11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/1

1.1

Het Comité gaat gaarne in op het verzoek van het Franse voorzitterschap om een advies over het thema „Europese burgerdienst” op te stellen. Het verwijst in dit verband naar de Aanbeveling van de Raad van 20 november 2008 over mobiliteit van jonge vrijwilligers in de Europese Unie (1), maar aangezien jongeren zich op vele manieren actief voor de samenleving kunnen inzetten, gaat zijn eigen voorkeur uit naar een Europees initiatief dat een kader biedt voor samenwerking rond activiteiten die:

1.2

Actieve betrokkenheid bij de samenleving, ook in het kader van transnationale uitwisselingen, is goed voor de persoonlijke ontwikkeling van de betrokkenen, met name in het geval van jongeren, én voor de ontwikkeling van het Europese middenveld. De vrijwilligers krijgen zo een unieke kans om via formeel of niet-formeel leren nieuwe kennis op te doen en hun sociale en taalvaardigheden te verbeteren. Dit kan een Europees burgerschapsgevoel doen ontstaan en ervoor zorgen dat de betrokkenen zich ook in hun verdere leven voor de samenleving blijven inzetten. Het zou een goede zaak zijn als ook andere leeftijdsgroepen, zoals ouderen, bij vrijwilligersactiviteiten worden betrokken. Ouderen kunnen op die manier hun levenservaring ten nutte maken, wat weer een positief effect kan hebben op hun gezondheid. Samenwerking tussen verschillende leeftijdsgroepen in het kader van dergelijke activiteiten kan bovendien het wederzijds begrip tussen de generaties vergroten.

1.3

Het Comité is van oordeel dat de EU er alles aan moet doen om de burgers nauwer bij de samenleving te betrekken. Het dringt erop aan dat zij alvast de aanbevelingen uit zijn vorige advies (2) in praktijk begint te brengen.

1.4

Het Comité zou graag zien dat de lidstaten de samenwerking tussen organisatoren van vrijwilligersactiviteiten trachten te stimuleren. Het dringt er ook op aan dat aan bestaande vormen van vrijwilligerswerk een transnationale dimensie wordt gegeven.

1.5

Het Comité pleit voor een „Europees Burgerschapsinitiatief” (3) met als doel uitwisselingen tussen jongeren én tussen andere bevolkingsgroepen te bevorderen. Daar een dergelijk initiatief het Europese integratieproces ten goede kan komen, zou de EU meer middelen voor dergelijke programma's moeten uittrekken. In een eerste fase zou dit initiatief moeten leiden tot een verdubbeling van het aantal deelnemende jongeren en een aanzienlijke groei van het aantal deelnemers uit andere leeftijdsgroepen.

1.6

Het Comité vindt dat de EU moet proberen om meer kansarmen, en dan vooral jongeren met minder mogelijkheden, te bereiken.

1.7

Er moet absoluut worden gestreefd naar een betere afstemming tussen nationale en Europese programma's om een aantal technische belemmeringen en problemen op het gebied van de ziektekosten- en ongevallenverzekeringen uit de wereld helpen. Het Comité pleit voor de invoering van een keurmerk voor uitwisselingsprogramma's die aan de kwaliteitsnormen van de EU voldoen. De kwaliteit van vrijwilligersactiviteiten, van welke aard ook, is zeer belangrijk. Daarom moet het nodige worden gedaan om een voldoende hoge kwaliteit te waarborgen.

1.8

Het Comité is van oordeel dat vrijwilligers ook buiten de EU aan burgerdienstactiviteiten moeten kunnen deelnemen omdat zij op die manier kunnen helpen de millenniumdoelstellingen te verwezenlijken en het EU-beleid op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulpverlening ten uitvoer te leggen.

1.9

De EU dient burgerdienstactiviteiten regelmatig te evalueren. Met het oog daarop moet zij statistieken opstellen en onderzoek naar deze sector stimuleren en ondersteunen.

1.10

Ook op het gebied van verzekeringen, gezondheid en veiligheid moet nog het een en ander worden geregeld. Vrijwilligers dienen tijdens hun vrijwilligersactiviteiten in een andere lidstaat op een adequate manier te worden beschermd, maar dat is moeilijk te realiseren als de socialezekerheidsregelingen voor transnationale vrijwilligers in ieder land anders zijn. Daarom dringt het Comité er bij de Commissie en de lidstaten op aan dat zij de nodige inspanningen leveren om dit belangrijke aspect geregeld te krijgen.

1.11

Het Comité pleit voor een adequate follow up, b.v. in de vorm van een conferentie met vertegenwoordigers van de nationale burgerdienstinstanties, de Europese Commissie en niet-gouvernementele organisaties uit de jongeren- en vrijwilligerssector, met als doel concrete invulling te geven aan het in dit advies bepleite Europees Burgerschapsinitiatief.

2.1

Het Comité gaat gaarne in op het verzoek van het Franse voorzitterschap om een verkennend advies over het thema „Europese burgerdienst” op te stellen.

2.2

Aangezien jongeren zich op vele manieren actief voor de samenleving kunnen inzetten – via burgerdienst, vrijwilligerswerk of anderszins – dient een Europees initiatief op dit terrein te stoelen op een duidelijk gedefinieerd kader. Het Comité pleit ervoor dat de EU afstapt van het klassieke burgerdienstconcept en een regeling uitwerkt die een kader biedt voor alle activiteiten die:

2.3

Deze regeling zou de naam „Europees Burgerschapsinitiatief” kunnen krijgen en een breed scala aan traditionele en andere vrijwilligersactiviteiten – m.i.v. de „burgerdiensten” van de diverse lidstaten – kunnen bestrijken.

2.4

Het EEG-Verdrag bevatte al bepalingen die tot doel hadden de uitwisseling van jonge arbeidskrachten te stimuleren en zo de solidariteit tussen de Europese volkeren te bevorderen en te versterken.

2.5

In een vorig advies over vrijwilligerswerk (4) heeft het Comité er onder meer voor gepleit dat:

2.6

Het Comité stelt vast dat er al enige vooruitgang is geboekt, maar dat van vele voorstellen en aanbevelingen uit zijn vorige advies nog altijd niets terecht is gekomen. Het dringt er daarom nogmaals op aan om zijn aanbevelingen in praktijk te brengen en één specifieke vorm van vrijwilligerswerk, nl. burgerdienst, verder uit te bouwen.

2.7

Het Comité is van oordeel dat het maatschappelijk middenveld nauwer bij het Europese integratieproces moet worden betrokken. Een groots opgezet en voor alle leeftijdsgroepen toegankelijk Europees Burgerschapsinitiatief kan de vertrouwenskloof tussen Europa en de burger helpen dichten. Bevordering van actief burgerschap creëert een gezonde voedingsbodem voor de waarden waarop de EU is gegrondvest: vrijheid, democratie, non-discriminatie, respect voor mensenrechten en fundamentele vrijheden, en gelijke behandeling van mannen en vrouwen.

2.8

Het Comité pleit voor een grotere actieve participatie van álle burgers, en met name jongeren en gehandicapten, in de samenleving omdat een grotere maatschappelijke betrokkenheid het burgerschaps- en solidariteitsgevoel van de bevolking versterkt. Het pleit ook voor nauwere samenwerking tussen de lidstaten, de Commissie en het Comité zelf bij de organisatie van burgerdienstactiviteiten.

2.9

De rechtsgrondslag voor maatregelen in het kader van een jongeren- en burgerschapsbeleid is te vinden in de artikelen 149 en 151 van het Verdrag. De huidige rechtsgrondslag is niet toereikend voor een harmonisatie van de wetgevingen, maar wel voor samenwerking tussen de lidstaten en voor het opzetten van uitwisselingsprogramma's. Het Verdrag van Lissabon biedt iets meer mogelijkheden voor het voeren van een jongerenbeleid dankzij de verwijzing naar „deelneming van jongeren aan het democratisch leven van Europa”.

2.10

Zodra het Verdrag van Lissabon in werking treedt, wordt er een „kader voor gemeenschappelijke bijdragen van Europese jongeren aan de humanitaire hulpacties van de Unie” ingesteld: het „Europees vrijwilligerskorps voor humanitaire hulpverlening”.

2.11

Momenteel vinden vrijwilligersactiviteiten voornamelijk plaats via de open coördinatiemethode in het kader van de drie pijlers van het Europese jongerenbeleid, nl.:

2.12

Om diverse redenen moet worden nagedacht over mogelijke initiatieven om de actieve participatie van de burgers in de Europese samenleving te vergroten. Om te beginnen zijn er de millenniumdoelstellingen. Geen enkel ander continent zet zich zó voor de millenniumdoelstellingen in als de EU. De EU is een van de grootste donoren ter wereld. Het betrekken van de Europese burgers bij het aanpakken van 's werelds grootste uitdagingen zou niet alleen hun persoonlijke ontwikkeling ten goede komen, maar zou ook leiden tot meer begrip en netwerkvorming – een noodzaak in onze geglobaliseerde wereld.

2.13

In sommige lidstaten fungeerde burgerdienst vroeger als alternatief voor militaire dienst. Met het geleidelijke verdwijnen van de verplichte militaire dienst en de toenemende professionalisering van het leger is ook de belangstelling voor burgerdienst afgenomen. Een goed uitgebouwde vrijwilligerssector zou dan ook een aantrekkelijk alternatief voor militaire dienst en burgerdienst kunnen zijn en ervoor kunnen zorgen dat jongeren zich actief voor de samenleving inzetten.

2.14

De belangstelling voor vrijwilligerswerk en andere vormen van dienstverlening aan de samenleving neemt de laatste tijd almaar toe. Op initiatief van het Italiaanse voorzitterschap vond in 2003 in Rome de eerste Conferentie over het thema „jongeren en burgerdienst” plaats, waaraan werd deelgenomen door vertegenwoordigers van de Commissie, de lidstaten en de toekomstige lidstaten. Het Italiaanse voorzitterschap pleitte in de conclusies van deze conferentie onder meer voor:

3.1.1

Een van de initiatieven in het kader van het programma Jeugd in Actie is de actie „Europees Vrijwilligerswerk” (EVW), waarmee aan jongeren tussen de 18 en 30 jaar de kans wordt gegeven om twee tot twaalf maanden naar het buitenland te gaan en daar als vrijwilliger te werken. Zij krijgen een specifieke opleiding en hun leerervaring wordt formeel erkend (Youthpass-certificaat). In de periode 1996-2006 hebben zo'n 30 000 vrijwilligers van deze regeling gebruik gemaakt.

3.1.2

Met ingang van 2009 worden ouderen in het kader van het Grundtvig-programma betrokken bij de geïnstitutionaliseerde vormen van vrijwilligerswerk. Hoewel de omvang van dergelijke uitwisselingen aanvankelijk beperkt zal zijn, is het belangrijk om te weten dat de Europese Commissie naar manieren zoekt om het vrijwilligerswerk van verschillende leeftijdsgroepen te ondersteunen. Ook de maatregelen in het kader van het Commissieprogramma „Europa voor de burger” bieden concrete mogelijkheden voor uitwisselingen van vrijwilligers uit verschillende landen en verschillende leeftijdsgroepen.

3.1.3

Al jarenlang bestaat er een bilaterale samenwerking tussen duizenden organisaties overal in de EU, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor vrijwilligers. Over de precieze omvang van deze uitwisselingen, die op decentraal niveau plaatsvinden, zijn geen gegevens beschikbaar, maar alleen al afgaande op de uitwisselingen binnen wereldwijd opererende organisaties kan men niet anders dan concluderen dat daar een aanzienlijk aantal – vooral jonge – Europese burgers bij betrokken is.

3.1.4

De werking van Europees Vrijwilligerswerk is gebaseerd op een aantal kernwaarden en kwaliteitsstandaarden, die zijn neergelegd in het EVW-Handvest. Om deze te beschermen en in stand te houden is bepaald dat organisaties een erkenning nodig hebben om als zend- of gastorganisatie op te treden of een EVW-project te coördineren.

3.1.5

Via het Erasmus-programma is de EU erin geslaagd de mobiliteit van universiteitsstudenten en de samenwerking tussen instellingen voor hoger onderwijs aanzienlijk te stimuleren. Zo'n 90 % van de Europese universiteiten neemt aan dit programma deel en sinds de invoering ervan in 1987 hebben in totaal al zo'n 1,9 miljoen studenten ervan gebruik gemaakt. Het ligt in de bedoeling om de mobiliteitsacties de komende jaren nog verder op te voeren, met als streefcijfer drie miljoen deelnemers in 2012.

3.1.6

Met het Leonardo da Vinci-programma tracht de EU de mobiliteit van stagiairs in het kader van initiële beroepsopleidingen, van werknemers of zelfstandigen en van professionals uit de sector beroepsonderwijs en -opleiding te bevorderen.

3.2.1

De lidstaten hebben allemaal hun eigen regelingen en tradities op het gebied van burgerdienst en vrijwilligerswerk – regelingen waarmee zij handen en voeten geven aan de beginselen van actief burgerschap, solidariteit en sociale ontwikkeling. Het Comité wijst in dit verband op de belangrijke rol en de aanzienlijke inbreng van niet-gouvernementele organisaties die actief zijn op het gebied van jeugd- of vrijwilligerswerk. Het stelt evenwel vast dat er over de burgerdienst- en vrijwilligerswerkprogramma's van de lidstaten maar weinig informatie beschikbaar is.

3.2.2

Een aantal lidstaten – o.m. Duitsland, Frankrijk en Italië – kennen al de een of andere vorm van (verplichte of vrijwillige) burgerdienst voor jongeren. Andere lidstaten zijn dergelijke regelingen aan het uitwerken of hebben plannen in die richting.

4.1.1

Het zou dan ook graag zien dat geïnteresseerde lidstaten met een lange traditie op dit gebied samenwerkingsprojecten opzetten en op die manier aan bestaande vormen van burgerdienst en van dienstverlening aan de samenleving een transnationale dimensie geven.

4.1.2

Het Comité betreurt dat de door het EVW-project geboden mogelijkheden niet ten volle kunnen worden benut als gevolg van het gebrek aan informatie over en coördinatie tussen de regelingen van de diverse lidstaten. Een goede zaak is wel dat ernaar wordt gestreefd om de „merknaam” EVW dezelfde uitstraling te geven als de merknaam „Erasmus”.

4.2.1

Het Comité is van oordeel dat de EU de burgers nauwer bij de samenleving moet trachten te betrekken. Het dringt erop aan dat zij alvast de aanbevelingen uit zijn vorige advies in praktijk begint te brengen (zie par. 2.5).

4.2.2

Het Comité pleit voor een „Europees Burgerschapsinitiatief” met als doel het bevorderen van uitwisselingsinitiatieven die openstaan voor álle bevolkingsgroepen en een sterke Europese dimensie hebben. Idealiter zouden de betrokkenen hun burgerdienst of vrijwilligersactiviteit in een andere lidstaat moeten vervullen cq. uitoefenen. Het Comité vindt dat de EU meer middelen voor dergelijke programma's zou moeten uittrekken.

4.2.3

In een eerste fase moet worden gestreefd naar een verdubbeling van het aantal jonge vrijwilligers dat deelneemt aan uitwisselingsprogramma's. Dit moet haalbaar zijn, aangezien het Erasmus-programma momenteel meer dan 100 000 studenten bereikt, terwijl slechts een zeer klein aantal jongeren aan andere Europese uitwisselingsprogramma's meedoet. De EU zou zich tot doel kunnen stellen om het aantal deelnemers aan dergelijke programma's op termijn op hetzelfde niveau te brengen als het aantal Erasmus-studenten.

4.2.4

Het Comité is van oordeel dat de EU moet proberen om meer kansarme jongeren te bereiken. Dit is de groep die het meest bij dit soort activiteiten gebaat is, maar vaak niet over voldoende middelen en/of de vereiste kwalificaties beschikt.

4.2.5

Bovendien moet de doelgroep van dit soort programma's – momenteel alleen jongeren – worden verbreed. Europa is aan het vergrijzen, maar de ouderen van vandaag zijn actiever dan die van vroeger en wensen ook een zichtbaardere rol in de samenleving te spelen. Daarom pleit het Comité ervoor om de regelingen uit te breiden tot ouderen en gepensioneerden. Dit zou niet alleen het beginsel van „actief ouder worden” handen en voeten geven, maar ook méér bevolkingsgroepen nader tot elkaar brengen. Ouderen zouden zo de kans krijgen om bij de samenleving betrokken te blijven, hun levenservaring ten nutte te maken en zich nuttig te blijven voelen, wat een positief effect zou hebben op hun gezondheid en levenskwaliteit. En tot slot zou de samenwerking tussen jongeren en ouderen in het kader van vrijwilligersactiviteiten het wederzijds begrip vergroten, de uitwisseling van ervaringen stimuleren en ervoor zorgen dat jongeren en ouderen elkaar helpen.

4.2.6

Er moet worden gestreefd naar een betere afstemming tussen nationale en Europese programma's. Dit zou een aantal technische belemmeringen uit de wereld helpen, b.v. in verband met de niet-erkenning van ervaring of vaardigheden die jongeren via burgerdienstactiviteiten hebben verworven, of problemen met betrekking tot de dekking van ziektekosten- en ongevallenverzekeringen. Daarom pleit het Comité voor de invoering van een keurmerk voor uitwisselingsprogramma's die aan de kwaliteitsnormen van de EU voldoen.

4.2.7

Belangrijk is dat er overheidssteun wordt verleend om het opzetten van programma's te stimuleren en een voldoende hoog kwaliteitsniveau te waarborgen. In geen enkel land draagt de overheid echter álle kosten van vrijwilligersprojecten. Zeker in het geval van transnationale activiteiten wordt vaak uitgekeken naar additionele financiering uit particuliere bronnen. Om uitwisselingen te kunnen bevorderen en een Europees Burgerschapsinitiatief te kunnen opzetten, moet het EU-budget voor vrijwilligerswerk en uitwisselingen dan ook aanzienlijk worden opgetrokken, b.v. om coördinatie-uitgaven, stimulerende maatregelen en kruissubsidies tussen de lidstaten te kunnen bekostigen. Het Comité dringt erop aan dat ook de lidstaten daar meer middelen voor uittrekken.

4.2.8

Het Comité is van oordeel dat vrijwilligers ook buiten de EU aan burgerdienstactiviteiten moeten kunnen deelnemen omdat zij de EU zo kunnen helpen de millenniumdoelstellingen te verwezenlijken en haar beleid op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulpverlening ten uitvoer te leggen. Het pleit dan ook voor een initiatief dat een breder kader creëert en het aantal mogelijkheden voor uitwisselingen vergroot. Een dergelijk initiatief moet wel worden gecoördineerd met het Europees Vrijwilligerskorps voor Humanitaire Hulpverlening dat op grond van het Verdrag van Lissabon zal worden opgericht. In dat korps dienen op lange termijn niet alleen jongeren maar ook andere bevolkingsgroepen te worden opgenomen. In deze context is het belangrijk dat het visumbeleid van de EU geen onnodige belemmeringen voor dergelijke uitwisselingen opwerpt.

4.2.9

Tot slot moet de EU burgerdienst- en vrijwilligersactiviteiten meer op de voorgrond plaatsen en regelmatig evalueren. Met het oog daarop dient zij de nodige statistische informatie bijeen te brengen en onderzoek naar deze sector te stimuleren en te ondersteunen. De samenwerking tussen bestaande burgerdienstorganisaties moet via de geëigende institutionele kanalen worden gemonitord en geëvalueerd.

4.3.1

Het Europees Burgerschapsinitiatief zou universele en Europese waarden als vrijheid, democratie en respect voor de mensenrechten, de fundamentele vrijheden en de beginselen van de rechtsstaat helpen uitdragen. Daarnaast zou het ook moeten zijn gericht op het ontwikkelen van sociale, taal- en netwerkvaardigheden, het opdoen en uitwisselen van ervaring, het bevorderen van de verdere opbouw van Europa en het verbeteren van de werking van de EU. Vaak doen jongeren aan vrijwilligerswerk om nieuwe kennis op te doen of een beter inzicht te verkrijgen in hun eigen karakter en vaardigheden, wat ook met het oog op de eisen van de kennismaatschappij een goede zaak is.

4.3.2

Het Comité ziet op tal van terreinen mogelijkheden voor transnationale samenwerking en uitwisselingen tussen vrijwilligers, b.v. sociale integratie, menselijke behoeften, kinderen- en jongerenbeleid, sport, informatie, bescherming van het erfgoed, kunst en cultuur, milieu, civiele bescherming, enz. Een en ander zou het concept „burgerschap” een meer uitgesproken Europese dimensie geven.

