—

gezien het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × NK603 en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee of drie van de transformatiestappen MON 87427, MON 89034, MIR162 en NK603, en tot intrekking van Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/1111 van de Commissie, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (D068777/01,

—

gezien Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 22 september 2003 inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (1), en met name artikel 7, lid 3, en artikel 19, lid 3,

—

gezien de stemming van 15 september 2020 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003, die geen advies heeft opgeleverd,

—

gezien de artikelen 11 en 13 van Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (2),

—

gezien het advies dat op 22 mei 2019 door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) werd goedgekeurd en op 8 juli 2019 werd gepubliceerd (3),

—

gezien zijn eerdere resoluties waarin het bezwaar maakt tegen de verlening van vergunningen voor genetisch gemodificeerde organismen (“ggo’s”) (4),

—

gezien artikel 112, leden 2 en 3, van zijn Reglement,

—

gezien de ontwerpresolutie van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid,

A.

overwegende dat Monsanto Europe S.A./N.V. op 15 februari 2016 namens Monsanto company, United States bij de nationale bevoegde instantie van Nederland een aanvraag heeft ingediend voor het in de handel brengen van levensmiddelen, levensmiddeleningrediënten en diervoeders die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × NK603 (“genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen”), overeenkomstig de artikelen 5 en 17 van Verordening (EG) nr. 1829/2003; overwegende dat de aanvraag ook betrekking had op het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen voor andere toepassingen dan als levensmiddel of als diervoeder, met uitzondering van de teelt; overwegende dat de aanvraag daarnaast betrekking had op het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met tien subcombinaties van de afzonderlijke transformatiestappen waaruit de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen bestaat;

B.

overwegende dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen is afgeleid van de kruising van vier genetisch gemodificeerde maislijnen (MON 87427, MON 89034, MIR162 en NK603), tolerantie oplevert voor glyfosaatbevattende herbiciden en drie insectendodende eiwitten produceert (Cry1A.105, Cry2Ab2 en Vip3Aa20, ook wel bekend als “Bt-eiwitten” of “Cry”-eiwitten), die giftig zijn voor bepaalde larven van schubvleugeligen (vlinders en motten) (5);

C.

overwegende dat eerdere beoordelingen van de vier afzonderlijke transformatiestappen en vier van de subcombinaties van de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen, waarvoor reeds een vergunning is verleend, werden gebruikt als basis voor de beoordeling van de in vier transformatiestappen genetisch gemodificeerde mais en de overige zes subcombinaties (6);

D.

overwegende dat de EFSA op 22 mei 2019 een gunstig advies uitbracht met betrekking tot deze aanvraag, dat op 8 juli 2019 werd gepubliceerd;

E.

overwegende dat in Verordening (EG) nr. 1829/2003 is bepaald dat genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders geen negatieve effecten mogen hebben op de menselijke gezondheid, de diergezondheid of het milieu, en wordt vereist dat de Commissie bij het opstellen van haar besluit alle desbetreffende bepalingen van het Unierecht en andere ter zake dienende factoren in aanmerking neemt;

F.

overwegende dat de lidstaten gedurende de raadplegingsperiode van drie maanden tal van kritische opmerkingen hebben ingediend bij de EFSA (7); overwegende dat deze kritische opmerkingen zorgen omvatten dat geen analyse is uitgevoerd met betrekking tot glyfosaatresiduen of glyfosaatmetabolieten op de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen, dat er geen tests zijn uitgevoerd van de mogelijke synergetische of antagonistische effecten van de Cry-eiwitten en het Vip-eiwit en van de herbicideresiduen, dat vragen over de veiligheid van genetisch gemodificeerde mais en afgeleide levensmiddelen en diervoeders niet zijn beantwoord, dat de mogelijke reproductieve of ontwikkelingseffecten van de levensmiddelen of diervoeders op de lange termijn niet zijn beoordeeld en dat de veiligheid van de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen niet volledig kan worden beoordeeld als gevolg van ontbrekende informatie;

G.

overwegende dat bij een onafhankelijke wetenschappelijke analyse onder meer is geconcludeerd dat geen definitieve conclusie kan worden getrokken met betrekking tot de veiligheid van de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen, dat de toxicologische beoordeling en de milieurisicobeoordeling onaanvaardbaar zijn en dat de risicobeoordeling niet voldoet aan de vereisten voor de beoordeling van de risico’s voor het immuunsysteem (8);

H.

overwegende dat de aanvrager geen experimentele gegevens heeft verstrekt voor de zes momenteel niet toegestane subcombinaties van de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen;

I.

overwegende dat in meerdere studies is aangetoond dat de teelt van herbicidetolerante genetisch gemodificeerde gewassen een toename van het gebruik van “complementaire” herbiciden in de hand werkt, voornamelijk vanwege het ontstaan van herbicidetolerant onkruid (9); overwegende dat er bijgevolg van moet worden uitgegaan dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen zal worden blootgesteld aan zowel hogere als herhaalde doses glyfosaat, met als gevolg dat een grotere hoeveelheid residuen aanwezig kan zijn in de oogst; overwegende dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen drie glyfosaattolerante eiwitten tot expressie brengt, waardoor deze mais nog toleranter wordt tegenover hogere doses en herhaaldelijke besproeiing;

J.

overwegende dat er nog altijd onduidelijkheid bestaat over de kankerverwekkende eigenschappen van glyfosaat; overwegende dat de EFSA in november 2015 tot de conclusie is gekomen dat het onwaarschijnlijk is dat deze stof kankerverwekkend is, en dat het Europees Agentschap voor chemische stoffen in maart 2017 heeft geconcludeerd dat het niet gerechtvaardigd is de stof als zodanig in te delen; overwegende dat het Internationaal Agentschap voor kankeronderzoek, het gespecialiseerde kankeragentschap van de Wereldgezondheidsorganisatie, daarentegen glyfosaat in 2015 heeft ingedeeld als waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens;

K.

overwegende dat het EFSA-panel voor genetisch gemodificeerde organismen (EFSA-panel voor ggo’s) in zijn wetenschappelijk advies van 22 mei 2019 verklaart dat de beoordeling van herbicideresiduen in herbicidetolerante maisgewassen die relevant zijn voor deze aanvraag zijn onderzocht door de eenheid Pesticiden van de EFSA (10); overwegende dat de gegevens over glyfosaatresiduen op genetisch gemodificeerde mais met EPSPS-modificaties (11) volgens een advies van de eenheid Pesticiden van de EFSA echter ontoereikend zijn om de maximale niveaus van residuen en de risicobeoordelingswaarden af te leiden (12);

L.

overwegende dat er, wederom volgens de eenheid Pesticiden van de EFSA, geen toxicologische gegevens beschikbaar zijn op grond waarvan een beoordeling van de risico’s voor de consument kan worden uitgevoerd voor diverse afbraakproducten van glyfosaat die relevant zijn voor glyfosaattolerante genetisch gemodificeerde gewassen (13);

M.

overwegende dat de beoordeling van residuen van herbiciden en afbraakproducten van herbiciden in genetisch gemodificeerde gewassen en de mogelijke interactie hiervan met Bt-eiwitten wordt beschouwd als een kwestie die niet binnen de bevoegdheid van het EFSA-panel voor ggo’s valt en daarom geen deel uitmaakt van de vergunningsprocedure voor ggo’s; overwegende dat dit problematisch is, aangezien de genetische modificatie zelf bepalend kan zijn voor de manier waarop complementaire herbiciden door de genetisch gemodificeerde plant worden afgebroken en voor de samenstelling en dus de toxiciteit van de afbraakproducten (metabolieten) (14);

N.

overwegende dat uit een aantal studies blijkt dat bijwerkingen zijn geconstateerd, namelijk dat blootstelling aan Bt-eiwitten een effect kan hebben op het immuunsysteem en dat sommige Bt-eiwitten wellicht adjuvans-eigenschappen hebben (15), hetgeen betekent dat zij de allergene eigenschappen van andere eiwitten waarmee ze in contact komen, kunnen verhogen;

O.

overwegende dat in een minderheidsstandpunt dat een lid van het EFSA-panel voor ggo’s heeft geformuleerd in het kader van de beoordeling van een andere genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen en de subcombinaties ervan, is opgemerkt dat weliswaar nooit onbedoelde effecten op het immuunsysteem zijn vastgesteld in een toepassing waarbij Bt-eiwitten worden uitgedrukt, maar dat deze niet konden worden waargenomen door de toxicologische studies die momenteel worden aanbevolen en uitgevoerd voor de veiligheidsbeoordeling van genetisch gemodificeerde gewassen bij de EFSA, omdat geen passende tests voor dit doel worden uitgevoerd (16);

P.

overwegende dat niet kan worden geconcludeerd dat de consumptie van genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen of subcombinaties daarvan veilig is voor de gezondheid van mensen en dieren;

Q.

overwegende dat uit een recente studie is gebleken dat een snelle toename van het behandelen van zaden met neonicotinoïden in de Verenigde Staten verband houdt met een toename van de aanplanting van genetisch gemodificeerde Bt-mais (17); overwegende dat de Unie het gebruik van drie neonicotinoïden in open lucht heeft verboden, inclusief als zaadomhulsel, wegens de impact ervan op bijen en andere bestuivers (18);

R.

overwegende dat de stemming van 15 september 2020 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 geen advies heeft opgeleverd, wat betekent dat er voor het verlenen van een vergunning geen gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten werd gevonden;

S.

overwegende dat de Commissie inziet dat het problematisch is dat vergunningsbesluiten voor ggo’s nog altijd door de Commissie worden goedgekeurd zonder de steun van een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten, hetgeen voor productvergunningen als geheel uitzonderlijk is, maar voor de besluitvorming inzake vergunningen voor genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders de norm is geworden;

T.

overwegende dat het Parlement tijdens zijn achtste zittingsperiode in totaal 36 resoluties heeft aangenomen waarin bezwaar wordt gemaakt tegen het op de markt brengen van ggo’s voor gebruik als levensmiddelen en diervoeders (33 resoluties) en tegen de teelt van ggo’s in de Unie (3 resoluties); overwegende dat het Parlement tijdens zijn negende zittingsperiode tot op heden acht resoluties heeft aangenomen waarin bezwaar wordt gemaakt tegen deze kwesties; overwegende dat er voor geen van deze ggo’s een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten werd gevonden voor het verlenen van een vergunning; overwegende dat de Commissie zich bewust is van de democratische tekortkomingen, het gebrek aan steun van de lidstaten en de bezwaren van het Parlement, maar evenwel vergunningen blijft verlenen voor ggo’s;

U.

overwegende dat de Commissie krachtens Verordening (EU) nr. 182/2011 kan besluiten geen vergunning te verlenen voor een ggo wanneer in het comité van beroep geen steun van een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten is gevonden (19); overwegende dat in dit opzicht geen wetswijziging nodig is;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais MZHG0JG (SYN-ØØØJG-2), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0028);

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen A2704-12 (ACS-GMØØ5-3) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0029);

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 89034 × 1507 × MON 88017 × 59122 × DAS-40278-9, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie of vier van de transformatiestappen MON 89034, 1507, MON 88017, 59122 en DAS-40278-9, ingevolge Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0030);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd katoen LLCotton25 (ACS-GHØØ1-3) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0054);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen MON 89788 (MON-89788-1) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0055);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais MON 89034 × 1507 × NK603 × DAS-40278-9 en subcombinaties MON 89034 × NK603 × DAS-40278-9, 1507 × NK603 × DAS-40278-9 en NK603 × DAS-40278-9 overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0056);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais Bt11 × MIR162 × MIR604 × 1507 × 5307 × GA21 en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie, vier of vijf van de “events” Bt11, MIR162, MIR604, 1507, 5307 en GA21, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0057);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 mei 2020 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja MON 87708 × MON 89788 × A5547-127, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2020)0069).

