31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/1

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) heeft in zijn adviezen over vermindering van de CO2-uitstoot altijd met volle overtuiging ingestemd met alle wetgevingsinitiatieven van de Europese Commissie om concrete en zichtbare resultaten te boeken met het terugdringen van broeikasgasemissies, een essentieel element in de strijd tegen de klimaatverandering.

1.2

Het EESC kan zich vinden in de doelstellingen van het nu voorliggende verordeningsvoorstel, waarmee een geleidelijke en tastbare vermindering van de CO2-uitstoot wordt beoogd. Daartoe wordt voorgesteld die uitstoot vóór 2012 terug te brengen tot 130 g/km door motoren technologisch te verbeteren.

1.3

Het EESC hoopt bovendien dat alle betrokkenen zich hiervoor zullen inspannen, zodat met de geïntegreerde benadering in 2012 een CO2-uitstoot zal kunnen worden gehaald van 120 g/km, een streefcijfer dat de Commissie in een mededeling van februari 2007 heeft genoemd. Het roept de Raad en het Europees Parlement op snel hun goedkeuring te hechten aan alle wetgevingsvoorstellen om de klimaatverandering tegen te gaan.

1.3.1

Het EESC beveelt evenals het Europees Parlement de Commissie aan om ook doelstellingen voor de langere termijn te formuleren: voor 2020 moeten gedurfdere oplossingen worden uitgedacht.

1.4

Het EESC dringt er met name op aan richtlijnvoorstel COM(2005) 261 final betreffende de belasting van personenauto's snel goed te keuren en Richtlijn 1999/94/EG inzake informatie over CO2-uitstoot via specifieke etikettering, te verbeteren. Het verzoekt de Commissie initiatieven ter regulering van de reclame en marketing in de automobielindustrie op te zetten en te coördineren. Dergelijke initiatieven zouden maatregelen moeten omvatten om zuinige auto's te promoten.

1.5

De keuze voor een specifiek wetgevingsinitiatief voor de automobielindustrie lijkt noodzakelijk omdat het tijdperk van vrijwillige verbintenissen van de autoconstructeurs moet worden afgesloten. Want ook al zijn dankzij zulke verbintenissen goede resultaten geboekt met het verminderen van de CO2-uitstoot door personenauto's, vastgesteld is dat de geformuleerde doelstellingen niet met dit soort verbintenissen alléén kunnen worden gehaald.

1.6

Het EESC onderschrijft weliswaar de voorgestelde strategie en beleidskoers, maar pleit voor daadwerkelijk uitvoerbare maatregelen en inachtneming van het juiste evenwicht tussen de noodzaak van verbeteringen op milieugebied, bescherming van de werkgelegenheid in een sector waar 13 miljoen mensen werkzaam zijn, en volledig behoud van de concurrentiepositie van de Europese automobielindustrie, die voor de economie van de EU hoe dan ook van strategisch belang is.

1.7

Het EESC is het eens met de keuze voor een verordening als wetgevingsinstrument, omdat daarmee onmiddellijk kan worden gegarandeerd dat de genomen besluiten worden nageleefd, en mogelijke concurrentieverstoringen aldus worden voorkomen. De termijnen en specifieke details van de voorgestelde maatregelen dienen nog eens grondig onder de loep te worden genomen en meer betrokkenen dienen zich hierin te kunnen vinden, teneinde de concurrentiepositie van de Europese industrie op de wereldmarkt in stand te houden en te versterken en te voorkomen dat bepaalde bij de productie betrokken bedrijfstakken op kunstmatige wijze worden bevoordeeld.

1.8

In dit verband raadt het EESC de Commissie aan te overwegen het nu voorgestelde systeem waarbij emissienormen uitsluitend worden vastgesteld op basis van de massa van voertuigen (dat in Japan wordt toegepast), te vervangen door een systeem waarin ook andere criteria worden meegewogen, zoals de „voetafdruk” (wielbasis maal spoorbreedte; dit systeem wordt in de VS al toegepast voor vrachtwagens).

1.9

Volgens het EESC zou ook nog eens goed moet worden gekeken naar de hellingshoek van de lineaire curve („procentuele helling”), aangezien die rechtstreeks invloed heeft op de verdeling van de lasten tussen de constructeurs. De Commissie merkt in haar samenvatting van de effectbeoordeling (SEC(2007) 1724) zelf het volgende op: „Uit een eerste analyse van de toepassing van deze criteria blijkt dat een hellingshoekbereik tussen 50° en 80° in deze fase verder moet worden overwogen om een evenwicht tussen de criteria te vinden.” Daarmee geeft ze zelf impliciet aan dat een veel betere effectbeoordeling van zo'n gevoelig onderwerp als dit nodig is. Als voor een helling van 60° wordt gekozen, zouden de problemen niet worden opgelost en zou een geschil kunnen ontstaan met sommige constructeurs die dit geen redelijke en evenwichtige keuze vinden. Naar de mening van het EESC mag de definitieve keuze pas na het nodige verdere onderzoek worden gemaakt en niet tot voor- of nadelen leiden.

1.10

Een ander aspect dat nadere bestudering behoeft, is de invoering van de boetes zoals bedoeld in artikel 7 van het verordeningsvoorstel. Het EESC is voorstander van dit soort boetes, omdat zij een afschrikkende werking hebben, maar wijst erop dat de Europese industrie niet in staat is tijdig haar productie op de jaarlijks aanzienlijk oplopende boetes af te stemmen. De voorgestelde maatregelen lijken onevenwichtig in vergelijking met die welke voor andere sectoren zijn voorgesteld, en leiden tot oneerlijke behandeling van producenten van kleine auto's en middenklassers t.o.v. producenten van grote auto's, omdat ze voor eerstgenoemden veel meer gevolgen hebben.

1.11

Volgens het EESC zullen de boetes, die zoals gezegd geleidelijk aan hoog zullen oplopen, uiteindelijk worden doorberekend in de consumentenprijzen en dus ten laste komen van burgers die een auto kopen, met mogelijke verstoringen van de concurrentie en een trage vernieuwing van het wagenpark tot gevolg. Het verzoekt de Commissie ervoor te zorgen dat de eventuele aldus gegenereerde inkomsten direct naar de automobielsector terugvloeien en kunnen worden gebruikt voor stimulerende maatregelen om vervuilende auto's in te ruilen, voor voorlichtingscampagnes die consumenten ertoe moeten aanzetten om in hun koopgedrag meer rekening te houden met de CO2-uitstoot van producten, en als aanvulling op de vele middelen die nodig zijn voor onderzoek en ontwikkeling.

1.12

Wat dat laatste betreft, is het EESC van mening dat wetenschappelijk onderzoek van cruciaal belang is voor de vooruitgang die de industrie kan boeken. Het denkt dat de beoogde resultaten in eerste instantie nog kunnen worden gehaald m.b.v. de bestaande technologie, maar dat het in de toekomst waarschijnlijk nodig is „technologisch te breken met het verleden” en over te stappen op geavanceerdere technologie.

1.13

Om goed onderzoek te kunnen doen, zijn volgens het EESC veel middelen en harde toezeggingen nodig. Een eerste vereiste is dat lopende initiatieven van lidstaten, universiteiten en alle technologische kenniscentra op de verschillende niveaus op elkaar worden afgestemd en producenten rechtstreeks bij dit soort initiatieven worden betrokken.

1.14

In dit verband is het in de ogen van het EESC nodig dat de gehele wetenschappelijke wereld zich meer gaat inspannen, hetgeen kan worden bereikt met een speciaal gezamenlijk technologie-initiatief voor de automobielsector.

1.15

Het EESC vindt de uitgevoerde effectbeoordeling niet diepgaand genoeg, hetgeen ook de mening is van de Dienst voor effectbeoordelingen van de Commissie. In document SEC(2007) 1725 beveelt deze Dienst aan om na te gaan in hoeverre wordt bijgedragen tot het halen van de doelstellingen, en een verklaring te geven voor eventuele uiteenlopende uitkomsten van ex-ante-analyses en analyses met het Tremove-model. Ook zou volgens de Dienst verder onderzoek moeten worden gedaan naar gevoelige variabelen zoals brandstofprijs en autonome gewichtstoename. Verder zouden de gevolgen op regionaal niveau van het voorgestelde beleid beter moeten worden bestudeerd, m.n. voor de werkgelegenheid, de automobieltoeleveringsbedrijven en de concurrentiepositie op de wereldmarkt.

1.16

Om de voorgestelde, alomvattende strategie tot een succes te maken, zijn naar de mening van het EESC doeltreffende begeleidende maatregelen nodig ter bescherming van de industriële structuur van de Europese automobielsector, teneinde het huidige concurrentievermogen daarvan en de kwalitatief hoogwaardige werkgelegenheid in die sector in stand te houden of zelfs te verbeteren. Het EESC pleit voor een „phasing in” met de doelstelling om in 2012 de uiteindelijke streefcijfers voor minstens 80 % te realiseren en dat percentage de jaren daarna geleidelijk te verhogen, zodat de einddoelen in 2015 kunnen worden gehaald.

1.17

Voor het realiseren van de milieudoelstellingen en het behoud van de concurrentiepositie van de Europese industrie is het van groot belang dat de emissiegrenswaarden bindend gelden voor alle auto's die in Europa op de markt worden gebracht maar buiten de EU zijn geproduceerd. Deze grenswaarden zullen op geïmporteerde auto's worden toegepast.

1.18

Het EESC beschouwt het verordeningsvoorstel als eerste stap op weg naar een globale aanpak van de milieuvervuiling door de vervoerssector en roept de Commissie daarom op ook snel adequate normen te formuleren om de CO2-uitstoot van lichte vrachtwagens, zware voertuigen en voertuigen op twee wielen te beperken. Daartoe zouden om te beginnen alle relevante gegevens over de uitstoot van deze voertuigen moeten worden verzameld.

1.19

Specifiek beleid voor de automobielindustrie is weliswaar belangrijk, maar doet niets af aan de plicht om milieubeleid voor de gehele vervoerssector op te stellen. Het kan echter de doorslag vormen om die sector in het algemeen te laten streven naar de realisering van milieudoelstellingen, zoals andere Europese industrietakken reeds doen.

1.20

Naast de voorgestelde specifieke maatregelen dienen er maatregelen te worden uitgewerkt om de vraag naar vervoer te beïnvloeden. Er moet absoluut een krachtig beleid komen om een steeds grotere verschuiving te bewerkstelligen van wegvervoer naar minder vervuilende vervoerswijzen, zoals railvervoer, binnenvaart en openbaar vervoer, waarbij de voorkeur moet uitgaan naar vervoermiddelen die zeer weinig broeikasgassen uitstoten.

1.21

Het EESC is het niet eens met het voorstel uit artikel 9 van de verordening om tijdelijk „afwijkingen” toe te staan onder de voorwaarden zoals voorgesteld in de ontwerpverordening, omdat zulke afwijkingen uiteraard zullen leiden tot ongelijke behandeling van constructeurs. Er zouden kortom geen maatregelen moeten worden genomen die voor sommige marktpartijen voordelen inhouden en daardoor concurrentievervalsend werken.

1.22

Het EESC beveelt aan een model voor de berekening van de CO2-uitstoot uit te werken waarin alle met het productieproces van een auto verband houdende emissies worden meegenomen. Bij de vaststelling van de CO2-voetafdruk van auto's zou hun gehele levenscyclus in aanmerking moeten worden genomen.

1.23

Om de gestelde doelen te bereiken, moet ook een debat in gang worden gezet over levenswijzen, een onderwerp waarover het EESC onlangs enkele adviezen heeft uitgebracht. In het algemeen bestaat er namelijk overeenstemming over dat het streefcijfer van 20 % minder CO2-uitstoot niet kan worden gehaald als de groei van het aantal en de omvang van personenauto's in het huidige tempo doorgaat en men de voorkeur blijft geven aan vrachtwagens die veel broeikasgassen en NOx uitstoten. Dat kan en mag niet worden aanvaard.

2.1

Het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (dat de Europese Gemeenschap heeft omgezet middels Besluit 94/69/EG van 15 december 1993) verplicht alle verdragspartijen programma's op te stellen en uit te voeren om de klimaatverandering tegen te gaan.

2.2

De Europese Commissie heeft hieraan gehoor gegeven en de afgelopen jaren een reeks maatregelen uitgewerkt. Op grond daarvan heeft de EU in januari 2007 tijdens internationale onderhandelingen voorgesteld de mondiale uitstoot van broeikasgassen in totaal met 30 % te verminderen t.o.v. 1990 en vóór 2020 al met 20 % te verminderen. Die streefcijfers zijn nadien door de Raad en het Europees Parlement goedgekeurd.

2.3

Uit onderzoek per sector is gebleken dat de uitstoot van broeikasgassen in de periode 1990-2004 globaal gezien met 5 % is gedaald, maar dat die uitstoot in de vervoerssector in diezelfde periode met 26 % is gestegen.

2.4

Die constatering noopt tot specifieke maatregelen om de uitstoot in deze sector in de pas te laten lopen met de algemene trend van een afnemende uitstoot van broeikasgassen. Er moet met name dringend actie worden ondernomen in de automobielsector, omdat die verantwoordelijk is voor 12 % van de totale uitstoot van kooldioxide (CO2), zoals bekend het belangrijkste broeikasgas.

2.5

Enerzijds wordt in de automobielsector belangrijke technologische vooruitgang geboekt, waardoor auto's zuiniger worden, hetgeen in de periode 1995-2004 heeft geleid tot 12,4 % minder CO2-uitstoot. Anderzijds neemt de vraag naar vervoer almaar toe en worden auto's steeds groter, waardoor de zojuist genoemde positieve ontwikkeling volledig teniet wordt gedaan. De uitstoot in de vervoerssector is zelfs toegenomen.

2.6

Dit maakt het zeer onwaarschijnlijk dat, als er geen specifieke maatregelen worden genomen, de doelstelling van een gemiddelde CO2-uitstoot van 120 g/km voor nieuwe auto's wordt gehaald.

3.1

De communautaire strategie om de uitstoot van CO2 te verminderen heeft vanaf 1995 vorm gekregen. Uitgangspunten zijn:

3.2

De ACEA (de Europese vereniging van automobielfabrikanten) heeft zich in 1998 ertoe verplicht om vóór 2008 de gemiddelde CO2-uitstoot van nieuwe auto's terug te brengen tot 140 g/km. Daarop hebben de Japanse en Koreaanse autoconstructeurs (verenigd in resp. de JAMA en KAMA) toegezegd uiterlijk in 2009 dezelfde doelstelling te zullen realiseren.

3.3

De Commissie heeft ingestemd met deze stappen van de automobielfabrikanten en die verwerkt in de aanbevelingen 1999/125/EG (m.b.t. de vrijwillige verbintenis van de ACEA), 200/303/EG (m.b.t. de vrijwillige verbintenis van de KAMA) en 2000/304/EG (m.b.t. de vrijwillige verbintenis van de JAMA). Wat het toezicht op de uitstoot betreft, hebben het Europees Parlement en de Raad op 22 juni 2000 hun goedkeuring gehecht aan Beschikking nr. 1753/2000/EG tot instelling van een systeem ter bewaking van de gemiddelde specifieke uitstoot van CO2 door nieuwe personenauto's.

3.4

De Commissie heeft op 7 februari 2007 twee mededelingen over de automobielsector gepubliceerd:

3.5

In deze mededelingen valt te lezen welke vooruitgang er is geboekt met de doelstelling om tegen 2008-2009 de gemiddelde CO2-uitstoot van nieuwe auto's terug te brengen tot 140 g/km, maar ook dat zonder verdere maatregelen de doelstelling van 120 g CO2/km niet wordt gehaald.

3.6

In beide mededelingen wordt daarom een geïntegreerde benadering voorgesteld met als kernpunten:

3.7

In bovengenoemde twee mededelingen geeft de Commissie aan dat bij de ontwikkeling van wetgeving inzake de gemiddelde uitstoot van nieuwe auto's:

3.8

Uitgangspunt van het voorgestelde beleidskader (dat zowel door de Raad Concurrentievermogen als de Raad Vervoer is goedgekeurd) is dat alle automobielfabrikanten zich nog meer gaan inspannen om milieuvriendelijkere auto's te produceren, maar daarbij zo kostenefficiënt mogelijk te werk gaan.

3.9

Dit impliceert dat de CO2-uistoot moet worden verminderd via een geïntegreerde benadering waarbij alle belanghebbenden zijn betrokken. Dat vraagt om een wetgevingsvoorstel waarmee de beoogde streefcijfers kunnen worden gerealiseerd, maar dat de mondiale concurrentiepositie van de automobielindustrie niet aantast.

4.1

Doel van het Commissievoorstel waarover het EESC zich in dit advies uitspreekt (COM(2007) 856 final), is om „de CO2-emissies van lichte voertuigen te beperken” en in 2012 de gemiddelde CO2-uitstoot van die voertuigen te hebben teruggebracht tot 130 g/km. De voorgestelde verordening is van toepassing op motorvoertuigen van categorie M1 zoals gedefinieerd in bijlage II bij Richtlijn 2007/46/EG, en op voertuigen zoals bedoeld in artikel 2, lid 2, van de verordening (EG), die voor het eerst in de Gemeenschap worden geregistreerd en niet eerder buiten de Gemeenschap zijn geregistreerd.

4.2

Het Commissievoorstel maakt deel uit van een geïntegreerde benadering en zal worden aangevuld met maatregelen om de CO2-uitstoot met nog eens 10 g/km te doen dalen, zodat de communautaire doelstelling van 120 g CO2/km, zoals vastgesteld in mededeling COM(2007) 19 final, kan worden gehaald.

4.3

Bij het vaststellen van de emissienormen is gelet op:

4.4

Met het verordeningsvoorstel wordt ook beoogd om:

4.5

Volgens de Commissie sluit dit voorstel aan op de andere doelstellingen en beleidsmaatregelen van de EU, en is het opgesteld na een omvangrijke raadpleging, met een directe bijdrage van de in het kader van het Europees Programma inzake klimaatverandering opgerichte werkgroep CARS 21, en in rechtstreekse samenwerking met alle belanghebbenden.

4.6

Rechtsgrondslag: artikel 95 van het EG-Verdrag lijkt de Commissie passend omdat daarmee alle belanghebbenden een gelijke behandeling kan worden gegarandeerd en kan worden gezorgd voor een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid en het milieu.

4.7

Subsidiariteits- en evenredigheidsbeginsel: het voorstel is daarmee in overeenstemming. De Gemeenschap is voor dit beleidsterrein niet exclusief bevoegd, maar met het voorstel wordt voorkomen dat de werking van de interne markt wordt gehinderd. Door op communautair niveau maatregelen te nemen wordt het eenvoudiger om op geharmoniseerde wijze de invloed van personenauto's op de klimaatverandering te verkleinen.

4.8

Keuze van het wetgevingsinstrument: de Commissie vindt een verordening het meest geschikt, omdat daarmee onmiddellijk kan worden gegarandeerd dat de genomen maatregelen worden nageleefd, en concurrentieverstoringen met mogelijke negatieve gevolgen voor de werking van de interne markt worden voorkomen.

4.9

Toezicht: gegevens over de uitgestoten hoeveelheden CO2 door nieuwe personenauto's (die op geharmoniseerde wijze worden gemeten aan de hand van de in Verordening 715/2007 EG vastgestelde methode) moeten door de lidstaten afzonderlijk worden verzameld en daarna aan de Commissie worden doorgegeven overeenkomstig de procedure uit artikel 6.

4.10

Certificaat van overeenstemming: op grond van Richtlijn 2007/46/EG zijn automobielfabrikanten verplicht bij elke personenauto een certificaat van overeenstemming te voegen. Alleen met zo'n certificaat geven de lidstaten een kenteken af en mag een nieuwe auto in gebruik worden genomen, behoudens de uitzonderingen uit artikel 9 van de Verordening.

4.11

Bijdrage voor overtollige emissies: op grond van artikel 7 van de verordening worden vanaf 2012 aan de constructeur of de beheerder van een groep constructeurs bijdragen opgelegd voor overtollige emissies, d.w.z. voor emissies die hoger liggen dan de vastgelegde emissiedoelstellingen. Die bijdragen zullen elk achtereenvolgend kalenderjaar aanzienlijk meer bedragen (hetgeen is vastgelegd in artikel 7) en worden geacht terug te vloeien naar de begroting van de Europese Unie.

5.1

Het Europees Parlement heeft in zijn resolutie van 24 oktober 2007 ingestemd met de strategie van de Commissie, maar voorgesteld om de emissiedoelstellingen reeds te laten gelden vanaf 2011, zodat nieuwe auto's enkel en alleen dankzij technologische verbeteringen in 2015 nog maar 125 g CO2/km uitstoten. Het Parlement heeft verder benadrukt dat in tweede instantie een langetermijndoelstelling zou moeten worden nagestreefd van 95 g CO2-uitstoot in 2025 of zelfs 70 g, afhankelijk van de resultaten die in 2016 zullen zijn geboekt.

6.1

Het gedrag van de consument is van groot belang voor de vraag in hoeverre positieve resultaten zullen worden geboekt met de vermindering van de CO2-uitstoot door personenauto's. Om die reden treft de Commissie voorbereidingen voor het wijzigen van Richtlijn 1999/94/EG inzake de voorlichting aan de consument over de vraag in hoeverre nieuwe auto's voldoen aan de emissiedoelstellingen (die brandstofbesparing impliceren), teneinde de consument een grotere bijdrage te laten leveren aan de realisering van die doelstellingen.

7.1

Evenals in eerdere adviezen over wetgevingsvoorstellen van de Commissie inzake terugdringing van CO2-emissies, spreekt het EESC hier opnieuw zijn steun uit voor alle communautaire initiatieven waarmee wordt beoogd concrete doelstellingen te realiseren, teneinde de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, aangezien dat essentieel is in de strijd tegen de klimaatverandering.

7.2

Behoudens de opmerkingen die het EESC hieronder maakt, kan het zich vinden in de doelstellingen van het verordeningsvoorstel. Het verzoekt de Raad en het Europees Parlement alle hangende wetgevingsvoorstellen die de klimaatverandering kunnen afremmen, snel goed te keuren.

7.3

Zo dringt het EESC er bij de Europese instellingen op aan richtlijnvoorstel COM(2005) 261 final betreffende de belasting van personenauto's onverwijld goed te keuren (omdat daarmee de streefdoelen vlugger kunnen worden gehaald en het bedrijfsleven wordt gestimuleerd zich meer in te spannen), te beloven Richtlijn 1999/94/EG inzake informatie over CO2-uitstoot via specifieke etikettering snel te verbeteren, en initiatieven ter regulering van de reclame en marketing in de automobielindustrie op te zetten en te coördineren. Dergelijke initiatieven zouden maatregelen moeten omvatten om zuinige auto's te promoten, alsmede een verbod om voor vervuilende auto's reclame te maken.

7.4

Het EESC staat achter de keuze voor artikel 95 van het EG-Verdrag als rechtsgrondslag voor het richtlijnvoorstel dat onderwerp is van dit advies, aangezien dat het passende artikel lijkt om alle belanghebbenden een gelijke behandeling te garanderen en te zorgen voor een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid en het milieu.

