30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/1

—

gelet op de mededeling van de Europese Commissie over de Jaarlijkse groeianalyse 2017 (1) en de start van het Europees semester 2017;

—

gelet op de resolutie van het Europees Parlement van 26 oktober 2016 over het Europees semester voor de coördinatie van het economisch beleid: tenuitvoerlegging van de prioriteiten voor 2016 (2);

1.

is ingenomen met het belang dat in de jaarlijkse groeianalyse wordt gehecht aan investeringen, structurele hervormingen en verantwoorde overheidsfinanciën maar had meer aandacht verwacht voor de tenuitvoerlegging van de duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen als een van de pijlers van de Europese economische, sociale en ecologische strategie voor de periode na 2020;

2.

merkt op dat verschillende indicatoren — bbp, investeringen, nieuwe banen, arbeidsparticipatie en activiteitsgraad — erop wijzen dat de EU-economie zich herstelt ondanks de toenemende onzekerheid wereldwijd; deelt evenwel het standpunt van de Commissie dat zelfgenoegzaamheid niet op zijn plaats is daar de werkloosheidscijfers in tal van Europese regio’s nog steeds veel te hoog zijn en verschillende opeenvolgende jaren van onvoldoende investeringen (de „investeringskloof”) zwaar wegen op het concurrentievermogen en de samenhang van Europa;

3.

is bezorgd over het feit dat bestaande onevenwichtigheden binnen de EU en de eurozone groei en samenhang in de weg staan en dat convergentie tussen en binnen de lidstaten in vele gevallen is afgeremd; beklemtoont dat verschillen binnen de lidstaten een belangrijke bron vormen van economische en sociale ongelijkheden die verder toenemen in de EU, en betreurt dat zij niet op gestructureerde wijze worden aangepakt in de groeianalyse;

4.

onderstreept dat een Europese pijler van sociale rechten, waarbij de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid in acht worden genomen, een aanzienlijke bijdrage zou kunnen leveren aan de coördinatie en opwaartse convergentie van de sociale normen, alsook de democratische legitimiteit van de EU zou kunnen versterken;

5.

verzoekt de Commissie een voorstel in te dienen voor een begrotingscapaciteit voor de eurozone die voor alle lidstaten openstaat, in combinatie met een analyse van de gevolgen voor de begroting (3);

6.

verheugt zich over de resultaten van het eerste werkingsjaar van EFSI wat het aantal investeringen betreft die aldus konden worden geactiveerd; is evenwel bezorgd over de onzekere resultaten van EFSI wat betreft de meerwaarde, de onevenwichtige geografische verdeling van de projecten die erdoor werden gefinancierd en het gebrek aan gedetailleerde en transparante informatie erover; merkt op dat deze bezorgdheid wordt gedeeld door de Europese Rekenkamer (4) alsook in de door de Commissie gepubliceerde onafhankelijke evaluatie (5); beklemtoont dat projecten vanaf een projectwaarde van 10 miljoen euro voor EFSI-steun in aanmerking zouden moeten kunnen komen, zodat lokale en regionale overheden meer gebruik maken van het EFSI, ook via investeringsplatforms, en betreurt dat veel overheden hierover nog steeds niet geïnformeerd zijn; dringt erop aan dat het aanpakken van de problemen inzake bestuurscapaciteit die lokale en regionale overheden vaak verhinderen van het EFSI gebruik te maken, in de context van het Europees semester als een prioriteit worden aangemerkt;

7.

is ingenomen met het feit dat in de groeianalyse wordt verwezen naar hinderpalen voor investeringen op lokaal en regionaal niveau; betreurt evenwel dat de groeianalyse 2017 geen follow-up bevat van de analyse van deze hinderpalen die in het Europees semester 2016 is gelanceerd en waaraan het CvdR heeft bijgedragen via zijn analyse van de hinderpalen op territoriaal niveau (6); acht het van belang te erkennen dat maatregelen voor het verdiepen van de interne markt een belangrijke rol spelen in de verbetering van het algemene investeringsklimaat op EU-niveau en in het wegwerken van de obstakels voor investeringen op nationaal, regionaal en lokaal niveau;

8.

wijst op de bijdrage van de ESI-fondsen aan investeringen en beklemtoont dat 61 van de landenspecifieke aanbevelingen voor 2016 worden meegenomen in cohesiebeleidsprogramma’s op landenniveau; is het ermee eens dat de ESI-fondsen samen met het EFSI kunnen worden gebruikt en benadrukt dat de ESI-fondsen het belangrijkste EU-investeringsinstrument zijn en gericht zijn op verbetering van de samenhang, zoals aangegeven in de Verdragen;

9.

juicht het toe dat in de groeianalyse wordt verwezen naar de noodzaak de voordelen van de globalisering eerlijk te verdelen en de legitimiteit van het handelsbeleid te verhogen; wijst tevens op de ernst van de bezorgdheid van de burgers en acht het nodig dat de handelingsvrijheid en de democratische speelruimte van de Unie, de parlementen en de regeringen van de lidstaten en de regio’s gewaarborgd worden zodat ook de democratische mogelijkheden van de burgers blijven bestaan; is van mening dat de Commissie zich bij de onderhandeling over en afsluiting van handelsovereenkomsten sterker moet maken voor de handhaving van de Europese kwaliteitsnormen, nationale regelingen en standaarden zodat die overeenkomsten een fair en transparant resultaat opleveren. Zulks onder meer met betrekking tot milieu-, dieren-, klimaat, gezondheids- en consumentenbescherming;

10.

verheugt zich erover dat in de groeianalyse wordt erkend dat duidelijke voorschriften m.b.t. de toepassing van de staatssteunregels voor overheidsfinanciering van infrastructuur de financiering van de reële economie vergemakkelijken; onderstreept dat een groot deel van deze financiering betrekking heeft op diensten van algemeen economisch belang (DAEB) en roept de Commissie op de reikwijde van DAEB te verruimen teneinde in te spelen op nieuwe uitdagingen;

11.

merkt op dat structurele hervormingen van cruciaal belang zijn voor een beter concurrentievermogen, hetgeen steeds harder nodig is om in een context van wereldwijde handel en concurrentie duurzame en inclusieve groei en banen te bevorderen;

12.

is verheugd dat de belangrijke rol van overheidsopdrachten bij het bevorderen van het concurrentievermogen en de innovatie wordt onderkend, en benadrukt dat een groot gedeelte van overheidsopdrachten wordt uitgevoerd door lokale en regionale overheden; beklemtoont dat inspanningen ter verbetering van de administratieve capaciteit om overheidsopdrachten te plaatsen specifiek op lokale en regionale overheden gericht zouden moeten zijn;

13.

onderstreept dat kmo’s, start-ups en ondernemerschap moeten worden ondersteund door de toegang tot financiering te vergemakkelijken, investeringen in onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten aan te moedigen, administratieve rompslomp te verminderen en betere regelgeving hoog op de agenda te blijven plaatsen; benadrukt dat er moet worden gegarandeerd dat kmo’s in alle sectoren, met inbegrip van dienstensectoren, aan mondiale waardeketens kunnen deelnemen dankzij o.a. een ondersteunend industrie- en regelgevingsbeleid;

14.

beklemtoont dat het gebrek aan administratieve capaciteit van overheden op alle niveaus, met name op lokaal en regionaal niveau, een belemmering vormt voor het doorvoeren van structurele hervormingen, en dat de Commissie een gemeenschappelijk strategisch document zou moeten uitbrengen waarin alle stromen van door de EU gefinancierde technische bijstand voor meer bestuurlijke efficiëntie worden gecoördineerd, met inbegrip van het steunprogramma voor structurele hervormingen;

15.

apprecieert dat in de jaarlijkse groeianalyse aangegeven wordt dat investeringen in menselijk kapitaal prioritair moeten worden ondersteund; benadrukt met name dat het van belang is de tenuitvoerlegging van de Jongerengarantie te bevorderen en de jeugdwerkloosheid die in tal van regio’s en gemeenschappen nog hoog is, verder te bestrijden;

16.

is ingenomen met de discussie over een positieve begrotingskoers voor de eurozone als geheel, hetgeen noodzakelijkerwijs zou moeten worden gekoppeld aan de uitvoering van structurele hervormingen;

17.

beklemtoont dat lokale en regionale overheden de door het Stabiliteits- en Groeipact toegestane flexibiliteit volledig willen benutten; herhaalt zijn verzoek om investeringen die door lokale en regionale overheden in het kader van de ESI-fondsen worden gedaan, in alle EU-lidstaten niet in de berekeningen van de tekort- en schuldmaxima mee te nemen;

18.

wijst op de noodzaak om ervoor te zorgen dat op alle bestuursniveaus sprake is van gezonde overheidsfinanciën en een beperking van overheidsschulden; benadrukt dat de samenstelling van de overheidsuitgaven als onderdeel van deze algemene inspanning verbeterd moet worden in het licht van de OESO-richtsnoeren voor doeltreffende investeringen op alle overheidsniveaus; is betrokken bij het opzetten van toezicht op de implementatie van dergelijke regels; verzoekt de Commissie om zich in te spannen ten behoeve van begrotingsdecentralisatie in de hele EU, hetgeen volgens de beschikbare bewijzen de doeltreffendheid van overheidsuitgaven ten goede zou komen;

19.

wijst erop dat meer dan de helft van de landenspecifieke aanbevelingen betrekking heeft op structurele hervormingen die alleen in partnerschap met de lokale en regionale overheden doorgevoerd kunnen worden; benadrukt derhalve dat de beperkte betrokkenheid van de lokale en regionale overheden een van de oorzaken is van het gebrek aan doeltreffendheid van en gevoel van eigen verantwoordelijkheid voor de economische beleidscoördinatie in het kader van het Europees Semester, zoals blijkt uit de bescheiden mate waarin de in de landenspecifieke aanbevelingen uiteengezette structurele hervormingen worden doorgevoerd;

20.

is ingenomen met het feit dat de bij het Europees semester betrokken ambtenaren die door de Commissie bij de lidstaten zijn gedetacheerd, in sommige lidstaten reeds met lokale en regionale overheden samenwerken. Dit zou de standaardaanpak in alle lidstaten moeten zijn;

21.

betreurt dat de rol van de lokale en regionale overheden niet wordt erkend in de jaarlijkse groeianalyse en dat in de landenspecifieke aanbevelingen geen rekening wordt gehouden met het feit dat verschillende bevoegdheden uitsluitend op regionaal niveau worden uitgeoefend; benadrukt dat het een advies opstelt met daarin het voorstel om een gedragscode voor de betrokkenheid van de lokale en regionale overheden bij het Europees Semester in te voeren; verwelkomt de steun die het Europees Parlement voor dit voorstel heeft uitgesproken; verzoekt de EU-instellingen om het voorstel meteen na publicatie ervan te bespreken;

22.

merkt op dat in tal van landenspecifieke aanbevelingen wordt aangedrongen op structurele hervormingen waarvan de tenuitvoerlegging veel langer dan een jaar kan duren, zodat de geboekte vooruitgang bij de evaluatie van de tenuitvoerlegging na één jaar mogelijk wordt onderschat, wat zowel misleidend als ontmoedigend kan zijn voor de betrokken nationale en subnationale bestuursniveaus; verzoekt de Commissie en de Raad daarom de landenspecifieke aanbevelingen zo op te stellen dat ze een eerlijke en transparante evaluatie van de bij de tenuitvoerlegging gemaakte vorderingen mogelijk maken;

23.

draagt zijn voorzitter op om deze resolutie aan de Europese Commissie, het Europees Parlement, het Maltese voorzitterschap van de Raad en de voorzitter van de Europese Raad toe te sturen.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/5

1.

vieren het jubileum van de ondertekening van het Verdrag van Rome en zien dit als een uitgelezen moment om grondig na te denken over de toekomst van de Europese Unie, waarbij we er nog eens op wijzen dat deze is opgericht om eerbiediging van de grondrechten, vrede, welvaart en stabiliteit te waarborgen en haar burgers overal in de EU nieuwe kansen te bieden;

2.

pleiten voor een Europa dat de vertrouwensband met de burgers kan versterken, dat de uitdagingen waarmee we in de EU en op mondiaal niveau geconfronteerd worden beter het hoofd kan bieden en dat betere besluiten voor gezamenlijk optreden kan nemen in een geest van solidariteit en met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel;

3.

herinneren eraan dat de identiteit van Europa van oudsher geworteld is in zijn regio’s, steden en dorpen en dat lokale en regionale overheden in economisch, cultureel en politiek opzicht alsmaar meer bijdragen aan het Europese integratieproces;

4.

memoreren dat er 25 jaar geleden met het Verdrag van Maastricht, waarbij het EU-burgerschap werd ingesteld en het Europees Comité van de Regio’s werd opgericht, erkenning kwam voor de kloof tussen de burgers en de EU. De decentrale territoriale overheden hebben met het Verdrag van Lissabon een belangrijke rol toebedeeld gekregen, maar er moet in de praktijk nog altijd voor gezorgd worden dat het subsidiariteitsbeginsel in acht wordt genomen en dat ze aan het Europees wetgevingsproces kunnen deelnemen. Het is dan ook absoluut zaak om verbetering te brengen in de huidige situatie, waarin lokale en regionale overheden nog al te vaak slechts als eindstation van EU-maatregelen fungeren en niet als echte hoofdrolspelers bij de formulering van met name wetgeving, en dit ondanks de inspanningen en het politieke en institutionele engagement van het Europees Comité van de Regio’s in zijn betrekkingen met de andere Europese instellingen;

5.

zijn van mening dat het CvdR, als EU-assemblee van regionale en lokale afgevaardigden, voor een Unie staat die verenigd is in haar culturele en taaldiversiteit in een geglobaliseerde wereld; we zijn er groot voorstander van om de Europese democratie en actief burgerschap te bevorderen, bij te dragen aan het verankeren van de grondrechten en het beschermen van minderheden, de veiligheid te versterken en gelijkheid te bevorderen en een harmonische en duurzame ontwikkeling te waarborgen overeenkomstig ons streven naar economische, sociale en territoriale samenhang;

6.

beklemtonen dat het hoog tijd is om de democratische band tussen de EU en haar burgers te versterken door ervoor te zorgen dat de EU doeltreffend en snel reageert op de grote gemeenschappelijke uitdagingen die steden, regio’s en lidstaten afzonderlijk niet het hoofd kunnen bieden. Hierbij moet gedacht worden aan beleid om het concurrentievermogen van de EU op te voeren, de cohesie te versterken, van de EU een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht voor iedereen te maken, jongeren concrete vooruitzichten op een succesvolle toekomst te bieden, wat zowel studie als werk betreft, de migranten- en vluchtelingencrisis aan te pakken, het Schengengebied te beschermen, de klimaatverandering tegen te gaan en de EU weerbaarder te maken tegen rampen, een koolstofarme economie te bevorderen en de Energie-Unie te steunen, de rol van de EU als een belangrijke speler op het wereldtoneel te vergroten, met name bij de verwezenlijking van de duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen van Agenda 2030, werkloosheid tegen te gaan en terrorisme te bestrijden;

7.

benadrukken dat de vier vrijheden van de interne markt van de EU, d.w.z. het vrije verkeer van personen, diensten, goederen en kapitaal, concrete verwezenlijkingen voor de burgers van de EU alsook een onvervreemdbaar onderdeel van het Europese politieke project zijn. Zij vormen een ondeelbaar pakket rechten die niet los van elkaar kunnen worden gezien, want anders zouden we de waarden die aan het bestaan van de EU zelf ten grondslag liggen, uit het oog verliezen. Daarom zijn we bezorgd over de pogingen van enkele lidstaten om de uitoefening van deze vrijheden aan banden te leggen, met name wat het vrije verkeer van personen betreft;

8.

herbevestigen niettemin dat de „interne markt” ook sociale vooruitgang moet garanderen en dat de regels m.b.t. de belangrijkste economische vrijheden alsook de mededingingsregels geen voorrang mogen hebben op de grondrechten; hierbij zij in eerste instantie gedacht aan bestrijding van discriminatie, armoede en werkloosheid;

9.

zijn van mening dat de viering van het 60-jarig bestaan van het Verdrag van Rome moet worden aangegrepen om te bevorderen dat de burgers van de Unie directer deelnemen aan, kritisch nadenken over en actieve belangstelling aan de dag leggen voor het bepalen van de toekomstige vormgeving van de EU, waarin besluiten moeten worden genomen op het niveau dat zo dicht mogelijk bij de burgers staat. Het moet hierbij gaan om een participatief en representatief proces, in die zin dat alle burgers dezelfde kansen moeten hebben om deel te nemen en bij te dragen aan de Unie en zich ermee te vereenzelvigen. Lokale en regionale overheden bevinden zich in een positie die bij uitstek geschikt is om dit proces vooruit te helpen en daadwerkelijk een Europa van de burgers tot stand te brengen;

10.

achten het vooral belangrijk om een goed beeld te krijgen van wat de burgers hopen en verwachten van de EU enerzijds, en van hun zorgen en frustraties anderzijds, en zijn dan ook ingenomen met het derde verslag over het EU-burgerschap (2017), dat gebaseerd is op informatie die burgers via enquêtes en een openbare raadpleging hebben verschaft;

11.

benadrukken daarom dat de EU:

12.

doen — met het oog op het voorbereiden van onze inbreng voor de komende politieke discussies over de toekomst van onze Unie — de toezegging om:

13.

benadrukken dat het belangrijk is om de rechten van jongeren overal in Europa te garanderen. Een meer toegankelijke EU zal een open dialoog tussen mensen van alle generaties bevorderen. Jonge mensen zullen zich aangesproken voelen als de EU werk maakt van haar grondbeginselen vrede en welvaart;

14.

dragen onze voorzitter op om deze resolutie te doen toekomen aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad, de Commissie, het Europees Economisch en Sociaal Comité, de nationale en regionale parlementen en regeringen en lokale besturen.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/7

1.

wijst erop dat de investeringen in Europa met 15 % zijn gedaald, wat een direct gevolg is van de financiële en economische crisis, dat ook de openbare investeringen zijn gedaald door de budgettaire beperkingen op Europees en nationaal niveau, en dat het totale investeringsniveau in de EU in nominale termen nog steeds lager ligt dan voor de crisis; zo lag het investeringsniveau in 2015 nagenoeg 60 miljard EUR lager dan in 2008 (1). Naast de afname van de investeringen in absolute cijfers is ook het concurrentievermogen van de EU verzwakt, wat te wijten is aan verouderde infrastructuur en het gebrek aan investeringen in de digitale en ecologische omschakeling en innovatie.

2.

De lokale en regionale overheden zijn goed voor meer dan de helft van de overheidsinvesteringen in de EU, en de bedragen die zij investeren in infrastructuur, energie, openbaar vervoer, onderwijs en gezondheidszorg — om maar een paar sectoren te noemen — zijn rechtstreeks van invloed op de lokale economie, de vitaliteit van bedrijven en het leven en welzijn van de Europese burgers.

3.

Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) onderschrijft de oproep van het Europees Parlement om het nationale, regionale en lokale niveau meer zeggenschap te geven in de uitwerking en uitvoering van strategieën voor groei en banen, en is ingenomen met de steun voor zijn voorstel om een gedragscode uit te werken voor de betrokkenheid van de lokale en regionale bij het Europees semester (2).

4.

In dit verband wijst het Comité erop dat de overheidsuitgaven voor investeringen op dit moment maar half zo hoog liggen als vóór de crisis, wat betekent dat de Europese regio’s en steden elk jaar voor honderden miljoenen euro aan investeringen mislopen.

5.

Er zij aan herinnerd dat in een gezamenlijke enquête van het CvdR en de OESO uit 2015, 96 % van de respondenten — vertegenwoordigers van regio’s en steden — een tekort aan overheidsinvesteringen aan de kaak stelde (3). Dit werd bevestigd in een recente CvdR-enquête (4), waarin 75 % van de ondervraagden van het lokale en regionale niveau aangeeft dat het totale aantal investeringen in hun stad of regio tussen 2008 en 2014 aanzienlijk is afgenomen; amper een derde is van mening dat de situatie geleidelijk aan verbetert.

6.

Het Comité sluit zich aan bij het pleidooi van de OESO (5) en het IMF om wereldwijd gecoördineerde budgettaire stimuleringsmaatregelen te nemen, dit in het licht van de op dit moment beperkte speelruimte van het monetair beleid, de extreem lage rentetarieven en het feit dat dankzij de inspanningen van de laatste jaren op het vlak van begrotingsconsolidatie in veel landen de schuldquote is afgenomen en zij over meer armslag beschikken. Om de economische activiteit nieuw leven in te blazen moeten de overheidsuitgaven juist worden gedoseerd, en, belangrijker nog, moet voorrang worden verleend aan investeringen die de groei bevorderen, bijvoorbeeld op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, opleiding van werknemers en groene infrastructuur.

7.

De mogelijkheden op het vlak van strategische investeringen in regio’s en steden zijn veel groter dan de trends vóór de crisis leken aan te geven, wat met name te danken is aan de enorme ontwikkeling van kennis en vaardigheden, de verlaging van de rentetarieven, de mogelijkheden die gepaard gaan met de digitalisering, de deeleconomie en de kringloopeconomie, en het feit dat er ruimte is om het mkb nauwer te betrekken bij de mondialisering van het bedrijfsklimaat.

8.

Het Comité herhaalt dat de gestage afname van de totale investeringen onhoudbaar is, en dat het lage investeringsniveau niet alleen een rem zet op het herstel, maar ook de mogelijkheden van de EU op het vlak van groei en innovatie ondermijnt, omdat het de economische prestaties op lange termijn en het creëren van banen in de weg staat.

9.

Investeringen in de Europese regio’s en steden zijn cruciaal, niet alleen om duurzame groei en werkgelegenheid aan te jagen, maar ook om ervoor te zorgen dat de bestaande banen, die worden bedreigd door het huidige gebrek aan investeringen, niet verloren gaan. Alle belemmeringen waardoor het investeringspeil van vóór de crisis niet kan worden gehaald moeten dus dringend worden weggewerkt, en er moet worden geïnvesteerd in regio’s en steden, die kunnen uitgroeien tot de drijvende kracht achter Europa.

10.

Het Comité ondersteunt de ontwikkeling van „geduldkapitaal” op wereldwijd, Europees en nationaal niveau, vanuit een langetermijnperspectief en met het oog op de financiering van essentiële behoeften die niet passen in de berekening van de overheidsuitgaven op jaarbasis of de kwartaalaanpak waaraan particuliere investeerders de voorkeur geven. Hierbij moet het accent komen te liggen op investeringen in maatregelen ter bestrijding van de klimaatverandering, strategische infrastructuur, innovatie en toegang tot schaarse hulpbronnen.

11.

Een brede kijk op duurzame en slimme investeringen moet de belangrijkste beleidsprioriteit voor 2015-2020 worden (6). Dit advies kan daarbij worden beschouwd als een eerste stap in de goede richting — samen met een aantal andere adviezen, de verklaring van Bratislava (7), en het CvdR-actieplan voor investeringen.

12.

Het Comité is ingenomen met de initiatieven van de Europese Commissie en de Europese Investeringsbank (EIB) en het feit dat zij zich op de eerste plaats richten op het stimuleren van investeringen. Het herinnert aan de vruchtbare samenwerking met de EIB in het kader van hun gemeenschappelijke actieplan (8).

13.

De Europese Commissie en de Europese Investeringsbank (EIB) hebben maatregelen gelanceerd met het oog op het gebruik van financiële instrumenten waarbij verschillende regio’s betrokken zijn; regio’s leveren immers een aanzienlijke bijdrage aan een grotere liquiditeit op de markten en aan het genereren van investeringen.

14.

De Europese investeringsinstrumenten kunnen een positieve invloed hebben op de overheidsmiddelen, in het bijzonder op het vlak van administratieve capaciteit, met name waar het gaat om projecten die inkomsten genereren. Daarom moet meer gebruik worden gemaakt van leningen, innovatieve financiële instrumenten en innovatieve aanbestedingen. Ook subsidies voor projecten die inspelen op situaties waar de markt tekortschiet of die niet voldoende opleveren om investeerders aan te trekken, kunnen een cruciaal financieel instrument blijken in regio’s en steden.

15.

Het Comité beklemtoont het belang van cohesiefinanciering, die de ruggengraat moet blijven vormen van het EU-investeringsbeleid en een stimulans moet vormen voor partnerschappen tussen de Europese regio’s, waarmee samenwerking en solidariteit een gezicht krijgen: de toekomst van het cohesiebeleid is niet los te denken van de toekomst van de EU. We moeten er dan ook voor zorgen dat het cohesiebeleid ook na 2020 nog steeds een rol speelt in de EU (9).

16.

Alle vormen van financiering moeten onder de loep worden genomen: het MFK, het cohesiebeleid en de ESIF, het plan-Juncker en het EFSI, en andere financiële instrumenten, waaraan diverse unieke filosofieën ten grondslag liggen, die echter niet noodzakelijk met elkaar in tegenstelling zijn; al deze instrumenten zouden elkaar dan ook moeten aanvullen en waar nodig zorgen voor synergie.

17.

Het Comité is ingenomen met de verlenging van de looptijd van het EFSI (10), wat betreft de duur zowel als de financiële capaciteit, die de kans biedt om de bestaande procedures te verfijnen. Het wijst er echter ook op dat, wil men het EFSI 2.0 succesvoller maken, de synergieën met het Europese cohesiebeleid via de ESIF verder verduidelijkt moeten worden. Het mag niet de bedoeling zijn dat het EFSI de bestaande instrumenten van het EU-cohesiebeleid vervangt. Voorts zouden de regionale en lokale overheden meer moeten worden betrokken bij het beheer van dit fonds, met name bij de oprichting van financiële platforms op regionaal of multiregionaal niveau, rekening houdend met hun rol bij de programmering van middellange- en langetermijninvesteringen.

18.

Er zou meer gedetailleerde informatie openbaar moeten worden gemaakt over de EFSI-projecten, waarbij in voorkomende gevallen met name de aandacht zou moeten worden gevestigd op hun additionaliteit en complementariteit. Nauwere betrokkenheid van het CvdR bij de verslaglegging en monitoring kan de informatie tussen regio’s en steden vlotter doen verlopen; in die zin is het van belang toe te zien op de additionaliteit van de EFSI-projecten, met name wat betreft het gebruik van middelen uit de EU-begroting, zoals de Connecting Europe Facility en Horizon 2020.

19.

Het Comité dringt erop aan dat het EFSI niet gefinancierd wordt door andere fondsen of op concurrentie gebaseerde programma’s.

20.

Het wegnemen van belemmeringen voor investeringen vergt op alle bestuursniveaus ingrijpende hervormingen, met als doel de administratieve, regelgevings- en andere soorten barrières die investeerders afschrikken weg te nemen, en zo te zorgen voor een beter investeringsklimaat.

21.

Op lokaal en regionaal niveau wordt geïnvesteerd in diverse horizontale sectoren zoals infrastructuur, vervoer, onderwijs, onderzoek en innovatie, milieu, gezondheidszorg, sociale diensten en andere vormen van maatschappelijk en menselijk kapitaal, wat een conditio sine qua non is om de langetermijnimpact van strategische investeringen te verhogen.

22.

De lokale en regionale overheden kunnen fungeren als katalysator en de verschillende publieke en particuliere actoren aanzetten tot samenwerking in het kader van investeringsprojecten, met name grootschalige projecten of publiek-private partnerschappen. Daarnaast moet verder werk worden gemaakt van grensoverschrijdende verbindingen en samenwerking op verscheidene niveaus door het actief bevorderen van regio-overschrijdende investeringen teneinde de totstandbrenging van de pan-Europese eengemaakte markt te bespoedigen, in het bijzonder door de ontwikkeling van de kapitaalmarktenunie (KMU). Tegelijk moeten we regelgevings- en administratieve problemen blijven aanpakken aan de hand van de agenda voor betere regelgeving van de Europese Commissie, om ervoor te zorgen dat de beleidsdoelstellingen op de meest efficiënte manier en met zo min mogelijk administratieve rompslomp worden behaald.

23.

Regionale strategieën voor slimme specialisatie zijn een belangrijk instrument voor de cocreatie van Europese partnerschappen voor benchlearning en het aansturen van multidimensionale investeringsprojecten van hoge kwaliteit, waarbij meerdere partijen betrokken zijn. Het wegwerken van obstakels voor investeringen kan samengaan met de uitvoering van regionale innovatiestrategieën voor slimme specialisatie (RIS3) in de hele EU; deze kunnen helpen om de belangrijkste prioriteiten en problemen centraal te stellen in het beleid en de investeringen, en zo private investeringen te stimuleren.

24.

Een aanzienlijk deel van de in het kader van het Europees Semester beschreven belemmeringen voor investeringen zijn „regiogebonden”, in die zin dat de belemmeringen van invloed zijn op de functies van de bij de investeringen betrokken lokale en regionale overheden, of dat de lokale en regionale overheden mogelijk kunnen bijdragen aan het verlichten of wegnemen ervan.

25.

Dit betekent dat de huidige obstakels voor investeringen vaak terug te voeren zijn op het lokale of regionale niveau — en dat ook de oplossingen daar te vinden zijn; transnationale samenwerking is in dit verband eveneens belangrijk.

26.

Wel lopen de investeringspatronen en belemmeringen voor investeringen sterk uiteen van lidstaat tot lidstaat, en daar bestaat dan ook geen uniforme oplossing voor.

27.