—

gezien het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 (SYN-ØØØH2-5), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (D068779/01,

—

gezien Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 22 september 2003 inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (1), en met name artikel 7, lid 3, en artikel 19, lid 3,

—

gezien de stemming van 15 september 2020 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003, die geen advies heeft opgeleverd,

—

gezien de artikelen 11 en 13 van Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (2),

—

gezien het advies dat op 28 november 2019 door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) werd goedgekeurd en op 20 januari 2020 werd gepubliceerd (3),

—

gezien zijn vorige resoluties waarin bezwaar werd gemaakt tegen het verlenen van vergunningen voor genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) (4),

—

gezien artikel 112, leden 2 en 3, van zijn Reglement,

—

gezien de ontwerpresolutie van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid,

A.

overwegende dat Syngenta Crop Protection AG op 8 augustus 2012, via het hieraan gelieerde bedrijf Syngenta Crop Protection NV/SA, een aanvraag heeft ingediend bij de nationale bevoegde autoriteit van Duitsland overeenkomstig de artikelen 5 en 17 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 (hierna: de “aanvraag”); overwegende dat de aanvraag betrekking had op het in de handel brengen van levensmiddelen, levensmiddeleningrediënten en diervoeders die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen (Glycine max (L.) Merr.) SYHT0H2; overwegende dat de aanvraag ook betrekking had op het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit de genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 voor andere toepassingen dan als levensmiddel of als diervoeder, met uitzondering van de teelt;

B.

overwegende dat de EFSA op 28 november 2019 een gunstig advies uitbracht met betrekking tot deze aanvraag, dat op 20 januari 2020 werd gepubliceerd;

C.

overwegende dat de genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 zijn ontwikkeld om tolerantie te bieden tegen glufosinaatammonium, tegen mesotrione — een werkzame stof van onkruidbestrijdingsmiddelen –, en tegen andere p-hydroxyfenylpyruvaat hydroxylase (HPPD)-remmende herbiciden (5);

D.

overwegende dat is aangetoond dat de teelt van herbicidetolerante genetisch gemodificeerde gewassen een toename van het gebruik van herbiciden in de hand werkt, voornamelijk vanwege het ontstaan van herbicidetolerant onkruid (6); overwegende dat er bijgevolg van moet worden uitgegaan dat de genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 herhaaldelijk aan hogere doses complementaire herbiciden (glufosinaat en HPPD-remmende herbiciden) zullen worden blootgesteld, waardoor er mogelijk meer residuen zullen achterblijven in de oogst;

E.

overwegende dat glufosinaat is ingedeeld als giftig voor de voortplanting (categorie 1B) en derhalve onder de uitsluitingscriteria van Verordening (EG) nr. 1107/2009 van het Europees Parlement en de Raad valt (7); overwegende dat de goedkeuring van glufosinaat voor gebruik in de Unie op 31 juli 2018 is verstreken (8);

F.

overwegende dat volgens de EFSA de HPPD-remmende herbicide mesotrione hormoonontregelende eigenschappen zou kunnen hebben, terwijl het genotoxische potentieel van AMBA, een afbraakproduct van mesotrione, niet kon worden uitgesloten (9);

G.

overwegende dat alleen glufosinaat en mesotrione als complementaire herbiciden werden beschouwd met het oog op de risicobeoordeling; overwegende echter dat HPPD-remmende herbiciden een scala aan herbiciden omvatten, waaronder isoxaflutool, die daarom in grote hoeveelheden voor deze genetisch gemodificeerde sojabonen mogen worden gebruikt; overwegende dat isoxaflutool volgens de door de Unie goedgekeurde geharmoniseerde indeling en etikettering zeer giftig voor in het water levende organismen is en dat wordt vermoed dat het schadelijk is voor ongeboren kinderen (10);

H.

overwegende echter dat de beoordeling van residuen en afbraakproducten van herbiciden die worden aangetroffen op genetisch gemodificeerde gewassen alsook mogelijke combinatorische effecten (“cocktaileffecten” wordt geacht buiten de bevoegdheid van het panel voor genetisch gemodificeerde organismen van de EFSA te vallen, en dat deze beoordeling daarom niet plaatsvindt als onderdeel van het vergunningsproces voor ggo’s; overwegende dat dit problematisch is, aangezien de genetische modificatie zelf bepalend kan zijn voor de manier waarop complementaire herbiciden door de genetisch gemodificeerde plant worden afgebroken en voor de samenstelling en dus de toxiciteit van de afbraakproducten (metabolieten);

I.

overwegende dat de residuen op ingevoerde voedsel- en voedergewassen van herbiciden waarvan het gebruik in de Unie niet is toegestaan krachtens Verordening (EG) nr. 396/2005 van het Europees Parlement en de Raad (11) zorgvuldig moeten worden gecontroleerd en gemonitord;

J.

overwegende dat de lidstaten echter overeenkomstig het gecoördineerd meerjarig controleprogramma van de Unie voor 2020, 2021 en 2022 bij de invoer van sojabonen geen verplichte metingen naar glufosinaat hoeven uit te voeren (12); overwegende dat niet kan worden uitgesloten dat genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 en levensmiddelen en diervoeders die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met deze sojabonen, de maximumresidugehalten overschrijden die zijn vastgesteld om een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen;

K.

overwegende dat daarom niet kan worden geconcludeerd dat de consumptie van genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 veilig is voor de gezondheid van mens en dier;

L.

overwegende dat in de conclusies van een internationaal onderzoeksproject met de titel “Risk Assessment of Genetically Engineered Organisms in the EU and Switzerland”, dat in januari 2020 werd gepresenteerd, is vastgesteld dat de risico’s voor de volksgezondheid en het milieu niet afdoende aan de orde worden gesteld in de risicobeoordeling van de Unie met betrekking tot ggo’s, onder meer wat de gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met de consumptie van met herbicidetolerante, genetisch gemodificeerde planten geproduceerde producten betreft (13);

M.

overwegende dat de bevoegde autoriteiten van de lidstaten gedurende de overlegperiode van drie maanden opmerkingen hebben ingediend bij de EFSA (14); overwegende dat belangrijke opmerkingen inhielden dat residuen van herbiciden op ingevoerde genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 onvoldoende zijn geanalyseerd, met mogelijke gezondheidsrisico’s voor consumenten tot gevolg, dat de toxicologische informatie ontoereikend is en dat daarom het potentiële risico dat gepaard gaat met de consumptie van met genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 geproduceerde levensmiddelen niet kan worden geëvalueerd, dat informatie die nodig is om een conclusie te trekken inzake de milieu- en gezondheidsbeoordeling niet volledig is, en dat in een gedetailleerd monitoringplan moet worden voorzien voordat een vergunning kan worden afgegeven;

N.

overwegende dat de stemming van 15 september 2020 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 geen advies heeft opgeleverd, wat betekent dat er geen gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten was voor het verlenen van een vergunning;

O.

overwegende dat de Commissie erkent dat het problematisch is dat vergunningsbesluiten voor ggo’s nog altijd door de Commissie worden goedgekeurd zonder de steun van een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten, hetgeen voor productvergunningen in het algemeen uitzonderlijk is, maar voor de besluitvorming inzake vergunningen voor genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders de norm is geworden (15);

P.

overwegende dat het Parlement tijdens zijn achtste zittingsperiode in totaal 36 resoluties heeft aangenomen waarin bezwaar wordt gemaakt tegen het op de markt brengen van ggo’s voor gebruik als levensmiddelen en diervoeders (33 resoluties) en tegen de teelt van ggo’s in de Unie (drie resoluties); overwegende dat het Parlement tijdens zijn negende zittingsperiode tot op heden acht resoluties heeft aangenomen waarin bezwaar wordt gemaakt tegen deze kwesties; overwegende dat er voor geen van deze ggo’s een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten werd gevonden voor het verlenen van een vergunning; overwegende dat de Commissie zich bewust is van de democratische tekortkomingen, het gebrek aan steun van de lidstaten en de bezwaren van het Parlement, maar evenwel vergunningen blijft verlenen voor ggo’s;

Q.

overwegende dat de Commissie krachtens Verordening (EU) nr. 182/2011 kan besluiten geen vergunning te verlenen voor een ggo wanneer in het comité van beroep geen steun van een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten is gevonden (16); overwegende dat in dit opzicht geen wetswijziging nodig is;

R.

overwegende dat in Verordening (EG) nr. 1829/2003 is bepaald dat genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders geen negatieve effecten mogen hebben op de menselijke gezondheid, de diergezondheid of het milieu, en wordt vereist dat de Commissie bij het opstellen van haar besluit alle desbetreffende bepalingen van het Unierecht en andere ter zake dienende factoren in aanmerking neemt; overwegende dat zulke ter zake dienende factoren onder meer de verplichtingen van de Unie in het kader van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de VN, de Klimaatovereenkomst van Parijs en het VN-Verdrag inzake biologische diversiteit (VN-VBD) moeten omvatten;

S.

overwegende dat in een recent verslag van de speciale rapporteur van de VN voor het recht op voedsel werd vastgesteld dat gevaarlijke bestrijdingsmiddelen catastrofale gevolgen hebben voor de volksgezondheid, met name in ontwikkelingslanden (17); overwegende dat SDG 3.9 tot doel heeft het aantal doden en ziektegevallen ten gevolge van gevaarlijke chemische stoffen en lucht-, water- en bodemverontreiniging wezenlijk te verminderen voor 2030 (18);

T.

overwegende dat de EFSA heeft vastgesteld dat de geschatte blootstelling van de gebruiker aan glufosinaat, dat is ingedeeld als giftig voor de voortplanting, bij gebruik voor onkruidbestrijding in genetisch gemodificeerde mais het aanvaardbaar blootstellingsniveau voor de gebruiker overschrijdt, zelfs wanneer persoonlijke beschermingsmiddelen werden gebruikt (19); overwegende dat het risico van een verhoogde blootstelling van de gebruiker bijzonder zorgwekkend is in het geval van herbicidetolerante, genetisch gemodificeerde gewassen, aangezien hiervoor grotere hoeveelheden herbiciden worden gebruikt;

U.

overwegende dat ontbossing een belangrijke oorzaak is van de achteruitgang van de biodiversiteit; overwegende dat de uitstoot van landgebruik en verandering van landgebruik, vooral ten gevolge van ontbossing, de op een na grootste oorzaak van klimaatverandering is, na de verbranding van fossiele brandstoffen (20); overwegende dat de Klimaatovereenkomst van Parijs en het strategisch plan voor biodiversiteit 2011-2020, dat in het kader van het VN-VBD werd goedgekeurd, alsook de Aichi-biodiversiteitsdoelen duurzame inspanningen op het gebied van bosbeheer, -bescherming en -herstel bevorderen (21); overwegende dat SDG 15 onder meer tot doel heeft de ontbossing voor 2020 stop te zetten (22); overwegende dat bossen een multifunctionele rol spelen bij de verwezenlijking van de meeste SDG’s (23),

V.

overwegende dat de productie van soja een belangrijke aanjager is van ontbossing in de bossen van de Amazone, Cerrado en Gran Chaco in Zuid-Amerika; overwegende dat van de in Brazilië en Argentinië geteelde soja respectievelijk 97 % en 100 % genetisch gemodificeerd is (24);

W.

overwegende dat het overgrote deel van genetisch gemodificeerde sojabonen die in Brazilië en Argentinië mogen worden geteeld, ook in de Unie mag worden ingevoerd (25); overwegende dat de teelt van genetisch gemodificeerde sojabonen SYHT0H2 in Argentinië al is toegestaan (26);

X.

overwegende dat uit een analyse van de Commissie is gebleken dat soja van oudsher de grootste bijdrage levert aan de door de Unie veroorzaakte wereldwijde ontbossing en de daarmee samenhangende emissies, en voor bijna de helft van de door invoer naar de Unie veroorzaakte ontbossing zorgt (27);

Y.

overwegende dat in een recent collegiaal getoetst wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld dat de Unie de regio is met de grootste koolstofvoetafdruk ter wereld als gevolg van de soja-invoer uit Brazilië, 13,8 % groter dan die van China, de grootste importeur van soja, door een groter aandeel emissies uit onrechtstreekse ontbossing (28); overwegende dat uit een ander recent onderzoek bleek dat ongeveer een vijfde van de soja die, met name voor diervoeders, vanuit de Amazone en Cerrado in Brazilië naar de Unie wordt uitgevoerd, door illegale ontbossing bezoedeld kan zijn (29); overwegende dat bosbranden in de Amazone het gevolg zijn van een hoge mate van ontbossing; overwegende dat de Commissie in een mededeling van 2019 haar ambitie kenbaar maakte om de bossen in de wereld te beschermen en te herstellen (30); overwegende dat de wereldwijde bescherming van de biodiversiteit, inclusief bossen, een hoofddoelstelling is van de onlangs bekendgemaakte EU-biodiversiteitsstrategie (31);

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais MZHG0JG (SYN-ØØØJG-2), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0028);

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen A2704-12 (ACS-GMØØ5-3) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0029);

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 89034 × 1507 × MON 88017 × 59122 × DAS-40278-9, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie of vier van de transformatiestappen MON 89034, 1507, MON 88017, 59122 en DAS-40278-9, ingevolge Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0030);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd katoen LLCotton25 (ACS-GHØØ1-3) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0054);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen MON 89788 (MON-89788-1) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0055);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais MON 89034 × 1507 × NK603 × DAS-40278-9 en subcombinaties MON 89034 × NK603 × DAS-40278-9, 1507 × NK603 × DAS-40278-9 en NK603 × DAS-40278-9 overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0056);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais Bt11 × MIR162 × MIR604 × 1507 × 5307 × GA21 en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie, vier of vijf van de “events” Bt11, MIR162, MIR604, 1507, 5307 en GA21, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0057);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 mei 2020 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja MON 87708 × MON 89788 × A5547-127 overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (aangenomen teksten, P9_TA(2020)0069).