4.3.3

Het Europees Burgerschapsinitiatief zou ook leiden tot meer samenwerking tussen de lidstaten, de toekomstige lidstaten en de landen die steun krijgen uit het Europees Nabuurschaps- en Partnerschapsinstrument, en zou op die manier het actief burgerschap en het solidariteitsgevoel van de burgers bevorderen.

4.3.4

Vrijwilligers kunnen een netwerk van contacten opbouwen en niet-formele kennis, vaardigheden en ervaring opdoen die nuttig kunnen zijn voor hun integratie in de arbeidsmarkt of hun persoonlijke ontwikkeling (te denken valt bij voorbeeld aan beroepsopleiding, sociale vaardigheden en contact-, communicatie-, taal- en managementvaardigheden). Vrijwilligerswerk kan dan ook een belangrijk onderdeel van iemands cv en loopbaan zijn. Daarom pleit het Comité voor erkenning van vrijwilligersactiviteiten van jongeren en van de niet-formele kennis en vaardigheden die zij langs deze weg opdoen.

4.3.5

Er zijn echter ook enkele minpunten. Zo hebben vrijwilligers geen wettelijk erkende status. Ieder land heeft wel een regeling voor zijn eigen vrijwilligers en zijn eigen vrijwilligersorganisaties (ook, zij het in mindere mate, voor die welke in het buitenland actief zijn), maar geen enkele lidstaat beschikt over een juridisch kader dat bijvoorbeeld EVW-vrijwilligers een vergelijkbare rechtspositie verschaft.

4.3.6

Ook op het gebied van verzekeringen, gezondheid en veiligheid moet nog het een en ander worden geregeld. Deelnemers aan vrijwilligersactiviteiten in een andere lidstaat moeten op een adequate manier worden beschermd, maar dat is moeilijk te realiseren als de socialezekerheidsregelingen voor transnationale vrijwilligers in ieder land anders zijn. Daarom dringt het Comité er bij de Commissie en de lidstaten op aan dat zij het nodige doen om dit belangrijke aspect geregeld te krijgen.

4.3.7

Conflicten tussen betaald werk en vrijwilligerswerk moeten absoluut worden voorkomen. Daarom pleit het Comité voor een duidelijke omschrijving van het verschil tussen werknemers en vrijwilligers en – indien van toepassing – van de verantwoordelijkheden van vrijwilligers. Het is niet de bedoeling dat vrijwilligerswerk in de plaats komt van betaald werk. Om dergelijke conflicten te voorkomen moet worden samengewerkt met de sociale partners.

5.1

Het maatschappelijk middenveld leent zich uitstekend voor vrijwilligerswerk. Tal van maatschappelijke organisaties zijn betrokken bij het EVW-project en andere Europese programma's. Ook in het kader van een breder opgezet uitwisselingsprogramma moeten vrijwilligersorganisaties een sleutelrol blijven spelen.

5.2

Aan non-profit- en vrijwilligersorganisaties in de welzijnszorg is er in Europa geen gebrek, maar de aanhang van volksbewegingen neemt door de bank genomen af. Een Europees Burgerschapsinitiatief kan ertoe bijdragen dat de burgers zich weer actiever voor de samenleving gaan inzetten en dat de maatschappelijke organisaties meer kansen krijgen om zich verder te ontwikkelen. Een discussie over en een herziening van de rol en positie van non-profitorganisaties kan ertoe leiden dat dergelijke organisaties zich op andere manieren voor de samenleving gaan inzetten en dat de burgers zich beter bewust gaan worden van de meerwaarde die deze organisaties de samenleving bieden.

5.3

Een Europees Burgerschapsinitiatief kan uiteindelijk ook resulteren in een sterker en dynamischer middenveld. Dit zal ook het maatschappelijk potentieel ten goede komen (toename van het vertrouwen, daling van de corruptie en stijging van het ledental van vrijwilligersorganisaties).

5.4

Vele maatschappelijke organisaties zijn niet erkend of kampen met een kwaliteitsprobleem. Daarom roept het Comité het maatschappelijk middenveld op nationaal én EU-niveau op om zich samen te beraden – eventueel in samenwerking met de verantwoordelijke overheden – op gemeenschappelijke erkenningscriteria en betere kwaliteitsnormen.

5.5

Het Comité pleit voor een adequate follow up, b.v. in de vorm van een conferentie met vertegenwoordigers van de nationale burgerdienstinstanties, de Europese Commissie en niet-gouvernementele organisaties uit de jongeren- en vrijwilligerssector, met als doel concrete invulling te geven aan het in dit advies bepleite Europees Burgerschapsinitiatief.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/8

1.1

Dit advies heeft betrekking op de samenwerking en de kennisoverdracht tussen onderzoeksinstellingen (Research Performing Organisations), industrie en MKB; deze samenwerking is immers bepalend voor het ontwikkelen van innovatieve producten en processen op basis van wetenschappelijk onderzoek.

1.2

Het Comité doet de aanbeveling om werknemers in industrie en MKB systematisch te informeren over de rijkdom aan kennis en technologie die binnen Europese universiteiten en onderzoeksinstellingen te vinden is, en over de wijze waarop hiermee contact kan worden gelegd. In het kader hiervan pleit het Comité ervoor dat de Commissie een in geheel Europa toegankelijk (internet)zoeksysteem in het leven roept dat de bestaande informatiesystemen integreert en aanvult, zodat beter wordt tegemoetgekomen aan de specifieke behoefte aan informatie.

1.3

Het Comité steunt het streven naar vrije toegang tot wetenschappelijke publicaties via internet. Een dergelijke vrije toegang gaat doorgaans evenwel gepaard met hogere kosten voor de overheid. Derhalve moeten er afspraken worden gemaakt over wederzijds geldende regelingen tussen de EU-lidstaten en tussen de EU en derde landen. Onderzoeksinstellingen en de hieraan verbonden wetenschappers moeten daarbij volledig vrij blijven om voor de publicatie van hun onderzoeksresultaten het forum te kiezen dat het meest geschikt is voor de wereldwijde verbreiding en erkenning van de resultaten.

1.4

Het Comité raadt aan om verder na te denken over vrije toegang tot onderzoeksgegevens, maar ook om de grenzen hiervan vast te stellen. Het streven naar vrije toegang mag niet betekenen dat voortijdig vrije toegang moet worden verleend tot alle gegevens die het onderzoek oplevert, waaronder zogenoemde ruwe gegevens. Het Comité pleit ervoor dat de Commissie voorzichtig en gefaseerd te werk gaat, en daarbij overleg pleegt met de betrokken onderzoekers.

1.5

Aangezien de arbeidsculturen binnen onderzoeksinstellingen en bedrijven verschillen, zou het Comité graag zien dat de belangen op evenwichtige wijze worden behartigd. Het gaat daarbij om het spanningsveld tussen vroegtijdige publicatie van resultaten enerzijds en de noodzaak van vertrouwelijkheid anderzijds, en om de intellectuele-eigendomsrechten (waaronder octrooien).

1.6

Het Comité is dan ook verheugd dat de Commissie met haar aanbeveling inzake het beheer van intellectuele eigendom inmiddels duidelijk heeft gemaakt dat ze – ook bij contractueel onderzoek – geenszins de vrijheid van samenwerkende partijen om contractuele afspraken te maken, wil aantasten. De aanbevelingen van de Commissie moeten een leidraad zijn, maar mogen zeker geen keurslijf worden.

1.7

Het Comité pleit opnieuw voor een Europees Gemeenschapsoctrooi, met een passende prepublicatietermijn voor de uitvinder tijdens welke de nieuwheid van het octrooi beschermd blijft (grace period).

1.8

Bij het ontwikkelen van onderzoeksinfrastructuurvoorzieningen, zoals versnellers, stralingsbronnen, satellieten, astronomische apparatuur op de grond of fusie-installaties, zijn onderzoeksinstellingen niet in de eerste plaats leveranciers van nieuwe kennis, maar opdrachtgever en klant. Het Comité vindt dat de ervaringen die tot dusver zijn opgedaan bij de toepassing van de bestaande Europese en nationale regelgeving inzake steun, begroting, aanbesteding en mededinging, grondig tegen het licht moeten worden gehouden. Op basis hiervan moet worden bekeken of deze regelgeving tegemoetkomt aan de doelstelling om de vaardigheden en specialistische kennis die bedrijven bij dergelijke opdrachten verwerven, zoveel mogelijk te behouden en te gebruiken ten behoeve van het Europese concurrentievermogen en vervolgopdrachten, of dat er een nieuw industriebeleid moet worden geformuleerd.

2.1

Het Comité heeft veel adviezen (1) over onderzoeksbeleid uitgebracht, waarin het met name heeft gewezen op het grote belang van voldoende onderzoek en ontwikkeling voor het realiseren van de doelstellingen van Lissabon en Barcelona.

2.2

Een zeer belangrijk aspect van deze aanbevelingen betrof de samenwerking tussen onderzoeksinstellingen zoals universiteiten (Public Research Organisations of Research Performing Organisations), industrie en het MKB, alsook de kennisoverdracht die nodig is om innovatieve processen op gang te brengen en afzetbare producten te ontwikkelen. Om dieper op dit aspect in te gaan, worden in dit advies de in de hoofdstukken 3 tot 5 genoemde thema's centraal gesteld, namelijk (a) publicaties en informatie, (b) samenwerking bij de ontwikkeling van producten en processen waarvoor een markt bestaat, en (c) samenwerking bij de ontwikkeling van onderzoeksinfrastructuur (2).

2.3

Deze thema's raken aan het evenwicht – maar ook aan de tegenstelling – tussen samenwerking en concurrentie. Zo is enerzijds samenwerking nodig om het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven ten opzichte van derde landen te behouden en te vergroten, maar mag anderzijds de onderlinge concurrentiepositie van Europese bedrijven hieronder niet te lijden hebben; een en ander wordt geregeld door de voorschriften inzake staatssteun (Europese wetgeving inzake overheidssteun), die eerlijke concurrentievoorwaarden op de interne markt moeten garanderen.

2.4

Het hierdoor ontstane spanningsveld vormt de achtergrond van de hieronder besproken vraagstukken en aanbevelingen, met name ten aanzien van de intellectuele-eigendomsrechten en de hiermee gepaard gaande problematiek van een vrije overdracht van informatie.

2.5

Ook de Commissie en de Raad hebben zich beziggehouden met het thema samenwerking, wat onder meer heeft geresulteerd in de aanbeveling van de Commissie (3) betreffende het beheer van intellectuele eigendom bij kennisoverdracht en een code van goede praktijken voor universiteiten en andere publieke onderzoeksorganisaties. Doel hiervan is, lidstaten en onderzoeksinstellingen ertoe aan te sporen om eensgezinder op te treden. Deze aanbevelingen hebben, ondanks vaak zinvolle doelstellingen en voorstellen, nieuwe vragen opgeroepen en bij de betrokken instellingen aanleiding gegeven tot ernstige bezwaren ten aanzien van intellectuele-eigendomsrechten bij contractueel en samenwerkingsonderzoek. Dit advies gaat tevens in op deze kwesties, waarover de Commissie helderheid moet verschaffen.

—

Onderzoek heeft baat bij een zo vroeg mogelijke publicatie van resultaten om andere onderzoeksgroepen in de gelegenheid te stellen de resultaten op hun juistheid te toetsen. Tevens moet geprofiteerd worden van de synergie die ontstaat door snelle en directe communicatie tussen onderzoekers, vooral wanneer meerdere laboratoria samenwerken aan een gemeenschappelijk onderzoeks- en ontwikkelingsproject.

—

Ook de overheid moet omwille van eerlijke steunverlening en eerlijke mededinging aandringen op vroegtijdige publicatie van de resultaten van door haar gesubsidieerd onderzoek.

—

Desondanks moeten tegenwoordig ook met overheidsmiddelen gesteunde onderzoeksinstellingen bij belangrijke vindingen eerst een octrooiaanvraag indienen alvorens hun resultaten te publiceren, omdat anders de nieuwheid van de vinding zou worden geschonden en deze daardoor niet octrooieerbaar zou zijn. Op deze noodzaak – die eveneens geldt voor Open Access – wordt ook gewezen in de aanbeveling van de Commissie inzake het beheer van intellectuele eigendom (15).

—

Om de angel uit het hieruit voortvloeiende conflict tussen doelstellingen te halen, heeft het Comité er herhaaldelijk voor gepleit om in de octrooiwetgeving van de lidstaten en in de toekomstige Europese octrooiwetgeving een prepublicatietermijn in te voeren tijdens welke de nieuwheid van het octrooi beschermd blijft (grace period) (16).

—

Een bedrijf daarentegen doet er in de regel goed aan om, met het oog op zijn concurrentiepositie, de productontwikkelingsresultaten tenminste zo lang geheim te houden totdat het nieuwe product marktrijp is of de betreffende octrooien zijn veiliggesteld.

5.1

Technisch terra incognita – eenmalige producten. Afgezien van de hierboven besproken samenwerking tussen wetenschap en bedrijfsleven bestaat er nog een andere, eveneens belangrijke vorm van samenwerking waarbij onderzoeksinstellingen niet in de eerste plaats leverancier van nieuwe kennis voor de ontwikkeling van innovatieve massaproducten (of procedures) zijn, maar opdrachtgever of klant. Het gaat hierbij voornamelijk om de ontwikkeling van innovatieve onderzoeksinfrastructuurvoorzieningen, zoals versnellers, stralingsbronnen, satellieten, astronomische grondapparatuur of fusie-installaties (23). Hierbij worden door bedrijven – vaak op basis van lopende ontwikkelingscontracten – essentiële, innovatieve onderdelen ontwikkeld en vervaardigd.

5.2

Specialisatie en risico. Bedrijven die op dit innovatieve gebied actief zijn, hebben vakkundige en gespecialiseerde werknemers nodig en moeten – vanwege eventuele mislukkingen – bereid zijn om risico's te nemen. De opbrengst is meestal gering, aangezien het vrijwel altijd om eenmalig vervaardigde producten gaat en de bedrijven de eraan verbonden kosten regelmatig onderschatten; de grenzen van de bestaande knowhow moeten doorgaans ver worden overschreden.

5.3

Aanjagers van technische vooruitgang. Dergelijke opdrachten zorgen ervoor dat de betrokken bedrijven hun kennis en vaardigheden op hightechgebied aanzienlijk vergroten, waardoor hun concurrentievermogen op de langere termijn wordt vergroot en de technologische vooruitgang in zijn algemeenheid wordt bevorderd. Desondanks vinden bedrijven het vaak lastig om hun potentieel – waaronder medewerkers en ingenieurs – op het betreffende vakgebied te behouden wanneer er niet direct vervolgopdrachten in het verschiet liggen, temeer daar het veel rendabeler is om deze menselijke hulpbronnen in te zetten bij de ontwikkeling en vervaardiging van massaproducten.

5.4

Toepassing van regelgeving inzake mededinging en aanbesteding. De situatie kan worden bemoeilijkt door de toepassing van de bestaande regelgeving inzake mededinging en aanbesteding, aangezien het niet zonder meer mogelijk is om het bedrijf dat de opdracht tot ontwikkeling heeft uitgevoerd, automatisch ook de opdracht tot productie te gunnen. Dit kan tot gevolg hebben dat de productie wordt uitbesteed aan een minder ervaren bedrijf, dat juist vanwege zijn gebrekkige ervaring de moeilijkheden onderschat en daarom een lagere prijs berekent. Dit probleem heeft er zelfs toe geleid dat sommige bedrijven niet meer meedingen naar dergelijke opdrachten of dergelijke opdrachten niet meer aannemen. Ook het instrument van de „precommerciële inkoop” (24) biedt geen bevredigende oplossing voor deze problematiek, aangezien later geen massaproducten worden vervaardigd.

5.5

De problematiek en het zoeken naar oplossingen. Ook het Comité heeft geen pasklare oplossing voor de beschreven problematiek. Desondanks wil het wijzen op dit probleemveld, dat er niet alleen toe leidt dat grote projecten duurder uitvallen en vertraging oplopen, maar ook dat de bij de uitvoering opgedane ervaring en deskundigheid niet optimaal worden benut omdat ze vaak weer verloren gaan. Het Comité pleit er dan ook voor dat de Commissie een deskundigengroep op hoog niveau (25) in het leven roept die de tot dusver opgedane ervaringen onderzoekt. Daaruit kan blijken of dit specifieke probleem kan worden opgelost met behulp van de huidige regelgeving inzake staatssteun, begroting, mededinging en aanbesteding en de toepassingspraktijk daarvan, of dat binnen het industriebeleid innovatieve instrumenten moeten worden gecreëerd.

5.6

ITER. Het Comité heeft de indruk dat de Commissie zich zeer wel bewust is van de problematiek, en dat in het kader van bijv. het internationale ITER-project thans passende maatregelen worden genomen om het bedrijfsleven hierbij te betrekken. Indien mogelijk moet deze werkwijze ook worden gevolgd om te kunnen voldoen aan de eisen die aan de nog te creëren onderzoeksinfrastructuren (ESFRI-lijst) worden gesteld.

—

Zevende OTO-kaderprogramma (INT/269, CESE 1484/2005 – PB C 65/9 van 17/3/06)

—

Nanowetenschappen en nanotechnologieën (INT/277, CESE 582/2006 – PB C 185/1 van 8/8/06)

—

Vijfjaarlijkse evaluatie onderzoeksactiviteiten (1999-2003) (INT/286, CESE 729/2006 – PB C 195/1 van 18/8/06)

—

OTO – Specifieke programma’s (INT/292, CESE 583/2006 – PB C 185/10 van 8/8/06)

—

Onderzoek en innovatie (INT/294, CESE 950/2006 – PB C 309/10 van 16/12/06)

—

Deelname van ondernemingen aan acties van het Zevende Kaderprogramma (2007-2013) (INT/309, CESE 956/2006 – PB C 309/35 van 16/12/06)

—

Deelname van ondernemingen - Zevende Kaderprogramma 2007-2011 (Euratom) (INT/314, CESE 957/2006 – PB C 309/41 van 16/12/06)

—

Investeren in kennis en innovatie (Lissabonstrategie) (INT/325, CESE 983/2007 – PB C 256/17 van 27/10/2007)

—

Europa's potentieel / Onderzoek, ontwikkeling en innovatie (INT/326, CESE 1566/2006 – PB C 325/16 van 30/12/06)

—

Europees Technologie-Instituut (INT/335, CESE 410/2007 – PB C 161/28 van 13/7/07)

—

Groenboek „De Europese Onderzoeksruimte: Nieuwe perspectieven” (INT/358, CESE 1440/2007 – PB C 44/1 van 16/2/08)

—

Gemeenschappelijke Onderneming voor het initiatief inzake innovatieve geneesmiddelen (INT/363, CESE 1441/2007 – PB C 44/11 van 16/2/08)

—

Ingebedde computersystemen – oprichting ARTEMIS (INT/364, CESE 1442/2007 – PB C 44/15 van 16/2/08)

—

Oprichting van de gemeenschappelijke onderneming Clean Sky (INT/369, CESE 1443/2007 – PB C 44/19 van 16/2/08)

—

Oprichting van de gemeenschappelijke onderneming ENIAC (INT/370, CESE 1444/2007 – PB C 44/22 van 16/2/08)

—

O&O-programma's/MKB (INT/379, CESE 977/2008 – PB C 224/18 van 30/8/08)

—

Concurrerende Europese regio's door onderzoek en innovatie (INT/383, CESE 751/2008 – PB C 211/1 van 19/8/08)

—

Gemeenschappelijke Onderneming Brandstofcellen en Waterstof (INT/386, CESE 484/2008 – PB C 204/19 van 9/8/08)

—

Europees partnerschap voor onderzoekers (INT/435, CESE 1908/2008 – nog niet verschenen in het Publicatieblad)

—

Communautair rechtskader voor een Europese onderzoeksinfrastructuur (INT/450, CESE 40/2009 – nog niet verschenen in het Publicatieblad).

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/15

1.1

Het EESC onderstreept het belang van een volledige doorvoering van het principe van vrij verkeer van goederen, zoals dat bij het Verdrag is vastgelegd en middels het in juli 2008 gelanceerde gemeenschappelijke kader en de daarop volgende sectorale wetgeving tot wasdom is gebracht. Daardoor kunnen producten die in één lidstaat in de handel zijn gebracht, probleemloos in de hele EU worden verkocht, terwijl tegelijkertijd de naleving van alle voorschriften op het gebied van veiligheid, volksgezondheid en milieu gedurende de hele levenscyclus van het product (dus van ontwerp tot afvalverwerking) wordt gewaarborgd.