Dit heeft voornamelijk te maken met het feit dat de lokale en regionale overheden op het vlak van investeringen verschillende rollen vervullen: zo zijn deze overheden op de eerste plaats investeerders, aangezien zij goed zijn voor meer dan de helft (54 %) van de overheidsinvesteringen in de EU. Het gaat dan om investeringen in tal van complementaire sectoren en functies, zoals menselijk kapitaal, vaardigheden, onderwijs en gezondheidszorg, om er maar enkele te noemen. Steden en regio’s zijn ook dienstverleners en facilitators van diensten. Voorts zijn de lokale en regionale overheden planners: zij staan aan het roer van regionale ontwikkelingsstrategieën en door vooruit te denken kunnen zij helpen om de belangrijkste prioriteiten en problemen centraal te stellen in het beleid en de investeringen, en zo private investeringen te stimuleren. Steden en regio’s zijn katalysatoren van verandering en regelgevers, bijvoorbeeld op het gebied van ruimtelijke ordening en bouwvergunningen. Ten slotte zijn zij ook investeringspartners die ervoor zorgen dat verschillende publieke en particuliere actoren samen aan investeringsprojecten gaan werken (11).

28.

Het Comité is ermee ingenomen dat de Commissie de obstakels en problemen op investeringsgebied in het kader van het Europees Semester in kaart brengt; zo zijn er naast de jaarlijkse groeianalyse en de bijhorende lijst van problemen ook de landenverslagen en de landenspecifieke aanbevelingen. In het licht van het streven naar een meer kwalitatieve Europese benadering van de overheidsuitgaven onderschrijft het Comité echter het voorstel dat de landenspecifieke aanbevelingen in het kader van het Europees semester ook doelstellingen zouden moeten bevatten inzake een minimum aan openbare investeringen, met name ten opzichte van de lopende uitgaven (12).

29.

Het Comité herhaalt in dit verband zijn verzoek aan de Commissie om een witboek uit te brengen met een Europese indeling van de kwaliteit van overheidsinvesteringen in de staten van overheidsuitgaven en zulks in het licht van hun effect op de lange termijn (13).

30.

Ook verwijst het Comité naar zijn voorstel (14) aan de Commissie om zich officieel aan te sluiten bij de aanbeveling van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), waarin een aantal beginselen inzake openbare investeringen zijn vastgelegd (15) (maart 2014); positief is dat in deze aanbeveling wordt erkend dat de lokale en regionale overheden op alle beleidsgebieden (coördinatie van openbare investeringen, versterking van de capaciteit, invoering van een algemeen kader) een steeds grotere en belangrijkere rol gaan spelen bij de planning en uitvoering van openbare investeringen.

31.

Van de 178 specifiek regionale kwesties die in de landenverslagen van 2016 aan de orde komen, hangt nagenoeg 60 % (verdeeld over alle landen en beleidsgebieden) samen met obstakels voor investeringen; het gaat dan in hoofdzaak over belastende horizontale en sectorale regelgeving, ontoereikende kwaliteit van de overheidsdiensten, specifieke belemmeringen op de arbeidsmarkten en de markt voor financiering voor kleine en middelgrote ondernemingen (16).

32.

De recente CvdR-enquête voor lokale en regionale overheden bevestigt nogmaals dat omslachtige voorschriften die gevolgen hebben voor het investerings- en ondernemingsklimaat, de arbeidsmarkt, de detailhandel en andere gebieden, evenals dure/aanslepende/omslachtige administratieve procedures om een activiteit te lanceren, uit te breiden of af te ronden, en al te trage of omslachtige juridische procedures, door negen van de tien respondenten inderdaad als obstakels voor investeringen worden gezien.

33.

Het in kaart brengen van problemen op investeringsgebied moet centraal blijven staan in het Europees Semester, en de Uitdagingen voor het investeringsklimaat van de lidstaten, die voor het eerst in november 2015 werden gepresenteerd samen met de jaarlijkse groeianalyse, moeten jaarlijks worden bijgewerkt.

34.

De lokale en regionale overheden moeten nauwer en op meer gestructureerde wijze worden betrokken bij het Europees Semester, zodat de problemen op investeringsvlak die samenhangen met het territoriale niveau efficiënt kunnen worden aangepakt. Het Europees Parlement zou het CvdR de kans moeten geven zijn stem te laten horen en actief deel te nemen aan de interparlementaire vergaderingen over het Europees Semester.

35.

De EU-fondsen onder gedeeld beheer moeten verder worden vereenvoudigd, met name wat het gebruik van financiële instrumenten aangaat; om de investeringskloof in de EU te overbruggen is het belangrijk dat de bestuurscapaciteit en de institutionele expertise van de openbare instanties worden versterkt.

36.

De respondenten van de CvdR-enquête over belemmeringen voor investeringen (17), voor het merendeel zelf vertegenwoordigers van de lokale en regionale overheden, beklemtoonden dat de bestuurscapaciteit van de lokale en regionale overheden in hun stad of regio van (groot) belang is voor investeringen. Zo verklaart 71 % dat de capaciteit om mee te werken aan publiek-private partnerschappen voor (grote) problemen kan zorgen op het gebied van investeringen, terwijl 70 % verklaarde dat ook de aanpak van openbare aanbestedingen, met name als de procedures complex zijn, een (grote) uitdaging vormt (18).

37.

De gebrekkige bestuurscapaciteit is niet alleen een euvel van de minder ontwikkelde lidstaten en regio’s: in de landenspecifieke aanbevelingen van 2016 worden immers 20 van de 28 lidstaten aangespoord om de kwaliteit van de overheidsdiensten te verbeteren, ook op subnationaal niveau (19).

38.

Het Comité verzoekt de Commissie en de lidstaten dringend om administratieve rompslomp intensiever te bestrijden en nieuwe initiatieven te ontplooien en de bestaande kracht bij te zetten, om zo de kennis, vaardigheden en kwalificaties die vereist zijn in het kader van publiek-private partnerschappen te vergroten en de bestuurlijke efficiëntie van met name de lokale en regionale autoriteiten te verbeteren; daarbij moet de nodige aandacht uitgaan naar de verschillende rollen van deze autoriteiten op investeringsvlak (planner, investeerder, investeringspartner, regelgever, dienstverlener en organisator/facilitator).

39.

In een complexe mondiale context vereisen strategische investeringen nieuwe vormen van bestuurlijke en beheerscapaciteit om de ontwikkeling van toekomstige bedrijfsmodellen en het creëren van waarde te stimuleren; profit- en non-profitorganisaties moeten daartoe worden betrokken bij de lokale en regionale ecosystemen die waarde creëren.

40.

Efficiënte instrumenten voor een doeltreffender bestuur zijn onder meer de ontwikkeling van vaardigheden met behulp van uitwisselingen, het afvaardigen van deskundigen, studiebezoeken en workshops tussen lokale en regionale overheden onderling. Het Comité verwijst in dit verband ook naar het „TAIEX REGIO PEER 2 PEER”-instrument (20), dat navolging verdient en nog moet worden uitgebreid.

41.

Zoals uit de CvdR-enquête (21) blijkt is het efficiënt gebruik van financiële instrumenten om de bestuurscapaciteit van de lokale en regionale overheden te verbeteren, geen sinecure. In dit verband looft het Comité de oprichting van het Fi-Compass platform (22) en de „off-the-shelf”-financieringsinstrumenten (23) van de Commissie, twee initiatieven die met name van nut kunnen zijn voor de lokale en regionale overheden waar op het vlak van bestuurscapaciteit nog veel werk aan de winkel is. Lokale en regionale overheden zouden zo veel mogelijk gebruik moeten maken van deze instrumenten om meer particuliere en openbare middelen aan te trekken voor hun investeringsprojecten. Het Comité is bereid met de Commissie samen te werken om dit initiatief te ondersteunen en te bevorderen.

42.

De lokale en regionale overheden hebben een sleutelrol te vervullen in een geslaagde tenuitvoerlegging van het EFSI, maar zijn slecht op de hoogte van de mogelijkheden. Uit de CvdR-enquête voor de lokale en regionale overheden blijkt dat amper 7 % van de respondenten vindt „goed op de hoogte te zijn” van de manier waarop hun stad of regio gebruik zou kunnen maken van het EFSI; 18 % geeft aan min of meer op de hoogte te zijn, terwijl 35 % verklaart alleen het hoogstnodige te weten en 39 % zegt „niet op de hoogte te zijn” (24).

43.

Ook over andere initiatieven die verband houden met het EFSI schiet de kennis te kort: 73 % van de ondervraagden van de CvdR-enquête verklaarde „niet op de hoogte” te zijn gebracht van de mogelijkheid om met EFSI-steun investeringsplatforms voor de financiering van investeringen in hun stad of regio op te zetten; amper 2 % gaf aan „goed op de hoogte” te zijn van het Europees investeringsprojectenportaal of de Europese investeringsadvieshub (25).

44.

Het Comité verzoekt de Commissie en de EIB meer inspanningen te leveren om ervoor te zorgen dat het EFSI en aanverwante initiatieven zoals de advieshubs meer bekendheid krijgen bij de publieke en private actoren op lokaal en regionaal niveau. De huidige situatie dreigt het investeringsplan namelijk op losse schroeven te zetten.

45.

De Commissie moet samenwerken met de lokale en regionale overheden, het CvdR, zijn netwerken en de nationale en regionale stimuleringsbanken en andere instellingen om nationale en regionale voorbeelden van succesvolle projecten in kaart te brengen. Het CvdR is bereid om het potentieel van regio’s en steden op het vlak van benchlearning te ondersteunen via de uitwisseling van goede praktijkvoorbeelden, zodat een kritische massa van begunstigden en beheersautoriteiten wordt bereikt.

46.

Het is een goede zaak dat de Europese Commissie met haar „investeringsroadshows” in de lidstaten de kennis over financieringsmogelijkheden probeert te vergroten.

47.

Het Comité wijst erop dat de strategieën voor adviesverlening en bewustmaking niet op elkaar aansluiten, en vreest dat de bestaande hubs, die enkel aan adviesverstrekking doen, niet volstaan om nieuwe projecten aan te trekken in regio’s waar de investeringskansen weinig bekend zijn.

48.

Om te voorkomen dat het EFSI de verschillen op het vlak van cohesie binnen de EU nog vergroot, moeten diensten en prikkels worden ingevoerd om het geografische evenwicht te herstellen; we denken dan aan de verbreding van de algemene doelstellingen waaraan projecten moeten beantwoorden om in aanmerking te komen voor EFSI-steun, betere en mogelijk decentrale adviesdiensten en een grotere rol voor de Europese investeringsadvieshub; voorts moet meer gebruik worden gemaakt van het Europees investeringsprojectenportaal, dat een brug moet slaan tussen EU-projectontwikkelaars die op zoek zijn naar financiering en investeerders uit de hele wereld die op zoek zijn naar investeringsmogelijkheden.

49.

Willen onze economieën meer investeringen en kapitaal aantrekken, dan moet het economisch en begrotingskader op de schop en dienen tegelijkertijd meer inspanningen te worden geleverd om obstakels van regelgevende aard te verwijderen. Economisch bestuur en begrotingsregels worden dan misschien niet direct als een onderdeel van het investeringsklimaat of als een belemmering voor investeringen beschouwd, ze vormen wel een overkoepelend kader, in het bijzonder vanuit overheidsinvesteringen bezien.

50.

Het Comité is diep bezorgd over het feit dat in tijden van crisis vaak wordt bezuinigd op openbare investeringen; deze zijn immers minder zichtbaar dan andere overheidsuitgaven en het terugschroeven van investeringen ligt politiek gezien minder gevoelig; het denkt dan met name aan fundamentele investeringen in menselijk kapitaal, gezondheid en onderwijs, die zich op de lange termijn dubbel en dwars terugbetalen. Het wijst er daarom op dat duurzame groei en welzijn met name afhankelijk zijn van een beter economisch klimaat voor start-ups en snelgroeiende ondernemingen, het aantrekken van particuliere investeringen en het behoud van overheidsinvesteringen op de lange termijn, waaraan ook in tijden van begrotingsconsolidatie niet mag worden geraakt.

51.

Hoewel het CvdR voorstander is van een begrotingsaanpak die op de eerste plaats op regels gebaseerd is, wijst het erop dat het binnen de huidige begrotingsregels wel eens lastig zou kunnen blijken om de openbare investeringen een nieuwe impuls te geven. Vandaar dat moet worden gekeken naar een aanpak die bevorderlijker is voor investeringen, met name maar niet uitsluitend PPP’s, waarbij de begrotingsregels strikt worden nageleefd maar tegelijk wordt getracht de investeringskansen in Europese regio’s en steden maximaal te benutten.

52.

Binnen het huidige begrotingskader kan een goede oplossing worden gevonden, met name de rem op het structurele tekort voor de middellangetermijndoelstelling die vervat zit in het stabiliteits- en groeipact en het begrotingspact. Om ervoor te zorgen dat er voldoende investeringsruimte is en tegelijkertijd de begrotingsregels worden gerespecteerd, zou er voor investeringen van lokale en regionale overheden een vast werkelijk tekort moeten komen, dat niet mag worden beschouwd als onderdeel van het structurele tekort in het licht van de budgettaire middellangetermijndoelstelling.

53.

De macro-economische conditionaliteit in het kader van het stabiliteits- en groeipact (SGP) kan de rechtstreekse aanleiding zijn voor het stopzetten van EFSI-financiering. Het Comité herhaalt dat het gekant is tegen deze regeling, die immers negatieve gevolgen kan hebben voor de uitvoering van door de EU gecofinancierde projecten, en meer in het algemeen de investeringssituatie in de betrokken lidstaten en regio’s nog dreigt te verslechteren.

54.

Het Comité herhaalt dat overheidsuitgaven door de lidstaten en de lokale en regionale overheden in het kader van ESIF- en EIB-cofinanciering niet mogen worden aangemerkt als structurele uitgaven zoals bedoeld in het SGP: dergelijke investeringen zijn immers per definitie investeringen van algemeen Europees belang die een aantoonbaar hefboomeffect hebben op de economische groei.

55.

De hoogste prioriteit van het CvdR is de Europese economie een boost te geven via een bottom-upbenadering, door gerichte, vanuit lokale behoeften ingegeven investeringen te stimuleren, uit te gaan van de beste praktijken op lokaal niveau en een nieuwe ondernemingsgeest te stimuleren; voorts moet een innovatief, ondernemend Europa, waarin de burger centraal staat, tot stand worden gebracht.

56.

Het CvdR wil steden en regio’s helpen hun verschillende rollen beter te vervullen: zo wil het peer-to-peer-methoden voor het delen van kennis vergemakkelijken en contacten bevorderen door Europese partnerschappen aan te moedigen, zodat de nodige capaciteit kan worden opgebouwd voor de cocreatie van complexe projecten van topkwaliteit, met behulp van financiële instrumenten zoals onder meer de ESIF en het EFSI.

57.

Gegevens over lopende investeringsprojecten in het veld zijn momenteel schaars, maar hebben een grote toegevoegde waarde voor alle bestuurslagen. Er zou daarom een Europees scorebord voor lokale en regionale investeringen moeten worden opgezet, en met het oog hierop zouden EESC-leden informatie over hun projecten, hun ervaringen en hun zorgen moeten delen.

58.

De EU moet zich blijven inzetten voor het terugdringen van de administratieve rompslomp, om het investeringsklimaat zo toegankelijker te maken voor nieuwe én bestaande ondernemingen; steden en regio’s kunnen zelf al heel wat doen om de regeldruk te verlichten, maar die maatregelen moeten worden aangevuld met initiatieven op nationaal en Europees niveau.

59.

Bij investeringen moet niet alleen worden gedacht aan vervoer en andere vormen van infrastructuur, maar ook aan menselijk kapitaal, vaardigheden, onderwijs, onderzoek en innovatie, slimme energienetwerken, huisvesting, gezondheidszorg en sociale voorzieningen en ondersteuning bij het opzetten en opschalen van innovatieve en dynamische ondernemingen.

60.

Investeringsplannen moeten gericht zijn op het creëren van een groenere, slimmere, inclusievere en territoriaal evenwichtigere economie, zodat de EU haar internationale concurrentiepositie kan behouden.

61.

Er moet meer worden geïnvesteerd in steden en regio’s, en het Comité wil samen met de particuliere sector bekijken hoe dat doel kan worden bereikt. Dit was ook de belangrijkste politieke boodschap die werd afgegeven met de Verklaring van Bratislava „Investeren en verbinden”, die op 8 juli 2016 door het CvdR werd aangenomen (26).

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/15

1.

stelt vast dat de euro bedoeld was als bescherming tegen wisselkoersschommelingen en werd ingevoerd om op lange termijn hogere groei tot stand te brengen. Als gevolg hiervan kan echter geen beroep meer worden gedaan op alternatieve beleidsopties voor het opvangen van asymmetrische schokken, zoals het devalueren van de munt.

2.

Het Comité betreurt dat de economische en monetaire unie (EMU) tekortkomingen vertoont sinds zij in het Verdrag van Maastricht werd verankerd; sindsdien is het monetair beleid immers een EU-aangelegenheid geworden, terwijl het begrotingsbeleid de verantwoordelijkheid van de lidstaten is gebleven en alleen onderworpen is aan bepalingen aangaande een relatief eenvoudige coördinatie van het nationaal beleid.

3.

De kwetsbaarheid van de EMU is aan het licht gekomen tijdens de mondiale financiële en economische crisis, toen onhoudbare onevenwichtigheden in combinatie met veel te hoge publieke en private schulden tot een staatsschuldencrisis leidden en de kosten van schuldopname door de overheid in sommige lidstaten drastisch toenamen en het voortbestaan van de eurozone — bij gebrek aan een reëel budgettair vangnet — op het spel zetten.

4.

Sinds het uitbreken van de crisis zijn er resultaten geboekt op het gebied van risicovermindering en zijn er tal van maatregelen genomen door de EU-instellingen om de coördinatie van het nationale begrotingsbeleid te verbeteren.

5.

Het Comité wijst erop dat ondanks deze inspanningen en ondanks de terugkeer van positieve groeicijfers in verschillende delen van EU-landen, die merendeels zijn toe te schrijven aan exogene factoren, het eenvoudigweg verbeteren van de coördinatie van het nationale begrotingsbeleid de nationale capaciteit om economische schokken op te vangen niet heeft verbeterd noch de totstandkoming van een investeringskloof en de toename van ongelijkheden binnen de EMU (1) heeft kunnen voorkomen, en dat het beleid onvoldoende is gebleken om groeibevorderende, duurzame en sociaal evenwichtige structurele hervormingen op gang te brengen.

6.

De ECB heeft sinds het begin van de crisis gezorgd voor stabilisatie van de economische cyclus. De president van de ECB heeft aangedrongen op geïntegreerde instellingen, een sterker en meer proactief begrotingsbeleid op het niveau van de eurozone en het doorvoeren van structurele hervormingen door de lidstaten van de eurozone. Het Comité waarschuwt dat het monetair beleid de economie alleen niet kan stimuleren en onderstreept dat de huidige lage rentevoeten gunstig zijn voor wie wil lenen en investeren. Fundamentele structurele hervormingen die worden geïnitieerd op het niveau dat het dichtst bij de burger staat en budgettaire verantwoordelijkheid zijn de bouwstenen voor een terugkeer naar duurzame groei op lange termijn.

7.

In het verslag van de vijf voorzitters over de voltooiing van de economische en monetaire unie wordt beklemtoond dat er naast de nationale stabilisatoren eventueel een mechanisme nodig is om schokken in de eurozone op te vangen.

8.

is van mening dat voor stabiliteit, convergentie, groei en werkgelegenheid moet worden gezorgd om het vertrouwen in de euro te herstellen. Begrotingscapaciteit kan dergelijke doelstellingen helpen bereiken. Solidariteit hangt nauw samen met en is afhankelijk van verantwoordelijkheid, hetgeen betekent dat extra financiële ondersteuning op het niveau van de eurozone alleen mag worden geboden als er continu sprake is van zowel budgettaire verantwoordelijkheid als structurele hervormingen.

9.

Het Comité hamert erop dat de lokale en regionale overheden bij alle besluiten in verband met de ontwikkeling van de EMU, zoals bijv. over begrotingscapaciteit en automatische stabilisatoren, moeten worden betrokken en een volwaardige — en eventueel grotere — rol moeten spelen bij het vaststellen van de voorwaarden voor duurzame groei. Dat geldt vooral voor de uitvoering van het sociaaleconomisch beleid en van de structurele hervormingen, evenals voor de totstandbrenging van een bedrijfsvriendelijk klimaat dat het scheppen van banen en het bevorderen van investeringen ten goede komt.

10.

Het Comité constateert dat de voltooiing van de bankenunie op de korte termijn de meest efficiënte maatregel is om crises van het financiële stelsel te voorkomen en de negatieve gevolgen van economische schokken zo veel mogelijk te beperken (2).

11.

Door de bankenunie wordt het uitgangspunt van de ECB dat de financieringsbehoeften van nationale bankenstelsels moeten worden losgekoppeld van de nationale overheidsbegrotingen en dat een economische crisis in een EU-land niet tot een bankencrisis in de hele Unie mag leiden, geloofwaardiger.

12.

Lokale en regionale overheden alsook economische en sociale partners moeten worden betrokken bij de discussie over de invoering van nieuwe instrumenten, bijv. automatische stabilisatoren die de effecten van asymmetrische schokken beogen te verzachten.

13.

De sociale dimensie van de EMU zou moeten worden versterkt door gevolg te geven aan ontwikkelingsindicatoren in afzonderlijke regio’s en landen. Daarbij moet de aandacht vooral uitgaan naar actieve arbeidsmarktindicatoren en structurele sociale indicatoren. De sociale partners op regionaal, nationaal en EU-niveau moeten worden betrokken bij de follow-up die aan de indicatoren wordt gegeven.

14.

Het CvdR neemt kennis van de overtuiging dat de EMU alleen met begrotingscapaciteit in staat is om gebruik te maken van een tijdelijk mechanisme om schokken op te vangen (3). Eventuele begrotingscapaciteit mag cohesiebeleidsinstrumenten niet overlappen, maar moet deze aanvullen.

15.

is echter van oordeel dat begrotingscapaciteit op EU-niveau niet zodanig mag worden vormgegeven dat het risico op permanente overdrachten ontstaat, waardoor de prikkels voor een gezonde economische en sociale besluitvorming en beleidsuitvoering op nationaal of regionaal niveau of de prikkels voor het aanpakken van nationale of regionale structurele tekortkomingen worden weggenomen. Om moreel risico (moral hazard) te voorkomen moet begrotingscapaciteit ook nauw verband houden met de naleving van het EU-kader voor economische governance en vooruitgang op het gebied van convergentie;

16.

De lidstaten moeten een verantwoord economisch beleid voeren, willen zij een beroep kunnen doen op Europese economische stabilisatie-instrumenten. In het streven naar meer samenhang, coördinatie en integratie moet het gebruik van deze instrumenten hand in hand gaan met een volledige uitvoering van de structurele hervormingen. De steun zou onder geen beding mogen leiden tot permanente en slechts in één richting gaande kapitaalstromen tussen landen (4). De steun moet op Europees niveau worden vastgesteld, tijdelijk zijn en een duidelijk tijdschema hebben.

17.

Het stabiliteits- en groeipact moet worden gerespecteerd, zoals bedoeld in de mededeling van de Commissie over het gebruik van flexibiliteit in het kader van het stabiliteits- en groeipact (SGP) van januari 2015, en voor de noodzakelijke investeringen op zowel de korte als de lange termijn is het belangrijk dat elke lidstaat beschikt over een gezonde economie en stabiele overheidsfinanciën.

18.

Om ervoor te zorgen dat er voldoende investeringsruimte is en tegelijkertijd de begrotingsregels worden gerespecteerd, zou er, naast de rem op het structurele tekort voor de middellangetermijndoelstelling, voor investeringen van lokale en regionale overheden een vast werkelijk tekort moeten komen.

19.

Het Comité herhaalt zijn pleidooi voor meer economische en sociale convergentie en versterking van de governance, die cruciaal zijn voor het voorkomen van permanente overdrachten en moral hazard, en beklemtoont de behoefte aan meer convergentie.

20.

Het is wel zo dat sociale, economische en territoriale verschillen zowel binnen als tussen lidstaten alleen kunnen worden verkleind als er met een territoriale blik naar de situatie wordt gekeken. Het begrip budgettaire verantwoordelijkheid mag niet beperkt blijven tot de gecentraliseerde toepassing van een gemeenschappelijke regeling. Immers, hoe meer de publieke uitgaven gedecentraliseerd worden en naar het lokale niveau worden teruggebracht, des te groter de stimulans en des te gunstiger de voorwaarden voor budgettaire verantwoordelijkheid, hervormingen en aantrekkelijkheid van investeringen.

21.

Regionale verschillen moeten worden aangepakt om sociale ongelijkheid af te bouwen, de groei te stimuleren, banen te scheppen en het concurrentievermogen en de cohesie binnen de EMU en de EU te vergroten. In hun hoedanigheid van werkgevers, investeerders, leveranciers en verstrekkers van diensten, planningsdeskundigen, katalysatoren en regelgevers van verandering, alsook investeringspartners, spelen lokale en regionale overheden hierbij een belangrijke rol.

22.

Om het welslagen van de structurele hervormingen te bevorderen, is het belangrijk dat zij breed gedragen worden door de lokale en regionale overheden. Het Comité wijst op de territoriale dimensie van het Europees Semester en roept de Commissie en het Europees Parlement nogmaals op om er door middel van een gedragscode voor te zorgen dat lokale en regionale overheden structureel worden betrokken bij het Europees Semester, wat ook een manier is om structurele hervormingen voor te bereiden (5).

23.

Het Comité verzoekt de lidstaten met klem om ervoor te zorgen dat de kapitaalmarktenunie een feit wordt. Dan worden kapitaalstromen over grenzen heen mogelijk zonder dat de stabiliteit van regio’s en landen in gevaar komt en krijgen bedrijven, en vooral micro-ondernemingen en kleine en middelgrote bedrijven, gemakkelijker toegang tot een breed scala aan financieringsbronnen en kunnen economische schokken worden verzacht (6).

24.

De euro werd ingevoerd zonder een ondersteunende budgettaire structuur om onevenwichtigheden in de eurozone aan te pakken, en de EU-begroting is grotendeels ongeschikt voor het snel bijeenbrengen van fondsen om de markten te stabiliseren, banken te herfinancieren en betalingsbalanscrises op te lossen.

25.

Bij de uitstippeling van het toekomstige Europese economische en financiële beleid wordt de Commissie opgeroepen de mogelijkheid in aanmerking te nemen om voor elke regio gebruik te maken van economische indicatoren die de „gezondheidstoestand” ervan aangeven wat openbare schuld en relatieve bijdrage aan de groei van het Europese bbp betreft.

26.

Het Comité wijst op de behoefte aan een intensieve discussie over de structuur en vormgeving van de begrotingscapaciteit en onderstreept de noodzaak om een oplossing te vinden die voldoet aan de eisen van transparantie en democratisch toezicht, evenals aan de no-bailout-clausule van artikel 125 VWEU (7).

27.

Er zouden twee functies kunnen worden vervuld: ten eerste zouden, in economisch voorspoedige tijden, de structurele hervormingen van lidstaten kunnen worden gestimuleerd zodat er binnen de eurozone meer sociale en economische convergentie ontstaat en de economische concurrentie- en veerkracht wordt versterkt. Ten tweede zouden verschillen in de conjunctuurcycli van de lidstaten in de eurozone die te wijten zijn aan structurele factoren kunnen worden weggewerkt door de invoering van een instrument om asymmetrische schokken op te vangen.

28.

Significante vooruitgang op het gebied van duurzame structurele hervorming is noodzakelijk om convergentie, groei, werkgelegenheid en concurrentiekracht met elkaar te verenigen zodat asymmetrische schokken effectief worden voorkomen.

29.

De lidstaten zouden moeten overwegen om lokale en regionale overheden meer autonomie te geven op begrotingsgebied, teneinde een groter draagvlak te bewerkstelligen en een betere uitvoering van de structurele hervormingen te garanderen.

30.

Ten aanzien van financiële steun uit andere EU-bron dan de bestaande cohesiebeleidsinstrumenten, bedoeld om de overeengekomen structurele hervormingen in de lidstaten te kunnen uitvoeren, moet voorzichtigheid worden betracht. Eventuele aanvullende steun mag de bestaande instrumenten niet overlappen maar moet deze aanvullen.

31.

Financiële steun moet worden gekoppeld aan de uitvoering van de landenspecifieke aanbevelingen. Het steunprogramma voor structurele hervormingen, dat technische ondersteuning biedt aan de nationale overheden, zou verder kunnen worden ontwikkeld als bijdrage aan de structurele hervormingsfunctie van de begrotingscapaciteit.

32.

wijst erop dat moet worden nagegaan of een aanvullend instrument ter bevordering van structurele hervormingen, dat bedoeld is om overdrachten in de vorm van een lening te verstrekken om een publieke investeringsstrategie te financieren, nuttig zou kunnen zijn. Hierdoor kan een reeks financieringsbronnen en investeringsprojecten in kaart worden gebracht die noodzakelijk zijn om de uitvoering van de nodige hervormingen te ondersteunen.

33.

Ondanks de huidige inspanningen op het gebied van convergentie en duurzame structurele hervormingen kunnen asymmetrische schokken die de stabiliteit in de gehele eurozone ondermijnen, niet volledig worden uitgesloten omdat de lidstaten van de eurozone financieel sterk met elkaar verweven zijn. Daarom moet er een instrument voorhanden zijn dat een onmiddellijk stabiliserend effect heeft in noodsituaties.

