—

gezien het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende de verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais 59122 (DAS-59122-7), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (D054772-02),

—

gezien Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 22 september 2003 inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (1), en met name artikel 11, lid 3, en artikel 23, lid 3,

—

gezien de stemming van 16 januari 2018 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003, die geen advies heeft opgeleverd,

—

gezien de artikelen 11 en 13 van Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (2),

—

gezien het advies dat op 18 mei 2017 door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid werd goedgekeurd en op 29 juni 2017 werd gepubliceerd (3),

—

gezien het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU) nr. 182/2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (COM(2017)0085, COD(2017)0035),

—

gezien zijn eerdere resoluties waarin bezwaar wordt gemaakt tegen het verlenen van vergunningen voor genetisch gemanipuleerde organismen (4),

—

gezien de ontwerpresolutie van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid,

—

gezien artikel 106, leden 2 en 3, van zijn Reglement,

A.

overwegende dat bij Beschikking 2007/702/EG van de Commissie een vergunning werd verleend voor het in de handel brengen van levensmiddelen en diervoeders die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais 59122 (hierna: „gg-mais 59122”); overwegende dat de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) op 23 maart 2007, voorafgaand aan deze beschikking van de Commissie, overeenkomstig de artikelen 6 en 18 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 een gunstig advies heeft uitgebracht, dat op 3 april 2007 is gepubliceerd (5) (hierna: „het eerste EFSA-advies”);

B.

overwegende dat Pioneer Overseas Corporation en Dow AgroSciences Ltd. (hierna: „de aanvrager”) op 19 juli 2016 gezamenlijk een aanvraag hebben ingediend voor de verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van levensmiddelen en diervoeders die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met gg-mais 59122, overeenkomstig de artikelen 11 en 23 van Verordening (EG) nr. 1829/2003; overwegende dat deze aanvraag ook betrekking had op het in de handel brengen van genetisch gemodificeerde mais 59122 in producten die er geheel of gedeeltelijk uit bestaan, voor andere toepassingen dan als levensmiddel of als diervoeder die ook voor andere maissoorten zijn toegelaten, met uitzondering van de teelt;

C.

overwegende dat de EFSA op 18 mei 2017 overeenkomstig de artikelen 6 en 18 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 een gunstig advies heeft uitgebracht, dat op 29 juni 2017 is gepubliceerd (6) (hierna: „het tweede EFSA-advies”);

D.

overwegende dat gg-mais 59122 de Cry34Ab1- en Cry35Ab1-eiwitten tot expressie brengt, die resistentie geven tegen schadelijke coleoptera die behoren tot het geslacht Diabrotica, zoals de larven van de maiswortelkever, alsook het PAT-eiwit, dat tolerantie geeft voor herbiciden die glufosinaat bevatten;

E.

overwegende dat in Verordening (EG) nr. 1829/2003 wordt bepaald dat genetisch gemodificeerde levensmiddelen of diervoeders geen negatieve effecten op de menselijke gezondheid, op de diergezondheid of op het milieu mogen hebben en dat de Commissie bij het opstellen van haar besluit alle desbetreffende bepalingen van het Unierecht en andere ter zake dienende factoren in aanmerking moet nemen;

F.

overwegende dat de lidstaten tijdens de drie maanden durende overlegperiode tal van kritische opmerkingen hebben ingediend met betrekking tot het eerste EFSA-advies (7), onder meer betreffende het ontoereikende toezichtsplan, het risico dat niet-doelorganismen worden blootgesteld aan Bt-toxinen, het ontbreken van een grond voor de conclusie dat „diervoeders op basis van gg-mais 59122 substantieel gelijkwaardig aan, nutritioneel gelijkwaardig aan en even veilig zijn als diervoeders op basis van commerciële mais”, en — in verband met de 90-dagenstudie met ratten — het feit dat gg-mais 59122 slechts in één dosisniveau is toegediend voor de hele studie, hetgeen in strijd is met de aanbevelingen van de desbetreffende OESO-richtsnoeren;

G.

overwegende dat de EFSA, nadat de aanvrager om een verlenging van de vergunning had verzocht, is gevraagd om gegevens te beoordelen die door de aanvrager waren ingediend, waaronder de milieumonitoringverslagen na het in de handel brengen en elf tussen 2007 en 2016 gepubliceerde primaire onderzoeksstudies; overwegende dat de EFSA op basis van haar beoordeling van de ingediende gegevens een gunstig advies heeft uitgebracht (het tweede EFSA-advies waarnaar eerder in de tekst is verwezen), met de conclusie dat er „geen nieuwe gevaren of gewijzigde blootstelling en geen nieuwe wetenschappelijke onzekerheden waren vastgesteld die tot een verandering van de conclusies van de oorspronkelijke risicobeoordeling van mais 59122 zouden leiden”;

H.

overwegende dat de lidstaten tijdens de overlegperiode van drie maanden tal van kritische opmerkingen hebben ingediend met betrekking tot het tweede EFSA-advies (8), waarin ze onder meer aankaarten „dat de voor gg-mais 59122 uitgevoerde monitoring niet in staat is betekenisvolle resultaten aan te dragen voor de huidige beoordeling en er niet in slaagt de onzekerheden weg te nemen in verband met de risicobeoordeling die voorafgaand aan de verlening van de vergunning is verricht, bijv. wat blootstelling van het milieu betreft” en dat „de monitoringmethode die is gehanteerd voor gg-mais 59122 niet strookt met de voorschriften van bijlage VII bij Richtlijn 2001/18/EG”;

I.

overwegende dat één lidstaat zich afvroeg waarom de aanvrager verschillende openbare studies waarin de immunogeniteit van Cry-eiwitten bij muizen wordt aangetoond, heeft weggelaten uit zijn aanvraag, waardoor deze dus ook niet zijn beoordeeld door de EFSA, en dat deze lidstaat ervoor pleitte dat de vergunning pas zou worden verlengd als de bezorgdheid in verband met de immunogeniteit en de adjuvans capaciteit van de Cry-eiwitten die tot expressie worden gebracht in gg-mais 59122 wordt weggenomen;

J.

overwegende dat één lidstaat opmerkte dat de Unie het Verdrag inzake biologische diversiteit heeft goedgekeurd, uit hoofde waarvan exporterende en importerende landen zich moeten houden aan een aantal internationale verantwoordelijkheden met betrekking tot biodiversiteit, en dat het daarom van belang is rekening te houden met de gevolgen van het invoeren van gg-mais 59122 naar de Unie, zowel wat biodiversiteit in de Unie als biodiversiteit in de landen waar de gewassen worden geteeld betreft;

K.

overwegende dat glufosinaat is ingedeeld als toxisch voor de voortplanting en derhalve onder de uitsluitingscriteria valt van Verordening (EG) nr. 1107/2009 van het Europees Parlement en de Raad (9); overwegende dat de goedkeuring van glufosinaat op 31 juli 2018 verstrijkt (10);

L.

overwegende dat het gebruik van complementaire herbiciden tot de gangbare landbouwpraktijken behoort bij de teelt van herbicideresistente gewassen en dat daarom te verwachten valt dat de oogst steeds residuen van besproeiing zal bevatten en dat deze er een onvermijdelijk bestanddeel van uitmaken; overwegende dat is aangetoond dat voor herbicideresistente genetisch gemodificeerde gewassen meer van dit soort complementaire herbiciden worden gebruikt dan voor hun conventionele tegenhangers (11);

M.

overwegende dat er in geen van beide EFSA-adviezen een beoordeling is verricht van de residuen van besproeiing met glufosinaat; overwegende dat er residuen van glufosinaat aanwezig zullen zijn op gg-mais 59122 die in de Unie wordt ingevoerd om te worden gebruikt als levensmiddel en diervoeder;

N.

overwegende dat het vanuit het oogpunt van voedselveiligheid onaanvaardbaar en ook uiterst inconsistent zou zijn om een vergunning te verlenen voor de invoer van genetisch gemodificeerde mais die tolerantie geeft voor glufosinaat terwijl de goedkeuring voor het gebruik van glufosinaat in de Unie op 31 juli 2018 verstrijkt vanwege de voortplantingstoxiciteit (12);

O.

overwegende dat de stemming op 16 januari 2018 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 geen advies heeft opgeleverd; overwegende dat twaalf lidstaten tegen stemden en dat twaalf lidstaten, die samen slechts 38,83 % van de bevolking van de Unie vertegenwoordigen, vóór stemden, terwijl vier lidstaten zich van stemming onthielden;

P.

overwegende dat de Commissie meermaals haar ongenoegen heeft laten blijken over het feit dat ze sinds de inwerkingtreding van Verordening (EG) nr. 1829/2003 vergunningsbesluiten heeft moeten vaststellen die niet werden gesteund door het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid, en dat de terugzending van het dossier naar de Commissie voor het nemen van een definitief besluit — bedoeld als uitzondering voor de procedure in zijn geheel — de norm is geworden bij de besluitvorming over vergunningen betreffende genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders; overwegende dat ook Commissievoorzitter Juncker deze praktijk heeft afgekeurd en als ondemocratisch heeft bestempeld (13);

Q.

overwegende dat het Parlement het wetgevingsvoorstel van 22 april 2015 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1829/2003 op 28 oktober 2015 in eerste lezing (14) heeft verworpen en de Commissie heeft verzocht het voorstel in te trekken en een nieuw voorstel in te dienen;

R.

overwegende dat in overweging 14 van Verordening (EU) nr. 182/2011 wordt gesteld dat de Commissie zoveel mogelijk dusdanig moet handelen dat wordt voorkomen dat wordt ingegaan tegen een eventueel meerderheidsstandpunt binnen het comité van beroep dat afwijzend staat tegenover de gepastheid van een uitvoeringshandeling, met name op gevoelige terreinen zoals gezondheid van de consument, voedselveiligheid en milieubescherming;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

—

Resolutie van 16 januari 2014 over het voorstel voor een besluit van de Raad betreffende het in de handel brengen voor de teelt, overeenkomstig Richtlijn 2001/18/EG van het Europees Parlement en de Raad, van een maisproduct (Zea mays L., lijn 1507), genetisch gemodificeerd met het oog op resistentie tegen bepaalde schadelijke schubvleugelige insecten (PB C 482 van 23.12.2016, blz. 110).

—

Resolutie van 16 december 2015 over Uitvoeringsbesluit (EU) 2015/2279 van de Commissie van 4 december 2015 tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais NK603 × T25 (PB C 399 van 24.11.2017, blz. 71).

—

Resolutie van 3 februari 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja MON 87705 × MON 89788 (PB C 35 van 31.1.2018, blz. 19).

—

Resolutie van 3 februari 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja MON 87708 × MON 89788 (PB C 35 van 31.1.2018, blz. 17).

—

Resolutie van 3 februari 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja FG72 (MST-FGØ72-2) (PB C 35 van 31.1.2018, blz. 15).

—

Resolutie van 8 juni 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais Bt11 × MIR162 × MIR604 × GA21, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee of drie van de „events” Bt11, MIR162, MIR604 en GA21 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0271).

—

Resolutie van 8 juni 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende het in de handel brengen van een genetisch gemodificeerde anjer (Dianthus caryophyllus L., lijn SHD-27531-4) (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0272).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende de verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen voor aanplanting van zaad van genetisch gemodificeerde mais MON 810 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0388).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten van genetisch gemodificeerde mais MON 810 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0389).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende het in de handel brengen voor aanplanting van zaad van genetisch gemodificeerde mais Bt11 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0386).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende het in de handel brengen voor de teelt van zaden van genetisch gemodificeerde mais 1507 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0387).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd katoen 281-24-236 × 3006-210-23 × MON 88913 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0390).

—

Resolutie van 5 april 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais Bt11 × 59122 × MIR604 × 1507 × GA21, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie of vier van de events Bt11, 59122, MIR604, 1507 en GA21, ingevolge Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0123).

—

Resolutie van 17 mei 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais DAS-40278-9, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0215).

—

Resolutie van 17 mei 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd katoen GHB119 (BCS-GHØØ5-8) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0214).

—

Resolutie van 13 september 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja DAS-68416-4, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0341).

—

Resolutie van 4 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja FG72 × A5547-127, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0377).

—

Resolutie van 4 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja DAS-44406-6, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0378).

—

Resolutie van 24 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende de verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais 1507 (DAS-Ø15Ø7-1), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0396).

—

Resolutie van 24 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja 305423 × 40-3-2 (DP-3Ø5423-1 × MON-Ø4Ø32-6), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0397).

—

Resolutie van 24 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd koolzaad MON 88302 × Ms8 × Rf3 (MON-883Ø2-9 × ACSBNØØ5-8 × ACS-BNØØ3-6), MON 88302 × Ms8 (MON-883Ø2-9 × ACSBNØØ5-8) en MON 88302 × Rf3 (MON-883Ø2-9 × ACS-BNØØ3-6), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0398).

—

gezien het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × NK603 (MON-87427-7 × MON-89Ø34-3 × MON-ØØ6Ø3-6) en genetisch gemodificeerde mais die twee van de transformatiestappen MON 87427, MON 89034 en NK603 combineert (D054771-02),

—

gezien Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 22 september 2003 inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (1), en met name artikel 7, lid 3, en artikel 19, lid 3,

—

gezien de stemming van 16 januari 2018 in het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003, die geen advies heeft opgeleverd,

—

gezien de artikelen 11 en 13 van Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (2),

—

gezien het advies dat op 28 juni 2017 door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) werd goedgekeurd en op 1 augustus 2017 werd gepubliceerd (3),

—

gezien het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU) nr. 182/2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (COM(2017)0085, COD(2017)0035),

—

gezien zijn eerdere resoluties waarin bezwaar wordt gemaakt tegen het verlenen van vergunningen voor genetisch gemodificeerde organismen (4),

—

gezien de ontwerpresolutie van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid,

—

gezien artikel 106, leden 2 en 3, van zijn Reglement,

A.

overwegende dat Monsanto Europe S.A. op 13 september 2013 bij de nationale bevoegde instantie van België een aanvraag heeft ingediend om levensmiddelen, levensmiddeleningrediënten en diervoeders die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × NK603 in de handel te brengen, overeenkomstig de artikelen 5 en 17 van Verordening (EG) nr. 1829/2003; overwegende dat deze aanvraag ook betrekking had op het in de handel brengen van producten die bestaan uit genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × NK603, voor andere toepassingen dan als levensmiddel of als diervoeder die ook voor andere maissoorten zijn toegelaten, met uitzondering van de teelt;

B.

overwegende dat de aanvraag met betrekking tot die toepassingen gold voor alle drie de subcombinaties van genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × NK603;

C.

overwegende dat genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × NK603 twee genen bevat voor resistentie tegen glyfosaat, en de eiwitten Cry1A.105 en Cry2Ab2 produceert die resistentie bieden tegen specifieke schubvleugelige insecten;

D.

overwegende dat de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) op 28 juni 2017 overeenkomstig de artikelen 6 en 18 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 een gunstig advies heeft uitgebracht, dat op 1 augustus 2017 is gepubliceerd (5);

E.

overwegende dat in Verordening (EG) nr. 1829/2003 wordt bepaald dat genetisch gemodificeerde levensmiddelen of diervoeders geen negatieve effecten op de menselijke gezondheid, op de diergezondheid of op het milieu mogen hebben en dat de Commissie bij het opstellen van haar besluit alle relevante bepalingen van het Unierecht en andere ter zake dienende factoren in aanmerking neemt;