—

gezien het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 87460 × MON 89034 × MIR162 × NK603, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie of vier van de transformatiestappen MON 87427, MON 87460, MON 89034, MIR162 en NK603, ingevolge Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (D068778/01,

—

gezien Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 22 september 2003 inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (1), en met name artikel 7, lid 3, en artikel 19, lid 3,

—

gezien de stemming van 15 september 2020 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003, die geen advies heeft opgeleverd,

—

gezien de artikelen 11 en 13 van Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (2),

—

gezien het advies dat op 3 juli 2019 door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) werd goedgekeurd en op 8 augustus 2019 werd gepubliceerd (3),

—

gezien zijn eerdere resoluties waarin het bezwaar maakt tegen de verlening van vergunningen voor genetisch gemodificeerde organismen (“ggo’s”) (4),

—

gezien artikel 112, leden 2 en 3, van zijn Reglement,

—

gezien de ontwerpresolutie van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid,

A.

overwegende dat Monsanto Europe S.A./N.V. op 28 oktober 2016 namens Monsanto Company, Verenigde Staten van Amerika, bij de nationale bevoegde instantie van Nederland een aanvraag heeft ingediend voor het in de handel brengen van levensmiddelen, levensmiddeleningrediënten en diervoeders die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × 87460 × MON 89034 × MIR162 × NK603 (“genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen”), overeenkomstig de artikelen 5 en 17 van Verordening (EG) nr. 1829/2003;

B.

overwegende dat de aanvraag ook betrekking heeft op het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen voor andere toepassingen dan als levensmiddel of als diervoeder, met uitzondering van de teelt;

C.

overwegende dat de aanvraag daarnaast betrekking heeft op het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met tien subcombinaties van de afzonderlijke transformatiestappen waaruit de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen bestaat;

D.

overwegende dat er al een vergunning is verleend voor 11 subcombinaties van de genetisch gemodificeerde mais met transformanten met gestapelde genen; overwegende dat het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betrekking heeft op de overige 14 subcombinaties;

E.

overwegende dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen is afgeleid van de kruising van vijf genetisch gemodificeerde maislijnen (MON 87427, MON 87460, MON 89034, MIR162 en NK603), drievoudige tolerantie oplevert voor glyfosaatbevattende herbiciden en drie insectendodende eiwitten produceert (Cry1A.105, Cry2Ab2 en Vip3Aa20, bekend als “Bt” of “Cry” -eiwitten), die giftig zijn voor bepaalde larven van schubvleugeligen (vlinders) (5);

F.

overwegende dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen bovendien een gemodificeerd Bacillus subtilis CspB-gen tot expressie brengt, dat tot doel heeft door droogtestress veroorzaakt opbrengstverlies te verminderen; overwegende dat het nptII-gen, dat resistent maakt tegen de antibiotica kanamycine en neomycine, werd gebruikt als selectiemarker bij de genetische modificatie (6);

G.

overwegende dat de EFSA op 3 juli 2019 een gunstig advies uitbracht met betrekking tot deze aanvraag, dat op 8 augustus 2019 werd gepubliceerd;

H.

overwegende dat in Verordening (EG) nr. 1829/2003 wordt bepaald dat genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders geen negatieve effecten mogen hebben op de menselijke gezondheid, de diergezondheid of het milieu, en wordt vereist dat de Commissie bij het opstellen van haar besluit alle desbetreffende bepalingen van het Unierecht en andere ter zake dienende factoren in aanmerking neemt;

I.

overwegende dat de lidstaten gedurende de raadplegingsperiode van drie maanden tal van kritische opmerkingen hebben ingediend bij de EFSA (7); overwegende dat er in die kritische opmerkingen onder meer op werd gewezen dat er geen rekening wordt gehouden met potentiële interacties met milieuomstandigheden, die van invloed kunnen zijn op het gehalte aan transgene eiwitten in de plant, dat er nog onopgeloste vragen zijn met betrekking tot veiligheid en mogelijke toxiciteit, dat bij de beoordeling geen rekening werd gehouden met herbicideresiduen en metabolieten van glyfosaat, en dat er bezorgdheid bestaat betreffende het gebruik van het antimicrobieel resistente gen NPTII;

J.

overwegende dat de aanvrager geen experimentele gegevens heeft verstrekt voor de veertien momenteel niet toegestane subcombinaties van de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen (8);

K.

overwegende dat in meerdere studies is aangetoond dat de teelt van herbicidetolerante genetisch gemodificeerde gewassen een toename van het gebruik van “complementaire” herbiciden in de hand werkt, voornamelijk vanwege het ontstaan van herbicidetolerant onkruid (9); overwegende dat er bijgevolg van moet worden uitgegaan dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen zal worden blootgesteld aan zowel hogere als herhaalde doses glyfosaat, met als gevolg dat een grotere hoeveelheid residuen aanwezig kan zijn in de oogst; overwegende dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen drie glyfosaattolerante eiwitten tot expressie brengt, waardoor deze mais nog toleranter wordt tegenover hogere doses en herhaaldelijke besproeiing;

L.

overwegende dat er nog altijd onduidelijkheid bestaat over de kankerverwekkende eigenschappen van glyfosaat; overwegende dat de EFSA in november 2015 tot de conclusie is gekomen dat het onwaarschijnlijk is dat deze stof kankerverwekkend is, en dat het Europees Agentschap voor chemische stoffen in maart 2017 heeft geconcludeerd dat het niet gerechtvaardigd is de stof als zodanig in te delen; overwegende dat het Internationaal Agentschap voor kankeronderzoek, het gespecialiseerde kankeragentschap van de Wereldgezondheidsorganisatie, daarentegen glyfosaat in 2015 heeft ingedeeld als waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens;

M.

overwegende dat het EFSA-panel voor genetisch gemodificeerde organismen (EFSA-panel voor ggo’s) in zijn wetenschappelijk advies van 3 juli 2019 verklaart dat de beoordeling van herbicideresiduen die relevant zijn voor deze aanvraag zijn onderzocht door de eenheid Pesticiden van de EFSA (10); overwegende dat volgens een advies van de eenheid Pesticiden van de EFSA de gegevens inzake glyfosaatresiduen op genetisch gemodificeerde maissoorten met EPSPS-modificaties (11) echter ontoereikend zijn om er maximumresidugehalten en waarden voor risicobeoordeling uit af te leiden (12);

N.

overwegende dat er volgens de eenheid Pesticiden van de EFSA geen toxicologische gegevens beschikbaar zijn op grond waarvan een beoordeling van de risico’s voor de consument kan worden uitgevoerd voor diverse afbraakproducten van glyfosaat die relevant zijn voor glyfosaattolerante genetisch gemodificeerde gewassen (13);

O.

overwegende dat de beoordeling van residuen en afbraakproducten van herbiciden die worden aangetroffen op genetisch gemodificeerde planten, alsook de potentiële interactie ervan met Bt-eiwitten, wordt geacht buiten de bevoegdheid van het EFSA-panel voor ggo’s te vallen, en dat deze beoordeling daarom niet plaatsvindt als onderdeel van de vergunningsprocedure voor ggo’s; overwegende dat dit problematisch is, aangezien de genetische modificatie zelf bepalend kan zijn voor de manier waarop complementaire herbiciden door de genetisch gemodificeerde plant worden afgebroken en voor de samenstelling en dus de toxiciteit van de afbraakproducten (14);

P.

overwegende dat daarom niet kan worden geconcludeerd dat de consumptie van de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen of subcombinaties daarvan veilig is voor de gezondheid van mensen en dieren;

Q.

overwegende dat uit een aantal studies blijkt dat bijwerkingen zijn geconstateerd, namelijk dat blootstelling aan Bt-eiwitten een effect kan hebben op het immuunsysteem en dat sommige Bt-eiwitten mogelijk adjuvans-eigenschappen hebben (15), hetgeen betekent dat zij de allergene eigenschappen van andere eiwitten waarmee ze in contact komen, kunnen verhogen;

R.

overwegende dat in een minderheidsstandpunt dat een lid van het EFSA-panel voor ggo’s heeft geformuleerd in het kader van de beoordeling van een andere genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen en de subcombinaties ervan, is opgemerkt dat weliswaar nooit onbedoelde effecten op het immuunsysteem zijn vastgesteld in een toepassing waarbij Bt-eiwitten tot expressie worden gebracht, maar dat deze niet konden worden waargenomen door de toxicologische studies die momenteel worden aanbevolen en uitgevoerd voor de veiligheidsbeoordeling van genetisch gemodificeerde gewassen bij de EFSA, omdat geen passende tests voor dit doel worden uitgevoerd (16);

S.

overwegende dat uit een recente studie is gebleken dat een snelle toename van het behandelen van zaden met neonicotinoïden in de Verenigde Staten samenvalt met een toename van de aanplanting van genetisch gemodificeerde Bt-mais (17); overwegende dat de Unie het gebruik van drie neonicotinoïden in open lucht heeft verboden, inclusief als zaadomhulsel, wegens de impact ervan op bijen en andere bestuivers (18);

T.

overwegende dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen het eiwit NPTII produceert dat resistentie oplevert tegen een reeks antibiotica, met inbegrip van neomycine en kanamycine, die door de WHO worden ingedeeld als cruciaal voor gebruik bij mens en dier (19); overwegende dat NPTII werd gebruikt als een marker om het selectieproces van getransformeerde cellen te vergemakkelijken;

U.

overwegende dat krachtens artikel 4, lid 2, van Richtlijn 2001/18/EG van het Europees Parlement en de Raad (20) bij het verrichten van een milieurisicobeoordeling in het bijzonder wordt gelet op ggo’s die genen bevatten welke resistentie tegen bij medische of veterinaire behandelingen gebruikte antibiotica tot expressie brengen, met als algemene doelstelling het identificeren en geleidelijk elimineren van antibioticaresistentiemerkers in ggo’s die mogelijk negatieve effecten op de volksgezondheid en het milieu hebben;

V.

overwegende dat in overweging 17 van Uitvoeringsverordening (EU) nr. 503/2013 van de Commissie (21) wordt gesteld dat het nu mogelijk is ggo’s te ontwikkelen zonder gebruik te maken van markergenen van antibioticumresistentie en dat de aanvrager er daarom naar moet streven ggo’s te ontwikkelen zonder gebruik te maken van markergenen van antibioticumresistentie;

W.

overwegende dat Oostenrijk formeel bezwaar heeft gemaakt tegen het in de handel brengen van genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen vanwege de opname van NPTII, dat de verspreiding van antimicrobiële resistentie in bodem- en darmbacteriën mogelijk bevordert, en dat Oostenrijk zich gezien de huidige crisis op het gebied van antimicrobiële resistentie niet kan scharen achter het bewust aanvullen van de antimicrobieel resistente genenpool in het milieu door dit product; overwegende dat Oostenrijk voorts aanhaalt dat door dit resistentiegen niet uit het in de handel gebrachte product te verwijderen, hoewel dit technisch wel mogelijk is, de aanvrager een inbreuk maakt op Uitvoeringsverordening (EU) nr. 503/2013 van de Commissie met betrekking tot de inbrenging van markergenen en andere nucleïnezuursequenties die niet essentieel zijn om de gewenste eigenschappen te verkrijgen, alsook op Richtlijn 2001/18/EG met betrekking tot het geleidelijk elimineren van antibioticaresistentiegenen (22);

X.

overwegende dat de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen een gemodificeerd Bacillus subtilis CspB-gen tot expressie brengt, dat helpt om door droogtestress veroorzaakt opbrengstverlies te verminderen; overwegende dat er met de genetisch gemodificeerde mais met meerdere transformatiestappen echter geen veldproeven in droge omstandigheden zijn uitgevoerd; overwegende dat het echter waarschijnlijk is dat stressomstandigheden, zoals droogte, gevolgen hebben voor de plantsamenstelling en de biologische kenmerken, die cruciaal zijn voor de beoordeling van de veiligheid van levensmiddelen en diervoeders;

Y.

overwegende dat de stemming van 15 september 2020 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 geen advies heeft opgeleverd, wat betekent dat er geen gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten was voor het verlenen van een vergunning;

Z.

