang van het milieu en biodiversiteitsverlies, die allemaal een ecologische, sociale, economische en culturele dimensie hebben.

4.

De duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN, met name doelstelling 4.7, roepen alle lerenden op ervoor zorgen dat zij zich tussen nu en 2030 de kennis en vaardigheden eigen maken die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen, onder meer via onderwijs voor duurzame ontwikkeling en een duurzame levensstijl, mensenrechten, gendergelijkheid, het bevorderen van een cultuur van vrede en geweldloosheid, mondiaal burgerschap alsmede de waardering van culturele verscheidenheid en van de bijdrage van cultuur aan duurzame ontwikkeling (6).

5.

In de mededeling over de Europese onderwijsruimte (7), de Europese pijler van sociale rechten (8), het strategisch kader voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding met het oog op de Europese Onderwijsruimte en verder (2021-2030) (9) en de mededeling over een nieuwe EOR voor onderzoek en innovatie (10) wordt ervoor gepleit het onderwijs- en het opleidingsbeleid en de desbetreffende investeringen te richten op inclusieve groene en digitale transitie, met het oog op de toekomstige veerkracht en welvaart.

6.

De sleutelcompetenties die zijn beschreven in het Europees referentiekader voor sleutelcompetenties voor een leven lang leren (11), hebben tot doel mensen in heel Europa te helpen om in een tijd van snelle en ingrijpende veranderingen de kennis, vaardigheden en attitudes te verwerven die zij nodig hebben voor zelfontplooiing en persoonlijke ontwikkeling, inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, sociale inclusie, een duurzame levensstijl, succesvol leven in vreedzame samenlevingen, een gezondheidsbewuste levensstijl en actief burgerschap.

7.

In de Europese vaardighedenagenda (12) wordt steun aangekondigd·voor de ontwikkeling van groene kernvaardigheden voor de arbeidsmarkt met het oog op het creëren van een generatie milieubewuste professionals en groene economische actoren, door·middel van het integreren van milieu- en klimaatthema’s in algemeen onderwijs, hoger onderwijs, beroepsonderwijs en -opleiding en onderzoek. Europa heeft hooggekwalificeerde professionals nodig om de groene transitie te ondersteunen en wereldleider op het gebied van duurzame technologieën te worden.

8.

In de aanbeveling van de Raad inzake beroepsonderwijs en -opleiding voor duurzaam concurrentievermogen, sociale rechtvaardigheid en veerkracht (13) en de verklaring van Osnabrück wordt de cruciale rol van de beroepsonderwijs- en beroepsopleidingssector voor de digitale en de groene transitie erkend.

9.

Het Europees klimaatpact roept individuen, gemeenschappen en organisaties op om aan de klimaatactie deel te nemen en aan een groener Europa te bouwen; het biedt daartoe mogelijkheden om meer over klimaatverandering te weten te komen, om oplossingen te ontwikkelen en te implementeren en om contacten met anderen te leggen om de impact van die oplossingen te versterken. De “Onderwijs voor klimaat”-coalitie wil een gemeenschap geleid door studenten en leerkrachten, samen met hun scholen, netwerken en andere onderwijsactoren, tot stand brengen, van zoveel mogelijk relevante ervaringen leren, en de versnippering tussen de sectoren, de gebieden en de personen in het onderwijs aanpakken.

10.

Het actieplan voor digitaal onderwijs (14) ontvouwt een visie voor hoogwaardig, inclusief en toegankelijk digitaal onderwijs en dito opleiding in Europa en onderstreept het belang van digitale technologieën als krachtige katalysatoren voor de groene transitie, en vergemakkelijkt tegelijkertijd de overgang naar duurzaam gedrag bij zowel de ontwikkeling als het gebruik van digitale producten.

11.

Het Nieuwe Europese Bauhaus voegt een culturele en creatieve dimensie toe aan de Europese Green Deal, waarmee duidelijk moet worden gemaakt hoe duurzame innovatie tastbare en positieve veranderingen in ons dagelijks leven teweegbrengt, onder meer in schoolgebouwen en andere leeromgevingen.

12.

Via haar programma inzake educatie voor duurzame ontwikkeling streeft de Unesco ernaar dat onderwijs en opleiding een centraler en zichtbaarder onderdeel van de internationale respons op de klimaatcrisis wordt en zet zij zich in voor de verwezenlijking van alle duurzameontwikkelingsdoelstellingen, met name van doelstelling 4.7 inzake educatie voor duurzame ontwikkeling. In het kader van het Raamverdrag van de VN inzake klimaatverandering en de Overeenkomst van Parijs verbinden de partijen zich ertoe alle dimensies van duurzame ontwikkeling, met name onderwijs, opleiding, bewustmaking, publieke inspraak en publieke toegang tot informatie op het gebied van klimaatverandering, te bevorderen en daartoe samen te werken.

13.

Jongeren zijn zich steeds bewuster van en willen zich alsmaar meer inzetten voor duurzame ontwikkeling, met name op het gebied van milieu en klimaat. Uit de resultaten van een Eurobarometer van mei 2022 blijkt dat voor de jongeren in de EU “het beschermen van het milieu en het bestrijden van de klimaatverandering” een van de belangrijkste prioriteiten is die tijdens het Europees Jaar van de Jeugd (2022) moeten worden behandeld. Gegevens van de OESO (15) uit 2018 tonen reeds dat de categorie 15-jarigen zich sterk bewust is van de klimaatverandering en de milieucrisis en van de noodzaak om die aan te pakken. Deze OESO-gegevens laten echter ook zien dat zij die vinden dat zij genoeg zeggenschap hebben om echt het verschil te kunnen maken, in de minderheid zijn. Door de omvang van de klimaatnoodtoestand en de milieucrisis kunnen lerenden zich overrompeld en machteloos voelen, wat nog kan worden verergerd door onjuiste informatie en desinformatie.

14.

Het is van groot belang dat onderwijs- en opleidingsstelsels en -instellingen reageren op de steeds luider klinkende stem van jongeren als het om de klimaat- en de biodiversiteitscrisis gaat, en jongeren betrekken bij het ontwikkelen van oplossingen in verband met leren voor de groene transitie en duurzame ontwikkeling en bij het ondernemen van actie met het oog op duurzame toekomst. Het Europees Jaar van de Jeugd 2022 speelt een belangrijke rol om de betrokkenheid van jongeren verder te bevorderen.

15.

De COVID-19-pandemie heeft duidelijk gemaakt dat de mens en de natuur nauw met elkaar verbonden zijn en heeft onderwijs- en opleidingsstelsels een nieuw momentum gegeven. Er is bijgeleerd over nieuwe mogelijkheden voor onderwijs en opleiding, waaronder gecombineerd leren in verschillende omgevingen (ook online), de betrokkenheid en de autonomie van de lerenden, alsmede de verbanden tussen formeel onderwijs en de gemeenschap in het algemeen. Door de pandemie is ook de reeds lang bestaande bezorgdheid over het lichamelijke, geestelijke en emotionele welzijn van kinderen, jongeren en volwassenen groter geworden.

16.

Afzonderlijke centra voor voor- en vroegschoolse educatie en kinderopvang, scholen, instellingen voor hoger onderwijs, onderzoeksorganisaties, aanbieders van beroepsonderwijs en -opleiding en lokale gemeenschappen worden in toenemende mate actiever waar het de klimaat- en de biodiversiteitscrisis betreft. Duurzaamheid is echter nog geen systeemkenmerk van onderwijs en opleiding in de hele EU.

17.

Veel landen hebben leren voor duurzaamheid en andere even levensvatbare concepten, zoals educatie voor duurzame ontwikkeling en wereldburgerschapseducatie, opgenomen in hun beleidslijnen, strategieën en leerprogramma’s. Onderwijsactoren hebben echter verdere gerichte ondersteuning, deskundigheid en opleidingsmogelijkheden nodig om de beginselen van de groene transitie en duurzame ontwikkeling op te nemen in hun onderwijs- en opleidingspraktijk. Zij voelen zich vaak onvoldoende toegerust om met ecoangst en ecopessimisme om te gaan en om lerenden te helpen zich op een positieve manier met klimaat- en milieukwesties bezig te houden.

18.

Instellingsbrede benaderingen van duurzaamheid die alle werkterreinen bestrijken, worden niet altijd voldoende toegepast. Dergelijke benaderingen kunnen onderwijs en leren, bestuur, onderzoek en innovatie, infrastructuur, faciliteiten en activiteiten omvatten, en zouden lerenden, personeel, ouders en plaatselijke en grotere gemeenschappen daarbij moeten betrekken.

19.

Het potentieel en de mogelijkheden om andere onderwijs- en opleidingsagenda’s aan te vullen en te versterken, moeten verder worden onderzocht. Lesgeven en leren voor de groene transitie en duurzame ontwikkeling kunnen beleidsmaatregelen en programma’s voor gezondheid, welzijn en inclusie, actief en mondiaal burgerschap, solidariteit, leren waarbij de lerende centraal staat, onderzoek en innovatie en de digitale transformatie, met inbegrip van artificiële intelligentie (16), ten volle ondersteunen.

20.

De uitvoering van die beleidslijnen kan worden ondersteund door de onderwijs- en opleidingsdimensie stelselmatig te integreren in andere beleidslijnen met betrekking tot de groene transitie en duurzame ontwikkeling vanuit het oogpunt van een leven lang leren. Hierdoor kunnen ook verschillende geledingen van de samenleving en de economie met elkaar in aanraking worden gebracht en kan duurzaamheid doeltreffend in het onderwijs worden ingebed.

21.

Deze aanbeveling is volledig in overeenstemming met de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid. De aanbeveling erkent dat de autonomie van onderwijs- en opleidingsinstellingen sterk van lidstaat tot lidstaat verschilt. In sommige lidstaten genieten onderwijs- en opleidingsinstellingen, instellingen voor lerarenopleidingen, leraren en opleiders een grote mate van autonomie. De aanbeveling zal worden uitgevoerd in overeenstemming met de nationale omstandigheden en in samenwerking met de lidstaten.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

1.

In Europa moeten steeds meer mensen hun kennis, vaardigheden en competenties bijspijkeren en verbeteren om de kloof te dichten tussen onderwijs en opleiding in het formele circuit en de behoeften van een snel veranderende maatschappij en arbeidsmarkt. Het herstel van de COVID-19-pandemie en de digitale en de groene transitie hebben het tempo van de veranderingen in onze manier van leven, leren en werken versneld. Ook is duidelijk geworden dat mensen beter moeten worden uitgerust om het hoofd te bieden aan huidige en toekomstige uitdagingen. De pandemie heeft de loopbaanvooruitzichten van zowel jongeren als volwassenen beïnvloedt. Ook heeft de pandemie de werkloosheid vergroot en het lichamelijke, geestelijke en emotionele welzijn van honderden miljoenen mensen in Europa schade toegebracht.