F.

overwegende dat de lidstaten gedurende de overlegperiode van drie maanden talrijke kritische opmerkingen hebben ingediend (6); overwegende dat een van de meest kritische opmerkingen is dat in de analyse van de samenstelling geen residuen van de complementaire herbiciden en de metabolieten daarvan zijn opgenomen; dat er vanwege twijfels over onder andere studies waarin melding wordt gemaakt van een toename van het aantal gevallen van blaasstenen bij muizen die zich voeden met MON 89034, geen conclusies kunnen worden getrokken over de risico's in verband met het gebruik van dit genetisch gemodificeerde organisme (ggo) in menselijke of dierlijke voeding; dat er meer informatie nodig is voordat de risicobeoordeling kan worden afgerond en dat er geen conclusies mogelijk zijn met betrekking tot subchronische (er is geen 90-dagenstudie uitgevoerd), langetermijn-, reproductieve of ontwikkelingseffecten van de volledige levensmiddelen- en/of diervoederketen;

G.

overwegende dat de bevoegde autoriteit van één lidstaat de aandacht heeft gevestigd op het feit dat er voor genetisch gemodificeerde mais MON 87427 × MON 89034 × NK603 (behandeld met glyfosaat) statistisch significante verschillen met het niet-genetisch gemodificeerde referentiemiddel zijn vastgesteld voor 16 graanbestanddelen (7) en 2 bestanddelen van voedergewassen (8), dat er statistisch nog sterker afwijkende bestanddelen van graan (42) zijn ontdekt bij een vergelijking van de genetisch gemodificeerde mais die niet was behandeld met glyfosaat en het niet-genetisch gemodificeerde referentiemiddel daarvan, en dat een significante afname in het vitaminen- en mineralengehalte van gewassen een grote bron van zorg is voor de gezondheid van mens en dier aangezien ondervoeding van het type B een wereldwijd probleem is;

H.

overwegende dat een van de bevindingen in een onafhankelijke studie (9) was dat vanwege die statistische verschillen kan worden aangenomen dat de genetisch gemodificeerde mais wezenlijk verschilt van het referentiemiddel wat betreft een groot aantal kenmerken van de samenstelling en biologische eigenschappen en dat de veranderingen als op zich staande gegevens misschien geen veiligheidsrisico vormen, maar dat alle effecten samen en het feit dat ze zo beduidend zijn als uitgangspunt hadden moeten worden genomen voor grondiger onderzoek; overwegende dat de EFSA geen nadere studies heeft uitgevoerd;

I.

overwegende dat de aanvrager geen experimentele gegevens heeft verstrekt voor de subcombinaties MON 87427 × MON 89034 en MON 87427 × NK603; overwegende dat het ggo-panel van de EFSA na extrapolatie van de experimentele gegevens die verstrekt zijn voor de andere subcombinaties en uit één transformatiestap bestaande modificaties, weliswaar verwacht dat de twee subcombinaties even veilig zijn als de beoordeelde, uit één transformatiestap bestaande modificaties van mais, MON 89034 × NK603 en MON 87427 × MON 89034 × NK603, maar dat er geen evaluatie is uitgevoerd van de onzekerheid in verband met de extrapolatie; overwegende dat deze tekortkoming de algemene conclusie van het EFSA-advies kan ondergraven en mogelijk zelfs indruist tegen de „Guidance on Uncertainty Analysis in Scientific Assessment” (Richtsnoeren voor de onzekerheidsanalyse bij wetenschappelijke evaluaties) van de EFSA, gepubliceerd in januari 2018 (10); overwegende dat een vergunning niet mag worden overwogen zonder een grondige beoordeling van de experimentele gegevens voor elke subcombinatie van een modificatie die bestaat uit meerdere transformatiestappen;

J.

overwegende dat het ggo-panel van de EFSA vaststelde dat het door de aanvrager ingediende milieumonitoringplan na het in de handel brengen voor de in drie transformatiestappen gemodificeerde mais geen bepalingen omvat voor de twee subcombinaties MON 87427 × MON 89034 en MON 87427 × NK603, en daarom de aanvrager adviseerde het plan dienovereenkomstig aan te passen; overwegende dat uit het door de aanvrager ingediende monitoringplan blijkt dat dit advies niet is opgevolgd (11);

K.

overwegende dat een van de voornaamste doeleinden van modificaties die uit meer dan één transformatiestap bestaan, is om de tolerantie van het gewas voor glyfosaat te vergroten (zowel NK603 als MON 87427 vormen EPSPS-enzymen die tolerantie voor glyfosaat vertonen); overwegende dat er dan ook van uitgegaan moet worden dat het gewas zal worden blootgesteld aan hogere en ook herhaaldelijke doses glyfosaat, wat niet alleen zal leiden tot een grotere aanwezigheid van residuen in de oogst maar ook van invloed kan zijn op de samenstelling van de gewassen en hun agronomische eigenschappen; overwegende dat dit aspect niet aan bod kwam in de risicobeoordeling; overwegende dat er in het EFSA-advies ook geen beoordeling is uitgevoerd van de residuen na besproeiing met glyfosaat;

L.

overwegende dat de kankerverwekkende eigenschappen van glyfosaat nog steeds vragen doen rijzen; overwegende dat de EFSA in november 2015 tot de conclusie is gekomen dat het onwaarschijnlijk is dat glyfosaat kankerverwekkend is en dat het Europees Agentschap voor chemische stoffen in maart 2017 heeft besloten dat het niet gerechtvaardigd is de stof als zodanig in te delen; overwegende dat het Internationaal Agentschap voor kankeronderzoek van de WHO daarentegen glyfosaat in 2015 heeft ingedeeld als waarschijnlijk kankerverwekkend voor mensen; overwegende dat het Parlement een bijzondere commissie heeft ingesteld voor de goedkeuringsprocedure van de Unie voor pesticiden, die mede zal onderzoeken of het bedrijfsleven ongepaste invloed heeft uitgeoefend op de conclusies van de agentschappen van de Unie over kankerverwekkende eigenschappen;

M.

overwegende dat er volgens het pesticidenpanel van de EFSA op basis van de tot dusver verstrekte gegevens geen conclusies kunnen worden getrokken over de veiligheid van residuen die afkomstig zijn van het besproeien van genetisch gemodificeerde gewassen met glyfosaatmengsels (12); overwegende dat toevoegingsmiddelen en mengsels daarvan die in commerciële glyfosaatsproeistoffen worden gebruikt, giftiger kunnen zijn dan de werkzame stof alleen (13); overwegende dat de Unie al een toevoegingsmiddel dat bekend staat als POE-tallowamine van de markt gehaald heeft vanwege bezorgdheid over de giftige eigenschappen ervan; overwegende dat problematische toevoegingsmiddelen en mengsels echter nog steeds toegestaan kunnen zijn in de landen waar deze genetisch gemodificeerde mais wordt verbouwd;

N.

overwegende dat ingevoerde genetisch gemodificeerde mais in de Unie op grote schaal wordt gebruikt voor diervoeder; overwegende dat er volgens een collegiaal getoetste wetenschappelijke studie een verband kan bestaan tussen glyfosaat in voeder voor drachtige zeugen en een toename van het aantal gevallen van ernstige aangeboren afwijkingen bij hun biggen (14);

O.

overwegende dat de ontwikkeling van genetisch gemodificeerde gewassen die tolerantie geven voor verschillende selectieve herbiciden vooral te wijten is aan de snelle ontwikkeling van onkruidresistentie tegen glyfosaat in landen die sterk hebben ingezet op genetisch gemodificeerde gewassen;

P.

overwegende dat insectresistente eigenschappen van de modificatie die bestaat uit meer dan één transformatiestap het gevolg zijn van MON 89034 die Bt-eiwitten vormt (Cry1A.105 en Cry2Ab2) die resistent zijn tegen specifieke schubvleugelige insecten (bijv. de Europese maisboorder (Ostrinia nubilalis)); overwegende dat volgens een onafhankelijke studie, in het kader van de risicobeoordeling van de EFSA, de residuen van glyfosaat ook hadden moeten worden meegewogen als een belangrijke stressfactor aangezien de impact op cellen en organismen die tegelijkertijd blootgesteld worden aan diverse stressfactoren van groot belang kan zijn voor de doeltreffendheid van Bt-toxinen (15); overwegende dat in een wetenschappelijke studie uit 2017 over de mogelijke gevolgen voor de gezondheid van Bt-toxinen en residuen die afkomstig zijn van besproeiing met complementaire herbiciden is geconcludeerd dat er speciale aandacht moet worden besteed aan de residuen van herbiciden en de interactie daarvan met Bt-toxinen (16); overwegende dat dit niet onderzocht was door de EFSA;

Q.

overwegende dat de stemming op 16 januari 2018 van het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid als bedoeld in artikel 35 van Verordening (EG) nr. 1829/2003 geen advies heeft opgeleverd; overwegende dat 14 lidstaten tegen stemden en slechts 11 lidstaten, waarmee slechts 38,75 % van de bevolking van de Unie vertegenwoordigd was, vóór stemden, terwijl drie lidstaten zich van stemming onthielden;

R.

overwegende dat de Commissie meermaals haar ongenoegen heeft laten blijken over het feit dat ze sinds de inwerkingtreding van Verordening (EG) nr. 1829/2003 vergunningsbesluiten heeft moeten vaststellen die niet werden gesteund door het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid, en dat de terugzending van het dossier naar de Commissie voor het nemen van een definitief besluit — bedoeld als uitzondering voor de procedure in zijn geheel — de norm is geworden bij de besluitvorming over vergunningen betreffende genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders; overwegende dat ook Commissievoorzitter Juncker deze praktijk heeft afgekeurd en als ondemocratisch heeft bestempeld (17);

S.

overwegende dat het Parlement het wetgevingsvoorstel van 22 april 2015 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1829/2003 op 28 oktober 2015 in eerste lezing (18) heeft verworpen en de Commissie heeft verzocht het voorstel in te trekken en een nieuw voorstel in te dienen;

T.

overwegende dat in overweging 14 van Verordening (EU) nr. 182/2011 wordt gesteld dat de Commissie zoveel mogelijk dusdanig moet handelen dat wordt voorkomen dat wordt ingegaan tegen een eventueel meerderheidsstandpunt binnen het comité van beroep dat afwijzend staat tegenover de gepastheid van een uitvoeringshandeling, met name op gevoelige terreinen zoals gezondheid van de consument, voedselveiligheid en het milieu;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

—

Resolutie van 16 januari 2014 over het voorstel voor een besluit van de Raad betreffende het in de handel brengen voor de teelt, overeenkomstig Richtlijn 2001/18/EG van het Europees Parlement en de Raad, van een maisproduct (Zea mays L., lijn 1507), genetisch gemodificeerd met het oog op resistentie tegen bepaalde schadelijke schubvleugelige insecten (PB C 482 van 23.12.2016, blz. 110).

—

Resolutie van 16 december 2015 over Uitvoeringsbesluit (EU) 2015/2279 van de Commissie van 4 december 2015 tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais NK603 × T25 (PB C 399 van 24.11.2017, blz. 71).

—

Resolutie van 3 februari 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja MON 87705 × MON 89788 (PB C 35 van 31.1.2018, blz. 19).

—

Resolutie van 3 februari 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja MON 87708 × MON 89788 (PB C 35 van 31.1.2018, blz. 17).

—

Resolutie van 3 februari 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja FG72 (MST-FGØ72-2) (PB C 35 van 31.1.2018, blz. 15).

—

Resolutie van 8 juni 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais Bt11 × MIR162 × MIR604 × GA21, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee of drie van de „events” Bt11, MIR162, MIR604 en GA21 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0271).

—

Resolutie van 8 juni 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende het in de handel brengen van een genetisch gemodificeerde anjer (Dianthus caryophyllus L., lijn SHD-27531-4) (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0272).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende de verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen voor aanplanting van zaad van genetisch gemodificeerde mais MON 810 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0388).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten van genetisch gemodificeerde mais MON 810 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0389).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende het in de handel brengen voor aanplanting van zaad van genetisch gemodificeerde mais Bt11 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0386).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende het in de handel brengen voor de teelt van zaden van genetisch gemodificeerde mais 1507 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0387).

—

Resolutie van 6 oktober 2016 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd katoen 281-24-236 × 3006-210-23 × MON 88913 (Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0390).

—

Resolutie van 5 april 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met de genetisch gemodificeerde mais Bt11 × 59122 × MIR604 × 1507 × GA21, en genetisch gemodificeerde maissoorten die bestaan uit een combinatie van twee, drie of vier van de events Bt11, 59122, MIR604, 1507 en GA21, ingevolge Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0123).

—

Resolutie van 17 mei 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais DAS-40278-9, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0215).

—

Resolutie van 17 mei 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd katoen GHB119 (BCS-GHØØ5-8) overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0214).

—

Resolutie van 13 september 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja DAS-68416-4, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0341).

—

Resolutie van 4 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja FG72 × A5547-127, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0377).

—

Resolutie van 4 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja DAS-44406-6, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0378).

—

Resolutie van 24 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie betreffende de verlenging van de vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde mais 1507 (DAS-Ø15Ø7-1), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0396).

—

Resolutie van 24 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerde soja 305423 × 40-3-2 (DP-3Ø5423-1 × MON-Ø4Ø32-6), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0397).

—

Resolutie van 24 oktober 2017 over het ontwerp van uitvoeringsbesluit van de Commissie tot verlening van een vergunning voor het in de handel brengen van producten die geheel of gedeeltelijk bestaan uit of zijn geproduceerd met genetisch gemodificeerd koolzaad MON 88302 × Ms8 × Rf3 (MON-883Ø2-9 × ACSBNØØ5-8 × ACS-BNØØ3-6), MON 88302 × Ms8 (MON-883Ø2-9 × ACSBNØØ5-8) en MON 88302 × Rf3 (MON-883Ø2-9 × ACS-BNØØ3-6), overeenkomstig Verordening (EG) nr. 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders (Aangenomen teksten, P8_TA(2017)0398).

—

gezien het met redenen omkleed voorstel van de Commissie van 20 december 2017 op grond van artikel 7, lid 1, van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) inzake de rechtsstaat in Polen, getiteld „Voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de constatering van een duidelijk gevaar voor een ernstige schending, door de Republiek Polen, van de rechtsstaat” (COM(2017)0835),

—

gezien de aanbeveling (EU) 2018/103 van de Commissie van 20 december 2017 over de rechtsstaat in Polen ter aanvulling van de Aanbevelingen (EU) 2016/1374, (EU) 2017/146 en (EU) 2017/1520 (1),

—

gezien het besluit van de Commissie om de zaak Polen bij het Hof van Justitie van de Europese Unie aanhangig te maken overeenkomstig artikel 258 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie wegens inbreuk op het Unierecht door de wet tot wijziging van de wet inzake de organisatie van de gewone rechtbanken (2),

—

gezien zijn resolutie van 15 november 2017 over rechtsstaat en democratie in Polen: stand van zaken (3) en zijn eerdere resoluties over dit onderwerp,

—

gezien artikel 123, lid 2, van zijn Reglement,

A.

overwegende dat in zijn resolutie van 15 november 2017 over rechtsstaat en democratie in Polen: stand van zaken wordt gesteld dat er momenteel in Polen een duidelijk risico bestaat van ernstige inbreuk op de waarden als bedoeld in artikel 2 VEU;

1.