7.5

Het EESC is het ook eens met de keuze voor een verordening als wetgevingsinstrument, omdat daarmee onmiddellijk kan worden gegarandeerd dat de genomen maatregelen worden nageleefd, en mogelijke concurrentieverstoringen worden voorkomen. Een verordening lijkt bovendien noodzakelijk nu is vastgesteld dat de geformuleerde doelstellingen niet met vrijwillige verbintenissen van de automobielindustrie alléén kunnen worden gehaald, ook al zijn dankzij zulke verbintenissen goede resultaten geboekt met het verminderen van de CO2-uitstoot door personenauto's.

7.6

Het EESC is het ermee eens om via de technologische verbetering van motoren de gemiddelde CO2-uitstoot van nieuwe auto's te beperken tot 130 g/km, maar betreurt dat de oorspronkelijk voor 2012 beoogde, nog lagere doelstelling van 120 g/km niet langer haalbaar lijkt. Het neemt er nota van dat de Commissie nu voorstelt die doelstelling op een andere manier te realiseren, via een geïntegreerde benadering, waarbij o.a. moet worden gedacht aan verbetering van banden, voorlichting aan de consument, stimulering van milieuvriendelijk rijden (1) en vooral bevordering van het gebruik van biobrandstoffen. Gelet op de groeiende twijfels echter over de haalbaarheid en wenselijkheid van het gebruik van biobrandstoffen in de vervoerssector, beschouwt het EESC dat niet als bevredigend alternatief.

7.7

Het EESC beveelt de Commissie daarom aan verdergaande doelen te formuleren, zodat de automobielindustrie de CO2-uitstoot van voertuigen nog meer gaat terugdringen. Door nu een reeks steeds hogere streefcijfers vast te stellen voor de komende jaren wordt duidelijk welke normen er in de toekomst zullen gelden. Dat moet de Europese industrie in staat stellen zijn productie dienovereenkomstig aan te passen.

7.8

Het EESC vindt dat de automobielindustrie, door dergelijke doelstellingen te realiseren, een belangrijke bijdrage levert in de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen door de vervoerssector, aangezien zij de CO2-uitstoot op die manier de komende jaren met 400 miljoen ton kan doen verminderen.

7.9

Om de ambitieuze streefcijfers te halen en de voor de langere termijn geformuleerde doelstellingen kans van slagen te geven, is het volgens het EESC essentieel dat flink wordt geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling. Aldus zouden lopende initiatieven van lidstaten, universiteiten en alle technologische kenniscentra in de sector op elkaar moeten worden afgestemd en producenten rechtstreeks bij dit soort initiatieven moeten worden betrokken.

7.9.1

Het EESC wijst de Commissie en de lidstaten erop dat o.a. via fiscale maatregelen inkomenssteun moet worden verleend aan kinderrijke gezinnen die op grote auto's zijn aangewezen. Ook zou de automobielmarkt in Oost-Europa aan een nader onderzoek moeten worden onderworpen. De gemiddelde leeftijd van het wagenpark is daar zeer hoog en er worden veel vervuilende tweede- en derdehands auto's verkocht. In de desbetreffende landen zouden specifieke maatregelen moeten worden genomen om de inruil van dergelijke wagens te bevorderen. Het spreekt immers voor zich dat landen met een laag inkomen per hoofd van de bevolking anders niet zullen kunnen profiteren van een algemene vermindering van de CO2-uitstoot, omdat hun inwoners niet de middelen hebben de nieuwe, zuinigere, maar zeker ook duurdere, auto's aan te schaffen.

7.10

Normaal gesproken kunnen de voor de komende jaren beoogde resultaten worden geboekt m.b.v. bestaande technologie. In de toekomst echter moet worden overwogen „technologisch te breken met het verleden” en over te stappen op geavanceerdere technologie.

7.11

In dit verband vindt het EESC dat de gehele wetenschappelijke wereld zich meer moet gaan inspannen, hetgeen kan worden bereikt met een gezamenlijk technologie-initiatief. Dergelijke initiatieven zijn gebaseerd op cofinanciering — een flinke Europese bijdrage wordt aangevuld met een even grote bijdrage van het bedrijfsleven — en onlangs voorgesteld voor belangrijke onderzoeksterreinen als waterstof- en brandstofcellen, luchtvaart en luchtvervoer, innovatieve geneesmiddelen, informaticasystemen en nano-elektronica.

7.12

Het EESC is ingenomen met het voorstel om vanaf 2012 boetes op te leggen als de vastgestelde CO2-uitstoot wordt overschreden (art. 7 van het verordeningsvoorstel), omdat daarvan een afschrikkende werking uitgaat, maar vindt dat de aldus gegenereerde inkomsten moeten worden gebruikt voor activiteiten die in het belang zijn van de automobielindustrie, zoals:

7.13

Het EESC meent dat het voorgestelde systeem van jaarlijks aanzienlijk oplopende boetes niet aansluit op het vermogen van de Europese industrie om haar productiestructuren aan de nieuwe grenswaarden aan te passen. Die boetes zullen vrijwel zeker gevolgen hebben voor de consumentenprijzen, lijken zeer hoog en kunnen de concurrentie verstoren, waardoor de automobielsector t.o.v. andere sectoren wordt benadeeld. Er moet een manier worden gevonden om de lasten eerlijk te verdelen, maar wel met oog voor de gemiddelde kosten die worden gedragen door de andere bij de productie betrokken bedrijfstakken die al meewerken aan het verminderen van de CO2-uitstoot.

7.14

De Commissie zou kunnen overwegen om het voorgestelde systeem waarbij emissienormen worden vastgesteld op basis van de massa van voertuigen, te vervangen door een systeem waarin ook andere criteria worden meegewogen, zoals bijvoorbeeld de „voetafdruk” (de voetafdruk van een auto wordt berekend door de wielbasis te vermenigvuldigen met de spoorbreedte).

7.15

De hellingshoek van de lineaire curve („procentuele helling”) heeft invloed op de verdeling van de lasten tussen de constructeurs en op de gevolgen voor het milieu. Hoe dichter die helling bij 100 ligt, des te minder kosten hebben de constructeurs van zware auto's, en omgekeerd, hoe dichter die helling bij 0 ligt, des te meer inspanningen zij moeten leveren om de doelstellingen te halen (bij een helling van 80° mag 6 g extra worden uitgestoten, bij een helling van 20° slechts 1,5 g). De Commissie adviseert een helling van 60° (4,6 g extra uitstoot mogelijk). Het EESC verzoekt de Commissie dat getal nog eens in overweging te nemen en er werkelijk alles aan te doen om te voorkomen dat een verordening van kracht wordt die willekeurig Europese bedrijven bevoordelen of benadelen kan.

7.16

Als de Commissie bij haar voornemen blijft om emissienormen vast te stellen op basis van de massa van voertuigen, heeft het niet veel zin om in 2010 de hellingshoek te herzien, en zou de gewichtstoename pas vanaf 2013 in aanmerking moeten worden genomen.

7.17

Het EESC roept de Commissie op snel nieuwe adequate normen te formuleren om de CO2-uitstoot van lichte vrachtwagens, zware voertuigen en voertuigen op twee wielen te beperken. Daarvoor zijn betrouwbare en gecontroleerde gegevens over de uitstoot van deze voertuigen nodig.

7.18

De Commissie zou niet alleen oog moeten hebben voor de absoluut noodzakelijke bescherming van het milieu, maar ook voldoende moeten letten op de mogelijke gevolgen van haar complexe beleidsplannen voor de werkgelegenheid in de automobielindustrie, waar momenteel 13 miljoen mensen werkzaam zijn. Nu de olieprijzen almaar stijgen en de consumenten daarom willen besparen op hun uitgaven voor brandstoffen, zouden de Europese automobielfabrikanten door zuinigere auto's te produceren een concurrentievoordeel kunnen behalen, hetgeen de werkgelegenheid in de EU ten goede zou komen.

7.19

Naar de mening van het EESC zijn passende en praktische maatregelen nodig ter bevordering van onderzoek naar nieuwe, innovatieve en zuinige technologieën, teneinde het huidige concurrentievermogen van de Europese auto-industrie en de kwalitatief hoogwaardige werkgelegenheid in deze sector in stand te houden of zelfs te verbeteren.

7.20

Het EESC vindt het in dit verband van groot belang de emissiegrenswaarden strikt en bindend toe te passen op alle auto's die in Europa op de markt worden gebracht maar buiten de EU zijn geproduceerd. Deze grenswaarden zullen op basis van de invoer worden berekend.

7.21

Het EESC is van mening dat de voortgangsverslagen die voor 2010 gepland staan, een perfecte gelegenheid vormen om de gehele strategie door te lichten. Het verzoekt dan ook om bij dergelijke periodieke evaluaties te worden betrokken en daarover advies te mogen uitbrengen.

7.22

Het EESC vindt de uitgevoerde effectbeoordeling niet diepgaand genoeg. Ook de Dienst voor effectbeoordelingen van de Commissie stelt in haar advies voor om enkele essentiële aspecten uitvoeriger te behandelen, gelet op het belang van het onderwerp.

7.23

In document SEC(2007) 1725 beveelt deze Dienst het volgende aan: analyseren van de impact van de beleidsvoorstellen op de samenstelling van het wagenpark alsmede van de mogelijke, daarmee samenhangende gevolgen voor het halen van de doelstellingen, en een verklaring geven voor eventuele uiteenlopende uitkomsten van ex-ante-analyses en analyses met het Tremove-model (2); gevoeligheidsanalyses uitvoeren van enkele variabelen zoals brandstofprijs en autonome gewichtstoename; analyseren van de gevolgen van de beleidsvoorstellen op regionaal niveau, m.n. voor de werkgelegenheid; en analyseren van de gevolgen voor de automobieltoeleveringsbedrijven en voor de concurrentiepositie op de wereldmarkt. Het EESC onderschrijft deze aanbevelingen en hoopt dat op basis daarvan een grondigere en volledigere effectbeoordeling zal worden uitgevoerd.

7.24

Het EESC benadrukt dat de voorgestelde maatregelen geflankeerd zouden moeten worden met krachtiger beleid om de vraag naar vervoer te doen afnemen, waarbij moet worden gestreefd naar een steeds grotere verschuiving van wegvervoer naar minder vervuilende vervoerswijzen, zoals railvervoer, binnenvaart en openbaar vervoer.

7.25

Het EESC is het niet eens met het voorstel uit artikel 9 van de verordening om tijdelijk „afwijkingen” toe te staan. Onder de voorwaarden zoals voorgesteld in de ontwerpverordening zouden zulke afwijkingen leiden tot ongelijke behandeling van constructeurs en daarmee feitelijk concurrentievervalsend werken in het desbetreffende specifieke marktsegment waar hetzelfde soort producten met gelijkaardige kenmerken wordt verhandeld. Het EESC wil dat afwijkingen worden toegestaan aan alle constructeurs (ongeacht of die verbonden zijn met andere constructeurs) die in dit marktsegment actief zijn, dat overigens slechts 0,2 % van de totale markt uitmaakt.

7.26

Het EESC beveelt evenals het Europees Parlement de Commissie aan om ook doelstellingen voor de langere termijn te formuleren: na 2020 moeten er gedurfdere oplossingen komen, maar er moet goed op worden gelet dat die ook haalbaar zijn. Het is zaak constant te werken aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en duidelijk signalen af te geven dat op de ingeslagen weg zal worden voortgegaan.

7.27

Het EESC beveelt aan een model voor de berekening van de CO2-uitstoot uit te werken waarin ook alle met het productieproces van een auto verband houdende emissies worden meegenomen. In sommige landen bijvoorbeeld moeten auto-onderdelen van ver worden aangevoerd, waardoor de uitstoot per geproduceerde auto eigenlijk al hoog is nog voordat deze op de weg komt. Bij de vaststelling van de CO2-voetafdruk van auto's zou dan ook hun gehele levenscyclus in aanmerking moeten worden genomen, m.i.v. de CO2 die wordt uitgestoten tijdens de sloop.

7.28

Ten slotte heeft het EESC de Commissie in enkele onlangs verschenen adviezen aangespoord een debat in gang te zetten over levenswijzen. Hoewel het de voorgestelde beleidsdoelen toejuicht, merkt het in dit licht op dat het streefcijfer van 20 % minder CO2-uitstoot zoals dat in recente Commissievoorstellen wordt genoemd, onmogelijk kan worden gehaald als de groei van het aantal personenauto's, vrachtwagens en andere voertuigen die veel broeikasgassen en NOx uitstoten, in het huidige tempo doorgaat en de groeiprognoses van de Commissie uitkomen.

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/8

1.1

Het Comité is ingenomen met het initiatief van de Commissie om „de speelgoedrichtlijn” te herzien, maar betreurt dat het zo lang op zich heeft laten wachten en dat het niet ambitieus genoeg is.

1.2

Het Comité constateert dat de effectbeoordelingsstudie waarop het voorstel is gebaseerd reeds van 2004 dateert en geen rekening houdt met de situatie in alle huidige lidstaten van de EU.

1.3

Gezien het toenemend aantal meldingen met betrekking tot speelgoed, zoals blijkt uit het laatste RAPEX-verslag (2007), verbaast het Comité zich erover dat in deze effectbeoordelingsstudie met geen woord wordt gerept over het verband tussen de thans geldende richtlijn en de ongevallen met speelgoed en dat blijkbaar ook niet bekend is welk effect het onderhavige voorstel zal hebben op het aantal ongevallen met speelgoed in de toekomst en de ernst daarvan, terwijl dat toch de belangrijkste reden en ultieme rechtvaardiging van dit initiatief zou moeten zijn.

1.4

Aangezien de Commissie toegeeft dat er niet of nauwelijks betrouwbare statistische gegevens voorhanden zijn over de ongevallen met speelgoed in de Europese Unie, stelt het Comité voor dat de Commissie samen met de bevoegde instanties in de lidstaten een goed systeem voor de verzameling van statistische informatie over ongevallen met speelgoed opzet. Dit systeem moet minstens van hetzelfde niveau zijn als het systeem dat reeds in bepaalde rechtsstelsels wordt gehanteerd en waarop een beroep kan worden gedaan door alle actoren in de productie- en afzetketen teneinde ongevallen te voorkomen (1).

1.5

Het Comité is van mening dat met name artikel 153 van het Verdrag, en niet alleen artikel 95, de rechtsgrondslag van het voorstel moet zijn. Het gaat hier immers vooral om de effectieve bescherming van kinderen en dat gaat vóór de bevordering van grensoverschrijdende handel in speelgoed.

1.6

Het Comité is eveneens van oordeel dat, gezien de reikwijdte en de aard van het nieuwe wetsvoorstel en de ervaring die in de lidstaten is opgedaan met de toepassing van de richtlijn die nu van kracht is, een verordening meer geschikt is als rechtsinstrument dan een richtlijn indien tot volledige harmonisatie wordt besloten.

1.7

Het Comité is zeer te spreken over dit samenhangende en in technisch en juridisch opzicht goed uitgebalanceerde voorstel en kan zich grotendeels vinden in de innovatieve maatregelen, zoals met name:

1.8

Het Comité betreurt echter dat sommige bijzonder belangrijke aspecten niet — of onvoldoende — aan de orde zijn gekomen, zoals met name:

1.9

Het Comité verzoekt de Commissie dan ook met klem om de opmerkingen in dit advies ter harte te nemen en haar voorstel aan te passen, zodat het een geloofwaardiger instrument wordt om de bescherming en veiligheid van kinderen bij het gebruik van speelgoed daadwerkelijk te garanderen.

1.10

Het Comité verzoekt ook het Europees Parlement en de Raad om de suggesties en aanbevelingen die hier worden gedaan over te nemen in het wetgevingsproces dat tot een nieuwe richtlijn moet leiden.

2.1

In de jaren zeventig gaf de Commissie voor het eerst te kennen dat zij de veiligheid van speelgoed wettelijk wilde regelen. De diverse voorstellen die met het oog hierop werden gepubliceerd, werden bij gebrek aan politieke consensus achtereenvolgens weer ingetrokken. Uiteindelijk werd in een nieuw voorstel van de Commissie, dat werd opgesteld naar aanleiding van de resolutie van de Raad van 23 juni 1986 (2) inzake de bescherming en bevordering van de belangen van de consument, in diplomatieker bewoordingen vastgesteld dat een Europese definitie van het begrip „speelgoed”, alsook van de fabricagenormen, de belangrijkste veiligheidsvoorschriften, de voorwaarden waaronder speelgoed in de handel wordt gebracht en de waarborgen omtrent veilig gebruik door kinderen dringend geboden was.

2.2

Richtlijn 88/378/EG van 3 mei 1988, die destijds werd gepubliceerd (3), was één van de eerste wetgevingsinitiatieven die tot stand kwamen volgens de „nieuwe aanpak” op het gebied van technische harmonisatie en normalisatie die in de resolutie van de Raad van 7 mei 1985 (4) werd uiteengezet.

2.3

In het advies dat het Comité moest uitbrengen over het voorstel voor deze richtlijn (5) toonde het zich weliswaar voorstander van het project maar betreurde het de achterstand die was opgelopen met het uitwerken van het voorstel. Het Comité pleitte ook voor betrouwbaar speelgoed voor kinderen zeer kwetsbaar zijn en bijzondere bescherming verdienen. Voorts werd gesteld dat de veiligheid van speelgoed in het ruimere verband van de richtlijn betreffende productaansprakelijkheid moest worden gezien (6).

2.4

De richtlijn van 1988 is ondertussen diverse malen gerectificeerd (7) en ingrijpend gewijzigd bij Richtlijn 93/68/EEG van 22 juli 1993 (8). Vervolgens werd er nog een mededeling van de Commissie opgesteld over de toepassing ervan (9).

2.5

In 1992 en 2001 verschenen twee richtlijnen over de algemene veiligheid van producten, waarin ook, zij het in algemene termen, de veiligheid van speelgoed aan bod kwam (10). In de laatste richtlijn werd speciaal de nadruk gelegd op de „in het bijzonder in de artikelen 152 betreffende de volksgezondheid en 153 betreffende de consumentenbescherming aangebrachte wijzigingen, en (…) het voorzorgsbeginsel”.

2.6

Twintig jaar na de publicatie van de richtlijn van 1988 komt de Commissie met een nieuwe richtlijn over dit onderwerp omdat de geldende veiligheidsvoorschriften niet meer actueel zijn, het toepassingsgebied en de begrippen van de richtlijn verduidelijkt moeten worden en moeten worden afgestemd op nieuwe situaties en feiten, en omdat voor samenhang met het onlangs voorgestelde algemene wetgevingskader voor het in de handel brengen van producten moet worden gezorgd (11). Maar het zijn vooral de omzetting en de tenuitvoerlegging van de richtlijn in de lidstaten die veel te wensen overlaten en ook de toepassing schijnt te verschillen van land tot land.

2.7

Het onderhavige voorstel is gebaseerd op drie belangrijke studies, die als onderdeel van het voorstel moeten worden beschouwd: twee over de eisen en het gebruik van bepaalde in speelgoed gebruikte en gevaarlijke geachte chemische stoffen en één algemene effectbeoordelingsstudie waarvan het eindverslag dateert van 2004.

2.8

Met dit voorstel wil de Commissie, kortom, de volgende doelstellingen verwezenlijken:

3.1

Het Comité is ingenomen met dit voorstel van de Commissie; het is alleen jammer dat het rijkelijk laat komt. De richtlijn in kwestie is immers al meer dan 20 jaar oud en in de tussentijd zijn de productiemethoden en marketingtechnieken van speelgoed alsook de smaak en de voorkeuren van de gebruiker ingrijpend veranderd. Het Comité vindt echter dat de doelstellingen van het voorstel wel wat ambitieuzer hadden mogen zijn en dat ook aandacht had mogen worden besteed aan de bezorgdheid die is ontstaan naar aanleiding van de recente gebeurtenissen die breed zijn uitgemeten in de media en die bovendien ook aan de orde zijn gesteld in toespraken en standpunten van de commissaris belast met consumentenbescherming alsook in de resolutie van het Europees Parlement van september 2007, die wordt gesteund door het Comité (12). Het Comité vindt het daarom jammer dat DG SANCO ook niet aanwezig was bij de gesprekken met het EESC, waaruit moet worden afgeleid dat dit DG niet rechtstreeks betrokken is geweest bij de uitwerking van het voorstel.

3.2

Het Comité verbaast zich erover dat de effectbeoordelingsstudie waarop dit voorstel is gebaseerd meer dan 4 jaar oud is en geen rekening houdt met de situatie in alle lidstaten. Het is ook niet duidelijk of en in hoeverre de vertegenwoordigers van consumenten en van gezinnen betrokken zijn geweest bij deze studie en welke rol zij hebben gespeeld.

3.3

De Commissie klaagt wel dat de uitvoering van de richtlijn te wensen overlaat maar zegt niets over de initiatieven die zij heeft genomen om ervoor te zorgen dat de Europese regels ter zake correct worden nageleefd.

3.4

Het Comité begrijpt niet goed hoe er steekhoudende conclusies kunnen worden getrokken over situaties waar kennelijk iets aan moet worden gedaan of over de doeltreffendheid van voorgestelde maatregelen, als er, zoals de Commissie ook toegeeft, niet of nauwelijks statistische gegevens voorhanden zijn. Het is echter bekend dat de markt voor speelgoed in Europa, die goed is voor een omzet van naar schatting 17,3 miljard euro tegen detailhandelprijzen uit 2002 en voor een import van meer dan 9 miljard euro, een bloeiende sector is die ongeveer 2000, merendeels kleine en middelgrote, ondernemingen telt waarin meer dan 100 000 mensen werkzaam zijn (13).

3.5

Het Comité is van mening dat, gezien de aard van dit voorstel, niet alleen artikel 95 als rechtsgrondslag moet dienen maar ook artikel 153 omdat het hier niet alleen om de totstandbrenging van de interne markt gaat, maar vooral om een bijzonder kwetsbare categorie consumenten die in geen geval als „gemiddelde consument” kan worden beschouwd.

3.6

Gezien het feit dat kinderen indirecte consumenten van speelgoed zijn, omdat zij het speelgoed niet zelf kopen maar het van hun ouders of andere volwassenen krijgen, zou de Commissie zorgvuldiger moeten nagaan in hoeverre de voorlichting en vorming van deze groep consumenten voldoende aan bod komt in de bepalingen van de richtlijn.

3.7

Aangezien de Commissie in het onderhavige geval de voorkeur geeft aan totale harmonisatie, blijft het Comité er bij dat in gevallen zoals deze beter voor een verordening zou worden gekozen dan voor een richtlijn. Een verordening biedt immers meer rechtszekerheid en voorkomt lange omzettingsprocedures die niet altijd goed gaan en tot verschillen in toepassing en handhaving leiden, zoals volgens de Commissie met de huidige richtlijn het geval is geweest (14).