1.2

Het is goed dat de Commissie met een voorstel komt voor een herziening van de voorschriften uit Richtlijn 89/106/EEG, zodat die aan de huidige eisen kunnen worden aangepast, de inhoud ervan kan worden bijgewerkt en er een eenduidige en heldere Europese wet- en regelgeving kan worden opgesteld.

1.3

De kwaliteit van het ecosysteem dient reeds vanaf de ontwerpfase een rol te spelen in de structurele en vormtechnische eisen die aan huizen en/of gebouwencomplexen worden gesteld. Dit betekent zuinig omspringen met natuurlijke hulpbronnen, meer rekening houden met het woongenot van de uiteindelijke bewoners en meer verantwoordelijkheid aan de dag leggen bij de omgang met procedures, methoden en technieken, zodat werknemers en eindgebruikers zich verzekerd weten van kwaliteit en veiligheid.

1.4

Door steun te verlenen aan normalisatie-instellingen en de voorschriften uit te breiden naar het terrein van veiligheid van werknemers, materiaalgebruik en afvalverwerking, moet het Europese normalisatiesysteem voor bouwmaterialen worden verbeterd.

1.5

Innovatieve bouwmaterialen hebben een enorm potentieel als het gaat om het terugdringen van de negatieve effecten van de klimaatverandering en het verbeteren van het woongenot. Ingenieurs, bouwbedrijven en consumenten zouden daar dan ook steevast gebruik van moeten maken om zo een concrete en effectieve bijdrage te kunnen leveren aan energiebesparing en de bescherming van het milieu.

1.6

Het EESC is van mening dat het vrije verkeer van goederen de drijvende kracht dient te zijn achter het concurrentievermogen en de economische en sociale ontwikkeling van de Europese interne markt en dat de verbetering en modernisering van de voorwaarden voor het in de handel brengen van gezonde en veilige producten een kwaliteitsgarantie is voor de bouwsector en de Europese burgers.

1.7

De productie en verkoop van bouwmaterialen op de interne markt van de EER vraagt om een geharmoniseerde Europese wet- en regelgeving.

1.8

Het is buitengewoon belangrijk dat de geloofwaardigheid van de CE-markering wordt hersteld en dat de kwaliteit van het systeem voor accreditatie van aangemelde instanties wordt verbeterd. Er moet een juridisch kader worden ontwikkeld dat zorgt voor consistentie, vergelijkbaarheid en coördinatie van het decentrale systeem, voor een doeltreffend en efficiënt markttoezicht en voor vereenvoudigde en eenduidige definities en procedures.

1.9

Er moeten voldoende financiële middelen beschikbaar worden gesteld voor communautaire voorlichtingsprogramma's en educatie (meer in het bijzonder voor de vorming van cursusleiders) voor alle publieke en particuliere actoren. Een speciaal programma zou daarbij moeten zorgen voor ondersteuning en toezicht.

1.10

Het EESC ziet veel heil in de voorgestelde regels voor vereenvoudiging van de procedures, waardoor met name het MKB en micro-ondernemingen gemakkelijker toegang krijgen tot het CE-markeringsysteem en problemen, dankzij de aansluiting van de nationale productcontactpunten op Solvit (1), sneller worden opgelost.

1.11

Het is belangrijk dat de nieuwe voorschriften en technische bijlagen vergezeld gaan van technische richtsnoeren voor de ontwikkeling van basisvoorwaarden voor werkzaamheden waarbij milieuvriendelijke primaire en secundaire grondstoffen en innovatieve producten worden gebruikt.

1.12

Het EESC acht het noodzakelijk dat het Europese waarschuwingssysteem voor snelle informatie-uitwisseling (RAPEX) ook wordt ingezet voor de bouwmaterialenbranche en dat overtredingen en fraude in het Publicatieblad van de EU en op een Europese portaalsite voor bouwmaterialen worden vermeld.

1.13

Voor een volledige en doeltreffende toepassing van de verordening zijn de voorgestelde termijnen te kort, want er moet ook tijd zijn voor cursussen en voorlichting, zodat de veranderingen kunnen bezinken.

1.14

Tot slot zou de Commissie om de twee jaar verslag moeten uitbrengen aan het Europees Parlement, de Raad en het EESC over de tenuitvoerlegging van de verordening en daarbij een apart hoofdstuk moeten wijden aan de gezondheids- en veiligheidsvoorschriften met betrekking tot bouwmaterialen en de daarbij geconstateerde fraude.

3.1

De voorgestelde verordening moet ervoor zorgen dat er overal op de interne markt van de EER betrouwbare en heldere informatie wordt gegeven over de prestaties van bouwmaterialen dankzij:

4.1

Het EESC steunt het voorstel voor een (inhoudelijke) aanpassing van de communautaire voorschriften in kwestie en de invoering van een betrouwbare, eenduidige, heldere, transparante en evenwichtige Europese wet- en regelgeving voor alle publieke en particuliere actoren op de interne markt. Die wet- en regelgeving zou vergezeld moeten gaan van een gemeenschappelijke terminologie, geharmoniseerde technische specificaties (geharmoniseerde Europese normen en Europese beoordelingsdocumenten) en basisvereisten voor bouwprojecten. Bovendien zou daarin volledig rekening moeten worden gehouden met bepalingen inzake duurzame ontwikkeling, volksgezondheid en een duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen, en zouden de procedures voor het MKB moeten worden vereenvoudigd.

4.2

De Commissie typeert de bouwnijverheid als een toonaangevende sector op de Europese markt, die echter gekenmerkt wordt door „een ontoereikende coördinatie van voorschriften”, en dat „niet alleen op EU-niveau”. Dit „leidt samen met de overwegend plaatselijke structuur van het bouwbedrijf tot aanzienlijke administratieve lasten en tot een sterke versnippering van de duurzame bouwmarkt” (8).

4.3

Voor de herziening van de Bouwproductenrichtlijn en de verandering daarvan in een verordening zijn vooral de volgende aspecten van essentieel belang:

4.4

Het EESC is het ermee eens dat het systeem voor accreditatie van aangemelde instanties moet worden verbeterd en dat er, overeenkomstig de algemene wet- en regelgeving op dit terrein zoals die bij Besluit 786/2008/EG en Verordening (EG) 765/2008 van 9 juli 2008 is vastgelegd, strengere criteria moeten worden gehanteerd voor de aanwijzing en het beheer van dergelijke instanties en het toezicht daarop.

4.5

Nu de globalisering steeds meer veld wint, moet het markttoezichtsysteem voorzien in een gemeenschappelijk juridisch kader, zodat de wet- en regelgeving overal in Unie goed kan worden toegepast. De lidstaten moeten daarvoor voldoende middelen uittrekken. In ieder geval moet expliciet worden vastgelegd dat de lidstaten een laagdrempelige instantie in het leven dienen te roepen waar de burgers terecht kunnen met hun klachten.

4.6

De verschillende betrokken partijen dienen elk precies te weten wat hun verantwoordelijkheden zijn, zodat bouwmaterialen gedurende de hele levenscyclus altijd en overal traceerbaar zijn in geval van problemen met de veiligheid, de gezondheid van vooral eindgebruikers en werknemers in de bouw, of de bescherming van het woon- en leefmilieu.

4.7

Het vertrouwen in conformiteitsmarkeringen moet worden hersteld. De CE-markering moet haar intrinsieke waarde terugkrijgen en er moeten meer mogelijkheden komen om overtredingen op dit terrein aan te pakken en om de wettelijke bescherming van de markering te waarborgen. Het EESC vreest dat de nieuwe regeling voor de CE-markering het bedrijfsleven op kosten zal jagen en overheidsdiensten zal dwingen tot hoge aanloopinvesteringen in infrastructuur voor normalisatie en toezicht, waarmee de kwaliteit van aangemelde instanties naar een hoger plan moet worden getild.

4.8

Het Europese normalisatiesysteem voor bouwmaterialen dient te worden gekoppeld aan meer ondersteunende maatregelen voor de ontwikkeling en naleving van internationale normen, zodat markten wereldwijd toegankelijker worden en de handel in bouwmaterialen ook een mondiale dimensie krijgt.

4.9

De Commissie zou voor de toepassing van de verordening een langere termijn moeten hanteren, aangezien er een brede en diepgaande voorlichtingscampagne moet worden opgezet en er als gevolg van de verandering van de Bouwproductenrichtlijn in een Bouwproductenverordening ook tijd nodig is voor de aanpassing van methoden, procedures en handelwijzen.

4.10

Er moeten voldoende financiële middelen worden uitgetrokken voor communautaire opleidings- en voorlichtingsprogramma's, voor begeleiding van alle betrokken partijen (publiek en particulier), en voor toezicht op de toepassing van de verordening.

4.11

Het is belangrijk dat de nieuwe voorschriften en technische bijlagen vergezeld gaan van technische richtsnoeren voor de ontwikkeling van basisvoorwaarden voor bouwprojecten („basic works requirements”), zodat:

—

een hoofdstuk over informatie, voorlichting en scholing over de ontwikkeling en verspreiding van een cultuur van duurzaam bouwen;

—

een hoofdstuk over energiebesparing, duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen, en gezondheid, hygiëne en veiligheid gedurende de hele levenscyclus van het product (van ontwerp tot sloop); de belangrijkste vereisten op dit punt worden nu in bijlage 1 genoemd, maar zouden in de eigenlijke tekst van de verordening moeten worden opgenomen.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/21

1.1

Nanowetenschappen en –materialen (hierna: N&N), mits op verantwoorde wijze ontwikkeld, vormen een speerpuntindustrie voor de EU waarmee wereldwijd kan worden uitgeblonken in het streven naar economische en sociale vooruitgang.

1.2

De ontwikkeling van industriële en multisectorale toepassingen van nanotechnologieën moet in een hogere versnelling worden gebracht, nauw gerelateerd aan

1.3

De door het EESC onderschreven beginselen van de gedragscode voor nanotechnologie moeten ook worden nageleefd bij de herziening van de wet- en regelgeving van de EU voor N&N.

1.4

Zorgwekkend is dat er nog steeds te weinig schot komt in de commerciële toepassingen van nanotechnologie en het onderzoek naar de impact van nanomaterialen op milieu, gezondheid en toxicologie.

1.5

Nanotechnologie is een complexe aangelegenheid, evolueert snel en heeft raakvlakken met meer dan één vorm van wetenschap en vergt daarom een benadering vanuit meerdere invalshoeken, met inachtneming van ethische en sociale regels. Anders kunnen er voor het probleem van de risicobeheersing onmogelijk algemeen aanvaardbare oplossingen worden gevonden die een solide basis hebben, compleet zijn en van verantwoordelijkheidsbesef getuigen.

1.6

Voor een optimaal stelsel van governance is nodig dat de talrijke verschillende aspecten die een rol spelen bij de verantwoorde ontwikkeling van nanomaterialen, met elkaar worden verzoend. Daarom pleit het EESC ervoor dat aan de Europese waarnemingspost voor nanotechnologie een vaste structuur wordt gegeven. Dan kunnen betrouwbare wetenschappelijke en economische analyses worden gemaakt, kan onderzoek worden gedaan naar de maatschappelijke impact van nanotechnologie en kan samen met alle andere relevante agentschappen worden nagegaan welke risico’s daaraan zijn verbonden voor milieu, gezondheid en veiligheid.

1.7

Het EESC ziet de noodzaak in van een geïntegreerde referentieregeling en van een governance-stelsel dat tot doel heeft om ondubbelzinnige en betrouwbare oplossingen aan te dragen waarmee op de nieuwe behoeften kan worden ingespeeld. Bij die nieuwe behoeften moet vooral worden gedacht aan gemeenschappelijke methoden voor classificatie en metrologie, aan de valideringstesten van bestaande en nieuwe protocollen en aan onderzoek dat voorafgaat aan regelgeving of waarmee regelgeving gepaard gaat.

1.8

Ook is het tijd voor krachtdadige actie op het gebied van onderwijs en interdisciplinaire vorming. Die actie moet - met behulp van voortreffelijke infrastructuur - aan de evaluatie en preventie van risico’s worden gekoppeld.

1.9

Van belang is ook dat er een Europese actie komt om de in Europa, de VS, Japan en de opkomende economieën verwachte initiatieven op het gebied van risico-evaluatie en -preventie te benchmarken.

1.10

CEN, CENELEC en ETSI moeten worden gesteund in hun technische en regelgevende normaliseringswerk, ook door de opdrachten van de Commissie (waaraan internationaal kan worden vormgegeven in ISO/TC 229) duidelijk en overzichtelijk te maken. Zo kan worden bevorderd dat de wereldhandel in nanotechnologie, nanoproducten en complexere systemen waarin N&N zijn verwerkt, veilig is.

1.11

De gestructureerde dialoog met maatschappelijke organisaties moet verder worden aangezwengeld. Die dialoog moet stevig verankerd en overzichtelijk zijn, zodat daarmee aan Europa een gezaghebbende stem kan worden gegeven op een gebied dat in de huidige internationale context bepalend is voor het lot dat Europa zal zijn beschoren.

1.12

In het rapport dat in 2009 over het actieprogramma zal worden opgesteld, moet volgens het EESC een apart hoofdstuk worden gewijd aan

2.1

Met de jaren is de Commissie uitgegroeid tot de grootste openbare financieringsbron voor N&N, voor een bedrag van 1,4 miljard euro via KP6 en bijna 600 miljoen euro in het eerste uitvoeringsjaar van KP7 (2007-2013). Van die laatste 600 miljoen euro is 28 miljoen euro gereserveerd voor onderzoek naar de veiligheid van N&N, zodat het totale daaraan bestede bedrag op ongeveer 80 miljoen euro is uitgekomen (1).

2.2

Er zijn diverse Europese technologische platforms voor nanotechnologische toepassingen gecreëerd (bv. ENIAC voor nano-elektronica en platforms voor nano-geneeskunde en voor duurzame chemie).

2.3

Wereldwijd is het totale aan N&N bestede bedrag uit officiële en particuliere financieringsbronnen van 2004 tot 2006 opgelopen tot 24 miljard euro: meer dan een kwart van dat bedrag komt uit Europa, waarvan 5 à 6 % (2) uit de kas van de Commissie.

2.4

In de bepalingen van het KP7 (3) die over N&N gaan, staat dat fundamentele ethische overwegingen in aanmerking moeten worden genomen, overeenkomstig de beginselen van het Handvest van de grondrechten.

2.5

In het rapport over de Derde internationale dialoog om te komen tot verantwoorde O&O inzake nanotechnologie staan de thema’s waarop moet worden ingezet:

2.6

Die inzet is getoond door diverse internationale organisaties met o.a. de volgende initiatieven:

2.7

In het rapport dat de Britse Royal Society over nanowetenschappen en nanotechnologie heeft uitgebracht (16), staat dat het vrijlaten in de atmosfeer van nanodeeltjes en -buisjes zoveel mogelijk moet worden vermeden zolang nog niet meer bekend is over de milieu-impact daarvan.

2.8

Voorbeelden van nanomaterialen die nu al voorkomen in gangbare gebruiksvoorwerpen (17) zijn zelfreinigende deklagen van nanodeeltjes (coatings) waarvoor minder schoonmaakmiddelen behoeven te worden gebruikt, vervuilingswerende middelen waarmee stikstofmonoxide uit de lucht wordt gehaald, fotovoltaïsche cellen van de nieuwe generatie, warmte-isolerend materiaal, systemen voor CO2-opvang, nanofilters voor lucht en water en talrijke toepassingen in de medische diagnostiek en in sommige niet-invasieve geneeswijzen.

2.9

Het probleem is ook dat de protocollen voor de beoordeling van toxiciteitsrisico’s op de korte en lange termijn moeten worden aangepast aan nanomaterialen en aan fenomenen als de cumulatie en combinatie in organische weefsels en in de mens van nanomaterialen met andere stoffen uit het ecosysteem.

2.10

Normen en controles voor de beoordeling van de risico’s in complexe omgevingen kunnen worden onderworpen aan evaluaties die variëren van „in vitro” tot „in situ”. Het gaat daarbij om onderzoek (18) dat niet alleen naar de gewone beschermende producten (filters, zuurstofpatronen, beschermende kleding, handschoenen e.d.) wordt gedaan, maar ook naar voorwerpen die met 10 à 50 nanometer lange nanodeeltjes van grafiet zijn getest.

2.11

De Commissie – en dikwijls ook het EESC – hamert erop dat „De „geïntegreerde, veilige en verantwoorde aanpak” … nu de kern (vormt) van het EU-beleid voor nanotechnologie.” Het toepassingsgebied van nanotechnologieën is ruim en zeer breed vertakt en varieert van kernfysica tot plasmatechnologie en van nanomechanica tot textielbewerking. Er is dan ook behoefte aan een totaalvisie waardoor gemene delers en interdependentie kunnen worden ontdekt en benut.

2.12

Nanoprocessen spelen zich af op een voor leken moeilijk voorstelbare nanoscopische schaal van 10 tot de macht min 9. Daarom moet bij nanomaterialen van meet af aan constructief worden gedialogeerd met de consumenten. Die dialoog is nodig om te kunnen vaststellen welke risico’s er zijn en hoe die risico’s kunnen worden voorkomen, en om mogelijke ongegronde vrees uit de weg te ruimen.

2.13

Het EESC heeft eerder al gewezen op de noodzaak van een „versnelde ontwikkeling van industriële en multisectorale toepassingen, alsook van de economische en sociale, regel- en wetgevings-, fiscale en financiële omstandigheden waaronder initiatieven van nieuwe ondernemingen en innovatieve beroepsprofielen moeten gedijen”, maar ook van de „inachtneming van de ethische, milieu-, gezondheids- en veiligheidsaspecten tijdens de gehele levensduur van wetenschappelijke toepassingen” (19).

2.14

In een recenter advies (20) stelt het bovendien dat moet worden gezorgd voor „een niet onopgemerkt blijvende en transparante dialoog met het maatschappelijk middenveld, dat op die manier wordt doordrongen van het belang van N&N, op basis van objectieve beoordelingen van de risico’s en mogelijkheden hiervan” en voor „voortdurende inachtneming van ethische en milieu-overwegingen, met eveneens aandacht voor de gezondheid en veiligheid van werknemers en consumenten”.

2.15

De Commissie heeft in 2008 een aanbeveling over verantwoord onderzoek naar N&N-sectoren (21) uitgevaardigd. Daarin wordt een gedragscode voorgesteld op grond van zeven beginselen:

—   begrijpelijkheid: N&N-onderzoeksactiviteiten moeten begrijpelijk zijn voor het grote publiek, stroken met de grondrechten en ten nutte van het welzijn van burgers en samenleving worden uitgevoerd

—   duurzaamheid: overeenkomstig de beginselen van ethiek en duurzame ontwikkeling moge–n onderzoeksactiviteiten niet schadelijk zijn voor het milieu, maar vooral ook niet voor mensen, dieren en planten

—   voorzorg: om schade aan gezondheid en milieu te voorkomen, moet het voorzorgsbeginsel (22) in acht worden genomen

—   geen buitensluiting: er moet transparantie worden betracht, niemand mag informatie worden onthouden en alle partijen moet daarin inzage worden geboden

—   uitmuntendheid: de hoogste wetenschappelijke normen moeten worden aangehouden, met inbegrip van normen voor wetenschappelijke integriteit en van best practices in laboratoria (23)

—   innovatie: de governance van N&N-onderzoeksactiviteiten moet zijn gericht op een zo groot mogelijke creativiteit, flexibiliteit en programmeringsvermogen, voor meer groei en innovatie

—   verantwoordelijkheidsbesef: onderzoekers en onderzoekscentra moeten onderzoek doen naar de sociale, milieu- en gezondheidsimpact van N&N, nu en in de toekomst.

Volgens de aanbeveling zouden de lidstaten jaarlijks verslag moeten uitbrengen van de resultaten van deze gedragscode en van de best practices die met het oog daarop zijn toegepast.

2.16

Het EESC staat achter deze beginselen, die naar zijn inzicht ook van toepassing zijn op de herziening van de Europese regel- en wetgeving voor N&N.

2.17

Het acht de nog te trage vooruitgang in de commerciële toepassingen van nanotechnologie en in het onderzoek naar de impact van nanomaterialen op milieu, gezondheid en toxicologie zorgwekkend.

2.18

Zoals het er nu uitziet, lopen aan N&N blootgestelde werknemers en burgers slechts een beperkt risico. Dat neemt niet weg dat de instrumenten die er zijn om de dialoog met onderzoekers en bedrijfsleven aan te gaan, beslist moeten worden geconsolideerd. Dan worden die aspecten - ongeacht of het gaat om menselijk kapitaal of om financiële middelen - van meet af aan meegewogen bij onderzoek naar en toepassingen van nanomaterialen.