2.

3.

4.

—

gezien het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien de verwijzingen in eerdere verslagen naar de situatie van de grondrechten in de Europese Unie,

—

gezien zijn eerdere resoluties en eerdere resoluties van andere Europese en internationale instellingen en organen,

—

gezien de verslagen van nationale, Europese en internationale ngo's,

—

gezien de werkzaamheden van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA), de Raad van Europa en de Commissie van Venetië,

—

gezien de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) en van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM),

—

gezien de werkzaamheden van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken, de Commissie constitutionele zaken, de Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid, de Commissie werkgelegenheid en sociale zaken en de Commissie verzoekschriften,

—

gezien Richtlijn 2000/43/EG van de Raad van 29 juni 2000 houdende toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van personen ongeacht ras of etnische afstamming, Richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep en Richtlijn 2013/33/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 tot vaststelling van normen voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming,

—

gezien de gezamenlijke verklaring van de Afrikaanse en Europese leiders over de situatie van migranten in Libië van 1 december 2017 na de top van de Afrikaanse Unie en de Europese Unie (AU-EU) in Abidjan,

—

gezien artikel 52 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (A8-0025/2018),

A.

overwegende dat de eerbiediging en bevordering van de mensenrechten, de grondrechten, de democratie, de beginselen van de rechtsstaat en de waarden en beginselen die zijn neergelegd in de verdragen van de Unie, het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en de internationale mensenrechteninstrumenten de basis van de Europese integratie vormen;

B.

overwegende dat in artikel 2 VEU is bepaald dat eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de rechten van personen die tot minderheden behoren, de waarden zijn waarop de Unie berust, dat de lidstaten deze waarden gemeen hebben, en dat deze waarden door de EU en door elke lidstaat afzonderlijk in alle interne en externe beleidsmaatregelen consequent moeten worden geëerbiedigd en actief moeten worden bevorderd; overwegende dat in artikel 17 VEU is bepaald dat de Commissie toeziet op de toepassing van de Verdragen;

C.

overwegende dat de eerbiediging van de rechtstaat een essentiële voorwaarde is voor de bescherming van de grondrechten, en overwegende dat de lidstaten de eindverantwoordelijkheid dragen voor het waarborgen van de mensenrechten van alle burgers door middel van het vaststellen en ten uitvoer leggen van internationale mensenrechtenverdragen; overwegende dat de rechtsstaat en de grondrechten voortdurend geconsolideerd moeten worden; overwegende dat elke poging om deze beginselen te ondermijnen niet alleen schadelijk is voor de betrokken lidstaat, maar ook voor de Unie in haar geheel;

D.

overwegende de toetreding van de Unie tot het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden overeenkomstig artikel 6, lid 2, VEU een verdragsverplichting is;

E.

overwegende dat de bescherming van de mensenrechten van de kwetsbaarste groepen speciale aandacht verdient;

F.

overwegende dat de afwijkende bestuurspraktijken van sommige lidstaten getuigen van een selectieve benadering ten aanzien van de lusten en lasten van het EU-lidmaatschap, en dat de weigering van deze lidstaten om het Europees recht, de scheiding der machten, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de voorspelbaarheid van het overheidsoptreden ten volle te eerbiedigen, de geloofwaardigheid van de EU als ruimte van recht aantast;

G.

overwegende Europa ook in 2016 te maken heeft gehad met een toestroom van migranten en asielzoekers (1); overwegende dat veel van deze migranten via uiterst gevaarlijke routes reizen, ten prooi vallen aan smokkelaars en criminelen en een grote kans hebben het slachtoffer te worden van geweld, misbruik en uitbuiting; overwegende dat volgens cijfers van de UNHCR 27 % van de migranten die via de Middellandse Zee Europa bereiken, kinderen zijn; overwegende dat volgens rapporten van Unicef-IOM (Internationale Organisatie voor Migratie) ongeveer een kwart van de langs de centrale Middellandse Zeeroute ondervraagde jongeren nooit naar school is geweest;

H.

overwegende dat vluchtelingen, asielzoekers en migranten in 2016 op grote schaal te maken hebben gehad met racisme en xenofobie, en overwegende dat kwetsbare bevolkingsgroepen nog altijd verhoudingsgewijs vaak het slachtoffer zijn van discriminatie en geweld en een grote kans hebben om nieuwe trauma's op te lopen;

I.

overwegende dat de hoge migratiedruk waarmee bepaalde lidstaten al een aantal jaren te maken hebben noopt tot daadwerkelijke Europese solidariteit, zodat er passende opvangvoorzieningen worden gerealiseerd voor de meest behoeftige en kwetsbaarste personen; overwegende dat veel migranten ten prooi vallen aan smokkelaars en criminelen en een grote kans hebben om het slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen, onder meer in de vorm van geweld, misbruik en uitbuiting;

J.

overwegende dat vrouwen en kinderen een groter risico lopen het slachtoffer te worden van mensenhandel, uitbuiting en seksueel misbruik door mensensmokkelaars en dat er daarom systemen in het leven geroepen moeten worden voor de bescherming van kinderen en dat de bestaande systemen versterkt moeten worden, ter voorkoming van en als reactie op tegen kinderen gerichte vormen van geweld, misbruik, verwaarlozing en uitbuiting, zoals toegezegd in het actieplan van Valletta;

K.

overwegende dat de aanhoudende terroristische aanvallen in de hele EU op grote schaal hebben geleid tot wantrouwen tegenover moslims (zowel EU-burgers als migranten) en dat bepaalde politieke partijen dit gevoel van wantrouwen gebruiken om cultureel isolationisme te prediken en de haat tegen personen met een andere achtergrond aan te wakkeren;

L.

overwegende dat de systematische toepassing van noodmaatregelen en bijzondere gerechtelijke en administratieve maatregelen en de invoering van grenscontroles vrijwel geen afschrikkend effect hebben op terroristen, die in veel gevallen langdurig ingezetenen of zelfs onderdanen van de EU-lidstaten zijn;

M.

overwegende dat diverse lidstaten in reactie op de komst van asielzoekers en migranten politieke maatregelen hebben genomen, zoals de herinvoering van controles aan de binnengrenzen van het Schengengebied, en dat het hierbij lijkt te gaan om permanente en niet slechts tijdelijke maatregelen;

N.

overwegende dat onder haatdragende uitingen moet worden verstaan het verspreiden, aanmoedigen, bevorderen of rechtvaardigen op welke wijze dan ook, zowel online als offline, van rassenhaat, vreemdelingenhaat, vooroordelen tegen het geslacht van personen of hun ras, huidskleur, etnische of sociale herkomst, genetische kenmerken, taal, godsdienst of overtuiging, politieke of andere denkbeelden, het behoren tot een nationale minderheid, hun eigendom, geboorte, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid, of andere vormen van haat die op onverdraagzaamheid zijn gebaseerd, waaronder het bevorderen van racistische en xenofobe ideeën, beleidsmaatregelen en praktijken, het houden van racistische en xenofobe toespraken en het verspreiden van nepnieuws; overwegende dat de ontwikkeling van nieuwe soorten media onlinehaattaal bevordert; overwegende dat de Raad van Europa heeft verklaard dat het fenomeen haattaal op internet nader bestudeerd moet worden en dat er stappen genomen moeten worden om dit fenomeen te reguleren en dat er gezocht moet worden naar nieuwe manieren om deze vorm van retoriek te bestrijden;

O.

overwegende dat het gevaar bestaat dat de toename van rassenhaat, raciaal geweld, haat en geweld op basis van gender en vreemdelingenhaat, in de vorm van haatmisdrijven, nepnieuws, de anonieme verspreiding van berichten via sociale netwerken of andere onlineplatformen, protesten of politieke propaganda in de lidstaten normaal gaat worden gevonden;

P.

overwegende dat moderne maatschappijen niet kunnen functioneren en zich niet kunnen ontwikkelen zonder vrije, onafhankelijke, professionele en betrouwbare massamedia, die feiten natrekken, bereid zijn verschillende meningen onder het voetlicht te brengen, hun bronnen beschermen, de veiligheid van journalisten waarborgen en tevens de vrijheid van meningsuiting waarborgen en nepnieuws tot een minimum beperken; overwegende dat de publieke media een belangrijke rol spelen bij het waarborgen van de onafhankelijkheid van de media;

Q.

overwegende dat uit alle recente rapporten van internationale en Europese agentschappen en organisaties en maatschappelijke organisaties, waaronder ngo's, blijkt dat er op veel gebieden vooruitgang is geboekt; overwegende dat er desondanks in een aantal lidstaten nog altijd sprake is van mensenrechtenschendingen, zoals discriminatie van minderheden, corruptie, het tolereren van haatdragende uitingen, slechte detentieomstandigheden en slechte leefomstandigheden van migranten;

R.

overwegende dat uit het verslag van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten, getiteld „Geweld tegen vrouwen: een Europese enquête”, van maart 2014 blijkt dat één op de drie vrouwen in Europa als volwassene minstens één keer met fysiek of seksueel geweld te maken heeft gekregen en dat één op de vijf vrouwen te maken heeft gehad met intimidatie via internet; overwegende dat geweld tegen vrouwen en gendergerelateerd geweld, zowel fysiek als psychologisch, in de EU op grote schaal voorkomen en beschouwd moeten worden als een extreme vorm van discriminatie die voorkomt in alle lagen van de bevolking; overwegende dat er aanvullende maatregelen moeten worden genomen om vrouwen die het slachtoffer zijn geweest van geweld aan te sporen hiervan melding te doen en hulp te zoeken;

S.

overwegende dat de eerbiediging van de rechten van personen die tot een minderheid behoren en de eerbiediging van het recht op gelijke behandeling tot de grondbeginselen van de EU behoren; overwegende dat ongeveer 8 % van alle EU-burgers tot een nationale minderheid behoort en dat ongeveer 10 % een regionale of minderheidstaal spreekt; overwegende dat de EU momenteel, afgezien van inbreukprocedures, slechts over instrumenten met een beperkte doeltreffendheid beschikt om te reageren op systematische en institutionele uitingen van discriminatie, racisme en vreemdelingenhaat tegen minderheden; overwegende dat er tussen de lidstaten verschillen bestaan waar het de erkenning van minderheden en de eerbiediging van hun rechten betreft; overwegende dat er ondanks talrijke verzoeken aan de Commissie slechts in beperkte mate stappen zijn gezet om een effectieve bescherming van minderheden te garanderen;

T.

overwegende dat digitale media kinderen zeer veel kansen bieden, maar kinderen tegelijkertijd aan nieuwe gevaren blootstellen; overwegende dat kinderen les moeten krijgen over hun grondrechten in de digitale wereld, om hun veiligheid daarin te vergroten; overwegende dat kinderhulplijnen onmisbare instrumenten zijn in gevallen van schending van de rechten van kinderen; overwegende dat de ontwikkeling van digitale geletterdheid, waaronder media- en informatievaardigheden, bevorderd moet worden en onderdeel moet zijn van het curriculum van het basisonderwijs vanaf de allereerste schooljaren; overwegende dat de grondrechten in de digitale wereld op dezelfde wijze en in dezelfde omvang moeten worden bevorderd en beschermd als in de werkelijke wereld;

U.

overwegende dat e-overheidsdiensten in de EU in 2016 nog toegankelijker zijn geworden; overwegende dat het Europese e-justitieportaal burgers en beoefenaars van juridische beroepen informatie biedt over Europese en nationale juridische procedures en de werking van het justitieel systeem;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

—

gezien de resolutie van het Europees Parlement van 15 november 2011 over de gezondheid van honingbijen en de problemen van de bijenteeltsector (1),

—

gezien de conclusies van de Raad Landbouw en Visserij (8606/11 ADD 1 REV 1) over de mededeling van de Commissie over de gezondheid van honingbijen (COM(2010)0714),

—

gezien de werkzaamheden naar aanleiding van de Europese week van de bij en de bestuiving — EU Bee Week — die sinds 2012 in het Europees Parlement wordt georganiseerd,

—

gezien het verslag van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) „Collecting and Sharing Data on Bee Health: Towards a European Bee Partnership” van september 2017, waarin het Europees partnerschap voor bijen tot stand wordt gebracht,

—

gezien artikel 52 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling en het advies van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid (A8-0014/2018),

A.

overwegende dat de bijenteeltsector integraal deel uitmaakt van de Europese landbouw en meer dan 620 000 bijenhouders in de EU vertegenwoordigt (2); overwegende dat de bijenteelt in brede kring als hobby wordt uitgeoefend of voor de productie van honing voor eigen gebruik, maar ook beroepsmatig wordt beoefend;

B.

overwegende dat de economische waarde van bijen bestuiving omvat en de productie van honing, bijenwas en andere bijenproducten, terwijl houten geraamten of bijenkasten en apitoerisme ook van groot belang zijn;

C.

overwegende dat de bijenteeltsector van enorm belang is voor de EU en in grote mate bijdraagt aan de samenleving, zowel economisch met rond de 14,2 miljard EUR per jaar als ecologisch, door het ecologisch evenwicht en de biodiversiteit in stand te houden aangezien 84 % van de plantensoorten en 76 % van de voedselproductie in Europa afhankelijk is van bestuiving door wilde en tamme bijen;

D.

overwegende dat bijen en andere bestuivers zorgen voor bestuiving en derhalve de vermenigvuldiging van diverse gekweekte en wilde planten waarborgen alsook de voedselproductie en voedselzekerheid en de biodiversiteit in stand houden — en dit alles gratis in Europa en in de wereld; overwegende dat in de EU het belang van bestuiving niet voldoende wordt erkend en vaak als vanzelfsprekend wordt beschouwd, terwijl in de VS bijvoorbeeld jaarlijks in totaal twee miljard EUR wordt uitgegeven aan kunstmatige bestuiving; overwegende dat Europa de thuisbasis vormt voor ongeveer 10 % van de mondiale bijendiversiteit; overwegende dat volgens het „Institut National de Recherche Agronomique” (het Franse Nationaal agronomisch onderzoeksinstituut) bijensterfte 150 miljard EUR zou kosten op mondiaal niveau, ofwel 10 % van de marktwaarde van voeding, hetgeen aantoont dat er maatregelen nodig zijn ter bescherming van bestuivende insecten;

E.

overwegende dat recente studies van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) uitwijst dat een verhoging van de dichtheid en de verscheidenheid van bestuivende insecten een directe invloed heeft op de gewasproductiviteit en dat dit wereldwijd kleinschalige landbouwers kan helpen om hun gemiddelde productiviteit met 24 % te verhogen;

F.

overwegende dat niet alle landen beschikken over een registratiesysteem voor bijenhouders en -kasten dat het gemakkelijker zou maken om de ontwikkeling van de sector, de markt en de bijengezondheid te volgen;

G.

overwegende dat de Commissie in 2004 een bedrag van 32 miljoen EUR toewees aan de nationale bijenteeltprogramma's, dat geheel ten goede kwam aan de bijenteelt, en overwegende dat dit bedrag in 2016 weliswaar was gestegen naar 36 miljoen EUR, maar dat dit nog lang niet toereikend is (en slechts 0,0003 % van de GLB-begroting vertegenwoordigt);

H.