3.8

Gezien de aard van het onderwerp, de voortdurende ontwikkeling van de stand van de wetenschappelijke en technische kennis, de kans dat er in het productieproces iets misgaat (zoals in het geval van Mattel/Fisher Price), de verontrustende toename van het aantal meldingen met betrekking tot speelgoed (zoals blijkt uit het RAPEX-verslag over 2007, waarin 31 % (15) van de kennisgevingen betrekking had op de speelgoedsector) hadden wij gehoopt dat in het onderhavige voorstel lering zou zijn getrokken uit het gebeurde, met name uit de mislukking van het „post-market surveillance”-systeem, en dat een meer bruikbare en beter uitvoerbare richtlijn zou zijn opgesteld, die tot een veiliger speelgoedmarkt zou kunnen leiden, zodat in geval van twijfel alles wat ook maar enigszins als gevaarlijk voor spelende kinderen kan worden beschouwd, zeker gezien hun onvoorspelbare gedrag, wordt verboden. Dat is echter niet het geval.

3.9

Ten aanzien van de CE-markering wil het Comité hier alleen nog eens herhalen wat het in zijn vorige advies over het gemeenschappelijk kader voor het in de handel brengen van producten heeft betoogd, nl. dat „een gebrek aan vertrouwen in de CE-markering neerkomt op een gebrek aan vertrouwen in het hele systeem, dus in de markttoezichtautoriteiten, de producenten, de fabrikanten, de certificerende instellingen en uiteindelijk ook in de adequaatheid van de wetgeving van de nieuwe aanpak” (16).

In dit geval verzoekt het Comité de Commissie om de definitieve versie van dit voorstel af te stemmen op de tekst over het pakket voorstellen betreffende het eerder genoemde gemeenschappelijke kader (17).

3.10

Het Comité is het helemaal eens met het voorstel van het Europees Parlement om een Europees Veiligheidslabel voor speelgoed in te voeren dat door onafhankelijke instanties wordt uitgereikt en betreurt dat niet alle suggesties uit de resolutie van het EP van september 2007 in het voorstel zijn overgenomen; het Comité begrijpt echter dat het MKB zich zorgen maakt, niet omdat het speelgoed dat zij produceren en op de markt brengen minder veilig zou zijn, maar, zoals ook in het eerder genoemde advies wordt vermeld, omdat zij zich afvragen of het evenredigheidsbeginsel wel in acht wordt genomen bij de conformiteitsbeoordeling, vooral wanneer het gaat om niet standaard of in gelimiteerde oplage geproduceerde goederen (18).

3.11

Het Comité is van mening dat bij de productie van speelgoed absoluut geen gebruik meer mag worden gemaakt van stoffen die terecht als potentieel gevaarlijk kunnen worden aangemerkt en dat de regelgeving ter zake proportioneel, evenwichtig en uitvoerbaar moet zijn voor de verantwoordelijke producenten en door de autoriteiten gehandhaafd moet kunnen worden.

3.12

Het Comité is ingenomen met de recente beschikking van de Commissie met betrekking tot „magnetisch speelgoed”, maar vindt het vreemd dat deze kwestie niet aan bod komt in dit voorstel voor een richtlijn. Het lijkt alsof de Commissie de ernst van het gevaar niet echt inziet en de ongevallen die zich hebben voorgedaan met dit soort speelgoed niet serieus neemt aangezien zij de lidstaten slechts „aanspoort” tot het, elk op hun eigen manier, aanbrengen van een „waarschuwing”.

3.13

Het Comité vindt dat de aard en de omvang van de sancties nauwkeuriger moeten worden omschreven, zoals de Commissie dat ook heeft gedaan op terreinen waar de schadelijkheid van laakbaar gedrag minder verstrekkende maatschappelijke gevolgen heeft.

3.14

Het Comité vindt het ronduit jammer dat de kans wordt gemist om de bescherming van Europese kinderen minstens naar het niveau te tillen dat in sommige lidstaten en in andere landen op initiatief van de fabrikanten zelf is bereikt, waar bepaalde soorten speelgoed eenvoudigweg worden verboden, zoals is gebleken uit een recente studie die in opdracht van het Europees Parlement werd uitgevoerd (19).

3.15

Het Comité is zich ervan bewust dat de concurrentie in de speelgoedsector op internationaal niveau enorm sterk is. Het verzoekt de Commissie, het EP en de Raad daarom bij het aanbrengen van wijzigingen steeds de concurrentiepositie van de sector voor ogen te houden. Het bedoelt hiermee niet te zeggen dat de veiligheidsnormen voor speelgoed naar omlaag moeten, wat ten koste zou gaan van de consument, in dit geval voornamelijk kinderen, maar wel dat de internationale handelsregels strikt moeten worden nageleefd, zodat voor de Europese bedrijven dezelfde voorwaarden gelden als voor hun concurrenten.

3.16

Tot slot verzoekt het Comité de Commissie om aandacht te besteden aan de maatschappelijke aspecten van de speelgoedproductie, met name in derde landen waar jonge kinderen onder mensonterende omstandigheden (qua arbeidstijden en -plaatsen) worden ingezet om speelgoed te vervaardigen en dagelijks met giftige en bijzonder gevaarlijke stoffen in aanraking komen, en een lans te breken voor „ecologisch” en „ethisch” verantwoord speelgoed.

—

de verpakking van producten, vooral gevallen waarin speelgoed in een plastic zak is verpakt;

—

de mogelijkheid dat bepaalde onderdelen van speelgoed los kunnen raken en kunnen worden ingeslikt door kinderen;

—

de breukeigenschappen van speelgoed.

—

duidelijk wordt gemaakt dat de markering niet moet worden gebruikt of gezien als een markerings- of etiketteringssysteem voor de consumptie, noch als waarborg voor de kwaliteit of de certificering dan wel goedkeuring door een derde, maar alleen als een conformiteitsverklaring met bijbehorende technische informatie die de fabrikant of importeur de overheden en de consument dient voor te leggen en waarvoor hij volledig verantwoordelijk is;

—

de verschillende procedures voor conformiteitsbeoordeling worden gestroomlijnd;

—

de CE-markering meer rechtsbescherming krijgt door middel van registratie als collectief merk, zodat overheden snel kunnen ingrijpen en misbruik kunnen aanpakken, terwijl er tegelijkertijd ruimte overblijft voor aanvullende nationale markeringen;

—

de markttoezichtmechanismen en de grenscontroles worden verbeterd;

—

producenten en consumenten zich buigen over de eventuele voor- en nadelen van een vrijwillige gedragscode voor een effectieve ontwikkeling van al dan niet verplichte Europese en nationale keurmerken en etiketten en over de vraag hoe die zich zouden moeten verhouden tot de CE-markering.”.

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/15

1.1

Het EESC onderstreept het belang van de Lissabonstrategie als hulpmiddel om de voordelen van de interne markt te behouden, te bestendigen en verder te ontwikkelen.

1.2

Een goed functionerende en concurrerende interne markt die innovatie bevordert, is essentieel omdat Europa hiermee optimaal profijt kan trekken van de globalisering zonder de sociale zekerheid aan te tasten. De recente uitspraken van het Europese Hof van Justitie inzake de detachering van werknemers baren het EESC in dit verband zorgen; het buigt zich momenteel over de vraag wat de gevolgen zijn van deze detachering voor het acquis communautaire op sociaal vlak (1).

1.3

Voor de ontwikkeling van de interne markt is het volgens het EESC van belang om de resultaten van wetenschappelijk onderzoek en innovatie onder de aandacht te brengen en te gelde te maken, nationale technologieleveranciers te helpen om innovatieve producten en technologieën op Europees niveau te promoten, en de verspreiding en transnationale benutting van onderzoeksresultaten te bevorderen. De interne markt is een belangrijk instrument voor de uitvoering van de Lissabonagenda; ze dient de consumenten ten goede te komen en een drijvende kracht achter de economische groei te zijn door de belemmeringen voor een vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal geleidelijk op te heffen (al zijn ze nog lang niet allemaal uit de weg geruimd). De voordelen van nauwere integratie zijn onloochenbaar.

1.4

Het door de Commissie ingediende „Evaluatiepakket” voor de interne markt biedt de mogelijkheid om de interne markt nieuwe impulsen te geven, maar het welslagen ervan zal grotendeels afhangen van het vermogen en de wil van de nationale regeringen en hun sociale partners om hun verantwoordelijkheden serieus te nemen en de nodige middelen beschikbaar te stellen om de daad bij het woord te voegen.

1.5

Een juiste en uniforme handhaving van bestaande wetgeving en voorschriften is een van de voornaamste opgaven. Effectbeoordelingen, vermindering van de administratieve rompslomp en de kosten die voorvloeien uit de fiscale versnippering van de interne markt en betere raadpleging van sociale partners en andere belanghebbenden — met name het MKB — zijn van het grootste belang om de bedoeling van regelgeving beter te begrijpen en oplossingen te vinden die niet op wetgeving zijn gebaseerd.

1.6

Voor een goede werking van de interne markt is het MKB van vitaal belang. Kleine en middelgrote ondernemingen spelen in al hun diversiteit een zeer voorname rol in de dienstensector en zijn cruciaal voor de sociale compromissen die de economie van de EU ondersteunen. Zowel in de Small Business Act als in het MKB-handvest wordt erkend dat het MKB voor de beleidsprocessen en instellingen van de EU en de lidstaten belangrijk is. Het EESC vindt niettemin dat meer aandacht moet uitgaan naar de rol van het MKB bij de tenuitvoerlegging van beleid, met name waar het gaat om de specifieke bijdrage die deze bedrijven tot de verwezenlijking van beleidsdoelstellingen op economisch, sociaal en milieugebied leveren.

1.7

Het EESC wijst erop dat het Europees Fonds voor aanpassing aan de globalisering (EFG) een belangrijk instrument van solidariteit is ten behoeve van werknemers die door veranderende mondiale handelspatronen hun baan zijn kwijtgeraakt. Het is een goede zaak dat werknemers in het midden- en kleinbedrijf ervoor in aanmerking komen, maar helaas geldt dit niet voor zelfstandigen, terwijl die toch aan dezelfde veranderingen blootstaan.

1.8

Het EESC roept de Commissie en de lidstaten op om voldoende middelen beschikbaar te stellen om een betere handhaving van de internemarktregels te waarborgen. Ook moeten initiatieven worden ontplooid om synergieën te bewerkstelligen tussen het internemarktbeleid, het mededingingsbeleid en het sociale en milieubeleid, die van belang zijn voor een goed functioneren van de interne markt.

1.9

De Commissie en de lidstaten moeten erop toezien dat nieuwe regelgevingsinitiatieven, die de goede werking van de interne markt dienen te bevorderen, zowel rekening houden met de impact ervan op het concurrentievermogen van Europese ondernemingen als met de gevolgen in milieu- en sociaal opzicht. Om de consistentie en de rechtszekerheid ten behoeve van bedrijven en consumenten te waarborgen en om te voorkomen dat nieuwe initiatieven met elkaar botsen, zouden nieuwe voorstellen op zowel Europees als nationaal niveau voortaan moeten worden getoetst op hun compatibiliteit met de interne markt (2) en op de gevolgen op sociaal en milieugebied.

1.10

De rechtsgang zou voor burgers en bedrijven eenvoudig en betaalbaar moeten zijn, met inbegrip van adequate beroepsmiddelen en geschillenbeslechtingsmechanismen. In dit verband zouden buitengerechtelijke instrumenten voor geschillenbeslechting moeten worden verbeterd.

1.11

Het EESC kan alleen maar instemmen met de doelstelling van de Mededeling van 20 november 2007 inzake diensten van algemeen belang (DAB). Daarin staat dat „de Commissie de communautaire kaderregeling die van toepassing is op diensten van algemeen belang [zal] blijven consolideren, inclusief voor de sociale diensten en de gezondheidsdiensten, waarbij concrete oplossingen worden geboden voor concrete problemen”. Verder is de Commissie van plan „zowel sectorspecifieke maatregelen als op specifieke kwesties toegespitste acties te ondernemen”.

1.12

In de primaire EU-wetgeving of de verdragen wordt erkend dat diensten van algemeen economisch belang (DAEB) deel uitmaken van de „gemeenschappelijke waarden” van de EU, en bijdragen aan haar „sociale en territoriale samenhang”. Derhalve dienen sectorgebonden maatregelen (met inachtneming van de specifieke kenmerken van elke sector) en een overkoepelende probleemaanpak te worden gecombineerd.

1.13

Door in de primaire wetgeving onderscheid te maken tussen economische en niet-economische diensten en vanwege de noodzaak om de gemeenschappelijke beginselen inzake de werking van de DAEB na te leven, maakt het DAB-protocol duidelijk dat het meer dan ooit noodzakelijk is om de betreffende begrippen en regelingen te verduidelijken, zodat de interpretatie daarvan niet langer afhangt van een (wettelijke of gerechtelijke) van-geval-tot-geval-benadering.

1.14

Ondanks herhaalde oproepen van het Europees Parlement om voor echte rechtszekerheid inzake sociale diensten van algemeen belang te zorgen, beperken de in de Mededeling over DAB gedane voorstellen zich tot een reeks antwoorden op „veelvuldig gestelde vragen”, die weliswaar nuttig, maar juridisch niet bindend zijn.

1.15

Het EESC pleit dan ook voor een gediversifieerde en geleidelijke aanpak die sectorale en thematische aspecten combineert, en die zou leiden tot goedkeuring van wetgevingsvoorstellen wanneer dit nodig is en/of tot aanpassing van deze beginselen en voorwaarden aan de betreffende sectoren (horizontale, sectorgebonden aanpak).

2.1

In het hier besproken maatregelenpakket van de Commissie wordt een reeks initiatieven voorgesteld die zijn gebaseerd op vijf werkdocumenten en twee Mededelingen over diensten van algemeen belang en de sociale dimensie van de interne markt (3).

2.2

Over al deze onderwerpen heeft het EESC adviezen uitgebracht (4). Onlangs heeft het een initiatiefadvies over de externe dimensie van de interne markt goedgekeurd, en momenteel stelt het een initiatiefadvies op over de sociale en milieuaspecten ervan (5).

3.1

Het Comité is verheugd dat in COM(2007) 724 final de nadruk wordt gelegd op de wenselijkheid om consumenten en het MKB mondiger te maken, zodat zij meer van de interne markt kunnen profiteren en er beter op hun verwachtingen en zorgen kan worden ingespeeld. Het internemarktbeleid doet er dan ook goed aan om speciale aandacht te schenken aan terreinen die de consument aangaan, zoals energie, telecommunicatie, financiële retaildiensten en de groot- en detailhandel.

3.2

Het welslagen van het toekomstige internemarktbeleid hangt af van de mate waarin de lidstaten en de Commissie erin slagen om het functioneren van de interne markt te verbeteren. De interne markt is „werk in uitvoering”, waarvoor gedeelde verantwoordelijkheid wordt gedragen. De lidstaten moeten zich sterker voor de interne markt inzetten. Nationale overheden slagen er vaak niet in om zich te kwijten van hun verantwoordelijkheid voor het beheer van de interne markt, wat leidt tot nieuwe belemmeringen die het vertrouwen dat de interne markt zou moeten inboezemen, ondermijnen. Er moet meer erkenning komen voor de belangrijke rol van de sociale partners bij de bevordering van de interne markt.

3.2.1

De Commissie wil hogere prioriteit verlenen aan een juiste rechtshandhaving. Er moeten instrumenten in het leven worden geroepen die ervoor moeten zorgen dat wetgeving in de praktijk beter werkt. Tijdige en correcte omzetting van EU-wetgeving en administratieve vereenvoudiging zijn voorwaarden voor betere rechtshandhaving. Met name een correcte omzetting van de dienstenrichtlijn is van belang voor het verwezenlijken van de doelstellingen inzake groei en werkgelegenheid.

3.3

Verder moet prioriteit worden verleend aan snelle en makkelijke oplossingen voor problemen waarmee burgers en bedrijven op de interne markt worden geconfronteerd. SOLVIT is een zeer nuttig instrument hiervoor, dat helaas niet optimaal wordt benut omdat er te weinig kennis bestaat van het systeem en zijn mogelijkheden en omdat er — met name op nationaal niveau — te weinig middelen voor beschikbaar worden gesteld. Het is zeer aan te bevelen om initiatieven te nemen om deze situatie te verbeteren, zoals de beschikbaarstelling van voldoende middelen voor de SOLVIT-centra, en om het toepassingsgebied van SOLVIT te vergroten.

3.4

Het EESC steunt het streven van de Commissie om inbreukprocedures te vereenvoudigen en te bespoedigen door prioriteit te verlenen aan die gevallen van inbreuk die het grootste risico voor de interne markt vormen en economisch van belang zijn, zonder evenwel de doeltreffendheid van bestaande ontmoedigingsmaatregelen op het spel te zetten.

3.5

Er moet nog veel worden verbeterd aan het markttoezicht op lokaal vervaardigde en ingevoerde producten. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de nationale overheden en de Commissie.

3.6

Het EESC pleit ervoor dat de Commissie de steunverlening aan het MKB meer benadrukt door het MKB-beleid te koppelen aan de sociale en milieudoelstellingen van de Europese Unie. Ook zou het graag zien dat de Commissie alle nationale niet-tarifaire handelsbelemmeringen — waaronder belemmeringen voor het vrije verkeer van kapitaal en werknemers — uit de weg ruimt (6).

3.7

In zijn algemeenheid blijft het van groot belang dat de Commissie haar sleutelrol als hoedster van de verdragen blijft waarnemen, en gebruikmaakt van haar initiatiefrecht om ervoor te zorgen dat de interne markt goed functioneert.

3.8

Het EESC onderschrijft dat er blijvende inspanningen nodig zijn om de kosten van de fiscale versnippering van de interne markt te reduceren; zo is het zaak meer werk te maken van communautaire regelgeving waarmee de ontplooiing van grensoverschrijdende activiteiten ondersteund en de interne markt geconsolideerd wordt.

4.1

Het EESC vindt het een goede zaak dat er beoogd wordt om de beleidsvorming „intensiever” te maken en de participatie van belanghebbenden te verbreden. Systematische effectbeoordelingen zijn van groot belang.

4.2

Het is essentieel dat representatieve belanghebbende partijen worden betrokken bij het opstellen van een effectbeoordeling. Effectbeoordelingen moeten kritisch onder de loep worden genomen door een extern en onafhankelijk college van deskundigen, waaronder ook vertegenwoordigers van groepen die de betreffende wetgeving als eindgebruiker toepassen.

4.3

Ook moet gezorgd worden voor lagere administratieve lasten voor bedrijven, evenwel zonder de sociale verworvenheden in gevaar te brengen.

4.4

Om de consistentie en de rechtszekerheid ten behoeve van bedrijven en consumenten te waarborgen en om te voorkomen dat nieuwe initiatieven nieuwe hindernissen opwerpen, zouden er een „toetsing van de compatibiliteit met de interne markt” en een beoordeling van de sociale en milieueffecten (7) moeten komen voor nieuwe voorstellen op zowel Europees als nationaal niveau. Onduidelijke wetteksten, die vaak op verschillende wijze worden uitgelegd en toegepast, leiden tot tegenstrijdigheden in de EU-wetgeving.

4.5

Het is van cruciaal belang dat de informatie en de gegevens over de concrete toepassing van de internemarktregels worden verbeterd. De Commissie moet meer bereid zijn om informatie vrij te geven over lidstaten die zich niet van hun verantwoordelijkheden kwijten en om de taak van de sociale partners in de lidstaten te vergemakkelijken door de nationale verslagen samenhangender en transparanter te maken.

5.1

Het EESC is het met de Commissie eens dat de globalisering „een geweldige bron van dynamisme” is en bevorderlijk is voor het concurrentievermogen, en dat de interne markt een troef is die moet worden ingezet om de uitdagingen van de globalisering aan te gaan.

5.2

De liberalisering van de handel wordt terecht aangemerkt als de eerste pijler van de EU-strategie op dit terrein. Een ambitieuze afsluiting van de Doharonde en van de in het kader van „Europa als wereldspeler” gevoerde onderhandelingen over een omvattend vrijhandelsakkoord zullen de maatstaf zijn waaraan het succes van de EU zal worden afgemeten.

5.3

Regelgeving en normalisering zijn in toenemende mate bepalend voor het vermogen van bedrijven om zich internationaal staande te houden. Samen met adviesorganisaties zoals NORMAPME (9) moeten Europese normalisatieorganisaties zoals CEN, CENELEC en ETSI ervoor zorgen dat deze normen toegankelijk zijn voor alle ondernemingen — in het bijzonder het MKB — in de EU en in ontwikkelingslanden.

5.4

De Commissie legt terecht de nadruk op de noodzaak om op internationaal niveau te komen tot betere samenwerking inzake regelgeving en tot gelijkwaardige en convergerende normen. Op de langere termijn moet worden gestreefd naar één toetsing van één norm die overal wordt erkend.

5.5

De regelgeving van de EU mag het concurrentievermogen niet schaden. Buitensporige lasten voor Europese ondernemingen kunnen niet worden gecompenseerd door de internationale aanvaarding van EU-normen. Zonder geest van openheid en innovatie ten aanzien van andere zienswijzen kan samenwerking met partnerlanden op regelgevingsgebied geen vruchten afwerpen.

5.6

Het EESC staat positief tegenover het streven om wet- en regelgeving van de EU te vergelijken met internationale voorbeelden van beste praktijken, met name die van de voornaamste handelspartners van de EU. Deze benchmarking moet stelselmatig in Europese effectbeoordelingen worden opgenomen, en de EU moet openstaan voor samenwerking met belangrijke handelspartners op het gebied van regelgeving. De EU moet officieel erkende internationale normen voor conformiteitsbeoordeling overnemen.

5.7

Europese initiatieven om wereldwijd het voortouw te nemen bij de vaststelling van regelgeving en van strenge, wetenschappelijk onderbouwde internationale normen voor industriële producten en levensmiddelen moeten worden aangemoedigd. Gemeenschappelijke normen moeten gepaard gaan met gemeenschappelijke regelgevingsdoelstellingen. Het Comité doet dan ook de aanbeveling om bilaterale overeenkomsten en netwerken van internationale regelgevers te stimuleren.

5.8

De EU moet blijven ijveren voor de vrije handel, maar moet tegelijkertijd voldoende markttoezicht houden om te voorkomen dat onveilige producten worden geïmporteerd. De Commissie moet er echter op toezien dat deze maatregelen en de nieuwe systemen van particuliere normering niet voor protectionistische doeleinden worden misbruikt (10).

6.1

Het Comité steunt de opvatting dat een sociale dimensie zal bijdragen aan een beter functioneren van de interne markt, overeenkomstig de strategie voor groei en werkgelegenheid, en dankzij de sterke nadruk die in deze strategie wordt gelegd op een economisch gezond MKB.

6.2

Aangezien deelname aan het arbeidsproces de beste bescherming tegen sociale uitsluiting biedt, moet betere benutting van het potentieel aan Europese arbeidskrachten in snel veranderende samenlevingen centraal staan in het plan van de Commissie voor „kansen, toegang en solidariteit”. De Commissie moet er samen met de sociale partners zorg voor dragen dat dit met name voor kwetsbare groepen, immigranten en minderheden geldt.