2.19

Het EESC stelt vast dat er net zoveel N&N-vakgebieden en -sectoren zijn als bijbehorende regel- en wetgevende EU-instrumenten (meer dan 90): die complexiteit zou wel eens de genadeslag kunnen betekenen voor de glasheldere EU-voorschriften op dit gebied en voor de begrijpelijkheid daarvan voor burger en consument.

2.20

Mogelijke oplossingen om de lezing van die voorschriften voor mkb, burgers en consumenten eenvoudiger te maken, zijn de uitgave van een populair-juridische handleiding, de totstandbrenging van een speciaal daarop gerichte interactieve website, de beoefening van participatiedemocratie met maatschappelijke organisaties en de verspreiding van gidsen met best practices.

2.21

Voor een optimaal stelsel van governance is nodig dat de vele verschillende aspecten die een rol spelen bij de verantwoorde ontwikkeling van nanomaterialen, met elkaar worden verzoend. Daarom pleit het EESC voor de ontwikkeling van een vaste referentiestructuur, ook op grond van de resultaten van de in 2008 met EU-subsidies opgerichte Europese waarnemingspost voor nanotechnologie (24). De bedoeling is dat betrouwbare wetenschappelijke en economische analyses worden gemaakt die volledig zijn en van verantwoordelijkheidsbesef getuigen, dat de ethische aspecten van N&N worden bestudeerd, dat er prognoses van de mogelijke risico’s voor milieu, gezondheid en veiligheid worden opgesteld en dat er nieuwe normen worden uitgewerkt.

2.22

Nanotechnologie is een complexe aangelegenheid, evolueert snel en heeft raakvlakken met meer dan één vorm van wetenschap en vergt daarom een benadering vanuit meerdere invalshoeken (regelgeving, ethische overwegingen en sociale aspecten). Anders kunnen er voor het probleem van de risicobeheersing onmogelijk gedegen oplossingen worden gevonden die op betrouwbare analyses berusten, compleet zijn en van verantwoordelijkheidsbesef getuigen. Daarbij moeten volledige gegevens over synthetische nanomaterialen zorgvuldig worden geordend, gedocumenteerd en overgedragen.

3.1

De Commissie pleit met name voor

4.1

N&N moeten worden gezien als een speerpuntindustrie voor de EU waarmee wereldwijd kan worden uitgeblonken in het streven naar economische en sociale vooruitgang. Een verantwoorde ontwikkeling van N&N is volgens het EESC alleen mogelijk als daartoe van meet af aan een multidisciplinaire aanpak wordt gevolgd, gekoppeld aan een voortdurende dialoog met maatschappelijke organisaties. Dat laatste is de voorwaarde waaraan moet zijn voldaan om draagvlak onder de bevolking te creëren.

4.2

De Commissie tracht de talrijke verschillende EU-maatregelen die al zijn genomen, te analyseren. Het EESC heeft waardering voor die poging, maar vindt dat die analyse in een later stadium in een samenhangend kader moeten worden gemaakt. Dan alleen kan aan die analyse de overzichtelijke en gebruiksvriendelijke basis worden gegeven die nodig is om met de maatschappelijke organisaties een gestructureerde dialoog te kunnen aangaan. Op die dialoog heeft het EESC al vaak aangedrongen (25).

4.3

Om de vragen op een duidelijke, betrouwbare en volledige manier te kunnen beantwoorden en de impact van N&N (ethische overwegingen, mogelijke risico’s voor milieu, gezondheid en veiligheid en mogelijke verdere evolutie van die risico’s) te kunnen bestuderen, moeten er volgens het EESC prognoses (foresight) worden gemaakt voor de beoordeling van de aan nanotechnologie klevende risico’s. Verder zou er een geïntegreerd regelgevingskader moeten worden uitgewerkt dat als referentie kan dienen, alsook een stelsel van governance dat internationaal aansluiting krijgt.

4.4

Het EESC dringt dus aan op een initiatief in EU-verband dat in een later stadium zou moeten worden genomen en dat tot doel moet hebben om

4.5

Ten slotte zou in het rapport dat in 2009 over het actieprogramma zal worden opgesteld, een apart hoofdstuk moeten worden gewijd aan de vorderingen met de geïntegreerde regelgeving voor risico-evaluatie en -preventie, de doeltreffendheid en resultaten van de testprotocollen en de nieuwe actieprioriteiten.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/27

1.1

Herhaalde malen al heeft het EESC aangedrongen op een vereenvoudiging van de EU-wetgeving. De keer op keer gewijzigde wetgeving is namelijk steeds moeilijker toe te passen en gaat bovendien vaak gepaard met een uit de hand lopende bureaucratie, wat zijn weerslag heeft op het functioneren van ondernemingen.

1.2

Het EESC heeft er echter ook op gewezen dat deze vereenvoudiging geen deregulering met zich mee mag brengen en evenmin mag leiden tot aantasting van de rechtszekerheid; deze dient in heel Europa overeind te blijven.

1.3

Dankzij de regulering van de interne markt en de goede betrekkingen tussen de sociaal-economische actoren in Europa konden de nationale wetgevingen geharmoniseerd worden en is een vrij verkeer van personen en kapitaal mogelijk geworden, zonder dat de rechten en plichten van de betrokken partijen hierdoor in het gedrang zijn geraakt.

1.4

Om deze reden, en ook gezien de gevolgen van een tekortschietende regulering en transparantie van een aantal belangrijke organisaties van de interne markt, zou de Commissie moeten nagaan of de voorgestelde vereenvoudiging inderdaad alleen maar positieve resultaten zal opleveren dan wel of er ook minder gunstige gevolgen mogelijk zijn, namelijk een geringere rechtszekerheid in het geval van fusies of splitsingen.

1.5

Wat dit betreft zou er een duidelijk onderscheid moeten komen tussen de wetgeving voor kleine en middelgrote ondernemingen, verreweg de meest voorkomende bedrijfsvorm op de interne markt, en de wetgeving voor grote – met name beursgenoteerde – ondernemingen. Het unanimiteitsvereiste voor een groot aantal van de voorgestelde bepalingen lijkt overigens bedoeld te zijn voor kleine of middelgrote kapitaalvennootschappen, want anders zou een onwerkbare situatie ontstaan.

1.6

Zolang dit onderscheid niet wordt gemaakt dienen de garanties voor aandeelhouders, schuldeisers en werknemers overeind te blijven en moet er voor worden gezorgd dat kleine en middelgrote bedrijven voor het naleven van de huidige wetgeving minder op kosten gejaagd worden dan nu het geval is.

2.1

Wat de interne markt betreft streeft de Commissie onder meer naar eenvoudiger wetgeving, vooral waar het gaat om de administratieve lasten voor Europese ondernemingen. Dit zijn voor het merendeel kleine en middelgrote ondernemingen, terwijl een groot aantal van de verplichtingen in de richtlijnen inzake het vennootschapsrecht bedoeld is voor de grote beursgenoteerde vennootschappen.

2.2

In het voorjaar van 2007 (1) stemde de Raad in met het actieprogramma voor de vereenvoudiging en vermindering van administratieve lasten die de economische activiteiten van bedrijven onnodig dwarsbomen. Het doel was om deze lasten in 2012 met 25 % te hebben teruggebracht.

2.3

Wat het vennootschapsrecht betreft zijn er al op twee gebieden voorstellen voor vereenvoudiging gedaan, namelijk enerzijds op het gebied van materieel recht met de eerste Richtlijn inzake de oprichting van naamloze vennootschappen (2) en de tweede Richtlijn inzake de instandhouding en wijziging van kapitaal (3), en anderzijds op het gebied van formeel recht (4) met vooral de richtlijnen inzake voorschriften voor jaarrekeningen en verslaggevingsverplichtingen voor beursgenoteerde vennootschappen.

2.4

Voor twee van de richtlijnen die nu op de nominatie staan om gewijzigd te worden, namelijk de derde Richtlijn inzake fusies en de zesde Richtlijn inzake splitsingen (5), zijn al eerder vereenvoudigingsvoorstellen gedaan, en wel met betrekking tot een belangrijk aspect: de inschakeling van onafhankelijke deskundigen wanneer NV's fuseren of splitsen. Het EESC liet zich hier kritisch over uit (6), omdat het van mening was dat de belangen van derden, schuldeisers en werknemers zonder de inbreng van zo'n objectieve, niet aan de onderneming gebonden deskundige wel eens geschaad zouden kunnen komen.

3.1

De voorgestelde richtlijn waar dit advies over gaat heeft directe gevolgen voor drie andere richtlijnen: de derde Richtlijn inzake fusies, de zesde Richtlijn inzake splitsingen en de recentere Richtlijn inzake grensoverschrijdende fusies (7), en indirecte gevolgen voor de tweede Richtlijn (8). Wordt namelijk bepaald dat er bij fusies en splitsingen geen deskundigenverslag nodig is voor een inbreng anders dan in geld, dan werkt dat door in de regels betreffende de wijziging van kapitaal die deze richtlijn bevat.

3.2

De in de drie richtlijnen voorgestelde vereenvoudigingen hebben in grote lijnen betrekking op het volgende:

3.3

Krachtens zowel de derde als de zesde richtlijn dienen momenteel drie rapporten te worden opgesteld: een rapport van het management over de juridische en economische basis van de fusie of splitsing, een rapport van een onafhankelijke deskundige én een rapport over de tussentijdse cijfers indien de jaarrekening ouder is dan zes maanden op het tijdstip waarop het fusie- of splitsingsvoorstel wordt opgesteld. Al deze rapporten moeten worden goedgekeurd door de algemene vergaderingen van de bij de fusie of splitsing betrokken vennootschappen.

3.4

Met de voorgestelde richtlijn worden deze verslaggevingseisen minder streng. Zo hoeft het management geen rapport op te stellen als dat volgens het unanieme oordeel van de aandeelhouders niet nodig is, en wat de bekendmaking van tussentijdse cijfers betreft zou de transparantierichtlijn (9) van toepassing zijn, mits de effecten van de betrokken vennootschappen tot de handel zijn toegelaten.

3.5

Wat de aanpassing van de tweede richtlijn met betrekking tot de wijziging van kapitaal betreft is het voorstel om ondernemingen vrij te stellen van de verplichting om door een deskundige een rapport op te laten stellen voor een inbreng anders dan in geld.

3.6

Een belangrijk voorstel inzake de bekendmaking van rapporten over fusies en splitsingen is ook dat hiervoor gebruik moet kunnen worden gemaakt van nieuwe technologieën zoals internet.

3.7

Wat de bescherming van schuldeisers aangaat wordt een aanpassing voorgesteld van hun recht om fusies of splitsingen tegen te houden zolang terugbetaling van hun kredieten niet gegarandeerd is. Bij grensoverschrijdende fusies mag echter niet worden afgezien van een deskundigenverslag over de inbreng anders dan in geld. Dit om schuldeisers te beschermen en voor dekking te zorgen in de landen waar de vennootschappen gevestigd zijn.

4.1

Het EESC stemt in grote lijnen in met de vereenvoudiging van de EU-wetgeving in het algemeen en het Europese vennootschapsrecht in het bijzonder. De administratieve rompslomp voor Europese ondernemingen – en dan met name voor kleine en middelgrote bedrijven, die bepalend zijn voor de economische structuur van de EU – is momenteel namelijk veel te groot. Maar zoals gezegd mag deze vereenvoudiging de rechtszekerheid van de spelers op de interne markt onder geen beding schaden.

4.2

Het EESC begrijpt dat de Commissie de aandeelhouders als eigenaren van de onderneming wil beschermen, maar er zijn ook andere belanghebbenden wier rechten bij een juridische operatie in het gedrang kunnen komen. In dit opzicht is het EESC het eens met het Europees Parlement, dat er in een rapport op wees dat rekening moet worden gehouden met de belangen van alle betrokken partijen (beleggers, eigenaars, schuldeisers en werknemers) (10). Het EESC zelf heeft zich ook al eerder in deze zin uitgelaten (11) en doet dat nu nogmaals, omdat het van belang is dat de interne markt transparant blijft functioneren en het vertrouwen blijft genieten van de sociaal-economische actoren.

4.3

Wel is er het een en ander aan te merken op de voorgestelde vereenvoudiging van de eisen inzake de openbaarmaking van plannen om bedrijven te fuseren of op te splitsen: in plaats van dat zo'n voorstel bij het handelsregister wordt gedeponeerd, mogen de aan de aandeelhouders en schuldeisers ter beschikking te stellen stukken ook op een speciale website openbaar worden gemaakt (dit geldt tevens voor grensoverschrijdende fusies). Welnu, ten eerste zijn de rechten van zowel aandeelhouders als schuldeisers door deze wijziging niet langer gewaarborgd, omdat openbaarmaking op een website niet het publieke karakter heeft zoals dat openbaarmaking via het handelsregister wel heeft. En ten tweede kan de betrokken informatie bij geschillen niet als formeel bewijs worden ingebracht. Bij dit soort operaties zou volgens het EESC dan ook strenger de hand moeten worden gehouden aan het beginsel dat transparantie belangrijker is dan eventuele kostenbesparingen.

4.4

Het is daarentegen wel een goed idee dat in het geval van beursgenoteerde vennootschappen de tussentijdse cijfers niet tweemaal gepubliceerd hoeven te worden (12). Deze worden namelijk conform officiële bepalingen opgesteld, waarbij bovendien een rol voor de beursautoriteiten is weggelegd. Maar het lijkt tegen de geest van de bepaling in te druisen om deze ook, indien alle aandeelhouders ermee instemmen, te laten gelden voor niet-beursgenoteerde ondernemingen; als een onderneming haar balans al volgens de regels bekend heeft gemaakt zou zij dat niet nog een keer hoeven te doen. Dit vloeit echter niet voort uit artikel 9, ii), b) van de derde Richtlijn, op grond waarvan het opstellen van rapport niet nodig is als de aandeelhouders daar unaniem toe besluiten.

4.5

Het EESC is niet gerust op de voorgestelde wijziging van de tweede Richtlijn 77/91/EEG, die al eerder een aantal malen is gewijzigd. Het voorstel is om artikel 10, dat betrekking heeft op de inbreng anders dan in geld en op de rapportage hierover door een onafhankelijke deskundige, niet op de oprichting van een nieuwe vennootschap via fusie of splitsing toe te passen wanneer overeenkomstig de relevante wetgeving een deskundigenverslag is opgesteld. Volgens het EESC wordt in zo'n rapport vastgelegd welk deel van het kapitaal elke afzonderlijke aandeelhouder bezit, en het kapitaal van een onderneming bepaalt haar aansprakelijkheid tegenover derden. Het EESC herinnert hier nogmaals aan zijn standpunt over transparantie; in dit verband is het vooral van belang dat alle belanghebbenden en betrokkenen op de nodige garanties kunnen rekenen. Het is wat dit betreft geen goede zaak als er niet op zijn minst een „objectief” rapport wordt opgesteld over de activa – de nominale waarde van het aandelenkapitaal – van een vennootschap.

4.6

Ten slotte konden fusies en splitsingen tot nu toe onder meer op een soepele, vertrouwenwekkende manier plaatsvinden doordat schuldeisers, mits zij hun vorderingen hard konden maken, het recht hadden om er bezwaar tegen te maken zolang zij geen waarborgen hadden gekregen. Deze garantie wordt nu ondermijnd door de bepaling dat schuldeisers bij „de overheid of de rechter” de nodige waarborgen moeten eisen en „op geloofwaardige wijze” moeten kunnen aantonen dat hun vorderingen in het gedrang worden gebracht en dat zij niet genoeg garanties hebben gekregen van de vennootschap (artikel 12, lid 2, van Richtlijn 82/891/EEG). Gezien deze omkering van de bewijslast is het maar zeer de vraag of de wijziging wel zo wenselijk is. Operaties die tot dusverre routinematig verliepen worden er namelijk een stuk gecompliceerder door, wat zou kunnen leiden tot meer operaties met wettelijk bindende garanties.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/30

1.1

De steeds grotere toepassing van elektronische gegevensverwerking in de financiële dienstverlening doet vermoeden dat er al elektronisch geld bestaat. Cheques worden elektronisch gescand en gesorteerd en debetkaarten en creditcards worden door geld-, betaalautomaten en andere betalingsapparatuur elektronisch uitgelezen. Maar al deze toepassingen staan of vallen met de toereikendheid van een via een bankrekening beschikbaar krediet, waarvan de hoogte wordt bepaald door tegoeden of (zoals bij creditcards) vastgesteld is door een bank. Banken doen altijd onderzoek naar de kredietwaardigheid en betrouwbaarheid van hun klanten en verstrekken op basis daarvan chequeboekjes, debetkaarten en creditcards. De toegang tot dit elektronische kredietsysteem hangt dus af van kredietwaardigheid, waardoor een aantal bevolkingsgroepen daaraan niet mee kunnen doen. Dat zijn de banklozen en degenen die slechts gedeeltelijk gebruik kunnen maken van de beschikbare bankdiensten.

1.2

Elektronisch geld (e-geld) is in dit opzicht anders: het is niet gebaseerd op krediet, maar vereist een vooruitbetaling. Het vooruitbetaalde bedrag wordt vervolgens omgezet in een elektronisch tegoed (een substituut voor contant geld), dat wordt bewaard op een elektronisch medium en beheerd door een uitgever van e-geld. Het elektronisch medium met het tegoed kan een (kleine) informatiedrager zijn (meestal in de vorm van een prepaidkaart) of een online rekening die toegankelijk is via internet. Met e-geld kunnen op meerdere plaatsen (zoals verkooppunten) of online (via mobiele telefoon of internet) bedragen zonder contant geld te gebruiken, worden betaald. Meestal zijn die bedragen relatief klein. Het bezit van e-geld houdt niet direct verband met kredietwaardigheid. Er wordt alleen een vooruitbetaling vereist.

1.3

E-geld zal nooit volledig in de plaats kunnen komen van contant geld. Het zal waarschijnlijk niet het kistje met biljetten van 500 euro kunnen vervangen dat iemand onder zijn matras bewaart, maar het zou wel kunnen worden gebruikt voor de transacties waarvoor mensen nu nog munten en bankbiljetten bij zich dragen. Toch wordt e-geld tot nu toe nog maar erg weinig gebruikt. Succesvolle initiatieven hielden verband met ontwikkelingen in de informatiemaatschappij. Toepassingen van e-geld moeten daarom gelijke tred houden met de evolutie van de informatiemaatschappij. E-geld moet het geld van de informatiemaatschappij worden. De mate waarin in de toekomst van e-geld gebruik zal worden gemaakt, hangt af van initiatieven van ondernemers en technische innovaties in de informatiemaatschappij. Het doel van de voorgestelde richtlijn is om obstakels die uitvindingen en innovaties belemmeren, uit de weg te ruimen. Het EESC staat achter die doelstelling.

1.4

Eind jaren negentig constateerde de Europese Commissie dat alleen kredietinstellingen optraden als uitgevers van e-geld, en trachtte ze de kring van bedrijven die deze dienst aanboden, te vergroten. Om de markt te ontwikkelen voerde ze de Richtlijn Elektronisch Geld (REG; nr. 2000/46/EG) in. Doel van die Richtlijn was de toegang tot de e-geldmarkt voor niet-kredietinstellingen (e-geldinstellingen) te vergemakkelijken.

1.5

De REG was erop gericht een regelgevingskader in te voeren dat was afgestemd op het risico dat was verbonden met nieuwe e-geldinstellingen en waarin technologie en innovatie tot bloei zouden kunnen komen. Dit initiatief was echter geen onverdeeld succes. E-geld levert nog lang niet de potentiële voordelen op die ervan verwacht worden, en wordt nog niet als een reëel alternatief voor contant geld beschouwd.

1.6

Naar aanleiding hiervan heeft de Commissie de ontwikkelingen inzake e-geld uitvoerig geëvalueerd en geconcludeerd dat een aantal bepalingen uit de REG de ontwikkeling van de e-geldmarkt en technologische innovaties belemmert. Uit het raadplegings- en evaluatieproces kwamen twee belangrijke knelpunten naar voren. Ten eerste de onduidelijke definitie van e-geld en het toepassingsgebied van de REG. Ten tweede het regelgevingskader, waaronder de prudentiële voorschriften en de toepassing van antiwitwasbepalingen op e-gelddiensten. De Commissie stelde vast dat de meeste bepalingen uit de REG zouden moeten worden gewijzigd. Daarom besloot ze de bestaande richtlijn te vervangen door een nieuwe. Het voorstel hiertoe, COM(2008) 627 final, is onderwerp van dit advies.