overwegende dat het aantal honingbijkolonies tussen 2014 en 2016 is gestegen met 47,8 % als gevolg van de toetreding van nieuwe lidstaten, maar dat de EU-financiering slechts met 12 % werd verhoogd, wat betekent dat de beschikbare EU-financiering ontoereikend is om de bijenpopulatie in stand te houden en bijenhouders goed bij te kunnen staan bij de vernieuwing van hun bijenkolonies na het verlies van bijenbestanden in lidstaten die te kampen hebben met een hoge bijensterfte;

I.

overwegende dat ondanks deze statistische stijging veel professionele bijenhouders hun activiteiten gestaakt hebben, en in een aantal lidstaten het aantal bijenkolonies met maar liefst 50 % of meer is gedaald (3), vanwege de effecten van de klimaatverandering (bijv. lentevorst, droogte, branden), bepaalde chemische actieve stoffen en verstoringen op de interne honingmarkt in de EU; overwegende dat er ook nu nog diverse gevallen van verliezen in de winter en afwijkingen worden gemeld;

J.

overwegende dat de nationale programma's voor de bijenteeltsector met medefinanciering van de EU over de hele linie een positief effect hebben; overwegende dat het waarschijnlijker is dat het de nationale tenuitvoerlegging is die soms een gebrek aan vertrouwen kan genereren in de sector, waardoor de financiering niet volledig wordt benut;

K.

overwegende dat de bijenteeltsector met een ernstig demografisch en vergrijzingsprobleem te kampen heeft, aangezien slechts een klein percentage van de bijenhouders jonger is dan vijftig jaar, hetgeen de toekomst van de sector in gevaar brengt; overwegende dat de bijenteelt kansen op werkgelegenheid en integratie voor jongeren in plattelandsgebieden biedt, aangezien de toegang tot grond in veel Europese regio's beperkt is;

L.

overwegende dat goede theoretische kennis in combinatie met praktijkgerichte opleidingen bij kunnen dragen aan een beter inzicht in en een betere aanpak van de uitdagingen waar bijenkolonies mee te maken zullen krijgen, en dus van groot belang zijn; overwegende dat bijenhouders verantwoordelijk en professioneel te werk moeten gaan en in nauwe samenwerking met landbouwers om toekomstige uitdagingen het hoofd te kunnen bieden zoals klimaatverandering, natuurrampen, vermindering van het aantal bijenweiden, aanvallen door wilde dieren en soorten trekvogels in sommige regio's (bijenkasten worden in grote mate blootgesteld aan zulke aanvallen van roofdieren aangezien de bijenteelt vaak in de openlucht plaatsvindt), en de hoge administratieve lasten in sommige lidstaten;

M.

overwegende dat deelnemers in het kader van de nationale bijenteeltprogramma's met medefinanciering van de EU de kans krijgen onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten uit te voeren; overwegende dat succesvolle projecten aanzienlijk kunnen bijdragen aan de versterking van de sector en het vermogen van deze sector om natuur- en marktcrises het hoofd te bieden; overwegende dat kennisoverdracht en de uitwisseling van goede en innovatieve werkwijzen meerwaarde opleveren voor de Europese bijenteeltsector, met name met ondersteuning van een specifiek programma zoals het huidige „Erasmus voor bijenhouders” onder de tweede pijler van het GLB;

N.

overwegende dat de zogeheten „nomadische” landbouw veel positieve aspecten vertoont maar ook enkele problematische punten, in het bijzonder als gevolg van het eerbiedigen van de regels om de verspreiding van risicosituaties te voorkomen; overwegende dat er om die reden zorgvuldiger controles noodzakelijk zijn;

O.

overwegende dat de huidige toenemende sterfte onder honingbijen en wilde bestuivers in Europa verontrustend is vanwege de negatieve gevolgen voor de landbouw, de biodiversiteit en ecosystemen; overwegende dat er verschillende stressfactoren zijn die tot een grotere bijensterfte leiden en die verschillen naargelang van het geografische gebied, de lokale kenmerken en klimatologische omstandigheden; overwegende dat deze factoren onder andere bestaan uit: de ernstige gevolgen van invasieve uitheemse soorten zoals Varroa destructor, de kleine kastkever (Aethina tumida), de Aziatische hoornaar (Vespa vellutina) en Amerikaans vuilbroed, dierziekteverwekkers zoals nosemose, de effecten van bepaalde werkzame stoffen op gewasbeschermingsmiddelen en andere biociden, de klimaatverandering, aantasting van het milieu, de teloorgang van habitats en de gestage verdwijning van bloeiende planten; overwegende dat bijen afhankelijk zijn van landbouwgrond, aangezien arealen en de diversiteit van gewassen hun voornaamste voedselbron is, en dat het dan ook zowel voor bijenhouders als voor landbouwers nuttig zou zijn om voor een bepaald type ecologisch aandachtsgebied de term „bijenteeltgebied” te hanteren, die vervolgens alom gebruikt kan worden in alle lidstaten, vooral tijdens de perioden waarin weinig planten in bloei staan;

P.

overwegende dat bijenhouders vaak machteloos staan tegenover bijenziekten en -parasieten wegens een gebrek aan informatie, opleiding en doeltreffende middelen om deze bedreigingen doeltreffend te bestrijden, zoals toegang tot geneesmiddelen voor de behandeling van bijen; overwegende dat bijenhouders steun ontvangen voor beschermende maatregelen tegen Varroa destructor, al hebben die maatregelen nog niet het gewenste succes aangezien de inspanningen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling tekort blijven schieten wat betreft de behandeling tegen parasietsoorten, het effect van de voeding van bijen en blootstelling aan chemische producten;

Q.

overwegende dat de verplichting van bijenhouders om ziekten en parasieten te melden leidt tot de stelselmatige vernietiging van bijenkasten en hen kan ontmoedigen deze zaken aan te geven; overwegende dat er op de markt maar een beperkt aantal geneesmiddelen voor bijenziekten verkrijgbaar is en dat dit niet strookt met de toenemende behoefte aan doeltreffende geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik; overwegende dat er verschillende natuurlijke middelen zijn getest voor de bestrijding van de varroamijtziekte en dat drie van deze middelen inmiddels als basis voor organische behandeling worden gebruikt, te weten mierenzuur, oxaalzuur en thymol;

R.

overwegende dat op monocultuur gebaseerde landbouw waarbij gebruik wordt gemaakt van gewassoorten en kruisingen die minder nectar en stuifmeel produceren en kortere bloeitijden kennen, zowel de biodiversiteit als de omvang van de gebieden die worden gebruikt als bijenweiden in hoge mate doen afnemen; overwegende dat Britse wetenschappers onlangs concludeerden dat lokale en regionale bijenrassen in bepaalde gebieden grotere overlevingskansen hebben dan honingbijen die uit andere gebieden afkomstig zijn (4); overwegende dat de gezondheid en duurzaamheid van de bijenteeltsector in Europa op lange termijn afhankelijk is van de gezondheid en duurzaamheid op de lange termijn van de lokale ecotypen honingbijen gezien hun diversiteit en hun vermogen zich aan te passen aan de lokale omgeving;

S.

overwegende dat het intergouvernementeel platform over biodiversiteits- en ecosysteemdiensten (IPBES) in zijn verslag van 26 februari 2016, en de Internationale Unie voor natuurbehoud (IUCN) in haar mondiale geïntegreerde beoordelingen over systemisch werkende insecticiden, hebben gewaarschuwd voor de daling van het aantal bestuivers; overwegende dat bijen een belangrijke graadmeter zijn van de kwaliteit van het milieu;

T.

overwegende dat bijenhouders, landbouwers, milieuactivisten en burgers maatregelen verwachten op basis van een duidelijke wetenschappelijke consensus over alle oorzaken voor bijensterfte, waaronder de effecten van werkzame stoffen in pesticiden (bijv. neonicotinoïden en bepaalde andere systemisch werkende insecticiden) die in kaart zijn gebracht door de EFSA;

U.

overwegende dat de variatie in wetenschappelijke bevindingen deels kan worden verklaard door de toepassing van verschillende analysemethoden en onderzoeksprotocollen; overwegende dat het gebrek aan coördinatie van het onderzoek naar bestuivers op EU-niveau en van toegankelijke en geharmoniseerde gegevens onder belanghebbenden leidt tot een wildgroei van uiteenlopende of tegenstrijdige onderzoeken;

V.

overwegende dat het cruciaal is om de dialoog en de samenwerking tussen alle betrokken partijen (bijenhouders, landbouwers, wetenschappers, ngo's, lokale overheden, de gewasbeschermingssector, de particuliere sector, dierenartsen en het grote publiek) in stand te houden en te verdiepen, om het onderzoek te coördineren en alle belangrijke gegevens die verzameld zijn tijdig te delen;

W.

overwegende dat er een algemene behoefte bestaat aan een gemeenschappelijke en geharmoniseerde databank, die informatie moet bevatten over onder andere het gewastype en de landbouwpraktijken, de aanwezigheid van schadelijke soorten en ziekten, de klimatologische en meteorologische omstandigheden, het landschap en de infrastructuur, de dichtheid van de bijenkolonies en het sterftecijfer onder bijen per regio, alsmede aan relevante digitale hulpmiddelen en technologieën die ongevaarlijk zijn voor bijen, en media als voorgesteld door het in juni 2017 gelanceerde initiatief „European Bee Partnership”; overwegende dat de resultaten van de uitgebreide wetenschappelijke evaluatie van de EFSA, die al meer dan een jaar te laat zijn, nodig zijn om besluiten te kunnen nemen op basis van de meest actuele stand van de wetenschap; overwegende dat er zo snel mogelijk duidelijke resultaten van alle indicatoren voor bijengezondheid nodig zijn om de bijensterfte een halt toe te roepen en terug te dringen, met name door middel van veldproeven; overwegende dat bijenhouders, landbouwers en burgers van de Commissie verwachten dat zij samen met de bevoegde EU-agentschappen en deskundigen uit de lidstaten de richtsnoeren van de EFSA voor het evalueren van de effecten van gewasbeschermingsmiddelen op bijen nauwlettend in de gaten houdt, en van de lidstaten verwachten dat zij deze correct ten uitvoer leggen;

X.

overwegende dat de productie van honing ook wordt beïnvloed door de weersomstandigheden, aangezien warm en vochtig weer de honingproductie bevordert, terwijl koud en nat weer de productie juist belemmert; overwegende dat de verliezen in de herfst en de winter bijdragen aan de vermindering van bijenkolonies en aan een teruglopende honingproductie, die in sommige lidstaten kan oplopen tot 50 % en in bepaalde regio's zelfs tot 100 %;

Y.

overwegende dat er aandacht moet uitgaan naar de uiteenlopende omvang van honingbijpopulaties in verschillende landbouwgebieden, aangezien de populatie in bepaalde honingproducerende landen groeit, maar in andere landen achteruitgaat;

Z.

overwegende dat bijenhouders wegens de verhoogde bijensterfte genoopt zijn vaker nieuwe kolonies te kopen, met een stijging van de productiekosten als gevolg; overwegende dat de kostprijs voor een bijenkolonie sinds 2002 ten minste verviervoudigd is; overwegende dat de vervanging van een bijenkolonie vaak gepaard gaat met een daling van de productie op korte en middellange termijn, omdat nieuwe kolonies minder productief zijn aan het begin van hun plaatsing; overwegende dat bijenhouders nooit zoveel kolonies gebruiken voor de honingproductie als blijkt uit de statistieken, aangezien zij het oorspronkelijke aantal kolonies in de loop van het jaar opnieuw opbouwen, hetgeen ten koste gaat van de omvang van de productie omdat voor het herstel van verloren gegane bijenkolonies ook honing nodig is;

AA.

overwegende dat de hoeveelheid geproduceerde en uitgevoerde honing in bepaalde derde landen verdubbeld is in de afgelopen vijftien jaar, overwegende dat de EU in nauwelijks 60 % van haar eigen honingconsumptie voorziet en dat percentage niet stijgt, terwijl het aantal bijenkasten in de EU tussen 2003 en 2016 bijna verdubbeld is en dat het aantal bijenhouders in dezelfde periode is gestegen van ongeveer 470 000 tot ongeveer 620 000; overwegende dat Roemenië, Spanje en Hongarije in 2016 de drie grootste honingproducenten in Europa waren, gevolgd door Duitsland, Italië en Griekenland;

AB.

overwegende dat de EU jaarlijks ongeveer 40 % van haar honing invoert, overwegende dat de ingevoerde honing in 2015 gemiddeld 2,3 keer goedkoper was dan de in de EU geproduceerde honing; overwegende dat de EU jaarlijks ongeveer 200 000 ton honing invoert, vooral uit China, Oekraïne, Argentinië en Mexico, wat voor Europese bijenhouders een aanzienlijk concurrentienadeel oplevert ten opzichte van producenten uit derde landen en een hogere mate van zelfvoorziening onmogelijk maakt; overwegende dat ingevoerde honing vaak niet voldoet aan de normen die voor bijenhouders in de EU gelden;

AC.

overwegende dat de consumenten vaak denken dat zij uit de EU afkomstige honing gebruiken, terwijl een deel van die honing in feite een mengsel van honing uit de EU en uit derde landen is en dat een groot deel van de ingevoerde honing namaak is;

AD.

overwegende dat de honing uit 's werelds belangrijkste honingproducerende regio's sinds 2002 is gestagneerd of afgenomen als gevolg van de slechte bijengezondheid en dat de hoeveelheid in China geproduceerde honing is verdubbeld (naar ongeveer 450 000 ton vanaf 2012), oftewel meer dan de gezamenlijke honingproductie van de EU, Argentinië, Mexico, de Verenigde Staten en Canada;

AE.

overwegende dat in 2015 meer dan de helft van de invoer van honing naar de EU afkomstig was uit China — ongeveer 100 000 ton, een verdubbeling ten opzichte van 2002 — ofschoon het aantal bijenkolonies in andere delen van de wereld is afgenomen; overwegende dat volgens verenigingen van bijenhouders en professionele imkers een groot gedeelte van de uit China ingevoerde honing versneden kan zijn met exogene suikers afkomstig van suikerriet of mais; overwegende dat niet alle lidstaten in staat zijn analyses uit te voeren voor het opsporen van onregelmatigheden in de ingevoerde honing bij grensposten aan de buitengrenzen van de EU;

AF.

overwegende dat honing het op twee na meest nagemaakte product ter wereld is; overwegende dat namaak de Europese bijenhouders ernstige schade berokkent en de consumenten blootstelt aan ernstige gezondheidsgevaren;

AG.

overwegende dat de bedrijven die honing exporteren vanuit China het chlooramfenicolprobleem uit 2002 volgens deskundigen niet hebben opgelost door te voldoen aan de regels, maar door harsfilters te gebruiken;

AH.

overwegende dat de Raad Landbouw en Visserij op zijn bijeenkomst in december 2015 punten van zorg ten aanzien van de kwaliteit van de in de EU ingevoerde honing aan de orde heeft gesteld, evenals het concurrentievermogen van de Europese bijenteeltsector; overwegende dat de Commissie naar aanleiding daarvan opdracht gaf tot gecentraliseerde honingtests;

AI.

overwegende dat de honingmonsters in de lidstaten werden getest door het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek, dat onder meer vaststelde dat 20 % van de aan de buitengrenzen van de EU en bij importeurs genomen monsters niet voldeed aan de samenstellingscriteria en/of de productieprocessen voor honing zoals gedefinieerd in de honingrichtlijn (2001/110/EG) en dat bij 14 % van de monsters toegevoegde suiker is aangetroffen; overwegende dat namaakhoning en versneden honing desondanks nog steeds in Europa wordt ingevoerd;