34.

De lokale en regionale overheden in sommige landen kunnen kwetsbaarder zijn voor de gevolgen van asymmetrische schokken, gezien hun belangrijke rol in de socialezekerheidsstelsels van de lidstaten.

35.

Het Europees stabiliteitsmechanisme (ESM) zou verder moeten worden ontwikkeld en omgevormd tot een Europees monetair fonds met voldoende (uit)leencapaciteit en een duidelijk omschreven taak, waaronder eventueel het bijdragen aan begrotingscapaciteit in de eurozone.

36.

De begrotingscapaciteit moet worden onderworpen aan gezamenlijke besluitvorming en uitvoering op EMU-niveau, maar ook lidstaten buiten de eurozone moeten er, op vrijwillige basis, aan kunnen deelnemen.

37.

Het Comité vraagt nogmaals om te worden betrokken bij de voorbereiding van het witboek inzake de overgang tussen fase 1 en fase 2 van de EMU-hervorming.

38.

Tevens onderstreept het dat bij de inspanningen ter verdieping van de monetaire unie ook rekening moet worden gehouden met de gevolgen voor niet-eurolanden.

39.

Met het oog op democratische legitimiteit van de monetaire unie zouden alle maatregelen ter voltooiing van de EMU op een zo transparant mogelijke wijze moeten worden uitgevoerd.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/19

1.

constateert dat Europese integratie zich in de eerste plaats manifesteert aan de grenzen. Open grenzen en infrastructuur die mensen verbindt vormen de kern van de Europese gedachte. De ontwikkeling van grensregio’s in Europa wordt daarbij voor een groot deel bepaald door de beschikbaarheid van infrastructuur die verbindingen tussen steden, ondernemingen en burgers mogelijk maakt aan beide kanten van de grens.

De recente vluchtelingencrisis, die tot het sluiten van grenzen heeft geleid, brengt voor veel grensregio’s nieuwe uitdagingen met zich mee op het vlak van een geïntegreerde ontwikkeling van de regio.

2.

Grensregio’s worden steeds meer beschouwd als functionele regio’s die alleen de potenties voor groei en werkgelegenheid kunnen benutten als er voldoende connectiviteit is tussen beide kanten van de grens en het Europese netwerk. De impact van migratie in grensregio’s moet evenwichtig beoordeeld worden, rekening houdend met de belangen van grensarbeiders, winkelend publiek, het mkb en toeristen.

3.

De samenwerking tussen regio’s en landen moet zich ook richten op vereenvoudigingen op werkgelegenheidsgebied aan beide kanten van de grens. De ontwikkeling van infrastructuur en hoogwaardige vervoersverbindingen stimuleert inwoners van grensregio’s om een baan te zoeken die aansluit op hun opleiding, zelfs als ze daarvoor langer moeten reizen. Daardoor zal de arbeidsparticipatie toenemen en zullen kwalificaties beter gaan aansluiten op de arbeidsmarktbehoeften. Aldus zal het menselijk kapitaal beter worden benut. Het gaat daarbij niet alleen om bereikbaarheid van economische locaties maar ook om bereikbaarheid van voorzieningen.

4.

In deze rapportage staan grensoverschrijdende verbindingen per spoor, weg en in mindere mate water centraal. Er wordt alleen ingegaan op grensregio’s binnen Europa. Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) is zich, mede gelet op het advies over de luchtvaartstrategie (1), echter bewust van het belang van zowel lucht- als zeevaartverbindingen tussen perifere en eilandregio’s, ultraperifere regio’s en nabijgelegen grensregio’s en verzoekt de Commissie hiermee rekening te houden bij de toekomstige herziening van de TEN-T.

5.

Ontbrekende schakels in grensregio’s vormen onderdeel van een breder thema: gebrek aan financiële middelen voor de ontwikkeling van lokale en regionale infrastructuur. Innovatief denken is nodig voor het oplossen van mobiliteitsvraagstukken in de grensregio’s.

6.

De afgelopen jaren heeft de Europese Unie zich vooral gericht op het bieden van gecentraliseerde oplossingen voor het grootschalige trans-Europese Netwerk voor transport, met name vanuit de Connecting Europe Facility (CEF), maar ook Horizon 2020. Er zijn relatief weinig middelen beschikbaar voor gedecentraliseerde instrumenten als het Interreg-programma voor het creëren van ontbrekende kleinschalige verbindingen in de Europese grensgebieden, hoewel deze programma’s veel beter rekening houden met de lokale behoeften van het betrokken grensgebied.

7.

De financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen (CEF) voor de periode 2014-2020 heeft al verschillende projecten gefinancierd die van significant belang zijn voor de mobiliteit binnen de EU, en de desbetreffende middelen zijn reeds grotendeels toegewezen. Het is dan ook zaak het financieel engagement van de faciliteit te vernieuwen, door ze financieel te versterken alsook acties te bevorderen voor de totstandbrenging van het uitgebreide netwerk en het systeem van verbindingen met het TEN-T-netwerk in grensregio’s.

8.

Een centrale opgave is dan ook het onderzoeken en bieden van financiële steun voor de totstandbrenging, ontwikkeling of heropening van grensoverschrijdende vervoersverbindingen. Daarbij moet worden gestreefd naar grotere uniformiteit in de behandeling van de lidstaten wat de cofinancieringsvoorwaarden betreft. Voor de financiering van de werkzaamheden is hoe dan ook is een belangrijke rol weggelegd voor de lidstaten.

9.

TEN-T netwerken zijn van essentieel belang voor de duurzame ontwikkeling van de Europese regio’s. Het overgrote deel van het geld gaat naar de kerncorridors van het TEN-T-netwerk, maar de linken met de lokale en regionale alomvattende netwerken mogen niet worden vergeten. De TEN-T-CEF-call van de Europese Commissie van oktober 2016 speciaal voor grensoverschrijdende verbindingen is zeer welkom als eerste stap.

10.

Deze CEF-call voor ontbrekende verbindingen is een goed voorbeeld van de mogelijke uitkomst van interinstitutionele samenwerking tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en het Europees Comité van de Regio’s, de lidstaten en de autonome gemeenschappen of betrokken regio’s met het oog op het vaststellen van gemeenschappelijke uitdagingen in grensregio’s, het aandragen van mogelijke oplossingen en het verstrekken van de noodzakelijke middelen om deze uitdagingen aan te gaan. Deze samenwerking kan eventueel conclusies opleveren voor het toekomstige ontwerp van CEF na 2020 en kan model staan voor soortgelijke activiteiten op andere EU-beleidsterreinen.

11.

De herziening van het meerjarig financiële raamwerk van de EU eind 2016 en de lopende debatten over de vorm van het cohesiebeleid na 2020 bieden een uitstekende kans om nieuwe voorstellen te doen voor EU-steun om ontbrekende infrastructuur in de grensregio’s aan te leggen. Overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel zou het de meest geschikte oplossing zijn om de financiering van deze infrastructuur (met inbegrip van kleinschalige infrastructuur) in het kader van programma’s voor grensoverschrijdende samenwerking (Interreg-A) toe te staan en hun toewijzing dienovereenkomstig te verhogen.

12.

De studie „The potential of closing missing links of small scale infrastructure in Europe’s border regions for growth and employment” (2) laat een groot aantal case-studies zien die dit beeld onderschrijven.

13.

Regio’s aan de grenzen worden vaak als perifeer gezien maar kunnen een economisch knooppunt zijn. Een goed functionerend mobiliteitssysteem is daarbij een randvoorwaarde voor regionaal economische groei, territoriale samenhang en voor de ontwikkeling van de potenties van grensoverschrijdende functionele gebieden. Juist in de grensgebieden valt nog veel winst te behalen in de economische ontwikkeling en de groei van banen.

14.

Veel grensregio’s profiteren van grensoverschrijdende handel. Een grotere toegankelijkheid en betere weg-, spoor- en waterverbindingen zouden indirect sociaaleconomische problemen helpen oplossen en bijvoorbeeld bijdragen aan lagere werkloosheid en een betere levenskwaliteit. Deze aspecten moeten bij de toegang tot het financieringsmechanisme voor grensregio’s prioritair in aanmerking worden genomen.

15.

Toerisme kan als drijfveer fungeren voor verbetering van infrastructuur. Andersom kan verbetering van infrastructuur ook leiden tot meer toerisme. Gebruik dergelijke katalysatoren voor ontwikkeling. Met name de rol van grensoverschrijdende fietsnetwerken voor de toeristische exploitatie van gebieden mag niet worden onderschat.

16.

Bij grensoverschrijdende verbindingen kan het langer duren eer de marktvraag zich ontplooit. Ook hogere kosten leiden tot een kwetsbare kosten/batenbalans, vooral in de aanloopperiode. Dit vraagt aandacht bij de financiële engineering van projecten. Deze financieel-technische kant van de projecten is ook van groot belang als het aankomt op het rendement van de investeringen, gezien het effect dat investeringen in infrastructuur in het kader van programma’s voor grensoverschrijdende samenwerking en voor vervoersmaatregelen hebben op de economische activiteit. De uiteenlopende samenstelling van de financieringsbronnen, de hoogte van de eigen bijdrage, de mate van financiering van de activiteiten en de kosten voor de deelnemers in het consortium zijn stuk voor stuk bepalend voor de projecten. Dit alles in aanmerking nemend pleit het Comité ervoor om, in het geval van voor beide landen belangrijke ontwikkelingsprojecten op vervoersgebied, voor elke grensstreek uniforme richtsnoeren en regels op te stellen, zodat de projecten nog beter voor financiering in aanmerking komen.

17.

Het gaat bij het oplossen van ontbrekende schakels om aanleg van infrastructuur maar ook het mogelijk maken van diensten zoals nieuwe verbindingen van openbaar vervoer en goederenvervoer. Het kan ook gaan om de heropening van een bestaande lijn. Daarbij speelt de marktvraag een dominante rol in de realiseerbaarheid van nieuwe verbindingen.

18.

Bij het oplossen van grensoverschrijdende ontbrekende schakels is een integrale benadering van zowel transport van goederen als het vervoer van personen, en om alle modaliteiten, weg, rail en water nodig. Speciale aandacht dient uit te gaan naar barrièrevrije grensoverschrijdende ticketing en informatievoorziening, waarbij intermodaliteit moet worden bevorderd. Hiertoe is het absoluut zaak om te zorgen voor participatie van en coördinatie met zowel de verschillende bedrijven die bij deze schakels betrokken zijn, in het bijzonder staatsbedrijven, als de lidstaten en regio’s, binnen het kader van hun bevoegdheden.

19.

Een eerste stap is het beter op elkaar afstemmen van dienstregelingen voor openbaar vervoer in grensregio’s. Een tweede stap kan het realiseren van grensoverschrijdende concessies voor openbaar vervoer zijn.

20.

Langzaam vervoer, zoals fietsen, kan een belangrijke rol spelen in grensregio’s. Fietsen vormt in veel gevallen immers een aanvulling op het openbaar vervoer en is sterk in opmars, vooral in steden die kampen met congestie. Daarvoor is een grensoverschrijdende aanpak en een grensoverschrijdend netwerk van fietsinfrastructuur van goede kwaliteit nodig. De ontwikkeling van het netwerk van Europese fietsroutes zal eveneens bijdragen tot het verbeteren van de toegankelijkheid van toeristische bestemmingen, en kan worden beschouwd als een sociale en economische doelstelling.

21.

Ook in de rurale en de in economisch opzicht minder ontwikkelde gebieden is een integrale planning aan te bevelen om zo barrières om werklocaties en voorzieningen te bereiken weg te nemen.

22.

Grensovergangen moeten niet alleen op het hoofdinfrastructuurnet zitten maar ook op de onderliggende netwerken. Dit maakt een soepeler woon-werkverkeer mogelijk en maakt banen aan weerszijden van de grens toegankelijk. Om een naadloos mobiliteitssysteem te creëren, is een sterkere grensoverschrijdende samenwerking tussen alle overheidslagen en betrokken partners nodig.

23.

Het vraagt ook om een gezamenlijk politiek initiatief vanuit het Europees Parlement, de Europese Commissie, het Europees Comité van de Regio’s en de lidstaten, dat de volgende elementen zou kunnen bevatten:

24.

Onderdeel van het initiatief kan een gezamenlijke project-pijplijn zijn rond vervoersinfrastructuur en rond de uniformering van operationele normen in de grensregio’s. Dit kan politiek worden gemonitord en ondersteund.

Vanuit de Europese Commissie kan DG MOVE een coördinerende rol spelen bij initiatieven, kennisdeling en samenwerking rond grensoverschrijdende mobiliteitsvraagstukken en de projectpijplijn.

25.

Interreg kan meer zijn dan financiering en kan ook betere planning van grensoverschrijdende infrastructuur en voorzieningen faciliteren. De samenwerking in Interreg-A-verband kan een belangrijke rol spelen in de afstemming rond en oplossen van grensoverschrijdende mobiliteitsvraagstukken.

26.

De implementatie van investeringen kan beter door meer gebruik te maken van een Europese Groepering voor Territoriale Samenwerking (EGTS). Dit heeft ook voordelen bij de ontwikkeling van grensoverschrijdende onderdelen van de transportinfrastructuur.

27.

Betrek vroegtijdig burgers bij de ontwikkeling van grensoverschrijdende projecten. Dit is essentieel voor het welslagen van die projecten en draagt bij aan de acceptatie. Het vergroot ook de inzichten van burgers in kansen die er in het grensgebied liggen.

28.

Houd rekening met de veranderende houding ten opzichte van open grenzen bij de ontwikkeling van grensoverschrijdende verbindingen, met name als gevolg van de vluchtelingencrisis, werkloosheid en het opkomend nationalisme.

29.

Er zou steun moeten worden verleend aan initiatieven voor de integratie van de bevolking van grensgebieden in aan elkaar grenzende EU-lidstaten en van grensgebieden met EU-buurlanden. De verbetering van vervoersverbindingen zou kunnen bijdragen tot beter wederzijds begrip. Deze verbetering zal burgers en bedrijven ook dichter bij elkaar brengen, wat de levenskwaliteit van de burgers aan beide zijden van de grens ten goede zal komen.

30.

Om de infrastructuur grensoverschrijdend goed te laten aansluiten en ervoor te zorgen dat ze door de verschillende betrokken landen op uniforme wijze wordt aangepakt, is harmonisatie van techniek, regelgeving en van financiering noodzakelijk. Vooral spoorlijnen en verbindingen dienen te worden gestandaardiseerd, zoals elektrificatie en Europese veiligheidssystemen (ERTMS), en de problemen moeten worden opgelost die verband houden met de verschillende normen in veel Oost-Europese landen ten aanzien van de breedte van de spoorlijnen. Wat de harmonisatie van de technische aspecten betreft, moet ook worden gewezen op de noodzaak de belemmeringen op te heffen voor het doorzenden en verspreiden van informatie en het opzetten van een gemeenschappelijk platform voor de voorlichting van gebruikers, de verkoop van tickets via internet en de modernisering van de gegevenstransmissie inzake infrastructuur. Deze doelstellingen kunnen pas gehaald worden als er gezorgd wordt voor participatie van en coördinatie met de overheden die bevoegd zijn voor deze grensoverschrijdende schakels in de spoorvervoersinfrastructuur.

31.

Naast technische harmonisatie is harmonisatie van regelgeving en vergunningsprocedures nodig, ook met het oog op de onderlinge afstemming van de tijdschema’s voor de uitvoering van de grensoverschrijdende maatregelen. Een grensoverschrijdende concessieverlening voor het openbaar vervoer kan als aanjager werken voor verbetering van het grensoverschrijdende mobiliteitssysteem. Er moet veel meer worden gewerkt met grensoverschrijdende regionale vervoersgebieden en grensoverschrijdende vervoersautoriteiten.

32.

Toepassing en mogelijk uitbreiding van het voorstel van Luxemburg om een „instrument in te voeren voor de toewijzing en toepassing van specifieke voorzieningen in grensoverschrijdende regio’s” maakt de toepassing mogelijk van wettelijke en technische bepalingen van één land in een naburig land, in het geval van korte grensoverschrijdende vervoersverbindingen. Dit zou technische belemmeringen en kosten kunnen terugdringen. Het CvdR dringt er bij de Commissie op aan het voorstel voor een Europese grensoverschrijdende overeenkomst met specifieke bepalingen voor grensgebieden en het mogelijke gebruik ervan te beoordelen, en een voorstel te presenteren voor de praktische uitvoering hiervan.

33.

Het overgrote deel (95 %) van de EU fondsen (TEN-T-CEF) gaat nu naar de kerncorridors van het TEN-T. Hoewel projecten voor verbinding met het TEN-T-netwerk van cruciaal belang zijn voor de oplossing van specifieke problemen en voor de ontwikkeling van grensoverschrijdende betrekkingen en economieën, komen ze nu niet in aanmerking voor (co-)financiering, ook niet voor nationale financiering. Dit komt deels door de ligging aan de grens. Binnenlandse routes en verbindingen hebben vaak meer volume.

34.

Samenhangende pakketten van relatief kleine projecten kunnen in belangrijke mate bijdragen tot het wegnemen van de barrières in grensregio’s. Grensoverschrijdende kleinere infrastructuurprojecten dienen daarom net als grotere projecten uit het TEN-T hoog op de Europese agenda staan. Naast de infrastructuurprojecten moet bijzondere aandacht worden geschonken aan initiatieven ter ontwikkeling van diensten alsook aan initiatieven die tussen grensregio’s worden gecoördineerd met het oog op het beheer van de mobiliteitsbehoefte, zoals bijv. maatregelen ter ontmoediging van het gebruik van particulier vervoer en ter bevordering van collectieve of gedeelde mobiliteitsvormen. Naast de middelen van de EU is bij investeringen in infrastructuur ook een eigen bijdrage noodzakelijk. Bij kleine en grote projecten die door de EU-fondsen (ESIF) worden gefinancierd moeten de projectpartners ook een eigen bijdrage leveren. Op lidstaatniveau zou deze bijdrage in uiteenlopende mate ook moeten worden aangevuld door nationale (co)financiering, al naargelang de verdeling van de bevoegdheden in de lidstaat. Grensoverschrijdende projecten alsook financiële stabiliteit van de partners van het consortium vormen de sleutel tot een succesvolle inzet en aantrekking van middelen.

35.

Wat de mobiliteit van goederen betreft, kan het van nut zijn maatregelen te bevorderen met het oog op de harmonisatie van de regels van het wegverkeer, door initiatieven te nemen ter beperking van de gevolgen voor het wegverkeer van de geldende beperkingen in sommige lidstaten, en de ontwikkeling te bevorderen van intermodale terminals voor weg-spoorvervoer ten dienste van de grensoverschrijdende handel.

36.

Alternatieve financieringsmodellen kunnen helpen, waarbij versimpeling van aanbestedingsregels en staatssteunregels essentieel is. Bij de planning van het gebruik van rechtstreekse middelen van de EU kan al in de ontwikkelingsfase van het project onzekerheid ontstaan over de eigen bijdragen van overheids- en niet-overheidsactoren. Gelet op de doorgaans aanzienlijke omvang van de investeringen in infrastructuur valt ten behoeve van de ontwikkeling van het vervoer te overwegen een fonds op te richten waarin eigen middelen worden gebundeld, alsook subsidies voor projectontwikkeling uit te werken en fondsen op gemeenschappelijk en nationaal niveau in te stellen. Bij projecten voor grensoverschrijdende samenwerking kunnen de partners door het ontbreken van eigen bijdragen vaak al in de planningsfase voor problemen komen te staan.

37.

Het Europese Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI) biedt mogelijkheden voor innovatieve financiering van mobiliteits- en infrastructuurprojecten in grensregio’s. Het CvdR is dan ook blij met de grotere nadruk van EFSI 2.0 op de financiering van meer grensoverschrijdende en duurzame projecten.

38.

EFSI werkt beter als er grensoverschrijdende financiële organisaties of samenwerking bestaan. Er moet worden bekeken hoe EGTS als geschikte structuren kunnen worden benut om in aanmerking te komen voor steun van het EFSI en/of de EIB.

39.

In het kader van het EFSI is het zaak verdere financiële instrumenten m.b.t. garanties te ontwikkelen teneinde de tenuitvoerlegging van maatregelen van grensoverschrijdend belang te bevorderen die, hoewel ze van cruciaal belang zijn voor het netwerk en de verbetering van de mobiliteit en de diensten, weinig rendabel zijn.

40.

Elektrificatie van bestaande en goed gebruikte spoorinfrastructuur kan zich lenen voor een gecoördineerde inzet van EFSI.

41.

Niet elke grensregio heeft dezelfde karakteristieken en is van hetzelfde niveau. Er zijn metropolitane grensregio’s en meer rurale grensregio’s. De geografische ligging en natuurlijke barrières zijn van invloed op de mogelijkheden om voldoende en efficiënte grensoverschrijdende verbindingen te realiseren. Daarnaast zijn ze redenen om steun te verlenen aan meer landelijke of perifere regio’s die strategisch gelegen zijn maar nauwelijks over grensoverschrijdende verbindingen beschikken. Door de verschillen in regionale ontwikkeling hebben economische en sociale factoren in de grensgebieden van derde landen, met name de werkgelegenheidssituatie, een aanzienlijke impact op het streven naar economische ontwikkeling in de grensregio’s.

42.

In regio’s met eilanden vormen veerboten vaak de enige verbinding met het omliggend gebied. Hier dient speciale aandacht voor te zijn.

43.

Ook moet bijzondere aandacht worden besteed aan grensoverschrijdende berggebieden. Sommige bergketens vormen immers moeilijk te passeren grensbarrières, die speciale en dure aanpassingen vergen (viaducten, tunnels enz.). Betere spoorverbindingen in berggebieden kunnen de CO2-uitstoot fors terugdringen, de luchtkwaliteit verbeteren en mogelijkheden voor het toerisme scheppen; zo dragen zij bij tot de demografische en ecologische levensvatbaarheid van deze regio’s.

44.

Voer kosten-batenanalyses uit bij de ontwikkeling en beslissingen van grensoverschrijdende projecten, en zet voorbereidende stappen om de ontwikkelingsprojecten tot een succes te maken. Een infrastructuurverbinding zoals een spoorlijn is vaak erg kostbaar. Bij de uitvoering van de projecten mag niet voorbij worden gegaan aan de bestaande juridische, financiële en aanbestedingsprocedures en de procedures voor risicoanalyse, die vaak van lidstaat tot lidstaat uiteenlopen. Daarnaast moeten ook de exploitatiekosten van de spoorverbinding worden meegenomen in het beslisproces.

45.

Ga niet alleen uit van korte termijn business cases maar kijk ook naar de meer strategische waarde van nieuwe verbindingen die als een katalysator voor ontwikkelingen kan leiden in (perifere) grensregio’s. Bij grensoverschrijdende projecten moet al vanaf de planning en de analyse van de infrastructuurkosten ook rekening worden gehouden met de nationale strategieën voor de ontwikkeling van het vervoer en de aanverwante nationale ontwikkelingsstrategieën die gericht zijn op milieubescherming, technologisch onderzoek en innovatie, en moet worden toegezien op de samenhang daarmee.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/25

1.

wijst erop dat havensteden en havengebieden een belangrijk onderdeel van de EU-economie vormen en bij de toenemende globalisering grote invloed hebben op de mogelijkheden voor economisch herstel, efficiencyverbeteringen, stimulering van innovatie en een gewaarborgd concurrentievermogen op de lange termijn.

2.

De technologische veranderingen in de zee- en binnenvaart leiden tot geografische concentratie van havenactiviteiten en hebben tot gevolg dat veel middelgrote en kleine havens minder belangrijk worden. Daardoor verliezen die hun economische functie en raken de haventerreinen en omliggende stedelijke gebieden in verval.

3.

De tendens om het havenbeheer te liberaliseren, is belangrijk om havens efficiënter te maken, wat het concurrentievermogen van de Europese vervoerssector ten goede komt. Er bestaan ook zorgen over deze liberalisering, die de levering van diensten van algemeen economisch belang door havens kan belemmeren (evenals andere havenfuncties die essentieel zijn voor het functioneren en de ontwikkeling van de combinatie haven—stad). In artikel 345 VWEU is evenwel bepaald dat de Verdragen de regeling van het eigendomsrecht in de lidstaten onverlet laten, en de EU-regels leggen de beheersinstanties van havens geen specifiek model van havenbeheer op.

4.

De maatregelen die momenteel op lokaal en regionaal niveau worden genomen voor het herstel van havensteden en havengebieden, waaronder eilanden, dienen via het cohesiebeleid en andere EU-beleidsmaatregelen intensiever en doelgerichter te worden ondersteund, in de geest en met benutting van de mogelijkheden van de territoriale agenda, de stedelijke agenda, het handvest van Leipzig en het pact van Amsterdam.

5.

Het Comité is ingenomen met de beginselen van artikel 15 van de Havenverordening. Zonder afbreuk te doen aan de bereikte overeenstemming verzoekt het de Europese Commissie om nadere richtsnoeren te verschaffen voor de uitvoering ervan. Commerciële havenactiviteiten worden door particuliere partijen verricht. Daarom dienen havenautoriteiten met hen te overleggen over de verdere ontwikkeling van havens.

6.

Het Comité roept havenautoriteiten, rederijen, vaarwegbeheerders, exploitanten van particuliere terminals en hun Europese en regionale verenigingen op tot dialoog met de stedelijke en regionale overheden uit kust- en riviergebieden, om te komen tot flexibele compromisoplossingen voor het herstel van alle soorten havens, havensteden en havengebieden aan zee en in het binnenland.

7.

Zeehavens, en met name de 104 voornaamste havens van het TEN-V, blijven de toegangspoorten tot de Europese markt en hun contacten met mondiaal belangrijke havens en havensteden (bijv. in China) zijn essentieel voor het behoud en de versterking van het concurrentievermogen van de EU-economie en daarmee voor de welvaart en sociale vrede.

8.

Binnenhavens, met name de 79 TEN-V-binnenhavens (uitgebreide en kernnetwerk), vormen regionale en lokale economische knooppunten. Ze fungeren als efficiënte multimodale spillen in de Europese binnenvaartcorridors. Ze zijn de schakels tussen het intercontinentaal/zeevervoer en het vervoer over land (spoor, weg en binnenvaart) en dienen als verlengstukken van zeehavens.

9.

Sommige Europese lokale overheden, vooral in plattelands- en eilandgebieden, zijn tevens havenautoriteiten met diverse verantwoordelijkheden ter ondersteuning van kustgemeenschappen en ter bevordering van de economische ontwikkeling en goed functionerende en duurzame zeehavens. Het optreden van lokale en regionale overheden kan essentieel zijn voor adequaat havenbeheer.

10.

In talrijke empirische onderzoeken wordt bevestigd en gedocumenteerd dat de in de loop van honderden jaren ontstane wederzijdse betrekkingen tussen Europese havens en havensteden de laatste tijd ingrijpende veranderingen ondergaan ten gevolge van de groeiende omvang van vracht- en passagiersschepen, het oprukkende containervervoer en de geografische concentratie van havenfuncties.

11.

Ondanks de algemene toename van het vervoer over zee verliezen veel Europese havensteden en de omliggende regio’s economische functies en werkgelegenheid en raken stedelijke havengebieden in verval.

12.

Door de huidige laagconjunctuur en negatieve prognoses zijn verdere innovatie, automatisering, digitalisering en het aanboren van het potentieel van nieuwe continentale en duurzame markten (zoals de circulaire en bio-economie) belangrijke voorwaarden voor toekomstige economische groei.

13.

Er is behoefte aan een stabiel investeringsklimaat en doorlopende EU-financiering voor innovatieve projecten en initiatieven. Bottom-up-initiatieven en voorstellen op lange termijn als het Europees platform voor de binnenvaart, opgezet tussen publieke en particuliere belanghebbenden en overheidsinstellingen ter ondersteuning van onderzoek en innovatie met het oog op de bevordering van de betrekkingen tussen havens en steden en de verbetering van de innovatiecapaciteit van de sector, zijn een goede zaak.

14.

De positieve externe effecten van zelfs de grootste havens verplaatsen zich ten gevolge van de globalisering naar ver afgelegen regio’s en steden (waaronder niet-Europese). Anderzijds is de diversificatie van eerder in verval geraakte havens goed voor het aantrekken van nieuwe economische activiteiten met positieve lokale spill-overeffecten.

15.

De goed ontwikkelde netwerken van waterwegen en de vele binnenhavens kunnen in het licht van de noodzaak om het wegennet te ontlasten en met het oog op de EU-doelstelling van een verschuiving van 30 % van het wegvervoer naar vervoer per spoor of over het water tegen 2030 (Witboek Vervoer, 2011, COM(2011) 144 final), van grotere betekenis worden voor betere verbindingen van zeehavens met het achterland.

16.

Bovendien zijn middelgrote havens die deel uitmaken van het TEN-V-netwerk, evenals kleinere havens van eilanden, archipels en ultraperifere regio’s belangrijk als motor voor economische ontwikkeling. Ook zijn deze havens van cruciaal belang voor de territoriale samenhang in de EU. Daarom zouden ze aanmerkelijk betere toegang moeten krijgen tot de financiering van de Connecting Europe Facility (CEF).

17.

Efficiëntere en concurrerendere zee- en binnenhavens, beter functionerende havensteden en herstel van havengebieden zijn essentieel voor de oplossing van de huidige ontwikkelingsproblemen van de EU, haar lidstaten en regio’s en voor de herindustrialisatie in het algemeen.

18.