overwegende dat de Commissie inziet dat het problematisch is dat vergunningsbesluiten voor ggo’s nog altijd door de Commissie worden goedgekeurd zonder de steun van een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten, hetgeen voor productvergunningen als geheel uitzonderlijk is, maar voor de besluitvorming inzake vergunningen voor genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders de norm is geworden;

AA.

overwegende dat het Parlement tijdens zijn achtste zittingsperiode in totaal 36 resoluties heeft aangenomen waarin bezwaar wordt gemaakt tegen het op de markt brengen van ggo’s voor gebruik als levensmiddelen en diervoeders (33 resoluties) en tegen de teelt van ggo’s in de Unie (3 resoluties); overwegende dat het Parlement tijdens zijn negende zittingsperiode tot op heden acht resoluties heeft aangenomen waarin bezwaar wordt gemaakt tegen deze kwesties; overwegende dat er voor geen van deze ggo’s een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten werd gevonden voor het verlenen van een vergunning; overwegende dat de Commissie zich bewust is van de democratische tekortkomingen, het gebrek aan steun van de lidstaten en de bezwaren van het Parlement, maar evenwel vergunningen blijft verlenen voor ggo’s;

AB.

overwegende dat de Commissie krachtens Verordening (EU) nr. 182/2011 kan besluiten geen vergunning te verlenen voor een ggo wanneer in het comité van beroep geen steun van een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten is gevonden (23); overwegende dat in dit opzicht geen wetswijziging nodig is;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais MZHG0JG (SYN-ØØØJG-2), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0028);

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen A2704-12 (ACS-GMØØ5-3) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0029);

—

resolutie van het Europees Parlement van 10 oktober 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 89034 × 1507 × MON 88017 × 59122 × DAS-40278-9, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie of vier van de transformatiestappen MON 89034, 1507, MON 88017, 59122 en DAS-40278-9, ingevolge Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0030);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd katoen LLCotton25 (ACS-GHØØ1-3) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0054);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde sojabonen MON 89788 (MON-89788-1) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0055);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais MON 89034 × 1507 × NK603 × DAS-40278-9 en subcombinaties MON 89034 × NK603 × DAS-40278-9, 1507 × NK603 × DAS-40278-9 en NK603 × DAS-40278-9 overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0056);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 november 2019 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais Bt11 × MIR162 × MIR604 × 1507 × 5307 × GA21 en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie, vier of vijf van de “events” Bt11, MIR162, MIR604, 1507, 5307 en GA21, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P9_TA(2019)0057);

—

resolutie van het Europees Parlement van 14 mei 2020 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja MON 87708 × MON 89788 × A5547-127 overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (aangenomen teksten, P9_TA(2020)0069).

—

gezien de mededeling van de Commissie van 14 januari 2020 getiteld “Investeringsplan voor een duurzaam Europa, Investeringsplan voor de Europese Green Deal” (COM(2020)0021),

—

gezien de mededeling van de Commissie van 11 december 2019 getiteld “De Europese Green Deal” (COM(2019)0640) en de resolutie daarover van 15 januari 2020 (1),

—

gezien het voorstel van de Commissie van 2 mei 2018 voor een verordening van de Raad tot bepaling van het meerjarig financieel kader voor de jaren 2021-2027 (COM(2018)0322) en het gewijzigde voorstel van de Commissie van 28 mei 2020 (COM(2020)0443), samen met het gewijzigde voorstel van 28 mei 2020 voor een besluit van de Raad betreffende het stelsel van eigen middelen van de Europese Unie (COM(2020)0445),

—

gezien zijn tussentijds verslag van 14 november 2018 over het meerjarig financieel kader 2021-2027 en het standpunt van het Parlement met betrekking tot een akkoord (2),

—

gezien zijn resolutie van 10 oktober 2019 over het meerjarig financieel kader 2021-2027 en eigen middelen: tijd om de verwachtingen van de burger in te lossen (3),

—

gezien zijn resolutie van 15 mei 2020 over het nieuwe meerjarig financieel kader, eigen middelen en het herstelplan (4),

—

gezien het definitieve verslag en de aanbevelingen van de Groep op hoog niveau inzake eigen middelen van december 2016,

—

gezien zijn wetgevingsresolutie van 16 september 2020 over het ontwerp van besluit van de Raad betreffende het stelsel van eigen middelen van de Europese Unie (5),

—

gezien de mededeling van de Commissie van 27 mei 2020 getiteld “Het moment van Europa: herstel en voorbereiding voor de volgende generatie” (COM(2020)0456) en de bijbehorende wetgevingsvoorstellen,

—

gezien Richtlijn (EU) 2018/410 van het Europees Parlement en de Raad van 14 maart 2018 tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG ter bevordering van kosteneffectieve emissiereducties en koolstofarme investeringen en Besluit (EU) 2015/1814, en Besluit (EU) 2015/1814 van het Europees Parlement en de Raad van 6 oktober 2015 betreffende de instelling en de werking van een marktstabiliteitsreserve voor de EU-regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten en tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG,

—

gezien zijn resolutie van 18 december 2019 over eerlijke belastingheffing in een gedigitaliseerde en gemondialiseerde economie: BEPS 2.0 (6),

—

gezien zijn resolutie van 17 april 2020 over gecoördineerde EU-maatregelen om de COVID-19-pandemie en de gevolgen ervan te bestrijden (7),

—

gezien het eindverslag van de deskundigengroep op hoog niveau over duurzame financiering (HLEG) van 31 januari 2018,

—

gezien de mededeling van de Commissie van 8 maart 2018 getiteld “Actieplan: duurzame groei financieren” (COM(2018)0097),

—

gezien zijn resolutie van 29 mei 2018 over duurzame financiering (8),

—

gezien zijn resolutie van 23 juli 2020 over de conclusies van de buitengewone Europese Raad van 17 tot en met 21 juli 2020 (9),

—

gezien Verordening (EU) 2020/852 van het Europees Parlement en de Raad van 18 juni 2020 tot vaststelling van een kader ter bevordering van duurzame beleggingen, en tot wijziging van Verordening (EU) 2019/2088, en Verordening (EU) 2019/2088 van het Europees Parlement en de Raad van 27 november 2019 betreffende informatieverschaffing over duurzaamheid in de financiëledienstensector,

—

gezien de economische kwartaalprognoses van de Commissie,

—

gezien het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (UNFCCC), het Kyoto-protocol bij het UNFCCC en de Overeenkomst van Parijs,

—

gezien de door de Verenigde Naties gesteunde beginselen voor verantwoord beleggen, de beginselen voor verantwoord bankieren en de beginselen voor duurzaam verzekeren,

—

gezien de Europese pijler van sociale rechten, het Internationaal Statuut van de Rechten van de Mens, de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, de leidende beginselen inzake bedrijfsleven en mensenrechten van de VN, de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling van de VN en de Verklaring betreffende de fundamentele principes en rechten op het werk van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), en de acht kernverdragen van de IAO,

—

gezien de statuten van de Europese Centrale Bank (ECB),

—

gezien het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU),

—

gezien het gezamenlijk overleg van de Begrotingscommissie en de Commissie economische en monetaire zaken overeenkomstig artikel 58 van zijn Reglement,

—

gezien artikel 54 van zijn Reglement,

—

gezien de adviezen van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid, de Commissie vervoer en toerisme, de Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling en de Commissie cultuur en onderwijs,

—

gezien het verslag van de Begrotingscommissie en de Commissie economische en monetaire zaken (A9-0198/2020),

A.

overwegende dat de noodzakelijke investeringen voor aanpassing aan de klimaatverandering nog niet beoordeeld en in de klimaatcijfers van het MFK meegenomen zijn;

B.

overwegende dat het pad naar klimaatneutraliteit in 2050 een impuls zal geven aan het concurrentievermogen van de economie van de Unie en zal leiden tot meer dan genoeg duurzame, hoogwaardige banen;

C.

overwegende dat in het speciaal verslag van de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (IPCC) uit 2019 over de opwarming van de aarde met 1,5o C duidelijk wordt gemaakt dat het tot dusver vastgestelde beleid ontoereikend is om te voorkomen dat de aarde meer dan 1,5 oC opwarmt en om een verlies aan biodiversiteit en de verstoring van biogeochemische stromen te vermijden;

D.

overwegende dat in de klimaatwet van de EU de verbintenis van de EU ten aanzien van klimaatneutraliteit in 2050 in steen zal worden gebeiteld, met inbegrip van de tussentijdse ambitieuze stappen die nodig zijn om deze doelstelling te verwezenlijken;

E.

overwegende dat de Commissie de investeringen die op EU-niveau nodig zijn om de huidige klimaatdoelstellingen voor 2030 te halen heeft geraamd op 240 miljard EUR per jaar (10), plus bijkomende bedragen van 130 miljard EUR per jaar voor milieudoelstellingen, 192 miljard EUR per jaar voor sociale infrastructuur en 100 miljard EUR per jaar voor een bredere verkeersinfrastructuur voor Europa; overwegende dat dit neerkomt op een totaal van ten minste 662 miljard EUR aan investeringsbehoeften per jaar; overwegende dat deze cijfers gebaseerd zijn op een klimaatdoelstelling voor 2030 van een afname van de broeikasgasemissies van 40 %; overwegende dat, nu het Parlement heeft ingestemd met ambitieuzere doelstellingen, de investeringskloof zelfs nog groter is; overwegende dat het van essentieel belang is om alle beschikbare middelen te mobiliseren om de investeringskloof te dichten;

F.

overwegende dat in artikel 2, lid 1, van de Overeenkomst van Parijs wordt opgeroepen om geldstromen in lijn te brengen met een traject naar broeikasgasarme en klimaatveerkrachtige ontwikkeling;

G.

overwegende dat de Europese Green Deal een nieuwe groeistrategie is die de EU moet omvormen tot een rechtvaardige en welvarende samenleving, met een moderne, hulpbronnenefficiënte en concurrerende economie, waar vanaf 2050 netto geen broeikasgassen meer worden uitgestoten en de economische groei is losgekoppeld van het gebruik van hulpbronnen, en die tevens moet bijdragen tot het waarborgen van de strategische autonomie van de EU;

H.

overwegende dat de COVID-19-pandemie het belang van investeringen in een sociaal en ecologisch duurzame economie onderstreept, in het bijzonder investeringen ter bevordering van grensverleggend onderzoek en ontwikkeling, een concurrerende industriesector, een diepere en sterkere eengemaakte markt, sterke kmo’s (kleine en middelgrote ondernemingen), de gezondheidszorg, een solide stelsel van sociale voorzieningen en het sociaal welzijn;

I.

overwegende dat de uitgaven die nodig zijn om Europese economieën te ondersteunen de vraag doen rijzen hoe de ontstane schuld zal worden terugbetaald; overwegende dat het belangrijk is om de toename in ongelijkheden zoals die zich na de vorige crisis heeft voorgedaan te voorkomen;

J.

overwegende dat de totstandbrenging van een duurzaam economisch systeem cruciaal is voor het ontwikkelen van de langdurige strategische autonomie van de EU en voor het versterken van de veerkracht van de EU;

K.

overwegende dat het handelsbeleid gevolgen heeft voor broeikasgasemissies;

L.

overwegende dat de door vervoer veroorzaakte broeikasgasemissies goed zijn 27 % van de totale emissies van de EU en de enige zijn die nog steeds toenemen; overwegende dat de vervoerssector ook op technologisch neutrale wijze moet bijdragen tot het behalen van de emissiereductiedoelstellingen van de EU waarmee klimaatneutraliteit in 2050 wordt nagestreefd, terwijl moet worden gewaarborgd dat vervoer betaalbaar en concurrerend blijft; overwegende dat de vermindering van de emissies van de vervoerssector kan worden versneld voor zowel de vervoersinfrastructuur als het wagenpark door synergieën met andere sectoren, zoals de digitale sector en de energiesector, te ontwikkelen en te versterken;

M.

overwegende dat belastingvrijstelling voor de lucht- en de zeevaartsector ook de mededinging tussen industriële sectoren kan verstoren en inefficiënte en vervuilende vervoerswijzen kan bevorderen;

N.

overwegende dat in artikel 2 van de statuten van de ECB wordt gesteld dat, indien het doel van prijsstabiliteit wordt bereikt en niet ter discussie wordt gesteld, het monetaire beleid van de ECB moet worden gevoerd met het oog op de bevordering van de doelstellingen van de EU zoals vastgelegd in artikel 3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), dat onder meer voorziet in de bescherming van de kwaliteit van het milieu;

O.

overwegende dat de ECB in het kader van de toetsing van haar monetaire-beleidsstrategie zal beoordelen of en hoe zij binnen haar mandaat rekening kan houden met duurzaamheidsoverwegingen, en met name met risico’s in verband met milieuduurzaamheid;

P.