AJ.

overwegende dat honing volgens de in de EU gebruikte Codex Alimentarius een natuurproduct is waaraan geen stoffen mogen worden toegevoegd of onttrokken en dat niet mag worden gedroogd buiten de bijenkorf;

AK.

overwegende dat de onevenwichtige situatie die als gevolg van de grootschalige invoer van versneden en goedkope honing, is ontstaan op de Europese honingmarkt ertoe heeft geleid dat de aankoopprijs van honing in de belangrijkste honingproducerende landen van de EU (Roemenië, Spanje, Hongarije, Bulgarije, Portugal, Frankrijk, Italië, Griekenland en Kroatië) tussen 2014 en 2016 was gehalveerd waardoor de Europese bijenhouders in een moeilijke en nadelige situatie verkeren;

AL.

overwegende dat in de tweede paragraaf van punt a) van artikel 2, lid 4, van de honingrichtlijn zoals gewijzigd door Richtlijn 2014/63/EU is bepaald dat wanneer honing afkomstig is uit meer dan één lidstaat of uit een derde land de verplichte vermelding van de landen van oorsprong in voorkomend geval mag worden vervangen door een van de volgende vermeldingen: „gemengde EU-honing”, „gemengde niet-EU-honing” of „gemengde EU- en niet-EU-honing”. overwegende dat de vermelding „gemengde EU- en niet-EU-honing” niet voldoende informatie bevat voor de consument;

AM.

overwegende dat vele honingverpakkers en -handelaren deze manier van oorsprongsaanduiding nu gebruiken om het werkelijke land van herkomst te verbergen, evenals het aandeel honing in het eindproduct uit de verschillende landen in kwestie, nu de kopers steeds beter op de hoogte zijn en levensmiddelen uit bepaalde landen wantrouwen; overwegende dat veel grote honingproducerende landen, zoals de VS, Canada, Argentinië of Mexico, veel strengere eisen hanteren ten aanzien van de etikettering van honing dan de vereenvoudigde indicatie van de EU, en op die manier veel betere garanties bieden dan de EU wat betreft het verschaffen van de nodige informatie aan consumenten;

AN.

overwegende dat de huidige regelgeving geen rekening houdt met frauduleuze praktijken inzake verwerkte producten, zoals koekjes, cornflakes, snoepgoed enz.; overwegende dat de aanduiding „honing” consumenten een misleidend beeld kan geven van de daadwerkelijke inhoud van het product in kwestie, aangezien deze aanduiding vaak wordt gebruikt wanneer veel minder dan 50 % van het suikergehalte van het product afkomstig is van honing;

AO.

overwegende dat het initiatief „Europees honingontbijt” uit 2014 een groot succes was en dat dit uitstekende initiatief toegankelijk is voor alle lidstaten die op deze manier kunnen helpen kinderen aan te leren gezond voedsel te eten, zoals honing, en de bijenteeltsector kunnen stimuleren; overwegende dat Slovenië op 11 mei 2015 tijdens de bijeenkomst van de Raad Landbouw en Visserij de VN heeft opgeroepen om 20 mei uit te roepen tot Wereldbijendag, en dat dit idee kon bogen op brede steun van alle lidstaten en werd goedgekeurd door de FAO tijdens de Conferentie van Rome in juli 2017; overwegende dat is besloten bijzondere aandacht te besteden aan de bijenteeltsector met het oog op de landbouw, gewasbescherming en duurzame landbouw aangezien bijen wereldwijd een sterke invloed hebben op het ecologisch evenwicht;

AP.

overwegende dat de programma's in het kader van de regeling voor schoolfruit, -groente en -melk in de EU een essentieel middel zijn om kinderen weer in contact te brengen met de landbouw en de verscheidenheid aan landbouwproducten van de EU, met name de producten die in hun eigen regio worden geproduceerd; overwegende dat de lidstaten op basis van deze programma's naast de bevordering van vers fruit, verse groenten en consumptiemelk, ook andere lokale, regionale of nationale specialiteiten in het programma kunnen opnemen, waaronder honing;

AQ.

overwegende dat de betrokkenheid van lokale producenten bij programma's in het kader van de regeling voor schoolfruit, -groente en -melk weliswaar extra administratieve en financiële lasten met zich meebrengt, maar dat de mogelijke voordelen als gevolg van het verhogen van het bewustzijn over de voedingswaarde van honing, het belang van de bijenteeltsector, het aansporen tot verhoogde consumptie en de enthousiaste betrokkenheid van voornamelijk lokale bijenhouders, een gunstig effect op de sector en de honingketen in het algemeen kunnen hebben; overwegende dat lokale producenten problemen ervaren bij deelname aan de programma's in het kader van de EU-schoolregeling als gevolg van de restrictieve toepassing van de wetgeving inzake de rechtstreekse levering van kleine hoeveelheden honing in sommige lidstaten; overwegende dat het onontbeerlijk is om de lokale productie en de consumptie van lokale producten te bevorderen;

AR.

overwegende dat de honingconsumptie zeer uiteenloopt per lidstaat: waar de gemiddelde consumptie in West-Europese lidstaten 2,5-2,7 kg per persoon bedraagt, bedraagt die in de lidstaten die vanaf 2004 tot de EU zijn toegetreden soms slechts 0,7 kg; overwegende dat de Europese kwaliteitsregelingen, en met name de regeling voor geografische aanduidingen (GA), van groot belang zijn voor het behoud en de schepping van werkgelegenheid; overwegende dat tot dusver meer dan dertig GA's voor honing zijn geregistreerd; overwegende dat de etiketten „Europees” en „Made in Europe” vaak met kwalitatief hoogwaardige producten worden geassocieerd;

AS.

overwegende dat honing positieve fysiologische effecten sorteert, met name op gezondheidsgebied, dankzij de antiseptische, ontstekingsremmende en helende eigenschappen ervan, die nadrukkelijker kunnen worden erkend in het toekomstige landbouwbeleid;

AT.

overwegende dat talloze voorbeelden van zelforganisatie en rechtstreekse verkoop door de bijenhouders zelf laten zien dat de verkoop van honing, met name biologische honing, en andere bijenteeltproducten met korte toeleveringsketens en op markten van lokale producenten zeer succesvol is;

AU.

overwegende dat de bijenteelt in stedelijke gebieden in de afgelopen jaren steeds populairder is geworden en mogelijk meer burgers, waaronder kinderen, bekend te maken met de aard en voordelen van de bijenteelt; overwegende dat het planten van bloemen in tuinen en stedelijke gebieden door burgers en/of de lokale en regionale overheden tevens bijdraagt aan een betere voedselvoorziening voor bestuivers;

AV.

overwegende dat andere bijenteeltproducten zoals stuifmeel, propolis, bijenwas, bijengif en koninginnengelei aanzienlijk bijdragen aan het welzijn van burgers, worden gebruikt als kwalitatief hoogwaardige voedingsmiddelen en een populair onderdeel vormen van een natuurlijke manier van leven; overwegende dat ze tevens een belangrijke rol spelen in de gezondheidszorg- en de cosmeticasector en daarom een aanvullende bron vormen voor het verbeteren van de economische situatie van bijenhouders; overwegende dat deze producten echter niet zijn gedefinieerd in de honingrichtlijn en dat deze omissie de tenuitvoerlegging van een doeltreffend sectoraal beleid tegenwerkt en de op kwaliteitsverbetering gerichte maatregelen en de strijd tegen fraude en namaak belemmert; overwegende dat elke lidstaat kan besluiten tot een teeltverbod op ggo's op zijn grondgebied om de Europese consument te beschermen tegen door genetisch gemodificeerd stuifmeel verontreinigde honing;

AW.

overwegende dat grote hoeveelheden honing in de EU worden ingevoerd en dat dit in veel gevallen tot grote verstoringen van en zelfs crises op de EU-honingmarkt leidt en bijdraagt aan de verzwakking van de Europese bijenteeltsector; overwegende dat de bijenteeltsector in de EU prioriteit moet krijgen bij de onderhandelingen over vrijhandelsovereenkomsten en dat honing en andere bijenproducten als „gevoelige producten” moeten worden aangemerkt;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

—

gezien zijn resolutie van 15 februari 2017 over de bankenunie — jaarverslag 2016 (1),

—

gezien de feedback van de Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB) over de resolutie van het Europees Parlement van 15 februari 2017 over de bankenunie — jaarverslag 2016,

—

gezien het verslag van de Commissie van 11 oktober 2017 over het gemeenschappelijk toezichtsmechanisme (GTM) opgericht uit hoofde van Verordening (EU) nr. 1024/2013 (COM(2017)0591),

—

gezien de voorstellen tot wijziging van Verordening (EU) nr. 575/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 betreffende prudentiële vereisten voor kredietinstellingen en beleggingsondernemingen en tot wijziging van Verordening (EU) nr. 648/2012 (CRR) en Richtlijn 2013/36/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 betreffende toegang tot het bedrijf van kredietinstellingen en het prudentieel toezicht op kredietinstellingen en beleggingsondernemingen, tot wijziging van Richtlijn 2002/87/EG en tot intrekking van de Richtlijnen 2006/48/EG en 2006/49/EG (CRD IV),

—

gezien het advies van de Europese Centrale Bank van 8 november 2017 inzake wijzigingen van het Uniekader voor kapitaalvereisten voor kredietinstellingen en beleggingsondernemingen (2),

—

gezien het verslag van het Europees Comité voor systeemrisico's (ESRB) van 9 juli 2017 over de gevolgen van de IFRS voor de financiële stabiliteit,

—

gezien de conclusies van de Raad van 17 juli 2017 over het Actieplan inzake niet-renderende leningen in Europa,

—

gezien het verslag van de subgroep inzake niet-renderende leningen van het Comité financiële diensten van de Raad van 31 mei 2017,

—

gezien de leidraad voor banken inzake niet-renderende leningen van de ECB van 20 maart 2017 en de openbare raadpleging over het ontwerpaddendum bij deze leidraad van 4 oktober 2017,

—

gezien het raadplegingsdocument van de Commissie van 10 november 2017 over wettelijke prudentiële backstops om ontoereikende voorzieningen op te vangen voor nieuw verstrekte leningen die niet-renderend worden,

—

gezien het verslag van het ESRB van 11 juli 2017 over het afwikkelen van niet-renderende leningen in Europa,

—

gezien de openbare raadpleging van de Commissie van 10 juli 2017 over de ontwikkeling van secundaire markten voor niet-renderende leningen en noodlijdende activa en de bescherming van door een zekerheid gedekte crediteuren bij wanbetaling door kredietnemers,

—

gezien de beoordeling van de ECB van 6 juni 2017 waarin zij tot de conclusie is gekomen dat Banco Popular Español S.A. failliet ging of waarschijnlijk failliet zou gaan,

—

gezien de verklaring van de Gemeenschappelijke Afwikkelingsraad (GAR) van 7 juni 2017 over de vaststelling van een afwikkelingsbesluit voor Banco Popular Español S.A.,

—

gezien de beoordeling van de ECB van 23 juni 2017 waarin zij tot de conclusie is gekomen dat Veneto Banca en Banca Popolare di Vicenza failliet gingen of waarschijnlijk failliet zouden gaan,

—

gezien de verklaring van de GAR van 23 juni 2017 over het besluit om geen afwikkelingsmaatregelen te nemen ten aanzien van Banca Popolare di Vicenza en Veneto Banca,

—

gezien de verklaring van de Commissie van 25 juni 2017 over de goedkeuring van staatssteun voor het verlaten van de markt door Banca Popolare di Vicenza en Veneto Banca overeenkomstig het Italiaanse insolventierecht, waarbij sommige delen aan Intesa Sanpaolo worden verkocht,

—

gezien de verklaring van de Commissie van 4 juli 2017 over de goedkeuring van staatssteun ter ondersteuning van een preventieve herkapitalisatie van Monte dei Paschi di Siena,

—

gezien de versie van februari 2017 van de ECB-gids voor de gerichte toetsing van interne modellen (TRIM),

—

gezien de ontwerpversie van juli 2017 van de ECB-gids voor inspecties ter plaatse en onderzoeken van interne modellen,

—

gezien het advies van de Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA) van 31 mei 2017 over algemene beginselen ter ondersteuning van toezichtsconvergentie in het kader van de uittreding van het VK uit de EU, evenals haar drie adviezen van 13 juli 2017 over toezichtsconvergentie op het gebied van vermogensbeheer, beleggingsondernemingen en secundaire markten in het kader van de uittreding van het VK uit de EU,

—

gezien het advies van de Europese Bankautoriteit (EBA) van 12 oktober 2017 over aangelegenheden in verband met de uittreding van het VK uit de EU,

—

gezien de mededeling van de Commissie van 20 september 2017 over verscherping van het geïntegreerd toezicht ter versterking van de kapitaalmarktenunie en de financiële integratie in een veranderende omgeving (COM(2017)0542) en de voorstellen van de Commissie van 20 september 2017 over de herziening van het Europees Systeem voor financieel toezicht (ESFT), met inbegrip van het „omnibusvoorstel” tot wijziging van de governance, financiering en bevoegdheden van de Europese toezichthoudende autoriteiten (ETA's),

—

gezien de openbare raadplegingen van de ECB van 21 september 2017 over de ontwerpgidsen inzake de beoordeling van aanvragen voor vergunningen als kredietinstelling respectievelijk fintechkredietinstelling,

—

gezien de lijst van de Raad voor financiële stabiliteit (FSB) van voorwaarden voor totale verliesabsorberende capaciteit (TLAC) van november 2015,

—

gezien Richtlijn 2014/59/EU van het Europees Parlement en de Raad van 15 mei 2014 betreffende de totstandbrenging van een kader voor het herstel en de afwikkeling van kredietinstellingen en beleggingsondernemingen en tot wijziging van Richtlijn 82/891/EEG van de Raad en de Richtlijnen 2001/24/EG, 2002/47/EG, 2004/25/EG, 2005/56/EG, 2007/36/EG, 2011/35/EU, 2012/30/EU en 2013/36/EU, en de Verordeningen (EU) nr. 1093/2010 en (EU) nr. 648/2012 van het Europees Parlement en de Raad (richtlijn herstel en afwikkeling van banken — BRRD),

—

gezien Verordening (EU) nr. 806/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 15 juli 2014 tot vaststelling van eenvormige regels en een eenvormige procedure voor de afwikkeling van kredietinstellingen en bepaalde beleggingsondernemingen in het kader van een gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme en een gemeenschappelijk afwikkelingsfonds en tot wijziging van Verordening (EU) nr. 1093/2010 (GAM-verordening),

—

gezien de voorstellen van de Commissie van 23 november 2016 voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 2014/59/EU betreffende de verliesabsorptie- en herkapitalisatiecapaciteit van kredietinstellingen en beleggingsondernemingen en tot wijziging van Richtlijn 98/26/EG, Richtlijn 2002/47/EG, Richtlijn 2012/30/EU, Richtlijn 2011/35/EU, Richtlijn 2005/56/EG, Richtlijn 2004/25/EG en Richtlijn 2007/36/EG (COM(2016)0852), en voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU) nr. 806/2014 met betrekking tot de verliesabsorptie- en herkapitalisatiecapaciteit voor kredietinstellingen en beleggingsondernemingen (COM(2016)0851),