2.

Een van de grootste uitdagingen waarmee Europese bedrijven en werkgevers worden geconfronteerd, is een ontoereikende instroom van relevante vaardigheden op de arbeidsmarkt van de EU. Tegelijkertijd worden werknemers geconfronteerd met ongekende veranderingen in de organisatie van het werk. Daarnaast veranderen de taakprofielen en de vaardigheidsvereisten fundamenteel als gevolg van de digitale en de groene transitie. Zoals uiteengezet in Besluit (EU) 2021/1868 van de Raad van 15 oktober 2021 betreffende de richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten (1), moeten “de lidstaten en de Unie [...] een gecoördineerde strategie voor werkgelegenheid ontwikkelen, met name ter bevordering van een competente, goed opgeleide en flexibele beroepsbevolking, alsmede van arbeidsmarkten die toekomstgericht zijn en snel inspelen op economische veranderingen”. Voortdurende bij- en omscholing is voor werknemers van essentieel belang om te kunnen inspelen op de behoeften van hun huidige baan of voor de overgang naar nieuwe banen en groeisectoren, zoals de groene en de digitale sector, met name in de context van de vergrijzing.

3.

Om hun persoonlijke, sociale, culturele en professionele kennis, vaardigheden en competenties te kunnen ontwikkelen, moeten mensen toegang hebben tot kwalitatief hoogwaardig onderwijs en tot leermogelijkheden die op verschillende manieren en in verschillende omgevingen worden aangeboden. Er is gevraagd om onderwijs- en opleidingsstelsels flexibeler in te richten en oplossingen te vinden voor leermogelijkheden die sterker op de lerende zijn gericht en die toegankelijker en inclusiever zijn voor een bredere reeks profielen. Ook niet-formele aanbieders van onderwijs en opleiding voorzien in deze behoefte door nieuwe en innovatieve mogelijkheden voor bij- en omscholing te bieden.

4.

Een doeltreffende cultuur van een leven lang leren is essentieel om ervoor te zorgen dat iedereen beschikt over de nodige kennis, vaardigheden en competenties om voorspoedig te groeien in de samenleving, de arbeidsmarkt en zijn of haar privéleven. Het is van essentieel belang dat mensen hun hele leven lang toegang hebben tot kwaliteitsvolle en relevante vormen van onderwijs en opleiding, bij- en omscholing. Mogelijkheden voor een leven lang leren moeten deel uitmaken van de langetermijnstrategie van onderwijs- en opleidingsinstellingen, zodat zij beter kunnen inspelen op de snel veranderende behoeften van werkgevers en lerenden. Dit zou een diverser corpus van lerenden (met inbegrip van afgestudeerden van deze instellingen en andere lerende volwassenen) in staat stellen zich bij en om te scholen. Aangeraden wordt dat instellingen voor hoger onderwijs, instellingen voor beroepsonderwijs en -opleiding, aanbieders van volwasseneneducatie en andere aanbieders van microcredentials, ook werkgevers, samenwerken en de recentste onderzoeksresultaten integreren in het ontwerp en de actualisering van leermogelijkheden.

5.

Microcredentials zouden kunnen helpen bij het certificeren van de resultaten van kleine, op maat gesneden leerervaringen. Zij maken gerichte, flexibele verwerving van kennis, vaardigheden en competenties mogelijk om tegemoet te komen aan nieuwe en opkomende behoeften in de samenleving en op de arbeidsmarkt en maken het voor individuen mogelijk om tekorten aan te vullen voor vaardigheden die zij nodig hebben om succesvol te kunnen zijn in een snel veranderende omgeving, zonder traditionele kwalificaties te vervangen. Zij kunnen zo nodig bestaande kwalificaties aanvullen en toegevoegde waarde bieden, zonder afbreuk te doen aan het principe dat programma’s in beginsel een volledige opleiding in het initieel onderwijs en de initiële opleiding behelzen. Microcredentials zouden kunnen worden ontworpen en afgegeven door uiteenlopende aanbieders in tal van verschillende leeromgevingen (formele, niet-formele en informele leeromgevingen).

6.

In Europa ontbreekt vooralsnog een gemeenschappelijke definitie van, of normen voor, microcredentials, ondanks het toenemende gebruik ervan. Daardoor is er een beperkt inzicht in microcredentials en het gebruik ervan, met als gevolg dat het potentieel van microcredentials om flexibele leer- en loopbaantrajecten te faciliteren niet ten volle kan worden benut. Deze aanbeveling is erop gericht het vertrouwen in microcredentials bij alle betrokkenen, zowel aanbieders als begunstigden, in heel Europa te helpen opbouwen.

7.

Volgens het eerste beginsel van de Europese pijler van sociale rechten (2) heeft iedereen recht op hoogwaardige en inclusieve voorzieningen voor onderwijs, opleiding en een leven lang leren om de vaardigheden te verwerven en te onderhouden die nodig zijn om ten volle aan het maatschappelijk leven te kunnen deelnemen en overgangen op de arbeidsmarkt met succes te kunnen opvangen, overal in de Europese Unie. Het vierde beginsel van de Europese pijler van sociale rechten bepaalt dat iedereen recht heeft op tijdige en op maat gesneden hulp bij het verbeteren van zijn of haar vooruitzichten om een baan te vinden of zich als zelfstandige te vestigen. Dit recht op hulp omvat het recht op ondersteuning bij opleiding en herscholing. In het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten worden microcredentials genoemd als innovatieve instrumenten die “flexibele leertrajecten mogelijk [kunnen] maken en werknemers bij hun baan of tijdens professionele transities [kunnen] ondersteunen”. Microcredentials kunnen een rol spelen bij de verwezenlijking van de kerndoelen van de EU die tussen nu en 2030 moeten worden gehaald, onder meer de doelstelling om jaarlijks minstens 60 % van alle volwassenen aan opleiding te laten deelnemen en een arbeidsparticipatie van ten minste 78 % te bereiken. Deze beide doelstellingen zijn tijdens de sociale top van Porto positief onthaald door de leiders van de EU, de sociale partners en het maatschappelijk middenveld en werden vervolgens door de Europese Raad verwelkomd op zijn zitting van 24 en 25 juni 2021 (3).

8.

Parallel met het actieplan heeft de Commissie ook een aanbeveling goedgekeurd over doeltreffende actieve steun voor werkgelegenheid na de COVID-19-crisis (de “EASE”-aanbeveling) (4). De aanbeveling biedt de lidstaten concrete beleidsrichtsnoeren inzake de ontwikkeling van samenhangende beleidspakketten om transities op de arbeidsmarkt te vergemakkelijken en een banenrijk herstel van COVID-19 te bevorderen. De beleidsrichtsnoeren hebben onder meer betrekking op bij- en omscholingsmogelijkheden en steunmaatregelen.

9.

In de Europese vaardighedenagenda (5) werd onder de twaalf vlaggenschipacties een nieuw initiatief aangekondigd voor een Europese benadering van microcredentials. Dit nieuwe initiatief is bedoeld om de kwaliteit, de transparantie en het gebruik van microcredentials in de hele EU te ondersteunen. In de vaardighedenagenda werd ook een initiatief aangekondigd op het gebied van individuele leerrekeningen, dat zou kunnen helpen om de bestaande lacunes bij de toegang tot onderwijs en opleidingen voor volwassenen in de werkende leeftijd te dichten en mensen in staat te stellen met succes transities op de arbeidsmarkt te maken. Microcredentials kunnen worden gebruikt als onderdeel van het onderwijs en de opleiding die aan mensen ter beschikking worden gesteld om de werking van deze individuele leerrekeningen te ondersteunen.

10.

In haar mededeling over het tot stand brengen van de Europese onderwijsruimte tegen 2025 (6) kondigde de Commissie aan te zullen werken aan de ontwikkeling van een Europese benadering van microcredentials om de leermogelijkheden te verruimen en de rol van instellingen voor hoger onderwijs en beroepsonderwijs en -opleiding op het gebied van een leven lang leren te versterken.

11.

In de aanbeveling van de Raad inzake beroepsonderwijs en -opleiding voor duurzaam concurrentievermogen, sociale rechtvaardigheid en veerkracht (7) wordt de Commissie verzocht “het concept en het gebruik van microcredentials te onderzoeken”.

12.

In de resolutie van de Raad betreffende een strategisch kader voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding met het oog op de Europese onderwijsruimte en verder (2021-2030) (8) wordt de verkenning van het concept en het gebruik van microcredentials gepresenteerd als een van de concrete punten en acties van prioritair gebied 2 van het strategisch kader (Een leven lang leren en mobiliteit).

13.

In de conclusies van de Raad over het initiatief “Europese universiteiten” – Een brug slaan tussen hoger onderwijs, onderzoek, innovatie en samenleving: de weg effenen voor een nieuwe dimensie in het Europese hoger onderwijs (9) wordt het volgende benadrukt: “Microcredentials wijken weliswaar niet af van het principe dat programma’s in beginsel een volledige opleiding behelzen en doen daar evenmin afbreuk aan, maar zouden niettemin een bijdrage kunnen leveren tot het verruimen van de leermogelijkheden, zodat een stap kan worden gezet in de richting van niet-traditionele [lerenden] en kan worden voorzien in de behoefte aan nieuwe vaardigheden op de arbeidsmarkt; de leerervaring flexibeler en meer modulair maken; ondersteuning bieden bij de toegang tot het hoger onderwijs; en [lerenden], ongeacht hun eerdere kwalificaties of achtergrond, betrekken en omscholings- en bijscholingsmogelijkheden bevorderen, maar tegelijk kwalitatief hoogwaardig onderwijs waarborgen”.

14.

De ministers van Onderwijs van de Europese ruimte voor hoger onderwijs hebben zich er in het communiqué van Rome van het intergouvernementele Bolognaproces (10) toe verbonden hun instellingen voor hoger onderwijs te helpen om: i) het leeraanbod te diversifiëren; en ii) te innoveren op het gebied van educatieve inhoud en aangeboden onderwijsvormen. Naast programma’s die een volledige opleiding behelzen, en onverminderd hun recht om studieprogramma’s te ontwerpen en regels voor de overdracht van studiepunten vast te stellen, bieden veel instellingen voor hoger onderwijs kleinere leereenheden aan of zijn dat van plan. Deze kleinere leereenheden kunnen lerenden helpen hun culturele, professionele en transversale vaardigheden en competenties in verschillende stadia van hun leven te ontwikkelen of bij te werken. Via samenwerking in het kader van het Bolognaproces wordt onderzocht hoe en in welke mate deze kleinere, flexibele leereenheden, met inbegrip van die welke tot microcredentials leiden, kunnen worden gedefinieerd, ontwikkeld, uitgevoerd en erkend met behulp van gemeenschappelijke instrumenten.