6.3

Om de uitdagingen van de globalisering — technologische vooruitgang en veranderende sociale en milieuomstandigheden — het hoofd te kunnen bieden, moeten sociale doelstellingen worden gerealiseerd door de arbeidsparticipatie te verhogen en gunstige randvoorwaarden te scheppen voor een sterke productiviteitsgroei.

6.4

Het belang van de integratie van „flexizekerheid” (11) in alle beleidsterreinen van de EU is al aan de orde gekomen in een EESC-advies (12). Het midden- en kleinbedrijf (met name kleine zelfstandigen) is van cruciaal belang voor een goed functionerende flexibele arbeidsmarkt. Hiertoe is een beter begrip nodig van de rol van het MKB met betrekking tot de uitvoering van het sociaal beleid.

7.1

Voor de ontwikkeling van de interne markt is het volgens het EESC van belang om de resultaten van wetenschappelijk onderzoek en innovatie onder de aandacht te brengen en te gelde te maken, nationale technologieleveranciers te helpen om innovatieve producten en technologieën op Europees niveau te promoten, en de verspreiding en transnationale benutting van onderzoeksresultaten te bevorderen. De kwaliteit van de interne markt kan van grote invloed zijn op het innovatievermogen van Europa. Op Europees niveau moeten de door clusters van kleine en middelgrote ondernemingen, grote ondernemingen, onderzoeksinstellingen, universiteiten en het nieuwe Europees Instituut voor Innovatie en Technologie geleverde inspanningen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling worden gecoördineerd.

7.2

Essentieel voor het innovatievermogen van Europa is dat werk wordt gemaakt van een concurrerender octrooistelsel waarbij de prijs van rechtszekerheid lager is. Dit behelst ook dat er stappen worden gezet in de richting van een communautaire octrooi-jurisdictie voor Europa die moet zorgen voor optimale kwaliteit, kostenefficiency en betrouwbaarheid voor alle ondernemingen en een Gemeenschapsoctrooi dat ook aan deze benchmarks voldoet om met name het MKB ten goede te komen. Tevens is er behoefte aan vergaande bescherming van intellectuele-eigendomsrechten met doeltreffende maatregelen op Europees en internationaal niveau tegen namaak en piraterij, die een steeds grotere plaag vormen.

7.3

Vernieuwingen in het beheer van het sociaal beleid moeten betrekking hebben op alle sociaaleconomische organisaties (zoals coöperaties) die hun dienstverlening dichter bij de gebruikersgroepen kunnen brengen, mits passend toezicht door de regelgever is gewaarborgd.

7.4

Het nieuwe internemarktbeleid moet een centrale rol spelen bij de totstandbrenging van een in milieuopzicht duurzame wereldeconomie.

8.1

Voor het soepel functioneren van de interne markt is een evenwichtig consumentenbeleid van groot belang. Het EESC vindt dat consumenten centraal moeten staan in de nieuwe visie van de Commissie op een interne markt waarin iedereen daadwerkelijk meetelt. Meer aandacht dient te worden geschonken aan de marktervaringen van consumenten, bijv. via effectbeoordelingen of door consumentenbelangen op te nemen in de Lissabonagenda.

8.2

De nadruk moet worden gelegd op één gemeenschappelijke markt waarvan zowel consumenten als bedrijven profijt trekken, en op de rol die de dienstensector in de economie kan spelen bij het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening en het vergroten van het consumentenvertrouwen. Consumenten moeten daadwerkelijk toegang hebben tot goederen en diensten die overal in de EU worden aangeboden, en bedrijven moeten hun goederen en diensten even gemakkelijk overal in de EU kunnen aanbieden als op hun thuismarkt. Deze win-winsituatie kan het best worden gerealiseerd via een combinatie van harmonisering en wederzijdse erkenning (13).

9.1

In meerdere adviezen (15) heeft het EESC zijn bezorgdheid geuit over de rechtsonzekerheid betreffende DAB.

9.2

In de Mededeling wordt de nadruk gelegd op de rol van het bij het Verdrag van Lissabon gevoegde specifieke Protocol over de diensten van algemeen belang (DAB-protocol), dat volgens de Commissie een samenhangend kader voor Europese maatregelen en tegelijkertijd een solide basis voor de definitie van diensten van algemeen belang moet bieden (16).

9.3

Desondanks wordt in de Mededeling over DAB het nieuwe artikel 16 van het Verdrag van Lissabon slechts terloops genoemd. Er wordt niet ingegaan op de gevolgen van dit artikel, dat niettemin een nieuwe rechtsgrond voor diensten van algemeen economisch belang (DAEB) biedt door de Raad en het Europees Parlement opdracht te geven om — via de gebruikelijke wetgevingsprocedure — in verordeningen de beginselen en voorwaarden van met name economische en financiële aard vast te leggen op basis waarvan de DAEB zich van hun taken kunnen kwijten.

9.4

Door de daadwerkelijke tenuitvoerlegging van het beginsel dat verlening van diensten van algemeen belang op de eerste plaats komt (wat voortaan mogelijk wordt met het nieuwe artikel 16 van het Verdrag van Lissabon) zal er minder vaak voor arbitrage naar het Hof van Justitie worden gestapt.

9.5

Het Verdrag van Lissabon bevat meerdere vernieuwingen, met name het bovengenoemde nieuwe artikel 16 en een algemene verwijzing naar DAB en niet-economische diensten van algemeen belang (NEDAB). Het Verdrag helpt de diensten van algemeen belang een nieuwe plaats in het EU-beleid te geven, overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel.

9.6

Volgens het EESC is het nieuwe Verdrag van Lissabon (artikel 16 VWEU en DAB-protocol) dan ook niet meer dan het begin van een nieuwe aanpak om tot meer rechtszekerheid en een meer samenhangende regelgeving voor de nationale en Europese DAB-regelingen te komen.

9.7

Het DAB-protocol vormt een handleiding voor de regels inzake zowel economische als niet-economische diensten van algemeen belang, echter zonder aan te geven hoe onderscheid kan worden gemaakt tussen beide categorieën.

9.8

Door in de primaire wetgeving onderscheid te maken tussen economische en niet-economische diensten en vanwege de noodzaak om de gemeenschappelijke beginselen inzake de werking van de DAEB na te leven, maakt het DAB-protocol duidelijk dat het meer dan ooit noodzakelijk is om de betreffende begrippen en regelingen te verduidelijken. Hierdoor zou rechtszekerheid worden geschapen voor zowel bedrijven en organisaties die de betreffende diensten moeten beheren als voor hun voornaamste begunstigden.

9.9

In de Mededeling over DAB wordt voorgesteld dat „de Commissie de communautaire kaderregeling die van toepassing is op diensten van algemeen belang [zal] blijven consolideren, inclusief voor de sociale diensten en de gezondheidsdiensten, waarbij concrete oplossingen worden geboden voor concrete problemen”. Verder is de Commissie van plan „zowel sectorspecifieke maatregelen als op specifieke kwesties toegespitste acties te ondernemen”.

9.10

Bij deze aanpak moet uiteraard rekening worden gehouden met de specifieke kenmerken van elke betrokken sector. Maar aangezien in de primaire wetgeving wordt erkend dat diensten van algemeen economisch belang (DAEB) deel uitmaken van de „gemeenschappelijke waarden” van de EU en bijdragen aan haar „sociale en territoriale samenhang”, dienen sectorgebonden maatregelen (met inachtneming van de specifieke kenmerken van elke sector) en een overkoepelende probleemaanpak te worden gecombineerd.

9.11

Het EESC pleit dan ook voor een gediversifieerde en geleidelijke aanpak die sectorale en thematische aspecten combineert, en die zou leiden tot goedkeuring van wetgevingsvoorstellen wanneer dit nodig is en/of tot aanpassing van deze beginselen en voorwaarden aan de betreffende sectoren (horizontale, sectorgebonden aanpak).

10.1

Het EESC onderstreept het belang van de Lissabonstrategie als hulpmiddel om de voordelen van de interne markt te behouden, te bestendigen en verder te ontwikkelen.

10.2

De Commissie introduceert in haar Witboek over DAB het begrip „sociale diensten van algemeen belang” (SDAB). In twee Mededelingen (17) en in een intern werkdocument (18) is dit begrip verder uitgewerkt.

10.3

In de Mededeling wordt geen definitie gegeven van SDAB, maar wordt onderscheid gemaakt tussen twee grote groepen SDAB: „wettelijke regelingen en aanvullende socialezekerheidsregelingen” enerzijds en „andere diensten die rechtstreeks aan de betrokkene worden verleend” anderzijds.

10.4

Uit de voorzichtigheid van de Commissie blijkt hoe moeilijk het is om SDAB te rubriceren, aangezien ze specifieke en zeer uiteenlopende functies vervullen die diep zijn geworteld in de nationale — en zelfs lokale — voorkeuren.

10.5

Tijdens de raadpleging over het Groenboek van 2003 maakten veel actoren uit de SDAB-sector (lokale overheden, ondernemers, vertegenwoordigers van gebruikers) melding van toenemende rechtsonzekerheid ten aanzien van de Europese regelgeving die op grond van hun specifieke kenmerken (met name wat de toestemming voor de dienstverlening betreft) op hen van toepassing is. Daarbij wezen ze erop dat ze in een „grijs gebied” opereren, wat nadelig is voor de vervulling van hun taken. Dit heeft ertoe geleid dat:

10.6

De Commissie kiest echter niet voor deze benadering, wat lijnrecht indruist tegen de door haar bepleite sectorale aanpak. In plaats daarvan beperkt ze haar voorstellen tot een reeds antwoorden op „veelvuldig gestelde vragen” en een interactieve informatiedienst. Een en ander komt ongetwijfeld van pas, maar is juridisch niet bindend.

10.7

Om te voldoen aan de eisen inzake rechtszekerheid, o.a. op grond van artikel 16 van het VWEU, dat nieuwe vooruitzichten biedt voor de plaats en de rol van DAEB (met inbegrip van SDAB) in de Europese Unie, moeten de pogingen om de begrippen en de Europese regelgeving inzake openbare dienstverlening te verduidelijken, worden voortgezet.

11.1

Het Comité staat positief tegenover de Mededeling „Kansen, toegang en solidariteit: naar een nieuwe sociale visie voor het Europa van de 21ste eeuw” (21). De Mededeling richt zich op de burgers, het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven (waaronder het MKB) van de EU en is gebaseerd op de belangrijkste Europese instrumenten, zoals de interne markt, de strategie van Lissabon voor groei en werkgelegenheid, en de strategie voor duurzame ontwikkeling.

11.2

De huidige veranderingen in de Europese samenlevingen (de EU-27 met 500 miljoen burgers, de demografische verandering, de globalisering, de technologische vooruitgang, de economische ontwikkeling etc.) bieden weliswaar nieuwe kansen op het gebied van werk en vaardigheden, maar de aanpassing aan deze veranderingen brengt altijd het risico van werkloosheid of uitsluiting met zich mee.

11.3

Het EESC pleit ervoor dat de EU meer doet om dergelijke structurele veranderingen te vergemakkelijken, te bevorderen en hierop te anticiperen. Tegelijkertijd moeten de Europese waarden wereldwijd worden gepropageerd. In de Mededeling wordt een nieuwe sociale visie voor Europa geschetst, waarin „levenskansen” centraal staan, en er wordt mee beoogd om de op 15 februari 2008 afgesloten raadpleging te voltooien. Zo namen onder meer het Bureau van Europese beleidsadviseurs (BEPA), lidstaten en EU-instellingen deel aan de discussie over sociale veranderingen en over de „Europese sociale realiteit”. Het EESC hoopt met de Commissie dat de slotevaluatie van deze discussies bijdraagt aan de formulering van de in 2008 voor te leggen nieuwe sociale agenda, en rekening houdt met het nieuwe institutionele kader waarin het Verdrag van Lissabon voorziet.

—

Kansen: een goede start in het leven, je eigen mogelijkheden ontwikkelen en de kansen benutten die zich voordoen in een innovatief, open en modern Europa.

—

Toegang: nieuwe en effectievere manieren om onderwijs te volgen, vooruitkomen op de arbeidsmarkt, gebruikmaken van goede gezondheidszorg en sociale bescherming, en deelnemen aan het culturele en maatschappelijke leven.

—

Solidariteit: sociale cohesie en sociale duurzaamheid bevorderen, zorgen dat niemand wordt uitgesloten.

11.4.2.1

Het EESC is het met de Commissie eens dat er niet één aanpak voor heel Europa bestaat, en dat gemeenschappelijke problemen vragen om een gezamenlijk optreden dat wordt ondersteund door actief burgerschap.

11.4.2.2

Het bestrijden van sociale uitsluiting en het verbeteren van de levensomstandigheden door mogelijkheden voor mensen te creëren, is essentieel voor een aanhoudende economische groei en voor het verkleinen van het risico dat het socialezekerheidsstelsel tekortschiet. Voor vooruitgang, modernisering en een open houding tegenover verandering is vertrouwen van cruciaal belang.

1)

de jeugd: sociale veranderingen en de nieuwe, op innovatie en technologie gebaseerde economie vereisen meer aandacht voor onderwijs en vaardigheden; investeren in de jeugd heeft een positieve uitwerking op zowel de economische ontwikkeling als de sociale samenhang. De Agenda van Lissabon geeft onderwijs een centrale plaats in het sociale en economische bestel van Europa door kennis aan te merken als een hefboom voor het Europese concurrentievermogen wereldwijd;

2)

een bevredigende loopbaanontwikkeling: een dynamische economie en een dynamische arbeidsmarkt vereisen flexibele regelgeving voor de arbeidsmarkt en hoge sociale normen (zie „flexizekerheid”);

3)

langer en gezonder leven: een langere levensverwachting zet de socialezekerheidsstelsels onder druk, maar zorgt ook voor nieuwe economische kansen in de vorm van nieuwe diensten, goederen en technologieën. De EU moet nieuw sociaal beleid bevorderen, zodat deze kansen kunnen worden benut en de tekortkomingen van de huidige socialezekerheidsstelsels kunnen worden verholpen;

4)

gendergelijkheid: nieuwe economische modellen nopen tot nieuwe sociale regelingen. Zo moet het arbeidsmarktbeleid consequent worden aangepast aan nieuwe eisen op het gebied van gendergelijkheid. Sommige Commissievoorstellen hebben betrekking op verschillen in betaling, het belastingstelsel en gezinsvriendelijke arbeidsvoorwaarden;

5)

actieve betrokkenheid en non-discriminatie: de recente uitbreidingen van de EU hebben grote economische en sociale verschillen tussen lidstaten en regio's aan het licht gebracht. De Commissie streeft naar een nieuw cohesiebeleid dat is gebaseerd op acceptatie van diversiteit, actieve betrokkenheid, bevordering van gelijkheid en uitbanning van discriminatie;

6)

mobiliteit en succesvolle integratie: de interne markt heeft geleid tot grotere mobiliteit van de burgers, wat ook gevolgen heeft gehad voor het MKB. Dit vergt een nieuwe Europese aanpak die is gebaseerd op integratie;

7)

burgerparticipatie, cultuur en dialoog: deze aspecten zijn van groot belang voor de sociale samenhang, maar vereisen tevens economische middelen voor innovatie en technologische ontwikkeling.

11.4.4.1

Het EESC benadrukt dat de bevoegdheid voor deze beleidsterreinen voornamelijk bij de lidstaten ligt, maar dat voor de EU en de sociale partners een grote rol is weggelegd bij het sturen en ondersteunen van maatregelen en hervormingen ter zake. Het acquis communautaire is een belangrijk instrument, met name voor het beleid inzake uitbreiding en samenhang, het Verdrag van Lissabon en het Handvest van de grondrechten.

11.4.4.2

Het EESC stemt in met de vijf strategieën die in de Mededeling worden besproken:

—

De interne markt: evaluatie van de verwezenlijkingen [SEC(2007) 1521]

—

Instrumenten voor een gemoderniseerd internemarktbeleid [SEC(2007) 1518]

—

Tenuitvoerlegging van een nieuwe methodologie voor monitoring van de goederenmarkt en -sector: resultaten van een eerste sectorscreening [SEC(2007) 1517]

—

De externe dimensie van de evaluatie van de interne markt [SEC(2007) 1519]

—

Initiatieven op het gebied van financiële diensten voor consumenten [SEC(2007) 1520]

—

„Diensten van algemeen belang, met inbegrip van sociale diensten van algemeen belang: een nieuw Europees engagement” [COM(2007) 725 final] en diverse werkdocumenten van de diensten van de Commissie [SEC(2007) 1514, SEC(2007) 1515, SEC(2007) 1516]

—

„Kansen, toegang en solidariteit:naar een nieuwe sociale visie voor het Europa van de 21ste eeuw” [COM(2007) 726].

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/23

1.1

Het Comité kan zich vinden in de initiatieven van de Commissie om de ondersteuning voor oprichting, groei en consolidatie van microbedrijven op te voeren en de ondernemersgeest te vergroten en te stimuleren teneinde de basis voor productie en werkgelegenheid in de Gemeenschap te verbreden. Zulks met het oog op meer concurrentievermogen en cohesie en een betere kenniseconomie, hetgeen strookt met de nieuwe agenda van de strategie van Lissabon.

1.2

Ook schaart het zich achter het initiatief om een nieuwe communautaire structuur voor de ondersteuning van microkrediet in het leven te roepen, alhoewel de desbetreffende maatregelen dan wel verder moeten gaan dan het eenvoudigweg stimuleren van de lidstaten. De niet-bancaire sector valt namelijk buiten het werkingsgebied van de Europese Bankrichtlijnen, terwijl veel lidstaten slechts een gebrekkige wetgeving voor de sector kennen fundamentele nationale voorschriften fors uiteenlopen.

1.3

Een modelactie voor maatschappelijk verantwoorde microkredietverlening, waarbij bancaire en niet-bancaire MKI's in een Europees netwerk zijn bijeengebracht (waarvoor met iedere instelling een Memorandum van overeenstemming voor maatschappelijk verantwoorde investeringen moet worden gesloten), moet volgens het Comité — met steun van de beroepsorganisaties — vooral worden gericht op subjecten die nauwelijks solvabel zijn, en dan ook nog

1.4

Het Comité is ervan overtuigd dat innovatieve toepassing van nieuwe technologie op het gebied van microkrediet, in een netwerksysteem, zal resulteren in een grotere actieradius voor microfinanciering, meer mededinging en minder kosten voor de gebruikers.

1.5

Verder moet de ondersteuning van microkrediet worden geflankeerd door kredieten voor opleidingsmaatregelen om de opkomst en het marktsucces van microkrediet te vergemakkelijken, sociale uitsluiting te voorkomen en de doelstellingen van de strategie van Lissabon steeds beter te verwezenlijken.

1.6

Wijzigingen van het institutioneel en juridisch ondersteuningskader voor de verlening van micorkrediet zijn inderdaad hoofdzakelijk een zaak van de lidstaten en zullen ten uitvoer worden gelegd via de mechanismen van de jaarlijkse governancecyclus van het proces van Lissabon. Desalniettemin acht het Comité het onontbeerlijk dat het Europees referentiesysteem wordt versterkt, vooral met het oog op

1.7

Oprichting van een communautaire instantie in het kader van het programma Jeremie van het EIF is volgens het Comité een ontoereikende oplossing, omdat het initiatief daardoor geen optimale zichtbaarheid krijgt. Ook zou daardoor de coördinerende rol van het initiatief voor bestaande projecten worden ingeperkt, net zo goed als de mogelijkheid om bij andere activiteiten technische bijstand te verlenen. Het is daarom volgens het Comité beter om een onafhankelijke instantie op te richten die als microkredietfonds kan fungeren.

1.8

Om concurrentiedistorsies te voorkomen, moeten financiering en technische bijstand door de nieuwe structuur mogelijk zijn voor alle MKI's, dus niet alleen voor de nieuwe en niet-bancaire MKI's.

1.9

Verder moet het EU-initiatief voor MKI's tevens zijn gericht op versterking van de sociale dialoog en van de dialoog tussen de geledingen van het maatschappelijk middenveld, en op de benutting van de Europese netwerken voor de uitwisseling van goede praktijken (EMN, MFC en het Europees Microfinancieringsplatform).

1.10

Verder zou ten behoeve van het EU-initiatief voor MKI's gebruik moeten worden gemaakt van de rol die ondernemersorganisaties kunnen spelen door aanvragers aan criteria als „betrouwbaarheid” en „bekwaamheid” te toetsen, door een omvangrijk potentieel aan op vertrouwen gebaseerde betrekkingen te ontwikkelen en door voor steun en begeleiding te zorgen, ook via cursussen en advisering. Op die manier kunnen de autonome capaciteiten van de begunstigden naar voren komen en kunnen de administratieve formaliteiten worden teruggedrongen en vereenvoudigd, vooral in het stadium waarin het ondernemingsplan moet worden opgesteld.

1.11

Met de oprichting van een microkredietfonds (dat redelijkerwijs aan de financiële instellingen, overheidsinstanties, beroepsorganisaties, en consortia en coöperaties die leninggaranties (2) verlenen, moet worden gekoppeld) kan belangrijke ervaring worden opgedaan, waardoor financial engineering voortaan meer op een sociaal beheer van kredietverlening kan worden gericht.

1.12

Een sociale visie op kredietverlening, waarmee ook de grondslag kan worden gelegd voor de oprichting van zo'n microkredietfonds, houdt nauw verband met de beginselen van MVO en de waarden die tot meer en betere werkgelegenheid moeten leiden.

1.13

Door steun te geven aan de milieucertificering van EMAS (systeem voor milieubeheer en -audit) kan — beter dan door steunverlening aan welk ander instrument dan ook — de „sociale” groei van ondernemingen worden bevorderd en kan worden bewerkstelligd dat er gemakkelijker en met kennis van zaken een microkredietfonds wordt opgericht.

2.1

De waarnemingspost voor het MKB heeft er in april 2007 op gewezen dat de gebrekkige toegang tot krediet het grootste obstakel vormt voor product- en procesinnovatie door de Europese mkb's. Op de tweede plaats komen moeilijkheden om gekwalificeerd personeel te vinden. Voor de grotere bedrijven komen de problemen op personeelsgebied op de eerste plaats.

2.2

Voorts zijn de belangrijkste hiaten op de markt het gebrek aan startkapitaal, onvoldoende kapitaalaanbod en de onaangepastheid van de vraag. Deze problemen worden behandeld in de Commissiemededeling „Implementatie van het Lissabonprogramma van de Gemeenschap: Financiering van groei in het MKB — de toegevoegde waarde van Europa” (3) waarover het Comité zich meerdere malen heeft uitgesproken (4).

2.3

Het vestigde met name de aandacht op het volgende: „De ondersteuning van startende bedrijven moet worden uitgebreid: bedrijven moeten sneller en tegen lagere kosten de markt op kunnen gaan, de toegang tot risicokapitaal moet beter worden, er zijn meer cursussen ondernemerschap nodig en maatregelen om de toegang van deze bedrijven tot netwerken en diensten van algemeen belang te verbeteren, en het netwerk ter ondersteuning van het kleinbedrijf moet fijnmaziger worden.” (5).