1.7

De nieuwe richtlijn moet de ontwikkeling van nieuwe, innovatieve en veilige e-gelddiensten mogelijk maken, nieuwkomers toegang bieden tot de markt en echte, doeltreffende concurrentie tussen alle marktdeelnemers bevorderen. Volgens het EESC komt dit initiatief op het juiste moment, omdat de deelname van consumenten aan de informatiemaatschappij sinds een jaar of tien explosief is gegroeid en er daarom nu onder de oppervlakte een grote, nog onbeantwoorde behoefte bestaat aan gebruiksvriendelijke e-geldtoepassingen. Met de nieuwe richtlijn wordt onder meer beoogd de obstakels uit de weg te ruimen die ondernemers belemmeren initiatieven te nemen om aan deze behoefte te voldoen.

1.8

De invoering van een nieuw regelgevingskader in de financiële sector is echter een netelige kwestie in het licht van de huidige bankencrisis en de algemene bezorgdheid over de effectiviteit van de bestaande regelgeving voor de bancaire sector. Desondanks is het EESC tevreden over het voorgestelde kader, dat adequaat en van de juiste omvang is. De nieuwe regelgeving is niet van toepassing op banken, de instellingen die verantwoordelijk zijn voor de kredietcrisis. De verlaging van het vereiste aanvangskapitaal is alleen bedoeld om de e-geldmarkt toegankelijker te maken. De kapitaalreserves van een e-geldinstelling zullen in verhouding staan tot die van banken. Middelen afkomstig uit tegoeden van cliënten zullen specifiek worden beschermd en mogen lang niet overal in worden geïnvesteerd. Met e-geldtransacties zijn zeer geringe bedragen gemoeid. Voor het geval e-geldinstellingen echt belangrijke spelers op de betalingsmarkt worden is er voorzien in bepalingen waarmee de richtlijn op grond van praktijkervaringen kan worden gewijzigd.

1.9

Het EESC betwijfelt of de richtlijn de consument wel voldoende beschermt. Het verzoekt de Commissie daarom de in de ontwerptekst geformuleerde beperkingen aan de investeringen die met kasmiddelen kunnen worden gedaan, te wijzigen, in de richtlijn een bepaling op te nemen inzake de onmiddellijke omzetting van ontvangen geldsommen in e-geld alsmede de kasmiddelen van hybride instellingen specifiek te beschermen en de vergoeding voor vervroegde terugbetaling af te schaffen.

1.10

Contant geld is anoniem. Bij eenvoudige contante transacties blijft de identiteit van de betaler onbekend. Transacties met e-geld kunnen zowel anoniem als niet-anoniem zijn. De verhoging van de voor klantenonderzoeksmaatregelen geldende limiet naar 500 euro maakt e-geld aantrekkelijker voor potentiële gebruikers, met name banklozen en degenen die slechts gedeeltelijk gebruik kunnen maken van de beschikbare bankdiensten. Hoewel deze nieuwe limiet er begrijpelijkerwijs niet toe zal leiden dat er enorme sommen contant geld kunnen worden witgewassen, heeft het EESC daar toch enkele bedenkingen bij.

1.11

De productie van bankbiljetten en munten kost geld en het gebruik ervan brengt ook kosten met zich mee voor banken, winkeliers en handelaars. Het staat echter vast dat de Europese burgers gehecht zullen blijven aan contant geld als betaalmiddel en waardereserve. Zo valt er in de huidige periode van onzekerheid een enorme stijging waar te nemen van het aantal in omloop zijnde bankbiljetten.

1.12

Daar zal de richtlijn in zijn eentje geen verandering in kunnen brengen. De richtlijn zal wel obstakels uit de weg kunnen ruimen die het bedrijfsleven hinderen en technologische innovatie belemmeren. Geen enkele overheid kan haar burgers verplichten e-geld te gebruiken. De banken bevinden zich in de positie om het voortouw te nemen, maar afgezien van het relatieve succes van de protonkaart (chipknip) in België hebben ze nog maar weinig vooruitgang geboekt. Chipkaarten voor het openbaar vervoer, telefoonkaarten en de handel via internet laten duidelijk zien dat IT-toepassingen bijdragen aan een grootschaliger gebruik van e-geld. Bovendien is e-geld vaak een bijproduct van een andere activiteit; de uitgever ervan is dikwijls een hybride bedrijf dat zich ook met andere zaken bezighoudt. De combinatie van de uitgifte van e-geld met andere bedrijfsactiviteiten lijkt essentieel te zijn voor de opkomst van e-geld. De richtlijn beoogt om ontwikkelingen op dit vlak te stimuleren en kan daarom rekenen op de steun van het EESC.

1.13

De voorstellen t.a.v. de antiwitwasregels baren het EESC grote zorgen. Het is onaanvaardbaar dat er op grond van twee richtlijnen verschillende limieten gelden, hetgeen leidt tot rechtsonzekerheid. Als de limieten uit deze richtlijn primeren, dan moet de Antitwitwasrichtlijn worden aangepast.

1.14

Het EESC roept alle lidstaten met klem op om bij de uitvoering van de nieuwe richtlijn een positief beleid te voeren. Het is belangrijk dat regels in overleg met het bedrijfsleven worden ontwikkeld en zo worden vormgegeven dat ze geen last zijn voor uitgevers van e-geld of hun cliënten, omdat met de transacties geringe bedragen zijn gemoeid. Nationale overheden kunnen afhankelijk van de aanpak die zij kiezen, de ontwikkeling van deze opkomende sector bevorderen of de kop indrukken. Het EESC is van mening dat e-geldondernemingen in alle lidstaten moeten worden ondersteund.

1.15

Deze richtlijn is belangrijk. Zij heeft mogelijk verstrekkende gevolgen. Het EESC pleit ervoor dat de huidige en potentiële spelers op de e-geldmarkt hun sterke en zwakke punten, en hun kansen en bedreigingen in het licht van deze richtlijn opnieuw tegen elkaar afwegen. De markt krijgt nu een tweede kans.

2.1

In de paragrafen 2.2, 2.3 en 2.4 komen de belangrijkste kenmerken van e-geld aan de orde en wordt de verwevenheid tussen e-geld en de informatiemaatschappij besproken. Er bestaan tal van voorbeelden van hoe de deelname van consumenten aan de informatiemaatschappij leidt tot het gebruik van e-geld.

2.2

Eén van die voorbeelden is de RFID-kaart (1). Op de in deze kaart geïntegreerde RFID-chip kunnen geldbedragen worden opgeslagen, een toepassing die al veel door openbaarvervoersmaatschappijen wordt benut. Zo werd in 1997 in Hongkong de Octopus-kaart ingevoerd. Dat is een oplaadbare contactloze chipkaart waarop een tegoed wordt bewaard. Met de Octopus-kaart kan niet alleen worden betaald voor bijna al het openbaar vervoer in Hongkong, maar ook in winkeltjes, supermarkten, fastfoodrestaurants, parkeermeters, drank- en snoepautomaten enz. 95 % van de inwoners van Hongkong (16-65 jaar) maakt gebruik van de Octopus-kaart. Die vormt een illustratie van hoe de benutting door consumenten van een IT-toepassing leidt tot een grootschaliger gebruik van e-geld. In Londen is de Oyster-kaart nu algemeen ingevoerd in het openbaar vervoer. Ook dat is een contactloze RFID-kaart. Houders van de Oyster-kaart hopen dat die ook gebruikt zal kunnen gaan worden in krantenkiosken, winkeltjes en fastfoodcorners in en rond vervoersknooppunten en stations. Omdat RFID-kaarten op steeds grotere schaal worden toegepast, zullen dit soort ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk en andere lidstaten zeker plaatsvinden.

2.3

Een ander, bekender voorbeeld zijn de prepaidkaarten voor mobiele telefoons. Daarmee kan al worden betaald voor allerlei zeer uiteenlopende diensten, zoals bijstand door computerhelpdesks, deelname aan prijsvragen, liefdadigheidsacties en interactieve spelletjes, volwassenenentertainment en nieuws- en informatiediensten. Prepaid chipkaarten voor het openbaar vervoer en prepaid telefoonkaarten worden beschouwd als e-geld wanneer het tegoed op de kaart ook wordt geaccepteerd door andere ondernemingen dan de vervoersmaatschappij resp. telefoonaanbieder.

2.4

Het internet bevordert ook het gebruik van e-geld, want e-geld voldoet aan twee grote behoeften. Als consumenten door een bedrijf aangeboden goederen of diensten via het internet willen kopen, moeten zij daar meestal meteen voor betalen. Voor banklozen is het dan direct einde verhaal, omdat zij niet over een debetkaart of creditcard beschikken. Dankzij e-geld kunnen ook zij profiteren van internetkoopjes. Op het internet vinden ook steeds meer transacties tussen consumenten plaats (c2c), onder invloed van veilingsites zoals e-Bay. Consumenten kunnen elkaar niet betalen met debetkaarten of creditcards, maar moeten voor hun onderlinge transacties het veilige e-geld gebruiken. Dit verklaart de opkomst van systemen zoals PayPal (2), dat een symbiotische relatie heeft met e-Bay.

2.5

Chipkaarten voor het openbaar vervoer, telefoonkaarten en de handel via internet laten zien dat IT-toepassingen bijdragen aan een grootschaliger gebruik van e-geld. Ze laten ook zien dat e-geld het bijproduct kan zijn van een andere activiteit; de uitgever ervan is dikwijls een hybride bedrijf. De combinatie van de uitgifte van e-geld met andere bedrijfsactiviteiten lijkt essentieel te zijn voor de opkomst van e-geld. In de nieuwe richtlijn is daarmee rekening gehouden.

2.6

Kredietinstellingen zoals banken hebben alle noodzakelijke kenmerken om als uitgevers van e-geld op te treden en zijn bovendien onderworpen aan adequate regelgeving. Tot op zekere hoogte hebben kredietinstellingen het initiatief genomen tot de uitgifte van e-geld. Zo is de Belgische protonkaart het product van een bankconsortium. Deze kaart is een combinatie van een debetkaart en een chipkaart (voor betalingen met e-geld) en wordt door bankrekeninghouders op grote schaal gebruikt. Er is een kans dat meer van dergelijke gecombineerde kaarten met een contactloze e-geldfunctie (RFID-technologie) op de markt komen. Desondanks is het duidelijk dat e-geld en andere producten van kredietinstellingen, zoals debetkaarten en creditcards, elkaars concurrenten zijn.

2.7

Het geringe aantal e-geldinstellingen met een volledige vergunning (20 e-geldinstellingen en 127 entiteiten met een ontheffing) en de geringe hoeveelheid uitgegeven e-geld (op dit moment bedraagt de totale hoeveelheid e-geld in de EU 1 miljard euro, tegenover meer dan 600 miljard euro aan contant geld) laten zien dat e-geld in de meeste lidstaten nog niet is aangeslagen. Bovendien is sinds de invoering van de euro in 2002 de hoeveelheid contant geld die in omloop is, gestaag toegenomen.

2.8

Naar aanleiding hiervan heeft de Commissie de ontwikkelingen rondom e-geld uitvoerig geëvalueerd. Uit het raadplegings- en evaluatieproces kwamen twee belangrijke knelpunten naar voren t.a.v. de bestaande Richtlijn Elektronisch Geld (REG). Ten eerste de onduidelijke definitie van e-geld en het toepassingsgebied van deze richtlijn. Ten tweede het regelgevingskader, waaronder de prudentiële voorschriften en de toepassing van antiwitwasbepalingen op e-gelddiensten.

2.9

Bovendien wordt in november 2009 de Betalingsdienstenrichtlijn (BDR; nr. 2007/64/EG) van kracht. Die richtlijn is hier van belang omdat daarmee een speciale regeling wordt ingevoerd voor betalingsinstellingen, vergelijkbaar met die voor e-geldinstellingen. De BDR is niet verenigbaar met de REG, hetgeen onvermijdelijk tot meer rechtsonzekerheid zal leiden, tenzij de REG wordt herzien.

2.10

Op basis van dit alles stelde de Commissie vast dat de meeste bepalingen uit de REG zouden moeten worden gewijzigd. Daarom besloot ze de bestaande richtlijn te vervangen door een nieuwe. Het voorstel daartoe is onderwerp van dit advies.

3.6.1

De REG bepaalde dat een e-geldinstelling over een aanvangskapitaal van 1 miljoen euro moest beschikken. Dit bedrag wordt nu als veel te hoog beschouwd in verhouding tot de potentiële risico’s en gezien als belemmering voor de oprichting van innovatieve mkb’s in de e-geldsector. Daarom wordt in de nieuwe richtlijn een aanvangskapitaal vereist van slechts 125 000 euro.

3.6.2

Naast het vereiste aanvangskapitaal moeten e-geldinstellingen ook een bepaald percentage van hun uitstaande financiële verplichtingen aanhouden als kasmiddelen (eigen vermogen). In de REG bedroeg dit percentage 2 %. Dat wordt nu 5 %, maar dit percentage neemt geleidelijk af als de hoeveelheid e-geld groeit – te berekenen op basis van het bedrag aan uitstaand e-geld of het maandelijks betalingsvolume, als dat hoger is.

3.6.3

Er zijn beperkingen gesteld aan het doen van investeringen met kasmiddelen die een uitstaande elektronische waarde vertegenwoordigen, maar uitsluitend wanneer de uitgever zich bezighoudt met activiteiten die niets met betalingen te maken hebben (artikel 9).

3.6.4

De voorgestelde wijzigingen op de derde Antiwitwasrichtlijn zijn in overeenstemming met de behoeften van het bedrijfsleven en met de praktijk in de sector. De inzake klantenonderzoek gestelde limiet aan de hoeveelheid e-geld die op een niet-oplaadbare drager mag worden uitgegeven in ruil voor contant geld, wordt verhoogd van 150 naar 500 euro (art. 16).

3.6.5

Op grond van de REG konden de lidstaten ontheffingen verlenen van veel vergunningsvereisten om voor nieuwe spelers de markt toegankelijker en innovatie gemakkelijker te maken. De lidstaten pasten deze ontheffingen echter niet consequent toe, wat tot ongelijke concurrentievoorwaarden voor de marktpartijen leidde. De nieuwe richtlijn voorziet nog steeds in ontheffingen (art. 10), maar – zoals aangegeven in de desbetreffende artikelen van de BDR – mogen e-geldinstellingen met een ontheffing niet over de lidstaatsgrenzen heen opereren. Bij ontheffingen gelden er met andere woorden geen „paspoortprocedures”.

—

De regels zijn bestemd voor innovatieve kleine en middelgrote ondernemingen uit de betalingssector. De huidige bancaire crisis ontstond ten gevolge van de kredietrisico’s die banken liepen. E-geldinstellingen mogen m.b.v. de tegoeden van hun cliënten geen kredieten verstrekken, waardoor dit soort risico’s zijn uitgesloten.

—

De criteria inzake eigen vermogen (parr. 3.6.1 en 3.6.2) leiden ertoe dat het verplichte aanvangskapitaal van 125 000 euro geleidelijk stijgt naarmate het bedrag aan uitstaand e-geld toeneemt. De verlaging van het verlangde aanvangskapitaal is alleen bedoeld om de e-geldmarkt toegankelijker te maken. De richtlijn stelt aanzienlijke kapitaalvereisten aan grote uitstaande sommen e-geld.

—

De kapitaalreserves van een e-geldinstelling zullen in verhouding staan tot die van banken; middelen afkomstig uit tegoeden van cliënten zullen specifiek worden beschermd en mogen lang niet overal in worden geïnvesteerd.

—

Met e-geldtransacties zijn zeer geringe bedragen gemoeid. Voor het geval e-geldinstellingen echt belangrijke spelers op de betalingsmarkt worden is er is voorzien in bepalingen waarmee de richtlijn op grond van praktijkervaringen kan worden gewijzigd.

4.3.1

De geformuleerde beperkingen aan de investeringen die met kasmiddelen kunnen worden gedaan, gelden momenteel alleen voor hybride e-geldinstellingen. Om de consument meer zekerheid te geven, zouden die beperkingen op alle e-geldinstellingen van toepassing moeten zijn.

4.3.2

E-geldinstellingen mogen geld van cliënten niet aanhouden als deposito’s. Zij moeten ontvangen geldsommen onmiddellijk omzetten in e-geld. Deze waarborg wordt in de richtlijn niet nauwkeurig omschreven.

4.3.3

In artikel 9 moet expliciet worden geformuleerd dat hybride instellingen de kasmiddelen die betrekking hebben op uitstaand e-geld specifiek moeten beschermen.

4.3.4

Artikel 5, lid 4, bepaalt dat geen vergoeding in rekening mag worden gebracht voor terugbetaling op de datum van beëindiging van de overeenkomst. Op grond van lid 5 van ditzelfde artikel mag dat wel mag gebeuren bij terugbetaling vóór het einde van de overeenkomst. Die laatste bepaling zou moeten worden geschrapt, omdat er geen verschil is tussen terugbetaling tijdens en aan het eind van de overeenkomst en hierdoor waarschijnlijk veel overeenkomsten op gezette tijden zullen worden beëindigd, hetgeen strijdig is met het prudentiële vereiste dat men de cliënt leert kennen.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/36

1.1

Het Comité steunt het voorstel van de Commissie voor de lancering van het ISA-programma, waarmee de effectiviteit en efficiëntie van de nieuwe complexe interoperabele systemen op de Europese interne markt kunnen worden gewaarborgd en verbeterd.

1.2

De praktische naleving van de bij het Verdrag vastgelegde vrijheden vraagt om een volledige invoering van zulke systemen, zodat niet alleen overheidsdiensten en -instanties, maar ook de burgers, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld in het algemeen daar de vruchten van kunnen plukken.

1.3

Het Comité heeft in zijn adviezen al meerdere malen gepleit voor een specifieke strategie voor de beveiliging van persoons- en economische gegevens. Immers, „[…] het vraagstuk van de beveiliging van informaticasystemen [kan] niet worden losgezien van het in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) vastgelegde recht op de bescherming van persoonsgegevens en van de burgerlijke vrijheden” (1).

1.4

In het belang van de gebruikers zouden er alleen netwerksystemen in de handel moeten worden gebracht waarmee de bescherming van persoons-, bedrijfs- en administratieve gegevens al is gewaarborgd. Dit betekent dat er op Europees niveau zo snel mogelijk wetten en regels moeten worden uitgevaardigd om misbruik van netwerken en gegevens te kunnen aanpakken en bestraffen. En daarvoor moet weer worden gewerkt aan de interoperabiliteit van de juridische procedures van de Unie.

1.5

Er wordt nog te weinig gedaan om versnippering van de markt te voorkomen en een echt pan-Europees netwerk van toegankelijke en interactieve overheidsdiensten uit te bouwen.

1.6

Het ISA-programma dient vergezeld te gaan van een krachtig communautair initiatief dat de lidstaten en de Commissie ertoe dwingt bindende instrumenten te ontwikkelen die nieuwe zekerheden en een nieuw elan geven aan een gemeenschappelijk interoperabiliteitskader.

1.7

In de nieuwe Europese interoperabiliteitsstrategie moet niet alleen het gemeenschappelijke kader worden vastgelegd, maar moeten ook de communautaire beleidsprioriteiten worden aangegeven – die een snellere inzet van het beschikbare instrumentarium en van gemeenschappelijke diensten vereisen – en moeten verder ook heldere begrotingsprognoses worden opgenomen.

1.8

Er moet worden gestreefd naar een vorm van digitale convergentie, waarmee het volgende kan worden gewaarborgd:

om digitale uitsluiting te voorkomen en gebruikers en providers een hoge mate van betrouwbaarheid en veiligheid te kunnen bieden.

1.9

Er moet worden gestreefd naar een betere aansluiting op en meer samenwerking met andere communautaire programma's die eveneens nieuwe ideeën en oplossingen genereren op het punt van pan-Europese interoperabiliteit.

1.10

Met het oog op de veiligheid, stabiliteit en vertrouwelijkheid van informatie en betalingen zou met name op het gebied van e-overheid gebruik moeten worden gemaakt van open software. Verder zou de broncode vrij beschikbaar moeten zijn en zou het gebruik van „open source software” moeten worden aangemoedigd, omdat dit mogelijkheden biedt voor het testen, vervangen, herverspreiden en hergebruiken van waardevolle softwareoplossingen voor overheidsdiensten.

1.11

Het Europese referentiekader voor interoperabiliteit zou moeten worden versterkt vanuit een multidimensionale optiek waarin behalve met de technische, semantische en organisatorische facetten ook rekening wordt gehouden met de beleidsaspecten van een gemeenschappelijke visie op gedeelde prioriteiten en de juridische aspecten van de harmonisering van wet- en regelgeving.

1.12

Er moet een Europese methode komen voor de berekening van het rendement van door overheidsdiensten ingevoerde interoperabele PEGS-diensten.