15.

Onderwijs- en opleidingsstelsels moeten inspelen op de uiteenlopende individuele behoeften, vermogens en capaciteiten van alle lerenden. Zij moeten ook leermogelijkheden bieden aan iedereen, onder meer in niet-formele en informele omgevingen, zoals wordt onderstreept in de conclusies van de Raad over kansengelijkheid en inclusie in onderwijs en opleiding ter bevordering van onderwijssucces voor iedereen (11). Goed ontworpen microcredentials kunnen worden gebruikt als onderdeel van gerichte maatregelen om inclusie te ondersteunen en de toegang tot onderwijs en opleiding voor een breder scala aan lerenden te vergemakkelijken. Dit breder scala aan lerenden omvat kansarme en kwetsbare groepen (zoals personen met een handicap, ouderen, laaggekwalificeerde/laaggeschoolde personen, minderheden, personen met een migratieachtergrond, vluchtelingen en personen die kansarm zijn vanwege hun geografische situatie en/of hun sociaal-economische achterstand). Microcredentials kunnen ook worden gebruikt om studenten beter te helpen oriënteren, de toegang tot en het succes in onderwijs en opleiding te vergemakkelijken en de overgang van school naar werk te ondersteunen. Met de verwachte toename van het aantal vluchtelingen en asielzoekers moeten er strategieën worden ontwikkeld om deze groepen doeltreffend te integreren in onderwijs-, opleidings- en arbeidsstelsels. Begeleiding en wederzijds leren in de hele EU bij het ontwerpen en het afgeven van microcredentials kan inclusie bevorderen en ervoor zorgen dat lerenden uit alle groepen van de samenleving toegang hebben tot de voordelen ervan.

16.

Microcredentials kunnen ook de professionele ontwikkeling en mobiliteit van werkenden ondersteunen, met inbegrip van mensen in atypische vormen van werk, bijvoorbeeld in de platformeconomie (12), die vanwege hun arbeidsstatus moeilijkheden kunnen ondervinden bij de toegang tot opleiding (13).

17.

Microcredentials zouden een actieve rol kunnen spelen bij de uitvoering van EU-beleidsinitiatieven ter bevordering van de digitale en de groene transitie. Microcredentials zouden: i) kunnen bijdragen aan de verwezenlijking van de doelstellingen van het geactualiseerde Actieplan Voor Digitaal Onderwijs 2021-2027 (14) om het aanbieden van flexibele en toegankelijke leermogelijkheden voor digitale vaardigheden te faciliteren; en ii) de doelstellingen kunnen helpen verwezenlijken van het “Digitaal kompas 2030” van de Commissie, een plan om tussen nu en 2030 te komen tot een Europese bevolking met digitale vaardigheden en hooggekwalificeerde ICT-specialisten. Microcredentials zouden ook een rol kunnen spelen bij de uitvoering van de Europese Green Deal (15), de groeistrategie die erop gericht is de economie en samenleving van de EU te transformeren en een duurzamer pad te laten inslaan.

18.

De aanbeveling van de Raad inzake het Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren en tot intrekking van de aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2008 tot vaststelling van een Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren (16) biedt een gemeenschappelijk referentiekader om mensen en organisaties te helpen bij het vergelijken van de verschillende kwalificatiesystemen en de bijbehorende kwalificatieniveaus. Als Europees referentiekader staat het Europees kwalificatiekader (EKK) open voor alle soorten en niveaus van kwalificaties en vormt het de gemeenschappelijke standaardreferentie voor transparantie, overdraagbaarheid en vergelijkbaarheid. Het EKK staat ook open voor microcredentials indien en wanneer zij eerst zijn opgenomen in nationale kwalificatiekaders.

19.

In de aanbeveling van de Raad van 20 december 2012 betreffende de validatie van niet-formeel en informeel leren (17) werd de lidstaten verzocht om uiterlijk in 2018, overeenkomstig de nationale omstandigheden en kenmerken en op de wijze die hen passend lijkt, regelingen te hebben getroffen voor de validatie van niet-formeel en informeel leren. Deze validatieregelingen houden in dat mensen de kennis, vaardigheden en competenties die zij door niet-formeel en informeel leren hebben verworven, kunnen laten valideren. Op basis van deze validatieregelingen kunnen personen ook een volledige of, in voorkomend geval, een gedeeltelijke kwalificatie behalen. In de in 2020 verrichte evaluatie van de aanbeveling (18) werd opgeroepen tot een sterkere ontwikkeling van de verbanden tussen validatie en microcredentials.

20.

In Besluit (EU) 2018/646 van het Europees Parlement en de Raad van 18 april 2018 betreffende een gemeenschappelijk kader voor het verstrekken van betere diensten voor vaardigheden en kwalificaties (Europass) en houdende intrekking van Beschikking nr. 2241/2004/EG (19) is de basis vastgelegd voor het aanbieden van online-instrumenten aan de hand waarvan mensen hun loopbaan en de kwalificaties en vaardigheden die zij tijdens een leven lang leren hebben verworven, kunnen beheren, met authenticatiediensten die microcredentials meeneembaar maken.

21.

De relevantie, ontwikkeling en actualisering van microcredentials hangen af van:

22.

Deze aanbeveling is volledig in overeenstemming met de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid, de beginselen van institutionele autonomie en academische vrijheid, en de verantwoordelijkheid van de lidstaten voor de inhoud en organisatie van het onderwijs en de beroepsopleiding in overeenstemming met de nationale omstandigheden en in nauwe samenwerking met alle relevante belanghebbenden.

23.

Deze aanbeveling doet geen afbreuk aan Richtlijn 2005/36/EG als gewijzigd bij Richtlijn 2013/55/EU betreffende de erkenning van beroepskwalificaties en de regeling voor automatische erkenning waarin zij voorziet,

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Deze tests, samenwerking, governance en partnerschappen zijn belangrijk om de behoeften aan microcredentials vast te stellen, microcredentials gezamenlijk te ontwikkelen en microcredentials te actualiseren, alsmede om de gevolgen ervan voor bij- en omscholing, een leven lang leren en loopbaanontwikkeling te beoordelen.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

(1)

Geschoolde arbeidskrachten zijn van cruciaal belang om het duurzame concurrentievermogen van de Unie te versterken, een banenrijk herstel na de COVID-19-pandemie te ondersteunen en voor sociaal rechtvaardige digitale en groene transities te zorgen. De mensen moeten gelijke tred met de veranderingen op de arbeidsmarkt houden door hun vaardigheden aan te scherpen. Nieuwe en betere vaardigheden bieden meer mogelijkheden en stellen mensen in staat een actieve rol bij succesvolle overgangen op de arbeidsmarkt te spelen en ten volle aan het maatschappelijk leven deel te nemen tegen de achtergrond van demografische veranderingen. Bovendien kunnen de bijscholing en de omscholing van volwassenen krachtige instrumenten zijn om sociale rechtvaardigheid en inclusie te bevorderen met het oog op een rechtvaardige transitie.

(2)

Krachtens artikel 14, lid 1, van het Handvest van de grondrechten (1) heeft iedereen recht op onderwijs en op toegang tot beroepsopleiding en bijscholing. Het eerste beginsel van de Europese pijler van sociale rechten (de “pijler”), die op 17 november 2017 gezamenlijk is afgekondigd door het Europees Parlement, de Raad en de Commissie (2), bepaalt dat iedereen recht heeft op hoogwaardige en inclusieve voorzieningen voor onderwijs, opleiding en een leven lang leren om de vaardigheden te verwerven en te onderhouden die nodig zijn om ten volle aan het maatschappelijk leven te kunnen deelnemen en overgangen op de arbeidsmarkt met succes te kunnen opvangen. Het vierde beginsel van de pijler heeft betrekking op actieve ondersteuning bij het vinden van werk: iedereen heeft recht op tijdige en op maat gesneden hulp bij het verbeteren van zijn of haar vooruitzichten om een baan te vinden of zich als zelfstandige te vestigen. Het vijfde beginsel van de pijler inzake veilige en flexibele werkgelegenheid benadrukt dat werknemers – ongeacht de aard en de duur van hun arbeidsrelatie – recht hebben op een billijke en gelijke behandeling wat betreft arbeidsvoorwaarden, toegang tot sociale bescherming en opleiding.

(3)

De Europese Raad heeft zich op 25 juni 2021 ingenomen betoond met de kerndoelen van de Unie van het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten, in overeenstemming met de Verklaring van Porto van 8 mei 2021, en daarmee steun toegezegd aan het streven ervoor te zorgen dat uiterlijk 2030 ten minste 60 % van alle volwassenen jaarlijks een opleiding volgt. De deelname aan volwasseneneducatie is de afgelopen tien jaar in de Unie echter gestagneerd en 21 lidstaten hebben het streefcijfer voor de Unie voor 2020 niet gehaald. In het licht daarvan heeft de Raad een resolutie aangenomen over een vernieuwde Europese agenda voor volwasseneneducatie 2021-2030 (3) die de vooruitgang bij de verwezenlijking van het kerndoel van de Unie inzake volwasseneneducatie bevordert. Vele volwassenen – bijvoorbeeld volwassenen met een atypische vorm van werk, werknemers van kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s), werklozen, inactieven en laaggeschoolden – kunnen al te vaak geen gebruik maken van de mogelijkheden om vaardigheden te ontwikkelen.

(4)

De op 1 juli 2020 door de Commissie goedgekeurde Europese vaardighedenagenda pleit voor een revolutie op het gebied van vaardigheden om de ecologische en de digitale transitie aan te grijpen als een kans voor een snel en rechtvaardig herstel. In de agenda wordt onder meer aangekondigd dat de Commissie zal nagaan hoe individuele leerrekeningen kunnen worden gebruikt om de bijscholing en de omscholing van volwassenen in de werkende leeftijd te bevorderen ter aanvulling van andere maatregelen die gericht zijn op werkgevers en aanbieders van onderwijs en opleidingen.

(5)

Zoals uiteengezet in de Europese Green Deal, die klimaatneutraliteit tegen 2050 beoogt, moeten vaardigheden voor de groene transitie worden ontwikkeld en moet de beroepsbevolking worden bijgeschoold en omgeschoold met het oog op de overgang naar een moderne, hulpbronnenefficiënte en concurrerende economie. De mededeling van de Commissie van 14 juli 2021“Fit for 55” erkent dat de groene transitie alleen kan slagen als de Unie over de nodige geschoolde arbeidskrachten beschikt om concurrerend te blijven en verwijst naar de vlaggenschipacties van de Europese vaardighedenagenda om mensen uit te rusten met de vereiste vaardigheden voor de groene en de digitale transitie.