2.3.1

Het Comité wijst nogmaals, net als in eerdere adviezen, op het volgende: „Ook coöperaties, gelieerde ondernemingen en onderlinge maatschappijen, alsook innovatieve starters en zeer kleine ondernemingen kunnen het concurrentie- en innovatievermogen in de EU opkrikken.” (6).

2.4

Verder wees het er ook op dat het „zeer belangrijk is dat financiële markten gemakkelijker toegankelijk moeten worden gemaakt” en „dat banken en andere financiële instellingen zoals durfkapitaalfondsen zouden moeten worden aangemoedigd om zich meer open te stellen voor het nemen van risico's.” (7).

2.5

De Commissie kondigde in het najaar van 2007 aan een serie initiatieven ten behoeve van het MKB te zullen gaan onderzoeken. Daartoe behoort een Europees initiatief voor de invoering van een nieuwe structuur om microkrediet te ondersteunen (8).

2.6

Microkrediet wordt algemeen erkend als probaat financieel instrument om ondernemersgeest, economische ontwikkeling en productieve maatschappelijke integratie te stimuleren. Dit instrument kent evenwel nog een groot aantal hiaten en gebreken die kunnen worden toegeschreven aan problemen om investeerders voor het beginkapitaal van een onderneming aan te trekken, en zulks vooral wanneer aanvrager werkloos is, recentelijk geïmmigreerd is, tot een etnische minderheid behoort of in een convergentieregio is gevestigd.

2.7

Ook speelt het probleem dat een financiële instelling schaalvoordelen kan behalen met betrekking tot de vaste kosten van een transactie, zoals informatievergaring, evaluatie of de follow-up van een lening. Bij de verlening van microkrediet wordt dit vooral een probleem wanneer het gaat om financiering van autonome activiteiten of van kleine of middelgrote ondernemingen die onvoldoende transparant en slechts in beperkte mate in staat zijn om de kredietverstrekker toereikende informatie te verschaffen.

2.8

Volgens de internationale definitie staat microkrediet voor een kleine lening (minder dan 25 000 euro in Europa (9) of 100 000 USD in de VS) aan een persoon met een laag inkomen die over het algemeen niet bij een bank kan lenen omdat zijn of haar solvabiliteit als ontoereikend wordt beschouwd en/of omdat de kredietverstrekker de beheerskosten van een dergelijke lening te hoog acht (10). Consumentenkrediet valt buiten deze defínitie.

2.9

De Commissie heeft gelijk met haar opmerking dat microkrediet belangrijk is voor de tenuitvoerlegging van de Lissabonstrategie voor groei en werkgelegenheid en de bevordering van maatschappelijke integratie. Deze vorm van kredietverstrekking moet haar hoofdfunctie behouden: vergroting van het aantal zelfstandigen en ontwikkeling van microbedrijven zonder dat verlening van microkrediet verwordt tot alleen maar sociale dienstverlening.

2.10

Middels microkrediet moet worden gereageerd op de in de EU uit marktfalen voortvloeiende problemen, nl. dat ondernemers geen toegang krijgen tot de financiering die nodig is om productieve economische activiteiten op te starten of uit te bouwen, en zulks ook in het kader van het steun- en ontwikkelingssamenwerkingbeleid (11).

2.11

Het in de EU via het EIF (12) gesteunde CIP — Micro-credit Guarantee is een garantiemechanisme voor microkrediet dat lokale instellingen aan micro-ondernemingen (13) verstrekken. Met uitzondering van bancair microkrediet, dat onder de Bankrichtlijn valt (14), wordt microkrediet momenteel niet door specifieke EU-regelgeving bestreken. Wel wordt microkrediet in verscheidene communautaire programma's en initiatieven genoemd (15).

2.12

Regelgeving en beheer van de sector microkrediet verschillen van lidstaat tot lidstaat. Slechts twee lidstaten kennen specifieke wetgeving voor niet-bancaire microfinanciering (16). Wel bestaat er in vier lidstaten een verbod op woekerrente (17).

2.13

De Europese Raad stelde zich tijdens zijn voorjaarsbijeenkomst van 2008 o.m. op het standpunt dat onmiddellijk prioriteit moet worden verleend aan de „verdere verbetering van de toegang tot financiering, onder meer door de bestaande financiële instrumenten van de EU” (18) en „het verhogen van de totale arbeidsparticipatie en het tegengaan van segmentatie en daardoor zorgen voor een actieve sociale insluiting”.

2.14

Het Comité denkt dat een breder rechts- en steunkader kan bijdragen tot het stimuleren van de oprichting van nieuwe productieve bedrijven en hun consolidatie. Zo kunnen risico's van marginalisering en uitsluiting van het productiestelsel worden vermeden die kunnen resulteren in sociale en criminele misstanden zoals woekerpraktijken.

3.1

De Commissie komt met twee actielijnen:

4.1

Microkrediet zwengelt maatschappelijke integratie aan en verschaft personen en bedrijven die economisch zwak zijn en geen toegang tot het klassieke bankwezen hebben, de financieringsmogelijkheden die onmisbaar zijn voor het opstarten en uitbouwen van inkomengenererende activiteiten.

4.2

De „Small Business Act” voor Europa (19), die naar verluidt bedoeld is om beginselen en concrete maatregelen vast te stellen voor de verbetering van het klimaat voor het Europese MKB, zou het mogelijk moeten maken om de belemmeringen voor de vrijmaking van het potentieel van kleine ondernemingen in kaart te brengen en uit de wereld te helpen, i.e. door meer vereenvoudiging, betere toegang tot krediet en adequate regels op energie- en milieugebied.

4.3

Het Comité is van mening dat de talloze instrumenten die op het gebied van microkrediet worden toegepast — en waarbij, zoals de Commissie in haar mededeling zelf opmerkt, wordt geprofiteerd van de ervaring die daarmee al is en nog steeds wordt opgedaan (20) —, beter moeten worden gecoördineerd. Het gaat daarbij om:

4.3.1

Volgens het Comité moet bij de vaststelling van het nieuwe EU-initiatief voor microkrediet ook worden uitgegaan van de positieve ervaring die is opgedaan bij de uitwerking en concrete meerjarentoepassing van het EU/ACS kaderprogramma voor microkrediet van DG Europaid.

4.4.1

Vooral dankzij de opmerkingen en suggesties die waren voortgevloeid uit de discussies in het kader van de Europese conferenties betreffende het MKB en ambacht (24) zijn de Europese financiële instellingen er al sinds het begin van de jaren '80 (25) mee bezig om de cultuur van financial engineering in de lidstaten te verspreiden en te stimuleren (26).

4.4.2

Er was behoefte aan concrete maatregelen om de toegangsmoeilijkheden aangaande krediet te reduceren en financial engineering te stimuleren. Daarom besloten de Commissie en de EIB, mede onder druk van de organisaties van kleine ondernemingen, om het EIF (27) op te richten. Na een eerste korte tussenperiode waarin ook communicatienetwerken (28) werden gesteund, werd het fonds, via diverse vormen van leninggaranties en vooral middels financial engineering, gericht op de bevordering van steunmaatregelen voor micro-, kleine en middelgrote bedrijven.

4.4.3

Dankzij de meerjarenprogramma's van de Commissie ten behoeve van genoemde bedrijfscategorieën en samenwerking en recentelijk via het eerste CIP-programma (29) hebben de activiteiten voor financial engineering zich als volgt ontwikkeld:

4.4.4

Het Comité heeft herhaaldelijk zijn tevredenheid uitgesproken over de met name gedurende de laatste 15 jaar door de Commissie, de EIB en het EIF genomen maatregelen om kleine bedrijven te ondersteunen. Het heeft oog voor de verruiming en modernisering van de financiële steun aan het MKB van de EIB-groep (32), maar vindt dat er nog meer kan worden gedaan, vooral middels programma's die worden overeengekomen tussen

4.4.5

Verder zou er in de lidstaten een netwerk kunnen worden opgericht van microkredietfondsen die met rotatiefondsen van de EIB en met aanvullende garanties van het EIF die op verschillende niveaus zouden moeten worden geboden, worden gevoed. Op regionaal niveau (NUTS II) en op provinciaal niveau (NUTS III) zouden leningen kunnen worden verstrekt via de garantieconsortia, althans waar deze bestaan (33). Die consortia hebben reeds veel ervaring met seed capital en zouden zich op hun beurt met een toereikend risicofonds borg kunnen stellen, met het EIF als contraborg.

4.4.5.1

Dit nieuwe voorstel vraagt om nadere toelichting m.b.t. de oprichting van het microkredietfonds door EIB-groep en Commissie. Doel van dit initiatief is MKI's overal in Europa te steunen door middel van financiering (subsidies, leningen, mezzanine finance en equity-insturmenten) en technische bijstand. Het microkredietfonds wordt door het EIF opgezet met een aanvangend steunkapitaal van 40 miljoen euro (waarvan 20 miljoen euro afkomstig is van de EIB) en moet volgens het Comité ook door het EIF worden beheerd.

4.4.6

Microkrediet zou al voldoende kunnen zijn om de materialen en eenvoudige apparatuur aan te kopen die nodig zijn om een bedrijf op te starten of, zoals in een microbedrijf altijd nodig is, apparatuur te vernieuwen (34).

4.4.6.1

Volgens het Comité moet bijzondere aandacht uitgaan naar microkrediet voor vrouwelijke ondernemers. In dit verband dient meer belang te worden gehecht aan flexibiliteit en modaliteiten van en criteria voor de verstrekking van het krediet ten einde te voorkomen dat er een voedingsbodem ontstaat voor sociale en psychologische narigheid. Die bodem kan nog worden versterkt door:

4.4.6.2

Ten aanzien van de modaliteiten en het beheer van microkrediet voor de uitbouw van de activiteiten van vrouwelijke ondernemers moeten sociale en economische integratie en herintegratie in het maatschappelijk productieproces als hoofdprioriteiten worden beschouwd. Onverschilligheid dient namelijk te worden bestreden en de ondernemersgeest moet worden versterkt, evenals het vermogen om meer verantwoordelijkheden op zich te nemen en risico's aan te gaan.

4.4.7

Microkrediet zou ook moeten worden gebruikt om jongeren te helpen die een bedrijf willen beginnen en daarvoor wel genoeg geleerd, maar geen geld hebben.

4.4.7.1

De aangeschafte apparatuur vormt als eerste het onderpand voor de lening, die qualitate qua door een al dan niet bancaire financiële instelling wordt verstrekt. Die instelling verleent evenwel krediet met een minder fiscale opstelling (35) wanneer zij weet dat er een Europees microkredietfonds bestaat dat over middelen en kennis beschikt om op gezette tijden, via het EIF, en de garantieconsortia en beroepsorganisaties, de eventuele gecumuleerde betalingsproblemen van de debiteur op te lossen. Tegelijkertijd moet aan dit fonds ook het vermogen en de bereidheid worden toegekend om optimale normen te promoten t.a.v. soliditeit, diversifiëring, kwaliteit van de productie, transparantie en bestrijding van woekerpraktijken (36).

4.4.8

De laatste tien jaar is er in de grootste lidstaten onderzoek gedaan naar aflossingsmoeilijkheden voor kleine en microbedrijven. Daaruit bleek dat slechts 4 % van de leningen problemen hadden opgeleverd (37). Het percentage ligt dus lager dan 5 %, hetgeen betekent dat de multiplicator die kan worden gebruikt om het risico van de kredietverstrekker af te dekken, 20 bedraagt.

4.4.9

Met een multiplicator 20 en borg ten belope van 50 % van de insolvabiliteit van iedere debiteur zou een garantieconsortium met een risicofonds van 1 à 40 miljoen euro aan leningen aan een groot aantal bedrijven kunnen afdekken (38).

4.4.9.1

Dank zij de borgstelling door die CONFIDI kon in 2007 in Italië voor een financiering ten bedrage van ongeveer 6 miljard euro voor ambachtelijke bedrijven worden gezorgd.

4.4.10

Ieder jaar komen er in de EU-27 ongeveer 500 000 bedrijven bij. Het aantal bedrijven dat verdwijnt, ligt net iets lager (39). Van die nieuwe bedrijven behoort 99 % tot het MKB en zijn minstens 240 000 bedrijven éénpersoonsbedrijven (de eigenaar) (40).

4.4.11

Terugkerend naar het voorbeeld van par. 4.4.9, kan worden geconcludeerd dat met een risicofonds van 1 miljoen euro en dankzij financial engineering via een microkredietfonds 25 000 euro aan 1 600 kleine bedrijven kan worden gegarandeerd.

4.5.1

Zoals gezegd vertegenwoordigt kredietverlening een onmisbaar instrument voor economische groei, sociale ontwikkeling en de totstandbrenging van een sociale markteconomie.

4.5.2

Daarom is zo langzamerhand meer ruimte ontstaan voor een visie op kredietverlening waarbij verder wordt gekeken dan alleen maar naar de verhouding cliënt/financiële instelling. In die visie wordt kredietverlening gezien als een hoogwaardig sociaal instrument, omdat de link wordt gelegd met betere banen met meer arbeidszekerheid en met de groei van de economie.

4.5.3

De consequentie van die nieuwe en ruimere visie is dat de risico's van kredietverlening over meer subjecten moeten worden gespreid.

4.5.4

Door die bredere spreiding van de risico's

4.5.5

Vanwege die sociale betekenis van kredietverlening moet een lening steeds vaker en steeds beter beantwoorden aan het beginsel van MVO en moeten ondernemers zich gaan houden aan de criteria van duurzame ontwikkeling, waarvan zij de beginselen dus ook moeten onderschrijven.

4.5.6

Het EMAS-milieucertificaat (41) kan — eerder nog dan andere certificering-instrumenten — als voorwaarde worden gesteld in een proces van financial engineering waarin kredietverlening een sociale functie heeft.

4.5.7

De laatste jaren hebben slechts enkele tienduizenden bedrijven gebruik kunnen maken van de financiële instrumenten van de EU (42). Er bestaat dus een groot verschil tussen de fenomenologie van het probleem en de bereikte resultaten. Daarom moet worden nagedacht over concrete mogelijkheden om de financiële instellingen hier meer bij te betrekken en meer resultaten te boeken.

4.5.8

De buitengewone bijeenkomst van de Europese Raad van 20 en 21 november 2007 in Luxemburg was uitsluitend gewijd aan werkgelegenheid. Er werden onder meer drie concrete initiatieven opgestart om het bedrijfsleven te helpen zijn concurrentiekracht te handhaven; ook werd de Commissie verzocht om met voorstellen te komen om de economische actoren te versterken en de werkgelegenheid te doen toenemen. Bovengenoemde initiatieven waren: MET (de Europese Technologiefaciliteit, JEV (Joint European Venture) en het Garantiefonds voor het MKB. MET en het Garantiefonds waren bedoeld om de toegang tot krediet te vergemakkelijken.

4.5.8.1

Eind 2005 hadden meer dan 277 000 kleine en middelgrote ondernemingen (43) gebruik gemaakt van de voorzieningen van het programma voor groei en werkgelegenheid en van het MAP (meerjarenprogramma).

4.5.8.2

De garantiefaciliteit voor het MKB behoort tot de belangrijkste Europese programma's ten gunste van het MKB (44).

4.5.9

In Europa zijn 23 miljoen microbedrijven en 1,1 miljoen kleine ondernemingen. Daarvan is 90 % een éénpersoonsbedrijf of een personenvennootschap. Als het gaat om risicodragend kapitaal, dan betreft dit in wezen slechts 5 à 6 % van dit universum.

4.5.10

Daarom moeten er volgens het Comité ook voor personenvennootschappen vormen van kredietondersteuning worden overwogen: in die richting wijzen ook de instrumenten van financial engineering. Anders blijft de toepassing van financial engineering residueel, waardoor micro- en kleine ondernemingen worden verhinderd om financieel geletterder te worden.

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/29

1.1

Dit voorstel beoogt een wijziging van Richtlijn 76/769/EEG van de Raad door toevoeging van enige beperkingen op het op de markt brengen en het gebruik van dichloormethaan (DCM), namelijk (en uitsluitend) wanneer dit gebruikt wordt als belangrijk ingrediënt van verfafbijtmiddelen voor industrieel, beroepsmatig en consumentengebruik.

1.2

Het betreft de laatste wijziging van Richtlijn 76/769/EEG van de Raad voordat deze op 1 juni 2009 vervangen wordt door Verordening (EG) 1907/2006 (REACH).

1.3

Het EESC onderkent de grote wetenschappelijke en politieke problemen die de Commissie ondervindt bij het doen van voorstellen en het bereiken van overeenstemming over een proportionele en kostenefficiënte wijziging die, zoals door Richtlijn 76/769/EEG vereist wordt, de interne markt ongemoeid laat en tegelijkertijd zorgt voor een goede bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu.

1.4

Het EESC onderschrijft dat er meer dan voldoende bewijs voor is dat de hoge vluchtigheid van DCM dampvorming in hoge concentraties kan veroorzaken, hetgeen kan uitmonden in bewusteloosheid en zelfs dodelijk kan zijn. Dit is het gevolg van slechte industriële praktijken, zoals ontoereikende ventilatie. Minder overtuigend bewijs bestaat ervoor dat incidenteel huishoudelijk gebruik door consumenten een ernstig risico zou opleveren. Het voorstel voor een verbod op de verkoop is dan ook buitenproportioneel; gezien de bekende, doch tot op heden niet gekwantificeerde risico's van de producten en processen die als alternatief in aanmerking komen, kan nauwelijks verwacht worden dat dit per saldo een vermindering van het toch al vrij kleine aantal geregistreerde ongevallen zal bewerkstelligen.

1.5

Anderzijds merkt het EESC op, evenals de door de Commissie ingeschakelde adviseurs al deden, dat de bijzondere risico's van DCM niet volledig gedekt worden door de bestaande pictogrammen of risico- en veiligheidszinnen. Eenzelfde opmerking kan gemaakt worden ten aanzien van de risico's voor kinderen, die zich vooral voordoen in huis. Dit is een tekortkoming van de etiketteringsregeling, niet van de betrokken producten of personen. Om dit recht te zetten worden hier aanbevelingen gedaan voor verpakking en etikettering.

1.6

Er zijn nog andere problemen gevonden, met name het ontbreken van grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling en van richtlijnen of voorschriften voor goede industriële praktijken. De Duitse TRGS 612 worden in dit verband als een uitstekend voorbeeld beschouwd.

1.7

Ook wordt een aantal andere algemene opmerkingen gemaakt ten behoeve van de Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten, in de hoop dat hierover overeenstemming zal kunnen worden bereikt. Wanneer dit niet gebeurt zal de interne markt gefragmenteerd raken. Gebruikers op en buiten de werkplek blijven dan risico's lopen.

2.1

Zoals reeds opgemerkt treedt Verordening (EG) nr. 1907/2006 van 18 december 2006 van het Europees Parlement en de Raad met betrekking tot de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH) op 1 juni 2009 in werking. Deze verordening komt in de plaats van een aantal bestaande verordeningen en richtlijnen van de Raad en de Commissie, waaronder Richtlijn 76/769/EEG van de Raad van 27 juli 1976 betreffende het op de markt brengen en gebruiken van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten.

2.2

Bijlage I van Richtlijn 76/769/EEG van de Raad bevat een overzicht van de specifieke beperkingen voor het op de markt brengen en het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten die in de afgelopen dertig jaar van kracht zijn geworden. Deze beperkingen zullen op 1 juni 2009 de hoeksteen gaan vormen van Bijlage XVII van Verordening (EG) nr. 1907/2006 (REACH).

2.3

Eerdere wijzigingen van Richtlijn 76/769/EEG van de Raad (waarbij dus extra beperkende maatregelen werden toegevoegd) hadden steeds de vorm van richtlijnen, die door de lidstaten moesten worden omgezet in nationale wetgeving. Het huidige voorstel van de Commissie betreft echter geen richtlijn maar een besluit, dat dus rechtstreekse werking zal hebben. Er zal dus geen omzetting in nationale wetgeving vereist zijn, die overigens ook weer ingetrokken zou moeten worden op 1 juni 2009, wanneer Verordening 1907/2006/EG (REACH) in werking treedt.

2.4

Alle latere voorstellen voor beperkingen op het op de markt brengen en het gebruik van gevaarlijke stoffen of preparaten zullen onder Verordening 1907/2006/EG (REACH) vallen.

2.5

Maatregelen om het op de markt brengen en het gebruik van bepaalde stoffen (en preparaten die deze stoffen bevatten) te beperken, zijn over het algemeen voortgevloeid uit evaluaties van bepaalde „prioriteitsstoffen” die tussen 1994 en 2000 door de lidstaten werden aangewezen en gepubliceerd zijn in vier prioriteitslijsten op grond van Verordening (EEG) 793/93 van de Raad.

2.6

Sommige stoffen die niet op deze lijsten voorkomen zijn eveneens beoordeeld op hun gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu en/of er zijn voorstellen gedaan om aan het op de markt brengen en het gebruik daarvan beperkingen te stellen; dit naar aanleiding van problemen die door de lidstaten werden gesignaleerd. In deze categorie valt ook DCM. Een aantal lidstaten heeft om uiteenlopende redenen reeds beperkingen gesteld of getracht te stellen aan het gebruik van deze stof, met name als component van verfafbijtmiddelen. Andere lidstaten zien dergelijke maatregelen als buitenproportioneel, kostbaar en vermoedelijk minder effectief voor gebruikers. Voor beide standpunten is er enig bewijs (of gebrek aan bewijs).

2.7

De eerste uitvoerige beoordeling van het voorstel in de Raad vond begin juni plaats. Indien in de komende maanden een compromis gevonden kan worden, zal het voorstel vermoedelijk volgens plan uitgevoerd worden. Zo niet, dan zal het voorstel het niet halen. In dit geval zal de interne markt voor verfafbijtmiddelen op basis van DCM gefragmenteerd blijven en mogelijk zelfs nog verder verbrokkelen. DCM zou dan te zijner tijd beoordeeld worden in het licht van Verordening 1907/2006/EG (REACH) — waarbij het gebruik ervan in verfafbijtmiddelen een van de vele te beoordelen blootstellingswijzen is. Het is uiteraard onduidelijk wat de uitkomst hiervan zou zijn, of wanneer een definitieve aanbeveling zou kunnen worden gedaan.

3.1

DCM is een kleurloze, laagkokende gehalogeneerde alifatische koolwaterstof met een lichte, zoete geur. De stof is jarenlang op grote schaal gebruikt als krachtig oplosmiddel met lage ontvlambaarheid voor de productie van farmaceutische producten, aërosolen en kleefstoffen en in andere processen, zoals het afbijten van verf of het ontvetten van metalen en als extractiemiddel voor levensmiddelen.

3.2

Hoewel het beschouwd wordt als een van de meer veilige gehalogeneerde koolwaterstoffen van laag molecuulgewicht, moet DCM nog altijd voorzichtig worden toegepast. Het is in Europa geclassificeerd als kankerverwekkende stof van categorie 3, d.w.z. als een „stof die in verband met zijn mogelijk kankerverwekkende eigenschappen reden geven tot bezorgdheid voor de mens, maar waarvan de effecten door een tekort aan informatie niet voldoende kunnen worden bepaald”. Daarom moet deze stof voorzien zijn van de waarschuwing R40 („carcinogene effecten zijn niet uitgesloten” ). Het is ook een prioritaire stof in de zin van de Kaderrichtlijn Water.