—

gezien het advies van de ECB van 8 november 2017 inzake herzieningen van het crisisbeheerkader van de Unie (3),

—

gezien speciaal verslag van de Europese Rekenkamer van 19 december 2017 getiteld „De Gemeenschappelijke Afwikkelingsraad: de werkzaamheden aan een uitdagende opdracht voor de bankenunie zijn gestart, maar er is nog een lange weg te gaan”,

—

gezien de intrekking door de Commissie van het voorstel betreffende structurele maatregelen ter verbetering van de weerbaarheid van EU-kredietinstellingen (COM(2014)0043),

—

gezien het document van de Commissie van 27 april 2017 getiteld „Inbreukenpakket april: voornaamste besluiten” (MEMO/17/1045),

—

gezien het risicodashboard van de EBA, het ESMA-verslag over trends, risico's en kwetsbaarheden nr. 2 (2017), het risicodashboard van het ESRB, het jaarverslag 2016 van het ESRB, de evaluatie van het ESRB van april 2017 inzake macroprudentieel beleid in de EU,

—

gezien Richtlijn (EU) 2017/2399 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2017 tot wijziging van Richtlijn 2014/59/EU wat betreft de rang van ongedekte schuldinstrumenten in de insolventierangorde,

—

gezien artikel 107, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU),

—

gezien zijn resolutie van 19 januari 2016 over de inventarisatie en uitdagingen van de EU-verordening financiële diensten: impact en op weg naar een efficiënter en doeltreffender EU-kader voor financiële regelgeving en een kapitaalmarktenunie (4),

—

gezien de mededeling van de Commissie betreffende de toepassing vanaf 1 augustus 2013 van de staatssteunregels op maatregelen ter ondersteuning van banken in het kader van de financiële crisis („bankenmededeling”) (5),

—

gezien Richtlijn 2014/49/EU van het Europees Parlement en de Raad van 16 april 2014 inzake de depositogarantiestelsels (DGSD),

—

gezien het verslag van de vijf voorzitters van 22 juni 2015 getiteld „De voltooiing van Europa's Economische en Monetaire Unie”,

—

gezien het voorstel van de Commissie van 24 november 2015 voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU) nr. 806/2014 met het oog op de instelling van een Europees depositoverzekeringsstelsel (COM(2015)0586),

—

gezien de mededeling van de Commissie van 24 november 2015 getiteld „Naar de voltooiing van de bankenunie” (COM(2015)0587),

—

gezien de conclusies van de Raad Ecofin van 17 juni 2016 over een routekaart voor de voltooiing van de bankenunie,

—

gezien de mededeling van de Commissie van 11 oktober 2017 over de voltooiing van de bankenunie (COM(2017)0592),

—

gezien de EU Shadow Banking Monitor nr. 2 van het ESRB van mei 2017,

—

gezien het verslag van het ESRB van maart 2015 over de regelgevende behandeling van blootstellingen aan staatsschulden,

—

gezien artikel 52 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie economische en monetaire zaken (A8-0019/2018),

A.

overwegende dat het totale aantal kredietinstellingen in de eurozone eind 2016 op niet-geconsolideerde basis 5 073 bedroeg, tegen 5 474 eind 2015 en 6 768 eind 2008, hetgeen overeenkomt met een daling van 25 % in de periode van 2008 tot 2016; overwegende dat het totale aantal kredietinstellingen in de eurozone eind 2016 op geconsolideerde basis 2 290 bedroeg, tegen 2 904 in 2008 en 2 379 eind 2015 (6); overwegende dat het echter wenselijk is om hierbij ook aan te geven hoe het aandeel van „too big to fail”-banken zich gedurende dezelfde periode heeft ontwikkeld;

B.

overwegende dat er sprake is van grote verschillen in het totale volume en de percentages niet-renderende leningen (NPL's) tussen de lidstaten en dat er aanzienlijke verschillen bestaan tussen de banken in de landen met het hoogste percentage niet-renderende leningen; overwegende dat het volume NPL's volgens het verslag van het ESRB van juli 2017 over de afwikkeling van niet-renderende leningen in Europa („Resolving non-performing loans in Europe”) 1 biljoen EUR bedroeg; overwegende dat de grootste banken in Europa volgens het driemaandelijkse risicodashboard van de EBA per 30 juni 2017 een gewogen gemiddeld percentage NPL's (NPL's, vóór aftrek van waardeverminderingen, gedeeld door de totale leningen) van 4,47 % rapporteerden; overwegende dat dit percentage de afgelopen 30 maanden een dalende trend vertoont;

C.

overwegende dat de derivatenmarkt in de EU volgens recente studie van de ESMA goed is voor een nominale waarde van 453 000 miljard EUR;

D.

overwegende dat de bankenunie moet worden versterkt omdat zij een fundamentele doelstelling voor de financiële stabiliteit van de eurozone is en een onmisbare bouwsteen van een echte economische en monetaire unie vormt; overwegende dat er verdere inspanningen nodig zijn om de bankenunie te voltooien, aangezien deze onvoltooid blijft zolang het ontbreekt aan een budgettair vangnet voor het gemeenschappelijk bankenafwikkelingsfonds (GAF) en een derde pijler, wat een Europese aanpak van deposito(her)verzekering is; overwegende dat ECB-president Mario Draghi herhaaldelijk heeft verklaard dat een Europees depositoverzekeringsstelsel (EDIS) een fundamentele pijler van de bankenunie blijft; overwegende dat een voltooide bankenunie fundamenteel is om de onderlinge verwevenheid tussen overheden en banken te verkleinen; overwegende dat er meer inspanningen moeten worden geleverd om van bail-outs over te schakelen op bail-ins; overwegende dat risico's in sommige nationale bankenstelsels nog altijd onvoldoende worden aangepakt; overwegende dat de huidige gunstige economische omstandigheden een kans bieden om de nodige hervormingen door te voeren en zo de bankenunie te voltooien;

E.

overwegende dat een echte opschoning van de balansen van banken na de crisis is uitgebleven, wat de economische groei nog steeds hindert; overwegende dat de kapitaal- en liquiditeitsratio's van de banken in de EU de voorbije jaren in het algemeen zijn verbeterd, maar dat sommige banken, ook grote banken, nog steeds ondergekapitaliseerd zijn; overwegende dat er nog steeds risico's voor de financiële stabiliteit zijn, maar dat die al aanzienlijk zijn verminderd sinds met de totstandbrenging van de bankenunie is begonnen; overwegende dat het institutionele en regelgevingskader voor Europese banken fundamenteel is versterkt;

F.

overwegende dat de bankenunie openstaat voor deelname van lidstaten die de euro nog niet hebben ingevoerd; overwegende dat tot dusver geen enkele EU-lidstaat heeft besloten op basis daarvan deel te nemen; overwegende dat verscheidene lidstaten momenteel overleg voeren over de mogelijkheid om tot de bankenunie toe te treden; overwegende dat verscheidene financiële instellingen voordelen zien in deelname aan de bankenunie;

G.

overwegende dat onze werkzaamheden met betrekking tot de kapitaalmarktenunie de druk om de werkzaamheden met betrekking tot de bankenunie te voltooien, niet mogen doen afnemen, aangezien de bankenunie nog altijd van essentieel belang is voor de financiële stabiliteit in het van banken afhankelijke landschap van de EU;

H.

overwegende dat de primaire verantwoordelijkheid van de banken het verschaffen van financiële middelen aan de reële economie is;

I.

overwegende dat de ECB enige flexibiliteit nodig heeft bij de uitoefening van haar toezichthoudende rol, maar dat verreikende en principiële beslissingen uiteindelijk moeten worden overgelaten aan de Europese wetgever;

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

—

gezien het Internationaal Verdrag ter bestrijding van de financiering van terrorisme van 1999,

—

gezien zijn resolutie van 27 oktober 2016 over de situatie in Noord-Irak/Mosul (1) en zijn resolutie van 30 april 2015 over de vernieling van cultuurgoederen door ISIS/Da'esh (2),

—

gezien de integrale strategie voor het buitenlands en veiligheidsbeleid van de Europese Unie,

—

gezien Verordening (EG) nr. 1210/2003 van de Raad van 7 juli 2003 betreffende bepaalde specifieke restricties op de economische en financiële betrekkingen met Irak en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 2465/96 (3),

—

gezien de mondiale strategie voor terrorismebestrijding van de Verenigde Naties en de resoluties 1267 (1999), 1373 (2001), 1989 (2011), 2133 (2014), 2199 (2015), 2253 (2015) en 2368 (2017) van de VN-Veiligheidsraad,

—

gezien Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering, tot wijziging van Verordening (EU) nr. 648/2012 van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 2005/60/EG van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn 2006/70/EG van de Commissie (4),

—

gezien het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn (EU) 2015/849 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering en tot wijziging van Richtlijn 2009/101/EG (COM(2016)0450),

—

gezien de verklaring van Manama inzake de bestrijding van terrorismefinanciering van 9 november 2014,

—

gezien de beste praktijken van de Financiële-actiegroep (FATF) inzake gerichte financiële sancties in verband met terrorisme en terrorismefinanciering,

—

gezien de verklaring van de FATF van 24 oktober 2014 over het bestrijden van de financiering van de terroristische organisatie Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIS) en over het verslag van de FATF van februari 2015 over de financiering van ISIS,

—

gezien het op 18 oktober 2017 door de Commissie gepubliceerde elfde verslag over de totstandbrenging van een Veiligheidsunie,

—

gezien het bijvoegsel bij het memorandum van Algiers inzake goede praktijken ter voorkoming en ontkenning van de voordelen van ontvoering voor losgeld door terroristen, van het Mondiaal Forum Terrorismebestrijding (GCTF) van september 2015,

—

gezien de G7-verklaring van Taormina van 26 mei 2017 over de bestrijding van terrorisme en gewelddadig extremisme,

—

gezien de onlangs opgerichte Bijzondere Commissie terrorisme,

—

gezien artikel 16 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU),

—

gezien de artikelen 7 en 8 van het Handvest van de grondrechten van de EU inzake de bescherming van persoonsgegevens,

—

gezien Verordening (EU) 2015/827 van de Raad van 28 mei 2015 tot wijziging van Verordening (EU) nr. 36/2012 betreffende beperkende maatregelen in het licht van de situatie in Syrië (5),

—

gezien het actieplan van de Commissie van februari 2016 ter versterking van de strijd tegen terrorismefinanciering,

—

gezien het verslag 2017 van Europol over terrorisme in de EU — situatie en trend (TE-SAT),

—

gezien het verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2017 over de beoordeling van risico's op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering die van invloed zijn op de interne markt en verband houden met grensoverschrijdende activiteiten (COM(2017)0340),

—

gezien Richtlijn (EU) 2017/541 van het Europees Parlement en de Raad van 15 maart 2017 inzake terrorismebestrijding en ter vervanging van Kaderbesluit 2002/475/JBZ van de Raad en tot wijziging van Besluit 2005/671/JBZ van de Raad (6),

—

gezien Richtlijn (EU) 2016/680 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens door bevoegde autoriteiten met het oog op de voorkoming, het onderzoek, de opsporing en de vervolging van strafbare feiten of de tenuitvoerlegging van straffen, en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van Kaderbesluit 2008/977/JBZ van de Raad (7),

—

gezien het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2017 betreffende de invoer van cultuurgoederen (COM(2017)0375),

—

gezien het op 27 juli 2017 door de Commissie gepubliceerde negende verslag over de totstandbrenging van een Veiligheidsunie,

—

gezien de mededeling van de Commissie van 18 oktober 2017 aan het Europees Parlement, de Europese Raad en de Raad getiteld „Elfde verslag over de totstandbrenging van een echte en doeltreffende Veiligheidsunie” (COM(2017)0608),

—

gezien artikel 113 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie buitenlandse zaken (A8-0035/2018),

A.

overwegende dat een van de fundamentele onderdelen van de bestrijding van terrorisme het afsnijden van de toegang tot financieringsbronnen is, onder meer via de verborgen circuits van fraude en belastingontduiking, witwassen van geld en belastingparadijzen;

B.

overwegende dat bepaalde financiering mogelijk afkomstig is uit Europese landen om elders te worden gebruikt door terroristische organisaties, terwijl andere financiering afkomstig is van buiten Europa en bestemd is voor het financieren van radicalisering en daadwerkelijke terroristische aanslagen; overwegende dat de externe en de interne dimensie van de bestrijding van terrorisme met elkaar verbonden zijn en dat het afsnijden van de toegang tot financieringsbronnen van terrorisme deel moet uitmaken van een bredere EU-strategie waarin de externe en de interne veiligheidsdimensies worden geïntegreerd;

C.

overwegende dat moderne communicatienetwerken en met name crowdfunding een goedkope en efficiënte manier zijn gebleken om fondsen te werven voor de financiering van terroristische activiteiten of om een jihadistennetwerk te beheren; overwegende dat terroristische groeperingen erin zijn geslaagd aanvullende fondsen te werven voor hun activiteiten via phishingaanvallen en identiteitsdiefstal of de aankoop van gegevens van gestolen creditcards op onlinefora;

D.

overwegende dat deze financiering op drie manieren kan worden gebruikt: voor terroristische aanslagen waarvoor een aanzienlijke inbreng van geldmiddelen is vereist, voor andere aanslagen die weliswaar een even gruwelijk effect hebben, maar waarvoor minder geld is vereist, en voor de financiering van propaganda die eenlingen kan aanzetten tot het plegen van een aanslag die zeer weinig voorbereiding of geld vereist; overwegende dat de respons in al deze gevallen doeltreffend dient te zijn;

E.

overwegende dat op wettige wijze verkregen fondsen door de ontvanger kunnen worden doorgesluisd naar derde partijen, individuen, groepen, bedrijven of entiteiten die betrokken zijn bij terroristische activiteiten;

F.

overwegende dat terrorisme een grensoverschrijdend misdrijf is en een doeltreffende respons daarom eveneens grensoverschrijdend en holistisch dient te zijn, waarbij coördinatie tussen financiële instellingen, rechtshandhavingsdiensten en rechterlijke instanties en de uitwisseling van relevante informatie over natuurlijke en rechtspersonen en verdachte activiteiten van essentieel belang zijn, waarbij niet uit het oog mag worden verloren dat de bescherming van persoonsgegevens en de eerbiediging van privacy belangrijke grondrechten zijn;

G.

overwegende dat het bewustzijn ten aanzien van het verband tussen witwassen van geld en belastingontduiking enerzijds en georganiseerde misdaad en terrorismefinanciering anderzijds aanzienlijk is toegenomen als gevolg van gegevenslekken in de afgelopen jaren, en dat deze kwesties veel internationale politieke aandacht hebben gekregen; overwegende dat, zoals erkend door de Commissie, in recente mediaberichten ook een verband is gelegd tussen grootschalige btw- en accijnsfraude en georganiseerde misdaad, waaronder terrorisme (8);

H.

overwegende dat de financiering van terrorisme in bijna alle Europese jurisdicties strafbaar is gesteld als afzonderlijk misdrijf;

I.