(6)

In de mededeling van de Commissie van 9 maart 2021 over Europa’s digitaal decennium wordt gewezen op het gebrek aan personeel met adequate digitale vaardigheden en op het gebrek aan genderevenwicht onder specialisten inzake informatie- en communicatietechnologie en afgestudeerden op het gebied van wetenschap, technologie, engineering en wiskunde (science, technology, engineering and mathematics – STEM). De mededeling bevestigt de doelstelling van minstens 80 % van de Uniebevolking met ten minste digitale basisvaardigheden tegen 2030 en stelt een streefcijfer voor van 20 miljoen werkende ICT-specialisten, met een evenwicht tussen vrouwen en mannen, ook tegen 2030. Het voorstel van de Commissie van 15 september 2021 over het traject naar het digitale decennium stelt voor een kader vast te stellen om vooruitgang te boeken bij de verwezenlijking van deze doelstellingen. Het actieplan voor digitaal onderwijs 2021-2027 van 30 september 2020 benadrukt dat technologische middelen moeten worden ingezet om de toegankelijkheid tot en de flexibiliteit van leermogelijkheden – met inbegrip van bijscholing en omscholing – te verbeteren.

(7)

De mededeling van de Commissie van 10 maart 2020 over een nieuwe industriestrategie voor Europa pleit voor doortastende maatregelen om iedereen de mogelijkheid te geven een leven lang te leren en ervoor te zorgen dat onderwijs en opleiding gelijke tred met de dubbele transitie houden en deze helpen verwezenlijken.

(8)

In de conclusies van de Raad van 8 juni 2020 (4) wordt de lidstaten verzocht om, rekening houdend met de nationale omstandigheden en met inachtneming van de rol en de autonomie van de sociale partners, mogelijke modellen te bestuderen voor openbare en particuliere financiering van een leven lang leren en de ontwikkeling van vaardigheden op individueel niveau, aangezien duurzame financiering met name belangrijk is gelet op het tekort aan geschoolde arbeidskrachten, en bijzondere aandacht te besteden aan kwetsbare groepen en laaggeschoolde arbeidskrachten, en wordt de Commissie verzocht om overeenkomstig haar bevoegdheden de lidstaten bij deze inspanningen te ondersteunen.

(9)

Onvoldoende financiële steun voor individuele personen is een van de belangrijkste obstakels voor deelname aan leeractiviteiten. Over het geheel genomen zijn de publieke en particuliere investeringen ontoereikend. De meeste opleidingen in de Unie die met het werk verband houden, worden door de werkgevers gesponsord. Veel bedrijven – en vooral kmo’s – voorzien echter niet in opleidingen – of de financiering ervan – voor hun werknemers en ook personen met atypisch werk hebben minder vaak of helemaal geen toegang tot door werkgevers gesponsorde opleidingen. Dergelijke ongelijkheden kunnen het welzijn en de gezondheid van mensen ondermijnen, het economisch concurrentievermogen aantasten, resulteren in gemiste kansen en obstakels voor innovatie en kunnen ertoe leiden dat mensen er niet in slagen de overgang naar duurzamere economische activiteiten te maken.

(10)

Naast directe kosten vormt tijdsgebrek een belangrijke factor die volwassenen ervan weerhoudt een opleiding te volgen. In de meeste lidstaten bestaan er regelingen voor betaald opleidingsverlof (5), maar volwassenen in de werkende leeftijd zijn hier vaak niet van op de hoogte en maken er slechts beperkt gebruik van. Bovendien bieden die regelingen vaak geen toegang aan atypische werknemers en staan zij volwassenen niet toe onderwijs of een opleiding te volgen in perioden van werkloosheid of lage economische activiteit.

(11)

Veel volwassenen – vooral laaggeschoolden en degenen die het verst van de arbeidsmarkt af staan – zijn niet gemotiveerd om een opleiding te volgen. Het is mogelijk dat ze niet op de hoogte zijn van hun eigen behoeften aan vaardigheden en niet weten of degelijke en op de arbeidsmarkt erkende ondersteuning en opleiding beschikbaar zijn. Bovendien kan het zijn dat mensen niet gemotiveerd zijn om een opleiding te volgen die is gekozen zonder hen te raadplegen en die niet op hun behoeften is toegesneden.

(12)

Er is in de Unie een nieuwe benadering van bijscholing en omscholing nodig. Belangrijk daarbij is dat bestaande instrumenten worden aangevuld en gevolg wordt gegeven aan politieke toezeggingen door individuele personen in staat te stellen zelfstandig te handelen en hen op alle vaardighedenniveaus de nodige steun en tools te bezorgen om zich bij of om te scholen.

(13)

In zijn advies van 16 augustus 2021 over het initiatief van de Unie inzake individuele leerrekeningen en de versterking van het opleidingsaanbod in Europa stelt het Raadgevend Comité voor de beroepsopleiding (ACVT) dat een dergelijk initiatief de betrokkenheid, de motivatie en de deelname van volwassenen aan onderwijs en opleiding moet helpen vergroten. De belangrijkste uitdaging bestaat erin vaardigheden en banen beter op elkaar af te stemmen en de toegang tot gediversifieerde kwaliteitsopleidingen te waarborgen door voor een relevanter en meer op maat gesneden aanbod te zorgen. Het ACVT benadrukt in zijn advies dat bij de keuze van financieringsmechanismen en op maat gesneden stimulansen per doelgroep op nationaal niveau, rekening moet worden gehouden met nationale behoeften en prioriteiten.

(14)

Een mogelijke aanpak van de bovengenoemde problemen bestaat in het verlenen van directe steun aan mensen via opleidingsrechten in individuele leerrekeningen. Dit houdt in dat er een breed faciliterend kader tot stand wordt gebracht dat de betrokkenen toegang biedt tot opleidingen, informatie, begeleiding, betaald opleidingsverlof en de erkenning van opleidingsresultaten. Deze aanpak kan een aanvulling vormen op bestaande initiatieven op nationaal niveau.

(15)

Aanbevolen wordt om op nationaal niveau een individueel opleidingsrecht vast te stellen, in overeenstemming met ieders opleidingsbehoeften (6) en rekening houdend met andere bestaande instrumenten. Door de financiering aan de behoeften aan te passen kan de efficiëntie van het initiatief worden vergroot. De lidstaten kunnen in extra opleidingsrechten voor de meest behoeftige personen voorzien, afhankelijk van de nationale context en de veranderende arbeidsmarkt. Zo zouden de lidstaten individuele leerrekeningen in strategische sectoren (7) extra kunnen aanvullen om de groene en de digitale transitie te ondersteunen. Naast financiële rechten zijn ook de relevantie, het nut en de erkenning van opleidingen van groot belang voor deelname aan bij- en omscholing. Het is ook raadzaam de sociale partners en de belanghebbenden over deze kwesties te raadplegen.

(16)

Individuele leerrekeningen zouden mensen in staat moeten stellen gedurende een bepaalde periode opleidingsrechten op te bouwen en te gebruiken, die op nationaal niveau moeten worden vastgesteld, zodat ze aan langere of duurdere opleidingen kunnen deelnemen of in tijden van economische neergang een opleiding kunnen volgen om aan nieuwe behoeften aan vaardigheden te voldoen. Personen zouden hun individuele opleidingsrechten moeten kunnen behouden onafhankelijk van hun arbeidssituatie of beroepsstatus en bij loopbaanveranderingen. De lidstaten worden uitgenodigd regels met betrekking tot het verval van rechten vast te stellen die lerenden stimuleren ten volle van hun rechten gebruik te maken.

(17)

De mogelijkheid om individuele opleidingsrechten te behouden tijdens perioden waarin personen in een andere lidstaat wonen en het gebruik van individuele opleidingsrechten voor het volgen van erkende en hoogwaardige opleidingen uit het nationale register van hun leerrekening vanuit het buitenland, moeten worden bevorderd. De overdraagbaarheid van rechten tussen lidstaten is op langere termijn gewenst en moet nader worden onderzocht, waarbij rekening moet worden gehouden met de mogelijke gevolgen voor de arbeidsmarkten.

(18)

Om mensen te helpen een geschikt opleidingstraject te vinden – en hen zo sterker te motiveren om te leren – moeten zij toegang krijgen tot loopbaanbegeleiding en validatiemogelijkheden. Er is tevens behoefte aan actuele openbare registers van erkende opleidingen die beschikbaar zijn via specifieke nationale digitale portaalsites die voor iedereen, met inbegrip van personen met een handicap, toegankelijk zijn en bij voorkeur aan het Europass-platform zijn gekoppeld.

(19)

Aanbevolen wordt individuele leerrekeningen te gebruiken om toegang te krijgen tot validatie, met inbegrip van mogelijkheden voor het beoordelen van vaardigheden. Uit de recente evaluatie door de Commissie van de werkzaamheden in het kader van de aanbeveling van de Raad van 20 december 2012 betreffende de validatie van niet-formeel en informeel leren (8) blijkt dat er aanzienlijke vooruitgang is geboekt, maar ook dat zich nog steeds problemen voordoen waarvoor oplossingen worden voorgesteld. Het is met name zaak mensen op maat gesneden steun te bieden en te zorgen voor meer coördinatie met de begeleidingsdiensten en een doeltreffende afstemming van valideringsinitiatieven op de behoeften van kansarme en kwetsbare groepen. De lidstaten wordt verzocht het gebruik van microcredentials in voorkomend geval aan te moedigen, op basis van vastgestelde behoeften, in overeenstemming met de aanbeveling van de Raad van 16 juni 2022 inzake microcredentials voor een leven lang leren en inzetbaarheid (9).

(20)

Deze aanbeveling ondersteunt de invoering van betaald opleidingsverlof. Door op adequate wijze in betaald opleidingsverlof te voorzien, zouden werknemers tijdens opleidingsperioden hun salaris kunnen behouden of een vervangend inkomen kunnen krijgen. De lidstaten wordt verzocht de dialoog aan te gaan met de sociale partners over regelingen die werknemers in staat stellen tijdens werkuren aan opleidingen deel te nemen met gebruik van hun individuele leerrekeningen, met inachtneming van nationale opleidingsmogelijkheden en -regelingen. In dit verband zou ook rekening moeten worden gehouden met de situatie van kmo’s en micro-ondernemingen.

(21)

Bredere outreach- en voorlichtingsactiviteiten en -campagnes zijn van cruciaal belang om het percentage volwassenen dat van leermogelijkheden gebruikmaakt significant te verhogen, met name onder groepen die zich weinig bewust zijn van bij- en omscholing, zoals de groepen die het verst van de arbeidsmarkt af staan. Door samenwerking tussen overheidsinstanties, sociale partners, maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden op basis van de consensus dat bijscholing en omscholing investeringen zijn, kunnen outreach- en voorlichtingsactiviteiten meer effect sorteren. Door aandacht aan toegankelijkheid te schenken zou de deelname van volwassenen met een handicap moeten worden vergemakkelijkt.