Meer steun voor het herstel van havensteden en havengebieden uit het cohesie- en ander sectoraal beleid zou de economische, sociale en territoriale ontwikkeling in de EU aanjagen.

19.

De Europese havens en havensteden, zowel aan zee als in het binnenland, verschillen onderling aanzienlijk qua grootte, geografische ligging, potentieel, goederenoverslag, andere economische functies en belang voor de stedelijke economie.

20.

De betrekkingen tussen kleine, middelgrote en grote kuststeden en havens waar weinig, redelijk veel of veel goederen worden overgeslagen, brengen verschillende soorten problemen met zich mee, die om een uiteenlopende aanpak vragen. De Europese Commissie zou bij het voorstellen van beleidsmaatregelen voor de oplossing van deze problemen, met die verschillen rekening moeten houden evenals met de standpunten van de spelers uit de maritieme economie en de decentrale overheden uit kustgebieden, in overeenstemming met het subsidiariteitsbeginsel.

21.

Als een haven een havenstad domineert of omgekeerd, leidt dat meestal tot een onevenwichtige ontwikkeling van de combinatie haven—havenstad, wat in het nadeel van beide is. Dat moet worden voorkomen, in de geest van de territoriale agenda, met gezamenlijke inspanningen van de spelers uit de maritieme economie en van industrie, dienstensector en stedelijke en regionale overheden, ondersteund met juridische en financiële instrumenten via gecoördineerde sectorale EU-maatregelen.

22.

Havengebieden zijn een bijzonder soort gebieden, waar talrijke economische activiteiten en de daarmee samenhangende behoeften en belangen zich in een heel klein gebied concentreren en een complexe territoriale, economische en sociale structuur vormen. Dat leidt onvermijdelijk tot tegenstellingen en conflicten, hetgeen vraagt om een specifieke, geïntegreerde partnerschapsaanpak op meerdere niveaus.

23.

Veel, vooral negentiende-eeuwse Europese havens zijn de facto haven- en industriegebieden met een groot aantal productie-installaties die aangewezen zijn op toegang tot het water of die de in de haven overgeslagen grondstoffen en halffabricaten verder verwerken, en met heel wat leveranciers van diensten die verband houden met scheepvaart, overslag en andere havenactiviteiten als visserij en aquacultuur, recreatie en energieproductie.

24.

Er dient te worden gezorgd voor goede coördinatie tussen havens in eenzelfde bestuurlijke regio en voor meer samenwerking tussen havens langs dezelfde kustlijn, ongeacht de regio waartoe zij behoren.

25.

De institutionele betrekkingen tussen havengebieden en steden moeten worden verbeterd. Er zouden comités voor de integratie van havens en steden moeten worden opgericht, in navolging van de goede praktijkvoorbeelden van Europese havens waar dergelijke comités, samengesteld uit de lokale en regionale overheden en de havenautoriteiten, al bestaan.

26.

De fora over TEN-V-corridors moeten de relatie tussen havensteden en havengebieden bespreken. Er zouden specifieke platforms moeten worden opgericht voor havensteden die als stedelijke knooppunten worden aangemerkt.

27.

Bij het herstel van havensteden en havengebieden moet op geïntegreerde wijze rekening worden gehouden met een breed scala factoren: strategisch beheer van havensteden, synergie tussen havensteden en in de combinatie haven-havenstad-kustregio, prikkels en overheidsinvesteringen, diversifiëring van de economische structuur van havensteden en havengebieden, aansluitingen op het vervoer over land en de binnenvaart, aansluitingen op het spoorvervoer, milieuproblemen, ruimtelijke planning voor havens, steden en kustgebieden, en integratie van havens in het sociale leven in steden.

28.

De noodzakelijke evenwichtige ontwikkeling van havensteden vereist innovatieve en geïntegreerde oplossingen, die aansluiten op de beginselen van geïntegreerde stedelijke ontwikkeling in de EU en rekening houden met economische, sociale en milieuaspecten in de desbetreffende gebieden.

29.

Moderne container- en superterminals ontstaan steeds meer buiten de havengebieden die zich in steden en niet zelden in de buurt van stadscentra bevinden. Daardoor verandert de synergie in de combinatie haven-stad, maar wordt niet zwakker, met name niet ten aanzien van vervoersverbindingen tussen haven en achterland, infrastructuur voor telecommunicatie en stroomvoorziening, toegang tot stedelijke diensten, gekwalificeerde arbeidskrachten, waarborging van de veiligheid, hoog gespecialiseerde havendiensten en randvoorwaarden voor ondernemingen.

30.

De synergie in de combinatie haven-stad moet in kaart gebracht en bevorderd worden. Waar nodig kunnen zachte beleidsmaatregelen, zoals het scheppen van passende voorwaarden voor uitwisseling van ervaringen, mededelingen, gedragscodes en richtsnoeren, nuttige instrumenten vormen.

31.

Havengebieden waar de overslag en industriële activiteit aan het water is afgenomen of verdwenen, vormen enerzijds een aanzienlijke last voor havensteden, maar bieden anderzijds ook grote ontwikkelingsmogelijkheden. Doorslaggevend daarbij is vooral de aard van de betrekkingen tussen haven en stad.

32.

Voormalige havengebieden en aan het water gelegen industriegebieden nopen bijna altijd tot kostbare, langdurige en gecompliceerde technische en ecologische saneringen en de aangrenzende stedelijke gebieden moeten eventueel sociaal vernieuwd worden, wat absoluut noodzakelijk voor het aantrekken van investeringen is. Investeringen ter ondersteuning van herstel en transformatie kunnen essentieel zijn.

33.

In het kader van de tenuitvoerlegging van de stedelijke agenda en het pact van Amsterdam zouden rechtsinstrumenten moeten worden gecreëerd waarmee de technische en ecologische sanering van deze gebieden juridisch en financieel zou kunnen worden ondersteund.

34.

Havens zijn ook vanuit economisch, cultureel en historisch oogpunt voor plattelands-, eiland- en perifere gebieden belangrijk om te overleven. Uitbreiding van toerisme, cruises en zeilactiviteiten die het natuurlijk en cultureel erfgoed maximaal te baat nemen, zijn essentieel voor de groei. In de meer landelijke, insulaire of afgelegen gemeenschappen kunnen vernieuwing van stadscentra en investeringen van nog groter belang zijn.

35.

In voormalige havengebieden en aan het water gelegen industriegebieden zouden institutionele maatregelen moeten kunnen worden genomen vergelijkbaar met die voor speciale economische zones, waarbij het subsidiariteitsbeginsel alsook de transparantie van de financiering moeten zijn gewaarborgd en duidelijke criteria voor staatssteun moeten worden vastgelegd.

36.

Verder zouden de tot nu toe opgedane ervaringen en de op Europees en nationaal niveau uitgewerkte concepten voor publiekprivate partnerschappen kunnen worden benut, met name voor langs het water gelegen stedelijke gebieden („waterfronts”).

37.

Havens zijn een onderdeel van de Europese openbare vervoersinfrastructuur en worden nog altijd overwegend door de nationale, regionale of lokale overheden beheerd, hetgeen zo zou moeten blijven met het oog op een sterkere en evenwichtigere economische ontwikkeling in de hele EU.

38.

Voor het herstel van havengebieden en de daarmee samenhangende economische stimulering van havensteden zijn financiële middelen nodig die bij lange na niet uit overheidsbegrotingen kunnen worden opgebracht. Daarom moet een deel komen van particuliere investeerders en financiële instellingen. Het Comité dringt er dan ook bij overheden op alle niveaus in Europa op aan om te zorgen voor een beleidsmix waarmee dergelijke investeringen worden aangetrokken. Op deze manier kunnen overheidsbegrotingen, met name begrotingen die onder serieuze druk staan, beter worden afgestemd op die gevallen waarin marktkrachten niet volstaan om een adequate respons teweeg te brengen.

39.

Evenwicht tussen het algemeen belang en particuliere belangen in het licht van de uiteenlopende betekenis voor de EU van havensteden en havengebieden en hun uiteenlopende ontwikkeling vereist steeds een op maat gesneden aanpak per geval en het nastreven van compromissen. Dat zou op lange termijn voor iedereen voordelen moeten opleveren.

40.

De Europese Commissie zou oplossingen moeten uitwerken om particuliere investeringen in havengebieden mogelijk te maken, en daarbij moeten zorgen voor economische vrijheid, gelijke behandeling van marktpartijen, financiële transparantie en duidelijke criteria voor staatssteun; ook moet rekening worden gehouden met de lokale en regionale belangen op de lange termijn.

41.

Door de voortschrijdende globalisering en de technologische ontwikkelingen in het vervoer over zee en over land verandert de rol van veel Europese havens en havensteden in nationale en regionale stedelijke gebieden, vervoerssystemen en economieën.

42.

Deze verandering leidt niet alleen tot een verzwakking van de economische basis, maar ook tot een functionele diversifiëring van steden en hun lokale gemeenschappen. Dat noopt tot herstel van voormalige havengebieden en aan het water gelegen industriegebieden. Voor de nieuwe economische functies van havens en havensteden is hun ligging aan het water niet altijd meer een vereiste, maar investeerders kiezen toch voor deze plaatsen vanwege de goede bereikbaarheid van de binnensteden, de aanwezige infrastructuur en hun landschappelijke en culturele aantrekkelijkheid.

43.

Talrijke Europese zee- en binnenhavens bezitten waardevolle cultuurgoederen. Gelet op de kenmerken daarvan zijn specifieke maatregelen nodig in het kader van de programma’s en projecten voor het behoud van het Europese culturele erfgoed.

44.

Met de programma’s en instrumenten voor het herstel van voormalige havengebieden en aan het water gelegen industriegebieden moeten zowel particuliere als overheidsinspanningen voor een betere benutting van die gebieden worden ondersteund, ook als die inspanningen geen verband houden met de maritieme economie of vervoer over water.

45.

De belemmeringen voor de ontwikkeling van Europese zeehavens zijn voor een groot deel te wijten aan tekortschietende vervoersverbindingen met het achterland, hetgeen ten koste gaat van de doeltreffendheid van logistieke en vervoersketens. Het Comité pleit er dan ook voor dat de aansluiting van havens en havengebieden op alle andere vervoersmodaliteiten, met name het spoorvervoer, wordt verbeterd en dat havens ruimte bieden aan activiteiten die een meerwaarde opleveren, teneinde bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van hun gebied.

46.

Met het oog op een geïntegreerde logistiek moeten voor de totstandbrenging van een doeltreffend vervoersnet logistieke platforms worden opgezet in de achterliggende gebieden van havens die gebruikt worden voor het lossen, sorteren en bewaren van goederen, en moeten inspelen op de intermodaliteitsbehoeften.

47.

De Europese Commissie zou met name met een nieuw rechtskader maar ook met nieuwe financieringsinstrumenten initiatieven moeten ondersteunen om bestaande en geplande havens beter op het achterland aan te sluiten en de connectiviteit van afgelegen en eilandgebieden en ultraperifere regio’s te verbeteren. In dit verband moeten in het kader van het TEN-V en TEN-R alsook van de trans-Europese energie- (TEN-E) en telecommunicatienetwerken (TEN-Telecom) bestaande vervoersverbindingen worden gemoderniseerd, rekening houdend met de behoeften en belangen van havensteden op het gebied van stads- en streekvervoer.

48.

Kustregio’s — met name die met havens — beschikken dankzij hun natuurlijke rijkdommen over uitstekende mogelijkheden om zich te ontwikkelen tot „centra van excellentie” voor duurzame energie, duurzaam toerisme en de creatieve industrie. Vanwege hun vaak perifere of ultraperifere ligging is het echter noodzakelijk dat hun infrastructuur verder wordt ontwikkeld, zodat zij verbonden worden met het hart van de eengemaakte EU-markt en met de rest van de eigen regio.

49.

Het functioneren en de ontwikkeling van havens leidt tot ettelijke grote milieuproblemen, niet alleen voor havensteden maar voor hele kustgebieden: verstoring van het evenwicht en bebouwing langs de kust, watervervuiling, aantasting van aquatische ecosystemen en, op lokaal niveau, ontstaan van (gevaarlijke) afvalstoffen, bacteriële besmettingsrisico’s, lawaai en de uitstoot van schadelijke stoffen.

50.

Voormalige havengebieden en aan het water gelegen industriegebieden zijn meestal ernstig vervuild en dienen ecologisch te worden gesaneerd, waarvoor specifieke steun moet worden gegeven in het kader van milieuprogramma’s en -projecten op verschillende niveaus, waaronder die voor de bescherming van kusten en rivieroevers. Dit geldt met name voor olie- en gasterminals, terminals voor de overslag van olieproducten en installaties voor de verwerking van deze producten, die bijzondere milieurisico’s opleveren.

51.

Nieuwe overslagterminals worden in het algemeen ver weg van bestaande havengebieden gebouwd. Dat brengt meestal aanzienlijke milieuschade met zich mee en vereist daarom zeer zorgvuldige planning, waarbij lokale en regionale overheden, maatschappelijke belanghebbenden en milieuorganisaties moeten worden betrokken, teneinde die schade tot een minimum te beperken en eventueel voor milieucompensatie te zorgen.

52.

Systemen voor risicobeoordeling en veiligheidsbeheer waarbij het personeel wordt gesteund, zijn van het grootste belang voor het voortbestaan van havens en jachthavens. Havens in de EU en hun omliggende gebieden kunnen zich in dit opzicht geen reputatieschade veroorloven.

53.

Richtlijn 2014/94/EU voorziet in nieuwe verplichtingen m.b.t. de installatie in havens van infrastructuur voor alternatieve brandstoffen, waarbij LNG (Liquefied natural gas) en elektriciteit aan de kade ter beschikking moeten worden gesteld tegen 31 december 2025. Deze nieuwe voorschriften zijn volledig gerechtvaardigd vanuit het oogpunt van het milieu en de gezondheid van de bevolking van havensteden, maar vergen Europese financiële ondersteuning waarin door het pakket vervoer reeds in deze fase maar vooral in de volgende programmering voor de periode na 2020 moet worden voorzien.

54.

De milieuproblematiek moet een vast onderdeel zijn van alle EU-programma’s en projecten voor het herstel van havensteden en havengebieden, die in dit verband moeten worden afgestemd op bestaande milieubeschermingsprogramma’s en -projecten, met name die voor het behoud van maritieme en aquatische milieus.

55.

Vanwege de vroegere technische en economische omstandigheden grenzen oude havengebieden meestal direct aan binnensteden en vormen soms zelfs het aantrekkelijkste deel daarvan.

56.

Omdat in veel Europese steden heel wat functies van de binnenstad naar de stadsranden verschuiven, moeten die binnensteden in technisch, economisch en sociaal opzicht worden vernieuwd om ze voor bewoners, winkels, restaurants, culturele instellingen en sociale en overheidsinstanties aantrekkelijker te maken.

57.

Het Comité ziet kansen voor een totaalaanpak van vervallen binnensteden en voormalige havengebieden en aan het water gelegen industriegebieden, aangezien die vernieuwing en ondersteuning nodig hebben overeenkomstig de beginselen van de stedelijke agenda en het pact van Amsterdam

58.

Essentieel voor het succes van de in dit verband geleverde inspanningen zijn betrokkenheid van de plaatselijke bevolking en de omvorming van ten minste een deel van de vernieuwde gebieden tot openbare ruimten die zowel voor inwoners als toeristen toegankelijk zijn.

59.

Bij het herstel van havengebieden moet meer gebruik worden gemaakt van Europese, nationale en regionale programma’s en projecten voor de ontwikkeling van openbare ruimten en de ondersteuning van de plaatselijke bevolking.

60.

Een efficiënt herstel van havensteden en havengebieden vraagt om nauwe samenwerking tussen alle (particuliere, publieke en sociale) belanghebbenden en om innovatieve oplossingen voor de lokale en regionale strategische en ruimtelijke planning voor kustgebieden, zeebekkens, binnenwateren, havensteden en aan het water gelegen gebieden.

61.

Incoherente regels en procedures voor strategische en ruimtelijke planning en het beheer van havengebieden belemmeren het herstel daarvan. Ondersteuning, uitwisseling van ervaringen en eventueel zachte EU-regelgeving zijn daarom geboden.

62.

De stedelijke agenda van de EU moet aandacht schenken aan de geografische en functionele verschillen tussen steden, waaronder de specifieke ontwikkelingsproblemen van havensteden. Dit zou tijdens de verdere tenuitvoerlegging ervan moeten worden gecorrigeerd.

63.

Tot tevredenheid van het Comité wordt in beide documenten belang gehecht aan het partnerschapsbeginsel en de onmisbare betrokkenheid van stedelijke overheden, maatschappelijke organisaties, kennis- en innovatie-instituten en het bedrijfsleven.

64.

De problemen van havens en havensteden vallen in de eerste plaats onder de verantwoordelijkheid van de regionale en nationale overheden, al kunnen doeltreffende samenwerking en steun op EU-niveau voordelen opleveren. Het is belangrijk dat de ontwikkeling van de verschillende trans-Europese netwerken, zoals het TEN-V, TEN-E en TEN-Telecom, wordt voortgezet. Daarbij moet in het bijzonder aandacht worden besteed aan de modernisering van vervoersverbindingen, op de eerste plaats het TEN-R, en mag niet worden vergeten dat ook nieuwe verbindingen moeten worden aangelegd.

65.

In EU-beleidsmaatregelen op het gebied van vervoer, maritieme economie en bescherming van maritieme en aquatische milieus zouden de ontwikkelingsuitdagingen van havens en havensteden in aanmerking moeten worden genomen.

66.

Tijdens de verdere tenuitvoerlegging van de stedelijke agenda en het pact van Amsterdam zou rekening moeten worden gehouden met het specifieke functioneren en de ontwikkeling van havensteden.

67.

De verbindingen met het spoorvervoer in de havens en havensteden van de perifere regio’s moeten worden uitgebreid en verbeterd.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/32

1.

is verheugd over de mededeling over een nieuw partnerschapskader, aangezien hiermee wordt benadrukt dat het migratieprobleem een complex probleem is en op verschillende niveaus moet worden aangepakt. Er zij aan herinnerd dat het asiel een fundamenteel recht van de mens is dat wordt gewaarborgd door het internationaal recht en door internationale verplichtingen die voor alle lidstaten bindend zijn. Het CvdR verzoekt de EU en de lidstaten veilige en legale routes te scheppen voor vluchtelingen, zoals humanitaire corridors en visa op humanitaire gronden en verbeterde gezinshereniging. De lidstaten dienen de mogelijkheid te onderzoeken dat mensen ook in hun ambassades en consulaten asielverzoeken kunnen indienen.

2.

De mededeling bevat een innovatieve aanpak die allereerst is gebaseerd op samenwerking met derde landen, rekening houdend met zowel de belangen van de EU als de belangen van de partnerlanden, om zo een beter migratiebeheer te waarborgen.

3.

Het CvdR ondersteunt en erkent de noodzaak voor de EU om met één stem te spreken en om alle relevante belanghebbenden en instellingen te betrekken. Lokale en regionale overheden kunnen en moeten een rol spelen in de gezamenlijke inspanningen met de EU en op nationaal niveau, evenals met derde landen om uitgebreide migratiepartnerschappen (pacten) uit te voeren; dat geldt met name voor de regio’s en steden met een grote diasporagemeenschap uit de doellanden van het partnerschapskader.

4.

Het CvdR vindt ook dat er meer moet worden gedaan, aangezien de EU nog steeds wordt geconfronteerd met een humanitaire crisis. Derde landen en EU-partners huisvesten miljoenen vluchtelingen, waaronder vele niet-begeleide minderjarigen, die gedwongen zijn hun huis te verlaten, evenals vele economische migranten die naar Europa willen komen. In dit verband dient er bij de internationale samenwerking tussen de EU en derde landen een nieuwe dimensie in aanmerking te worden genomen en dienen er bijkomende instrumenten te worden ingevoerd die zijn toegesneden op de uitdagingen van de recente en toekomstige migratiestromen.

5.

Het CvdR verzoekt de Europese Commissie om alle actoren — lidstaten, EU-instellingen en derde landen — aan te moedigen om als partners samen te werken, teneinde de migratiestromen te reguleren en om te voorkomen dat asielzoekers en economische migranten zonder papieren hun lot in handen leggen van mensensmokkelaars of -handelaars om de hachelijke oversteek over zee te wagen. Tegelijkertijd is het CvdR zich ervan bewust dat er dringend actie nodig is om de onderliggende oorzaken van irreguliere migratie en gedwongen verplaatsing in de landen van herkomst aan te pakken en weg te nemen. Internationale, nationale, regionale en lokale samenwerking is cruciaal voor het formuleren van een gemeenschappelijk migratiebeleid, in lijn met de Europese migratieagenda.

6.

Migratie en ontwikkelingsbeleid zijn nauw met elkaar verbonden. Dit verband vormde een essentieel onderdeel van de besprekingen rondom de VN-ontwikkelingsagenda na 2015 die in september 2015 is vastgesteld in New York. Doeltreffend en humaan migratiebeheer moet als cruciaal worden beschouwd voor de succesvolle uitvoering van de agenda. Het CvdR is zich volledig bewust van de voordelen en mogelijkheden van goede, veilige en reguliere migratie voor migranten en landen van herkomst, doorreis en bestemming. Daarnaast is het belangrijk dat de diasporagemeenschappen worden betrokken bij de ontwikkeling van hun landen van herkomst. Het is ook op de hoogte van de nefaste impact van irreguliere migratie voor migranten en van de verplichting van de landen van herkomst om hun ingezetenen weer op te nemen en te laten terugkeren, in lijn met de EU-richtlijn inzake terugkeer en internationale instrumenten.

7.

Het CvdR spreekt opnieuw zijn steun uit voor de in 2015 gepresenteerde Europese migratieagenda, waarin de verschillende acties zijn opgenomen die tegelijkertijd moeten worden ondernomen om zowel de externe als de interne aspecten van de huidige migratiecrisis aan te pakken. De externe agenda richt zich op partnerschappen met derde landen bij het vaststellen van geloofwaardige en haalbare doelen om het aantal mensen dat gedwongen moet vluchten te verminderen, rekening houdend met de onderliggende oorzaken van irreguliere migratie.

8.

Naast de reeds door de EU genomen stappen, zoals de Valletta-top, de verklaring van de EU en Turkije, dialogen op hoog niveau over migratie, het herziene Europees nabuurschapsbeleid en de bijeenkomst van leiders van de Westelijke Balkan, moeten ook de strategische langetermijnaanpak van de EU ten opzichte van derde landen en de interne samenhang en coördinatie met de lidstaten worden versterkt. Een beter gecoördineerde, systematische en gestructureerde aanpak om de synergieën en mogelijkheden van het interne en externe beleid van de Unie te maximaliseren, is noodzakelijk. Voorts moeten de regionale en lokale overheden gegarandeerd rechtstreeks toegang krijgen tot de middelen van het Europees nabuurschapsbeleid en andere middelen die belangrijk zijn voor het Middellandse Zeegebied.

9.

De mogelijkheden voor irreguliere migratie en voor illegale binnenkomst in de EU dienen te worden verminderd, en daarnaast dient de EU zich in te zetten voor samenhangende, geloofwaardige en doeltreffende beleidsmaatregelen voor terugkeer en hervestiging in de landen van herkomst, met medewerking van gemeenschappen van immigranten in de EU-landen en met respect voor mensenrechten en voor het beginsel van non-refoulement. Hierbij dient tevens rekening te worden gehouden met de daadwerkelijke capaciteit van de landen van herkomst of doorreis om de rechten van teruggekeerde of overgenomen personen te waarborgen.

10.

Onverminderd internationale verplichtingen om bescherming te verlenen aan asielzoekers en aan allen die recht hebben op andere vormen van internationale bescherming, ongeacht of ze de EU regulier zijn binnengekomen, roept het CvdR op tot de instelling van hotspots voor derde landen ten behoeve van mensen die om internationale bescherming verzoeken. Deze hotspots zouden in derde landen moeten worden opgezet, door de EU en internationale instanties (UNHCR) beheerd moeten worden en als taak moeten hebben de rechtmatigheid van asielaanvragen te onderzoeken. Aan mensen van wie het recht op asiel of internationale bescherming wordt erkend zouden reguliere vervoermiddelen naar de Europese landen van hun keuze ter beschikking moeten worden gesteld, om door smokkelaars georganiseerde overtochten op niet-zeewaardige boten te voorkomen.

11.

De EU dient ook mogelijkheden in te voeren voor mensen om legaal naar de EU te komen, op zoek naar internationale bescherming of op zoek naar werk, een opleiding, onderzoek of investeringskansen.

12.

Het CvdR spoort de EU en de Europese Commissie aan om aan te dringen op betere samenwerking tussen de verschillende instanties en agentschappen die handelaren en smokkelaars bestrijden (Frontex, NAVO, Eunavformed, het Europees Centrum tegen migrantensmokkel van Europol) en om inlichtingen tussen deze agentschappen en agentschappen van de lidstaten beter te delen.

13.

De EU zou extra steun moeten verlenen aan organisaties zoals de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), die migranten die aankomen in doorreislanden en erachter komen dat zij bedrogen zijn of die gewoon niet verder willen naar de EU, helpen om terug te keren.

14.

Het CvdR is verheugd over de uiteindelijke doelstelling van het partnerschapskader om te zorgen voor een samenhangend en gefocust commitment, waarbij de Unie en haar lidstaten op gecoördineerde wijze handelen, en instrumenten, hulpmiddelen en invloed samenvoegen om uitgebreide partnerschappen (pacten) overeen te komen met derde landen om migratie beter te beheren, waarbij de humanitaire en mensenrechtenverplichtingen met alle partners volledig worden nagekomen.

15.

De kortetermijndoelstelling om levens te redden op de Middellandse Zee wordt volledig ondersteund, en bij wijze van langetermijndoelstelling zou er samen met partnerlanden voor moeten worden gezorgd dat door criminele groepen georganiseerde gevaarlijke reizen over zee niet meer voorkomen. Ook is het CvdR het eens met de doelstelling om de terugkeer naar en de overname door de landen van herkomst te stimuleren en om migranten en vluchtelingen zo dicht mogelijk bij hun thuisland op te vangen. Voorrang moet worden gegeven aan kwetsbare verzoekers en met name aan niet-begeleide minderjarigen, van wie de fundamentele belangen altijd voorop moeten staan, in overeenstemming met de uitspraken van het Hof van Justitie. In dit verband zou de Europese Commissie wat de situatie van niet-begeleide minderjarigen betreft, een kwestie die gewoonlijk tot de bevoegdheden van de regio’s behoort, verder naar een oplossing moeten toewerken. Het CvdR kijkt dan ook uit naar de nieuwe overkoepelende strategie die de Commissie als opvolger van het actieplan inzake niet-begeleide minderjarigen (2011-2014) zal uitbrengen en waarmee de situatie van verdwenen of niet-begeleide kinderen in aanmerking genomen zal worden.

16.

Het wijst nogmaals op het commitment van de EU om de economische, sociale en demografische uitdagingen en tekorten aan arbeidskrachten in de EU voor de lange termijn aan te pakken middels een gericht nieuw beleid inzake legale migratie, in lijn met de EU-migratieagenda en andere belangrijke beleidsinstrumenten voor migratie. Daartoe kan ook steun worden verleend aan de legitieme aspiraties van langdurig ingezetenen om deel te nemen en bij te dragen aan het openbare en politieke leven. Migratie uit derde landen kan voor duurzame groei van de EU-economie zorgen en Europa heeft gekwalificeerde arbeidskrachten nodig om zijn mondiale concurrentievermogen veilig te stellen. Tegelijkertijd zijn de partnerlanden bang voor een braindrain. Circulaire migratie zou derhalve een oplossing kunnen zijn om het risico van braindrain in de partnerlanden te voorkomen.

17.

De Raad wordt eraan herinnerd dat het CvdR dialoog en samenwerking kan faciliteren met lokale en regionale overheden in de landen van herkomst en doorreis van migranten, bijvoorbeeld via bestaande organen en platformen (Arlem, Corleap, gemengde raadgevende comités en werkgroepen). Deze samenwerking is een noodzakelijke voorwaarde voor de implementatie van de maatregelen voorafgaand aan het vertrek die migranten voorbereiden die legaal naar de EU komen, of vluchtelingen voorbereiden voordat zij worden hervestigd vanuit partnerlanden die hen momenteel opvangen (zoals Turkije, Libanon en Jordanië).

18.

Het CvdR pleit voor vereenvoudiging van de uitwisseling van informatie tussen lokale en regionale overheden van de EU en de landen van herkomst van economische migranten, waardoor de oorzaken van irreguliere migratie sterk zouden verminderen. Dergelijke informatie-uitwisseling zou de volgende elementen moeten omvatten: voorlichting inzake overnameovereenkomsten, voorlichting aan mensen die naar de EU willen over de werkelijke kansen op een baan in de EU, de gevaren van irreguliere migratieroutes, de daadwerkelijke situatie inzake regels en verordeningen m.b.t. internationale bescherming (die vaak wordt verdraaid om migranten ertoe te verleiden hun lot in handen te leggen van mensensmokkelaars), arbeidsmogelijkheden, mogelijke voordelen van de sociale zekerheid enz.

19.

Positieve prikkels moeten onderdeel vormen van het ontwikkelingsbeleid van de EU, waarbij landen die hun internationale verplichting nakomen om hun eigen onderdanen over te nemen en landen die samenwerken bij het beheer van migratie uit derde landen worden beloond, evenals landen die actie ondernemen om personen die op de vlucht zijn voor conflicten en vervolging op toereikende wijze op te vangen.