overwegende dat de activering van de algemene ontsnappingsclausule tot doel heeft de lidstaten in staat te stellen een begrotingsbeleid te voeren dat de uitvoering van alle maatregelen die nodig zijn om de crisis adequaat aan te pakken zal vergemakkelijken en tegelijkertijd te blijven binnen het op regels gebaseerde kader van het stabiliteits- en groeipact (SGP); overwegende dat de algemene ontsnappingsclausule bepaalt dat de toepassing ervan de houdbaarheid van de begroting niet in gevaar mag brengen;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

herhaalt in dit verband zijn oproep aan alle lidstaten om zich aan te sluiten bij het kader voor nauwere samenwerking inzake de BFT; verzoekt de Commissie zo spoedig mogelijk meer informatie te verstrekken over de eigen middelen die zij in haar mededeling van 27 mei 2020 over het herstelplan heeft gepresenteerd, met inbegrip van de heffing op basis van de verrichtingen van grote ondernemingen en de mogelijke uitbreiding van het ETS tot de zeevaart en de luchtvaart;

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

—

gezien de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere VN-mensenrechtenverdragen en -instrumenten, in het bijzonder het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten,

—

gezien het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en de protocollen daarbij,

—

gezien het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie,

—

gezien het Europees Handvest van de patiëntenrechten,

—

gezien de verklaringen van de secretaris-generaal van de VN, de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de mensenrechten, de speciale rapporteurs van de VN, het VN-vluchtelingenagentschap UNHCR en andere VN-organen, over de impact van de COVID-19-maatregelen op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten,

—

gezien de VN-doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling (SDG’s),

—

gezien de verklaringen en documenten van de vertegenwoordigers en organen van de Raad van Europa, met name zijn secretaris-generaal, de voorzitter en de rapporteurs van zijn Parlementaire Vergadering (PACE), de Commissaris voor de Mensenrechten, de Commissie voor Efficiëntie in Justitie (CEPEJ), het Comité inzake de voorkoming van folteringen en onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen (CPT), het Congres van lokale en regionale overheden en de Groep van Staten tegen Corruptie (GRECO), over de impact van de COVID-19-maatregelen op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten,

—

gezien de publicatie “Respecting democracy, rule of law and human rights in the framework of the COVID-19 sanitary crisis — A toolkit for member states” van de Raad van Europa van 7 april 2020,

—

gezien de desbetreffende documenten van de Commissie van Venetië van de Raad van Europa, met inbegrip van de samenvatting van de adviezen en verslagen van de Commissie van Venetië over de noodtoestand (1) van 16 april 2020, het verslag van 26 mei 2020 getiteld “Respect for democracy, human rights and the rule of law during states of emergency — Reflections” (2), het waarnemingscentrum van de noodtoestand in de lidstaten van de Commissie van Venetië (3), haar verslag van 2011 over de rechtsstaat (4) en haar controlelijst inzake de rechtsstaat van 2016 (5),

—

gezien het verzoek van zijn voorzitter aan de Commissie van Venetië van 1 juli 2020, naar aanleiding van het voorstel van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken, en het daarop volgende tussentijdse verslag van 8 oktober 2020 over de maatregelen die in de EU-lidstaten zijn genomen naar aanleiding van de COVID-19-crisis en over de impact ervan op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten (6),

—

gezien de resolutie van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa (PACE) van 13 oktober 2020 over democratie tijdens de COVID-19-pandemie (7) en over de impact van de COVID-19-pandemie op de mensenrechten en de rechtsstaat (8),

—

gezien het advies van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) van 27 april 2020 over de ontwerpwet betreffende bijzondere regels voor het houden van de algemene presidentsverkiezingen van 2020 in de Republiek Polen (senaatsnota nr. 99) en de verklaring van de OVSE-vertegenwoordiger voor mediavrijheid,

—

gezien de verklaring over Hongarije van de woordvoerder van de Hoge Commissaris van de VN voor de mensenrechten, Rupert Colville, van 27 maart 2020,

—

gezien de gezamenlijke verklaring over Bulgarije van de speciale VN-rapporteurs inzake hedendaagse vormen van racisme en problemen met betrekking tot minderheden van 13 mei 2020,

—

gezien de publicaties van het Internationaal Instituut voor democratie en verkiezingsondersteuning (Internationaal IDEA) van 11 mei 2020 getiteld “Parliaments in Crisis: Challenges and Innovations” (9) en van 26 maart 2020 getiteld “Elections and COVID-19” (10),

—

gezien het brede debat met burgers, de academische gemeenschap, het maatschappelijk middenveld en de samenleving als geheel over de impact van de COVID-19-maatregelen op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten (11),

—

gezien de acties van de Commissie met betrekking tot COVID-19 op alle terreinen van haar bevoegdheden en haar inspanningen om een Europees antwoord op de pandemie te coördineren op terreinen uiteenlopend van het Schengengebied tot desinformatie over het virus en van gegevensbescherming en apps tot asiel-, terugkeer- en hervestigingsprocedures,

—

gezien Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens, en tot intrekking van Richtlijn 95/46/EG (Algemene verordening gegevensbescherming) (12),

—

gezien Richtlijn 2002/58/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 juli 2002 betreffende de verwerking van persoonsgegevens en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer in de sector elektronische communicatie (13),

—

gezien Richtsnoer nr. 04/2020 voor het gebruik van locatiegegevens en instrumenten voor contacttracering in het kader van de uitbraak van COVID-19 en Richtsnoer nr. 03/2020 inzake de verwerking van gezondheidsgegevens voor wetenschappelijk onderzoek in het kader van de COVID-19-uitbraak van het Europees Comité voor gegevensbescherming,

—

gezien de mededeling van de Commissie van 16 april 2020 getiteld “Richtsnoeren in verband met gegevensbescherming voor apps ter ondersteuning van de bestrijding van de COVID-19-pandemie” (C(2020)2523),

—

gezien de mededeling van de Commissie van 30 september 2020 getiteld “Verslag over de rechtsstaat 2020 — De situatie op het gebied van de rechtsstaat in de Europese Unie” (COM(2020)0580) en de 27 bijbehorende landenhoofdstukken over de rechtsstaat in de lidstaten (SWD(2020)0300-0326), waarin wordt ingegaan op de impact van de door de lidstaten genomen COVID-19-maatregelen op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten,

—

gezien de verklaring van 19 lidstaten van 1 april 2020 waarin zij zich zeer bezorgd tonen over het risico op inbreuken op de beginselen van de rechtsstaat, de democratie en de grondrechten als gevolg van de vaststelling van bepaalde noodmaatregelen (14),

—

gezien zijn resolutie van 17 april 2020 over gecoördineerde EU-maatregelen om de COVID-19-pandemie en de gevolgen ervan te bestrijden (15),

—

gezien zijn resolutie van 19 juni 2020 over de situatie in het Schengengebied als gevolg van de COVID-19-pandemie (16),

—

gezien zijn resolutie van 19 juni 2020 over Europese bescherming van grensoverschrijdende en seizoenarbeiders in het kader van de COVID-19-crisis (17),

—

gezien zijn resolutie van 10 juli 2020 over de EU-strategie voor volksgezondheid na COVID-19 (18),

—

gezien zijn resolutie van 17 september 2020 over COVID-19: EU-coördinatie van gezondheidsbeoordelingen en risico-indeling en de gevolgen voor Schengen en de interne markt (19),

—

gezien zijn resolutie van 17 september 2020 over het voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de constatering van een duidelijk gevaar voor een ernstige schending, door de Republiek Polen, van de rechtsstaat (20),

—

gezien zijn resolutie van 7 oktober 2020 over de instelling van een EU-mechanisme voor democratie, de rechtsstaat en grondrechten (21),

—

gezien zijn resolutie van 8 oktober 2020 over de rechtsstaat en de grondrechten in Bulgarije (22),

—

gezien de briefing van zijn beleidsondersteunende afdeling Rechten van de burger en Constitutionele Zaken van 23 april 2020 getiteld “The Impact of COVID-19 Measures on Democracy, the Rule of Law and Fundamental Rights in the EU” (23), met een samenvatting van de belangrijkste bevindingen naar aanleiding van de monitoring door middel van de wekelijkse overzichten van de door de lidstaten genomen COVID-19-maatregelen,

—

gezien de briefings van het Europees Centrum voor parlementair onderzoek en documentatie over de parlementaire activiteit tijdens de uitbraak van COVID-19 (24),

—

gezien de briefings van de Parlementaire Onderzoeksdiensten van het Europees Parlement (EPRS) met betrekking tot de noodtoestand die in verschillende lidstaten is uitgeroepen in reactie op de coronaviruscrisis en enkele andere relevante briefings over dit onderwerp (25),

—

gezien de vijf bulletins van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA) over de implicaties van de coronaviruspandemie in de EU op de grondrechten (26),

—

gezien de verklaring van de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid (VV/HV), Josep Borrell, van 18 juni 2020 over de bestrijding van desinformatie over COVID-19 en de impact ervan op de vrijheid van meningsuiting,

—

gezien de dreigingsevaluatie van Europol van 5 oktober 2020 inzake georganiseerde criminaliteit via het internet (Internet Organised Crime Threat Assessment — IOCTA),

—

gezien het Europol-verslag van 19 juni 2020 getiteld “Exploring Isolation: Offenders and victims of online child sexual abuse during the COVID-19 pandemic”,

—

gezien het Europol-verslag van 30 april 2020 getiteld “Beyond the pandemic — How COVID-19 will shape the serious and organised crime landscape in the EU”,

—

gezien de voorbereidende werkzaamheden die voor deze resolutie zijn verricht door de monitoringgroep inzake de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten (DRFMG) van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (LIBE), met inbegrip van het verslag voor de LIBE-Commissie van 10 juli 2020 (27),

—

gezien de vraag aan de Commissie over de impact van de COVID-19-maatregelen op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten (O-000065/2020 — B9-0023/2020),

—

gezien artikel 136, lid 5, en artikel 132, lid 2, van zijn Reglement,

—

gezien de ontwerpresolutie van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken,

A.

overwegende dat de COVID-19-pandemie overal in de EU leed heeft veroorzaakt en de bevolking zwaar heeft getroffen; overwegende dat op veel plekken in de wereld, onder meer in de EU, een tweede COVID-19-golf gaande is en dat regeringen nieuwe beperkende maatregelen nemen om de piek te bestrijden, met inbegrip van hernieuwde lockdown- en sanitaire maatregelen, het gebruik van maskers en hogere boetes voor overtredingen;

B.

overwegende dat regeringen in de strijd tegen de pandemie noodmaatregelen moeten nemen die de rechtsstaat, de grondrechten en de democratische verantwoordingsplicht eerbiedigen en de hoeksteen moeten vormen in alle inspanningen om de verspreiding van COVID-19 te beheersen; overwegende dat noodbevoegdheden gepaard moeten gaan met extra controles om te voorkomen dat ze als voorwendsel worden aangegrepen om de machtsverhoudingen meer permanent te wijzigen; overwegende dat maatregelen van regeringen noodzakelijk, evenredig en tijdelijk moeten zijn; overwegende dat noodbevoegdheden het risico van machtsmisbruik door de uitvoerende macht met zich meebrengen en het risico dat ze ook na de noodtoestand deel blijven uitmaken van het nationale rechtskader, en dat bijgevolg moet worden gezorgd voor passend parlementair en rechterlijk toezicht, zowel intern als extern, en voor tegenwichten om dit risico te beperken;

C.

overwegende dat de COVID-19-crisis zonder weerga is; overwegende dat de methoden voor crisisbeheersing op lidstaat- en EU-niveau in de toekomst moeten worden heroverwogen;

D.

overwegende dat een aantal EU-lidstaten de noodtoestand (28) heeft afgekondigd op basis van hun grondwet (29), hetgeen in sommige gevallen juridisch problematisch is, en dat andere lidstaten noodbevoegdheden uit hoofde van het gemene recht (30) of gewone wetgeving (31) hebben gebruikt om snel beperkende maatregelen te nemen ter bestrijding van de COVID-19-epidemie; overwegende dat deze maatregelen een impact hebben op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten, omdat ze van invloed zijn op de uitoefening van individuele rechten en vrijheden, zoals het vrije verkeer, de vrijheid van vergadering en vereniging, vrijheid van meningsuiting en informatie, de vrijheid van godsdienst, het recht op een gezinsleven, het recht op asiel, het beginsel van gelijkheid en non-discriminatie, het recht op privacy en gegevensbescherming, het recht op onderwijs en het recht op werk; overwegende dat deze maatregelen ook een impact hebben op de economieën van de lidstaten;

E.