(22)

Monitoring op nationaal niveau en de voortdurende verbetering van de individuele leerrekeningen en het faciliterende kader zijn belangrijke voorwaarden voor de uitvoering van deze aanbeveling. In een later stadium zouden aanpassingen kunnen worden doorgevoerd met betrekking tot het aantal individuele opleidingsrechten, de prioritaire groepen of de gebruikersvriendelijke integratie van de verschillende onderdelen van het faciliterende kader.

(23)

Toereikende financiering is een essentieel kenmerk van succesvolle regelingen voor individuele leerrekeningen. Een nationaal systeem van individuele leerrekeningen zou de kostendeling tussen verschillende financieringsbronnen, zoals overheidsinstanties, werkgevers en door de sociale partners beheerde fondsen, kunnen vergemakkelijken door verschillende financieringsbronnen in staat te stellen tot de individuele leerrekening bij te dragen. Een combinatie van publieke en private financieringsbronnen zou de duurzaamheid van het initiatief in de lidstaten moeten waarborgen, wat van fundamenteel belang is voor het welslagen ervan. Door een dergelijke combinatie van financieringsbronnen kan de steun beter worden gemoduleerd en kunnen de werkgevers de rekeningen van hun werknemers gemakkelijker aanvullen, hetzij op vrijwillige basis, hetzij als resultaat van collectieve arbeidsovereenkomsten.

(24)

Uniefondsen die programma’s voor volwasseneneducatie ondersteunen – bijvoorbeeld het Europees Sociaal Fonds Plus (10), het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (11), het Fonds voor een rechtvaardige transitie (12) alsmede, in voorkomend geval, de faciliteit voor herstel en veerkracht (13) in het kader van NextGenerationEU – en op maat gesneden expertise via het instrument voor technische ondersteuning (14) kunnen de creatie van individuele leerrekeningen en het bijbehorende faciliterende kader ondersteunen. Ook door de Commissie bevorderd wederzijds leren kan het proces ondersteunen.

(25)

Deze aanbeveling doet geen afbreuk aan de exclusieve bevoegdheid van de lidstaten en de verdeling van bevoegdheden binnen elke lidstaat op nationaal, regionaal of lokaal niveau met betrekking tot de financiering, alsook de organisatie en de inhoud van hun stelsels voor volwasseneneducatie en -opleiding. Ze weerhoudt de lidstaten er niet van andere of geavanceerdere bepalingen inzake volwasseneneducatie en -opleiding te handhaven of vast te stellen dan die welke in deze aanbeveling worden aanbevolen.

(26)

De lidstaten zouden de sociale partners en alle belanghebbenden – met inbegrip van maatschappelijke organisaties – bij de voorbereiding van de hervormingen moeten betrekken. Deze aanbeveling eerbiedigt de autonomie van de sociale partners volledig, ook op gebieden waar zij verantwoordelijk zijn voor het opzetten en beheren van opleidingsstelsels.

(27)

De in deze aanbeveling beschreven maatregelen komen niet in de plaats van, en hebben niet tot doel te interfereren met, het aanbieden van opleidingen door werkgevers, openbare en particuliere diensten voor arbeidsvoorziening of andere aanbieders van onderwijs en opleiding, en mogen evenmin in de plaats komen van overheidssteun voor onderwijs- en opleidingsinstellingen of andere soorten steun. Extra administratieve rompslomp dient tot een minimum te worden beperkt,

1.

2.

3.

Aanbevolen wordt dat grensarbeiders en zelfstandigen die in een andere lidstaat werken dan waar ze wettelijk verblijven, een individuele leerrekening moeten krijgen in de lidstaat waar ze werken.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

—

Loopbaanbegeleiding en validatie

12.

—

Een nationaal register van in aanmerking komende kwalitatief hoogwaardige opleidings-, loopbaanbegeleidings- en validatiemogelijkheden

13.

14.

15.

16.

17.

—

Eén enkel nationaal digitaal portaal ter ondersteuning van individuele leerrekeningen

18.

—

Betaald opleidingsverlof

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

(1)

De uitstoot van broeikasgassen moet dringend worden verminderd, met name om de stijging van de zeespiegel en de kans op extreme weersomstandigheden, die nu al elke regio in de wereld treffen, te doen afnemen (1) en om de economische en sociale kosten in verband met de gevolgen van de opwarming van de aarde te beperken (2). De Unie en haar lidstaten zijn partij bij de Overeenkomst van Parijs die op 15 december 2015 is vastgesteld in het kader van het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC) (3) (“de Overeenkomst van Parijs”), en die de partijen ertoe verbindt de stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd te beperken tot ruim onder de 2 °C boven het pre-industriële niveau en zich te blijven inspannen om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5 °C boven het pre-industriële niveau.

(2)

Klimaatverandering en aantasting van het milieu vormen ernstige bedreigingen die dringend om maatregelen vragen, zoals onlangs opnieuw is bevestigd in het zesde evaluatieverslag van de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (IPCC) over de natuurkundige basis. Menselijk leed en economische verliezen ten gevolge van frequentere klimaatgerelateerde extreme gebeurtenissen, zoals overstromingen, hittegolven, droogte en bosbranden, komen steeds vaker voor. In de Unie bedragen die verliezen gemiddeld al 12 miljard EUR per jaar (4).

Die verliezen kunnen oplopen tot nog eens 175 miljard EUR per jaar, oftewel 1,38 % van het bbp van de Unie, als de opwarming van de aarde 3 °C boven het pre-industriële niveau uitstijgt, tegenover 65 miljard EUR per jaar bij 2 °C opwarming, en 36 miljard EUR per jaar bij 1,5 °C. Dat zou bepaalde groepen onevenredig hard treffen, met name mensen die zich al in een kwetsbare situatie bevinden en regio’s die al met problemen te kampen hebben.

(3)

In de mededeling van de Commissie van 11 december 2019 getiteld “De Europese Green Deal” (de “Europese Green Deal”) wordt de strategie uiteengezet die de Unie moet volgen om het eerste klimaatneutrale continent te worden en de Unie om te vormen tot een duurzame, rechtvaardigere en welvarendere samenleving die de planetaire grenzen respecteert. De noodzaak van een rechtvaardige transitie is een integrerend onderdeel van de Europese Green Deal, waarin wordt onderstreept dat geen mens aan zijn lot mag worden overgelaten en geen plaats mag worden vergeten. De Europese klimaatwet (5) bevat een bindende doelstelling voor de gehele Unie, namelijk klimaatneutraliteit tegen 2050, en een bindende tussentijdse doelstelling, namelijk een nettovermindering van de broeikasgasemissies in de Unie met ten minste 55 % tegen 2030 ten opzichte van de niveaus van 1990. Het 8e milieuactieprogramma voor de periode tot en met 2030 (6) is erop gericht de groene transitie naar een klimaatneutrale, duurzame, gifvrije, hulpbronnenefficiënte, op hernieuwbare energie gebaseerde, veerkrachtige en concurrerende circulaire economie op een rechtvaardige, billijke en inclusieve manier te versnellen en de staat van het milieu te beschermen, te herstellen en te verbeteren.

(4)

In het licht van de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne worden in de mededeling van de Commissie van 18 mei 2022 getiteld “REPowerEU-plan” (het “REPowerEU-plan”), in overeenstemming met de verklaring van Versailles van 10 en 11 maart 2022, maatregelen voorgesteld om de afhankelijkheid van de Unie van fossiele brandstoffen uit Rusland af te bouwen door de gasvoorziening te diversifiëren en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen sneller te verminderen, onder meer door zonne- en windenergie en warmtepompen uit te rollen, de industrie koolstofvrij te maken en een snellere vergunningverlening voor projecten voor hernieuwbare energie mogelijk te maken.

(5)

De transitie naar een klimaatneutrale economie en samenleving vergt alomvattende beleidsmaatregelen en aanzienlijke investeringen op tal van gebieden, zoals klimaatactie, energie, vervoer, milieu, industrie, onderzoek en innovatie (7). Om de bindende doelstelling van de Unie voor 2030 te halen, heeft de Commissie op 14 juli 2021 een mededeling gepubliceerd getiteld ““Fit for 55”: het EU-klimaatstreefdoel voor 2030 bereiken op weg naar klimaatneutraliteit” alsook een aantal daarmee samenhangende wetgevingsvoorstellen (het ““Fit for 55”-pakket”) voorgesteld. Het “Fit for 55”-pakket omvat voorstellen om de relevante wetgeving te actualiseren, waaronder het EU-emissiehandelssysteem (EU Emissions Trading System – EU ETS) (8), de richtlijnen inzake energiebelasting, energie-efficiëntie en hernieuwbare energie, de verordening inzake CO2-emissienormen voor auto’s en bestelwagens, de verordening inzake de opname van broeikasgasemissies en -verwijderingen door landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw, de richtlijn inzake infrastructuur voor alternatieve brandstoffen, en de verordening inzake de verdeling van de inspanningen (Effort Sharing Regulation – ESR) ten aanzien van sectoren buiten het huidige EU ETS, namelijk de vervoers- en de bouwsector.

Het bevat ook voorstellen voor nieuwe wetgeving, met name ter ondersteuning van het gebruik van schonere brandstoffen in de luchtvaart en het zeevervoer, alsmede ter vaststelling van een mechanisme voor koolstofgrenscorrectie en ter oprichting van een sociaal klimaatfonds, wat rechtstreeks verband houdt met de voorgestelde invoering van een emissiehandelssysteem voor brandstoffen die in gebouwen en in het wegvervoer worden gebruikt. Het “Fit for 55”-pakket is erop gericht, in combinatie met maatregelen op Unieniveau om de nodige openbare en particuliere investeringen te ondersteunen en te stimuleren, de groei van nieuwe markten te helpen ondersteunen en versnellen, bijvoorbeeld voor schone brandstoffen en emissiearme voertuigen, waardoor de kosten van de duurzame transitie voor zowel bedrijven als burgers zullen dalen.