20.

Er is, om de nieuwe aanpak te laten slagen, behoefte aan een combinatie van positieve en negatieve prikkels met betrekking tot de partnerlanden. Tegelijkertijd is er de noodzaak om voor een zorgvuldig evenwicht te zorgen tussen migratiebeheer en globale EU-ontwikkelingshulp. Hulp zou niet volledig afhankelijk moeten worden gemaakt van het nakomen van verplichtingen in het kader van overnameovereenkomsten met derde landen, aangezien dit de verwezenlijking van de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling in de weg zou kunnen staan, evenals van de afspraken in het EU-Lissabonverdrag om extreme armoede en ongelijkheid uit te bannen. De mogelijkheid van partnerlanden om samen te werken met de EU t.a.v. migratiebeheer dient duidelijk te worden onderscheiden van hun bereidheid daartoe: het zijn twee heel verschillende zaken. In dit verband vindt het CvdR dat officiële ontwikkelingshulp alleen zou mogen worden ingezet voor projecten op het gebied van veiligheid en grensbeheer wanneer die duidelijke voordelen voor de begunstigden opleveren. Partnerlanden die niet in staat zijn om migratieafspraken uit te voeren zouden nog altijd moeten kunnen profiteren van financiële en andere instrumenten om de EU-migratiepacten operationeel te maken.

21.

Het CvdR dringt er derhalve bij de EU op aan om te trachten op maat gesneden partnerschapsregelingen met derde partijen te ontwikkelen die daadwerkelijk de behoeften, zorgen en mogelijkheden van de derde partijen weerspiegelen, rekening houdend met het feit dat verschillende partners worden geconfronteerd met verschillende uitdagingen en verschillende omstandigheden.

22.

Het CvdR spoort de lidstaten van de EU die traditioneel nauwe banden hebben met bepaalde landen (historisch, cultureel, economisch enz.) aan om deze connecties te gebruiken om de samenwerking tussen en met deze landen te bevorderen, zodat de overname en re-integratie van personen die terugkeren mogelijk wordt gemaakt.

23.

De Europese Commissie wordt daarnaast aangespoord om de nieuwe partnerschapsprioriteiten met Jordanië en Libanon zo snel mogelijk af te ronden na de herziening van het Europees nabuurschapsbeleid in 2015. Libanon en Jordanië vangen, samen met Turkije, de meeste van de 5 miljoen Syrische vluchtelingen op. In Jordanië is momenteel één op de negen personen een vluchteling voor de Syrische burgeroorlog: bijna 700 000 van de 6,7 miljoen inwoners. In Libanon gaat het om 1,1 miljoen van de 4,6 miljoen inwoners en in Turkije om meer dan 2,5 miljoen van de 79,5 miljoen inwoners.

24.

De overeenkomst tussen de EU en Turkije van 18 maart 2016 inzake vluchtelingen baart dan ook zorgen, in het bijzonder vanwege enkele ernstige mensenrechtenkwesties in verband met de detentie van asielzoekers op „hotspots” op de Griekse Egeïsche eilanden, maar ook gezien de terugkeer van asielzoekers naar Turkije als „eerste land van asiel” of „veilig derde land”, en vanwege het feit dat Turkije vluchtelingen mogelijk terugstuurt naar Syrië zelf. Het CvdR maakt zich ook zorgen over de langzame opbouw van de capaciteit van het Griekse asielstelsel om het asielproces in de hotspots te beheren en de vertragingen in de steunverlening aan Griekenland, het tot nu toe zeer lage niveau van herverdeling van vluchtelingen uit Turkije, en de vertragingen in de verstrekking van financiële bijstand van de EU aan de inspanningen van Turkije om Syrische vluchtelingen te ondersteunen.

25.

Het is geen goede zaak dat in de mededeling de zestien prioritaire landen voor de nieuwe overeenkomsten zonder werkelijke garanties als zodanig worden benoemd, aangezien zij niet allemaal kunnen worden beschouwd als „veilige derde landen” en/of landen die beschikken over een aanvaardbare mensenrechtengeschiedenis. Zelfs als de regel van „veilig derde land” niet van toepassing is in deze overeenkomsten, geeft het voorbeeld van Turkije in dit opzicht een verkeerd signaal af. Er moeten mechanismen komen waarmee de EU kan toezien op de opvang in deze landen.

26.

Het CvdR kijkt uit naar de vaststelling van de strategische mededeling inzake Tunesië. De voortzetting van de vreedzame en democratische overgang van het land na de revolutie naar economische stabiliteit en stabiliteit op het gebied van de veiligheid zou een zeer positief signaal afgeven aan het gebied en moet derhalve worden ondersteund door de EU.

27.

De situatie in Libië vraagt om bijzondere aandacht en strategische stappen. Het CvdR is in dit verband dan ook verheugd over de in de mededeling voorziene betrokkenheid. Het CvdR benadrukt het belang van samenwerking met de Libische lokale en regionale overheden en verzoekt de Europese Commissie om haar volledige steun te verlenen aan inspanningen van het CvdR en Arlem om de samenwerkingsinitiatieven tussen lokale en regionale overheden in de EU en hun Libische tegenhangers te bevorderen, waarmee is begonnen tijdens de laatste plenaire vergadering van Arlem in Nicosia (het Nicosia-initiatief).

28.

Het CvdR staat achter de nadruk op samenwerking met landen van doorreis, die doorgaans een aanzienlijke financiële last dragen, met name op lokaal en regionaal niveau, voor de opvang van asielzoekers en irreguliere migranten. In de in september 2016 goedgekeurde New York-verklaring van de VN over vluchtelingen en migranten is erkend dat grote bewegingen van vluchtelingen en migranten in onevenredige mate de naburige en doorreislanden raken en hun opvangcapaciteit te boven dreigen te gaan. Lokale en regionale overheden van doorreislanden zouden daarom moeten kunnen profiteren van door de EU begeleide capaciteitsopbouw, financiële ondersteuning en informatie-uitwisseling. Daarbij zou de EU ook steun moeten geven voor mechanismen ter bevordering van rechtstreekse peer-to-peer samenwerking tussen lokale en regionale overheden uit de EU en de partnerlanden, teneinde de capaciteiten voor planning en beheer op lokaal en regionaal niveau te vergroten.

29.

De gezamenlijke inspanningen om de terugkeer en overname van niet-succesvolle asielzoekers en irreguliere migranten te laten slagen, zijn essentiële onderdelen van elk pact. Het CvdR erkent dat lokale en regionale overheden uit de landen van herkomst een centrale rol spelen in het migratiebeleid vanwege hun vele belangrijke taken, zoals het verlenen van toegang tot de arbeidsmarkt, huisvesting, onderwijs en zorg. Al deze zaken hebben directe invloed op hun capaciteit om mensen die terugkeren te re-integreren en zo sociale samenhang en dus een duurzame samenleving dichterbij brengen. Dagelijks worden de problemen rondom opvang, integratie en re-integratie van migranten gevoeld, met name op lokaal en regionaal niveau. In de pacten dient er dus naar te worden gestreefd om de doeltreffendheid en duurzaamheid van het terugkeerproces te vergroten en toereikende financiering te bieden voor vrijwillige terugkeer, evenals om landen van herkomst te helpen om overgenomen ingezetenen te re-integreren.

30.

Multilevel governance is het meest geschikte middel om de noodzakelijke combinatie van maatregelen en initiatieven te bereiken en zo de meest optimale resultaten te behalen bij de opvang, integratie en re-integratie van migranten.

31.

Beste praktijken moeten worden gedeeld tussen lokale en regionale overheden in de EU en in derde landen met betrekking tot alle aspecten van migratie, met inbegrip van — maar niet beperkt tot — het integratie- en herintegratiebeleid, waarbij irreguliere migratie wordt aangepakt, het belang van vroegtijdige alarmsignalen en/of vroegtijdige preventie van crisissituaties wordt erkend en mensensmokkel en migrantenhandel worden bestreden (in lijn met het EU-actieplan tegen migrantensmokkel 2015-2020, het VN-Protocol inzake de smokkel van migranten over land, zee en door de lucht, de EU-strategie voor de uitroeiing van mensenhandel 2012-2016, en het Palermoprotocol). Het CvdR bevindt zich in een goede positie om contact op te nemen met steden en regio’s in de partnerlanden om de uitwisseling van innovatieve ideeën en praktijken te faciliteren en te bevorderen en om een doeltreffendere betrokkenheid van lokale en regionale overheden bij het opstellen en implementeren van migratie- en integratiebeleid te bereiken, overeenkomstig de multilevel governanceaanpak en het subsidiariteitsbeginsel.

32.

De deskundigheid en middelen van de lidstaten zijn van essentieel belang bij het uitvoeren van de pacten en doeltreffende samenwerking is afhankelijk van netwerken van Europese deskundigen ter plaatse, onder wie deskundigen met kennis van de lokale en regionale dimensie van migratie. Het CvdR is derhalve ingenomen met de inzet van Europese migratieverbindingsofficieren in prioritaire landen van herkomst en doorreis, om bij te dragen aan de EU-samenwerking tegen migrantensmokkel, en het spoort de lidstaten aan om snel passende deskundigen voor deze taak te benoemen.

33.

Het gebruik van de bestaande financiële instrumenten en bestaande trustfondsen om de kortetermijndoelstellingen van het pact te bereiken wordt door het CvdR gesteund, maar de lidstaten van de EU worden in dit kader opgeroepen om zoals overeengekomen zo snel mogelijk hun bijdragen te leveren aan deze fondsen.

34.

Het belang van het gebruikmaken van synergieën tussen bestaande fondsen, zoals de faciliteit voor vluchtelingen in Turkije (3 miljard EUR), het EU-noodtrustfonds voor Afrika (1,8 miljard EUR), het regionaal trustfonds van de EU in respons op de Syrische crisis (1 miljard EUR), evenals andere financiële instrumenten die mogelijk tot 8 miljard EUR kunnen verstrekken in de periode 2016-2020 om de pacten uit te voeren, moet worden benadrukt. Tevens kunnen mogelijke synergieën met de structuurfondsen worden onderzocht.

35.

Het CvdR is verheugd over het voorstel van de Europese Commissie voor een ambitieus plan voor externe investeringen waarmee de onderliggende oorzaken van irreguliere migratie worden aangepakt en partnerlanden gesteund bij het beheer van de consequenties van irreguliere migratie in Afrika en in de landen van het EU-nabuurschap, terwijl wordt bijgedragen aan het behalen van de ontwikkelingsdoelstellingen van de VN. Het roept de Commissie op om dit hulpmiddel zo snel mogelijk te ontwikkelen, in nauw overleg met de lidstaten van de EU en internationale partners.

36.

Het CvdR is ingenomen met het voorgestelde plan voor externe investeringen voor Afrika en de landen van het EU-nabuurschap, dat erop gericht is om investeringen te stimuleren (middels een verbeterd ondernemingsklimaat, een onestopshop voor financieringsaanvragen voor investeringen, en particuliere financiering) en om werkgelegenheid in de partnerlanden te scheppen.

37.

Het CvdR is verheugd over de intensivering van de technische bijstand en steun van de EU voor economische en structurele hervormingen om het ondernemingsklimaat te verbeteren. Het pleit er met name voor om lokale overheden en bedrijven te betrekken bij de voorgestelde technische bijstand, die hen helpt om een groter aantal financierbare projecten te ontwikkelen, wat het algemene ondernemingsklimaat verbetert, en deze onder de aandacht te brengen van internationale investeerders.

38.

Het CvdR is overtuigd van de korte- en langetermijnimpact van het voorgestelde investeringsplan op de verbetering van de duurzame ontwikkeling van de EU-partnerlanden die belangrijke landen van herkomst van migranten of doorreislanden van asielzoekers en irreguliere migranten zijn. Met het voorgestelde plan zullen rechtstreeks de onderliggende oorzaken van irreguliere migratie worden aangepakt en zullen de prikkels voor irreguliere migratie verminderen.

39.

Het is belangrijk dat de EU, de lidstaten, derde landen, internationale financiële instellingen, Europese bilaterale ontwikkelingsinstellingen en de particuliere sector allemaal bijdragen aan het investeringsplan. Het CvdR is verheugd over het initiatief van de Europese Commissie om een ambitieus plan voor externe investeringen te presenteren, waarmee wordt beoogd om 62 miljard EUR te mobiliseren om bij te dragen aan het behalen van de ontwikkelingsdoelstellingen van de VN en zo de onderliggende oorzaken van irreguliere migratie aan te pakken.

40.

Het CvdR dringt er in dit verband op aan dat het initiatief van de Europese Commissie ten uitvoer wordt gelegd middels de ondertekening van een specifieke overeenkomst met de lidstaten en andere internationale partners, die hen verplicht om het totaalbedrag dat de EU ter beschikking stelt te evenaren, als stimulans voor nieuwe overheids- en particuliere investeringen.

41.

Het CvdR is ingenomen met het in september gepresenteerde plan, dat is gebaseerd op drie pijlers: stimuleren van particuliere investeringen, intensivering van de technische bijstand en verbetering van het algemene ondernemingsklimaat. Het betreurt dat de lokale en regionale overheden helemaal niet in de desbetreffende mededeling worden genoemd. Van belang is dat er ook steun en middelen naar die overheden gaan. Het is duidelijk dat de tweede pijler ook de betrokkenheid vereist van de lokale en regionale overheden en dat het CvdR als partner dient te worden betrokken bij de uitvoering ervan. De atlas van decentrale samenwerking van het CvdR kan een nuttig hulpmiddel zijn bij de identificatie van projecten die behoefte hebben aan financiering, en van mogelijke samenwerkingspartners. De lokale en regionale overheden zouden in de beheersstructuur van het plan voor externe investeringen moeten zijn vertegenwoordigd.

42.

De Europese Commissie wordt daarom aangespoord om het CvdR te betrekken bij het opstellen van het plan als de stem van de lokale en regionale overheden in de EU, waarvan er vele uitgebreide ervaring hebben op het gebied van ontwikkelingssamenwerking.

43.

Het CvdR dringt er bij de Europese Commissie op aan manieren te verkennen om verschillende diasporagroepen in de lidstaten van de EU te betrekken als partners bij de financiering van investeringen in hun landen van herkomst. In 2013 stuurden migranten uit ontwikkelingslanden meer dan 400 miljard EUR naar huis. Deze overmakingen door migranten zijn vaak stabieler dan andere particuliere kapitaalstromen en namen met slechts 5 % af tijdens de recente wereldwijde financiële crisis en herstelden snel tot het niveau van voor de crisis. Een goed voorbeeld van het potentieel van overmakingen door migranten is het feit dat in 2013 overmakingen door de diaspora naar Senegal 10 % van het bbp van het land bedroeg.

44.

Het CvdR herhaalt dat lokale en regionale overheden zowel in de EU als in derde landen een rol kunnen en moeten spelen in de gezamenlijke inspanningen met de EU en op nationaal niveau, evenals met derde landen, om migratiepartnerschappen uit te voeren. Lokale en regionale overheden spelen in het bijzonder een sleutelrol bij het vergroten van het bewustzijn en het verstrekken van de noodzakelijke informatie aan burgers in landen van herkomst, doorreis en bestemming.

45.

Potentiële migranten moeten zich bewust zijn van de risico’s en gevaren waarmee ze worden geconfronteerd wanneer zij proberen de EU irregulier binnen te komen. Ze moeten tevens worden geïnformeerd over de omstandigheden en structuren in de landen van bestemming, waaronder informatie over de arbeidsmarkt, toegang tot relevante opleidingen en taalcursussen, en de voorwaarden voor gezinshereniging. Potentiële migranten moeten worden gewezen op de culturele verschillen tussen hun land van herkomst en het land van bestemming, waarbij ze worden geïnformeerd over onaanvaardbaar gedrag en onaanvaardbare praktijken.

46.

Mensen en ondernemingen in de landen van bestemming moeten worden geïnformeerd over de voordelen van migratie en op passende wijze worden opgeleid om te helpen bij de integratie van migranten. Deze informatie kan het best worden verstrekt op lokaal en regionaal niveau, waar de overheden het dichtst bij de burgers staan. Goed beleid voor legale migratie en integratie op lange termijn op lokaal en regionaal niveau zijn middelen om racisme en xenofobie tegen te gaan.

47.

Het CvdR wijst erop dat, hoewel in de inleiding van het voorgestelde partnerschapskader melding wordt gemaakt van de noodzaak om de lokale capaciteitsopbouw te versterken via het ontwikkelings- en nabuurschapsbeleid, dit aspect niet verder is uitgewerkt in de vorm van concrete maatregelen om aan deze noodzaak tegemoet te komen. Het CvdR kan en moet een partner zijn bij inspanningen voor lokale en regionale capaciteitsopbouw in de partnerlanden.

48.

Het CvdR onderstreept de noodzaak om te investeren in lokale capaciteit en in acties van lokale en regionale overheden van partnerlanden. Lokale overheden zouden partners moeten worden in alle pijlers van het plan voor externe investeringen, en het CvdR staat achter de suggestie van Platforma om de samenwerking tussen stad-partnerland-stad te bevorderen als sleutelinstrument voor de tenuitvoerlegging van de nieuwe aanpak en voor capaciteitsopbouw en het uitwisselen van technische expertise in lokaal migratiebeheer. In dit verband zou het plan voor externe investeringen samenwerking tussen steden en tussen regio’s moeten financieren.

49.

Samenwerking tussen EU, lidstaten, lokale en regionale overheden in de EU en in de landen van herkomst en doorreis van migranten kan bijdragen aan een doelmatiger beheer van migratie, hetgeen alle partijen ten goede komt. Met het oog hierop moeten de EU en de lidstaten de lokale en regionale overheden financiële en politieke steun bieden.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/39

1.

beseft dat de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling, die door de Verenigde Naties in september 2015 werd goedgekeurd, een nieuwe en ambitieuze reeks verplichtingen omvat die alle landen aansporen tot het ondernemen van actie om te komen tot inclusieve en duurzame ontwikkelingsstrategieën, zowel op nationaal als op internationaal niveau.

2.

De Agenda 2030 heeft van meet af aan universele werking, d.w.z. dat alle landen, ook de EU en haar lidstaten, hun binnenlands beleid en hun internationale overeenkomsten moeten afstemmen op de doelstellingen en streefcijfers van de Agenda 2030. Dat geldt echter niet alleen voor het nationale niveau, maar ook voor het beleid en de bevoegdheden van de regionale en lokale overheden van de EU.

3.

Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) onderstreept dat de EU en haar lidstaten een cruciale rol moeten spelen in de ontwikkeling en uitvoering van de Agenda 2030, en is verheugd over de stappen die met het oog hierop zijn gezet aan de hand van de Mededeling „Volgende stappen voor een duurzame Europese toekomst” en de „Algemene strategie voor de Europese Unie op het gebied van het buitenlands en veiligheidsbeleid”.

4.

De duurzame ontwikkelingsagenda voor 2030 moet worden gezien als een agenda waarbij meerdere partijen op meerdere niveaus zijn betrokken: naast regeringen ook overheidsinstanties op verschillende niveaus (lokaal, regionaal, nationaal en internationaal), evenals allerlei sociale partners. Het CvdR wil er ook op wijzen dat veel doelstellingen en streefcijfers van de Agenda 2030 rechtstreeks betrekking hebben op terreinen die onder de bevoegdheid van decentrale overheden vallen, en daarom is het noodzakelijk dat de regio’s en de lokale overheden volledig worden betrokken bij de uitvoering van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) en de uitwerking van het beleid dat nodig is om deze doelen te bereiken.

5.

Het CvdR vindt net als de Commissie dat er een nieuwe „consensus over ontwikkeling” moet komen waarin de afspraken van 2005 worden aangepast en geactualiseerd, zodat de uitdagingen van de Agenda 2030 kunnen worden aangegaan en kan worden ingespeeld op de veranderingen die zich internationaal en op het vlak van ontwikkelingssamenwerking hebben voorgedaan.

6.

De Commissie heeft gelijk wanneer zij stelt dat een betere coördinatie van het samenwerkingsbeleid op Europees en nationaal niveau de beste manier is om vooruitgang te boeken met de ontwikkelingsagenda voor 2030. Gezien de reikwijdte van Agenda 2030 en de onderlinge verwevenheid van haar doelen dient echter ook de beleidscoherentie van zowel het Europees als het nationaal beleid te worden verbeterd.

7.

Door de toenemende globalisering is de wereld een meer geïntegreerd en complexer geheel geworden; de internationale machtsverhoudingen zijn veranderd, de verschillen tussen ontwikkelingslanden zijn groter geworden, de armoede in de wereld is anders verdeeld, de ongelijkheden binnen landen zijn toegenomen en mondiale collectieve goederen nemen een belangrijkere plaats in. De Agenda 2030 is een duidelijke poging om in te spelen op de eerder genoemde veranderingen en het hoofd te bieden aan de uitdagingen in verband met het bevorderen van ontwikkeling in de komende decennia.

8.

Het CvdR juicht het universele karakter van de Agenda 2030 toe, omdat alle landen en samenlevingen hierdoor verplicht zijn om samen hun beleid af te stemmen op de doelen van de Agenda. Het wil er echter op wijzen dat alle bestuursniveaus bij deze gezamenlijke inspanning moeten worden betrokken, ook het lokale en regionale bestuursniveau.

9.

Gezien de bedoelingen achter de SDG’s moet worden afgestapt van de gebruikelijke werkwijze van officiële ontwikkelingshulp (ODA, Official Development Assistance); hoewel ODA een cruciale financieringsbron blijft voor de armste landen en als aanjager van verandering fungeert in sommige andere landen, moet volgens de nieuwe agenda de blik worden verruimd, d.w.z. dat er ook naar andere stromen en instrumenten, die niet tot het terrein van de officiële ontwikkelingshulp behoren, moet worden gekeken.

10.

Doordat er met andere middelen en op een andere manier dan bij de gebruikelijke ontwikkelingshulp moet worden gewerkt, moet er strategischer worden omgegaan met de verschillende bestaande internationale samenwerkingsverbanden en -vormen; de Noord-Zuid-samenwerking blijft weliswaar een belangrijke rol spelen in de toekomst, maar moet beter worden afgestemd op de samenwerkingsverbanden van het type Zuid-Zuid of tussen drie partijen. Het CvdR vestigt ook de aandacht op de cruciale rol die gedecentraliseerde samenwerking kan spelen in de nieuwe agenda door de uitwisseling van ervaringen tussen decentrale actoren op het gebied van hun specifieke bevoegdheden te stimuleren. Tot slot vindt het CvdR dat er bij de samenwerking tussen de EU en de lidstaten meer gebruik moet worden gemaakt van de verschillende regionale en multilaterale samenwerkingsmechanismen, overeenkomstig de multilevel-gedachte die ten grondslag ligt aan de Agenda 2030.

11.

Gelet op het ambitieuze karakter en de reikwijdte van de Agenda 2030 moeten er zo veel mogelijk verschillende partijen bij worden betrokken, waaronder de lokale en regionale overheden, evenals de organisaties van het maatschappelijk middenveld, ondernemingen, stichtingen, universiteiten en onderwijsinstellingen, om de toegevoegde waarde van de door elk van hen ingebrachte ervaring en expertise te benutten.

12.

Het CvdR staat achter het streven naar een grote en actieve betrokkenheid van de EU en haar lidstaten bij de uitvoering van de Agenda 2030. Daarvoor is het noodzakelijk dat de SDG’s consequent deel uitmaken van al het overheidsbeleid dat binnen de EU op diverse niveaus wordt gevoerd, zowel op Europees en nationaal als op regionaal en lokaal vlak. Tevens moeten alle maatregelen en acties die worden uitgevoerd, geleidelijk worden afgestemd op de doelstellingen van de Agenda.

13.

Het CvdR beaamt dat het buitenlands optreden van de EU een cruciale rol speelt bij de uitvoering van de SDG’s en juicht het dan ook toe dat er, overeenkomstig de prioriteiten die zijn vastgelegd in het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU, artikel 21, lid 2) en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU, artikel 208), vooruitgang is geboekt met het vervullen van deze taak, en steunt het voorstel van de Commissie om ervoor te zorgen dat de nieuwe consensus over ontwikkeling bijdraagt tot de verwezenlijking van de prioriteiten van het externe optreden van de Europese Unie, zoals omschreven in de algemene strategie voor de Europese Unie op het gebied van het buitenlands en veiligheidsbeleid.

14.

Het CvdR staat ook achter het voorstel van de Commissie om het ontwikkelingsbeleid beter af te stemmen op andere Europese beleidsmaatregelen met internationale werking, zoals o.a. op het vlak van humanitaire hulp, handel, regionale integratie, gezondheidszorg, onderwijs, energie, visserij, landbouw, milieu, wetenschap en technologie, migratie en asiel, en het Europees nabuurschapsbeleid; het onderstreept echter dat een betere coördinatie van de beleidsmaatregelen alleen niet voldoende is, maar dat er ook meer samenhang moet komen tussen deze maatregelen en de internationaal overeengekomen ontwikkelingsdoelstellingen.

15.

Het CvdR deelt de mening van de Commissie dat de Unie eensgezind en op basis van gemeenschappelijke criteria te werk moet gaan, wil zij iets bereiken. Die eensgezindheid moet zich echter niet alleen tussen de EU en haar lidstaten voordoen, maar ook tussen de lidstaten en de lokale en regionale overheden, die over een deel van de noodzakelijke bevoegdheden beschikken om de SDG’s uit te voeren.

16.

Het CvdR onderschrijft het voorstel van de Commissie om bij de ontwikkelingssamenwerking van de Europese Unie en de lidstaten uit te gaan van een op rechten gebaseerde aanpak, waarbij het draait om de mensen voor wie de hulp bedoeld is. Deze aanpak sluit bovendien aan bij de SDG’s en bij het uitgangspunt van de Agenda 2030 om „niemand uit te sluiten”, en zorgt ervoor dat ook de zwakste en meest kwetsbare sectoren van de maatschappij ontwikkelingsvooruitgang boeken.

17.

Het CvdR is het met de Commissie eens wanneer zij stelt dat gendergelijkheid centraal moet staan in deze op rechten gebaseerde aanpak, evenals in alle maatregelen van de EU en haar lidstaten op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en gedecentraliseerde samenwerking. Dit houdt in dat niet alleen moet worden opgetreden tegen bestaande ongelijkheden, maar ook moet worden opgekomen voor de rechten van vrouwen en hun toegang tot onderwijs, en dat vrouwen op alle fronten meer te zeggen moeten krijgen.

18.

Een van de centrale doelstellingen van het ontwikkelingsbeleid van de EU en de lidstaten is landen steunen in hun strijd tegen armoede en ervoor zorgen dat de bevolking over betere sociale basisvoorzieningen beschikt. Dat staat ook in de Agenda 2030. Het CvdR wil er echter op wijzen dat een groot deel van deze voorzieningen wordt verstrekt door decentrale instanties en dat het daarom van cruciaal belang is dat de lokale en regionale overheden bij de uitvoering van de SDG’s de nodige steun krijgen.

19.

Het is een goede zaak dat de totstandbrenging van inclusieve samenlevingen, door de bestrijding van ongelijkheid en de bevordering van sociale cohesie, een van de doelstellingen van de Agenda 2030 is. Het decentrale bestuur kan een belangrijke rol spelen bij het in kaart brengen en verhelpen van de uitsluiting en sociale marginalisering die ten grondslag liggen aan deze ongelijkheid.

20.

Het is inderdaad belangrijk om vreedzame en goed bestuurde samenlevingen tot stand te brengen, zónder onzekerheid en geweld maar mét sterke en transparante instellingen. Maar het is net zo belangrijk om het niveau dat het dichtst bij de burger staat daarbij te betrekken en de lokale en regionale instanties te versterken, om aldus een betere verankering van de mechanismen voor participatie en democratische controle door de burgers die zich inzetten voor de verwezenlijking van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van Agenda 2030 mogelijk te maken. Daarom moet wereldburgerschapseducatie een essentieel onderdeel worden van de beleidsmaatregelen en -strategieën van de verschillende — gouvernementele of niet-gouvernementele — belanghebbenden en actoren die deel uitmaken van het internationale systeem van ontwikkelingssamenwerking.

21.

Het is de bedoeling dat de Agenda 2030 bijdraagt tot milieuduurzame ontwikkeling via een beter beheer van de natuurlijke hulpbronnen en bescherming van de meest kwetsbare ecosystemen. Het CvdR vindt dat een lovenswaardig streven en wil er nogmaals op wijzen dat de lokale en regionale overheden hierbij van cruciaal belang zijn omdat zij duurzaamheid trachten te verenigen met de sociale en economische vooruitgang van de betrokken gemeenschappen. Dit is vooral belangrijk met het oog op duurzaam ontwikkelingsdoel nr. 11, dat „het creëren van steden en menselijke nederzettingen die inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam zijn” vooropstelt.

22.

Het CvdR vindt het essentieel dat landen op weg worden geholpen naar inclusieve en duurzame economische groei waaruit fatsoenlijk werk kan voortvloeien, zoals in de Agenda 2030 wordt bepleit. De lokale en regionale overheden kunnen hierbij een rol spelen door aan de hand van samenwerking tussen plaatselijke actoren, waaronder lokale kleine en middelgrote ondernemingen, een lokaal stevig verankerde productiestructuur op te zetten.

23.