overwegende dat financiële gegevens een belangrijk instrument zijn om inlichtingen te verzamelen teneinde terroristische netwerken te analyseren en te analyseren hoe hun activiteiten beter kunnen worden verstoord; overwegende dat een adequate handhaving van wetgeving ter voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme nog steeds noodzakelijk is; overwegende dat voor de bestrijding van de financiering van terrorisme veelomvattende en preventieve strategieën zijn vereist, die zijn gebaseerd op de uitwisseling van basisgegevens en verbeterde coördinatie tussen de financiële-inlichtingeneenheden, inlichtingendiensten en rechtshandhavingsdiensten; overwegende dat deze gegevens veranderende trends in de internationale financiering moeten omvatten, zoals bitmap, SWIFT-codering, cryptovaluta en de desbetreffende reguleringsmechanismen; overwegende dat de wereldwijde aanpak van terrorismefinanciering gepaard moet gaan met wereldwijde normen inzake transparantie ten aanzien van de uiteindelijk begunstigde eigenaren van vennootschapsrechtelijke entiteiten, trusts en soortgelijke regelingen, teneinde licht te werpen op de financiële ondoorzichtigheid die het witwassen van criminele opbrengsten en de financiering van terroristische organisaties en actoren vergemakkelijkt;

J.

overwegende dat het huidige informele Europese platform binnen de bestaande structuren moet worden geformaliseerd, zodat de verzameling van gegevens, die op dit moment verspreid is over de 28 lidstaten, wordt gecentraliseerd, en zodat de lidstaten gegevens kunnen delen over hun mate van betrokkenheid en de vorderingen bij het bestrijden van de financiering van terrorisme; overwegende dat deze gegevensuitwisseling proactief moet zijn;

K.

overwegende dat een aantal internationale non-profitorganisaties, liefdadigheidsinstellingen, andere stichtingen, netwerken en particuliere donoren, die sociale of culturele doelen dienen of beweren te dienen, de basis hebben gelegd voor het financiële vermogen van ISIS/Da'esh, Al Qaida en andere jihadistische organisaties en als dekmantel optreden voor misbruikpraktijken; overwegende dat de observatie van en het verzamelen van inlichtingen over deze organisaties, hun financiers, hun activiteiten en hun banden met actoren in de EU, die vaak zeer uitgebreid zijn, daarom van primair belang zijn; overwegende dat hun steun aan de uitbreiding van het jihadistische radicalisme in Afrika, het Midden-Oosten, Azië en Europa moet worden geblokkeerd; overwegende dat deze expansie aan de EU-grenzen en in de buur- en partnerlanden van de EU bijzonder alarmerend is; overwegende dat de volledige tenuitvoerlegging van de FATF-aanbevelingen op deze gebieden door de Samenwerkingsraad van de Golf (GCC) en zijn leden van cruciaal belang is voor de bestrijding van wereldwijd terrorisme;

L.

overwegende dat het wereldwijde fondsenwervingsnetwerk van Al Qaida stoelt op donaties aan liefdadigheidsinstellingen en ngo's, die via sociale media en onlinefora communiceren met donoren; overwegende dat er ook accounts zijn gebruikt om aanhangers te vragen om donaties ten behoeve van de jihad; overwegende dat in de afgelopen jaren verschillende apps voor smartphones zijn ontwikkeld door terroristische organisaties om hun bereik te maximaliseren en hun aanhangers, die zich voor het merendeel in de Golfstaten bevinden, aan te zetten tot donaties;

M.

overwegende dat microstaten en staten met een slechte staat van dienst op het gebied van de rechtsstaat bijzonder kwetsbaar zijn en het risico lopen hotspots te worden voor de financiering van terrorisme;

N.

overwegende dat inlichtingen erop duiden dat instellingen en individuen in de Golfstaten financiële en logistieke steun bieden aan ISIS/Da'esh, Al Qaida en andere radicale groeperingen; overwegende dat zonder deze financiering veel van deze terroristische groeperingen niet zelfvoorzienend zouden zijn;

O.

overwegende dat ISIS/Da'esh en Al Qaida financieel zelfvoorzienend zijn geworden; overwegende dat ISIS/Da'esh en Al Qaida pogen hun geld naar Syrië en Irak te sluizen door middel van olie-export en investeringen in bedrijven, onder meer via geldkoeriers en professionele koeriers, onwettige overdracht van middelen en geld- en professionele diensten; overwegende dat ISIS/Da'esh en Al Qaida de opbrengsten van hun criminele activiteiten witwassen door allerlei soorten bedrijven en eigendommen te kopen; overwegende dat ISIS/Da'esh en Al Qaida ook de opbrengsten van gestolen antieke voorwerpen en gesmokkelde kunststukken en -voorwerpen witwassen door ze in het buitenland te verkopen, onder meer op markten in de lidstaten; overwegende dat de illegale handel in o.a. goederen, vuurwapens, olie, drugs, sigaretten en cultuurgoederen, alsmede mensenhandel, slavernij, uitbuiting van kinderen, racketeering en afpersing manieren zijn geworden voor terroristische groeperingen om aan financiële middelen te komen; overwegende dat de toenemende banden tussen de georganiseerde misdaad en terroristische groeperingen een toenemende veiligheidsdreiging voor de Unie vormen; overwegende dat deze bronnen ISIS/Da'esh en Al Qaida in staat zouden kunnen stellen toekomstige criminele activiteiten te blijven financieren na hun territoriale ineenstorting in Syrië en Irak;

P.

overwegende dat in het kader van een reeks internationale verbintenissen op basis van resoluties van de VN-Veiligheidsraad en nationaal recht een internationaal losgeldverbod is ingesteld; overwegende dat het VN-verbod in de praktijk niet wordt gesteund door belangrijke ondertekenaars die prioriteit geven aan de onmiddellijke veiligstelling van levens boven hun verbintenissen ter voorkoming van terrorisme, en zij daarmee de financiering van terroristische organisaties mogelijk maken;

1.

2.

—

gezien de 62e zitting van de VN-commissie voor de status van vrouwen, haar prioritaire thema „uitdagingen en kansen bij het verwezenlijken van gendergelijkheid en de versterking van de positie van vrouwen en meisjes op het platteland” en haar evaluatiethema „deelname van vrouwen aan en toegang van vrouwen tot media en informatie- en communicatietechnologieën, en het effect en gebruik ervan als een instrument voor de bevordering van de positie van de vrouw”,

—

gezien de in september 1995 in Peking gehouden vierde Wereldvrouwenconferentie, de Verklaring en het Actieprogramma van Peking voor de versterking van de positie van de vrouw en de daaropvolgende slotdocumenten betreffende verdere acties en initiatieven voor de tenuitvoerlegging van de Verklaring en het Actieprogramma van Peking die tijdens de speciale VN-vergaderingen Peking+5, + 10, + 15 en + 20, respectievelijk op 9 juni 2000, 11 maart 2005, 2 maart 2010 en 9 maart 2015 werden aangenomen,

—

gezien artikel 157, lid 4, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,

—

gezien zijn resolutie van 9 september 2015 over meisjes mondig maken door middel van onderwijs in de EU (1),

—

gezien zijn resolutie van 8 maart 2016 over de situatie van vrouwelijke vluchtelingen en asielzoekers in de EU (2),

—

gezien zijn resolutie van 14 februari 2017 over de bevordering van gendergelijkheid in de geestelijke gezondheid en het klinisch onderzoek (3),

—

gezien zijn resolutie van 4 april 2017 over vrouwen en hun rol in plattelandsgebieden (4),

—

gezien de VN-resolutie „Onze wereld transformeren: de 2030-Agenda voor duurzame ontwikkeling”, die op 25 september 2015 werd goedgekeurd op de VN-wereldtop inzake duurzame ontwikkeling te New York,

—

gezien Richtlijn 2010/41/EU van het Europees Parlement en de Raad van 7 juli 2010 betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van zelfstandig werkzame mannen en vrouwen en tot intrekking van Richtlijn 86/613/EEG van de Raad (5),

—

gezien het VN-verdrag van 1979 inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen,

—

gezien algemene aanbeveling nr. 34 (2016) van het Comité voor de uitbanning van discriminatie van vrouwen inzake de rechten van vrouwen op het platteland,

—

gezien het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (Verdrag van Istanbul), en zijn resolutie van 12 september 2017 (6) over de toetreding van de EU tot dit verdrag,

—

gezien de Overeenkomst van Parijs van 12 december 2015,

—

gezien artikel 113 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid (A8-0022/2018),

A.

overwegende dat gelijkheid van vrouwen en mannen een fundamenteel beginsel van de Unie is dat in de Verdragen en in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie wordt erkend;

B.

overwegende dat met de vijfde duurzame-ontwikkelingsdoelstelling (SDG5) wordt beoogd overal ter wereld gendergelijkheid en versterking van de positie van alle vrouwen en meisjes te bereiken, en dat SDG5 volledig moet worden geïntegreerd in de Agenda 2030 om vooruitgang te boeken met alle doelstellingen en streefcijfers voor duurzame ontwikkeling; overwegende dat in de SDG's de doelstelling is vastgelegd om de landbouwproductiviteit en het inkomen van kleine voedselproducenten, met name vrouwen, te verdubbelen;

C.

overwegende dat de Unie en haar lidstaten een voortrekkersrol moeten vervullen bij het versterken van de positie van vrouwen en meisjes en de plicht hebben zich in te zetten voor de verwezenlijking van volledige gendergelijkheid in de Unie, en dit doel te bevorderen in alle buitenlandse betrekkingen;

D.

overwegende dat de economische situatie en levensomstandigheden de laatste decennia grondig veranderd zijn en aanzienlijk afwijken tussen de verschillende landen;

E.

overwegende dat de huidige en toekomstige verworvenheden met betrekking tot gendergelijkheid door het uitblijven van overheidsacties op dit vlak in gevaar worden gebracht; overwegende dat het aanpakken van traditionele machtsverhoudingen tussen de seksen, stereotypen en overtuigingen van cruciaal belang is om te bewerkstelligen dat vrouwen een sterkere positie genieten en dat armoede wordt uitgeroeid;

F.

overwegende dat de soms door vrouwen geleden discriminatie ook op het platteland voorkomt; overwegende dat de meerderheid van de vrouwen in de wereld op het platteland woont en daarom een groter risico loopt op meervoudige discriminatie op grond van leeftijd, klasse, etniciteit, ras, handicap en genderidentiteit;

G.

overwegende dat de arbeidsparticipatie van vrouwen in plattelandsgebieden betrekking heeft op een breed scala aan banen die zich tot ver buiten de conventionele landbouw uitstrekken;

H.

overwegende dat plattelandsvrouwen vaak minder betaald krijgen dan mannen voor hetzelfde werk, en hun werk — zoals onbetaalde zorgtaken — vaak formeel niet erkend wordt en niet tot uitdrukking komt in het aantal vrouwen dat eigenaar van een landbouwbedrijf is; overwegende dat vrouwen echter essentiële actoren zijn voor de verwezenlijking van de economische, ecologische en maatschappelijke transformaties die vereist zijn voor duurzame ontwikkeling;

I.

overwegende dat vrouwen, die vaak de primaire zorgverlener zijn in hun gezin en gemeenschap, te kampen hebben met talloze beperkingen wat betreft de toegang tot kinderopvang en bejaardenzorg, wat ertoe leidt dat vrouwen een onevenredige last dragen en hun integratie op de arbeidsmarkt wordt belemmerd; overwegende dat de verlening van kwaliteitszorg van essentieel belang is voor vrouwen en de evenwicht tussen werk en privéleven bevordert;

J.

overwegende dat vrouwen op het platteland beperkte toegang hebben tot openbare gezondheidsdiensten vanwege beperkte mobiliteit en een gebrekkige toegang tot vervoer of middelen om contact op te nemen met vervoersdiensten (zoals een mobiele telefoon); overwegende dat er behoefte is aan alomvattende gezondheidsdiensten die gericht zijn op het lichamelijk, geestelijk en emotioneel welzijn van vrouwen op het platteland (bijvoorbeeld om gendergerelateerd geweld het hoofd te bieden); overwegende dat toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidsrechten en voorlichting in plattelandsgebieden beperkter is;

K.

overwegende dat het voor de samenleving als geheel essentieel is de bevolking in plattelandsgebieden te handhaven, en daarbij bijzondere aandacht te schenken aan gebieden met natuurlijke beperkingen, aangezien het behoud van het milieu en het landschap daarvan afhangt;

L.

overwegende dat er een rechtstreeks verband bestaat tussen genderongelijkheid en milieuschade;

M.

overwegende dat klimaatverandering en de gevolgen daarvan specifieke en onevenredig negatieve gevolgen hebben voor vrouwen en meisjes in plattelandsgebieden; overwegende dat plattelandsvrouwen de overgang naar een duurzamere en ecologisch verantwoorde landbouw kunnen aanjagen en een belangrijke rol kunnen spelen bij het scheppen van groene banen; overwegende dat gelijke toegang voor vrouwelijke landbouwers tot grond en andere productiemiddelen van essentieel belang is voor het bereiken van gendergelijkheid, voedselzekerheid en een doeltreffend klimaatbeleid;

N.

overwegende dat jonge vrouwen in plattelandsgebieden nog altijd met ongelijkheid en talrijke vormen van discriminatie worden geconfronteerd; overwegende dat er maatregelen nodig zijn om daadwerkelijke gelijkheid van mannen en vrouwen te bevorderen zodat er meer arbeidsmogelijkheden zijn, met inbegrip van zelfstandig ondernemerschap en in de STEM-sector, die hen in staat stellen op het platteland te blijven en daardoor de generatiewissel te waarborgen, en zo de toekomst van de sector zeker te stellen;

O.

overwegende dat de landbouwsector, waarin vrouwen een belangrijke rol spelen, van cruciaal belang is voor de vitaliteit van de plattelandsgebieden en voor de bevordering van de generatiewissel, de sociale samenhang en de economische groei; overwegende dat de landbouw in veilig, voedzaam en gezond voedsel moet voorzien; overwegende dat de landbouw ook moet bijdragen aan de diversiteit van het landschap, het beperken van de klimaatverandering en het behouden van biodiversiteit en cultureel erfgoed;

P.

overwegende dat voeding een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling en het welzijn van meisjes; overwegende dat slechte voeding leidt tot lichamelijke en geestelijke problemen zoals een verminderde groei, onvruchtbaarheid, lusteloosheid, vermoeidheid en slechte concentratie, waardoor het economische potentieel van vrouwen wordt verminderd en het welzijn van het gezin en de gemeenschap in ruimere zin wordt aangetast;

Q.

overwegende dat plattelandsvrouwen moeten kunnen deelnemen in besluitvormingsorganen in de publieke sfeer; overwegende dat een evenwichtige vertegenwoordiging onontbeerlijk is om gelijkheid te bewerkstelligen;

R.

overwegende dat, voor wat de preventie van arbeidsrisico's betreft, mannen en vrouwen aan verschillende factoren zijn blootgesteld; overwegende bijvoorbeeld dat berekeningen om de schadelijke effecten van chemische stoffen te beoordelen vaak gebaseerd zijn op de lichaamsbouw van mannen, die over het algemeen meer spiermassa hebben, en daarbij zelfs geen rekening wordt gehouden met specifieke aanbevelingen voor zwangere of borstvoeding gevende vrouwen; overwegende dat het derhalve noodzakelijk is verschillende factoren in aanmerking te nemen bij het vaststellen van maatregelen om de gezondheid van vrouwen in de landbouw te waarborgen;

S.

overwegende dat discriminatie ook vrouwen in de mediasector treft; overwegende dat de media een cruciale rol spelen binnen de hele samenleving en het daarom wenselijk is dat vrouwen — die ten minste 50 % van de samenleving vertegenwoordigen — op een eerlijke manier betrokken worden bij het creëren van mediacontent en besluitvorming in mediaorganisaties;