(6)

Tijdens zijn bijeenkomst van 20 juni 2019 heeft de Europese Raad er zich in zijn “Een nieuwe strategische agenda 2019-2024” toe verbonden om te zorgen voor een rechtvaardige transitie naar klimaatneutraliteit, die inclusief is en niemand aan zijn lot overlaat. Op internationaal niveau hebben de lidstaten de doelstellingen van de Verenigde Naties inzake duurzame ontwikkeling onderschreven en de Overeenkomst van Parijs geratificeerd, waarin wordt gewezen op de vereisten van een rechtvaardige transitie voor de beroepsbevolking en het scheppen van fatsoenlijk werk en hoogwaardige banen, alsmede op de noodzakelijke aanpassing en capaciteitsopbouw om genderresponsief te worden. De richtsnoeren van de Internationale Arbeidsorganisatie bieden een internationaal vastgesteld beleidskader voor een rechtvaardige transitie naar ecologisch duurzame economieën en samenlevingen voor iedereen (9). Voorts hebben 54 ondertekenaars (landen en sociale partners) de tijdens de 24e Conferentie van de partijen (Conference of the Parties - COP) bij het UNFCCC in Katowice aangenomen verklaring van Silezië over solidariteit en rechtvaardige transitie (10) onderschreven, waaronder de Commissie, namens de Unie, en 21 afzonderlijke lidstaten. De Unie en tien lidstaten hebben de tijdens de 26e COP bij het UNFCCC in Glasgow aangenomen Verklaring over de ondersteuning van de voorwaarden voor een rechtvaardige transitie op internationaal niveau ondertekend, waarin zij zich ertoe verbinden informatie over een rechtvaardige transitie op te nemen in de tweejaarlijkse transparantieverslagen in het kader van de verslaglegging over hun beleid en maatregelen om hun nationaal bepaalde bijdragen te verwezenlijken.

(7)

Billijkheid en solidariteit zijn bepalende beginselen van het Uniebeleid voor de groene transitie en een vereiste voor een breed en duurzaam publiek draagvlak. De Europese Green Deal benadrukt dat de transitie rechtvaardig en inclusief moet zijn, dat mensen op de eerste plaats moeten komen en dat bijzondere aandacht moet worden besteed aan het ondersteunen van de regio’s, industrieën, werknemers, huishoudens en consumenten die met de grootste uitdagingen te maken zullen krijgen. Bovendien wordt in de mededeling van de Commissie van 14 januari 2020 getiteld “Een sterk sociaal Europa voor rechtvaardige transities” benadrukt dat de Europese Green Deal Europa de instrumenten zal bieden om te streven naar meer opwaartse convergentie, sociale rechtvaardigheid en gedeelde welvaart. In de mededeling van de Commissie van 23 februari 2022 over waardig werk wereldwijd voor een mondiale rechtvaardige transitie en een duurzaam herstel wordt de bevordering van waardig werk wereldwijd centraal gesteld in een rechtvaardige transitie en een inclusief, duurzaam en veerkrachtig herstel van de pandemie.

(8)

De mededeling van de Commissie van 4 maart 2021 getiteld “Het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten” (11) benadrukt dat eenheid, coördinatie en solidariteit nodig zijn om vooruit te komen in de richting van een groener en digitaler decennium waarin de Europeanen het goed hebben. In het actieplan worden drie kerndoelen van de Unie voor 2030 voorgesteld, namelijk: dat in 2030 ten minste 78 % van de bevolking tussen 20 en 64 jaar een baan moet hebben (12); dat ten minste 60 % van alle volwassenen jaarlijks aan een opleiding moet deelnemen (13); en dat het aantal mensen dat met armoede of sociale uitsluiting wordt bedreigd, tegen 2030 met ten minste 15 miljoen moet worden verminderd (14). Die kerndoelen voor 2030 zijn door de leiders van de Unie verwelkomd in de Verklaring van Porto van 8 mei 2021 tijdens de informele bijeenkomst van de staatshoofden en regeringsleiders in Porto op 7 en 8 mei 2021, en door de Europese Raad in zijn conclusies van 24 en 25 juni 2021.

(9)

Met het juiste flankerende beleid (15) kan de groene transitie in totaal ongeveer 1 miljoen extra kwaliteitsvolle banen (16) in de Unie opleveren tegen 2030 en 2 miljoen tegen 2050 (17), in sectoren zoals de bouw, informatie- en communicatietechnologie (ICT) of hernieuwbare energie, terwijl tegelijkertijd de aanhoudende afname van het aantal banen met een middelhoog opleidingsniveau als gevolg van automatisering en digitalisering kan worden afgezwakt. In een pessimistisch scenario kunnen de effecten van de groene transitie naar klimaatneutraliteit, indien die niet wordt ondersteund door een adequate beleidsmix, echter leiden tot een daling van het bbp van wel tot 0,39 % in de Unie en een banenverlies van wel tot 0,26 % (18).

(10)

De effecten van de groene transitie op het bedrijfsleven en de werkgelegenheid zullen per sector, beroep, regio en land verschillen, wat veranderingen in de werkgelegenheid binnen sectoren en industriële ecosystemen met zich meebrengt, alsook grote arbeidsverschuivingen in die sectoren en industriële ecosystemen (19). Herstructurering en aanpassing in de betrokken ondernemingen, sectoren en ecosystemen vragen om de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsmodellen en grote arbeidsverschuivingen in sectoren en regio’s. Zo wordt banenverlies verwacht bij sommige mijnbouwactiviteiten of bij de energieproductie op basis van fossiele brandstoffen, alsook in delen van de automobielsector. Omgekeerd worden nieuwe banen verwacht bij activiteiten voor circulair waardebehoud, duurzaam vervoer en energieproductie. Daarom moeten de lidstaten in samenwerking met de sociale partners en/of lokale en regionale overheden en belanghebbenden een gedetailleerde aanpak volgen, met bijzondere aandacht voor de betrokken regio’s en ecosystemen.

(11)

Door hoogwaardige arbeidskansen voor iedereen te creëren en tegelijkertijd maatregelen te nemen om energie- en vervoersarmoede te verminderen en te voorkomen, kan de groene transitie bijdragen tot het verhogen van het inkomen en het verminderen van ongelijkheden en armoede in het algemeen (20). Zo kan zij helpen bestaande sociaal-economische ongelijkheden en sociale uitsluiting aan te pakken, gezondheid en welzijn te verbeteren en gelijkheid, waaronder gendergelijkheid, te bevorderen. Bijzondere aandacht moet uitgaan naar bepaalde bevolkingsgroepen, met name die in reeds kwetsbare situaties, zoals huishoudens met een laag of laag middeninkomen, die een groot deel van hun inkomen besteden aan essentiële diensten zoals energie, vervoer en huisvesting, alsook naar micro-, kleine en middelgrote ondernemingen. Uit modelleringsresultaten blijkt dat de vraag of milieubelastingen progressief of regressief zijn, grotendeels zal afhangen van het ontwerp van de instrumenten, zoals de mate waarin inkomstenbelastingverlagingen of andere opties voor het recyclen van inkomsten gericht zijn op lagere inkomens (21).

(12)

Activiteiten voor circulair waardebehoud, waaronder bedrijfsmodellen voor reparatie, hergebruik, herproductie en servitisation, kunnen betaalbare en duurzame toegang tot goederen en diensten bevorderen. Zij creëren ook banen en kansen op verschillende vaardigheidsniveaus, onder meer voor vrouwen, personen met een handicap en groepen in een kwetsbare situatie, via ondernemingen in de sociale economie die actief zijn op die gebieden. Door de circulariteit van producten te bevorderen, verminderen zij de koolstofemissies aanzienlijk, terwijl de gecreëerde banen zich dicht bij de producten bevinden die behouden, opgeknapt of gedeeld moeten worden.

(13)

Volgens de meest recente beschikbare gegevens in de EU-statistieken inzake inkomens en levensomstandigheden voor 2019/2020 werd ongeveer 8 % van de bevolking van de Unie door energiearmoede getroffen - dat zijn meer dan 35 miljoen mensen die hun woning niet voldoende konden verwarmen, met aanzienlijke verschillen tussen de lidstaten en tussen inkomensgroepen (22). Volgens schattingen van de waarnemingspost voor energiearmoede op basis van een combinatie van indicatoren verkeren in totaal meer dan 50 miljoen huishoudens in de Unie in energiearmoede (23). Energiearmoede, die het gevolg is van een combinatie van een laag inkomen, een hoog aandeel van het beschikbare inkomen dat aan energie wordt besteed en gebrekkige energie-efficiëntie, is al enige tijd een grote uitdaging voor de Unie. Voorts neemt het risico op energiearmoede toe door de hoge en volatiele energieprijzen, die het gevolg zijn van een aantal factoren, waaronder die welke verband houden met de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne en de beleidsreactie van de Unie daarop. Die vorm van armoede treft niet alleen huishoudens met een laag inkomen, maar ook huishoudens met een lager middeninkomen in tal van lidstaten.

Huishoudens met bovengemiddelde energiebehoeften, waaronder gezinnen en eenoudergezinnen met kinderen, personen met een handicap en ouderen, zijn ook kwetsbaarder voor energiearmoede (24) en de gevolgen daarvan. Vrouwen, en met name alleenstaande moeders en oudere vrouwen (25), worden ook bijzonder getroffen door energiearmoede. Naast energiearmoede wordt het begrip vervoersarmoede steeds meer erkend wanneer bepaalde bevolkingsgroepen niet in staat zijn een sociaal en materieel noodzakelijk niveau van vervoersdiensten te bereiken. Zonder de juiste flankerende maatregelen om energie- en vervoersarmoede te verminderen en te voorkomen, dreigt die vormen van armoede te worden verergerd, met name als gevolg van de internalisering van de emissiekosten bij prijsvorming of de kosten van aanpassing aan alternatieven met hogere efficiëntie en lagere emissies.

(14)

De beginselen van sociale rechtvaardigheid, cohesie en solidariteit zijn stevig verankerd in het ontwerp van relevante klimaat-, energie- en milieukaders op Unieniveau, onder meer via het beginsel “de vervuiler betaalt” en de verdeling van de inspanningen tussen de lidstaten, en in een zekere herverdeling van EU ETS-rechten met het oog op solidariteit, groei en interconnecties binnen de Unie en het gebruik ervan voor het moderniseringsfonds, dat bijdraagt tot de aanzienlijke investeringsbehoeften van lidstaten met een lager inkomen om hun energiesystemen te moderniseren. Bovendien biedt het kader van de energiewetgeving van de Unie de lidstaten instrumenten om energiearme en kwetsbare huishoudelijke afnemers te beschermen en tegelijkertijd marktverstoringen te voorkomen. Hoewel die instrumenten de groene transitie helpen vergemakkelijken, zijn zij bedoeld om de nodige bescherming meer in het algemeen te waarborgen, zoals blijkt uit de mededeling van de Commissie van 13 oktober 2021 getiteld “De stijgende energieprijzen aanpakken: een toolbox met initiatieven en steunmaatregelen” en het REPowerEU-plan.