overwegende dat het functioneren van de democratie en de democratische controles gevolgen ondervinden wanneer een noodsituatie op gezondheidsgebied leidt tot verschuivingen in de bevoegdheidsverdeling, bijvoorbeeld wanneer de uitvoerende macht nieuwe bevoegdheden kan krijgen om individuele rechten te beperken en bevoegdheden kan uitoefenen die gewoonlijk zijn voorbehouden aan de wetgevende macht en de lokale overheden, en daarbij de rol van parlementen, de rechterlijke macht, het maatschappelijk middenveld en de media, alsook de activiteiten en participatie van burgers, aan banden legt; overwegende dat er in de meeste lidstaten geen specifieke beperkingen zijn opgelegd aan de rechterlijke macht, maar dat de lockdownmaatregelen het voor rechtbanken bijna onmogelijk hebben gemaakt om normaal te opereren;

F.

overwegende dat intern rechterlijk toezicht, aangevuld met extern toezicht, nog altijd van fundamenteel belang is, aangezien het recht op een eerlijk proces en op doeltreffende voorzieningen in rechte van toepassing blijft tijdens de noodtoestand, zodat personen die door de noodmaatregelen worden getroffen, op doeltreffende wijze in beroep kunnen gaan indien de overheid ingrijpt in hun grondrechten en om te garanderen dat de uitvoerende macht zijn bevoegdheden niet te buiten gaat;

G.

overwegende dat de Commissie van Venetië de juridische noodtoestand wel ondersteunt en de feitelijke noodtoestand op basis van gewone wetgeving niet, aangezien een systeem van juridische noodbevoegdheden op basis van de grondwet betere garanties kan bieden voor de grondrechten, de democratie en de rechtsstaat en beter aansluit op het daarvan afgeleide rechtszekerheidsbeginsel (32);

H.

overwegende dat de COVID-19-crisis een stresstest vormde en nog steeds vormt voor de democratie en voor de veerkracht van de nationale waarborgen voor de rechtsstaat en de grondrechten;

I.

overwegende dat vertrouwen in het optreden van regeringen en staten van het allergrootste belang is om steun te krijgen voor de genomen noodmaatregelen en om die uit te voeren; overwegende dat transparante, op wetenschap gebaseerde en democratische besluiten alsook een dialoog met en de betrokkenheid van de oppositie, het maatschappelijk middenveld en belanghebbenden, van fundamenteel belang zijn om dit te bewerkstelligen in een democratie;

J.

overwegende dat de Commissie gedurende de crisis heeft toegezien op de door de regeringen van de lidstaten genomen noodmaatregelen; overwegende dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen op 31 maart 2020 heeft gezegd dat alle noodmaatregelen beperkt moeten blijven tot wat noodzakelijk en strikt evenredig is, dat zij niet voor onbepaalde tijd mogen gelden, dat de regeringen ervoor moeten zorgen dat deze maatregelen regelmatig worden getoetst, en dat de Commissie in alle lidstaten in een geest van samenwerking nauw zal toezien op de toepassing van noodmaatregelen (33); overwegende dat commissaris Didier Reynders op 26 maart 2020 een vergelijkbare verklaring gaf;

K.

overwegende dat bijna alle EU-lidstaten tijdelijke noodmaatregelen (d.w.z. met een aflooptermijn) hebben genomen in de strijd tegen de COVID-19-crisis (34), met name door middel van gewone wetgeving; overwegende dat de eerste noodmaatregelen in alle lidstaten over het algemeen vijftien dagen tot ongeveer een maand van kracht waren en vervolgens ten minste eenmaal werden verlengd; overwegende dat volgens de Commissie van Venetië slechts enkele EU-lidstaten geen aflooptermijn hebben vastgesteld voor de toepassing van de noodmaatregelen (35);

L.

overwegende dat de Commissie van Venetië aanbeveelt om afkondigingen of maatregelen zonder specifieke aflooptermijn, met inbegrip van afkondigingen en maatregelen die pas worden opgeschort zodra de uitzonderlijke situatie voorbij is, niet te beschouwen als wettig wanneer de situatie niet regelmatig wordt geëvalueerd (36);

M.

overwegende dat noodmaatregelen niet mogen discrimineren en dat regeringen de noodwetgeving niet mogen aangrijpen als voorwendsel om de grondrechten te beperken; overwegende dat regeringen ook een reeks aanvullende maatregelen moeten nemen om de mogelijke negatieve gevolgen van deze maatregelen op het leven van de mensen te verminderen;

N.

overwegende dat de noodtoestand in bijna alle lidstaten waar deze is afgekondigd ten minste eenmaal is verlengd; overwegende dat de Commissie van Venetië heeft onderstreept dat het essentieel is om de afkondiging en verlenging van de noodtoestand en de activering en toepassing van noodbevoegdheden te evalueren, en dat parlementaire en rechterlijke controle mogelijk moeten zijn (37);

O.

overwegende dat de parlementaire controle in de meeste lidstaten is beperkt door het gebruik van buitengewone uitvoerende bevoegdheden, en dat de parlementen in sommige lidstaten naar het tweede plan zijn verwezen zodat regeringen snel noodmaatregelen kunnen nemen zonder toereikende controle;

P.

overwegende dat het Europees Parlement, met name de LIBE-Commissie en haar monitoringgroep inzake de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten, sinds maart 2020 voortdurend toeziet op de situatie in de EU en regelmatig van gedachten wisselt met belanghebbenden, zoals blijkt uit het werkdocument van de monitoringgroep over de impact van COVID-19 op de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten (38);

Q.

overwegende dat ombudsinstanties en nationale mensenrechteninstellingen een belangrijke rol spelen bij het opsporen van problemen met de grondrechten en op het gebied van controle, toezicht en verhaalsmogelijkheden, en zodoende bij het beschermen van burgers in het kader van noodmaatregelen;

R.

overwegende dat het vrije verkeer in de lidstaten is beperkt door middel van verplichte of aanbevolen zelfisolatie en verboden op niet-essentiële verplaatsingen; overwegende dat de meeste Schengenlanden in reactie op COVID-19 opnieuw controles aan de binnengrenzen hebben ingevoerd of die grenzen geheel of gedeeltelijk hebben gesloten, dan wel gesloten voor bepaalde soorten reizigers, met inbegrip van EU-burgers en hun familieleden en onderdanen van derde landen die op hun grondgebied of op dat van een andere lidstaat verblijven; overwegende dat het bij het invoeren van deze maatregelen overduidelijk ontbrak aan coördinatie tussen de lidstaten en met de instellingen van de Unie (39); overwegende dat sommige lidstaten onwettige en discriminerende beperkingen hebben ingevoerd door ingezetenen met een andere EU-nationaliteit niet toe te laten tot hun grondgebied;

S.

overwegende dat de vrijheid van vergadering en vereniging belangrijke hoekstenen van de democratie zijn; overwegende dat de mogelijkheid om deze rechten uit te oefenen in de meeste lidstaten is beperkt als gevolg van de noodzakelijke sociale-afstandsregels en voorzorgsmaatregelen met betrekking tot de volksgezondheid; overwegende dat sommige lidstaten hebben besloten bijeenkomsten toe te staan die voldoen aan de sociale-afstandsregels, terwijl andere deze helemaal hebben verboden; overwegende dat in sommige lidstaten controversiële wetten en maatregelen zijn overwogen die geen verband hielden met de noodtoestand, zonder dat de burgers vrij konden demonstreren;

T.

overwegende dat de vrijheid van meningsuiting in een aantal lidstaten is beperkt onder het voorwendsel van bestrijding van desinformatie; overwegende dat mensen die zich kritisch hebben uitgelaten op sociale media zijn gearresteerd omdat zij angst zouden zaaien of het publiek in gevaar zouden brengen; overwegende dat de COVID-19-pandemie gepaard is gegaan met een golf van onjuiste en misleidende informatie, bedrog, consumentenfraude, cybercriminaliteit en complottheorieën, en met gerichte desinformatiecampagnes door buitenlandse actoren of zelfs overheidsinstanties van lidstaten, die tal van potentiële bedreigingen met zich meebrengen voor EU-burgers, hun gezondheid en hun vertrouwen in overheidsinstellingen;

U.

overwegende dat de rechtshandhavingsinstanties in de afgelopen maanden een mondiale toename hebben geconstateerd van online gedeeld materiaal waarin kinderen seksueel worden misbruikt;

V.

overwegende dat de ernstige en georganiseerde misdaad profiteert van de als gevolg van de pandemie veranderende omstandigheden; overwegende dat de belangrijke rol die Europol vanaf de uitbraak van de pandemie speelt bij de monitoring van de impact van de COVID-19-pandemie op ernstige en georganiseerde misdaad en terrorisme in de EU, moet worden erkend;

W.

overwegende dat de media een fundamentele controlerende en toezichthoudende rol spelen en de belangrijkste informatiebronnen van de burgers zijn; overwegende dat de vrijheid van de media onder druk is komen te staan doordat rechtstreekse persconferenties zijn afgelast zonder alternatieven aan te bieden, en doordat bepaalde lidstaten de toegang tot volksgezondheidsinformatie en de vrijheid om te publiceren over het volksgezondheidsbeleid, hebben beperkt; overwegende dat tal van vragen van mediakanalen aan regeringen zijn afgewezen of genegeerd; overwegende dat journalisten en mediaprofessionals moeten worden beschermd wanneer zij verslag doen van demonstraties en protesten; overwegende dat sommige lidstaten de toegang tot informatie hebben beperkt door de termijn waarbinnen autoriteiten moeten antwoorden op verzoeken in het kader van de vrijheid van informatie, te verlengen of op te schorten;

X.

overwegende dat de lidstaten klokkenluiders tijdens de COVID-19-crisis en daarna moeten beschermen, aangezien die bescherming een krachtig instrument is gebleken in de bestrijding en voorkoming van acties die het publieke belang ondermijnen (40);

Y.

overwegende dat sommige lidstaten onevenredig repressieve maatregelen hebben genomen om de beperkingen te handhaven, zoals de strafbaarstelling van overtreding van de lockdown- en quarantaineregels met hoge boetes en een permanent strafblad tot gevolg (41);

Z.

overwegende dat de rechtsstelsels hinder ondervinden van de algemene beperkingen, in het kader waarvan vele rechtbanken tijdelijk zijn gesloten of hun activiteit hebben teruggeschroefd, waardoor soms achterstanden of langere wachttijden voor zittingen ontstaan; overwegende dat de procedurele rechten van verdachten en het recht op een eerlijk proces onder druk staan, aangezien de toegang tot advocaten is bemoeilijkt door de algemene beperkingen en rechtbanken in toenemende mate gebruikmaken van onlinezittingen;

AA.

overwegende dat maatregelen ter bestrijding van de pandemie die het recht op privacy en gegevensbescherming inperken altijd noodzakelijk, evenredig en tijdelijk moeten zijn en moeten bogen op een solide rechtsgrondslag; overwegende dat nieuwe technologieën een belangrijke rol hebben gespeeld in de bestrijding van de pandemie, maar tegelijkertijd grote nieuwe uitdagingen en punten van zorg met zich mee hebben gebracht; overwegende dat de regeringen van sommige lidstaten hun burgers op buitengewone wijze in de gaten houden door middel van drones, met camera’s uitgeruste surveillancewagens van de politie, locatiegegevens van telecomaanbieders, politie- en militaire patrouilles, de monitoring van verplichte quarantaine middels politiebezoeken aan huis of verplichte meldingen via een app; overwegende dat sommige lidstaten apps hebben geïntroduceerd die contacten traceren, terwijl er geen consensus bestaat over de doeltreffendheid en niet altijd gebruik wordt gemaakt van het meest privacyvriendelijke, decentrale systeem; overwegende dat de heropening van de publieke ruimten in bepaalde lidstaten gepaard is gegaan met de verzameling van gegevens door middel van verplichte temperatuurcontroles en vragenlijsten en de verplichting om contactgegevens te delen, waarbij de verplichtingen uit hoofde van de algemene verordening gegevensbescherming niet altijd in acht zijn genomen;

AB.

overwegende dat de lockdownmaatregelen en de sluiting van grenzen ingrijpende gevolgen hebben gehad voor de toegang tot asielprocedures; overwegende dat vele lidstaten de verwerking van asielaanvragen tijdelijk hebben beperkt of stopgezet en dat de meeste lidstaten de Dublinoverdrachten, het terugsturen en hervestigen van asielzoekers hebben opgeschort; overwegende dat sommige lidstaten hun havens hebben aangemerkt als onveilig of niet hebben toegestaan dat bij zoek- en reddingsoperaties geredde migranten aan land werden gebracht, waarbij zij voor onbeperkte duur in onzekerheid verkeerden op zee en hun levens in gevaar werden gebracht; overwegende dat de meeste lidstaten deze activiteiten inmiddels hebben hervat; overwegende dat in verschillende asielzoekerscentra uitbraken van COVID-19 zijn gemeld, waarbij kwetsbare groepen direct gevaar lopen; overwegende dat er in overvolle kampen aan de buitengrenzen van de EU nog altijd een groot risico bestaat op grootschalige uitbraken aangezien de socialeafstandsregels niet kunnen worden toegepast, en dat de toegang tot onderdak, voedsel, water, sanitaire voorzieningen en geestelijke- en lichamelijkegezondheidszorg, ook voor personen die COVID-19 hebben opgelopen, zeer beperkt is;