Het decentrale bestuur is, kortom, van belang om de Agenda 2030 te helpen uitvoeren in de partnerlanden. Gedecentraliseerde samenwerking kan helpen bij de uitwisseling van ervaringen en knowhow tussen dergelijke actoren en het zou mooi zijn als de mogelijkheden die deze vorm van samenwerking biedt aandacht zouden krijgen in de nieuwe consensus over ontwikkeling.

24.

Hoewel elk land de verantwoordelijkheid moet dragen voor zijn eigen ontwikkeling, kunnen de SDG’s alleen een succes worden als er een wereldwijd partnerschap wordt opgezet dat alle landen, multilaterale instellingen en overige sociale partners omvat en via samenwerking tot inclusieve en duurzame ontwikkelingsstrategieën komt, zoals wordt bepleit in de Agenda 2030. Het CvdR wijst er nogmaals op dat de lokale en regionale overheden bij deze samenwerking moeten worden betrokken en hun knowhow en middelen hiervoor ter beschikking moeten stellen.

25.

Gedecentraliseerde samenwerking kan een cruciale rol spelen bij de vorming van partnerschappen met meerdere belanghebbenden die gericht zijn op het doorvoeren van veranderingen in ontwikkelingslanden, in de richting die in de Agenda 2030 wordt aangegeven. De bijdrage die deze vorm van samenwerking levert en de complementariteit ervan met andere samenwerkingsvormen moeten worden erkend in de nieuwe consensus over ontwikkeling.

26.

De Europese Unie en haar lidstaten zouden voor de coördinatie, taakverdeling en afstemming tussen de partijen bij dit wereldwijde partnerschap moeten zorgen. Dit doel zal volgens het CvdR gemakkelijker worden bereikt als de Europese Unie en haar lidstaten hun ontwikkelingssamenwerking vaker gezamenlijk programmeren, op basis van een gemeenschappelijke visie en in overleg met de partnerlanden. Het is echter belangrijk dat de lokale en regionale overheden bij dit overleg worden betrokken.

27.

Het is ook belangrijk dat dit coördinatiestreven in de praktijk wordt gebracht door in de partnerlanden gezamenlijke indicatieve programma’s op te zetten en dat er, waar mogelijk, door middel van gezamenlijke acties op nationaal, regionaal en internationaal niveau, wordt getracht het optreden van de Europese Unie en haar lidstaten een optimaal effect te laten sorteren. De actoren van de gedecentraliseerde samenwerking moeten bij de vaststelling en uitvoering van deze programma’s, alsook bij het toezicht erop en de evaluatie ervan, worden betrokken.

28.

Indien mogelijk moet er in de partnerlanden een beroep worden gedaan op dergelijke samenwerkingsvormen, onder meer via directe begrotingssteun of via de trustfondsen van de EU, waardoor de coördinatie tussen actoren vlotter verloopt en de middelen in de partnerlanden consequenter en flexibeler kunnen worden ingezet.

29.

Het CvdR vindt net als de Commissie dat het belangrijk is om op grote schaal, zowel in binnen- als buitenland, publieke en private middelen te mobiliseren om de doelstellingen van Agenda 2030 te halen, zoals in de actieagenda van Accra wordt bepleit. Met het oog hierop moeten publieke middelen worden ingezet als stimulans en hefboom voor private middelen ten behoeve van ontwikkeling; daarbij moet gebruik worden gemaakt van innovatieve financieringsinstrumenten en verschillende vormen van blending (combinatie van subsidies en leningen). Wel moet erop worden gelet dat de bijeengebrachte middelen: a) specifiek worden ingezet voor ontwikkelingsdoeleinden; b) beantwoorden aan de prioriteiten van het partnerland; c) duidelijk additioneel zijn ten opzichte van de publieke middelen; d) worden onderworpen aan doeltreffende controlemechanismen aangaande hun gebruik/bestemming en een voortdurende follow-up van de verkondigde ontwikkelingsdoelstellingen.

30.

Het is belangrijk dat de ontwikkelingssamenwerking van de EU en de lidstaten zo veel mogelijk partners op de been brengt om de ontwikkelingsdoelen te helpen uitvoeren; daarbij valt te denken aan de lokale en regionale overheden, de particuliere sector, het maatschappelijk middenveld en academici, elk met zijn eigen capaciteiten, ervaringen en middelen. Gedecentraliseerde samenwerking is een samenwerkingsvorm die bij uitstek geschikt is om dit soort partnerschappen met meerdere (lokale) partijen te stimuleren en inspireren. Het Comité verzoekt de Commissie en de lidstaten om ervoor te zorgen dat de lokale en regionale overheden de ontwikkelingsdoelen in hun beleid kunnen opnemen, en onderstreept dat gedecentraliseerde samenwerking een bijzonder vruchtbare bodem is om ruimte voor wereldburgerschap te creëren en te stimuleren dat burgers nadenken over de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling, deelnemen aan het overheidsbeleid voor de verwezenlijking daarvan en betrokken zijn bij het toezicht op en de uitvoering van de Agenda 2030.

31.

Het CvdR wijst op het belang van versterking van de technische en institutionele capaciteit van de partnerlanden, zodat zij de overstap naar inclusieve en duurzame ontwikkelingsstrategieën kunnen bevorderen, zoals in de Agenda 2030 wordt bepleit. Het is belangrijk dat ook de decentrale overheden van de partnerlanden bij dit proces worden betrokken.

32.

Bij de verdeling van de middelen die de EU en haar lidstaten voor ontwikkelingssamenwerking uittrekken moet volgens duidelijke en transparante regels te werk worden gegaan en moet rekening worden gehouden met de behoeften, structurele tekorten en eventuele alternatieve middelen van de partnerlanden. Daarnaast moet bij de besteding van de middelen en uitvoering van de maatregelen worden uitgegaan van het beginsel dat „niemand mag worden uitgesloten”.

33.

Naar aanleiding van het voorgaande merkt het CvdR op dat de internationale hulpverlening van de EU en haar lidstaten bij voorkeur moet zijn gericht op de landen met de laagste inkomens en met name de minst ontwikkelde landen, evenals de landen met een zwakke staatsstructuur of de landen die net een conflict achter de rug hebben.

34.

Feit is echter dat grote groepen middeninkomenslanden te kampen hebben met ernstige structurele tekortkomingen en zeer grote interne verschillen, zwakke instituties en verscheurde samenlevingen. Ontwikkelingssamenwerking, waaronder ook samenwerking op financieel vlak, kan deze landen helpen hun problemen te overwinnen en een duurzaam ontwikkelingsproces te bevorderen, waardoor zij bovendien beter in staat zijn om actiever deel te nemen aan de uitvoering van de Agenda 2030.

35.

Het CvdR is van mening dat ordelijke migratie de vooruitgang in zowel het land van herkomst als het gastland ten goede kan komen en ook gunstig kan zijn voor de migranten zelf. Ordelijk migratiebeheer moet een ontwikkelingsdoel worden. Er moet adequate regelgeving en ondersteuning komen om ervoor te zorgen dat de mensenrechten van migranten tijdens het migratieproces en in het land van bestemming worden gerespecteerd en dat zij kansen krijgen in hun land van herkomst, zodat de druk van ongecontroleerde migratiestromen wordt verminderd.

36.

Het CvdR stelt vast dat ontwikkelingssamenwerking over een groter instrumentarium beschikt dan gewone internationale hulp en instrumenten omvat die weliswaar niet tot de officiële ontwikkelingshulp kunnen worden gerekend, maar wel ontwikkelingskansen kunnen helpen creëren. In de ontwikkelingssamenwerking van de EU en haar lidstaten zou actief gebruik moet worden gemaakt van dit instrumentarium en zouden de gebruikte middelen en instrumenten moeten worden aangepast aan de specifieke omstandigheden van elk partnerland, ook de middeninkomenslanden.

37.

Het CvdR staat achter het voorstel van de Commissie om een ambitieus Europees extern investeringsplan op te zetten om particuliere investeringen aan te trekken, meer technische ondersteuning te bieden bij het uitwerken van projecten van lokale overheden en bedrijven, en een goed ondernemingsklimaat te scheppen, waarbij terdege rekening wordt gehouden met de prioriteiten van de lokale en regionale overheden op het gebied van territoriale ontwikkeling. Dit plan moet aansluiten bij de doelstellingen van de Agenda 2030 en moet de betrokkenheid van de lokale en regionale overheden bij de adequate tenuitvoerlegging hiervan bevorderen.

38.

Het Comité is net als de Commissie overtuigd van het belang van steun voor regionale integratieregelingen om de ontwikkelingsprocessen in de betrokken landen te versterken en de verstrekking van regionale collectieve goederen te verbeteren, teneinde de Agenda 2030 beter uit te voeren. Herziening van het nabuurschapsbeleid in functie van de nieuwe prioriteiten die voortvloeien uit de Agenda 2030 zou raadzaam zijn. Ook zou, in het kader van dit beleid, de samenwerking tussen de regio’s moeten worden versterkt door middel van adequate steunmaatregelen.

39.

Het CvdR onderstreept dat de inspanningen om de ontwikkelingssamenwerking efficiënter te maken moeten worden voortgezet, zoals afgesproken op de top van Rome, Parijs, Accra en Busan. Tegelijkertijd is het belangrijk dat de institutionele capaciteitsopbouw in de partnerlanden wordt gesteund en dat partnerlanden er onder meer toe worden aangespoord om in hun nationale planningsdocumenten ook rekening te houden met de belangrijkste prioriteiten van de lokale en regionale overheden, zodat de samenwerking haar vruchten afwerpt en de behoeften van het betrokken gebied en zijn inwoners in aanmerking worden genomen.

40.

Met ontwikkelingssamenwerking alleen kunnen de door Agenda 2030 beoogde veranderingen niet worden gefinancierd. Het is daarom noodzakelijk dat de EU en de lidstaten deze samenwerking gebruiken als instrument om extra middelen uit andere bron te verkrijgen en als aanzet tot het ombuigen van prikkels en het bevorderen van positieve veranderingen in ontwikkelingslanden.

41.

Het CvdR herhaalt dat als de landen van de EU een geloofwaardige speler willen zijn op het internationale toneel, zij hun verplichtingen moeten nakomen. Dit betekent dat zij zich moeten inspannen om de doelen die de EU zich heeft gesteld in het kader van de financiering van de internationale ontwikkelingsagenda te halen. Voorts moeten landen de afspraken in het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering nakomen, alsook de afspraken over financiering van het milieubeleid.

42.

Het CvdR vindt ook dat het belangrijk is de samenwerking aan te passen aan de actieradius van de instrumenten en maatregelen die, naast de ODA, internationaal worden gebruikt om ontwikkelingsprocessen te ondersteunen. Daarnaast moet ook gevolg worden gegeven aan de inspanningen van de OESO om een nieuwe statistische maatstaf voor de financiering van ontwikkeling uit te werken en het concept „totale officiële steun voor duurzame ontwikkeling” (Total Official Support for Sustainable Development) te introduceren.

43.

Voor veel van de problemen die in de Agenda 2030 aan de orde komen, worden geen afdoende technische oplossingen aangereikt. Daarom moet er naar alternatieven worden gezocht die gebaseerd zijn op creativiteit, kennisbevordering en sociale en technologische innovatie. Gedecentraliseerde samenwerking kan hierbij een belangrijke rol spelen door ervaringen die op lokaal en regionaal vlak zijn opgedaan te delen.

44.

Het CvdR constateert dat de Agenda 2030 niet uitvoerbaar zal zijn als er niet meer samenhang in de beleidsmaatregelen komt; alle onderdelen van het overheidsbeleid zijn namelijk van invloed op de ontwikkelingsdoelen. Die samenhang moet zowel over de gehele breedte van het overheidsoptreden (horizontaal) als tussen de bestuursniveaus (lokaal, regionaal, nationaal en Europees) worden verbeterd door de hele overheid („whole of government”) te betrekken bij de beleidsmaatregelen en -programma’s op korte, middellange en lange termijn.

45.

Transparantie moet bij alle betrokkenen bij de ontwikkelingssamenwerking van de EU vooropstaan en dat moet ook gelden voor de middelen die door elk van hen worden gemobiliseerd. Overheidsinstanties (op Europees, nationaal, regionaal en lokaal niveau) moeten hierbij een belangrijke rol spelen en de verantwoordingsprocedures en kwaliteit van de hulpverlening helpen verbeteren.

46.

Het CvdR is van mening dat veranderingsprocessen die lokaal verankerd zijn, en waarbij partijen zijn betrokken die deze processen omarmen en zich gesteund weten door decentrale samenwerkingsverbanden, de beste garantie kunnen bieden op een soepele overgang naar inclusieve en duurzame ontwikkelingsmodellen.

47.

Het CvdR herhaalt dat het graag wil bijdragen aan de uitvoering van de Agenda 2030 en de uitwisseling van kennis en ervaring met de overige openbare instanties en met de overeenkomstige autoriteiten in de ontwikkelingslanden via het informatie- en discussieplatform (portaal) van de lokale en regionale overheden op het gebied van ontwikkeling, de tweejaarlijkse dialoog over gedecentraliseerde samenwerking (het „congres”) en de internationale fora van de Euro-mediterrane vergadering van lokale en regionale overheden (Arlem) en de Conferentie van regionale en lokale overheden voor het Oostelijk Partnerschap (Corleap). Het Comité van de Regio’s wil de gedecentraliseerde samenwerking tussen de lokale en regionale overheden van de Europese Unie en de lokale en regionale instanties van de buurlanden in het kader van specifieke initiatieven, zoals het Nicosia-initiatief voor Libië, stimuleren en coördineren.

48.

Het CvdR vindt het belangrijk dat er een gedegen communicatiebeleid voor duurzame ontwikkeling wordt gevoerd dat een helderder beeld schetst van de uitdagingen en de maatregelen om hieraan het hoofd te bieden en tot bewustwording en actieve steun van de burgers leidt, zodat ontwikkelingssamenwerking en de afspraken in de VN-Agenda 2030 als investering in de toekomst worden gezien. Ook moet de Europese burger worden gewezen op het belang van de doelstellingen van ontwikkelingssamenwerking door de wederzijdse voordelen van dit beleid onder de aandacht te brengen, zoals het instellen van gebieden van regionale stabiliteit. Tevens moet zichtbaarheid worden gegeven aan het optreden van de verschillende actoren die bij het proces betrokken zijn, waaronder de lokale en regionale overheden en de ultraperifere regio’s, die al jaren een succesvol beleid van samenwerking met hun buurlanden voeren.

49.

Het CvdR vindt het een goede zaak dat alle partijen die bij de samenwerking zijn betrokken, hun verslagleggingssystemen en hun indicatoren voor toezicht geleidelijk aanpassen aan de inhoud van Agenda 2030, en dat er gezamenlijke syntheseverslagen worden opgesteld voor het politieke forum op hoog niveau van de Verenigde Naties waarin de vorderingen op het gebied van de Agenda 2030 worden opgetekend. Het CvdR dringt erop aan dat de lokale en regionale overheden actief deelnemen aan het opstellen van deze verslagen en rekenschap afleggen over de acties die zijn ondernomen op hun bevoegdheidsterrein en via gedecentraliseerde samenwerking.

50.

Het CvdR vindt ook dat er een verbetering van de statistieken nodig is zodat gevolg kan worden gegeven aan de Agenda 2030, en wijst erop dat deze verbetering ook de lokale en regionale informatie moet gelden om ervoor te zorgen dat de vooruitgang alle sectoren en regio’s bereikt.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/45

1.

stelt vast dat schoon en voldoende water, als bron van ons leven, onmisbaar is voor onze gezondheid en ons welzijn. Water biedt vele kansen voor ontwikkeling, maar vormt daarentegen ook een bedreiging. Overstromingen, droogtes en slechte waterkwaliteit bedreigen ons leven, onze gezondheid en onze welvaart.

2.

Het Comité prijst de Europese Commissie dat zij in 2000 de Kaderrichtlijn water (KRW) heeft geïntroduceerd die, aangevuld met meer specifieke communautaire wetgeving (1), een groot deel van de oudere regelingen heeft gestroomlijnd, een waterbeheeraanpak op basis van de stroomgebieden heeft gereguleerd en ambitieuze langetermijndoelstellingen voor het waterbeheer heeft ingevoerd.

3.

Het Comité is ervan op de hoogte dat de Europese Commissie werkt aan de volgende onderdelen van het Europese waterbeleid:

4.

Het Comité vraagt aandacht voor het feit dat in de meeste lidstaten de lokale en regionale overheden institutionele en politieke waterbeheerstaken en -bevoegdheden hebben en daarmee de uitvoering van de meeste EU-waterrichtlijnen gestalte geven. Lokale en regionale overheden zijn daarnaast meestal ook bevoegd voor beleidsonderwerpen die belangrijk zijn voor een duurzaam waterbeheer, zoals ruimtelijke ordening, infrastructuur, mobiliteitsbeleid, vergunningverlening, landbouw en landschapsbeheer, watervoorziening, bescherming van grond- en oppervlaktewater, klimaatadaptatie en bescherming tegen overstromingen.

5.

Het Comité neemt kennis van de conclusies van de Europese Raad inzake duurzaam waterbeheer van 17 oktober 2016. Het steunt de conclusies van de Raad dat water een top prioriteit is en beaamt de erkenning dat de wateropgaven verschillend zijn in de EU en dat daarom behoefte is aan flexibiliteit in de te kiezen oplossingsrichtingen, zoals de behoefte aan infrastructuur voor de regeling van de watervoorraden, om een goede ecologische toestand van de waterlichamen te bereiken en om aan de vraag naar water te voldoen.

6.

Het Comité wijst daarom op het belang van de naleving van het subsidiariteits- en evenredigheidsbeginsel. Bijv. bij maatregelen betreffende hergebruik van water en efficiency-verhoging aan de vraagzijde (water sparen) is de nationale, regionale en lokale context doorslaggevend omdat water niet overal in dezelfde mate beschikbaar is. Het is daarom van belang dat, redenerend vanuit een Europees kader, de ruimte wordt geboden om op nationaal, regionaal en lokaal niveau de problematiek te beschouwen en op deze niveaus de benodigde maatregelen te kunnen nemen.

7.

Het Comité wijst op de zeer ambitieuze en vrijwillige „Urban Water Agenda 2030” die is opgesteld tijdens het congres Cities & Water in februari 2016 in Leeuwarden, en roept Europese steden op om deze te ondertekenen.

8.

Het Comité ondersteunt het voornemen van de Europese Commissie om in 2017 in het kader van de implementatie van het actieplan voor circulaire economie, te komen met een voorstel voor minimum eisen rondom het hergebruik van water en met een (REFIT) herziening van de Drinkwaterrichtlijn (2), waarbij in acht wordt genomen dat eventuele negatieve effecten niet onevenredig uitpakken voor andere sectoren, zoals de landbouw.

9.

De regionale verschillen betreffende de beschikbaarheid moeten in aanmerking worden genomen. Er moet geen verplichting bestaan om water te hergebruiken, tenzij dit gerechtvaardigd kan worden. In wezen kan hergebruik van water oplossingen bieden in regio’s waar de beschikbaarheid van water een probleem vormt.

10.

De Europese Commissie zou, in het licht van een evenwichtige en samenhangende aanpak, in dit verband moeten afdwingen dat hergebruik van water, als slechts een extra optie voor de watervoorziening, gepaard gaat met een verbetering van de efficiëntie aan de vraagzijde, en dat de mogelijke gevolgen van een geringere hoeveelheid beschikbaar water worden onderzocht en in aanmerking worden genomen.

11.

Het Comité vindt het van essentieel belang dat de lokale en regionale overheden met dit initiatiefadvies aanbevelingen aanreiken ter verbetering van de tenuitvoerlegging van de EU-waterwetgeving, en dat ze intensief betrokken blijven bij het toekomstig Europees waterbeleid.

12.

Het Comité heeft zich in het verleden al meermaals uitgesproken over kwesties in verband met het waterbeheer. Het voorliggende initiatiefadvies is een vervolg op de eerdere CvdR-adviezen zoals:

13.

Het Comité beklemtoont dat wat betreft de gevolgen van de klimaatverandering op het waterbeheer, de beleidsmaatregelen op lokaal, regionaal, nationaal en EU-niveau nauw moeten aansluiten op de maatregelen in het kader van de EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering en refereert in dit verband naar het advies „Een geïntegreerde aanpak voor een nieuwe EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering”, CdR 2430/2016.

14.

Het Comité onderkent de breedte van het beleidsveld water en is van mening dat dit initiatiefadvies de focus legt op het binnenlandse waterbeheer, te weten de waterkwaliteit, het tekort aan zoet water, alsmede de bescherming tegen overstromingen. Het waterbeheer van zee en oceaan en daarmee de kaderrichtlijn mariene strategie en de richtlijn over maritieme ruimtelijke planning, die in eerdere CvdR-adviezen zijn behandeld, worden in dit advies buiten beschouwing gelaten.

15.

Als gevolg van de klimaatsveranderingen en verdere intensivering van het landgebruik vraagt het Comité aandacht voor de grote uitdagingen voor het waterbeheer die op ons af komen:

16.

Het Comité vraagt aandacht voor de grote economische waarde van de watersector en het economisch belang van goed watermanagement. Een paar voorbeelden:

17.

Aangezien er nog veel onzekerheid is over de mate en de impact van de toekomstige waterproblemen en ook het normatieve kader verschillend is, is het Comité van mening dat beleid gebaseerd op een „blauwdruk” een goed uitgangspunt kan zijn om de relatie tussen de verschillende instellingen te verbeteren en nieuwe innovatieve manieren van beleid maken te verkennen die de samenwerking tussen verschillende sectoren mogelijk maken door te zoeken naar synergieën en conflicten te vermijden. Het beleid dat wordt aangeduid als „adaptief beleid” moet worden uitgevoerd. In onderstaande figuur staan de verschillende mogelijkheden weergegeven.

18.

Het Comité roept de Europese Commissie op om in het kader van de aanstaande herziening van de Drinkwaterrichtlijn, de maatregelen rondom hergebruik van water, de eventuele herziening van de richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater en op termijn de herziening van de Kaderrichtlijn Water, een verkenning uit te voeren naar de mogelijkheden voor adaptief beleid binnen het waterbeleid. Deze verkenning zou zich moeten richten op de belangrijkste voorwaarden voor adaptief beleid, te weten integraliteit, informatie-uitwisseling, flexibiliteit en differentiatie in doelstellingen en inspanningen én innovatie. Bij het kijken naar mogelijkheden voor een nieuw beleid zou de Commissie moeten overleggen met lokale en regionale overheden om er zeker van te zijn dat toekomstige voorstellen altijd in hun belang zullen zijn, in die zin dat hun bevoegdheden ondersteund in plaats van ingeperkt worden.

19.

Het Comité roept de Europese Commissie op om haar veelal sectorale waterbeleid om te vormen tot integraal beleid en om er daarbij op in te zetten dat waterbeheer als een horizontaal element wordt opgenomen in andere beleidsterreinen die nauw verband hebben met deze hulpbron, zoals menselijke consumptie, energie, landbouw, visserij, toerisme, milieu enz.

20.

Het Comité is van mening dat het voorzorgsbeginsel en het beginsel dat de vervuiler betaalt als uitgangspunt moeten blijven dienen in het waterbeleid. Echter, in een gedifferentieerde aanpak dienen alle mogelijkheden open te blijven om tot de meest effectieve en efficiënte oplossingen te komen, opdat er — in uitzonderingsgevallen — kan worden afgeweken van het uitgangspunt. De genoemde oplossingen komen tot stand met behulp van innovatieve, specifieke en ecologisch duurzame wetenschappelijke benaderingen.

21.

Het Comité vraagt in dat kader aandacht voor de notie dat energie c.q. de energiekosten een grote hindernis kunnen blijken voor de toepassing van innovatie, onconventionele oplossingen voor het watertekort, zoals het transporteren van water naar verdroogde gebieden of ontziltingsinstallaties. Het benadrukt dat bij het formuleren van EU-beleidsmaatregelen rekening moet worden gehouden met het gebruik van hernieuwbare energie en het potentieel van water als bron van energie.

22.

Het Comité vraagt aandacht voor het toenemende gebruik van medicijnen, zoals bijvoorbeeld antibiotica, waarbij de werkzame stoffen via het riool in het oppervlaktewater terecht komen. Dit leidt tot een zwaardere inspanning voor de drinkwaterproductie uit oppervlaktewater, maar kan ook leiden tot een groter risico op immuniteit van bacteriën. De oplossingsrichting voor dit probleem ligt in een aanpak gericht op de diffuse bronnen van residuele medicijnen: medicijnrestanten en medicijnresten in urine en fecaliën.

23.

Als aanvulling op of als alternatief voor traditionele grijze structurele maatregelen (om bijvoorbeeld de hydromorfologische druk in stroomgebieden te verlagen) zouden de lidstaten en lokale en regionale overheden in hun waterbeleid, in hun operationele programma’s in het kader van ESIF-financiering (bijvoorbeeld voor het herstel van wetlands en bossen) of in stedenbouwkundige plannen (bijvoorbeeld voor de opslag van regenwater — voor hergebruik — of om de waterretentie te vergroten en zo de gevolgen van overstromingen te reduceren) plaats moeten inruimen voor groene infrastructuur en voor op natuurlijke processen gebaseerde waterretentiemaatregelen.

24.

Het waterbeheer moet worden verbeterd door in geval van natuurrampen de levering van schoon drinkwater te helpen beschermen (12).

25.

Het Comité moedigt lokale en regionale overheden aan om afspraken te maken met verzekeringsmaatschappijen en nationale overheden om ervoor te zorgen dat alle huishoudens, landbouwbedrijven en ondernemingen die mogelijk het slachtoffer kunnen worden van overstromingen, een betaalbare verzekering kunnen afsluiten. Ook moet eraan worden gewerkt dat alle belanghebbenden gaan inzien dat het vergroten van de weerbaarheid van meet af aan, de meest doeltreffende manier is om risico’s te minimaliseren en de langetermijnkosten van natuurrampen terug te dringen.

26.

Doelstellingen van de verschillende beleidsvelden zijn op zichzelf staand aanvaardbaar („planmatig beleid”). Maar de benodigde maatregelen zijn vaak in de uitvoering conflicterend. Het Comité vraagt aandacht voor het feit dat er in de regio’s en steden, waar de uitvoering plaats vindt, vaak een afweging gemaakt moet worden tussen dergelijke conflicterende maatregelen.

27.

Het Comité verzoekt de Europese Commissie om de informatie-uitwisseling vanuit de uitvoerders van het waterbeleid, de lokale en regionale overheden, naar de beleidsmakers in Brussel te versterken en de informatie van bijvoorbeeld conflicterende doelstellingen mee te nemen in haar nieuw beleid of aanpassingen van haar beleid.

28.

Hopelijk leidt de geplande herziening van de waterrichtlijn tot betere controlesystemen en analyseparameters, tot voor burgers beter toegankelijke informatie over de kwaliteit van drinkwater, tot een oplossing voor lekkages, tot een betere regelgeving voor kleine of individuele drinkwatervoorzieningen, tot oplossingen voor problemen doordat stoffen in contact komen met drinkwater en tot een actualisering van de huidige afwijkingen van de wetgeving.

29.

Bij een toekomstige herziening van de richtlijn inzake behandeling van stedelijk afvalwater zou vooral moeten worden gestreefd naar verbetering van de controle, de verslaglegging en de openbare verspreiding van gegevens. Ook moet er zeker worden aangeknoopt bij de circulaire economie en de hulpbronnenefficiëntie in de EU zou een prioritair doel van de herziening moeten zijn. In de mate waarin de lidstaten reeds aan hun verplichtingen hebben voldaan, moeten zij van hun rapportageplicht worden ontlast.

30.

Het Comité is ingenomen met de nieuwe benadering van de Europese Commissie, nl. om de „niet-nalevingskloof” te beoordelen, waarbij wordt gefocust op de tekortkomingen ten aanzien van het werkelijk correct opgevangen, aangesloten en behandelde afvalwater, in aanvulling op de officiële nalevingsbeoordeling met betrekking tot de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de richtlijn inzake de Behandeling van stedelijk afvalwater (UWWTD). Het Comité stelt met tevredenheid vast dat de Europese Commissie in haar achtste verslag over de uitvoering van de UWWTD voor de eerste keer ook regionale resultaten heeft opgenomen, en het dringt erop aan dat de Commissie zowel de beoordeling van de „niet-nalevingskloof” als de regionale benadering voortzet en verder ontwikkelt, in samenwerking met lokale en regionale actoren.

31.

Het Comité verzoekt de Europese Commissie, de lidstaten en de lokale en regionale overheden om de waterschaarste tegen te gaan en de waterefficiëntie op te voeren, met name door:

32.

Het Comité stelt vast dat er een spanning ligt tussen de waterkwaliteitsdoelstellingen en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en verzoekt de Europese Commissie om te zorgen voor een betere afstemming tussen deze twee beleidsvelden. De EU moet voorkomen dat dergelijke tegenstellingen worden versterkt en dat de bijbehorende administratieve lasten als gevolg van de uitvoering van potentieel conflicterende wetgeving worden verzwaard. In plaats daarvan moet zij zoeken naar de meest efficiënte, goedkoopste en elkaar versterkende compromissen.

33.

Het Comité acht het wenselijk en noodzakelijk dat Richtlijn 91/676/EEG van de Raad van 12 december 1991 inzake de bescherming van water tegen verontreiniging door nitraten uit agrarische bronnen wordt geïntegreerd in de KRW, om de maatregelen voor het bereiken van een goede toestand van de waterlichamen en voor een goede drinkwatervoorziening op één lijn te brengen.

34.