(15)

De lidstaten beschikken over een reeks instrumenten om hun acties voor een rechtvaardige transitie uiteen te zetten en te coördineren. In de nationale energie- en klimaatplannen, opgesteld overeenkomstig Verordening (EU) 2018/1999 van het Europees Parlement en de Raad (26), moet het aantal huishoudens in energiearmoede worden beoordeeld en moeten de maatregelen worden uiteengezet die nodig zijn om de sociale en territoriale gevolgen van de energietransitie aan te pakken. In de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie, opgesteld overeenkomstig Verordening (EU) 2021/1056 van het Europees Parlement en de Raad (27), moet worden aangegeven welke gebieden tot 2027 in aanmerking komen voor steun uit het Fonds voor een rechtvaardige transitie. De door NextGenerationEU gefinancierde nationale herstel- en veerkrachtplannen, opgesteld overeenkomstig Verordening (EU) 2021/241 van het Europees Parlement en de Raad (28), bevatten hervormingen en investeringen ter bevordering van de groene transitie, inclusieve groei, sociale en territoriale cohesie, veerkracht en vooruitzichten voor de volgende generatie, met een tijdshorizon tot 2026. Sommige acties voor een rechtvaardige transitie worden ook uitgevoerd in het kader van andere programma’s en initiatieven, met name de fondsen in het kader van het cohesiebeleid.

(16)

Voortbouwend op de beginselen en het beleid van met name de Europese Green Deal en de Europese pijler van sociale rechten is er ruimte om het ontwerp van beleid op een alomvattende en transversale manier te verbeteren en de samenhang van de uitgaven op Unie- en nationaal niveau te waarborgen. In de mededeling van de Commissie van 17 september 2020 getiteld “Een EU-brede beoordeling van de nationale energie- en klimaatplannen – De groene transitie een impuls geven en het economisch herstel bevorderen via geïntegreerde energie- en klimaatplanning” erkende de Commissie weliswaar dat de definitieve nationale energie- en klimaatplannen een aantal indicatoren en beleidsmaatregelen inzake energiearmoede bevatten, maar concludeerde zij dat die niet altijd voorzien in een duidelijke prioritering van de financieringsbehoeften voor een rechtvaardige transitie, voor om- en bijscholing of voor het ondersteunen van aanpassingen van de arbeidsmarkt. De territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie moeten gericht zijn op geselecteerde gebieden en zullen daarom naar verwachting niet leiden tot het uitstippelen van een algemene strategie en een algemeen beleid voor een rechtvaardige transitie op nationaal niveau. Hoewel de door de plannen ondersteunde en medegefinancierde hervormingen en investeringen bedoeld zijn om een blijvend effect te sorteren, zijn zowel de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie als de herstel- en veerkrachtplannen beperkt in de tijd.

(17)

Een rechtvaardige transitie naar klimaatneutraliteit in de Unie tegen 2050 zal ervoor zorgen dat niemand aan zijn lot wordt overgelaten, met name de werknemers en huishoudens die het zwaarst door de groene transitie worden getroffen, en met name die welke zich reeds in een kwetsbare situatie bevinden. Daartoe moeten de lidstaten, zoals uiteengezet in deze aanbeveling, alomvattende beleidspakketten (29) invoeren, horizontale elementen versterken die een rechtvaardige groene transitie bevorderen en optimaal gebruikmaken van overheids- en particuliere financiering. In de beleidspakketten moet rekening worden gehouden met de mensen en huishoudens die het zwaarst worden getroffen door de groene transitie, met name door banenverlies, maar ook door veranderende arbeidsomstandigheden en/of nieuwe taakvereisten voor de baan, alsook met degenen die negatieve gevolgen ondervinden voor het beschikbare inkomen, de uitgaven en de toegang tot essentiële diensten. Als zwaarst getroffen groepen moet in de beleidspakketten met name – maar niet uitsluitend – rekening worden gehouden met mensen en huishoudens in een kwetsbare situatie, met name mensen die het verst van de arbeidsmarkt af staan, bijvoorbeeld vanwege hun vaardigheden, territoriale arbeidsmarktomstandigheden of andere kenmerken, zoals geslacht, ras of etnische afstamming, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele gerichtheid. Andere mensen en huishoudens in een kwetsbare situatie zijn zij die in armoede en/of energiearmoede leven of dreigen te vervallen, of te kampen hebben met belemmeringen voor mobiliteit of te hoge huisvestingskosten, of alleen aan het hoofd van een gezin staan, een situatie waarin vaker vrouwen dan mannen verkeren. De beleidspakketten moeten worden aangepast aan de lokale omstandigheden, rekening houdend met de behoeften van de meest kwetsbare en afgelegen delen van de Unie, met inbegrip van de ultraperifere gebieden en eilanden.

(18)

Actieve ondersteuning van hoogwaardige werkgelegenheid moet gericht zijn op het helpen van werknemers, werkzoekenden, mensen die geen werk hebben en geen onderwijs of opleiding volgen (NEET’s) en zelfstandigen die het zwaarst worden getroffen door de groene transitie. Met name ondervertegenwoordigde personen zoals vrouwen, laaggeschoolde werknemers, personen met een handicap, ouderen en mensen met een relatief laag vermogen om zich aan veranderingen op de arbeidsmarkt aan te passen, hebben steun nodig om hun inzetbaarheid te verbeteren en werk te vinden, in overeenstemming met Aanbeveling (EU) 2021/402 van de Commissie (30). Voortbouwend op eerdere beleidsrichtsnoeren, met name die aanbeveling en Besluiten (EU) 2020/1512 (31) en (EU) 2021/1868 (32) van de Raad, moeten de beleidspakketten derhalve op maat gesneden maatregelen omvatten ter ondersteuning van aanwervings- en transitiestimulansen, steun voor ondernemerschap, met name voor vrouwen en personen met een handicap, en maatregelen voor het scheppen van hoogwaardige banen, met name voor micro-, kleine en middelgrote ondernemingen en in de meest getroffen gebieden. Dergelijke maatregelen, in combinatie met adequate Uniesteun, kunnen ook een belangrijke rol spelen bij het aanpakken van uitdagingen voor de arbeidsmarkt, zoals die welke voortvloeien uit de instroom van Oekraïense vluchtelingen, met name in de zwaarst getroffen lidstaten. Zij moeten ook de effectieve uitvoering en handhaving van de bestaande regels inzake arbeidsomstandigheden bevorderen en steun verlenen aan maatschappelijk verantwoorde herstructureringen in overeenstemming met de bestaande regels en normen. De sociale partners spelen een cruciale rol bij het door middel van dialoog helpen aanpakken van de werkgelegenheids- en sociale gevolgen van de uitdagingen van de groene transitie.

(19)

Toegang tot hoogwaardig en inclusief onderwijs, dito opleiding en een leven lang leren voor iedereen is essentieel om ervoor te zorgen dat de beroepsbevolking over de vaardigheden beschikt die nodig zijn om de groene transitie tot een goed einde te brengen. Aspecten van een rechtvaardige transitie moeten derhalve worden geïntegreerd in de ontwikkeling en uitvoering van nationale strategieën voor vaardigheden, rekening houdend met de voorstellen van de Commissie in de “Europese vaardighedenagenda” (33) en de “geactualiseerde nieuwe industriestrategie” (34). Ook in het kader van het pact voor vaardigheden zullen partnerschappen op het gebied van vaardigheden als een belangrijke hefboom fungeren. Dankzij actuele informatie en prognoses over de arbeidsmarkt en vaardigheden, ook op regionaal, sectoraal en beroepsniveau, kunnen relevante beroepsspecifieke en transversale vaardigheidsbehoeften worden vastgesteld en voorspeld, onder meer als basis voor de aanpassing van curricula aan de vaardigheidsbehoeften voor de groene transitie. Beroepsonderwijs en -opleiding moeten jongeren en volwassenen, met bijzondere aandacht voor vrouwen en laaggeschoolde werknemers, uitrusten met de vaardigheden die nodig zijn om de groene transitie te beheersen, overeenkomstig Aanbeveling 2020/C 417/01 van de Raad (35).

Leerlingplaatsen en betaalde stages, met inbegrip van sterke opleidingscomponenten, met name voor jongeren, ondersteunen overgangen op de arbeidsmarkt, met name naar activiteiten die bijdragen tot klimaat- en milieudoelstellingen en sectoren met specifieke tekorten aan vaardigheden. Het vergroten van de deelname van volwassenen aan een leven lang leren moet worden bevorderd om tegemoet te komen aan de bij- en omscholingsbehoeften, onder meer door individuen in staat te stellen een op hun behoeften afgestemde opleiding te volgen en, waar passend, door middel van korte, kwalitatief hoogwaardige cursussen over vaardigheden voor de groene transitie, rekening houdend met Aanbeveling van de Raad (36) van 16 juni 2022, die erop gericht is de resultaten van dergelijke cursussen gemakkelijker te waarderen en te erkennen.

(20)

De samenstelling van de belasting- en uitkeringsstelsels en de socialebeschermingsstelsels moet worden onderzocht in het licht van de specifieke behoeften die voortvloeien uit de groene transitie, waarbij ook het beginsel “de vervuiler betaalt” in acht wordt genomen, evenals de noodzaak dat flankerend beleid niet mag leiden tot subsidies voor het verbruik van fossiele brandstoffen, het consumenten niet afhankelijk mag maken van een specifieke technologie, het de stimulansen voor de renovatie van gebouwen en de vervanging van warmte-energiesystemen niet mag verminderen en het de stimulansen in het kader van algemene energie-efficiëntiemaatregelen niet mag verminderen. Een combinatie van verschillende beleidsmaatregelen kan de meest kwetsbare huishoudens en de werknemers die het zwaarst worden getroffen door de groene transitie, ondersteunen. Afhankelijk van de nationale en de individuele situatie kan dat bijvoorbeeld leiden tot een verschuiving van de belastingdruk van arbeid naar klimaat- en milieudoelstellingen, zoals beoogd in het voorstel voor herziening van de energiebelastingrichtlijn (37), tot een herziening van werkloosheidsregelingen en/of tot tijdelijke en gerichte directe inkomenssteun, indien nodig. Stelsels voor sociale bescherming, met inbegrip van beleid inzake sociale inclusie, kunnen worden herzien en, waar van toepassing, aangepast in het licht van de groene transitie, in het bijzonder om inkomenszekerheid te bieden, met name tijdens de overgang tussen verschillende banen, en om behoorlijke sociale, gezondheids- en zorgdiensten te bieden via adequate sociale infrastructuur, met name in de meest getroffen gebieden, zoals plattelands- en afgelegen gebieden, waaronder de ultraperifere gebieden, om sociale uitsluiting te voorkomen en gezondheidsrisico’s aan te pakken. Om sociale uitsluiting van kinderen te voorkomen en te bestrijden, zijn investeringen in sociale infrastructuur voor kinderen gericht op de gewaarborgde toegang van kinderen in nood tot essentiële diensten, zoals bepaald in Aanbeveling (EU) 2021/1004 van de Raad (38).