3.3

Zorgwekkender is echter dat het ook een krachtig verdovend middel is dat op het centraal zenuwstelsel inwerkt en tot bewusteloosheid of de dood kan leiden. Dit heeft geleid tot een reeks al dan niet dodelijke ongevallen, meestal in verband met onveilige werkwijzen en overmatige blootstelling, overwegend bij industrieel of grootschalig beroepsmatig gebruik met een open tank. Bij gebruik in gesloten systemen, uiteraard waar mogelijk, blijven deze risico's achterwege.

3.4

De geproduceerde hoeveelheden DCM in Europa (op locaties in Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Roemenië) nemen langzaam af met het beschikbaar komen van andere producten. Van de circa 240 000 ton die momenteel in Europa geproduceerd wordt, is 100 000 ton bestemd voor de export. Van het resterende deel gaat 30-50 % naar de farmaceutische industrie en wordt 10-20 % verkocht als „primair” DCM in verfafbijtmiddelen. Hergebruikt DCM vanuit de farmaceutische industrie levert een vergelijkbaar tonnage op. Het onderhavige voorstel heeft uitsluitend betrekking op het gebruik van DCM voor het afbijten van verf.

3.5

De meeste consumenten kennen het afbijten als een onmisbare bewerking voor het conserveren en decoreren van voorwerpen en oppervlakken van hout, metaal, steen en pleisterwerk binnen en buiten de eigen woning. Daarnaast bestaat een aantal meer specialistische markten, zoals de restauratie van kunstvoorwerpen, het verwijderen van graffiti en het opnieuw schilderen van grote mobiele voorwerpen zoals treinen of vliegtuigen.

3.6

Verfafbijtmiddelen worden enigszins willekeurig in 3 categorieën verdeeld: „industrieel” (d.w.z. met doorlopend gebruik in grote hoeveelheden op één locatie); „beroepsmatig” (specialisten, bouwers en inrichters die op verschillende locaties werken) en „consumenten” (personen die incidenteel woningonderhoud plegen).

3.7

Het aantal daadwerkelijke incidenten voor elk van deze categorieën is lastig te bepalen. Aangezien de symptomen van een overdosis DCM lijken op die van hartfalen, is er wellicht (maar wellicht ook niet) sprake van onderrapportage. Volgens de gegevens die de RPA-consultants aan de Commissie hebben gepresenteerd, zijn er de afgelopen twintig jaar in Europa 3 à 4 incidenten per jaar geweest door het gebruik van verfafbijtmiddelen op basis van DCM; één incident per jaar had de dood tot gevolg. De dodelijke ongevallen concentreerden zich in Frankrijk (6), Duitsland (6) en het Verenigd Koninkrijk (5), de niet-dodelijke ongevallen in het Verenigd Koninkrijk (36), Zweden (12) en Frankrijk (6). In Zuid-Europa werd in de door RPA onderzochte periode (1930-2007) slechts één voorval opgetekend: een dodelijk industrieel ongeval in Spanje in 2000. Het klimaat ter plaatse zou hier zeker een rol kunnen spelen. Bij warm weer zijn de vensters steeds open, zodat er een goede ventilatie tot stand komt en de risico's verwaarloosbaar zijn; in een kouder klimaat geldt mogelijk het tegengestelde.

3.8

De dodelijke ongevallen waren gelijkelijk verdeeld over de industriële en beroepsmatige gebruikersgroepen. Het leeuwendeel van de niet-dodelijke incidenten vond plaats tijdens het gebruik door als „beroepsmatige gebruikers” aangeduide personen. Als oorzaken van de dodelijke ongevallen werd bijna zonder uitzondering gebrekkige ventilatie en onvoldoende gebruik van persoonlijke beschermende uitrusting genoemd, met name in de nabijheid van grote open tanks.

3.9

Een melding van een mogelijk dodelijk ongeval met een consument (of beroepsmatige gebruiker) dat in 1993 in Frankrijk plaatsvond, kan thans niet meer geverifieerd worden en geldt daarom niet als hard bewijs. Het enige andere gemelde dodelijke incident waarbij een consument betrokken was, vond plaats in 1960 in Nederland. Andere factoren zouden relevant kunnen zijn.

3.10

Natuurlijk zijn er alternatieven voor chemische verfafbijtmiddelen op basis van DCM. Deze worden over het algemeen onder 3 rubrieken samengebracht — „fysisch/mechanisch afbijten” (schuren, schrapen, stralen); „pyrolitisch of thermisch afbijten” (in ovens, op hete gefluïdiseerde bedden of met behulp van toortsen of warmtekanonnen); en „chemisch afbijten” (met behulp van krachtige oplosmiddelen, waaronder DCM, of corrosieve, meestal sterk basische, vloeistoffen of pasta's, of mengsels op basis van mierenzuur of waterstofperoxide). Elk proces kan effectief zijn en onder bepaalde omstandigheden de voorkeur verdienen. Alle processen dragen bepaalde risico's in zich, hetzij door impact van deeltjes, hitte, brand, ontploffing, oog- of huidirritatie of door de samenstelling van de te verwijderen laag, met name verven van vóór 1960, die lood kunnen bevatten. Waar sprake is van diverse lagen die 100 jaar of verder teruggaan in de tijd, in oude maar nog bruikbare of zelfs zeer gewilde woningen, of van gevoelige oppervlakken die niet beschadigd mogen raken, is vaak een combinatie van benaderingen en een zekere mate van experimenteren geboden.

3.11

Er zijn geen gegevens aangedragen over het totale marktaandeel van de diverse alternatieven in de drie rubrieken, noch over het verschil in kosten per gestripte vierkante meter. DCM geldt nog altijd als het meest gebruikte oplosmiddel, met name in de consumentensector, terwijl daarnaast toepassingen op basis van natronloog ook populair zijn. Zelfs binnen de chemische categorie zijn vergelijkende kostenberekeningen moeilijk te maken. De consensus is dat afbijtmiddelen op basis van DCM per volume voordeliger lijken te zijn dan concurrerende producten. Dit voordeel verdwijnt vermoedelijk als rekening wordt gehouden met de totale kosten van de veiligheidsuitrusting (voor zover gebruikt) en afvalverwijdering (voor zover relevant).

3.12

De totale kosten worden mede bepaald door de verwerkingstijden. Langzamer werkende maar goedaardiger producten en processen verhogen de kosten van het werk en verlagen de winst. Met oplosmiddelen met een hoger kookpunt kan een groter oppervlak tegelijk worden bewerkt, maar is een langere inwerktijd nodig. Voor de consument wordt de kortdurende blootstelling vervangen door een langer durende en mogelijk een ingrijpender verstoring van het huishouden. (Met de veronderstelling van RPA dat tijd voor consumenten een minder belangrijke factor is „omdat ze het afbijten doorgaans in hun vrije tijd doen” kan beslist niet zonder meer worden ingestemd.) Voor alle gebruikers worden nieuwe werkwijzen en veranderingen in het werkplan essentieel. Voor de industriële gebruiker zal een overschakeling op producten op waterbasis leiden tot lagere ventilatiekosten, maar flink hogere kosten voor tanks en leidingen om de corrosie te verminderen. Gezien de vele verschillende variabelen zijn voorspellingen van de effecten van beperkingen op deze mogelijkheden bijzonder moeilijk te maken. Met name consumenten lopen in deze situatie gevaar, omdat de tegenstrijdige opinies die op overheidsniveau spelen het weinig waarschijnlijk maken dat zij tussen de diverse producten of processen een keuze zullen maken die daadwerkelijk in hun belang is.

3.13

Een van de populaire alternatieven voor DCM als oplosmiddel, te weten methyl-2-pyrrolidone (NMP), is onlangs geclassificeerd als „giftig voor de voortplanting — categorie 2”; dit zal uiteindelijk uitmonden in een verbod op de verkoop aan het publiek (maar niet aan beroepsmatige of industriële gebruikers) van preparaten die deze stof bevatten. Andere oplosmiddelen, zoals 1,3-dioxolaan, zijn licht ontvlambaar.

3.14

Systemen op basis van dibasische esters (DBE's) — mengsels van dimethyladipaat, succinaat en glutaraat — lijken op dit moment de meest veelbelovende alternatieven te zijn, met weinig aanwijzingen dat zij grote risico's inhouden voor de menselijke gezondheid of het milieu. Dimethylsulfoxide (DMSO) en benzylalcohol lijken eveneens relatief „veilig”. Maar of deze stoffen door de gebruikers ook als kostenefficiënt zullen worden gezien is afhankelijk van een groot aantal factoren; het staat zeker niet bij voorbaat vast dat er uiteindelijk overwegend gekozen zal worden voor „veilige” alternatieven.

3.15

Samenvattend is duidelijk dat geen enkele benadering over de hele linie acceptabel is en dat misplaatst ingrijpen zeer goed zou kunnen uitmonden in een toename van het huidige, relatief geringe, aantal gemelde incidenten. Het probleem zit in het vinden van een oplossing die voor alle partijen aanvaardbaar is, met name voor de lidstaten, die uiteenlopende ervaringen en — begrijpelijkerwijs — uitgesproken standpunten hebben.

4.1

Het voorstel van de Commissie beoogt de menselijke gezondheid en het milieu te beschermen zonder de interne markt voor dichloormethaan schade toe te brengen, met name wanneer dit gebruikt wordt als belangrijk ingrediënt van verfafbijtmiddelen voor industrieel, beroepsmatig en consumentengebruik.

4.2

Het voorstel beoogt een verbod in te stellen op de verkoop van verfafbijtmiddelen op basis van DCM aan het publiek en aan beroepsbeoefenaars die niet speciaal geschoold en erkend zijn door de bevoegde autoriteiten van de lidstaten. De verkoop aan de industrie zou uitsluitend toegestaan worden wanneer een verzameling veiligheidsmaatregelen, met name een effectieve ventilatie en de verstrekking en het gebruik van passende persoonlijke beschermende uitrusting, genomen zijn. Alle preparaten op basis van DCM moeten onuitwisbaar gemerkt zijn als „uitsluitend voor industrieel en beroepsmatig gebruik” (en mogen dan uitsluitend aan personen met een geschikte vergunning verkocht worden).

4.3

Er mogen binnen twaalf maanden na de inwerkingtreding van het Besluit geen nieuwe verfafbijtmiddelen op basis van DCM op de markt worden gebracht voor verkoop aan het publiek of aan beroepsbeoefenaars. Na nog eens twaalf maanden zou iedere levering aan de twee genoemde doelgroepen verboden zijn.

4.4

Het Besluit zou van kracht worden op de derde dag na bekendmaking in het Publicatieblad van de EU.

4.5

Het voorstel gaat vergezeld van een toelichting en een werkdocument van de Commissie (effectbeoordelingsverslag). Nadere gegevens zijn aanwezig in effectbeoordelingen die voor de Commissie zijn gemaakt door externe adviseurs (RPA, TNO) en in verslagen over specifieke onderwerpen (ETVAREAD over de effectiviteit van verdampingsvertragers). Deze verslagen zijn wederom beoordeeld door het bevoegde wetenschappelijk comité (WCGM). Er is geen formele Europese risicoanalyse gemaakt, omdat DCM ondanks de reeds geuite bezorgdheden door geen van de belanghebbenden als prioritaire stof is aangemerkt.

4.6

Sommige EU-lidstaten (en andere grote economieën en handelspartners, zoals Zwitserland en de VS) hebben eveneens studies uitgevoerd om bepaalde — vaak sterk tegenstrijdige — wetgevende en politieke standpunten te onderbouwen. De betrokken branches hebben een grote hoeveelheid gegevens geproduceerd over de mogelijke risico's en relatieve voordelen van verschillende producten en processen; het mag geen verbazing wekken dat deze eveneens onderling strijdig zijn. Commentaar van andere belanghebbenden kon opgetekend worden tijdens de Europese arboweek „Bouwen in veiligheid” in 2004, na afloop van een conferentie van deskundigen die georganiseerd was door de Deense schildersvakbond. Volgens RPA waren BEUC, EMCEF en het EVV in april 2007 nog niet met formele standpunten gekomen.

5.1

Het EESC onderkent de moeilijkheden waarmee de Commissie te maken heeft bij het uitwerken van een voorstel voor een proportionele en kostenefficiënte wijziging van Richtlijn 76/769/EEG in verband met het gebruik van DCM als oplosmiddel voor het afbijten van verf. Er zijn relatief weinig incidenten gemeld en/of gestaafd. Er zou sprake kunnen zijn van onderrapportage. De bestaande wetgeving is niet altijd nageleefd en lijkt op het vlak van etikettering te kort te schieten. Er zijn alternatieve producten en processen, maar die zijn niet beoordeeld en leveren elk hun eigen risico op. Het is goed te begrijpen waarom de meningen van de lidstaten uiteenlopen. Er bestaat geen garantie dat de uitkomst per saldo gunstig zal zijn voor de groepen waarvoor de regeling vermoedelijk de grootste gevolgen zal hebben.

5.2

Het EESC onderkent eveneens dat dit vanwege de beperkte beschikbare tijd de laatste kans is om nog maatregelen te nemen onder het regime van de bovengenoemde Richtlijn. Wanneer geen gemeenschappelijk standpunt kan worden bereikt tussen de lidstaten en het Europees Parlement, en het voorgestelde Besluit (of een amendement daarvan) dientengevolge niet kan worden vastgesteld en ten uitvoer gelegd, kan geen verdere actie worden ondernomen totdat DCM op al zijn toepassingen is beoordeeld in de zin van Verordening (EG) nr. 1907/2006 (REACH).

5.3

Het EESC is ervan overtuigd dat een dergelijke vertraging onnodig en ongewenst is met het oog op de bescherming van het milieu en de gezondheid van alle gebruikers zowel op als buiten de werkplek. Ook zou het EESC een verbrokkeling van de interne markt op dit of enig ander vlak diep betreuren. Het moet voor alle betrokkenen duidelijk zijn dat overeenstemming op hoofdlijnen geboden is, waarbij ernaar gestreefd dient te worden om de risico's te beheersen in plaats van het ene risico door het andere te vervangen.

5.4

In dit verband stelt het EESC vast dat DCM in gesloten systemen veilig kan worden geproduceerd, opgeslagen, vervoerd en gebruikt. DCM is niet ontvlambaar en draagt niet bij aan de vorming van ozon op leefniveau. In open systemen daarentegen, zoals bij het afbijten van verf, levert DCM duidelijk problemen op door zijn vluchtigheid (het verdampt snel), de dichtheid van de geproduceerde damp (die zich verzamelt op het laagste punt of daar waar geen voldoende ventilatie is) en zijn verdovende eigenschappen (het kan bewusteloosheid of de dood teweegbrengen). Al deze factoren leveren verhoogde risico's voor kinderen op. DCM is ook geclassificeerd als kankerverwekkende stof van categorie 3; dit potentiële risico is prominent aanwezig op het etiket van elk product dat DCM bevat.

5.5

Zowel RPA als anderen hebben opgemerkt dat dit niet alleen misleidend is, maar ook ontoereikend om een behoorlijke bescherming van gebruikers op of buiten de werkplek te waarborgen. Noch de bestaande wetgevingsinstrumenten, noch hun tegenhangers in het herziene Internationaal geharmoniseerde systeem voor classificatie en etikettering van de VN, voorzien in R- of S-zinnen (risico- of veiligheidszinnen) of pictogrammen die een adequate waarschuwing vormen tegen ofwel bedwelming (en het daaropvolgende risico van overlijden) of — wat nog verbazingwekkender is — van het ernstige risico voor kinderen (hetgeen uiteraard geldt voor een groot aantal producten en processen die in het huishouden gebruikt worden).

5.6

De nadruk op het potentiële, maar tot dusver niet bewezen risico op kanker is eveneens misleidend. Het WCGM merkte in zijn advies over het ETVAREAD-verslag over verdampingsvertragers op dat het stofwisselingsmechanisme bij de muis voor het onderzochte eindpunt niet hetzelfde als bij de mens, zodat het op basis van het aangedragen bewijs onwaarschijnlijk is dat DCM een kankerverwekkende stof is. Er is weinig bewijsmateriaal dat op daadwerkelijk gebruik berust. De uitkomsten van twee grote epidemiologische onderzoeken in de VS, met cohorten die in andere branches aan DCM blootgesteld zijn, laten nog steeds op zich wachten. In de EU zijn bepaalde cohorten wellicht blootgesteld aan andere bekende kankerverwekkende stoffen, zoals styreen. RPA heeft geen enkel bewijs geleverd voor een daadwerkelijk risico in deze categorie door blootstelling aan DCM bij het afbijten van verf. De vereiste zin R68 („onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten”) is gezien deze situatie niet de gelukkigste.

5.7

Ook moet worden opgemerkt dat uit de door RPA gepresenteerde statistieken voor de periode 1930-2007 duidelijk is gebleken wat de gevaren zijn van extreme blootstelling aan DCM, meestal door zeer slechte werkmethoden. Voor de alternatieve processen en producten zijn geen corresponderende gegevens verzameld. Het is echter maar de vraag in hoeverre deze gegevens ook kunnen worden toegepast op het gebruik door „beroepsbeoefenaars” dan wel „consumenten” in een huishoudelijke omgeving. Aanwijzingen van chronische (langdurige) gezondheidseffecten in de industrie kunnen al dan indicatief zijn voor problemen bij acute (kortdurende) blootstellingen van de consument; ongevallenstatistieken, waarvan hier wellicht sprake is, zijn moeilijker om te rekenen.

5.8

In de studies werd ook gewezen op het gebrek aan eenduidige niveaus van beroepsmatige blootstelling (OEL's) voor werkplekken in de gehele EU. De limieten verschillen zowel per stof (DCM) tussen lidstaten als tussen stoffen onderling (bijvoorbeeld DCM in vergelijking met DBE of DMSO). Fabrikanten dienen hun zorgplicht jegens hun medewerkers serieus te nemen en regelgevingsautoriteiten dienen hiertoe op basis van reële gegevens een helder en consequent regelgevingskader op te stellen.

5.9

In dit verband heeft het EESC met bijzondere belangstelling kennis genomen van de Technische regels voor gevaarlijke stoffen (TRGS) 612, voor alternatieven voor verfafbijtmiddelen op basis van DCM, samengesteld door het Duitse ministerie van Arbeid en Sociale Zaken (BMAS), in de versie van februari 2006. Dit lijkt een model te zijn dat door anderen zou kunnen worden nagevolgd om de veiligheid op de werkplek te helpen garanderen; het is aanzienlijk gedetailleerder dan het voorliggende voorstel van de Commissie.

5.10

De hiërarchie van vragen die op grond van het vorenstaande moeten worden beantwoord (a) kunt u uw proces veiliger maken door vervanging? (b) zo nee, waarom niet? en (c) heeft u alle passende maatregelen genomen om uw werkplek veilig te maken? moet in de meeste gevallen aangehouden worden. De potentiële risico's en de voordelen van alternatieve processen en producten moeten ten volle worden onderkend. Bovenal moet er een inschatting komen van de vermoedelijke uitkomsten van een eventueel besluit om een aanzienlijke hoeveelheid van een bepaald materiaal van de markt te halen; welke keuze zullen gebruikers in de praktijk maken en is deze keuze inderdaad bevorderlijk voor hun persoonlijke veiligheid?

5.11

Zo heeft een van de lidstaten reeds een verbod op producten op basis van DCM ingevoerd, dat zowel voor industriële als voor beroepsmatige gebruikers geldt; dit betreft een verbod op de verkoop van producten die DCM bevatten, niet van DCM zelf. Er kan nog steeds een krachtig afbijtmiddel worden geproduceerd door DCM op de plaats van gebruik te mengen met methanol. Het resulterende product is goedkoper, maar ontbeert de oppervlakte-actieve stoffen en verdampingsvertragers die zowel de effectiviteit als de veiligheid van een behoorlijk samengesteld product vergroten. Dit is dan ook een onwenselijke uitkomst.

5.12

Zoals RPA en de Commissie hebben opgemerkt zijn de verschillen tussen de diverse categorieën gebruikers in de praktijk moeilijk te verantwoorden of te handhaven. Het enige echte verschil is dat voor continu, omvangrijk afbijtwerk op één locatie grote open tanks met chemische middelen nodig zijn, waarin de producten ondergedompeld worden, terwijl voor werkzaamheden buiten de eigen locatie meestal geen onderdompeling nodig is, zodat daar ook geen behoefte is aan grote open tanks. De werkzaamheden op één terrein worden in andere richtlijnen behandeld, bijvoorbeeld met betrekking tot de uitstoot van oplosmiddelen en de kwaliteit van het afvalwater, die strikt moeten worden gehandhaafd; bij werkzaamheden op andere locaties zijn de zorgvuldigheid en het gezond verstand van de personen in kwestie belangrijker. Waar een werkgever in het spel is, heeft deze uiteraard de plicht om voor de betrokken medewerkers de best mogelijke werkomgeving te garanderen.

5.13

Ook in de „beroepsmatige categorie” zou onderscheid moeten worden gemaakt tussen diegenen die zich continu bezighouden met specialistische reiniging (bv. verwijderen van graffiti, gevelherstel, treinen en vliegtuigen), en diegenen die slechts incidenteel verf hoeven af te bijten (bouwers, inrichters en „consumenten”) als noodzakelijke maar tijdrovende voorbereiding op meer winstgevende activiteiten. De behoeften, competenties en kwetsbaarheden van deze laatste groep lijken identiek te zijn; daarom moeten ze op gelijke voet worden behandeld.

5.14

Om een compromis tussen verschillende standpunten mogelijk te maken is er ten slotte een voorstel gedaan voor een uitzonderingsbepaling inzake de scholing van en vergunningverlening aan bepaalde categorieën verwerkers. Het is echter problematisch om het gebruik van verfafbijtmiddelen op basis van DCM gelijk te stellen met zaken als asbestverwijdering of verwerking van kernafval, waarvoor een vergunningenstelsel absoluut noodzakelijk is. Gezien de hoge kosten van het opzetten en bewaken van een dergelijk stelsel kan dit voorstel nauwelijks geacht worden in enige behoefte te voorzien.

6.1

Gezien het vorenstaande is het EESC niet van mening dat het voorliggende voorstel proportioneel is en evenmin dat het zal leiden tot een daling van het aantal incidenten op of buiten de werkplek. Gezien de grote feitelijke en politieke verschillen tussen de lidstaten dienen andere benaderingen te worden overwogen en onverwijld ten uitvoer te worden gelegd.