Het Comité verzoekt de Europese Commissie om de mogelijkheden te onderzoeken voor een meer flexibel en gedifferentieerd waterbeleid. Flexibiliteit is nodig vanwege de onzekerheid over de toekomstige waterproblemen. Hierdoor is het onontkoombaar dat in het waterbeleid zowel qua doelstelling als qua aanpak een evenwicht wordt gevonden tussen enerzijds de nodige rechtszekerheid om een langetermijnplanning en kostenintensieve investeringen gedurende meerdere jaren mogelijk te maken, en anderzijds de noodzaak om zich indien nodig aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Differentiatie van de doelstellingen in tijd en plaats is nodig om de effectiviteit van de maatregelen te versterken en het draagvlak van de maatregelen te vergroten (13), zonder dat dit leidt tot lagere ambities.

35.

Het Comité verzoekt de Europese Commissie om een alternatief te ontwikkelen voor de monitoringsnorm „one out = all out” binnen de KRW. Het principe „one out = all out” geeft een minder goed beeld van de werkelijke ecologische en chemische toestand en de inspanningen die reeds zijn gedaan om de waterkwaliteit te verbeteren. Mede om het draagvlak voor de benodigde maatregelen te behouden, is het noodzakelijk dat er een monitoringsinstrument wordt ontwikkeld dat recht doet aan de reeds behaalde resultaten binnen de lidstaten.

36.

Naast een beleidsmatige innovatie is het Comité ervan overtuigd dat verdergaande technische innovaties van het grootste belang zijn om de huidige en toekomstige waterproblemen het hoofd te bieden (14). Om deze vorm van innovatie te steunen wijst het Comité op de mogelijke voordelen van een EU-actieagenda voor innovatie op het gebied van water, om voor een duurzame en circulaire samenleving te zorgen die slim omspringt met water. Een dergelijk kader zou helpen om lidstaten en lokale en regionale overheden met steun van de Europese Commissie aan te moedigen om systematisch innovatieve benaderingen toe te passen en partnerschappen voor waterinnovatieprojecten op te zetten of te faciliteren. Alhoewel huidige kennisplatforms en financieringsmogelijkheden voor innovaties zich sterk ontwikkelen, versterken en uitbreiden, ziet het Comité twee knelpunten die de invoering van innovatieve oplossingen in de weg staan. Het Comité roept de Europese Commissie dan ook op om:

37.

Het waterbeheer is een kapitaalintensief beleidsveld waarin grote investeringen worden gedaan. Deze investeringen zullen in de toekomst alleen maar toe gaan nemen. Door een bredere scope te hanteren voor de probleemdefinitie én de oplossingsrichtingen, en door de reeds in de huidige regelgeving beoogde integratie tussen aanverwante beleidsvelden (zoals landbouw, energie, gezondheid) te verbeteren, wordt de kans op desinvesteringen minder, worden nieuwe kansen geboren en wordt daarmee een voedingsbodem voor innovatie gecreëerd. De uitdaging ligt in het nemen van verstandige beslissingen, die recht doen aan hetgeen wij nu willen behouden, maar voldoende ruimte biedt om ook tegemoet te komen aan de onzekere toekomstige uitdagingen to Manage the source of life!

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/51

1.

Vele aanbevelingen die het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) heeft gedaan in zijn eerdere advies over de aanpassingsstrategie van de EU (CDR 3752/2013) zijn nog steeds relevant, en moeten in samenhang met onderhavig advies worden gezien. Het CvdR wijst hierbij met name op zijn suggestie om de aanpassingsstrategie directer te koppelen aan het concept klimaatbestendigheid en om het concept en de beoordeling van de „kwetsbaarheid” van verschillende regio’s verder te ontwikkelen; op zijn voorstel om meer nadruk te leggen op aanpassingsoplossingen die gebaseerd zijn op groene infrastructuur alsmede op biodiversiteits- en ecosysteemoverwegingen; en op de waarschuwing dat het noodzakelijk kan zijn om ook scenario’s te ontwikkelen voor een aanpassing aan een temperatuurstijging van meer dan twee graden, mochten de mondiale inspanningen in de context van de Overeenkomst van Parijs geen resultaat opleveren.

2.

Het CvdR stelt vast dat momenteel gewerkt wordt aan alle acht acties van de EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering (SACC) en dat er langzamerhand resultaten te bespeuren zijn (bijvoorbeeld goedkeuring van nationale aanpassingsstrategieën in 75 % van de lidstaten, de lancering van het „Mayors Adapt”-initiatief, dat inmiddels is verankerd in het Burgemeestersconvenant). Daarom ziet het CvdR uit naar de evaluatie en herziening van de strategie door de Commissie. Het CvdR onderstreept dat dit een aanhoudend proces is waarin de lidstaten ook hun eigen strategieën voortdurend moeten bijwerken om gelijke tred te houden met de ontwikkeling van de kennisbasis en de relevante juridische kaders en internationale overeenkomsten.

3.

De Commissie en de lidstaten spelen een sleutelrol in het vastleggen van het beleids- en regelgevingskader, maar het zijn in de eerste plaats de lokale en regionale overheden die met concrete aanpassingsmaatregelen hun grondgebied minder kwetsbaar moeten zien te maken voor de verschillende gevolgen van klimaatverandering. Daarom benadrukt het CvdR dat een goed werkend kader voor multilevel governance van cruciaal belang is.

4.

De Commissie zou werk moeten maken van sterkere samenwerking tussen de verschillende bestuurlijke niveaus (EU, lidstaten, regionale en lokale overheden) om prioriteiten op elkaar af te stemmen, tegenstrijdige of parallelle, langs elkaar heen lopende processen te beperken, de synergie tussen de enerzijds op EU- en nationaal niveau en anderzijds op regionaal en plaatselijk niveau ontwikkelde strategieën en plannen te maximaliseren, en aldus te zorgen voor meer beleidssamenhang, maar ook voor gecoördineerde en complementaire actie.

5.

Het CvdR steunt EU-initiatieven zoals het Burgemeestersconvenant voor klimaat en energie en de nieuwe EU-partnerschappen voor de stedelijke agenda, die de opkomst van gecoördineerde multilevelgovernanceregelingen en samenwerkingsplatforms stimuleren. Deze initiatieven moeten de samenwerking verbeteren en dienen een rol te spelen bij het bepalen van de behoeften van steden en regio’s. Het CvdR hoopt tevens dat er in het kader van de stedelijke agenda tijdig een partnerschap tot stand wordt gebracht voor de aanpassing aan de klimaatverandering en de sociaaleconomische en ecologische dimensie daarvan, want dit is een prioritair thema.

6.

In dit verband is er behoefte aan grotere betrokkenheid van steden en regio’s bij de voorbereiding en tenuitvoerlegging van de nationale aanpassingsstrategieën en -plannen. Het CvdR dringt er daarom bij de EU-lidstaten op aan passende institutionele structuren of platforms op te zetten ter bevordering van permanent overleg en nauwere samenwerking (bijv. via werkgroepen) — rekening houdend met de specifieke kenmerken van de lidstaten. Het verzoekt de Europese Commissie deze ontwikkeling te steunen en aan te moedigen.

7.

Bij de herziening van de strategie moet de cruciale rol van de regio’s beter tot zijn recht komen (bijv. door een specifiek hoofdstuk) en dienen hun inspanningen beter te worden ondersteund. Regio’s spelen immers in dit proces de rol van coördinator of tussenpersoon door te verzekeren dat de door de lidstaten vastgelegde prioriteiten stroken met de behoeften en verwachtingen ter plaatse en omgekeerd. Zij kunnen ook fungeren als katalysator door de inspanningen van de plaatselijke overheden om beter bestand te zijn tegen natuurrampen en tegen door de mens veroorzaakte rampen te steunen, capaciteiten op te bouwen en financiering beschikbaar te stellen — zoals blijkt uit de regio’s die via het Burgemeestersconvenant al als „coördinatoren” optreden. Het CvdR verzoekt de Commissie voorts de verantwoordelijkheden en de acties van de lokale en regionale overheden te erkennen in het kader van het Burgemeestersconvenant (op een wijze die bijvoorbeeld vergelijkbaar is met wat er in het kader van het initiatief RegionsAdapt gebeurt).

8.

Lokale en regionale overheden beschouwen het ontbreken van een juridisch bindend kader in bepaalde lidstaten als een obstakel voor maatregelen. Deze zouden dan ook graag een duidelijker mandaat van de Europese en nationale overheden zien om actie voor aanpassing te ondernemen. Op nationaal niveau verwelkomt het CvdR de recente maatregelen van sommige lidstaten om aanpassing in specifieke wetgeving op te nemen (bijv. naar aanleiding van de kaderrichtlijn water en de overstromingsrichtlijn).

9.

De Europese Commissie wordt verzocht na te gaan hoeveel lokale en regionale overheden in de EU en per lidstaat over een aanpassingsstrategie of -plan beschikken. Op basis hiervan kan de Commissie, samen met de lokale en regionale overheden, EU-brede en nationale doelstellingen bepalen om de verdere ontwikkeling van lokale en regionale aanpassingsstrategieën/-plannen te stimuleren.

10.

Naast een goed werkend kader van multilevel governance moet in de herziening van de strategie meer de nadruk worden gelegd op de betrokkenheid van de belanghebbenden en een sectoroverschrijdende (in plaats van een verkokerde) aanpak voor efficiëntere en beter geïntegreerde lokale aanpassingsmaatregelen. De herziening zou een paar concrete voorbeelden kunnen bevatten (of daarnaar kunnen verwijzen) die aantonen dat de totstandkoming van oplossingen op regionaal/lokaal niveau meer gebaat is bij samenwerking dan bij geïsoleerd optreden. Zulke op participatie gerichte benaderingen zouden sterk aangemoedigd en gesteund moeten worden, ook door middel van door de EU gefinancierde projecten (zoals via toekomstige oproepen voor LIFE of Horizon 2020).

11.

Verder is het van belang dat grondig wordt onderzocht wat de succesfactoren en belemmeringen zijn voor de verschillende vormen van samenwerking tussen wetenschappers, mensen uit de praktijk en beleidsmakers op lokaal/regionaal niveau. Deze informatie zou moeten leiden tot praktische aanbevelingen op basis van concrete voorbeelden van (multistakeholder/publiek-private) partnerschappen, die breed onder de aandacht zouden moeten worden gebracht, bijvoorbeeld via het Europees klimaataanpassingsplatform (Climate-ADAPT).

12.

Er zij herhaald dat de betrokkenen er via alle mogelijke communicatiekanalen van doordrongen moeten worden dat er geïntegreerde aanpassings- en mitigatiemaatregelen moeten worden genomen teneinde zo veel mogelijk synergie tussen de twee hoofdthema’s van de strategieën te creëren en „slechte aanpassingsmaatregelen” te vermijden. Hiertoe verzoekt het CvdR de Commissie om bij de herziening innovatieve mechanismen te verkennen waarmee meer begrip en draagvlak onder lokale en regionale spelers (inclusief burgers en bedrijven) wordt gecreëerd en ander gedrag wordt gestimuleerd.

13.

Het is belangrijk dat Europese steden en regio’s hun capaciteiten uitbouwen en kennishiaten aanpakken. Het Climate-Adapt-portaal en de bijbehorende Urban Adaptation Support Tool bieden hiervoor een goed uitgangspunt. Deze tool moet echter permanent worden geconsolideerd en verrijkt, verder gepromoot en beter aan het platform van het Burgemeestersconvenant worden gerelateerd; ook moet de tool gebruiksvriendelijker worden. Het CvdR verzoekt de Commissie contact op te nemen met steden en regio’s om samen te bepalen hoe het Climate-Adapt-portaal optimaal kan worden afgestemd op hun behoeften, en te beslissen of het instrument moet worden geïntegreerd in de website van het Burgemeestersconvenant.

14.

Het verzamelen van voorbeelden van goede praktijken dient te worden voortgezet. De in steden en regio’s verzamelde goede praktijken moeten worden opgeslagen in één publiek toegankelijke en gemakkelijk doorzoekbare databank (zoals het Climate-Adapt-portaal en/of de catalogus van benchmarks op de website van het Burgemeestersconvenant) om de uitwisseling van ervaringen te bevorderen met collega’s. Zo’n databank zou vooral passende tools moeten bieden om voorbeelden in kaart te brengen die gebaseerd zijn op vergelijkbare omstandigheden (bijv. klimaatrisico’s, bevolkingsdichtheid) of vergelijkbare geografische kenmerken (bijvoorbeeld locatie op of in de buurt van bergen, een rivier of de zee), teneinde „aanpassingstypes” te ontwikkelen. Het CvdR is bereid om bij te dragen aan het in kaart brengen van succesvolle regionale praktijken en de mobilisatie van voorbeeldregio’s, om te beginnen met de werkzaamheden van de leden van de ENVE-commissie en de groep van CoR Covenant Ambassadors”, die verder zou moeten worden uitgebreid en gestimuleerd.

15.

Kennisoverdracht kan ook worden vergemakkelijkt door samenwerking tussen steden. De Commissie zal geschikte peer-to-peer- en mentoractiviteiten in kaart brengen, bevorderen en toereikend financieren. De in het Burgemeestersconvenant voorgestelde jumelageprogramma’s zijn succesvol en waardevol gebleken; daarom verdienen zij in de toekomst (bijv. door jaarlijkse oproepen tot het indienen van voorstellen) navolging en uitbreiding.

16.

De Commissie wordt verzocht werk te maken van een gunstig kader voor de capaciteitsopbouw in steden en regio’s. De wildgroei van EU-initiatieven, instrumenten en programma’s, die steden en regio’s al diverse opties bieden voor capaciteitsopbouw (bijv. workshops, webinars, begeleidingsmateriaal) schept momenteel verwarring onder de begunstigden.

17.

Ondanks diverse inspanningen — met name met de recente start van een nieuw „one-stop shop”-portaal in het kader van de stedelijke agenda van de EU — dient de Commissie de specifieke kenmerken en de complementariteit te verduidelijken tussen de verschillende aan steden en regio’s voorgestelde diensten voor aanpassings(gerelateerde) gebieden, en kennishiaten op te vullen die tijdens het vaststellings- en verzamelingsproces aan de dag treden. Ten aanzien hiervan verzoekt het CvdR de Commissie:

18.

Alle bestuursniveaus — met inbegrip van steden en regio’s — hebben behoefte aan een goed begrip van de klimaatrisico’s en -kwetsbaarheden op hun grondgebied om richting te kunnen geven aan hun besluit- en beleidsvorming. In dit verband roept het CvdR de Commissie op risico- en kwetsbaarheidsbeoordeling op regionaal en lokaal niveau verder te ondersteunen, daar deze het uitgangspunt vormt van een aanpassingsstrategie, alsook steun te verlenen voor op wetenschappelijk bewijs gestoelde maatregelen.

19.

Lokale en regionale overheden wijzen regelmatig op 1) het ontbreken van (toegang tot) nuttige en begrijpelijke klimaatinformatie en 2) het gebrek aan deskundigheid en ervaring bij de interpretatie van deze informatie, wat aanpassingsmaatregelen belemmert. Voor deze overheden is daarom verdere bijstand geboden — via uitwisseling van documentatie en van goede praktijken — eerst en vooral om hen wegwijs te maken in de bestaande informatie, en hen vervolgens te helpen de klimaatgevolgen te downscalen en te interpreteren op het niveau van steden en regio’s.

20.

De Commissie moet steun blijven verlenen aan de lopende inspanningen van steden en regio’s m.b.t. klimaatprognose en risico-evaluatie, door haar (onderzoeks)activiteiten op te voeren met het oog op het in kaart brengen van geschikte instrumenten en methoden (voor risicomodellering), de ontwikkeling van (macro-)regionale scenario’s inzake klimaatimpact en de oprichting van netwerken voor klimaatdiensten (in het kader van het H2020-programma) op internationaal, Europees en (sub)nationaal niveau. Bij zulke netwerken van klimaatdiensten worden de relevante deskundigen en gegevensverstrekkers (met name de onderzoeksgemeenschap) ingeschakeld en wordt de bestaande informatie en kennis toegankelijk en begrijpelijk gemaakt voor lokale en regionale beleidsmakers.

21.

Het is van belang steun te verlenen voor het openbaar maken van klimaatrisico’s teneinde aanpassingsmaatregelen aan te moedigen en investeringen te stimuleren. Met het oog op bekendmaking van klimaatrisico’s staan thans verscheidene nieuwe initiatieven op vrijwillige basis en/of particulier initiatief op stapel die verder door de Commissie zouden kunnen worden gesteund en bevorderd.

22.

In dit verband heeft de Commissie het lovenswaardige initiatief genomen om de samenwerkingsmogelijkheden na te gaan met de verzekeringssector, als belangrijke gegevensverstrekker en potentiële investeerder. Het CvdR spoort de Commissie ertoe aan om verzekeringsmechanismen te beoordelen die de preventie van risico’s kunnen aanmoedigen en schadebeperking kunnen ondersteunen en om samen te werken met verzekeringsmaatschappijen om ervoor te zorgen dat ze hun kennis en expertise op het gebied van risicomodellering en risicobeheersing bij rampen met de openbare sector delen. Bestaande succesvolle partnerschappen zouden bij de herziening verder moeten worden aangemoedigd om anderen te inspireren en te motiveren. In dit verband wijst het CvdR er anderzijds ook op dat steden of regio’s waarvan verzekeraars inschatten dat ze een hoog risico lopen, te maken kunnen krijgen met specifieke obstakels voor investeringen en ontwikkeling. Het verzoekt de Europese Commissie om bij de herziening na te gaan hoe deze problemen kunnen worden aangepakt.

23.

De herziening moet de voordelen van een beoordeling van de sociaaleconomische gevolgen van aanpassingsmaatregelen verder in het licht stellen. Een dergelijke sociaaleconomische analyse is een leidraad voor besluitvormers die aldus een duidelijker beeld kunnen krijgen van de mogelijke kosten en baten van aanpassingsmaatregelen in vergelijking met een situatie waarbij niet wordt opgetreden, en draagt daarom bij tot bewustmaking, inzicht in capaciteitsbeperkingen en het vaststellen van de vanuit economisch oogpunt meest haalbare beleidsopties.

24.

Steden en regio’s hebben meer informatie nodig over de verschillende beschikbare methoden die kunnen worden gehanteerd voor een dergelijke beoordeling (bijv. kosten-batenanalyse, gebruik van meerdere criteria, beslissing van stakeholders, beproeving en waarneming) en hun relevantie in verschillende contexten. De Commissie zou dan ook moeten zorgen voor passende ondersteuning via zijn referentieplatforms, Climate-Adapt en het Burgemeestersconvenant.

25.

Lokale en regionale overheden moeten kunnen beschikken over passende instrumenten voor monitoring, rapportage en evaluatie (MRE), die input en ondersteuning moeten bieden voor lokale aanpassingsplannen. Deze laatste kunnen eveneens worden bevorderd via de referentieplatforms Climate-Adapt en het Burgemeestersconvenant.

26.

Het is van belang ervoor te zorgen dat de internationale, Europese, nationale en regionale/lokale MRE-kaders onderling verenigbaar zijn en op elkaar voortbouwen; dit zal tot meer samenhang leiden en de lasten voor steden en regio’s beperken.

27.

Lovenswaardig is de vooruitgang die sinds de publicatie van de strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering (SACC) in dit verband is geboekt via de ontwikkeling van het „scorebord aanpassingsparaatheid” voor de EU-lidstaten en het „model voor monitoring en rapportage van het Burgemeestersconvenant” voor de steden die het convenant hebben ondertekend. De sterke band die tussen de twee instrumenten is gelegd is een goede zaak, maar verdere bevordering en begeleiding bij het gebruik ervan zijn niettemin noodzakelijk (bijv. via de website van het Burgemeestersconvenant).

28.

Er moet nog worden gezocht naar meer synergie met andere partnerinitiatieven die tegelijk worden voorgesteld op internationaal en Europees niveau (bijv. Regions Adapt, CRAFT, Veerkrachtige Steden) die over een eigen MRE-systeem beschikken; verdere harmonisatie of samenwerking mag evenwel niet ten koste gaan van de behoeften en belangen van de steden en regio’s.

29.

Het CvdR verwelkomt de bestaande EU-financieringsinstrumenten ter ondersteuning van lokale en regionale klimaatmaatregelen (bijv. Europese structuur- en investeringsfondsen, Horizon 2020, LIFE, het EU-solidariteitsfonds, de faciliteit voor de financiering van natuurlijk kapitaal), maar benadrukt dat de toegang tot die middelen voor steden en regio’s nog steeds de grootste uitdaging is. Het CvdR roept de Europese Commissie daarom op ervoor te zorgen dat Europese lokale en regionale overheden kunnen beschikken over 1) gemakkelijk toegankelijke en begrijpelijke informatie over beschikbare fondsen en financiële instrumenten voor de ontwikkeling en uitvoering van hun actieplannen en 2) verdere richtsnoeren en ondersteuning met het oog op toegang tot en toepassing van de bestaande instrumenten, alsook de eventuele combinatie ervan (bijv. via op maat gesneden opleiding).

30.

Het CvdR herinnert aan zijn voorstel voor de invoering van een „levenscyclusaanpak” ter beoordeling van de kosten en baten van kapitaal om zeker te stellen dat de langetermijninvesteringen die samenhangen met klimaatbestendigheid worden terugverdiend. In verslagen en risicoregisters zou ook plaats moeten worden ingeruimd voor de economische, ecologische en sociale implicaties van maatregelen en kapitaalinvesteringen waarbij het veranderende klimaat wordt veronachtzaamd.

31.

Bij de herziening zal hopelijk meer nadruk worden gelegd op de mogelijke rol van regio’s bij het faciliteren van toegang tot bepaalde financieringsregelingen. Sommige regio’s bieden reeds hulp bij het beheer en de herverdeling van EU-structuurfondsen, door kleinschalige projecten die door gemeenten op hun grondgebied zijn opgezet, samen te voegen en te bundelen, of door rechtstreeks financiering aan te bieden. Verdere richtsnoeren blijven evenwel nodig om deze beheersautoriteiten te helpen het potentieel van de beschikbare Europese fondsen en innovatieve financiële instrumenten volledig te gebruiken.

32.

De Commissie moet verder de optie nagaan van een snelle toegang tot financiële instrumenten voor bepaalde lokale en regionale overheden, op basis van factoren als expliciete inzet voor alomvattende aanpassing (bijv. door zich aan te sluiten bij het initiatief van het Burgemeestersconvenant), uitvoering van een alomvattende risico- en kwetsbaarheidsbeoordeling of opstelling van een actieplan met aanpassingsmaatregelen. De herziening door de Commissie van de essentiële voorwaarden voor toegang tot bepaalde fondsen of van de selectie- en gunningscriteria voor subsidies in het kader van verschillende programma’s (zoals Horizon 2020 of LIFE) zou een dergelijke „snelle toegang” mogelijk kunnen maken en bevorderen. Deze mogelijkheid moet ook grondiger worden onderzocht in het kader van de Europese structuur- en investeringsfondsen, en aan alle beheersautoriteiten moet worden aanbevolen te kiezen voor de optie waarin reeds is voorzien in een aantal regionale operationele programma’s, waarbij prioriteit wordt gegeven aan de maatregelen in de actieplannen voor duurzame energie die zijn goedgekeurd door de gemeenten die het Burgemeestersconvenant hebben ondertekend.

33.

Verheugend is het initiatief van de Europese Commissie — ter voorbereiding van het volgende meerjarig financieel kader (MFK) — om de balans op te maken van de vooruitgang in de uitvoering van de diverse EU-fondsen, het gebruik van subsidies en andere financiële instrumenten (bijv. lessen uit het LIFE-programma en de mainstreaming van klimaatmaatregelen in de ESI-fondsen). Dit moet bijdragen tot 1) een voorstel voor de juiste combinatie van zowel geïntegreerde als meer op aanpassing gerichte financieringsinstrumenten, zonder de nodige budgettaire middelen voor matiging van de klimaatverandering te verminderen, en 2) aanbevelingen voor de komende oproepen voor projecten (bijv. in het kader van de LIFE- en H2020-programma’s), die zo de resterende leemten opvullen voor de financiering van lokale acties voor aanpassing aan de klimaatverandering.

34.

Steden en regio’s beschouwen het LIFE-programma, en vooral de geïntegreerde projecten voor klimaatactie (IP’s), als een van de belangrijkste financiële instrumenten om aanpassingsmaatregelen op basis van een intersectorale benadering en op grote territoriale schaal (regionaal, multiregionaal, nationaal of transnationaal) te testen, beproeven en demonstreren. Daarom moedigt het Comité de Commissie van ganser harte aan om het programma uit te breiden en verder te steunen.

35.

Veel Europese steden en regio’s hebben een groot onbenut potentieel om meer investeringen aan te trekken en vele hiervan worden, wat hun eigen investeringen betreft, ook met tal van ernstige hindernissen geconfronteerd.

36.

De Commissie moet daarom blijven zoeken naar innovatieve manieren om investeringen voor aanpassingsmaatregelen naar lokale en regionale overheden te kanaliseren. Het CvdR verzoekt de Commissie passend deskundig advies, begeleiding en ondersteuning te verstrekken bij het voorbereiden van levensvatbare investeringen (bijv. via de Europese investeringsadvieshub of andere gerichte activiteiten voor capaciteitsopbouw) en financiering te waarborgen. De herziening moet voorbeelden aanreiken van regelingen waarbij particuliere investeerders worden ingeschakeld en waarbij met verzekeringsmaatschappijen wordt samengewerkt — en de Commissie moet proefprojecten in die zin verder ondersteunen.

37.

Steden en regio’s moeten hulp krijgen om de combinatie te vinden van openbare en particuliere middelen — uit internationale, Europese, nationale en lokale bronnen — die het best aansluit op hun lokale omstandigheden ter financiering van aanpassingsmaatregelen. Zoals benadrukt in de tussentijdse evaluatie van het MFK 2014-2020 zal de Commissie verder zoeken naar manieren om tegemoet te komen aan de resterende behoefte aan investeringen door het combineren van EU-, nationale en particuliere financiering.

38.

De afgelopen jaren is er meer internationaal overleg gekomen over klimaatkwesties en dit heeft geleid tot nieuwe internationale overeenkomsten — zoals het kader van Sendai voor rampenrisicovermindering 2015-2030, de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling en de overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering. Derhalve verzoekt het Comité de Commissie haar acties verder in deze wereldwijde kaders te plaatsen en te helpen synergieën tussen hen te creëren, alsmede haar voorbeeldfunctie te versterken.

39.

In de herziening moet het grensoverschrijdende aspect van klimaatrisicobeheer beter tot uiting komen. In dit verband lijkt macroregionale samenwerking een relevante aanpak om EU-acties ter aanpassing aan de klimaatverandering te stimuleren door meer informatie uit te wisselen en de inspanningen over bestuurlijke grenzen heen te bundelen. Daarom zal de Commissie overwegen haar transnationale proefprojecten — zoals voor de Oostzee-, Donau-, Alpen-, Adriatische en de Ionische regio — naar andere macroregio’s in Europa en daarbuiten uit te breiden.

40.

De Commissie zou meer nadruk moeten leggen op de voordelen van interregionale (en interstedelijke) samenwerking. In dit verband biedt het nieuwe wereldwijde Burgemeestersconvenant voor klimaat en energie andere regio’s in de wereld nieuwe mogelijkheden om de vruchten te plukken van de Europese ervaringen en voorbeelden; anderzijds biedt het lokale en regionale overheden in Europa de kans om van collega’s in andere werelddelen te leren.

41.

Gelet op de recente voorspellingen van het UNFCCC voor toekomstige migratiestromen moet de herziening ook aandacht besteden aan het verband tussen de aanpassing aan de klimaatverandering en migratie en daarom een nieuw hoofdstuk opnemen over de uitdagingen en kansen van klimaatgerelateerde migratie. In dit verband zal de Commissie nagaan hoe zij steden en regio’s kan ondersteunen om in te spelen op de mobiliteit en eventueel de integratie van migranten en vluchtelingen.

42.

Het Comité van de Regio’s wil tot slot graag deelnemen aan de raadpleging van de belanghebbenden over de herziening van de strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering die begin 2017 door de Europese Commissie zal worden verricht, en is van mening dat de aanbevelingen in het onderhavige advies — maar ook in andere adviezen over thema’s i.v.m. aanpassing aan de klimaatverandering (1) — een goede basis voor de toekomstige gedachtewisseling vormen.

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/57

1.

stelt vast dat slechts 6 % van alle personen die in de EU een landbouwbedrijf leiden jonger is dan 35, terwijl meer dan de helft ouder is dan 55. De stijging van het percentage ouderen is een algemeen kenmerk van de EU-bevolking als gevolg van de gestegen levensverwachtingen en het dalende geboortecijfer. Deze trend komt evenwel sterker tot uiting in de landbouw dan in andere sectoren van de economie. Aangezien landbouwers thans langer leven en substantiële prikkels krijgen om langer in de landbouw actief te blijven terwijl er slechts weinig stimuli worden gegeven om eruit te stappen, is er sprake van een geleidelijk ouder wordende beroepsbevolking in de Europese landbouw, wat de intrede van beginners in het landbouwbedrijf aanzienlijk bemoeilijkt.

2.