(21)

Om op inclusieve wijze fysieke en financiële veerkracht op te bouwen tegen de onomkeerbare gevolgen van klimaatverandering, moeten risicobewustzijn, risicovermindering en risico-overdracht worden bevorderd, met name door de beschikbaarheid van verzekeringsoplossingen te vergroten en te investeren in het beheer van, en de aanpassing aan, het rampenrisico om de fysieke gevolgen van klimaatverandering te verminderen en zo verliezen alsook de klimaatbeschermingskloof te verkleinen, daarbij rekening houdend met micro-, kleine en middelgrote ondernemingen, alsook met plattelands- en afgelegen gebieden, zoals de ultraperifere gebieden en eilanden. Het rampenrisicobeheer, met inbegrip van systemen voor civiele bescherming op nationaal en Unieniveau, moet worden versterkt met het oog op een betere preventie van, paraatheid voor en respons op klimaatgerelateerde schokken.

(22)

Iedereen heeft recht op toegang tot essentiële diensten van goede kwaliteit, waaronder energie, vervoer, water, sanitaire voorzieningen, financiële diensten en digitale communicatie, en steun voor gelijke toegang tot dergelijke diensten moet beschikbaar worden gesteld aan personen die daar behoefte aan hebben (39). Bovendien moeten mensen die dat nodig hebben, toegang krijgen tot sociale huisvesting of tot hoogwaardige hulp bij huisvesting (40). Daarnaast kunnen huishoudens met een laag of gemiddeld inkomen, kwetsbare afnemers, met inbegrip van eindgebruikers, mensen die te maken hebben met energiearmoede of het risico daarop lopen, en mensen die in sociale woningen wonen, profiteren van de toepassing van het beginsel “energie-efficiëntie eerst”. Naast de bescherming en versterking van de positie van energieconsumenten zijn specifieke maatregelen nodig om de onderliggende oorzaken van energiearmoede te voorkomen en aan te pakken, met name door investeringen te bevorderen die gericht zijn op verbeteringen van de energie-efficiëntie, meer bepaald in de socialehuisvestingssector. De voorgestelde actualiseringen van de energie-efficiëntierichtlijn (41) en van de richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen (42), zijn ook bedoeld om de belangrijkste niet-economische belemmeringen voor renovatie aan te pakken, zoals gescheiden prikkels, waaronder kaders voor eigenaars en huurders, en mede-eigendomsstructuren. In dat verband moet bijzondere aandacht worden besteed aan vrouwen en specifieke groepen die meer risico lopen te worden geconfronteerd met energiearmoede, zoals personen met een handicap, alleenstaande ouders, ouderen, kinderen en personen die tot een raciale of etnische minderheid behoren.

Reeds bestaande en nieuwe mobiliteitsproblemen kunnen worden aangepakt door middel van ondersteunende maatregelen en de ontwikkeling van de nodige infrastructuur, zoals openbaar vervoer. De betaalbaarheid, toegankelijkheid en veiligheid van duurzame mobiliteit en verschillende vervoerswijzen, waaronder particulier en openbaar vervoer, zijn van essentieel belang om iedereen te laten profiteren en deel uit te laten maken van de groene transitie. Stedelijke mobiliteit speelt in dat verband een belangrijke rol, zoals ook blijkt uit de mededeling van de Commissie van 14 december 2021 getiteld “Het nieuwe EU-kader voor stedelijke mobiliteit”.

(23)

Een maatschappijbrede benadering van de rechtvaardige transitie moet beleidsactie ondersteunen, gebaseerd op de coördinatie van de beleidsvorming en versterkte operationele capaciteiten op alle niveaus en op alle relevante beleidsterreinen, waarbij ook een actieve rol wordt toegekend aan regionale en lokale autoriteiten. Het moet ook gebaseerd zijn op de betrokkenheid van de sociale partners op alle niveaus en in alle stadia, en op een doeltreffende participatie van het maatschappelijk middenveld en belanghebbenden die effect heeft. Een dergelijke coördinatie en een dergelijke betrokkenheid kunnen ervoor zorgen dat de beginselen van billijkheid en solidariteit van de Europese Green Deal van bij het begin worden geïntegreerd in het ontwerp en de uitvoering van en het toezicht op het beleid, zodat de basis wordt gelegd voor brede en langetermijnsteun voor inclusief beleid ter bevordering van de groene transitie.

(24)

Een stevige onderbouwing is van cruciaal belang voor een degelijk sociaal en arbeidsmarktbeleid dat zorgt voor een rechtvaardige en inclusieve transitie. Daartoe vergemakkelijken de geleidelijke harmonisatie en consistentie van definities, concepten, classificaties en methoden — met name op basis van Aanbeveling (EU) 2020/1563 van de Commissie (43) — de uitvoering van beoordelingen en de vergelijkbaarheid ervan. Verdere acties op het gebied van onderzoek en innovatie kunnen bijdragen tot de kennisbasis die kan worden meegenomen in het beleid en het publieke debat. Uitwisselingen met het publiek in al zijn diversiteit en met belangrijke belanghebbenden, bijvoorbeeld over de resultaten van evaluaties, prognoses en monitoringactiviteiten, kunnen op hun beurt bijdragen tot beleidsvorming en eigen inbreng.

(25)

Er zijn passende gedetailleerde, kwalitatief hoogwaardige en naar gender uitgesplitste gegevens en indicatoren nodig, met name om de werkgelegenheids-, sociale en verdelingseffecten van het klimaatbeleid te beoordelen. Dergelijke gegevens en indicatoren zijn momenteel niet volledig beschikbaar. Hoewel er bijvoorbeeld enige vooruitgang is geboekt bij het meten van energiearmoede, kunnen er landenspecifieke indicatoren voor de beoordeling van vervoersarmoede ontwikkeld worden. Monitoring en evaluatie kunnen worden versterkt door middel van een aantal acties, waarbij de nadruk ligt op indicatoren, scoreborden alsook kleinschalige proefprojecten en beleidsexperimenten. De acties dienen voort te bouwen op of te putten uit bestaande scoreborden, zoals het sociaal scorebord en het dashboard van de Europese Green Deal, die relevante informatie bevatten over specifieke aspecten van een beleid inzake een rechtvaardige transitie.

(26)

Het optimaal en efficiënt gebruik van overheids- en particuliere financiering en de mobilisering van alle beschikbare middelen en de effectieve inzet ervan zijn van bijzonder belang in het licht van de aanzienlijke investeringsbehoeften die voortvloeien uit de groene transitie. Op het niveau van de Unie worden relevante acties ondersteund uit de Uniebegroting en NextGenerationEU. Zij zullen worden uitgevoerd in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit, het mechanisme voor een rechtvaardige transitie (Just Transition Mechanism - JTM), waaronder het Fonds voor een rechtvaardige transitie (Just Transition Fund - JTF), het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+), het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Cohesiefonds, de herstelbijstand voor cohesie en de regio’s van Europa (React-EU), Erasmus+ en het Europees Fonds voor aanpassing aan de globalisering (EFG), het LIFE-programma, het programma Horizon Europa, de moderniserings- en innovatiefondsen (44) en de fondsen in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Daarnaast ondersteunt de Commissie de lidstaten via het instrument voor technische ondersteuning door op maat gemaakte technische expertise te verstrekken voor het ontwerpen en uitvoeren van hervormingen, onder meer die welke een rechtvaardige transitie naar koolstofneutraliteit bevorderen.

(27)

Het Europees Semester is het kader voor de coördinatie van het economisch en werkgelegenheidsbeleid van de Unie. Het zal die rol blijven spelen in de herstelfase en bij het bevorderen van de groene en de digitale transitie, opgebouwd rond de vier dimensies van concurrerende duurzaamheid, en zal helpen bij het verwezenlijken van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen. In het kader van het Europees Semester zal de Commissie de sociaal-economische resultaten en effecten nauwlettend volgen en waar nodig gerichte landspecifieke aanbevelingen voorstellen om ervoor te zorgen dat niemand aan zijn lot wordt overgelaten. Complementariteit met de maatregelen die in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit worden gesteund, zal een prioriteit zijn. De monitoring van deze aanbeveling zal daarom zo nodig plaatsvinden in het kader van het Europees Semester, onder andere in de betrokken comités in het kader van hun respectieve bevoegdheden, op basis van adequate beoordelingen, beleidseffectbeoordelingen en de stand van uitvoering van de richtsnoeren in deze aanbeveling. De monitoring zal geen onnodige administratieve lasten voor de lidstaten met zich meebrengen.

(28)

Bovendien moeten de lidstaten, als onderdeel van het ontwerp en de definitieve actualisering van hun nationale energie- en klimaatplannen in respectievelijk 2023 en 2024, overeenkomstig artikel 14 van Verordening (EU) 2018/1999, gebruikmaken van deze aanbeveling om te overwegen beoordelingen van de werkgelegenheids-, sociale en verdelingseffecten en aspecten van een rechtvaardige transitie te integreren in de vijf dimensies van de energie-unie, en de beleidsmaatregelen voor het aanpakken van die effecten verder uit te breiden, met bijzondere aandacht voor energiearmoede.

(29)

Voorts kan de monitoring van de uitvoering van deze aanbeveling voortbouwen op bestaand bewijsmateriaal in het kader van bestaande multilaterale toezichtsprocessen, zoals het Europees Semester. De Raad of de Commissie kan het Comité voor de werkgelegenheid en het Comité voor sociale bescherming verzoeken om, overeenkomstig respectievelijk artikel 150 en artikel 160 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en in samenwerking met andere betrokken comités, met name het Comité voor de economische politiek, binnen hun respectieve bevoegdheidsgebieden de uitvoering van deze aanbeveling te onderzoeken op basis van adequate rapportage door de Commissie en andere instrumenten voor multilateraal toezicht. Tegen die achtergrond werkt de Commissie ook aan het verbeteren van de beschikbaarheid van gegevens, uitgesplitst naar gender, het actualiseren en gebruiken van kaders en methodologische richtsnoeren, onder meer voor het meten van energie- en vervoersarmoede en ongelijkheden op milieugebied, en voor het evalueren van de doeltreffendheid en het feitelijke effect van beleidsmaatregelen,

1)

2)

3)

4)

5)

6)

7)

8)

9)

10)

11)

—

op de website Concurrentie van de Commissie, afdeling Fusies (http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/). Deze website biedt verschillende hulpmiddelen om individuele concentratiebesluiten op te zoeken, onder meer op: naam van de onderneming, nummer van de zaak, datum en sector;

—

in elektronische vorm op de EUR-Lex-website (http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=nl) onder document nr. 32021M10251. EUR-Lex biedt onlinetoegang tot de communautaire wetgeving.

—

Verlening van een vergunning voor het in de handel brengen (artikel 13 van Verordening (EG) nr. 726/2004 van het Europees Parlement en de Raad): Goedgekeurd