AC.

overwegende dat in gevangenissen een groot risico op COVID-19-uitbraken bestaat, aangezien de socialeafstandsregels en de sanitaire regels vaak niet kunnen worden gehandhaafd en de sanitaire maatregelen hebben geresulteerd in een verkorting van de tijd in de buitenlucht en in bezoekverboden die van invloed zijn op het recht van gevangenen op contact met hun familie; overwegende dat gevangenispersoneel tijdens deze pandemie een groot gezondheidsrisico loopt; overwegende dat in sommige lidstaten specifieke groepen gevangenen zijn vrijgelaten om de gezondheidsrisico’s tijdens de pandemie te verminderen;

AD.

overwegende dat de COVID-19-beperkingen op evenredige, niet-discriminerende wijze moeten worden gehandhaafd om de profilering van mensen die behoren tot etnische minderheden en gemarginaliseerde groepen te voorkomen; overwegende dat de pandemie de Roma onevenredig treft, waarbij vrouwen en kinderen vaak de meest kwetsbare groepen zijn, en met name degenen die in sociaal uitgesloten en gemarginaliseerde omgevingen leven zonder toegang tot drinkwater of sanitaire voorzieningen, waar het bijna onmogelijk is om de socialeafstandsregels te volgen of om te voldoen aan strikte hygiënemaatregelen; overwegende dat er in verschillende lidstaten racistische en xenofobische incidenten zijn gemeld waarbij mensen met een bepaalde achtergrond of nationaliteit zijn gediscrimineerd; overwegende dat personen van Aziatische afkomst en mensen met een Romani-achtergrond het mikpunt zijn geworden van haatuitingen en aanvallen; overwegende dat bepaalde politici in enkele lidstaten berichten in de media over de massale terugkeer van Roma-arbeidsmigranten vanuit landen met veel COVID-19-besmettingen hebben aangegrepen om angst te zaaien over de verspreiding van het virus, waardoor negatieve houdingen en stereotypen zijn versterkt;

AE.

overwegende dat kinderen door de lockdownmaatregelen een onevenredig groot risico lopen op sociale en economische uitsluiting en een verhoogd risico lopen op schendingen van hun grondrechten als gevolg van misbruik, geweld, uitbuiting en armoede; overwegende dat het huiselijk geweld in veel lidstaten is toegenomen als gevolg van de lockdownmaatregelen; overwegende dat vrouwen en meisjes (42), kinderen en LHBTI+-personen een onevenredig groot risico lopen tijdens lockdowns, aangezien zij gedurende een lange periode kunnen worden blootgesteld aan misbruikers en kunnen worden afgesneden van maatschappelijke en institutionele hulp; overwegende dat de steun voor deze kwetsbare groepen vanuit de gemeenschap ernstig is beperkt vanwege de maatregelen die naar aanleiding van de pandemie zijn genomen;

AF.

overwegende dat de gelijke toegang tot gezondheidszorg zoals verankerd in artikel 35 van het Handvest van de grondrechten mogelijk in gevaar is door de maatregelen die zijn genomen om de verspreiding van COVID-19 een halt toe te roepen, met name voor kwetsbare groepen, zoals ouderen en chronisch zieken, personen met een handicap, LHBTI+-personen, kinderen, ouders, zwangere vrouwen, daklozen, alle migranten met inbegrip van ongedocumenteerden, asielzoekers en vluchtelingen, alsook etnische en andere minderheden; overwegende dat de diensten op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten negatieve gevolgen ondervonden tijdens de gezondheidscrisis; overwegende dat in sommige lidstaten de toegang tot reproductieve gezondheid en rechten, met inbegrip van het recht op abortus, sterk is ingeperkt hetgeen leidt tot een feitelijk verbod dat demonstranten heeft gedwongen middenin een pandemie de straat op te gaan; overwegende dat medicijntekorten, de overheveling van middelen die bestemd waren voor andere gezondheidskwesties en de abrupte annulering van bepaalde behandelingen, waaronder ivf en geslachtsverandering, risico’s met zich kunnen meebrengen voor patiënten die aan andere ziekten lijden (43); overwegende dat rouw, isolement, de extra druk op het evenwicht tussen werk en privé voor ouders en eerstelijnswerkers, inkomstenverlies en angst tot psychische aandoeningen leiden of deze verergeren, waardoor de vraag naar geestelijkegezondheidsdiensten stijgt en deze diensten dringend meer geld nodig hebben;

AG.

overwegende dat veel lidstaten verkiezingen hebben uitgesteld (44) en één lidstaat een referendum heeft uitgesteld (45) als gevolg van lockdowns tijdens de eerste fase van de gezondheidscrisis; overwegende dat er sinds de start van de tweede fase van de pandemie weer verkiezingen zijn gehouden; overwegende dat het houden of uitstellen van verkiezingen een lastige balanceeract is waarover de Commissie van Venetië beschouwingen en richtsnoeren heeft opgesteld (46); overwegende dat universele, vrije, anonieme en rechtstreekse verkiezingen alleen mogelijk zijn wanneer open en eerlijke verkiezingscampagnes, de vrijheid van meningsuiting, de mediavrijheid en de vrijheid van vergadering en vereniging voor politieke doeleinden worden gegarandeerd;

AH.

overwegende dat de Verdragsbepalingen inzake vrijheid, veiligheid en justitie geen afbreuk mogen doen aan de uitoefening van de verantwoordelijkheden van de lidstaten met betrekking tot de handhaving het recht en de rechtsorde en de bescherming van de binnenlandse veiligheid, in overeenstemming met de Uniewaarden van democratie, rechtsstaat en grondrechten, zoals bepaald bij artikel 2 VEU;

AI.

overwegende dat volgens de Verdragen de afbakening van de bevoegdheden van de Unie wordt beheerst door het beginsel van bevoegdheidstoedeling, en dat de uitoefening van die bevoegdheden wordt beheerst door de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

—

gezien het voorstel van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad (COM(2020)0135),

—

gezien artikel 294, lid 2, en artikel 207, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, op grond waarvan het voorstel door de Commissie bij het Parlement is ingediend (C9-0099/2020),

—

gezien artikel 294, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien de schriftelijke toezegging van de vertegenwoordiger van de Raad van 7 oktober 2020 om het standpunt van het Europees Parlement goed te keuren, overeenkomstig artikel 294, lid 4, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien artikel 59 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie internationale handel (A9-0175/2020),

1.

2.

—

gezien het ontwerpbesluit van de Raad (13484/2019),

—

gezien het protocol tot uitvoering van de partnerschapsovereenkomst inzake duurzame visserij tussen de Europese Unie en de Republiek Senegal (13483/2019),

—

gezien het verzoek om goedkeuring dat de Raad heeft ingediend krachtens artikel 43, artikel 218, lid 6, tweede alinea, onder a), v), en artikel 218, lid 7, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (C9-0178/2019),

—

gezien zijn niet-wetgevingsresolutie van 11 november 2020 (1) over het ontwerpbesluit,

—

gezien artikel 105, leden 1 en 4, en artikel 114, lid 7, van zijn Reglement,

—

gezien de adviezen van de Begrotingscommissie en de Commissie ontwikkelingssamenwerking,

—

gezien de aanbeveling van de Commissie visserij (A9-0180/2020),

1.

2.

—

gezien het ontwerpbesluit van de Raad (13484/2019),

—

gezien de partnerschapsovereenkomst inzake duurzame visserij tussen de Europese Unie en de Republiek Senegal, die op 20 november 2014 in werking is getreden,

—

gezien het retrospectieve en prospectieve evaluatieverslag betreffende het protocol bij de partnerschapsovereenkomst inzake duurzame visserij tussen de Europese Unie en Senegal,

—

gezien het protocol tot uitvoering van de partnerschapsovereenkomst inzake duurzame visserij tussen de Europese Unie en de Republiek Senegal (13483/2019),

—

gezien het verzoek om goedkeuring dat de Raad heeft ingediend krachtens artikel 43, lid 2, artikel 218, lid 6, tweede alinea, onder a), punt v), en artikel 218, lid 7, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) (C9-0178/2019),

—

gezien zijn wetgevingsresolutie van 11 november 2020 (1) over het ontwerpbesluit,

—

gezien artikel 31, lid 4, van het gemeenschappelijk visserijbeleid (2),

—

gezien zijn resolutie van 12 april 2016 over gemeenschappelijke regels met het oog op de toepassing van de externe dimensie van het GVB, met inbegrip van de visserijovereenkomsten (3),

—

gezien het strategisch landenplan voor Senegal (2019-2023),

—

gezien de nationale strategie voor de bevordering van groene banen van Senegal (2015-2020),

—

gezien het feit dat er steeds meer Aziatische schepen in de Senegalese wateren actief zijn,

—

gezien artikel 105, lid 2, van zijn Reglement,

—

gezien het advies van de Commissie ontwikkelingssamenwerking,

—

gezien het verslag van de Commissie visserij (A9-0182/2020),

A.

overwegende dat de partnerschapsovereenkomst inzake duurzame visserij tussen de Europese Unie en de Republiek Senegal op 20 november 2014 in werking is getreden; overwegende dat het huidige protocol tot uitvoering van de overeenkomst op 19 november 2019 is verstreken en dat op 19 juli 2019 een nieuw protocol is geparafeerd;

B.

overwegende dat in het prospectieve beoordelingsverslag van het meest recente protocol (2014-2019) wordt geconcludeerd dat het in het algemeen doeltreffend is gebleken om bij te dragen tot de duurzame exploitatie van de visbestanden in de Senegalese visserijzone, en dat erin wordt aanbevolen het protocol te verlengen om tegemoet te komen aan de behoeften van beide partijen;

C.

overwegende dat de doeltreffendheid van het meest recente protocol bevredigend is wat de tonijnvisserij betreft, maar dat de vaartuigen van de Unie een deel van de vangstmogelijkheden voor de exploitatie van demersale diepzeesoorten niet hebben opgebruikt; overwegende dat de vangsten van zwarte heek in de Senegalese wateren minder dan 10 % van de EU-vangsten in de subregio uitmaken;

D.

overwegende dat de ontwikkeling van de demersale diepzeevisserij op zwarte heek alsook extra vangsten van zwarte heek in de Senegalese visserijzone en in de visserijzones van de buurlanden de visserijdruk op deze bestanden hebben doen toenemen;

E.

overwegende dat de vissersvaartuigen van de Unie alleen in visserijgebieden op volle zee komen, zodat ze zo veel mogelijk uit het vaarwater van de Senegalese ambachtelijke visserijsector blijven en het voortbestaan daarvan niet in het gedrang brengen;

F.

overwegende dat het nieuwe protocol een periode van vijf jaar bestrijkt en voorziet in vangstmogelijkheden voor vaartuigen van de Unie (28 vriesvaartuigen voor de tonijnvisserij met de zegen, 10 vaartuigen voor de hengelvisserij, 5 vaartuigen voor de beugvisserij en 2 trawlers) voor een referentiehoeveelheid van 10 000 ton tonijn per jaar en een toegestane vangsthoeveelheid zwarte heek van 1 750 ton per jaar;

G.

overwegende dat de financiële tegenprestatie 3 050 750 EUR per jaar bedraagt, uitgesplitst als volgt: een bedrag van 800 000 EUR per jaar voor de toegang tot de visbestanden, een bedrag van 900 000 EUR per jaar voor de uitvoering van het sectorale beleid en een bedrag van 1 350 750 EUR per jaar voor de geraamde door de reders te betalen visrechten;

H.

overwegende dat het nieuwe protocol vaartuigen van de Unie vangstmogelijkheden biedt in de wateren van Senegal op basis van de beste beschikbare wetenschappelijke adviezen en met inachtneming van de aanbevelingen van de Internationale Commissie voor de instandhouding van Atlantische tonijnen (Iccat);

I.

overwegende dat de hervorming van het gemeenschappelijk visserijbeleid een hoofdstuk over de externe dimensie omvat, dat tot doel heeft de beginselen van duurzame visserij te bevorderen; overwegende dat de bilaterale overeenkomsten een stabiel juridisch, economisch en milieukader voor de toegang van de EU-vloot tot de wateren van derde landen creëren en voorzien in “sectorale steun” om de lokale bestuurlijke capaciteit te versterken en de normen voor duurzaam visserijbeheer in het partnerland te verbeteren;