6.2

Hiertoe behoren wijzigingen te worden aangebracht in de verpakking en etikettering van verfafbijtmiddelen op basis van DCM om het risico van ongevallen te verminderen en de werkelijke gevaren onder de aandacht te brengen. De verkoop aan iedereen die zich niet doorlopend of op dezelfde locatie bezighoudt met het afbijten van verf, ongeacht of hij of zij als „beroepsbeoefenaar” of als „consument” wordt aangemerkt, moet worden beperkt tot maximaal 1 liter per recipiënt en per aanschaf. De recipiënten moeten voorzien zijn van kindbestendige verzegelingen, zoals omschreven in de relevante bestaande dan wel nieuwe Europese verordeningen en richtlijnen en/of de EN-ISO-normen 8317:2004 en 862:2005. Smalle flessenhalzen ter voorkoming van morsen zouden ook nuttig zijn, ofschoon het dan nodig is om het middel eerst uit te gieten voordat het met een kwast gebruikt kan worden, waardoor het effect enigszins tenietgedaan wordt. Fabrikanten moeten zich actief inspannen om veiliger afleveringssystemen te creëren als ze willen dat deze producten ook op langere termijn levensvatbaar blijven. De bulkverkoop aan alle andere gebruikers voor „industrieel” of continu „beroepsmatig” gebruik moet in hoeveelheden van ten minste 20 liter plaatsvinden. In deze gevallen dienen fabrikanten en leveranciers hun zorgvuldigheidsplicht op zich te nemen en te zorgen dat er voldoende informatie en scholing wordt gegeven om een veilige verwerking en verwijdering in alle gebruikssituaties te waarborgen.

6.3

Als waarschuwing voor de gevaren voor kinderen moeten er dringend nieuwe, aanvullende pictogrammen en R- en S-zinnen worden ontwikkeld. Voor verfafbijtmiddelen op basis van DCM (en andere producten met vergelijkbare effecten) zou een geschikte formulering voor alle gebruikers als volgt kunnen luiden: „Bedwelmend middel: leidt in hoge concentraties tot bewusteloosheid en de dood”; „Niet gebruiken in het bijzijn van kinderen of kwetsbare volwassenen”; „Niet gebruiken in afgesloten ruimten: zware dampen zijn verstikkend”. Dergelijke formuleringen lijken gedragen te worden door het aanwezige bewijs en zijn relevant voor de daadwerkelijke behoeften. De zinnen mogen niet ondergesneeuwd raken door een reeks minder belangrijke waarschuwingen. Een effectieve waarschuwing en een ondubbelzinnig pictogram met betrekking tot de noodzaak om kinderen te beschermen zou vermoedelijk meer effect sorteren dan een groot aantal ingewikkelder adviezen. De huidige zin S2 („Buiten bereik van kinderen bewaren”) schiet in dit verband tekort.

6.4

Ook is er een duidelijke behoefte aan een gestandaardiseerde en consistente verzameling EU-brede grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling om de veiligheid op de werkplek verder te verbeteren. Dit kan gezien worden als een nuttig effect van het REACH-programma in de komende jaren.

6.5

Goede werkpraktijken en een zorgvuldige naleving van alle bestaande instrumenten is uiteraard essentieel voor risicobeheersing op en buiten de werkplek. Fabrikanten en detailhandelaren hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het geven van goede adviezen en het waarborgen dat de aanbevelingen kunnen worden opgevolgd door het publiek en door anderen die de gevaarlijke stoffen of processen slechts incidenteel gebruiken. Veiligheidsaanbevelingen en -uitrusting moeten met evenveel enthousiasme en stimulansen worden bevorderd als de stoffen waarvoor deze nodig zijn.

6.6

De aanpak die in de Duitse TRGS 612 wordt gevolgd, kan de basis vormen voor EU-brede instrumenten. Aanvullend technisch advies over ventilatie of afvalverwerking kunnen waar nodig worden toegevoegd. Goede praktijken moeten worden gepubliceerd en uitgewisseld.

6.7

De in de VS lopende studies naar de effecten van langdurige blootstelling aan DCM dienen zo spoedig mogelijk te worden afgerond, waarna de bevindingen ter verdere beoordeling aan het WCGM dienen te worden gepresenteerd. Nagegaan moet worden hoe eventueel valide cohorten voor onderzoek in Europa in kaart gebracht kunnen worden.

6.8

Ook dient een systematische beoordeling te worden gemaakt van de risico's in verband met het afbijten van verf, zodat alle producten en processen op gelijke voet kunnen worden beoordeeld. Dit kan leiden tot een beter begrip van de relatieve prestaties en risico's, en uiteindelijk de gebruikers op en buiten de werkplek beter in staat stellen goed onderbouwde keuzen te maken. Geen van deze voorstellen mag echter voor vertraging zorgen in de vaststelling van de hiervoor genoemde beheersingsmaatregelen.

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/35

1.1

Het Comité kan zich vinden in dit voorstel voor een richtlijn, dat als een verdere stap moet worden gezien in de strategie voor administratieve vereenvoudiging, zoals aangekondigd in de mededeling Betere regelgeving in de Europese Unie: een strategische evaluatie.

1.2

Het sluit zich daarmee aan bij het positieve oordeel van zijn eigen Waarnemingspost voor de interne markt, die in talrijke adviezen voortdurend zijn steun heeft uitgesproken voor de voorstellen voor administratieve vereenvoudiging op het gebied van vennootschapsrecht. Europese ondernemingen zullen hierdoor minder kosten maken en hun concurrentiepositie aanzienlijk kunnen verbeteren, mits de belangen van andere betrokken partijen niet in gevaar komen.

1.3

Het Comité wijst erop dat het betreffende voorstel tot wijziging van Richtlijnen 68/151/EEG (Eerste Richtlijn vennootschapsrecht) en 89/666/EEG (Elfde Richtlijn vennootschapsrecht) voorziet in vereenvoudiging en vermindering van de administratieve rompslomp als gevolg van openbaarmakings- en vertalingsverplichtingen, die als lastig worden ervaren en vaak gepaard gaan met buitengewoon hoge en soms ook onnodige kosten.

1.4

Het staat achter de voorgestelde maatregelen, die door middel van een eenvoudige aanpassing van het acquis communautaire kunnen worden doorgevoerd en die niet alleen de administratieve lasten voor het bedrijfsleven zullen verminderen (zoals uit de effectbeoordeling bij het voorstel blijkt), maar het ook onmogelijk zullen maken om het vrije verkeer van goederen en diensten binnen de Unie onnodig te belemmeren.

1.5

Het ziet de voorgestelde maatregelen dan ook als positief en zou net als de Raad er bij de Commissie op willen aandringen om verdere stappen te ondernemen in de strijd tegen onnodige verplichtingen in diverse sectoren, die van geen enkele toegevoegde waarde zijn voor de gebruikers, ondernemingen extra belasten en het moeilijk maken om een antwoord te vinden op de huidige problemen als gevolg van de wereldwijde concurrentie.

1.6

De Commissie zou de lidstaten moeten stimuleren om de administratieve documenten voor bedrijven te vereenvoudigen en om alle gegevens die op grond van de geldende wetten en regels openbaar moeten worden gemaakt, via internet beschikbaar te stellen.

2.1

Nadat ze in 2005 het startsein had gegeven voor een aantal evaluaties, lanceerde de Commissie een programma voor vereenvoudiging van de wetgeving om de administratieve kosten en lasten voor ondernemingen als gevolg van de geldende voorschriften terug te dringen. Uitgangspunt was dat er allerlei onnodige kosten zijn die de Europese economie afremmen en schadelijk zijn voor de concurrentiepositie van het bedrijfsleven.

2.2

Op 14 november 2006 bracht de Commissie zowel een mededeling uit met de veelzeggende titel „Betere regelgeving in de Europese Unie: een strategische evaluatie” (1) als het werkdocument „Meten van administratieve kosten en verminderen van administratieve lasten in de Europese Unie” (2). In beide wordt erop gewezen dat administratieve vereenvoudiging nodig is om het bedrijfsleven concrete economische voordelen te bieden, maar dat dit niet ten koste mag gaan van de gebruikers van de betreffende informatie.

2.3

In maart 2007 werd deze strategische beleidsoriëntatie aangevuld met een actieprogramma ter vermindering van de administratieve lasten (3) (dat overigens nog niet in het Publicatieblad is verschenen). Het doel van dit programma is een kostendaling van 25 % rond 2012.

2.4

In maart 2007 zijn met een versnelde procedure ook een aantal voorstellen aangenomen voor het terugdringen van de administratieve rompslomp en op 10 juli 2007 kwam de Commissie met een mededeling waarin zij haar eigen plannen presenteerde voor vereenvoudiging van de regels op het gebied van vennootschapsrecht, financiële verslaggeving en controle van jaarrekeningen (4).

2.5

Tijdens zijn vergadering van 13 en 14 maart 2008 heeft de Raad de Commissie opgeroepen om door te gaan op de ingeslagen weg en nieuwe voorstellen te doen voor vermindering van de administratieve lasten (5).

2.6

Onderhavig voorstel voor een richtlijn inzake de openbaarmakings- en vertalingsverplichtingen voor bepaalde vennootschapsvormen, dat ertoe moet leiden dat er alleen nog informatie met toegevoegde waarde dient te worden verstrekt, sluit hierbij aan.

3.1

De Commissie wil met haar voorstel het concurrentievermogen van Europee ondernemingen verbeteren door vermindering en/of afschaffing van administratieve verplichtingen die op grond van de geldende wetgeving moeten worden nageleefd, maar die geen enkele informatieve waarde hebben voor de gebruikers en bedrijven nodeloos op extra kosten jagen.

3.2

Daartoe zouden de Richtlijnen 68/151/EEG (Eerste Richtlijn) en 89/666/EEG (Elfde Richtlijn) met betrekking tot de openbaarmakings- en vertalingsverplichtingen voor bepaalde vennootschapsvormen moeten worden gewijzigd.

3.3

Voor de Eerste Richtlijn wordt een minimale openbaarmakingsverplichting voorgesteld in vergelijking met hetgeen daar momenteel in artikel 3, lid 4, is vervat. Door deze wijziging zal de verplichting tot bekendmaking in nationale publicatiebladen van informatie over de oprichting van vennootschappen en van jaarrekeningen (die op grond van de huidige wetgeving elk jaar openbaar moeten worden gemaakt) komen te vervallen.

3.4

Nu handelsregisters steeds meer online kunnen worden geraadpleegd en de lidstaten bovendien de toegang tot de daarin opgeslagen informatie moeten waarborgen, betekent een dergelijke vereenvoudiging geen verlies van meerwaarde voor de gebruikers,

3.5

De lidstaten moeten ervoor zorgen dat de chronologisch gerangschikte informatie elektronisch toegankelijk is. Het staat hun vrij om te bepalen of die informatie ook op andere manieren openbaar moet worden gemaakt, mits dit geen extra kosten met zich meebrengt voor ondernemingen.

3.6

Het voorstel met betrekking tot Richtlijn 89/666/EEG (Elfde Richtlijn) behelst een wijziging van de huidige regeling die bepaalt dat, ook in het geval van registratie van een nieuw filiaal, alle bescheiden van een onderneming moeten worden vertaald.

3.7

Op grond van artikel 4 van de nieuwe richtlijn zullen documenten in een officiële EU-taal openbaar moeten worden gemaakt, maar zal voor de beëdiging van de vertaling kunnen worden volstaan met de geldende procedure van de betreffende lidstaat. Om de kosten voor vertaling en beëdiging tot een minimum te beperken, dienen alle andere lidstaten een dergelijke beëdigde vertaling te erkennen en mogen ze, afgezien van hetgeen in lid 1 en 2 is bepaald, geen andere formele eisen stellen.

3.8

De rechtsgrondslag van de nieuwe richtlijn blijft dezelfde ten opzichte van de twee voorafgaande, nl. artikel 44, lid 2, sub g) van het Verdrag. Voorts meent de Commissie dat het voorstel tegemoetkomt aan de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid.

3.9

Uit een raadpleging door de Commissie blijkt dat een zeer groot deel van de belanghebbenden (110 belanghebbenden uit 22 lidstaten) de voorgestelde wijzigingen verwelkomt en positief is over de resultaten van de effectbeoordeling. De uitslag van de raadpleging kan worden nagelezen op de website van het directoraat-generaal Interne markt en diensten (DG MARKT).

3.10

Op grond van de effectbeoordeling gaat de Commissie uit van een jaarlijkse besparing van circa 410 miljoen euro wat betreft de publicatie van jaarverslagen en van circa 200 miljoen euro wat betreft de bekendmaking van wijzigingen in het handelsregister. De kostenbesparing voor vertaling en beëdiging bedraagt circa 22 miljoen euro per jaar.

4.1

In talrijke adviezen van de Waarnemingspost voor de interne markt heeft het Comité de administratieve vereenvoudiging in het kader van de mededeling „Betere regelgeving in de Europese Unie: een strategische evaluatie” toegejuicht.

4.2

Ook in zijn eigen adviezen heeft het steeds zijn volledige steun uitgesproken voor dit programma, waarmee, zonder de belangenbehartiging van andere betrokken partijen op losse schroeven te zetten, een concrete bijdrage wordt geleverd aan de verbetering van de concurrentiepositie van het Europese bedrijfseven dankzij verlaging van de vaak overbodige en buitensporige administratieve kosten op het gebied van vennootschapsrecht.

4.3

Het Comité wijst erop dat onderhavig voorstel met betrekking tot een lastig vraagstuk als de openbaarmakings- en vertalingsverplichtingen niet alleen tot een aanzienlijke kostenbesparing zal leiden (zo blijkt althans uit de effectbeoordeling), maar ook de geloofwaardigheid van de EU zal helpen vergroten, doordat het niet meer mogelijk zal zijn om kunstmatige en onrechtvaardige belemmeringen op te werpen voor het vrije verkeer van goederen en diensten.

4.4

Het stelt vast dat de initiatieven uit de voorgestelde richtlijn zorgvuldig zijn beoordeeld op de uiteindelijke doelstellingen en de naleving van de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid, en dat alle belanghebbende partijen uitvoerig zijn geraadpleegd.

4.5

Het staat dan ook achter de inhoud van het voorstel, dat als een belangrijke stap moet worden gezien binnen een brede strategie. Het sluit zich volledig aan bij de Raad in diens oproep aan de Commissie om ook in andere sectoren en op andere terreinen werk te maken van administratieve vereenvoudiging en zo de enorme regeldruk voor ondernemingen te verminderen.

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/37

1.1

Het EESC juicht het toe dat de in de vierde richtlijn vennootschapsrecht opgenomen vrijstellingen voor kleine ondernemingen uitgebreid worden tot middelgrote ondernemingen. Op die manier zullen de verslagleggingsverplichtingen voor deze ondernemingen afnemen.

1.2

Het EESC onderschrijft eveneens de voorstellen tot wijziging van de zevende richtlijn, daar zij de wisselwerking verduidelijken tussen de consolidatievoorschriften in deze richtlijn en de internationale normen voor financiële verslaglegging (International Financial Reporting Standards cf. IFRS).

1.3

De doelstelling om financiële verslaglegging te vereenvoudigen, blijft intact, wat zeer positief is: er is geen relevant verlies aan informatie voor de gebruikers van de rekeningen en andere betrokkenen blijven in de grond van de zaak buiten schot. De voorgestelde vereenvoudiging is gebaseerd op de behoeften van het MKB en van de gebruikers van financiële informatie.

1.4

Tot nu toe is er te weinig onderzoek verricht naar en bewijs verzameld over de behoeften van de gebruikers, die van lidstaat tot lidstaat kunnen verschillen. Alvorens de financiële verplichtingen voor het MKB verder te wijzigen, moet er gekeken worden naar de huidige stand van zaken wat de gebruikmaking van de opties in de vierde en zevende richtlijn betreft. Te denken valt aan onderzoek naar (a) het gebruik van de bestaande opties, (b) motiveringen van de lidstaten voor hun keuze van opties en (c) een overzicht van de mate waarin lidstaten hun doelstellingen verwezenlijken.

1.5

Volgens het EESC moet eerst op dit gebied informatie worden verzameld als uitgangspunt voor zinvolle beleidsvoorstellen naderhand.

1.6

Verplichtingen t.a.v. de jaarrekening waren één van de eerste wetgevende gebieden die op Europees niveau geharmoniseerd werden. Het EESC herinnert eraan dat dit een kernonderdeel is voor de verwezenlijking van de gemeenschappelijke markt; verder wijst het op het belang van harmonisatie voor het scheppen van gelijke concurrentieverhoudingen in de EU.

1.7

De grensoverschrijdende handel in het MKB neemt toe in de EU. Het is dus zaak om werk te maken van de harmonisatie van het kader voor financiële verslaglegging en van de voorschriften (a) ter ondersteuning van de groei in deze handel en (b) voor het scheppen van gelijke concurrentieverhoudingen.

2.1

In de conclusies van de Europese Raad van 8 en 9 maart 2007 werd benadrukt dat terugdringing van de administratieve lasten belangrijk is om de Europese economie een nieuwe impuls te geven, met name gelet op de eventuele voordelen voor het midden- en kleinbedrijf.

2.2

Er werd gepleit voor uitgebreide gezamenlijke inspanningen van de Unie en de lidstaten om de administratieve lasten te verminderen door vereenvoudiging van de regels m.b.t. het opstellen van jaarrekeningen voor kleine en middelgrote ondernemingen; de rechtsgrond voor deze maatregelen zou art. 44, lid 1, van het EG-Verdrag zijn (1).

2.3

Jaarrekeningen en auditcontroles zijn aangewezen als gebieden waar de administratieve lasten voor ondernemingen in de Unie dienen af te nemen (2).

2.4

Bijzondere nadruk is gelegd op extra verlichting van de informatieverplichtingen voor kleine en middelgrote bedrijven.

2.5

In het verleden is een aantal wijzigingen doorgevoerd om bedrijven die onder de Richtlijnen 78/660/EEG en 83/349/EEG vielen, in staat te stellen om jaarrekeningmethoden te gebruiken die voldoen aan de internationale normen voor financiële verslaglegging (IFRS).

2.6

Ingevolge Verordening (EG) nr. 1606/2002 van het Europees Parlement en de Raad van 19 juli 2002 betreffende de toepassing van internationale standaarden voor jaarrekeningen (3) dienen ondernemingen waarvan de aandelen worden verhandeld op een gereglementeerde markt in een lidstaat hun jaarrekeningen overeenkomstig de IFRS op te stellen, zodat op hen de meeste bepalingen van de Richtlijnen 78/660/EEG en 83/349/EEG dus niet van toepassing zijn. Deze richtlijnen zijn evenwel nog steeds het uitgangspunt voor de boekhouding van kleine en middelgrote bedrijven in de EU.

2.7

Voor kleine en middelgrote ondernemingen gelden vaak dezelfde regels als voor grote bedrijven, maar hun specifieke jaarrekeningbehoeften zijn nog maar zelden onderzocht. Vooral het groeiende aantal publicatieverplichtingen leidt in deze sector tot bezorgdheid. Uitgebreide regelgeving voor verslaglegging vormt een financiële last en kan het doeltreffend gebruik van kapitaal voor productieve doeleinden belemmeren.

2.8

Toepassing van Verordening (EG) nr. 1606/2002 heeft ook duidelijk gemaakt dat het verband tussen de in Richtlijn 83/349/EEG vereiste jaarrekeningnormen en de IFRS toelichting behoeft.

2.9

De kosten van oprichting en uitbreiding kunnen als activa op de balans worden opgenomen, maar dan vereist art. 34, lid 2, van Richtlijn 78/660/EEG wel dat deze kosten in de toelichting uiteengezet worden.

2.10

Kleine ondernemingen kunnen worden vrijgesteld van deze verplichting overeenkomstig art. 44, lid 2, van de richtlijn. Om de administratieve lasten te beperken, zouden ook middelgrote bedrijven van deze verplichting vrijgesteld moeten worden.

2.11

Richtlijn 78/660/EEG schrijft publicatie voor van een overzicht van de omzet, uitgesplitst naar sectoren en geografische markten. Dit geldt voor alle bedrijven, behalve kleine ondernemingen, die op grond van vermeld art. 44, lid 2, van die richtlijn vrijgesteld kunnen worden. Om de administratieve lasten te beperken, zouden ook middelgrote bedrijven van deze verplichting vrijgesteld moeten worden.

2.12

Richtlijn 83/349/EEG vereist dat een moedermaatschappij een geconsolideerde jaarrekening opstelt, zelfs indien de enige dochteronderneming, of alle dochterondernemingen samen, van ondergeschikt belang zijn in de zin van art. 16, lid 3, van Richtlijn 83/349/EEG. Derhalve vallen deze ondernemingen onder Verordening (EG) nr. 1606/2002 en dienen zij geconsolideerde jaarrekeningen op te stellen overeenkomstig de IFRS. Dit is een lastige vereiste als een moedermaatschappij slechts dochterondernemingen heeft die in dat opzicht van ondergeschikt belang zijn.

2.13

Daarom zou het mogelijk moeten zijn een moedermaatschappij vrij te stellen van de verplichting om geconsolideerde jaarrekeningen en een geconsolideerd jaarverslag op te stellen indien alle dochterondernemingen van de moedermaatschappij, individueel of samen, als in dat opzicht van ondergeschikt belang kunnen worden beschouwd.

2.14

De lidstaten kunnen de doelstellingen van de richtlijn, te weten terugdringing van administratieve lasten in verband met bepaalde publicatievereisten voor middelgrote ondernemingen en de verplichting om geconsolideerde jaarrekeningen op te stellen voor bepaalde ondernemingen in de Gemeenschap, niet voldoende verwezenlijken. Gelet op omvang en gevolgen is het beter dat de Gemeenschap in dezen maatregelen treft, overeenkomstig het in art. 5 van het Verdrag uiteengezette subsidiariteitsbeginsel.

2.15

Overeenkomstig het in dat artikel omschreven evenredigheidsbeginsel gaat deze richtlijn niet verder dan wat nodig is om de doelstellingen te verwezenlijken.

2.16

De Richtlijnen 78/660/EEG en 83/349/EEG moeten daarom dienovereenkomstig worden gewijzigd.

3.1

De voorgestelde veranderingen in Richtlijn 78/660/EEG (4e richtlijn vennootschapsrecht) (4) beogen een vereenvoudiging van de financiële verslaglegging voor middelgrote ondernemingen (5) en hun vrijstelling van verplichtingen tot financiële rapportage op korte termijn. De veranderingen moeten de administratieve last beperken zonder dat er relevante informatie verloren gaat.

3.2

De voorgestelde wijzigingen in Richtlijn 83/349/EEG (7e richtlijn vennootschapsrecht) (6) zijn bedoeld om de wisselwerking tussen de in deze richtlijn vermelde regels voor geconsolideerde jaarrekeningen en de IFRS te verduidelijken.

3.3.1

Het debat over relevante beperking van de regelgeving voor het MKB ingevolge de 4e en de 7e richtlijn vennootschapsrecht is de Commissie vroegtijdig begonnen, tegelijk met de raadpleging, waarbij de doelstelling was dat het MKB in de interne markt moet floreren. Het probleem inzake de regelgeving voor het MKB is steeds opnieuw het gevolg van het feit dat de oorspronkelijke verordeningen voor grote ondernemingen zijn opgesteld. Die verordeningen zijn niet per se relevant voor het MKB en leiden vaak tot aanzienlijke administratieve en financiële lasten.