1.13

Wil het initiatief slagen, dan zal er beslist een voorlichtingscampagne moeten worden opgezet. Om de werkzaamheden van de overheidsdiensten in de verschillende lidstaten in een gemeenschappelijk kader onder te brengen en de nodige steun en begeleiding te kunnen bieden is het van cruciaal belang dat er een sociale en civiele dialoog op Europees niveau wordt opgezet en dat er geregeld pan-Europese bijeenkomsten worden georganiseerd over onlinediensten.

—

Bij het stroomlijnen van Europese initiatieven moet niet alleen aan de belangen van de overheden en instellingen, maar ook aan die van de burgers, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld in het algemeen worden gedacht.

—

Met het oog op de toegankelijkheid en beveiliging van informatie(uitwisseling) is het belangrijk dat er een goed functionerende Europese certificeringsinstantie komt.

—

Eindgebruikers hebben baat bij een optimale zichtbaarheid, toegankelijkheid en interoperabiliteit van netwerken.

—

Er moeten op diverse niveaus initiatieven worden genomen om de eindgebruikers in staat te stellen hun kennis op peil te houden, en om de beschikbare netwerkinfrastructuren open te stellen voor de activiteiten die in die richting worden ontplooid.

—

Gezien het vertrouwde karakter van de gegevens dienen netwerken waar nodig met behulp van de juiste tools en betrouwbare datatransmissieprotocollen te worden beveiligd, en zulks zowel op centraal als perifeer niveau.

3.1

Het voorgestelde ISA-programma (Interoperability Solutions for European Public Administrations) moet een efficiënte en effectieve grens- en sectoroverschrijdende elektronische interactie tussen Europese overheidsinstanties bewerkstelligen om deze in staat te stellen elektronische diensten te verlenen ter ondersteuning van de tenuitvoerlegging van communautaire beleidsmaatregelen en activiteiten (met name op het gebied van de interne markt) en om het ontstaan van „e-barrières” tussen de lidstaten te voorkomen.

3.2

Het ISA-programma moet helpen bij:

3.3

Voor de tenuitvoerlegging van het ISA-programma is voor de periode 1 januari 2010 tot en met 31 december 2015 een bedrag van 164,1 miljoen euro toegewezen, waarvan 103,5 miljoen euro bestemd is voor de periode tot en met 31 december 2013 (overeenkomstig de financiële programmering 2007-2013) en 60,6 miljoen euro voor 2014-2015.

4.1

Het Comité juicht alle initiatieven ter bevordering van een vlotte en efficiënte werking van de uitgebreide interne markt zonder meer toe en is van oordeel dat de concrete naleving van de bij het Verdrag vastgelegde vrijheden staat of valt met de integrale implementatie van interoperabiliteitssystemen, die ervoor moeten zorgen dat niet alleen administratieve diensten en instellingen, maar ook burgers, ondernemingen en maatschappelijke organisaties in het algemeen de vruchten van de interne markt kunnen plukken.

4.2

Hoewel er al drie meerjarige programma's zijn doorgevoerd (resp. IDA I, IDA II en IDABC), zijn er nog altijd onvoldoende maatregelen getroffen om marktversnippering tegen te gaan en de aan elkaar gekoppelde overheidsdiensten een echte pan-Europese dimensie te verlenen, zodat die ongehinderd en op basis van gelijkheid diensten kunnen leveren en daarmee kunnen bijdragen tot een vlotte werking van de interne markt en een correcte toepassing van de rechten van burgers en bedrijven in de hele Unie.

4.3

Het Comité staat achter het door de Commissie voorgestelde ISA-programma, mits het daarbij niet louter gaat om een verlenging en herfinanciering van de al eerder ingevoerde programma's, maar om een efficiënte en effectieve „Europese interoperabiliteitsstrategie” en een „Europees interoperabiliteitskader” (10). Beide zijn namelijk cruciaal voor een geïntegreerde interne markt en een concurrerende en duurzame Europese economie die aansluit bij de doelstellingen van de herziene Lissabon-agenda.

4.4

Het voorstel voor het ISA-programma dient vergezeld te gaan van een krachtig communautair initiatief dat de lidstaten en de Commissie ertoe dwingt bindende instrumenten te ontwikkelen die ervoor moeten zorgen dat de voorgestelde Europese strategie en het bepleite gemeenschappelijk interoperabiliteitskader, dat publieke en private actoren en nationale en grensoverschrijdende gebruikers betrouwbare en heldere gemeenschappelijke procedures moet bieden, zo spoedig mogelijk concrete resultaten opleveren.

4.5

Met het oog op een doeltreffende tenuitvoerlegging van de voorgestelde en voorbereide richtlijnen en verordeningen is het van groot belang dat in de nieuwe Europese interoperabiliteitsstrategie niet alleen een gemeenschappelijk kader wordt vastgelegd, maar ook beleidsprioriteiten worden aangegeven.

4.6

Er wordt nog te weinig aansluiting en samenwerking gezocht met andere communautaire programma's die nieuwe ideeën en oplossingen kunnen genereren op het punt van pan-Europese interoperabiliteit, zoals het kaderprogramma voor concurrentievermogen en innovatie (ICT-PSP-programma) en het zevende communautaire kaderprogramma voor OTOD. Daarom zou er een overkoepelend interoperabiliteitscomité in het leven moeten worden geroepen, zodat de beheerders van de betrokken programma's gezamenlijk aanbestedingen kunnen voorbereiden.

4.7

De plannen van overheidsdiensten voor nieuwe operationele kaders zouden van begin af aan volledig moeten worden getoetst op naleving van de principes van pan-Europese interoperabiliteit. Daarvoor zou gebruik moeten worden gemaakt van een systeem van voorafgaande melding, zoals ook al gebeurt bij de ontwikkeling van nieuwe technische normen (11). Dit vereist echter een radicale mentaliteitsverandering: er zijn nog altijd overheidsdiensten die maar niet (willen) begrijpen dat er dringend behoefte is aan open technologische oplossingen en innovaties in een Europees interoperabiliteitskader.

4.8

Wil het initiatief slagen, dan zal er een voorlichtingscampagne moeten worden opgezet en zullen er ook regelmatig pan-Europese bijeenkomsten moeten worden georganiseerd over onlinedienstverlening, zodat het werkprogramma onder meer op basis van een onderling vergelijk van de behaalde resultaten voortdurend kan worden gecontroleerd en bijgestuurd.

4.9

Digitale convergentie betekent naast interoperabiliteit van materiaal, platforms en dienstverlening ook veiligheid en betrouwbaarheid, identiteitsbeheer, beheer van digitale rechten (12), toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid, een taalneutrale systeemarchitectuur en dito IT-systemen, en ruime mogelijkheden voor het op peil houden van kennis, met name voor achtergestelde groeperingen (dit ter voorkoming van sociale uitsluiting).

4.10

Het Comité onderstreept het belang van „veilige en duurzame [open] software en vertrouwelijkheid van informatie of betalingen” voor met name elektronische overheidsdiensten (e-overheid), en van de beschikbaarheid van de broncode „om, zelfs wanneer de programmeur niet meer te achterhalen is, te kunnen zorgen voor onderhoud, stabiliteit en veiligheid van die code” (13).

4.11

Er moet een Europese methode komen om na te gaan wat de door overheidsdiensten ingevoerde interoperabele PEGS-diensten (14) concreet hebben opgeleverd. Daarbij moet niet alleen worden uitgegaan van criteria als investeringsrendement, eigendom, flexibiliteit en vermindering van regeldruk, maar moet vooral ook worden nagegaan in hoeverre de interne markt dankzij deze diensten een stuk reëler en betrouwbaarder is geworden voor burgers en bedrijfsleven.

4.12

Het Europese referentiekader voor interoperabiliteit zou moeten worden versterkt vanuit een multidimensionale optiek waarin behalve met de technische, semantische en organisatorische facetten ook rekening wordt gehouden met de beleidsaspecten van een gemeenschappelijke visie op gedeelde prioriteiten en de juridische aspecten van de harmonisering van wet- en regelgeving.

4.13

Wat het sociale vlak betreft, zouden de nationale overheidsdiensten er goed aan doen om in het kader van het informele EUPAN/TUNED-overleg (15) een Europese dialoog op gang te brengen met personeelsvertegenwoordigers van de betrokken instanties, zodat de burgers alle nodige informatie ontvangen en volop kunnen participeren.

4.14

Ten aanzien van de bestaande en nieuwe generieke instrumenten in het kader van het door de Commissie en de lidstaten vastgestelde conceptuele model GPSCM (16) is het Comité van oordeel dat:

4.15

Er moet een gemeenschappelijk kader worden opgesteld voor de door CEN, CENELEC en ETSI uitgewerkte open technische normen op dit terrein, zodat alle betrokken partijen deze normen kunnen toepassen.

4.16

Het gebruik van „open source software” zou moeten worden aangemoedigd, omdat dit mogelijkheden biedt voor het testen, vervangen, herverspreiden en hergebruiken van softwareoplossingen die bijzonder waardevol kunnen zijn voor overheidsdiensten in termen van kostenefficiëntie, controle op de toepassing van normen, functionaliteit (geen door licenties en auteursrechten opgelegde beperkingen), bruikbaarheid op de lange termijn en aansluiting op de lokale behoeften.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/41

1.1

Het Comité onderschrijft wederom het voorstel van de Commissie, aangezien de liberalisering van het gebruik van de 900 MHz-frequentiebanden zijns inziens om communautaire wetgevende maatregelen vraagt.

2.1

De Commissie heeft op 25 juli 2007 een voorstel ingediend voor een richtlijn tot intrekking van Richtlijn 87/372/EEG (1), inzake de afschaffing van de terbeschikkingstelling van de 900MHz-frequentiebanden voor cellulaire mobiele communicatie in de lidstaten van de EU, hetgeen was ingevoerd door Richtlijn 87/372/EEG van de Raad van 25 juni 1987 inzake de voor een gecoördineerde invoering van openbare paneuropese digitale te land in de Gemeenschap beschikbaar te stellen frequentiebanden.

2.2

De 900 MHz-frequentieband is bijzonder waardevol, want ze beschikt over goede kenmerken voor geluidsoverdracht om werkzaam te zijn over langere afstanden dan de hogere frequentiebanden en om de moderne diensten van telefonie, gegevensoverdracht en multimedia tot in de minder dichtbevolkte en plattelandsgebieden mogelijk te maken.

2.3

Dit voorstel wordt als noodzakelijk gezien voor het welslagen van het initiatief „i2010 – Een Europese informatiemaatschappij voor groei en werkgelegenheid” (2) en om de mededinging te stimuleren middels het gebruik van de 900MHz-frequentieband voor andere technologieën, teneinde de gebruikers een zo groot mogelijke keuzevrijheid te bieden ten aanzien van diensten en technologieën.

2.4

Overeenkomstig de bepalingen van besluit nr. 676/2002/EG, heeft de Commissie de CEPT de opdracht gegeven om minder dwingende technische voorwaarden vast te stellen. In het kader van deze opdracht zijn voorwaarden opgesteld aan de hand van het principe dat de 900 MHz-frequentieband kan bestaan naast de GSM- en de UMTS-technologieën en dat deze volledig compatibel is met deze laatste.

2.5

Het Comité heeft een positief advies (3) uitgebracht over dit voorstel, omdat hiermee innovatie en mededingingsvermogen bevorderd worden, de mededinging op de telecommunicatiemarkt wordt aangezwengeld en de keuzevrijheid van de consumenten wordt vergroot.

2.6

De Commissie heeft op 19 november 2008, volgend op de besprekingen over het wetgevende proces, een nieuw voorstel voor een richtlijn (4) ingediend, tot wijziging van richtlijn 87/372/EEG.

3.1

Op grond van de huidige richtlijn zijn de lidstaten verplicht de volledige 890-915 MHz en 935-960 MHz-frequentiebanden uitsluitend beschikbaar te stellen voor GSM. Deze beperking betekent dat de frequenties niet gebruikt kunnen worden door andere paneuropese systemen dan GSM, die geavanceerde interoperabele stem-, gegevens- en multimediadiensten met hoge bandbreedte kunnen verschaffen. Deze nieuwe paneuropese systemen, zoals het UMTS-systeem, bieden meer mogelijkheden dan het GSM-systeem en kunnen sinds de vaststelling van de GSM-richtlijn twintig jaar geleden ook daadwerkelijk gebruikt worden dankzij technologische ontwikkelingen.

3.2

De liberalisering van het gebruik van de 900 MHz-spectrumband zou wellicht kunnen leiden tot concurrentievervalsing, met name voor bepaalde mobiele exploitanten die geen spectrum kregen toegewezen in de 900 MHz-band en die nadeel zouden kunnen ondervinden wat betreft kosten en doelmatigheid in vergelijking met exploitanten die wel 3G-diensten kunnen aanbieden in die band.

3.3

In het voorstel wordt het „GSM-systeem” gedefinieerd als: een elektronisch communicatienetwerk dat voldoet aan de GSM-normen, zoals bekendgemaakt door ETSI, met name EN 301 502 en EN 301 511. Het „UMTS-systeem” wordt gedefinieerd als: een elektronisch communicatienetwerk dat voldoet aan de UMTS-normen, zoals bekendgemaakt door ETSI, met name EN 301.908 en EN -1.

3.4

Op grond van het regelgevingskader inzake elektronische communicatie en met name Richtlijn 2002/20/EG (5), kunnen de lidstaten spectrumgebruiksrechten wijzigen en/of herzien zodat zij over de instrumenten beschikken om waar nodig een oplossing te vinden voor eventuele concurrentievervalsing. De lidstaten dienen derhalve passende maatregelen te nemen en met name na te gaan of de tenuitvoerlegging van deze richtlijn de concurrentie op de betreffende markten voor mobiele telecommunicatie zou kunnen verstoren.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/43

1.1

Het Comité is van oordeel dat de hier voorgestelde vereenvoudiging noodzakelijk is. Wel wijst het erop dat de Commissie het niet bij een vereenvoudiging laat maar met het oog op harmonisatie ook bepaalde technische maatregelen wijzigt.

1.2

Een dergelijke harmonisatie, die de wijziging van een aantal technische maatregelen impliceert, dient naar de mening van het Comité echter te worden voorafgegaan door biologische en sociaaleconomische wetenschappelijke evaluaties.

1.3

Gezien de uitgesproken technische aard van de maatregelen in kwestie acht het Comité het beter zich pas over de voorgestelde wijzigingen uit te spreken nadat bovenvermelde evaluaties zijn uitgevoerd. Ook zou de doeltreffendheid van de nieuwe technische maatregelen aan boord en op zee van te voren moeten worden nagegaan door de vissers zelf.

1.4

De Commissie wil een aantal technische maatregelen in latere verordeningen opnemen; het Comité pleit er daarentegen voor dat zij zonder uitzondering in onderhavige verordening worden behandeld.

1.5

Het Comité kan zich volledig vinden in het voorstel om de effectiviteit van de technische maatregelen regelmatig opnieuw te beoordelen.

2.3.1

het verzoek van de Raad aan de Commissie (juni 2004) om de technische maatregelen voor de instandhouding van de visbestanden in de Atlantische Oceaan en de Noordzee te vereenvoudigen en om (meer) rekening te houden met de regionale situatie; en

2.3.2

het actieplan van de Commissie inzake vereenvoudiging van de communautaire wetgeving, waarvoor de Raad in april 2006 groen licht gaf. Hierin wordt bepaald dat alle technische maatregelen die verspreid zijn over verschillende verordeningen, inclusief de jaarlijkse verordening inzake vangstmogelijkheden en herstelplannen voor bepaalde bestanden, in één verordening moeten worden samengebracht.

3.1

Het Comité wijst erop dat het om een verordeningsvoorstel van uitgesproken technische aard gaat. Vereenvoudiging is noodzakelijk, zoals het Comité al aangegeven heeft in zijn advies over het actieplan inzake vereenvoudiging van de communautaire wetgeving. Het blijft echter niet bij vereenvoudiging, de Commissie stelt met het oog op harmonisatie tevens voor de huidige regels te wijzigen en legt specifieke bepalingen vast voor elk afzonderlijk „RAR-gebied”(onder een regionale adviesraad vallend gebied), zodat rekening kan worden gehouden met de regionale verschillen. Ook deze regionale indeling impliceert dat de huidige regelgeving wordt aangepast.

3.2

De Commissie wil in deze verordening gemeenschappelijke leidende beginselen vastleggen voor alle visserijzones; louter technische aspecten van regionale aard zullen volgens de comitologieprocedure worden geregeld in andere verordeningen.

3.3

Het Comité is het er mee eens dat bij de vastlegging van technische maatregelen rekening dient te worden gehouden met de specifieke kenmerken van de verschillende EU-regio's. Het meent echter dat de Commissie beter alle maatregelen kan vastleggen in onderhavige verordening van de Raad, in plaats van een aantal ervan in latere verordeningen op te nemen.

3.4

Het Comité is van oordeel dat de technische maatregelen op die manier beter kunnen worden afgestemd op het in 2002 goedgekeurde nieuwe gemeenschappelijke visserijbeleid, met name waar het gaat om de oprichting van regionale adviesraden (conform het besluit van de Raad van 19 juli 2004). Bovendien kan zo ook meer rekening worden gehouden met milieudoelstellingen, zoals de bescherming van mariene habitats en de vermindering van de teruggooi. De maatregelen in dit verband zijn immers specifiek van toepassing op gebieden die onder een regionale adviesraad vallen.

3.5

Om niet in de fouten uit het verleden te vervallen dient de doeltreffendeheid van de nieuwe technische maatregelen aan boord en op zee eerst door de vissers zelf te worden nagegaan.

3.6

Gezien de complexiteit van de tekst en de voorgestelde technische maatregelen, meent het Comité dat een bijlage met verhelderende grafieken een goed idee zou zijn.

4.1

De in het voorstel opgenomen technische maatregelen zijn bedoeld om een breed scala aan doelstellingen te bereiken, waaronder m.n. de bescherming van jonge vis. Zo wordt op de eerste plaats voorgesteld de vangst te beperken door de selectiviteit van het vistuig te verbeteren of door bepaalde gesloten seizoenen of gebieden vast te stellen. Andere maatregelen zijn bedoeld om bepaalde soorten of ecosystemen te beschermen door de visserij-inspanning te beperken, bv. via het afsluiten van bepaalde gebieden, en een derde grote groep maatregelen is gericht op het verminderen van de teruggooi.

4.2

Naast de afbakening van de werkingssfeer bevat het voorstel bepalingen inzake de minimumafmetingen bij aanvoer van de verschillende soorten mariene organismen. De verordening is ook van toepassing op de invoer van bepaalde visserijproducten. Het Comité vraagt zich af wat er gebeurt als de vereiste minimumafmetingen van deze producten niet stroken met de EU-voorschriften. In zijn ogen zou het logisch zijn dat visserijproducten uit derde landen die niet voldoen aan de communautaire vereisten inzake minimumafmetingen, niet in de EU op de markt mogen worden gebracht.

4.3

Ook wordt een uitgebreide opsomming gegeven van de verschillende soorten vistuig, waarbij de Commissie de minimale afmeting van netten en kuilen en de maximale diepte waarop zij mogen worden uitgezet aangeeft. Ook wordt vermeld dat het verboden is te vissen met kuilen die niet de vereiste grootte en vorm hebben, kuilen waarin het aantal mazen van gelijke grootte langs de omtrek van de kuil van vóór naar achteren toeneemt, en kuilen die niet gemaakt zijn met het juiste materiaal of waarvan de draden niet de juiste dikte hebben.

4.4

Het Comité kan zich vinden in de door de Commissie voorgestelde vereenvoudiging, die het inderdaad noodzakelijk acht. De daarmee gepaard gaande harmonisatie, die de wijziging van bepaalde technische maatregelen impliceert, moet naar de mening van het Comité evenwel worden voorafgegaan door biologische en sociaaleconomische wetenschappelijke evaluaties.

4.5

Gezien de uitgesproken technische aard van de maatregelen in kwestie acht het Comité het beter zich pas over de voorgestelde wijzigingen uit te spreken nadat bovenvermelde evaluaties zijn uitgevoerd.

4.6.

Ondermaatse mariene organismen mogen niet aan boord worden gehouden, noch worden overgeladen, aangevoerd, vervoerd, opgeslagen, verkocht, uitgestald of te koop aangeboden, maar moeten onmiddellijk in zee worden teruggezet. Het Comité wijst de Commissie erop dat hierdoor mogelijk meer vis zal worden teruggegooid. Het lijkt onlogisch dat de Commissie enerzijds teruggooi wil verbieden en de vissers anderszijds verplicht bepaalde vangsten terug te gooien.