T.

overwegende dat de rol van de mediasector van cruciaal belang is voor de bevordering van gendergelijkheid, aangezien de media niet alleen rolmodellen en gedragsnormen laten zien, maar deze ook vormgeven, waardoor de publieke opinie en cultuur op een significante manier gestalte krijgen;

U.

overwegende dat berichtgeving in de media bijdraagt tot een breed begrip onder alle lagen van de samenleving van de complexiteit van de situaties van vrouwen en mannen;

V.

overwegende dat vrouwen en kinderen, die het grootste deel uitmaken van de vluchtelingen in kampen en de vluchtelingen die onderweg zijn op zoek naar veiligheid, onevenredig zwaar worden getroffen door conflicten;

W.

overwegende dat vrouwen in veel samenlevingen niet in gelijke mate recht hebben op land en eigendom via wettelijke middelen, waardoor de armoede toeneemt en de economische ontwikkeling van vrouwen wordt beperkt;

X.

overwegende dat transvrouwen worden geconfronteerd met onevenredige discriminatie op grond van hun genderidentiteit;

Y.

overwegende dat een betere ondersteuning van de kwestie van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten een randvoorwaarde is voor gendergelijkheid en een sterkere positie van vrouwen;

Z.

overwegende dat vrouwen ten gevolge van de sociale normen met betrekking tot de rol van vrouwen en mannen zich in een veel kwetsbaardere situatie bevinden, voornamelijk met betrekking tot hun seksuele en reproductieve gezondheid, en wanneer er sprake is van schadelijke praktijken zoals genitale verminking of kinder-, tiener- en gedwongen huwelijken;

(a)

zijn niet-aflatende inzet voor het Actieprogramma van Peking nogmaals te bevestigen;

(b)

moeders te ondersteunen die in plattelandsgebieden actief zijn als ondernemer, omdat zij met bijzondere uitdagingen te maken hebben; benadrukt dat het bij de bevordering van het ondernemerschap onder deze vrouwen niet alleen mag gaan om het geslaagd combineren van werk en privéleven, maar ook om het bevorderen van nieuwe arbeidskansen en een betere levenskwaliteit in plattelandsgebieden, en om het aanmoedigen van andere vrouwen om hun eigen project op poten te zetten;

(c)

een einde te maken aan alle vormen van discriminatie tegen alle vrouwen en meisjes overal ter wereld en de strijd aan te gaan met alle vormen van geweld, die ernstige schendingen van hun grondrechten inhouden — schendingen die op hun beurt een rechtstreeks gevolg zijn van deze discriminatie;

(d)

alle regeringen te betrekken bij en op te roepen tot de ontwikkeling van programma's die gericht zijn op de uitbanning van seksueel en gendergerelateerd geweld en schadelijke praktijken, zoals huwelijken op jonge leeftijd, gedwongen huwelijken, genitale verminking bij vrouwen en mensenhandel;

(e)

de lidstaten te verzoeken om genderstereotypen tegen te gaan en te investeren in de toegang van vrouwen en meisjes tot op maat gemaakt onderwijs, een leven lang leren en beroepsopleiding, met name in plattelandsgebieden en in de STEM-sector, alsook tot ondernemerschap en innovatie, aangezien dit belangrijke instrumenten zijn voor de verwezenlijking van de SDG's en de bevordering van gelijkheid in de landbouw- en voedingssector, alsmede in het toerisme en andere bedrijfstakken in plattelandsgebieden;

(f)

beleid te ontwerpen dat gericht is op het uitbannen van armoede en het waarborgen van een toereikende levensstandaard voor bijzonder kwetsbare groepen, waaronder vrouwen en meisjes, met name via socialebeschermingsstelsels;

(g)

voorlichting, maatregelen voor technische bijstand en de uitwisseling van optimale werkwijzen tussen de lidstaten te bevorderen wat betreft de invoering van een beroepsstatus voor meewerkende echtgenotes in de landbouw, die hun individuele rechten toekent zoals met name het recht op moederschapsverlof, sociale bescherming in geval van arbeidsongevallen, toegang tot opleiding en recht op pensioen;

(h)

een einde te maken aan de loonkloof tussen mannen en vrouwen, de levenslange inkomenskloof en de pensioenkloof;

(i)

de lidstaten en de regionale en lokale autoriteiten te verzoeken de universele toegang tot adequate kinderopvang en bejaardenzorg te waarborgen in plattelandsgebieden;

(j)

de lidstaten en de regionale en lokale autoriteiten te verzoeken om te zorgen voor betaalbare, kwaliteitsvolle voorzieningen en openbare en particuliere diensten voor het dagelijks leven, in het bijzonder in plattelandsgebieden en vooral op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en zorg; erop te wijzen dat in dit kader op het platteland behoefte is aan infrastructuur voor kinderopvang, diensten voor gezondheidszorg, onderwijsvoorzieningen, zorginstellingen voor ouderen en andere zorgbehoevenden, diensten voor plaatsvervanging in geval van ziekte of zwangerschap, alsook culturele diensten;

(k)

gendermainstreaming toe te passen, als instrument voor de integratie van het beginsel van gelijkheid van vrouwen en mannen en de bestrijding van discriminatie, op alle beleidsgebieden en in alle programma's met behulp van voldoende financiële en personele middelen;

(l)

de middelen vrij te maken die nodig zijn om gelijkheid te bewerkstelligen door gendermainstreaming toe te passen, op alle beleidsgebieden en in alle beleidsmaatregelen, onder meer door middel van genderbudgettering, als instrument voor de integratie van het beginsel van gelijkheid van vrouwen en mannen en de bestrijding van discriminatie;

(m)

de volledige betrokkenheid van het Parlement en zijn Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid te waarborgen bij het besluitvormingsproces met betrekking tot het standpunt van de Unie tijdens de 62e zitting van de VN-commissie voor de status van vrouwen;

(n)

eraan te herinneren dat bij het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen de verplichting wordt ingevoerd om directe en indirecte discriminatie van vrouwen op alle gebieden uit te bannen aan de hand van juridische, politieke en beleidsmaatregelen, en dat artikel 14 van het verdrag de enige internationale verplichting is die betrekking heeft op de specifieke behoeften van vrouwen op het platteland;

(o)

ervoor te zorgen dat meisjes en vrouwen op het platteland beschikken over toegankelijk, betaalbaar en hoogwaardig formeel en informeel onderwijs dat ze in staat stelt nieuwe vaardigheden op te doen of bestaande vaardigheden te ontwikkelen op het gebied van management, financiën, economie, marketing en ondernemerschap, alsook over burgerschaps-, civiele en politieke vorming en technische en duurzame landbouwopleidingen; ervoor te zorgen dat vrouwen dezelfde kansen en keuzevrijheid hebben wat betreft de loopbaan die zij willen nastreven;

(p)

ervoor te zorgen dat meisjes en vrouwen op het platteland eenvoudig toegang hebben tot krediet en productiemiddelen, en dat zij steun krijgen voor hun innovatieve en ondernemingsinitiatieven;

(q)

toe te zien op het recht op en de toegang tot kwaliteitsvolle universele gezondheidszorg waarin rekening wordt gehouden met de fysiologische verschillen tussen mannen en vrouwen en die is afgestemd op de behoeften van vrouwen en meisjes op het platteland, met name voor wat seksuele en reproductieve gezondheid en rechten betreft;

(r)

alle vormen van geweld tegen vrouwen te veroordelen en ervoor te zorgen dat slachtoffers in plattelands- en afgelegen gebieden een gelijke toegang tot hulp niet wordt ontzegd;

(s)

de doeltreffendheid, transparantie en democratische aard te verbeteren van internationale, nationale, regionale en lokale instellingen die de rol van vrouwen op het platteland ondersteunen en versterken door hun aanwezigheid te waarborgen middels gelijke deelname;

(t)

de overgang van vrouwen op het platteland van de informele naar de formele economie te vergemakkelijken en te erkennen dat vrouwen in plattelandsgebieden op verschillende terreinen werkzaam zijn en vaak de drijvende kracht zijn achter verandering in de richting van duurzame en ecologisch verantwoorde landbouw, voedselzekerheid en het scheppen van groene banen;

(u)

klimaatbestendig landbouwbeleid te ontwikkelen en ten uitvoer te leggen, waarin terdege rekening wordt gehouden met de specifieke bedreigingen waarmee vrouwen op het platteland te maken hebben als gevolg van door de mens veroorzaakte of natuurrampen;

(v)

toe te zien op de deelname van vrouwen en meisjes op het platteland aan de besluitvorming over de planning van en reactie op alle fasen van rampen en andere crises, van vroegtijdige waarschuwing tot noodhulp, herstel, rehabilitatie en wederopbouw, en hun bescherming en veiligheid in geval van rampen en andere crises te garanderen;

(w)

alle maatregelen te treffen die vereist zijn om een veilige, schone en gezonde omgeving te garanderen voor vrouwen op het platteland;

(x)

kwaliteitsvolle en toegankelijke infrastructuur en openbare diensten aan te bieden voor vrouwen en gemeenschappen op het platteland en te investeren in de ontwikkeling en het onderhoud ervan;

(y)

digitale ontwikkeling te vergemakkelijken, aangezien zij in belangrijke mate kan bijdragen tot het scheppen van nieuwe banen, de toegang tot zelfstandig ondernemerschap kan vereenvoudigen, het concurrentievermogen en de ontwikkeling van het toerisme kan stimuleren en een beter evenwicht tussen werk en privéleven kan creëren;

(z)

steun te bieden voor de oprichting en lopende activiteiten van lokale groeperingen, die regelmatig bijeen moeten komen om ontwikkelingsgerelateerde problemen en uitdagingen te bespreken en constructieve maatregelen te nemen;

(aa)

de lidstaten, de sociale partners en het maatschappelijk middenveld te verzoeken de deelname van vrouwen aan besluitvorming en in de bestuursorganen van beroeps-, bedrijfs- en vakbondsverenigingen en -organisaties op het gebied van plattelandsbeleid, gezondheidszorg, onderwijs en landbouw, alsook in beheers- en vertegenwoordigingsorganen, te ondersteunen en te bevorderen door middel van een gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen;

(ab)

de actieve rol van vrouwen in plattelandsgebieden en hun bijdrage aan de economie als ondernemers, hoofden van familiebedrijven en bevorderaars van duurzame ontwikkeling te erkennen en te steunen;

(ac)

toe te zien op de eigendomsrechten van vrouwen op het platteland, met name ten aanzien van landbouwbedrijven en erfenis van grond, wat een belangrijk instrument is voor hun economische empowerment en om hen in staat te stellen ten volle deel te nemen aan en te profiteren van plattelandsontwikkeling;

(ad)

de toegang van vrouwen op het platteland tot productiemiddelen, e-platforms, markten, afzetfaciliteiten en financiële diensten te garanderen; lokale, regionale en traditionele markten — met inbegrip van voedselmarkten — te bevorderen, aangezien deze plekken vrouwen gewoonlijk de meeste mogelijkheden bieden om hun producten rechtstreeks te verkopen, wat bevorderlijk is voor hun economische empowerment;

(ae)

de werkgelegenheid van vrouwen in de STEM-sector te bevorderen, met name in functies die bijdragen aan de circulaire economie en de strijd tegen klimaatverandering;

(af)

werkgelegenheidsbeleid, diensten en programma's te ontwikkelen om de precaire situatie aan te pakken van vrouwen op het platteland, die vaak in de informele sector werken en te maken hebben met meervoudige intersectionele discriminatie op grond van geslacht, leeftijd, klasse, religie, etnische afkomst, handicap of genderidentiteit; hulp op maat en ondersteuning te bieden met betrekking tot hun behoeften en belangen;

(ag)

programma's op te zetten om te waarborgen dat vrouwen en hun gezinnen toegang hebben tot universele socialebeschermingsstelsels die van invloed kunnen zijn op hun toekomstige pensioen en zo de pensioenkloof, die vele facetten heeft, kunnen verkleinen;

(ah)

naar geslacht uitgesplitste gegevens te verzamelen en statistieken op te stellen over de waarden, situaties, omstandigheden en behoeften van vrouwen op het platteland, aan de hand waarvan passend beleid kan worden ontwikkeld; de situatie van vrouwen in plattelandsgebieden periodiek te monitoren;

(ai)

aan te dringen op de ratificering en tenuitvoerlegging van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, met inbegrip van artikel 6 over „Vrouwen met een handicap”; de toegankelijkheid van producten, infrastructuren en diensten te waarborgen;

(aj)

de Commissie, de lidstaten, de regionale en lokale overheden op te roepen om betaalbare en kwalitatief hoogwaardige voorzieningen te bieden, alsook gerichte openbare en particuliere diensten voor het dagelijkse leven in plattelandsgebieden, en de nodige voorwaarden te scheppen om het evenwicht tussen werk en privéleven van vrouwen in plattelandsgebieden te verbeteren, met name door te zorgen voor adequate opvangvoorzieningen voor zorgbehoevenden, toegankelijke gezondheidszorg en openbaar vervoer;

(ak)

te benadrukken hoe belangrijk het is waarborgen op te nemen in het EU-beleid inzake de levens- en arbeidsomstandigheden van vrouwen die als seizoenarbeiders in de landbouw worden ingezet, met name wat betreft de noodzaak van sociale bescherming, ziektekostenverzekering en gezondheidszorg; regionale, lokale en nationale autoriteiten en andere instanties aan te moedigen de fundamentele mensenrechten van migrerende en seizoenarbeiders en hun gezinnen te waarborgen, in het bijzonder die van vrouwen en kwetsbare personen, en hun integratie in de lokale gemeenschap te bevorderen;

(al)

te zorgen voor toegang tot betrouwbare en snelle breedbandinternetinfrastructuur en -diensten; te investeren in en te werken aan het gebruik van nieuwe technologieën in plattelandsgebieden en in de landbouw; de belangrijke sociale, psychologische en economische voordelen hiervan te erkennen; aan te dringen op de ontwikkeling van een holistische benadering (het „digitale dorp”); gelijke kansen betreffende toegang tot en opleiding in het gebruik van deze technologieën te bevorderen;

(am)

aandacht te besteden aan de aanwezigheid en vooruitgang van vrouwen in de mediasector en aan niet-stereotiepe mediacontent;

(an)

de publieke mediaorganisaties aan te moedigen hun eigen beleid inzake gelijke kansen vast te stellen en zo te zorgen voor een evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in de besluitvormingsorganen;

(ao)

erop toe te zien dat de toenemende seksualiserende afbeelding van vrouwen en meisjes in de media doeltreffend wordt bestreden, met gepaste eerbiediging van de vrijheid van meningsuiting;

(ap)

mediaorganisaties aan te sporen tot het vermijden van procedures van een organisatiecultuur die vaak niet bevorderlijk is voor het evenwicht tussen werk en privéleven;

(aq)

de loonkloof tussen mannen en vrouwen in de mediasector aan te pakken door middel van antidiscriminatiemaatregelen die gelijke beloning voor gelijk werk van vrouwen en mannen garanderen;

(ar)

alle nodige maatregelen te treffen tegen uitingen van geweld tegen onderzoeksjournalisten, met bijzondere aandacht voor vrouwelijke journalisten, die vaak kwetsbaarder zijn;