J.

overwegende dat de Europese vloot in het kader van het gemeenschappelijk visserijbeleid alleen het overschot aan toegestane vangsten zal vangen, in overeenstemming met artikel 62 van het Zeerechtverdrag van de Verenigde Naties uit 1982;

K.

overwegende dat Senegal de meeste internationale instrumenten inzake internationale visserijgovernance heeft geratificeerd en samenwerkt met de regionale instanties voor visserijbeheer die bevoegd zijn voor de visserij door Senegalese vaartuigen;

L.

overwegende dat het nieuwe protocol bij de partnerschapsovereenkomst inzake visserij met Senegal deel uitmaakt van het externe optreden van de EU ten aanzien van de landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACS-landen) en met name rekening houdt met de doelstellingen van de Unie op het gebied van de eerbiediging van de democratische beginselen en de mensenrechten;

M.

overwegende dat de verplichtingen die de EU in het kader van internationale overeenkomsten is aangegaan, met name de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties en in het bijzonder doelstelling 14, ook in het kader van deze overeenkomst moeten worden nagekomen en dat alle EU-maatregelen, zoals deze partnerschapsovereenkomst inzake duurzame visserij, aan deze doelstellingen moeten bijdragen;

N.

overwegende dat de Europese Unie en Senegal samenwerken binnen het algemene kader van de Overeenkomst van Cotonou en dat er financiële steun voor de visserij wordt verleend via het PESCAO-programma, dat erop gericht is het beheer van de visserijsector en de bestrijding van illegale, ongemelde en ongereglementeerde visserij (IOO-visserij) te verbeteren en voor de periode 2018-2024 over een begroting van 15 miljoen EUR beschikt;

O.

overwegende dat IOO-visserij niet alleen het bestand van natuurlijke hulpbronnen uitput en de natuurlijke productiviteit verlaagt, maar ook negatieve gevolgen heeft voor de bestaansmiddelen van de vissers en het nationale inkomen;

P.

overwegende dat het Europees Parlement onmiddellijk en volledig moet worden geïnformeerd over alle fasen van de procedures betreffende het protocol en de verlenging ervan;

Q.

overwegende dat kleine pelagische bestanden worden gedeeld door een aantal buurlanden in de Noordwest-Afrikaanse regio waarmee de EU partnerschapsovereenkomsten inzake visserij heeft gesloten die toegang verlenen tot deze bestanden; overwegende dat de Commissie de Senegalese autoriteiten moet aanmoedigen met de buurlanden overleg te plegen over gemeenschappelijke, bindende beheersregels op basis van wetenschappelijk advies om duurzame visserij te waarborgen, met name voor de kleine pelagische bestanden, ook al verleent de overeenkomst tussen de EU en Senegal daar geen toegang toe;

R.

overwegende dat de strategische doelstellingen van het strategische landenplan voor Senegal (2019-2023) het duurzame beheer en een betere productiviteit van de visserij, alsmede een algehele verbetering van de markttoegang en het concurrentievermogen van de visserijsector omvatten;

S.

overwegende dat de visserijsector werk biedt aan meer dan 600 000 Senegalezen, wat neerkomt op ongeveer 17 % van de actieve bevolking;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

—

gezien het ontwerpbesluit van de Raad (05243/2020),

—

gezien de partnerschapsovereenkomst inzake duurzame visserij tussen de Europese Unie en de Republiek der Seychellen en het bijbehorende uitvoeringsprotocol (2020-2026) (05246/2020),

—

gezien het verzoek om goedkeuring dat de Raad heeft ingediend krachtens artikel 43, lid 2, en artikel 218, lid 6, tweede alinea, onder a), v), en artikel 218, lid 7, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (C9-0073/2020),

—

gezien zijn niet-wetgevingsresolutie van 12 november 2020 (1) over het ontwerpbesluit,

—

gezien artikel 105, leden 1 en 4, en artikel 114, lid 7, van zijn Reglement,

—

gezien het advies van de Begrotingscommissie,

—

gezien de brief van de Commissie ontwikkelingssamenwerking,

—

gezien de aanbeveling van de Commissie visserij (A9-0185/2020),

1.

2.

—

gezien het ontwerp van besluit van de Raad (08359/2020),

—

gezien de ontwerpovereenkomst tussen de Europese Unie en de regering van de Volksrepubliek China betreffende samenwerking op het gebied van geografische aanduidingen en de bescherming daarvan (08361/2020),

—

gezien het verzoek om goedkeuring dat de Raad heeft ingediend krachtens artikel 207, lid 4, eerste alinea, artikel 218, lid 6, tweede alinea, onder a), v), en artikel 218, lid 7, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (C9-0298/2020),

—

gezien zijn niet-wetgevingsresolutie van 11 november 2020 (1) over het ontwerpbesluit,

—

gezien artikel 105, leden 1 en 4, en artikel 114, lid 7, van zijn Reglement,

—

gezien het advies van de Commissie visserij,

—

gezien de aanbeveling van de Commissie internationale handel (A9-0199/2020),

1.

2.

—

gezien het ontwerp van besluit van de Raad (08359/2020),

—

gezien de ontwerpovereenkomst tussen de Europese Unie en de regering van de Volksrepubliek China betreffende samenwerking op het gebied van geografische aanduidingen en de bescherming daarvan (08361/2020),

—

gezien het verzoek om goedkeuring dat de Raad heeft ingediend krachtens artikel 207, lid 3, en artikel 207, lid 4, eerste alinea, juncto artikel 218, lid 6, tweede alinea, onder a), punt v), en artikel 218, lid 7, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU),

—

gezien de Overeenkomst inzake de handelsaspecten van de intellectuele eigendom (de “TRIPS-Overeenkomst”) van de Wereldhandelsorganisatie (WTO),

—

gezien de mededeling van de Commissie van 14 oktober 2015, getiteld “Handel voor iedereen — Naar een meer verantwoord handels- en investeringsbeleid” (COM(2015)0497),

—

gezien de mededeling van de Commissie van 1 juli 2014, getiteld “Handel, groei en intellectuele eigendom — Strategie voor de bescherming en handhaving van intellectuele-eigendomsrechten in derde landen” (COM(2014)0389),

—

gezien het werkdocument van de diensten van de Commissie met een verslag over de bescherming en handhaving van intellectuele-eigendomsrechten in derde landen (SWD(2019)0452),

—

gezien de gezamenlijke verklaringen na afloop van de 20e top EU-China van 16 juli 2018 en de 21e top EU-China van 9 april 2019,

—

gezien de gezamenlijke mededeling van 12 maart 2019, getiteld “EU-China — Een strategische visie” (JOIN(2019)0005),

—

gezien zijn resolutie van 9 juni 2015 over de strategie voor de bescherming en handhaving van intellectuele-eigendomsrechten in derde landen (1),

—

gezien zijn resolutie van 12 september 2018 over de stand van zaken van de betrekkingen tussen de EU en China (2),

—

gezien zijn wetgevingsresolutie van 11 november 2020 (3) over het ontwerp van besluit,

—

gezien het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), en met name titel V inzake het extern optreden van de Unie,

—

gezien het VWEU, en met name de artikelen 91, 100, 168, en 207, juncto artikel 218, lid 6, onder a), punt v), en artikel 218, lid 7,

—

gezien artikel 105, lid 2, van zijn Reglement,

—

gezien het advies van de Commissie visserij,

—

gezien de brief van de Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling,

—

gezien het verslag van de Commissie internationale handel (A9-0202/2020),

A.

overwegende dat de bescherming van geografische aanduidingen op internationaal niveau een essentieel onderdeel is van het handelsbeleid van de EU;

B.

overwegende dat de EU de grootste exporteur van agrovoedingsproducten ter wereld is, en in 2019 een recordhandelsoverschot heeft bereikt van 39 miljard EUR;

C.

overwegende dat de gemiddelde waarde van producten met een geografische aanduiding twee keer zo hoog is als die van producten zonder dergelijk kwaliteitsmerk;

D.

overwegende dat de export van agrovoedingsproducten uit de EU naar China de afgelopen tien jaar sterk is toegenomen, met een jaarlijks groeipercentage van meer dan 20 % in de periode 2009-2019; overwegende dat het EU-handelstekort van 1 miljard EUR in 2009 werd omgezet in een handelsoverschot van meer dan 9 miljard EUR in 2019, wat China de op twee na grootste exportbestemming maakt voor agrovoedingsproducten uit de EU, na het VK en de VS; overwegende dat de Chinese invoer van agrovoedingsproducten naar verwachting de komende tien jaar verder zal toenemen;

E.

overwegende dat de verkoop van producten die door een geografische aanduiding van de EU worden beschermd, waaronder wijn, agrovoedingsproducten en gedistilleerde dranken, wereldwijd goed is voor 74,76 miljard EUR (4), oftewel 6,8 % van de verkoop van de agrovoedingssector in de EU en 15,4 % van de EU-uitvoer van agrovoedingsproducten;

F.

overwegende dat de EU wereldwijd bekendstaat om haar knowhow en haar productie van hoogwaardige agrovoedingsproducten;

G.

overwegende dat alle ingevoerde agrovoedingsproducten gecontroleerd moeten worden en moeten voldoen aan de gezondheids-, veiligheids- en dierenwelzijnsvoorschriften waaraan EU-producenten in de hele toeleveringsketen van de landbouw moeten voldoen, waarmee de hoge waarde en kwaliteit van die producten wordt gewaarborgd;

H.

overwegende dat de bescherming van geografische aanduidingen van de EU in China vaak tekortschiet, waardoor EU-producenten aanzienlijke economische verliezen lijden;

I.

overwegende dat de overeenkomst voortbouwt op de ervaring die is opgedaan in het kader van het proefproject van de EU en China inzake samenwerking op het gebied van geografische aanduidingen, dat liep in de periode 2007-2012;

J.

overwegende dat een aanzienlijk deel van de wereldwijde economische groei naar verwachting buiten Europa zal worden gerealiseerd;

K.

overwegende dat producenten en exporteurs van agrovoedingsproducten in een moeilijk internationaal handelsklimaat moeten opereren;

L.

overwegende dat deze overeenkomst van belang is met het oog op de mondiale erkenning van geografische aanduidingen;

M.

overwegende dat deze overeenkomst een belangrijke eerste stap is en zo spoedig mogelijk moet worden uitgebreid om talrijke geografische aanduidingen van de EU die nog van de overeenkomst uitgesloten zijn, te beschermen;

N.

overwegende dat de sluiting van deze overeenkomst laat zien dat de EU en China in staat zijn om bilaterale overeenkomsten te sluiten mits er goed rekening wordt gehouden met gemeenschappelijke belangen;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

—

gezien het voorstel van de Commissie aan de Raad (COM(2020)0360),

—

gezien artikel 113 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, op grond waarvan het Parlement door de Raad is geraadpleegd (C9-0279/2020),

—

gezien artikel 82 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie economische en monetaire zaken (A9-0200/2020),

1.

2.

3.

4.

—

gezien het voorstel van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad (COM(2019)0564),

—

gezien artikel 294, lid 2, en artikel 43, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, op grond waarvan het voorstel door de Commissie bij het Parlement is ingediend (C9-0161/2019),

—

gezien artikel 294, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien het advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité van 23 januari 2020 (1),

—

gezien het overeenkomstig artikel 74, lid 4, van zijn Reglement door de bevoegde commissie goedgekeurde voorlopig akkoord en de schriftelijke toezegging van de vertegenwoordiger van de Raad van 30 september 2020 om het standpunt van het Parlement goed te keuren, overeenkomstig artikel 294, lid 4, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien artikel 59 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie visserij (A9-0093/2020),

1.

2.

3.

—

gezien het voorstel van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad (COM(2019)0620),

—

gezien artikel 294, lid 2, en artikel 149 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, op grond waarvan het voorstel door de Commissie bij het Parlement is ingediend (C9-0117/2019),

—

gezien artikel 294, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien het advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité van 30 oktober 2019 (1),

—

na raadpleging van het Comité van de Regio’s,

—

gezien het overeenkomstig artikel 74, lid 4, van zijn Reglement door de bevoegde commissie goedgekeurde voorlopig akkoord en de schriftelijke toezegging van de vertegenwoordiger van de Raad van 7 oktober 2020 om het standpunt van het Parlement goed te keuren, overeenkomstig artikel 294, lid 4, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien artikel 59 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie werkgelegenheid en sociale zaken (A9-0128/2020),

1.