4.7

Voorts maakt het Comité zich zorgen over de mogelijke gevolgen van de éénnetregel. De Commissie mag niet vergeten dat vissers die op meerdere soorten vissen over meer dan één net moeten kunnen beschikken. Deze vissers zouden door de nieuwe regel vaker dan nu het geval is naar de haven moeten terugkeren voor nieuw vistuig. De extra exploitatiekosten die daarmee gepaard gaan zouden de toch al weinig rendabele vloten nog verder in moeilijkheden brengen.

4.8

Als de in een enkele trek gevangen hoeveelheid ondermaatse vis meer bedraagt dan 10 % van de totale vangst, moet het vaartuig zich onmiddellijk ten minste 5 of 10 zeemijl van alle posities tijdens de vorige trek verwijderen – afhankelijk van de per soort toegestane maaswijdte - en gedurende de volgende trek een afstand in acht houden van ten minste 5 of 10 zeemijl ten opzichte van alle posities van de vorige trek.

4.9

Het Comité kan zich niet vinden in deze maatregel omdat de Commissie geen rekening houdt met de specifieke kenmerken van de verschillende visserijzones en –takken. Een dergelijke algemene maatregel kan juridische onzekerheid doen ontstaan, zeker als niet eens wordt aangegeven of het om hoofd- of bijvangsten gaat. Het Comité is daarom voorstander van een ander soort maatregelen, zoals het verbod om in een bepaalde periode of een bepaald gebied te vissen.

4.10

Het verbod op het vangen, het aan boord houden, het overladen, het opslaan, de aanvoer, de verkoop, de uitstalling en het te koop aanbieden van mariene organismen die zijn gevangen met methoden waarbij gebruik is gemaakt van explosieven, giftige of verdovende stoffen, elektrische stroom of projectielen van welke aard ook, is op de eerste plaats ingegeven door milieu-overwegingen. De fysische of chemische verwerking van vis tot vismeel of visolie mag niet plaatsvinden aan boord noch mogen visvangsten voor dergelijke doeleinden worden overgeladen.

4.11

Het Comité is opgetogen over deze milieumaatregelen die voortvloeien uit het in 2002 goedgekeurde nieuwe gemeenschappelijke visserijbeleid en verzoekt de Commissie erop toe zien dat de communautaire vloot deze bepalingen strikt naleeft.

4.12

De voorgestelde procedures inzake nationale noodinstandhoudingsmaatregelen kunnen de goedkeuring van het Comité wegdragen. Het gaat zowel om maatregelen die gevolgen hebben voor de hele communautaire vloot als om maatregelen die uitsluitend gelden voor vaartuigen die de vlag van de lidstaat in kwestie voeren. Om te voorkomen dat bepaalde lidstaten misbruik zouden maken van deze mogelijkheid, zou het nuttig kunnen zijn onafhankelijke personen of instanties aan te wijzen die nagaan of de juiste maatregelen worden genomen en of deze inderdaad noodzakelijk zijn.

4.13

Ook staat het Comité achter het idee dat de lidstaten en/of de regionale adviesraden bij de Commissie voorstellen kunnen indienen inzake plannen om de teruggooi op zee te verminderen of uit te bannen en om de selectiviteit van vistuig te verbeteren.

4.14

De verordening is niet van toepassing op visserijactiviteiten die uitsluitend worden uitgeoefend ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek, op voorwaarde dat deze activiteiten worden verricht met toestemming van de vlaggenlidstaat. Het Comité is het daarmee eens. De bepaling dat tijdens deze wetenschappelijke visserijactiviteiten een waarnemer van de betrokken kuststaat aan boord moet worden toegelaten, is in de ogen van het Comité evenwel overbodig.

4.15

Een nieuw element ten slotte, dat door het Comité ten volle wordt gesteund, is de vijfjaarlijkse beoordeling van de effectiviteit van de technische maatregelen, op grond waarvan de Commissie de Raad de noodzakelijke wijzigingen zal voorstellen.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/46

1.1

Het EESC is ingenomen met het door de Commissie voorgelegde actieplan over duurzame consumptie en productie en een duurzaam industriebeleid, waarmee een aantal nieuwe maatregelen worden gepresenteerd en verscheidene wetgevingsbepalingen worden gewijzigd. Bij eerdere gelegenheden heeft het EESC er al voor gepleit dat de EU zich in economisch, sociaal en milieuopzicht op duurzame wijze ontwikkelt.

1.2

Het EESC wijst erop dat ondernemingen, en met name die uit het midden- en kleinbedrijf, in deze tijden van economische en financiële crisis kwetsbaar zijn. Het actieplan om duurzaam produceren en consumeren te bevorderen moet dan ook zodanig worden uitgevoerd dat het tegelijkertijd de efficiency en concurrentiepositie van bedrijven ten goede komt en bijdraagt tot het economische herstel.

1.3

Het actieplan van de Commissie lijdt enigszins onder een gebrek aan duidelijkheid wat betreft inhoud en reikwijdte van de voorgestelde maatregelen. Hier moet zo snel mogelijk iets aan worden gedaan, zodat de uitvoering van het actieplan wordt vergemakkelijkt en het door de betrokken economische sectoren correct kan worden beoordeeld. Daarom dringt het EESC er bij de Commissie op aan om bij de uitwerking van haar plannen voldoende met de betreffende sectoren samen te werken en altijd uit te gaan van wetenschappelijke en technische criteria die betrouwbaar, helder en concreet toepasbaar zijn.

1.4

Het EESC is er absoluut voorstander van dat er, ter aanvulling op de inspanningen die de verschillende economische sectoren moeten leveren, steunmaatregelen worden ontwikkeld, met name op het gebied van onderzoek, ontwikkeling en innovatie. Juist in tijden van crisis dienen dergelijke activiteiten een duwtje in de rug te krijgen.

1.5

Het is van groot belang dat de Commissie ermee akkoord gaat om alle belanghebbenden bij de uitwerking van het actieplan te betrekken. Het EESC maakt zich in dit verband echter zorgen over het voorgestelde detailhandelsforum, een onvoldoende doordacht initiatief waarin het zich niet kan vinden, omdat leveranciers met een sterke marktpositie hiermee voorwaarden krijgen opgelegd waarmee ze niet hebben ingestemd. Het enige wat volgens het EESC in plaats van zo'n detailhandelsforum acceptabel en haalbaar is, is een forum waarin alle betrokken partijen op gelijke voet worden behandeld.

1.6

Wat het voorstel inzake ecodesign betreft, wijst het EESC erop dat de milieuvereisten niet zozeer in het teken moeten staan van de technische oplossingen die met ecodesign mogelijk worden, als wel van de doelstellingen die men wil bereiken. Producten moeten voortdurend milieuvriendelijker worden gemaakt door hun levenscyclus tegen het licht te houden aan de hand van indicatoren zoals broeikasgassenuitstoot, waterverbruik, gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen, achteruitgang van de biodiversiteit, lucht- en bodemverontreiniging, enz. Een passende oplossing kan pas uit de bus komen als er uitvoerig naar al deze factoren wordt gekeken met behulp van een geschikte methodiek en adequate wetenschappelijke ondersteuning.

1.7

Waar het gaat om etikettering merkt het EESC op dat etiketten weliswaar een belangrijk, maar niet het enige middel vormen om de consument te informeren. Etiketteringsvoorschriften moeten geharmoniseerd worden, zodat het gemakkelijker wordt om de gestelde doelen te verwezenlijken. In bijv. de levensmiddelensector bestaan er al strenge etiketteringseisen. Het EESC beschouwt consumenteneducatie als het meest geschikte middel om de bewustwording en het begrip bij de consument te vergroten en aldus een omslag in consumptiepatronen teweeg te brengen.

1.8

Tot slot wil het EESC er nog eens op wijzen dat alle regels waaraan Europese producenten ter uitvoering van het actieplan van de Commissie moeten voldoen, ook voor geïmporteerde producten moeten gelden, want anders zouden de Europese producenten op hun eigen interne markt met hogere kosten te maken krijgen en benadeeld worden.

2.1

De Europese Unie heeft belangrijke stappen gezet op weg naar de verwezenlijking van de in de Lissabonstrategie verankerde groei- en werkgelegenheidsdoelstellingen. Het is nu zaak dat de geboekte economische vooruitgang wordt ingebed in een streven naar duurzame ontwikkeling. Volgens de Commissie moet hier dringend werk van worden gemaakt.

2.2

Daarom heeft de Commissie in haar Mededeling COM(2008)397 final een strategie gepresenteerd die bedoeld is ter ondersteuning van een geïntegreerde aanpak op EU-niveau om duurzaam produceren en consumeren en een duurzaam industriebeleid aan te moedigen. Deze strategie vormt een aanvulling op het bestaande beleid inzake energiegebruik, met name het in 2008 door de Commissie goedgekeurde energie- en klimaatpakket.

2.3

In onderhavige Mededeling wordt een actieplan ontvouwd om de energie- en milieueigenschappen van producten te verbeteren en tegelijkertijd het gebruik daarvan door de consument te bevorderen. Uiteindelijk doel is om de milieuprestaties van producten gedurende hun hele levenscyclus te verbeteren. Het accent zal worden gelegd op producten die aanzienlijke mogelijkheden bieden om de milieueffecten terug te dringen. De ware uitdaging schuilt erin om een „virtueuze cirkel” (positieve spiraal) te creëren: de milieuprestaties van producten gedurende hun hele levenscyclus verbeteren, de vraag naar betere producten en productietechnieken bevorderen en stimuleren, en de consument door middel van een coherentere en simpelere etikettering helpen betere keuzes te maken. Bij dit alles moet ook het concurrentievermogen van de Europese economie worden opgevoerd.

2.4

Genoemd actieplan gaat vergezeld van acht maatregelen die hieronder worden toegelicht.

2.5

Al deze in het actieplan toegelichte doelstellingen gaan vergezeld vandrie wetgevingsvoorstellen, m.b.t. respectievelijk:

en van een Mededeling over groene overheidsopdrachten.

—

het tweejaarlijkse voortgangsverslag over de EU-strategie voor duurzame ontwikkeling (1)

—

de impact van de Europese milieuregelgeving op industriële veranderingen (2)

—

milieuvriendelijke productiemethoden (3).

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/50

1.1

De milieukeur van de EU is een instrument waarvan op vrijwillige basis gebruik kan worden gemaakt en dat moet zo blijven. Juist vanwege dat vrijwillige karakter ervan kunnen er hoge en ambitieuze normen worden gesteld: de gehanteerde criteria sluiten uit dat andere dan producten en diensten met uitstekende milieuprestaties worden gepromoot.

1.2

Wel is belangrijk dat er verbetering wordt gebracht in het beheer van het systeem dat zakelijker moet worden.

1.3

De Commissie betoogt terecht dat het aantal productgroepen en licentiehouders aanzienlijk moet worden verhoogd.

1.4

Een milieukeur voor alle (verse en verwerkte) levensmiddelen zou een eerste stap zijn in de richting van een werkelijk „groene” aanbodketen. Wel moet worden gegarandeerd dat een product om in aanmerking te komen voor de milieukeur, in àlle fasen van zijn levenscyclus aan de gestelde normen voldoet. Uit het voorstel blijkt niet duidelijk welke soorten levensmiddelen de Commissie onder de verordening wil laten vallen.

1.5

Verpakkingen kunnen worden meegenomen bij de voor de toekenning van een milieukeur gehanteerde criteria, maar dan alleen als dat relevant is voor bepaalde productgroepen.

2.1

De Commissie heeft in juli 2008 haar goedkeuring gehecht aan onderhavig voorstel voor een verordening betreffende een communautair systeem van milieukeuren, dat is bedoeld ter vervanging van Verordening (EG) nr. 1980/2000 van 17 juli 2000 inzake een herzien communautair systeem voor de toekenning van milieukeuren.

2.2

Dit is geen nieuw onderwerp voor het EESC, dat al eerder zijn mening over het oorspronkelijke voorstel kenbaar heeft gemaakt (1) en dat al in andere - recente - adviezen tal van suggesties heeft gedaan voor de verdere uitbouw van het systeem (2).

2.3

Bij de voorbereiding van onderhavig advies is bovendien geprofiteerd van de inbreng van de diverse bevoegde instellingen, Europese belangengroepen en bedrijven die betrokken zijn bij het systeem. Veel voordeel had het EESC vooral van de in zijn hoofdgebouw gehouden hoorzitting, omdat ter gelegenheid daarvan kon worden geluisterd naar de uiteenzettingen van vertegenwoordigers van de zakenwereld, van milieu- en van consumentenorganisaties.

3.1

De toestand van het milieu baart steeds meer zorg.

Moderne productie- en consumptiepatronen hebben geleid tot een grotere vraag naar energie en natuurlijke hulpbronnen die op een niet-duurzame wijze worden gebruikt. Op die manier wordt het steeds moeilijker om het doel van de terugdringing van de schadelijke effecten van de menselijke activiteit op milieu, gezondheid en natuurlijke rijkdommen te verwezenlijken.

3.2

Daarom staan de huidige economieën voor een enorme uitdaging: ecologische duurzaamheid in overeenstemming brengen met economische groei en welzijn om de in het verleden gemaakte fouten te herstellen.

3.3

De financiële crisis die momenteel de hele wereld in haar greep heeft, mag de pogingen die worden gedaan om de impact van de klimaatverandering te verkleinen en het milieu te beschermen, niet ondermijnen. Daarentegen zou het „groen” maken van de aanbodketen, een sneeuwbaleffect moeten hebben voor alle takken van de industrie.

3.4

In deze context vormen duurzame consumptie en productie de beste mogelijkheid voor bedrijven om ecologische uitdagingen in economische kansen om te zetten, waar dan ook de consument weer baat bij heeft.

3.5

De uitdaging ligt in de verbetering van de algehele milieuprestatie van producten gedurende hun hele levenscyclus, de stimulering van de vraag naar betere producten en productietechnieken en hulp aan de consumenten om hun keuzen met kennis van zaken te kunnen maken.

3.6

Daarom is het EESC voorstander van een door derden erkend milieukeurmerk dat op een veelheid aan criteria en een „levenscyclusbenadering” (3) is gebaseerd en dat een van de onderdelen van dat maatregelenpakket kan worden (4).

3.7

Het EESC staat zonder meer achter initiatieven die zijn gericht op de ontwikkeling van een communautair beleid voor duurzame productie en consumptie dat volledig in ander communautair beleid wordt geïntegreerd. Zo kan een „groene markt” tot stand worden gebracht waarin producten en diensten gegarandeerd aan duidelijke gemeenschappelijke criteria voldoen en daadwerkelijk in alle lidstaten verkrijgbaar zijn.

3.8

De ervaring die tot dusverre met het gebruik van het milieukeursysteem is opgedaan, rechtvaardigt wijzigingen in de vigerende verordening.

De tekortkomingen van het huidige systeem kunnen als volgt worden samengevat:

Hieronder zal in het hoofdstuk „Specifieke opmerkingen” bij deze tekortkomingen worden stilgestaan naargelang de door de Commissie voorgestelde maatregelen ter verbetering van het systeem worden behandeld.

3.9

Een geslaagde toepassing van het EU-milieukeursysteem is ook van groot belang, omdat dit het enige productgerelateerde en vraagafhankelijke vrijwillige beleidsinstrument is waarmee naar duurzaamheid wordt gestreefd.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/55

1.1

Het Comité is ingenomen met het initiatief van de Europese Commissie om een harmonisering door te voeren van de regelgeving inzake het op de markt brengen van zeehondenproducten. Deze activiteit is in haar huidige vorm niet langer houdbaar en er dienen verreikende veranderingen op internationaal niveau teweeg te worden gebracht.

1.2

Aangezien het Verdrag geen specifieke rechtsgrondslag biedt om de aspecten te reguleren die betrekking hebben op het dierenwelzijn, kan het Comité ermee instemmen dat er voor de formulering van wetgeving op dit gebied een beroep is gedaan op artikel 95 van het EG-Verdrag inzake „de versnippering van de interne markt”. Dit besluit kan worden onderbouwd met communautaire rechtspraak.

1.3

Het Comité pleit voor een uitstel van de inwerkingtreding van het systeem van uitzonderingen, en stelt voor dat de Commissie in 2012 een gedetailleerd rapport voorlegt over de veranderingen in de nationale wetgevingen t.a.v. de zeehondenjacht, aan de hand waarvan beoordeeld kan worden waar mogelijk uitzonderingen kunnen worden toegekend na 2012.

1.4

Gedurende de eerste drie jaar van de nieuwe regeling dient het algemene verbod voor iedereen te gelden, met uitzondering van de eskimogemeenschappen, die voor hun overleving afhankelijk zijn van de zeehondenjacht.

1.5

Willen de in het voorstel geformuleerde maatregelen levensvatbaar zijn, dan dient de Commissie te zorgen voor een efficiënt controlesysteem. Het toezicht mag niet uitsluitend in handen zijn van de lidstaat die een verzoek tot uitzondering heeft ingediend. De Commissie dient erop toe te zien dat de wetsbepalingen terzake correct ten uitvoer worden gelegd op het terrein.

1.6

Het Comité dringt er bij de Commissie op aan om onderzoek te laten uitvoeren naar de effecten van de klimaatverandering op de instandhouding van de soort.

2.1

Tot de groep dieren die wordt gekenmerkt als vinpotigen behoren in totaal zo'n 33 soorten zeehonden, zeeleeuwen, pelsrobben, zuidelijke zeeolifanten en walrussen. Het zijn zoogdieren, variërend in grootte, die in grote groepen bijeenkomen om zich voort te planten, op het land of op het ijs.

2.2

Milieuorganisaties (1) trekken aan de bel en waarschuwen voor de sterke achteruitgang van de zeehondenpopulatie, die onder meer veroorzaakt wordt door de gevolgen van de klimaatverandering. Maar de jagersverenigingen en de regeringen van de landen waar zeehonden zich voortplanten ontkennen dat er risico's zouden zijn voor de instandhouding van de soort en benadrukken dat er nog bijna 15 miljoen zeehonden zijn waarop kan worden gejaagd. De laatste jaren draaide het debat over de jacht op zeehonden vooral rond dierenwelzijn; het aspect van de instandhouding van de soort kwam op de tweede plaats. Er bestaat specifieke wetgeving in de EU rond de instandhouding van zeehonden (2).

2.3

De commerciële zeehondenjacht wordt nog bedreven in Canada, Groenland, Namibië, Noorwegen en Rusland. Al deze landen hebben verschillende wetgeving ontwikkeld met het oog op de regulering van de zeehondenjacht. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) bevestigt dat het aan betrouwbare gegevens ontbreekt inzake de zeehondenpopulatie en het aantal gedode zeehonden per jaar. Uit de gegevens die de autoriteiten in deze landen hebben aangereikt, blijkt dat Canada het land is waar het meest op zeehonden wordt gejaagd, met ca. 300 000 gedode zeehonden per jaar. Volgens gegevens van de Canadese regering (3) werd er in 2008 op 275 000 zeehonden gejaagd, op basis van 17 000 verleende vergunningen. Ver achter Canada komen Groenland (4) en Namibië (5) met respectievelijk 160 000 en 80 000 gedode zeehonden per jaar.

2.4

In de Europese Unie zijn er nog twee lidstaten waar zeehonden worden gedood en gevild, nl. Finland en Zweden. Verder worden er in het Verenigd Koninkrijk (Schotland) zeehondenproducten gemaakt. Binnen de Gemeenschap heeft deze activiteit geen commercieel karakter, i.t.t. in Noorwegen of Canada, maar beantwoordt ze aan een tweezijdige doelstelling: jagen als vrijetijdsbesteding en het onder controle houden van visetende soorten.

2.5

Zeehonden wordt het leven ontnomen om allerlei redenen: hun vacht wordt gebruikt voor bontmantels, hun vet voor olie, hun vlees als voedsel voor dieren en hun geslachtsorganen worden verwerkt tot afrodisiaca die in Azië steeds meer aan populariteit winnen.

2.6

Zeehonden kunnen op verschillende manieren worden gedood. De meest gehanteerde instrumenten zijn geweren en hakapiks (een soort knuppel met een haak). Deze soort harpoen, hakapik genoemd, ziet er weliswaar nogal primitief en wreed uit, maar wordt door wetenschappers als het meest efficiënte instrument beschouwd om een zeehond snel te verdoven en af te maken.

2.7

In een in 2007 gepubliceerd wetenschappelijk verslag (6) concludeert de EFSA „dat het mogelijk is om zeehonden snel en efficiënt te doden zonder hun vermijdbare pijn of leed te berokkenen.” Toch erkent ze dat het er in de praktijk niet altijd even zachtzinnig en efficiënt aan toe gaat. In de verschillende nationale wetgevingen zijn de afmetingen en de wijze waarop de hakapik mag worden gehanteerd, vastgelegd, evenals het kaliber van de geweren en de snelheid waarmee de kogels worden afgevuurd.