De terughoudendheid van oudere boeren om hun landbouwbedrijf over te dragen wordt algemeen ook beïnvloed door het feit dat landbouw een op een gemeenschap gebaseerde levensstijl is die ook na de wettelijke pensioengerechtigde leeftijd nog wordt aangehouden. Landbouw verschilt in dat opzicht van andere economische activiteiten. Bedrijfsoverdrachten worden vaak belemmerd door het feit dat oudere leiders van landbouwbedrijven het moeilijk hebben om hun eigendom achter te laten en hun activiteiten af te bouwen, daar zij op dezelfde plaats wonen als waar de landbouwactiviteiten worden verricht. De algemene „brain drain” in plattelandsgebieden verscherpt nog het probleem, daar steeds beter opgeleide arbeidskrachten niet langer belangstelling hebben voor een baan in de landbouw.

3.

Voor veel jongeren is landbouwer geen wenselijk beroep gezien het lage inkomen, het lage rendement op investeringen, de lange werkuren, de geringe mogelijkheden om vakantie te nemen — vooral voor veehouders — en de talloze inherente risico’s en onzekerheden. Hoewel rechtstreekse opvolging binnen dezelfde familie nog steeds de meest gebruikelijke manier is om een landbouwbedrijf te beginnen, zijn er aanwijzingen dat het aantal nieuwkomers dat geen landbouwbedrijf heeft geërfd, toeneemt. De uitdagingen waarmee plattelandsgebieden te kampen hebben — beperkte of moeilijke toegang tot vervoer, onderwijs, culturele, sociale of gezondheidsdiensten, gebrekkige communicatie — maken het probleem nog groter. Om in plattelandsgebieden te blijven moeten jongeren kunnen profiteren van een ontwikkelde plattelandseconomie met diensten en recreatiemogelijkheden. In het andere geval trekken ze weg naar steden en activiteiten buiten de landbouw.

4.

Het gebrek aan jongeren die een baan in de landbouw ambiëren legt een hypotheek op de economische en maatschappelijke duurzaamheid van plattelandsgebieden. Ondersteuning van jonge landbouwers is een noodzakelijke voorwaarde voor het behoud van de landbouw in de hele EU en voor vitale plattelandsgemeenschappen in het kader van het in het Verdrag van Lissabon vastgelegde streven naar territoriale samenhang.

5.

De Commissie en de lidstaten worden andermaal opgeroepen proactiever te werk te gaan om jongeren, en met name vrouwen, aan te moedigen en het hen gemakkelijker te maken zich in plattelandsgebieden te vestigen, door activiteiten te bevorderen die landbouwers helpen om beroeps- en privéleven gemakkelijker te combineren (1).

6.

Er moet verder werk worden gemaakt van het opsporen en aanpakken van de belemmeringen die vrouwen blijven ondervinden om in de landbouwsector actief te worden en een loopbaan te ontwikkelen.

7.

Er zij gewezen op het „Young Farmers Manifesto” dat in 2015 is opgestart door de Europese Raad van jonge landbouwers en dat pleit voor: toegang tot landbouwgrond en kredieten via overheidssteun, reglementering om oneerlijke handelspraktijken in de voedselvoorzieningsketen tegen te gaan, maatregelen om inkomensschommelingen voor jonge landbouwers te beperken, wettelijke bescherming van alle EU-normen in handelsbesprekingen en betere afzetbevordering voor Europese producenten, steun voor toegang tot landbouwgrond met het oog op behoud en bescherming van de bodem en optimalisering van het gebruik van de grond voor voedselproductie door jonge landbouwers.

8.

Terecht wordt er in de Verklaring 2.0 van Cork van 6 september 2016 bezorgdheid geuit over de uittocht, met name van jongeren, uit het platteland en wordt erop gewezen dat ervoor moet worden gezorgd dat plattelandsgebieden en -gemeenschappen (platteland, bedrijven, dorpen en kleine steden) aantrekkelijke plekken blijven om te wonen en te werken, door de toegang tot diensten en faciliteiten voor burgers op het platteland te verbeteren en ondernemerschap te bevorderen in zowel traditionele rurale als nieuwe economische sectoren.

9.

De huidige economische crisis heeft het voor tal van jonge landbouwondernemers moeilijker gemaakt om toegang te krijgen tot financiering; zij missen vaak de nodige zekerheid om hun lonen te kunnen garanderen en worden met buitensporig veel administratieve rompslomp geconfronteerd.

10.

Het garantie-instrument voor de landbouw, dat in maart 2015 door de Commissie en de Europese Investeringsbank is voorgesteld, is een goede zaak en zou het voor jonge landbouwers makkelijker moeten maken om toegang tot krediet te krijgen.

11.

Lovenswaardig is dat de GLB-hervorming 2014-2020 voorziet in nieuwe maatregelen om jonge landbouwers te helpen landbouwbedrijven op te zetten. Het valt evenwel te vrezen dat bureaucratische rompslomp mogelijk zal verhinderen dat van deze maatregelen gebruik wordt gemaakt. Voorkomen moet worden dat een teveel aan bureaucratische regelingen zal verhinderen dat jonge boeren optimaal van de nieuwe maatregelen gebruikmaken. In een aantal lidstaten maken jonge boeren bijvoorbeeld gebruik van maatschapconstructies. De maatregelen uit Brussel moeten daarom aansluiten bij dergelijke lokale juridische en financiële constructies.

12.

Bij de lidstaten wordt erop aangedrongen gebruik te maken van de door het nieuwe GLB geboden mogelijkheden tot ondersteuning van jonge landbouwers en generatievernieuwing, waarin o.m. wordt voorzien in de artikelen 50 en 51 van Verordening (EU) nr. 1307/2013.

13.

Er zij gewezen op de door de ESI-fondsen (2) geboden mogelijkheden om financieringsinstrumenten op te zetten en ten uitvoer te leggen en in de vorm van leningen, garanties of equityfondsen toegang tot financiering te geven aan jonge landbouwers die dit nodig hebben.

14.

Echter de versteviging van de economische positie van jonge landbouwers is het grootst en meest effectief na het moment van daadwerkelijke bedrijfsovername. Om de economische positie van jonge landbouwers bij bedrijfsovername in maatschap constructies te versterken, dient artikel 50, lid 5 van Verordening (EU) nr. 1307/2013 gewijzigd te worden. Het Comité van de Regio’s stelt daarom voor om bij een mogelijke toekomstige herziening van de verordening de gehele 2e zin van artikel 50, lid 5, te schrappen, waardoor de volgende tekst ontstaat: „De betaling voor jonge landbouwers wordt per landbouwer gedurende een periode van ten hoogste vijf jaar toegekend”. Het Comité van de Regio’s vraagt de Europese Commissie bovendien een tussentijdse oplossing te realiseren waardoor de jonge landbouwers zo optimaal mogelijk van deze maatregelen gebruik kunnen maken.

15.

In de door de Commissie in 2016 voorgestelde Omnibusverordening wil de Commissie de mogelijkheid om gebruik te maken van steun van het type „financieel instrument”, ook uitbreiden tot aanloopsteun voor jonge landbouwers, hetgeen het niveau van de financiering voor deze groep zou optrekken, rekening houdend met de aard van dit soort instrumenten (het steungehalte van een lening of garantie is veel lager dan dat van een subsidie).

16.

Steun moet eerst en vooral worden verleend aan familiebedrijven omdat deze meerwaarde en banen creëren en het voor nieuwe generaties landbouwers mogelijk maken de sector te betreden; bedrijven kunnen immers gemakkelijker worden overgedragen als ze levensvatbaar zijn en een redelijke omvang hebben.

17.

Uit het verslag van de Europese Commissie over de behoeften van jonge landbouwers blijkt dat de beschikbaarheid van grond die kan worden gekocht of gehuurd, het grootste probleem vormt voor jonge landbouwers en nieuwkomers in het landbouwbedrijf (4).

18.

Het is zorgwekkend dat in de landbouw steeds sneller wordt afgestapt van het model van een familiebedrijf, zodanig zelfs dat 2014 werd uitgeroepen tot het Internationaal Jaar van de gezinslandbouw, teneinde wereldwijd aandacht te vragen voor dit probleem. Omdat grond stilaan een veilige investering is geworden voor investeerders van buiten de landbouw, wordt het voor jonge landbouwers die een familiebedrijf willen opzetten, steeds moeilijker toegang te krijgen tot grond.

19.

De Commissie wordt opgeroepen de rechtstreekse en onrechtstreekse gevolgen van het Europese beleid inzake concentratie van grondbezit en landroof in Europa te evalueren. Zo worden grote bedrijven door het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en de uit hoofde daarvan verleende subsidies expliciet bevoordeeld en worden kleine bedrijven gemarginaliseerd, en kunnen er ook op andere manieren gevolgen voor andere sectoren worden waargenomen.

20.

Aangezien verschillende lidstaten over nationale regelingen beschikken die gedwongen concentratie van grondbezit en de opkoop van grond door buitenlanders tegengaan — bijvoorbeeld door te voorzien in voorkooprechten — zou aan de lidstaten en regio’s meer bevoegdheden moeten worden gegeven om regelingen m.b.t. landbouwgrond te treffen en dienovereenkomstig ook beperkingen in te voeren, met name om het fenomeen van landroof en concentratie van grondbezit tegen te gaan waardoor de mogelijkheden van jonge beginnende landbouwers worden beperkt.

21.

Hoewel de Europese Commissie zeer weinig speelruimte heeft om in de regelgeving voor de grondmarkt (die onder nationale bevoegdheid valt) in te grijpen, zou het volgende kunnen worden overwogen:

22.

industrie, recreatie en vooral toenemende urbanisatie leiden tot snelle nieuwe ontwikkelingen en het verdwijnen van landbouwgrond. Lokale gemeenschappen moeten dan ook worden betrokken bij beslissingen inzake landgebruik en moeten daarbij aanvullende rechten en mogelijkheden krijgen.

23.

Het is absoluut noodzakelijk dat aan jonge landbouwers vooruitzichten op lange termijn worden geboden zodat de ontvolking van het platteland kan worden tegengegaan. De Commissie en de lidstaten moeten initiatieven ontplooien om ondernemerschap, opkomende industrieën en de arbeidsmarkt in de land- en bosbouwsector te ondersteunen teneinde in de landbouw nieuwe banen te creëren en bestaande te behouden, en deze ook voor jongeren aantrekkelijker te maken.

24.

Jonge landbouwers hebben grote en sterk uiteenlopende behoeften aan opleiding en informatie. Sommigen hebben vooral behoefte aan technologische vaardigheden en vaardigheden voor de ontwikkeling van een landbouwstrategie, anderen hebben behoefte aan ondernemersvaardigheden — bijv. op het gebied van marketing, netwerking, communicatie en financiering — om hun bedrijf levensvatbaar te houden. Zij zijn er zich niet steeds van bewust dat zij baat kunnen hebben bij al deze verschillende vaardigheden, beheren hun bedrijf liever op een traditionele manier en zien geen noodzaak tot verandering.

25.

Er moeten daarom inspanningen worden geleverd om hen bewust te maken van deze kansen en van de voordelen van bijscholing in secundair en tertiair onderwijs. Lokale en regionale overheden spelen, net als nationale en Europese agentschappen, een belangrijke rol in dit opzicht.

26.

Jonge landbouwers zijn ook jonge ondernemers. Er zij daarom gewezen op het grote potentieel van het programma „Erasmus voor jonge ondernemers” (gefinancierd door het Cosme-kaderprogramma voor het concurrentievermogen van kmo’s). Het programma, dat grensoverschrijdende uitwisselingen aanbiedt aan nieuwe of aspirant-ondernemers die aldus de knepen van het vak van ervaren collega’s kunnen leren, moet naar behoren worden benut en ook in de primaire sector worden toegepast.

27.

In zijn advies over innovatie en de modernisering van de plattelandseconomie pleit het Comité van de Regio’s ervoor de in plattelandsgebieden aangeboden beroepsopleiding te moderniseren en aan te passen aan wereldwijde concurrentievoorwaarden en de behoeften van lokale bedrijven, alsook de ESF-middelen die voor beroepsopleiding in plattelandsgebieden zijn bestemd, op te trekken (5).

30.6.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 207/61

1.

raadt in het algemeen aan om de termen „overmatig gebruik”, „schadelijk gebruik” en „misbruik” aan de hand van wetenschappelijke criteria te definiëren.

2.

Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) constateert dat schadelijk alcoholgebruik hoge kosten met zich meebrengt voor de samenleving. Het welbevinden, de gezondheid en het welzijn van de Europese burgers moeten zwaarder wegen dan het economisch belang.

3.

Het doel van maatregelen op gezondheidsgebied is, krachtens het Verdrag, de volksgezondheid te verbeteren, onderzoek te bevorderen en ziekten en gezondheidsrisico’s te voorkomen, ook risico’s die het gevolg zijn van leefgewoonten zoals alcoholmisbruik.

4.

Het CvdR wijst erop dat blootstelling aan alcohol tijdens de zwangerschap, vroege kinderjaren en tienertijd extra gevaren met zich meebrengt en dat er neurologische schade kan ontstaan als gevolg van neurologische ontwikkelingsstoornissen.

5.

Maatregelen op het gebied van alcoholgerelateerde vraagstukken moeten het subsidiariteits- en evenredigheidsbeginsel in acht nemen, het nationale beleid inzake volksgezondheid aanvullen en samenwerking tussen de lidstaten bevorderen.

6.

Er moet worden gekeken naar de nationale alcoholgewoonten, de gezondheidstoestand en de verdeling van de gezondheid, evenals naar de culturele, geografische en historische context. Tevens moet rekening worden gehouden met de verschillende omstandigheden en behoeften in de Europese regio’s en gemeenten.

7.

Het CvdR onderstreept dat de EU-instellingen hierbij een belangrijke rol spelen; zij helpen de lidstaten bij het stimuleren van onderzoek en het evalueren van beleidslijnen, maatregelen, inspanningen en effecten van veranderende wetten en beperkingen.

8.

Het CvdR wijst ook op het belang van de wijnsector (1), die 3 miljoen mensen van werk voorziet, de bierindustrie (2), waarvan de hele productieketen 2,3 miljoen arbeidsplaatsen omvat, en de sterkedranksector, waarvan de productie en verkoop goed zijn voor meer dan 1 miljoen banen (3). De productie is bovendien gunstig voor de toerismebranche en levert daarmee ook extra banenkansen op.

9.

Het CvdR stelt vast dat alcohol, na roken, wereldwijd de grootste ziekteoorzaak is voor mensen tussen de 15 en 49 jaar oud (4). Uit statistische gegevens van de lidstaten blijkt dat alcoholconsumptie in 1 van de 7 gevallen de doodsoorzaak is bij mannen en in 1 van de 13 gevallen bij vrouwen in de leeftijdsgroep 15-64 jaar (5).

10.

Het CvdR is zich ervan bewust dat risicovol gebruik en misbruik van alcohol en alcoholverslaving grote economische gevolgen hebben, in de vorm van productieverlies (11,3 miljard EUR) en werkloosheid (17,6 miljard EUR) (6).

11.

De directe sociale kosten van aan alcohol gerelateerde schade bedragen voor de gehele EU naar schatting 155,8 miljard EUR, waarvan het grootste deel (82,9 miljard EUR) ten laste komt van het gezondheidszorgstelsel (7). Wanneer ook rekening wordt gehouden met secundaire schade, d.w.z. de schade die de samenleving en minderjarige jongens en meisjes, vrouwen en mannen in de omgeving van drankgebruikers oplopen, dan vallen de sociale kosten van alcohol twee keer zo hoog uit (8).

12.

Het CvdR pleit voor maatregelen om geweld te voorkomen, waarbij speciale aandacht moet uitgaan naar de meest kwetsbare groepen en naar specifieke situaties, zoals seksueel misbruik in het nachtelijke uitgaansleven.

13.

De maatschappelijke kosten van alcoholgebruik bedragen ongeveer 1,3 % van het bbp van een land (9).

14.

Alcoholmisbruik is een risicofactor bij meer dan 60 chronische ziekten. Er komen steeds meer chronische ziekten bij in de EU en de kosten van de zorg belopen naar schatting 700 miljard EUR per jaar (10).

15.

Het CvdR pleit voor een nieuwe alcoholstrategie in de EU en zou graag zien dat de EU-instellingen zich blijven inzetten voor slagvaardiger handelen door en betere samenwerking tussen de lidstaten. Daarom steunt het de oproep van de Raad van ministers en het Europees Parlement om op dit vlak sterk politiek leiderschap aan de dag te leggen (11).

16.

Het CvdR wijst erop dat gemeenschappelijk EU-optreden moet resulteren in aanbevelingen en goede praktijkvoorbeelden die de nationale, regionale en lokale actie kunnen versterken.

17.

De Europese Commissie moet de lidstaten die hun alcoholpreventiebeleid wensen uit te breiden aanmoedigen en niet hinderen.

18.

Het CvdR vindt het belangrijk dat de lokale en regionale instanties de kans krijgen om hun ervaring en kennis in te zetten voor de bestrijding van schadelijk alcoholgebruik en de negatieve gevolgen van alcohol voor de samenleving, aangezien zij hiervoor de bevoegdheden en de kennis in huis hebben. Lokale instanties zijn bijzonder belangrijk omdat zij het dichtst bij de burgers staan en bij de gemeenschappen waarvan zij deel uitmaken.

19.

De anti-alcoholmaatregelen die de Commissie in het kader van de bestrijding van chronische ziekten op het oog heeft, zijn goed maar onvoldoende omdat het preventieve perspectief ontbreekt en geen rekening wordt gehouden met secundaire schade (12).

20.

De EU-landen zouden gezamenlijk aanbevelingen moeten formuleren om te voorkomen dat bepaalde toeristische bestemmingen worden gepromoot als trekpleister voor dranklustigen, met alle risico’s van dien.

21.

Het is belangrijk dat strategische actie op het gebied van alcoholgerelateerde vraagstukken wordt geschraagd door, en aansluit bij, het huidige internationale beleid. In verband hiermee onderstreept het CvdR dat in het vervolg meer moet worden gestreefd naar synergie met het actieplan van de WHO (13) en de duurzaamheidsdoelstellingen van de VN.

22.

Belangrijke partners in dezen zijn de niet-gouvernementele organisaties, die over kennis van zaken beschikken en internationaal, nationaal, regionaal en lokaal ervaring hebben opgedaan.

23.

In de vier jaar die zijn verstreken sinds de vorige alcoholstrategie (2006-2012) (14) zijn de werkzaamheden en de samenwerking via de platforms die inmiddels zijn opgericht — de Commissie voor nationaal beleid en nationale actie op het gebied van alcohol (CNAPA) en het Europees forum Alcohol en gezondheid (EAHF) — voortgezet. Er blijft echter onverminderd behoefte bestaan aan dit soort gremia voor het aanpakken van alcoholgerelateerde vraagstukken. De kennis en ervaring die zijn opgedaan moeten worden gebruikt en uitgebreid.

24.

Het CvdR merkt op dat zowel het „Europees actieplan inzake drinken door jongeren en overmatig drinken in korte tijd” als de „Joint Action on Reducing Alcohol Related Harm” (RARHA) in 2016 wordt beëindigd, en acht het van cruciaal belang dat het actieplan wordt voortgezet en/of dat er een nieuw actieplan voor kinderen en jongeren op touw wordt gezet.

25.

De EU zou steun moeten verlenen aan onderzoek en ertoe bij moeten dragen dat kennis sneller kan worden omgezet in de praktijk en in nieuwe werkwijzen. Beklemtoond dient te worden hoe maatregelen tegelijkertijd de ongelijkheid op gezondheidsgebied kunnen helpen verminderen.

26.

Het CvdR is voorstander van de uitwisseling van goede praktijkvoorbeelden binnen en tussen lidstaten. Het is van strategisch belang om gemeenschappelijke vraagstukken in kaart te brengen en te doorgronden. Maatregelen en activiteiten moeten, met het oog op kosteneffectiviteit, worden gebaseerd op bewijzen en aantoonbare ervaring.

27.

Doelgericht toezicht op de ontwikkeling van het alcoholbeleid is van belang. Belangrijk is ook de verdere ontwikkeling van de bestaande databases en het gebruik van vergelijkbare, betrouwbare en gestandaardiseerde indicatoren voor toezicht en analyse.

28.

Het CvdR vindt dat er een groep wetenschappers zou moeten worden samengesteld die wetenschappelijke gegevens kan helpen verzamelen.

29.

Het CvdR wijst erop dat promotie en reclame niet aan nationale grenzen gebonden zijn en dat samenwerking tussen de lidstaten derhalve geboden is.

30.

De maatregelen om kinderen en jongeren te beschermen tegen de promotie van en reclame voor alcoholhoudende dranken, zouden van dwingende en restrictieve aard moeten zijn, d.w.z. dat op minderjarigen toegespitste alcoholverkoop en -reclame moeten worden verboden.

31.

Ook is het van groot belang dat de producenten en distributeurs van alcoholhoudende dranken zich strikt houden aan de regelgeving op het gebied van marketing en reclame.

32.

Willen we ervoor zorgen dat kinderen en jongeren minder worden blootgesteld aan de promotie van en reclame voor alcohol, dan moeten we ook rekening houden met aspecten als verkoopbevordering via sociale media en internet, alsook met productplaatsing en andere producten die verband houden met alcoholmerken. In Finland bestaat sinds 2015 een verbod op de promotie van alcohol via wedstrijden en spelletjes en op alcoholreclame in de openbare ruimte en op sociale media (15).

33.

Sponsoring van culturele en sportevenementen is een groeiende markt en een kosteneffectieve manier om aan verkoopbevordering te doen. Jongeren vormen een groep die op deze manier wordt bereikt en, zowel ter plaatse als via tv-uitzendingen, wordt blootgesteld aan de promotie van alcohol.

34.

Bij elke verkoop- en reclamecampagne voor alcoholhoudende dranken moet informatie worden verstrekt over de risico’s van alcoholmisbruik.

35.

Het CvdR is zich ervan bewust dat het bij de verkoopbevordering van alcohol in de EU grotendeels aankomt op zelfbeoordeling/zelfregulering. Feit is echter dat er onenigheid bestaat over de vraag of zelfregulering bewezen doeltreffend is op het gebied van alcohol (16) en dat deze methode alleen niet volstaat om kinderen en jongeren te beschermen tegen de negatieve gevolgen van alcohol (17).

36.

Het CvdR merkt op dat te veel kinderen en jongeren opgroeien in gezinnen waarin sprake is van alcoholverslaving en -misbruik. Het aantal kinderen in gezinnen met een schadelijke alcoholconsumptie in de EU bedraagt naar schatting 5 tot 9 miljoen (18). Deze kinderen lopen het risico op slechtere onderwijskansen en een slechtere gezondheid.

37.

Het is belangrijk dat de gebieden in kaart worden gebracht waarop er in de lidstaten maatregelen moeten worden getroffen om het grootschalig alcoholgebruik onder jongeren te beteugelen teneinde voor hen een veilige en gezonde omgeving te waarborgen. Met het oog hierop moeten alcoholloze recreatievormen en feestmogelijkheden worden gestimuleerd.

38.

Het gebruik van alcohol is vooral gevaarlijk tijdens de zwangerschaps- en borstvoedingsperiode en is verantwoordelijk voor Foetal Alcohol Spectrum Disorders (FASD), een verzamelnaam voor verschillende afwijkingen bij kinderen. Het kan de foetus in de verschillende groei- en ontwikkelingsstadia aantasten en een veilige ondergrens voor alcoholgebruik tijdens de zwangerschap bestaat niet.

39.

Het CvdR vindt ook dat kinderen en jongeren, overeenkomstig het Verdrag inzake de rechten van het kind, moeten worden beschermd tegen de schadelijke effecten van alcohol. De staten die partij zijn bij het Verdrag moeten op grond van artikel 33 uitgaan van het perspectief van het kind en bij alle besluiten die betrekking hebben op kinderen het standpunt van het kind in acht nemen.

40.

Van prioritair belang zijn preventieve maatregelen tijdens de zwangerschap en voor kleine kinderen en adolescenten, waarbij werk moet worden gemaakt van een cultuur van preventie en gezondheidsbevordering.

41.

De school is een belangrijke plek voor de bevordering van de gezondheid via de versterking van de beschermende factoren voor kinderen, alsook voor het tijdig ontdekken van alcoholmisbruik en van kinderen die gevaar lopen. Scholen moeten op wetenschappelijke bewijzen gebaseerde programma’s over de risico’s van alcohol aanbieden, want louter informatieve programma’s en maatregelen zijn niet efficiënt genoeg. In deze programma’s moet oog zijn voor allen die bij het onderwijs zijn betrokken: leerlingen, gezinnen en leerkrachten.

42.

Daarnaast is het belangrijk om alcoholmisbruik onder volwassenen terug te dringen, onder meer door educatieve maatregelen, want als volwassenen niet het goede voorbeeld geven, is het erg moeilijk om met de preventieve maatregelen voor kinderen en jongeren een optimaal resultaat te bereiken. Het educatieve materiaal voor zowel volwassenen als kinderen moet zijn samengesteld door een onafhankelijke onderzoeksinstelling. Samenwerking met de horecasector is daarbij van belang om tot een verantwoorde verstrekking van alcoholhoudende dranken te komen en misbruik van alcohol onder de volwassen bevolking te verminderen.

43.

Het CvdR meent dat het voorrang verdient om preventieprogramma’s op te zetten voor gezinnen. Het gezin is immers de omgeving bij uitstek waar meisjes en jongens worden opgevoed en gevormd en waar strategieën, waarden, bekwaamheden en vaardigheden worden doorgegeven.

44.

Het CvdR verzoekt de EU-instellingen om de etikettering van alcohol in de EU te verbeteren en een rapport op te stellen over hoe de bestaande wetgeving betreffende de vermelding van ingrediënten, voedingswaarde en calorieën op verpakkingen kan worden uitgebreid tot alcoholhoudende dranken. Consumenten hebben immers recht op informatie over de inhoud van producten om een geïnformeerde keuze te kunnen maken.

45.

Volgens het CvdR kan een speciale waarschuwingstekst voor zwangere vrouwen, kinderen, jongeren en chauffeurs een belangrijke aanvulling zijn en een instrument om de risico’s van alcohol onder de aandacht te brengen en te verminderen. De waarschuwingsteksten moeten worden aangepast aan verschillende doelgroepen. Het CvdR is blij met de maatregelen die sommige producenten en distributeurs reeds op dit vlak hebben genomen.

46.

Het is raadzaam om bij de lessen en informatiecampagnes over alcohol meer bewustzijn te creëren omtrent de risico’s van comazuipen en aan te geven waar raad, steun en zorg kan worden gevonden.

47.

De media spelen een belangrijke rol en moeten de risico’s van alcoholconsumptie uitgebreid onder de aandacht brengen.

48.

Het CvdR wijst erop dat sociaaleconomisch kwetsbare groepen en jongeren harder worden getroffen door gezondheidsproblemen en wil grotere ongelijkheid op gezondheidsgebied voorkomen. Laaggeprijsde en gemakkelijk verkrijgbare alcohol is een probleem en kan tot hoge alcoholconsumptie leiden, hetgeen vervolgens leverschade en voortijdig overlijden kan veroorzaken (19). De lidstaten kunnen gemeenschappelijke maatregelen, met inbegrip van onderzoek, overwegen om de verkoop van zeer goedkope alcohol, bijvoorbeeld via het internet, aan banden te leggen.

49.

Het CvdR constateert dat er een verband bestaat tussen de toegankelijkheid van alcohol en de mate waarin sprake is van schadelijk alcoholgebruik en alcoholgerelateerde schade. Uit onderzoek is gebleken dat grotere toegankelijkheid van alcohol tot hogere consumptie leidt, met gezondheidsproblemen en schade tot gevolg (20).

50.

Het CvdR vindt dat de lidstaten de regels moeten aanscherpen en strenger toezicht moeten houden op het kopen en verkopen van alcohol, ook al is de leeftijdsgrens in de meeste lidstaten vastgesteld op 18 jaar. Andere mogelijkheden zijn de vermindering van het aantal verkooppunten, het verbieden van alcoholgebruik en -verkoop in openbare ruimten tijdens bepaalde uren, de beperking van openingstijden, de invoering van een vergunning voor het schenken van alcohol en de bevordering van een verantwoord alcoholaanbod aan de hand van voorlichtingscampagnes voor producenten, distributeurs en horeca-exploitanten. Restricties moeten worden aangevuld met toezicht op de naleving.

51.

Het CvdR constateert dat een risicovol gebruik en misbruik van alcohol en alcoholverslaving de kans op afwezigheid om gezondheidsredenen en slechtere arbeidsprestaties vergroten en een negatief effect hebben op andere personen. Bovendien levert iemand onder invloed een veiligheidsrisico op: in 20 tot 25 % van alle arbeidsongevallen is alcohol in het spel. De werkvloer leent zich uitstekend voor preventieve maatregelen tegen schadelijk gebruik (21).

52.

Het CvdR zou ervoor willen pleiten om, vooral in het geval van minderjarigen, een overtreder geen boete of andere strafmaatregel op te leggen, maar verplicht een cursus of voorlichtingsprogramma te laten volgen.

53.

Het CvdR onderstreept dat alcoholconsumptie moet worden aangepakt op de werkvloer, door middel van vroegtijdige interventie. Op iedere werkplek moeten instructies worden gegeven over wat in dergelijke situaties moet worden gedaan. Dat zou goede preventieve arbeidsgezondheidszorg zijn.

54.

De overheidssector kan baanbrekend werk verrichten waar het gaat om de preventie van alcoholgebruik op de werkvloer en de totstandbrenging van een veilig en gezond arbeidsmilieu, te meer daar veel medewerkers in deze sector een belangrijke rol spelen in de welzijnszorg voor de burgers.