3.1

Op 26 september 2006 keurde het Europees Parlement een verklaring (7) goed waarin het de Europese Commissie verzocht om wetsvoorstellen te formuleren met het oog op de regulering van de import, export en verkoop van producten van twee soorten zeehonden; de zadelrobben en de klapmutsen. Bovendien werd er in de verklaring aangedrongen op een speciale behandeling van de eskimogemeenschap met haar traditionele zeehondenjacht.

3.2

De parlementaire vergadering van de Raad van Europa heeft een aanbeveling goedgekeurd over de jacht op zeehonden waarin alle lidstaten werden opgeroepen alle wrede jachtmethoden die geen onmiddellijke pijnloze dood van de dieren garanderen, te verbieden.

3.3

De laatste jaren zijn er in België, Nederland en Slovenië nationale normen opgesteld waarmee de productie en het op de markt brengen van zeehondenproducten worden verboden. Ook in andere EU-lidstaten is besloten regulering door te voeren en wordt de nationale wetgeving momenteel aangepast.

3.4

Begin 2007 startte de Europese Commissie met de raadpleging van de belanghebbende partijen, hetgeen uitmondde in het door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) opgestelde wetenschappelijk advies. (8) In april 2008 publiceerde het DG Milieu van de Europese Commissie een onderzoek naar de mogelijke impact van een verbod op zeehondenproducten.

3.5

Op 23 juli 2008 bracht de Europese Commissie een voorstel uit voor een Verordening (9) betreffende de handel in zeehondenproducten. Als rechtsgrondslag is gekozen voor de artikelen 95 en 133 van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap. Artikel 95 betreft de versnippering van de interne markt en artikel 133 het gemeenschappelijk handelsbeleid. De voorwaarden waaronder een beroep kan worden gedaan op artikel 95 als rechtsgrondslag zijn vastgelegd in de jurisprudentie van het Hof van Justitie.

3.6

Met het voorstel voert de Commissie een verbod in van het op de markt brengen in, de invoer in, de doorvoer door en de uitvoer uit de Gemeenschap van zeehondenproducten. Er wordt echter een systeem van intrekkingen opgesteld waardoor uitzonderingen op de algemene regel mogelijk zijn, indien is voldaan aan een aantal in de Verordening opgenomen voorwaarden inzake dierenwelzijn. (10) Met de genoemde voorwaarden wil de Commissie garanties geven dat de zeehonden gedood of gevild zijn zonder dat dit met vermijdbare pijn, angst en andere vormen van lijden gepaard is gegaan.

3.7

De Europese Commissie kent een automatische uitzondering toe aan de eskimogemeenschappen die traditioneel voor hun levensonderhoud op zeehonden jagen. In de uitvoeringsbepalingen zijn passende maatregelen vastgelegd waarmee de herkomst van zeehondenproducten kan worden bepaald.

3.8

De lidstaten doen de Commissie om de vijf jaar een verslag toekomen waarin de maatregelen ter uitvoering van deze Verordening worden beschreven.

4.1

Het Comité is zeer ingenomen met het initiatief van de Europese Commissie om een harmonisering door te voeren van de regelgeving inzake aanvaardbare methodes voor de zeehondenjacht en het op de markt brengen van zeehondenproducten.

4.2

Dit voorstel voor een Verordening spitst zich toe op het dierenwelzijn, en de Commissie gaat niet in op de problematiek van de instandhouding van de soort. De Europese milieuorganisaties hebben benadrukt hoe belangrijk het is dat de kwestie van de instandhouding in de wetstekst wordt opgenomen. De EU beschikt echter al over gedegen wetgeving inzake instandhouding en over specifieke instrumenten ten behoeve van het behoud van zeehonden en een en ander is complementair aan de in het voorstel geformuleerde maatregelen.

4.3

Het staat als een paal boven water dat de klimaatverandering (en met name het smelten van de ijskappen) rechtstreeks van invloed zal zijn op de levensomstandigheden en de voortplanting van de zeehonden. Om die reden wordt er bij de Europese Commissie op aangedrongen om een beoordeling en wetenschappelijke onderzoeken te laten uitvoeren teneinde over objectieve gegevens te kunnen beschikken over de mogelijke negatieve impact van de klimaatverandering op de zeehondenpopulatie en om, indien nodig, communautaire instrumenten te herzien of goed te keuren ter wille van de instandhouding van de soort.

4.4

Het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap biedt geen specifieke rechtsgrondslag om de aspecten te reguleren die betrekking hebben op het dierenwelzijn. Omdat deze expliciete grondslag ontbreekt, wordt de EU gedwongen om een beroep te doen op andere, even legitieme, rechtsgrondslagen, om deze kwestie aan de orde te stellen. In het onderhavige geval biedt het omstreden artikel 95 „versnippering van de interne markt” de EU de mogelijkheid om de wetgeving te harmoniseren met het dierenwelzijn als uitgangspunt, een concept dat door de communautaire rechtspraak wordt gekenschetst als een zaak „van algemeen belang”. Het Comité verklaarde in zijn advies over katten- en hondenbont (11) te kunnen instemmen met de voor het dierenwelzijn gekozen rechtsgrondslag, en wees erop dat deze overeenstemde met de binnen de Wereldhandelsorganisatie opgestelde regels terzake.

4.5

Het ontbreken van communautair toezicht op dit terrein, van (officieel door de EFSA erkende) gegevens èn het onderliggende economische belang staan een objectief en niet door de zeehondenjacht buiten de EU beïnvloed beeld van de situatie in de weg. De eventuele wetswijzigingen in de landen waar zeehonden worden gedood en die nodig zijn om te kunnen voldoen aan de nieuwe communautaire criteria leiden in de praktijk niet noodzakelijkerwijs tot een verbetering van de wijze waarop de zeehonden worden gedood.

4.6

Het algemene verbod in combinatie met een systeem van achteraf toegestane uitzonderingen is een nieuw instrument dat een waardevol precedent kan scheppen in toekomstige communautaire wetgevingsprocessen. Het Comité verwerpt het communautaire systeem van uitzonderingen derhalve niet volledig, maar dringt wel aan op een uitstel van de inwerkingtreding ervan, zodat het algemene verbod gedurende de eerste drie jaar van de toepassing van de Verordening voor iedereen geldt, met uitzondering van de eskimogemeenschappen, die voor hun overleving afhankelijk zijn van de zeehondenjacht. Een dergelijk uitstel zou de EU in staat stellen om technisch gezien een systeem van uitzonderingen te ontwikkelen, dat nauwkeuriger en uitgebreider is dan het algemene schema uit het oorspronkelijke voorstel, het zou het toezicht vereenvoudigen en nieuwe beoordelingselementen kunnen opleveren aan de hand waarvan mogelijke uitzonderingen kunnen worden toegekend.

4.7

Het Comité juicht het toe dat er in 2012 een communautair rapport zal worden gepubliceerd over de veranderingen in de nationale wetgevingen t.a.v. de zeehondenjacht, de praktische toepassing ervan en de toezichtsmechanismen; aan de hand hiervan kunnen de communautaire autoriteiten immers beoordelen welke voortgang is geboekt en waar mogelijk uitzonderingen kunnen worden toegekend. Het ontbreken van gegevens vraagt om een grotere communautaire inspanning, zodat de noodzakelijke en relevante informatie kan worden bijeengebracht.

4.8

Het Comité hoopt dat het nieuwe Commissievoorstel lidstaten waar de zeehondenjacht nog beoefend wordt, werkelijk zal aanzetten tot aanpassing van hun wetgeving en hun praktijken en zal leiden tot meer „menselijke” methodes om zeehonden te doden. Het huidige status quo inzake het doden van zeehonden is niet houdbaar en veranderingen kunnen niet langer worden uitgesteld. Natuurlijk is de EU daarbij gehouden aan de beperkingen van haar bevoegdheden op dit terrein.

4.9

Het Comité wijst erop dat de lidstaten moeten zorgen voor de invoering van doeltreffende, evenredige en afschrikkende sancties die kunnen waarborgen dat met de nieuwe bepalingen inzake de zeehondenjacht het beoogde doel wordt bereikt. Een efficiënt sanctiesysteem zal de interne markt versterken en de consumentenbescherming verhogen.

5.1

Hoewel er in het voorstel niet wordt ingegaan op het vraagstuk van de rechtvaardiging van de zeehondenjacht, wil het Comité deze gelegenheid toch aangrijpen om zich over bepaalde, in dit verband terugkerende thema's uit te spreken. Ten eerste moet zonder omhaal worden gezegd dat het doden van zeehonden niet als „visserij” kan worden bestempeld; het gaat om de jacht op zoogdieren. Ten tweede is het zeer de vraag of we zeehonden de afname van de rijkdommen van de zee kunnen aanrekenen en dan met name de terugloop van het kabeljauwbestand. Dit kan met geen enkel wetenschappelijk onderzoek worden aangetoond, al proberen bepaalde staten met dit argument wel een rechtvaardiging te geven voor hun zeehondenjacht. Vanwege de complexiteit van het mariene ecosysteem kunnen dergelijke boude uitspraken niet onderbouwd worden.

5.2

De Commissie maakt in haar voorstel geen onderscheid tussen zeehondenjacht op grote of op kleine schaal. Dit valt te begrijpen als rekening wordt gehouden met het feit dat het belangrijkste uitgangspunt voor het voorstel de verbetering van het dierenwelzijn was. De invoering van specifieke uitzonderingen voor die Europese lidstaten die zeehondenjacht op kleine schaal bedrijven kan niet worden gerechtvaardigd onder het mom van dierenwelzijn en kan de internationale legitimiteit van het voorstel in zijn geheel in gevaar brengen.

5.3

Toezicht op dit terrein is bijzonder lastig en ingewikkeld en dient vaak onder zeer zware weersomstandigheden te gebeuren. Uit de controles moet blijken hoeveel dieren er werkelijk zijn gedood en in hoeverre men zich heeft gehouden aan de vigerende wetgeving. Wanneer een land dat een verzoek tot uitzondering heeft ingediend, het toezicht volledig voor zijn rekening neemt, biedt dat geen waterdichte garantie op onafhankelijke controle. De EU zou deskundigen moeten aanstellen die het toezicht ter plaatse uitvoeren in die landen die om een uitzondering hebben gevraagd. De financiering van een dergelijk Europees team van deskundigen zou voor rekening moeten komen van het land dat producten wenst te exporteren naar de interne markt. Op die manier zou de EU meer informatie tot haar beschikking krijgen om na te gaan of het systeem van certificatie en etikettering wel doeltreffend is.

5.4

Met het opstarten van een facultatief certificatie- en etiketteringsysteem zou de Commissie tegemoet komen aan een veel geuite wens van Europese burgers, een wens die ook tijdens een door de Commissie georganiseerde openbare raadpleging geformuleerd is. Een dergelijk certificatie- en etiketteringsysteem zou in ieder geval gepaard moeten gaan met algemene verbodsmaatregelen m.b.t. het op de markt brengen van zeehondenproducten. Als dat niet het geval is, blijft het nog maar de vraag of de door de Commissie beoogde doelstellingen inzake dierenwelzijn kunnen worden gerealiseerd.

5.5

De certificatievereisten dienen te worden vastgelegd in de uitvoeringsbepalingen van de Verordening, zodat de voorwaarden voor certificatie en etikettering klip en klaar zijn. In het verleden heeft een gebrek aan precisie op dit vlak aanleiding gegeven tot onduidelijke etiketten, hetgeen verwarring heeft gezaaid onder consumenten en hen tekort heeft gedaan. Het komt vaak voor dat er producten worden aangeboden op de markt waarin zeehondenproducten zijn verwerkt en die op hun etiket „mariene olie” of „visolie” vermeld hebben staan. Op deze etiketten dient nu zonder meer vermeld te worden om welke soort zeehond het gaat, evenals de herkomst van het dier.

5.6

Het Comité dat de Europese Commissie helpt bij de toekenning van uitzonderingen zou erop moeten toezien dat alle belanghebbende organisaties en actoren, hierbij worden betrokken.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/59

—

efficiënte energiebesparing,

—

bodemgebruik en -behoud,

—

water en lucht,

—

emissies,

—

afvalverwerking,

—

behoud van biodiversiteit,

—

verbetering van de houding van werknemers, werkgevers en burgers tegenover milieuvraagstukken,

—

toename van duurzame productie,

—

promotie van duurzame handel,

—

verspreiding van duurzame consumptie.

2.1

De uitwerking van vrijwillige instrumenten is een belangrijk onderdeel van het communautaire milieubeleid, waarbij de Commissie zelf toegeeft: „Deze instrumenten hebben grote mogelijkheden maar zijn niet volledig ontwikkeld.” (3)

2.2

Vrijwillige instrumenten op milieugebied kunnen belangrijke voordelen bieden als:

2.3

Tot de vrijwillige instrumenten die de Unie in detail heeft uitgewerkt en goedgekeurd, behoren, naast het EMAS, de Europese milieukeur (4), EPD-productcertificeringen (Environmental Product Declaration, milieuverklaring voor producten) en LCA (Life Cycle Assessment, levenscyclusbeoordeling), de „groene” openbare aanbestedingen (GPP Green Public Procurement  (5), het keurmerk Energy Star  (6) en vrijwillige overeenkomsten (7), Agenda 21 en de EN ISO 14001-norm.

2.4

De synergie met andere milieubeleidsinstrumenten wordt steeds groter, zoals met het systeem voor milieubeheer (SGA) dat in ISO 14001-norm (8) is vastgelegd - met 35 000 certificaten; dit systeem gaat uit van de onontbeerlijke inzet van de bedrijfsleiding om de wet na te leven en vervuiling voortdurend te bestrijden en te voorkomen.

2.5

In het actieplan voor duurzame consumptie en productie en een duurzaam industriebeleid (9) – waarover het Comité een advies voorbereidt – wordt EMAS gepresenteerd als een instrument dat aansluit op:

2.6

Het Comité is al vanaf 1992 van mening dat het communautair milieubeheer- en -auditsysteem (EMAS) van groot belang is voor het stimuleren en verbeteren van de milieubescherming; ook staat het positief tegenover het voorgestelde „systeem” ter verbetering van de milieubescherming, met name omdat de milieudoelstellingen binnen de bedrijfsorganisatie moeten worden bereikt, met stimulansen tot zorgvuldig handelen, met breder verspreide betere voorlichting (11) en de inbreng van alle werknemers.

2.7

Verordening (EG) nr. 761/2001 van het Europees Parlement en de Raad van 19 maart 2001 verving de verordening uit 1993 en heeft de mogelijkheid tot certificering uitgebreid tot alle „locaties”, na een herziening „gebaseerd op de ontwikkelingen in het communautair milieubeleid”, waardoor „een grotere nadruk (is) komen te liggen op vrijwillige instrumenten en de verantwoordelijkheid van de actoren voor het bevorderen van duurzame groei (12).” Het Comité heeft hierover een positief advies uitgebracht (13).

2.8

Met name heeft het Comité op de volgende essentiële kenmerken van EMAS gewezen:

2.9

Andere doelstellingen die met EMAS haalbaar worden, zijn:

2.10

Het Comité staat dus achter het initiatief van de Commissie om de huidige regelgeving voor vrijwillige deelname aan EMAS te herzien en op die manier te bewerkstelligen dat de mogelijkheden ervan ten volle worden benut.

3.1

Met onderhavig voorstel wil de Commissie door middel van een nieuwe verordening ter vervanging van Verordening (EG) nr. 761/2001, Beschikking 2001/681/EG en Beschikking 2006/193/EG het volgende bewerkstelligen:

—

voor de registratie bevoegde instanties,

—

instanties voor accreditatie,

—

voor de wettelijke controle bevoegde autoriteiten,

—

milieu-inspecteurs.

—

duurzame productie,

—

duurzame handel,

—

duurzame consumptie.

11.9.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 218/65

1.1

Het EESC is ingenomen met dit Commissievoorstel, waarmee een belangrijke stap wordt gezet in de goede richting en de basis wordt gelegd voor een daadwerkelijke verbetering van het welzijn van dieren tijdens het slachten.

1.2

Het EESC kan zich vinden in het voorstel om de exploitanten van slachthuizen de volledige verantwoordelijkheid te geven voor het welzijn van de dieren tijdens het slachten. Dit houdt in dat zij standaardwerkwijzen toepassen, dat hun personeel getuigschriften van vakbekwaamheid moet voorleggen en dat zij functionarissen voor het dierenwelzijn aanwijzen.

1.3

Het beklemtoont dat de officiële dierenarts erop moet toezien dat de procedures voor het welzijn van de dieren tijdens het slachten ten volle worden nageleefd. De officiële dierenarts moet onmiddellijk op de hoogte worden gebracht van elke verandering in de standaardwerkwijzen.

1.4

De officiële dierenarts moet ook geregeld nagaan of tijdens de slachtprocedure de nodige controles worden uitgevoerd.

1.5

De voorgestelde uitzondering voor ritueel slachten staat haaks op de in de ontwerpverordening vastgelegde doestellingen inzake het welzijn van dieren tijdens het slachten.

1.6

Bijzonder positief zijn de nieuwe procedures voor ruiming en het doden van dieren in noodsituaties. Belangrijk is m.n. de vereiste dat voorafgaand aan de operatie een actieplan wordt opgesteld om te waarborgen dat aan de voorschriften van de verordening wordt voldaan. Daarnaast draagt ook de bepaling dat binnen één jaar na de beëindigingsdatum van de ruimingsoperatie een evaluatieverslag moet worden voorgelegd, de goedkeuring van het EESC weg.

2.1

De aandacht voor het welzijn van dieren in de EU is toegenomen, wat belangrijk is in een samenleving die van een hoog beschavingsniveau beweert te zijn.

2.2

In 2004 en 2006 is in twee wetenschappelijke adviezen van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) voorgesteld om de bestaande Richtlijn 93/119/EG te herzien.

2.3

Er zijn specifieke problemen geconstateerd in de EU-wetgeving, zoals het gebrek aan consistente methodologie voor nieuwe bedwelmingsmethoden en het gebrek aan duidelijkheid over de verantwoordelijkheden van exploitanten en leidinggevend personeel van slachthuizen. Ook is er behoefte aan goede scholing van het personeel dat betrokken is bij het slachten van dieren.

2.4

Er is behoefte aan duidelijkheid over de welzijnsregels die in acht moeten worden genomen bij het doden van dieren in het kader van ziektebestrijding. Waar dieren moeten worden gedood in een noodsituatie, moeten welzijnsregels zoveel mogelijk worden toegepast, zodat vertragingen en onnodig lijden door het dier worden voorkomen.

2.5

Het is nodig dat er meer inzicht in het welzijn van dieren tot stand wordt gebracht en dat dit aspect beter wordt geïntegreerd in de voorbereiding en de omgang met dieren voordat deze worden geslacht.

2.6

Richtlijn 93/119/EG wordt ingetrokken en vervangen door de voorgestelde verordening, maar het toepassingsgebied blijft ongewijzigd.

2.7

Doordat er in plaats van een richtlijn nu een verordening wordt voorgesteld, zullen de voorschriften in de gehele Europese Unie op hetzelfde moment en op uniforme wijze ten uitvoer worden gelegd, in overeenstemming met de interne markt.

3.1

In deze verordening worden regels neergelegd voor het doden van dieren die worden gehouden voor de productie van levensmiddelen, wol, huiden, pelzen of ander producten, en voor daarmee verband houdende activiteiten.

3.2

Een uitzondering wordt toegestaan in het geval van het doden van dieren in noodsituaties om onnodige pijn en onnodig lijden te voorkomen of wanneer volledige naleving een onmiddellijk risico voor de gezondheid en veiligheid van mensen met zich mee zou brengen.

3.3

Deze verordening is niet van toepassing indien dieren worden gedood:

3.4

Bij het doden van dieren en daarmee verband houdende activiteiten moet ervoor gezorgd worden dat de dieren elke vermijdbare vorm van pijn, angst of lijden wordt bespaard. Exploitanten moeten alle noodzakelijke maatregelen nemen om te verzekeren dat dieren naar behoren worden verzorgd en aan zo min mogelijk stress worden blootgesteld voordat zij worden geslacht.

3.5

Artikel 4, lid 1, bepaalt dat het doden van dieren uitsluitend mag geschieden met gebruik van een methode die waarborgt dat de dood onmiddellijk of na bedwelming intreedt.

3.6

In afwijking daarvan mogen dieren zonder voorafgaande bedwelming worden gedood indien zulks wordt voorgeschreven door religieuze riten, mits het doden in een slachthuis plaatsvindt. De lidstaten zijn echter niet verplicht om deze uitzondering toe te passen.