3.4.1

Het debat zou niet alleen gericht moeten zijn op „vereenvoudiging” maar ook op de „relevantie” voor het MKB — in tegenstelling tot grote, aan de beurs genoteerde ondernemingen — van de eisen voor financiële verslaglegging. In de discussie over „vereenvoudiging” bestaat de neiging om het vooral over de kosten te hebben, terwijl in het debat over „relevantie” de voordelen van financiële rapportage centraal staan, alsook bepaalde gebruikers en hun behoeften.

3.4.2

De vereenvoudigingsinspanningen voor „de richtlijnen financiële verslaggeving dienen uit te gaan van de huidige behoeften van het MKB en de gebruikers van hun rekeningen”. Willen financiële verslagen zinvol en relevant zijn, dan is onderzoek naar de gebruikers en hun behoeften essentieel om te komen tot een Europees kader voor financiële rapportage voor het MKB. De gebruikers zijn velerlei: financiële instellingen (ratingbureaus), publieke overheden (belastingdiensten, instanties voor bestrijding van witwaspraktijken enz.).

3.4.3

Het is ook van belang erop te wijzen dat het MKB zelf veel financiële informatie gebruikt, bijv. als leverancier of contractpartij voor andere ondernemingen, in omstandigheden waarin een beoordeling van de kredietwaardigheid een grote rol speelt.

3.4.4

In verband met de „vereenvoudiging” van de regels m.b.t. jaarrekeningen voor het MKB is het belangrijk dat er strenge effectbeoordelingen worden uitgevoerd, inclusief een beoordeling van de voordelen van de financiële verslaglegging en van de kosten en administratieve lasten. In deze beoordelingen moet ook plaats ingeruimd worden voor de redenen voor het opleggen van de vereisten voor financiële rapportage en voor de belangen van betrokkenen (transparantie, enz.) die deze voorschriften beoogden te beschermen.

3.5.1

De grensoverschrijdende handel door het MKB neemt in de EU toe (7). Dat is dus een sterk argument om vaart te zetten achter de harmonisatie van kaders voor financiële rapportage en regels om (a) de groeiende handel te steunen en om (b) gelijke concurrentieverhoudingen te creëren. Dit zou tot minder opties kunnen leiden en een overstap naar maximale harmonisatie, bijv. op het gebied van publicatie van financiële informatie en publieke toegang tot die informatie.

3.6.1

Het MKB-project van de IASB (Intenational Accounting Standards Board) is er gekomen op verzoek van normstellers, boekhoudkundigen en andere belanghebbenden, die een alternatief voor de onverkorte IFRS willen. Hoewel de IASB hier aanvankelijk terughoudend tegenover stond, heeft de meerderheid van de betrokkenen de IASB ervan overtuigd dat het project moest worden uitgevoerd en dat uitsluitend de IASB de gewenste betrouwbaarheid en het gezag had om normen voor jaarrekeningen van hoge kwaliteit te formuleren waarvan de naleving kan worden afgedwongen. Het uitgangspunt van dit project waren echter de onverkorte IFRS, bedoeld voor beursgenoteerde ondernemingen.

3.6.2

Uitgangspunt voor de onverkorte IFRS was dat beursgenoteerde ondernemingen en hun belanghebbenden de financiële verslagen zouden gebruiken. Zoals hiervoor al is gesteld, is de financiële verslaggeving voor het MKB meer voor intern of informeel gebruik bedoeld (in verband met leveranciers, contractpartijen, financiële instellingen, enz.) dan om wettelijke of andere publicatieverplichtingen voor een brede groep gebruikers na te komen.

3.6.3

De verplichte uitvoering van de IFRS, of van een ander pakket nieuwe standaards, gebaseerd op de normen voor beursgenoteerde ondernemingen, zou tot aanzienlijke administratieve en financiële lasten voor het MKB leiden, die zwaarder wegen dan de eventuele voordelen daarvan. Het nauwe verband tussen jaarrekeningen en belastingaangiften zou kleine en middelgrote ondernemingen die in meer dan één lidstaat werkzaam zijn, bovendien nopen tot het aanhouden van twee verschillende jaarverslagen, wat opnieuw extra administratieve lasten met zich meebrengt.

3.7.1

Wat betreft de mogelijkheden tot vereenvoudiging voor het MKB in de richtlijnen inzake jaarrekeningen, die hoofdzakelijk uitbreidingen zijn van de bestaande opties voor het MKB in die richtlijnen, is het belangrijk om na te gaan hoe deze opties in de lidstaten werken, voordat nieuwe richtlijnen worden goedgekeurd. Verder adviseert het EESC om op elk niveau stelselmatig het principe „only once” toe te passen (8).

3.7.2

Alvorens de vereisten voor financiële verslaglegging voor het MKB verder te wijzigen, zou het gebruik van de opties in de 4e en de 7e richtlijn moeten worden bekeken. Het onderzoek zou het volgende moeten omvatten: (a) gebruik van bestaande opties, (b) de motivering van de lidstaten voor de gekozen optie en (c) een overzicht van de prestaties van de lidstaten ten aanzien van de te verwezenlijken doelstellingen.

3.7.3

Het grote probleem momenteel is de „benadering van bovenaf” die (a) tot administratieve lasten voor het MKB leidt, en (b) de relevantie van kaders en normen voor financiële verslaglegging voor die ondernemingen minder groot maakt. Bij een toekomstige herziening van de financiële rapportage in de EU zou moeten worden uitgegaan van een „benadering van onderaf”. Deze benadering zou toegespitst moeten zijn op de behoeften van het MKB en van andere betrokkenen, en zou, zoals hierboven voorgesteld, moeten steunen op onderzoek naar de gebruikers en hun behoeften.

—

CESE 952/2006, over Een strategie voor de vereenvoudiging van de regelgeving (INT/296), PB C 309 van 16.12.2006, blz. 18;

—

CESE 89/2007, over de Herziening van de interne markt (INT/332), PB C 93 van 27.4.2007, blz. 25;

—

CESE 1187/2008, over Beleidsmaatregelen voor het MKB (INT/390), (nog niet in het PB gepubliceerd);

—

CESE 979/2008, over Internationale aanbestedingen (INT/394) (nog niet in het PB gepubliceerd).

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/41

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/41

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/42

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/42

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/43

1.1

Het EESC heeft zich ingenomen getoond met de door de Europese Raad in 2007 gepresenteerde plannen om het klimaat te beschermen. Onder meer met de nu voorliggende ontwerprichtlijn moeten die plannen worden uitgevoerd.

1.2

Het EESC onderschrijft nadrukkelijk de uitspraak van de Commissie dat de beoogde bevordering van het gebruik van hernieuwbare energie niet alleen het klimaat ten goede komt, maar „ook duidelijke positieve gevolgen op het vlak van voorzieningszekerheid, regionale, lokale en plattelandsontwikkeling, exportmogelijkheden, sociale cohesie en tewerkstellingsmogelijkheden, met name bij kleine en middelgrote ondernemingen en bij onafhankelijke energieproducenten” heeft dan wel hebben kan.

1.3

In dit opzicht kan het EESC zich in de ontwerprichtlijn en de doelstelling van 20 % hernieuwbare energie vinden. Het beschouwt hernieuwbare energie niet alleen als instrument om de klimaatverandering een halt toe te roepen, maar ook als een gepast strategisch beleidsrichtsnoer om voor energie minder afhankelijk van derden te worden en dus meer voorzieningszekerheid te creëren.

1.4

De doelstellingen „20 % minder CO2 in 2020” (voor de realisering waarvan andere richtlijnen zijn voorgesteld (1)) en „een aandeel van 20 % hernieuwbare energie in het totale energiegebruik” (onderwerp van onderhavig richtlijnvoorstel) houden nauw verband met elkaar en vullen elkaar aan. Toch dienen ze afzonderlijk te worden besproken. Temeer omdat een aantal soorten hernieuwbare energie niet noodzakelijkerwijs altijd overduidelijk positieve gevolgen heeft voor het milieu (zie par. 5 over agrobrandstoffen).

1.5

Algemeen wordt erkend dat de energiesystemen in Europa op de schop moeten. Daarvoor zijn grote investeringen nodig. De lidstaten dienen in dit verband alle vrijheid te krijgen, zodat ze altijd daar maatregelen kunnen nemen, waar met de minste kosten de meeste baten kunnen worden behaald in termen van klimaatbescherming en werkgelegenheid.

1.6

Het EESC benadrukt dat het pal achter de bevordering van het gebruik van hernieuwbare energie staat. Het beseft dat op de middellange en lange termijn een veel groter aandeel aan hernieuwbare energie dan de voor 2020 nagestreefde 20 % nodig is om de ambitieuze doelstellingen van de Raad te realiseren (60 % tot 80 % minder CO2 en meer energieonafhankelijkheid).

1.7

Het EESC heeft geconcludeerd dat de strategische bepaling om diesel en benzine gedeeltelijk door agrobrandstoffen te vervangen, één van de duurste en minst doeltreffende klimaatmaatregelen is en momenteel een zeer verkeerde besteding van financiële middelen zou inhouden. Het vindt het onbegrijpelijk waarom juist aan de duurste maatregelen de meeste politieke steun moet worden verleend, vooral omdat er naast economische ook enorm veel ecologische en sociale vragen over de uitvoering van de maatregelen helemaal nog niet zijn beantwoord (zie par. 5). Het EESC wijst de aparte 10 %-doelstelling voor agrobrandstoffen dan ook van de hand.

1.8

Tot tevredenheid van het EESC is de EU van plan ook voor agrobrandstoffen duurzaamheidscriteria op te stellen. De voorgestelde milieunormen zijn echter onvoldoende en aan sociale kwesties wordt helemaal voorbijgegaan. Daarom vindt het EESC dat de ontwerprichtlijn in dit opzicht volledig tekort schiet (2).

2.1

De Europese Commissie beoogt met de nu voorliggende ontwerprichtlijn bindende doelstellingen vast te leggen om het gebruik van hernieuwbare energie te bevorderen. Doel is om het aandeel van hernieuwbare energie in het totale energieverbruik van de EU in 2020 minstens 20 % te laten bedragen en elke lidstaat ertoe te verplichten een aandeel van minstens 10 % biobrandstoffen (3) te halen in de sector vervoer (4).

2.2

Voor de doelstelling 20 % hernieuwbare energie in het totale energieverbruik van de EU zijn voor elke lidstaat apart verplicht te realiseren doelstellingen geformuleerd (zie bijlage I, deel A, van de ontwerprichtlijn). De lidstaten moeten daarnaast in nationale actieplannen streefcijfers vastleggen per sector (elektriciteit, verwarming/koeling en vervoer/agrobrandstoffen) alsmede maatregelen om die cijfers te verwezenlijken.

2.3

De ontwerprichtlijn is gebaseerd op de besluiten van de Europese Raad van het voorjaar 2007. Uitgangspunt is met het gebruik van hernieuwbare energie de klimaatverandering een halt toe te roepen. Tegelijkertijd speelt de „sector hernieuwbare energie […] een belangrijke rol […] omdat ze […] gebruik maakt van lokale en gedecentraliseerde energiebronnen en hoogtechnologische sectoren van wereldklasse tot stand helpt te brengen”, aldus de Commissie.

2.4

Zij schrijft verder: „Hernieuwbare energiebronnen zijn voor het grootste gedeelte inheems; ze zijn niet afhankelijk van de toekomstige beschikbaarheid van conventionele energiebronnen en door hun grotendeels gedecentraliseerde aard zorgen ze ervoor dat onze economieën minder gevoelig worden voor schommelingen in de energievoorziening.” Het garanderen van de energievoorziening vormde naast het bestrijden van de klimaatverandering en het stimuleren van innovatie en de economische ontwikkeling een belangrijke reden voor de Commissie om deze ontwerprichtlijn op te stellen.

2.5

Zij redeneert als volgt: „De ontwikkeling van een markt voor hernieuwbare energiebronnen en technologieën heeft […] duidelijke positieve gevolgen op het vlak van voorzieningszekerheid, regionale, lokale en plattelandsontwikkeling, exportmogelijkheden, sociale cohesie en tewerkstellingsmogelijkheden, met name bij kleine en middelgrote ondernemingen en bij onafhankelijke energieproducenten.”

2.6

In de ontwerprichtlijn zijn niet alleen concrete streefcijfers vastgelegd, maar komen ook de volgende onderwerpen aan bod:

2.7

Als deze richtlijn wordt goedgekeurd komen twee andere richtlijnen te vervallen: Richtlijn 2001/77/EG betreffende de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen op de interne elektriciteitsmarkt (met de huidige doelstelling van een aandeel van 21 % elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen in het totale elektriciteitsverbruik in 2010), en Richtlijn 2003/30/EG ter bevordering van het gebruik van biobrandstoffen of andere hernieuwbare brandstoffen in het vervoer (waarmee in 2010 een aandeel van 5,75 % moest worden behaald).

3.1

De Europese Raad heeft in 2007 „herhaalt dat absolute emissiereductieverplichtingen de ruggengraat vormen van een wereldwijde koolstofmarkt en dat de ontwikkelde landen het voortouw moeten blijven nemen door zich ertoe te verbinden hun broeikasgasemissies tegen 2020 collectief te verminderen in de orde van grootte van 30 % ten opzichte van 1990, om aldus tegen 2050 hun emissies collectief te verminderen met 60 tot 80 % ten opzichte van 1990.”

3.2

De nu voorliggende ontwerprichtlijn vormt één van de instrumenten voor de omzetting van dit Raadsbesluit. Het EESC heeft de klimaatbesluiten van de Europese Raad al toegejuicht en benadrukt dat absoluut prioriteit moet worden gegeven aan energiebesparing en energie-efficiëntie. De EU kan er niet omheen veel méér hernieuwbare energie te gaan gebruiken: dat is niet enkel nodig om de klimaatverandering een halt toe te roepen, maar is alleen al vereist omdat het aanbod van fossiele brandstoffen op de middellange tot lange termijn naar verwachting zal teruglopen. Mede doordat de prijzen van fossiele energie de laatste tijd snel stijgen, zullen veel soorten hernieuwbare energie eerder dan gedacht rendabel worden.

3.3

Het EESC kan zich er nadrukkelijk in vinden dat de Commissie in de toelichting bij de ontwerprichtlijn niet alleen spreekt over de klimaatverandering, maar ook groot belang hecht aan voorzieningszekerheid en werkgelegenheid. Meermaals onderstreept ze hoe belangrijk decentrale energievoorzieningen zijn voor bijvoorbeeld de economische kracht van regio's en landelijke gebieden (parr. 2.4 en 2.5). Het EESC kan dat ten volle beamen. Het vindt echter juist om deze reden dat de afzonderlijke strategieën voor het gebruik van hernieuwbare energie veel gedifferentieerder moeten worden benaderd dan tot nu toe is gebeurd.

3.4

Het EESC is het met de Commissie eens dat als Europa bij de ontwikkeling en toepassing van hernieuwbare energie het voortouw neemt, dit zowel goed is in de strijd tegen de klimaatverandering als voor de Europese economie omdat zulks in de toekomst concurrentievoordelen oplevert. De ontwerprichtlijn maakt duidelijk hoe het energie-, milieu- en industriebeleid er in de toekomst uit zou moeten zien en is met het oog op het aanstaande internationaal klimaatoverleg een duidelijk signaal aan alle landen ter wereld.

3.5

De eigenlijke „lastenverdeling”, d.w.z. de bijdragen per lidstaat aan de overkoepelende EU-doelstelling van in totaal 20 % minder CO2, zijn vastgelegd in het „Voorstel voor een beschikking van het Europees Parlement en de Raad inzake de inspanningen van de lidstaten om hun broeikasgasemissies terug te dringen om aan de verbintenissen van de Gemeenschap op het gebied van het terugdringen van broeikasgassen tot 2020 te voldoen” (COM(2008) 17 final) en in het „Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 2003/87/EG teneinde de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten van de Gemeenschap te verbeteren en uit te breiden” (COM(2008) 16 final).

3.6

Het EESC vindt het streefcijfer van 20 % voor het aandeel van hernieuwbare energie in het totale energieverbruik van de EU in 2020 beleidsstrategisch gezien doelmatig en denkt dat dit percentage zowel technisch als economisch haalbaar is. Bovendien kan zo de basis worden gelegd voor een „postfossiel” energiebeleid. Het meent ook dat de nationale doelstellingen kunnen worden gerealiseerd, temeer omdat de lidstaten daartoe zeer flexibele mogelijkheden aangereikt krijgen (aankoopbeleid, deelname aan projecten enz.). Duidelijk is dat een verandering van het energiesysteem niet gratis is en structurele veranderingen onontbeerlijk zijn. Er dient niet alleen te worden geïnvesteerd in centrales waar elektriciteit wordt opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen, maar ook in elektriciteitsleidingen tussen de EU-lidstaten en in technologieën en mogelijkheden voor de opslag van energie, teneinde schommelingen in de stroomproductie ten gevolge van onvoldoende windkracht of zonneschijn op te vangen. Als alleen in stroomopwekking wordt geïnvesteerd, kunnen de beoogde doelstellingen niet worden gehaald.

3.7

In Duitsland wordt de productie van elektriciteit uit hernieuwbare energie gestimuleerd via een wet voor stroomlevering. Het aandeel groene stroom bedraagt er momenteel 15 %. De meerkosten liggen rond de 3,5 miljard euro per jaar en worden d.m.v. een hoger tarief aan de verbruikers doorberekend. Het bedrag aan meerkosten is echter niet verminderd met het gegenereerde economisch nut in de vorm van nieuwe arbeidsplaatsen, minder milieuschade en nieuwe belastingopbrengsten.

3.8

Om ervoor te zorgen dat de doelstellingen met zo min mogelijk kosten kunnen worden verwezenlijkt, is in de ontwerprichtlijn voorgesteld dat de lidstaten hun nationale doelstellingen ook kunnen halen door maatregelen ter bevordering van het gebruik van hernieuwbare energie in andere landen te ondersteunen. Tevens moet het mogelijk worden om uit hernieuwbare energie opgewekte elektriciteit (met oorspronggarantie) in te voeren. Het EESC vindt dit in principe nuttig. Het steunt echter de eis van een aantal lidstaten om voor dit soort handel een vergunningenstelsel in te voeren, teneinde te voorkomen dat de door een lidstaat (5) gefinancierde maatregelen ter bevordering van het gebruik van hernieuwbare energie door een andere lidstaat kunnen worden gebruikt om kostenbesparingen te realiseren.

4.1

Het EESC kan zich vinden in het uitgangspunt van de Commissie om voor de drie sectoren waarin hernieuwbare energie een rol zal spelen (nl. elektriciteit, verwarming/koeling en vervoer) één gezamenlijke en niet drie afzonderlijke doelstellingen te formuleren. De lidstaten krijgen zo de vrijheid om te kiezen welke maatregelen zij in die drie sectoren willen nemen. Als uiteindelijk maar de nationale einddoelstelling wordt gehaald.

4.2

Deze flexibiliteit wordt echter zeer ingeperkt doordat voor één onderdeel van één van de drie sectoren — nl. het gebruik van diesel en benzine in het vervoer — een specifiek bindend streefcijfer wordt voorgesteld.

5.1

De Commissie kent in de ontwerprichtlijn aan agrobrandstoffen een bijzondere rol toe.

5.2

In de talrijke onderzoeken die de afgelopen maanden over het gebruik van agrobrandstoffen zijn verschenen, wordt erop gewezen dat biomassa — in tegenstelling tot zonne-energie — een eindige hulpbron is, waarvan de toepassing onvermijdelijk ertoe leidt dat wat bodemgebruik betreft, moet worden geconcurreerd met levensmiddelenproductie en biodiversiteitsbehoud. De onderzoekers zijn het er nog niet over eens hoe hevig die concurrentie zal worden. Duidelijk is wel dat om deze reden — vóórdat de politiek ingrijpt met stimulerende maatregelen — zeer nauwkeurig en strategisch moet worden geanalyseerd welke vormen van hernieuwbare energie voor welke sectoren het meest geschikt zijn. Daarbij moeten ook zeer precieze effectbeoordelingen worden uitgevoerd.

5.3

De wetenschappelijke adviescommissie van het Duitse ministerie van Landbouw kwam in november 2007 met een aanbeveling over het gebruik van biomassa voor energieproductie. Daarin stelde ze dat op de lange termijn zonne- en windenergie de belangrijkste vormen van hernieuwbare energie zullen worden, omdat het potentieel daarvan in vergelijking met biomassa aanzienlijk groter is. Ze motiveerde die uitspraak als volgt:

5.4

Als natuurlijke hulpbronnen schaars zijn en er relatief hoge investeringen nodig zijn om over te schakelen op nieuwe en hernieuwbare energievormen en zo decentraal mogelijke energievoorzieningen, moet bijzonder veel belang worden gehecht aan het beginsel dat het beschikbare geld vooral moet worden besteed aan de meest efficiënte klimaatstrategieën.

5.5

Op EU-niveau echter gaat een aantal van de duidelijk zichtbare en deels door de overheid gesubsidieerde vormen van bio-energie, zoals agrobrandstoffen en de productie van biogas uit maïs, gepaard met zeer hoge CO2-preventiekosten (6) (van 150 tot meer dan 300 euro per ton CO2).

5.6

Andere vormen van bio-energie, zoals de productie van biogas uit meststoffen (het beste in combinatie met warmtekrachtkoppeling), gecombineerde elektriciteits- en warmteproductie uit houtresten (resthout uit bossen of van kwekerijen met snel groeiende bomen), en de meeverbranding van houtresten in bestaande energiecentrales, kennen veel lagere CO2-preventiekosten (slechts 50 euro per ton CO2) (7).

5.7

Het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de Commissie heeft geconcludeerd dat per hectare veel minder broeikasgassen worden uitgestoten als biomassa wordt gebruikt voor stroomopwekking dan als daarmee vloeibare agrobrandstoffen worden geproduceerd. (8) Moderne biomassacentrales zijn bijna even efficiënt als centrales die werken op fossiele brandstoffen: met 1 megajoule (MJ) biomassa kan evenveel elektriciteit en warmte worden opgewekt als met 0,95 MJ fossiele brandstoffen. Bij de verwerking van biomassa tot vloeibare brandstoffen voor het vervoer is de energie-efficiëntie in het algemeen slechts 30 % à 40 %: maar liefst 1 MJ biomassa is nodig om dezelfde hoeveelheid energie op te wekken als met 0,35 à 0,45 MJ ruwe olie.

5.8

Met agrobrandstoffen kan circa 3 ton minder CO2 per hectare worden uitgestoten, maar met de in paragraaf 5.6 genoemde vormen van bio-energie ruim 12 ton.

5.9

In dit licht vraagt het EESC zich af waarom de Commissie uitdrukkelijk een doelstelling van 10 % voor het gebruik van agrobrandstoffen wil vastleggen. Het wijst erop dat de Europese Raad afgelopen voorjaar heeft verklaard dat deze doelstelling „kostenefficiënt” moet worden gerealiseerd en vooreerst aan de volgende drie voorwaarden moet worden voldaan:

5.10

Over het aspect duurzaamheid kunnen meer vragen worden gesteld dan er antwoorden zijn (zie ook par. 8) en agrobrandstoffen van de tweede generatie zijn nog niet beschikbaar. Aan minstens twee van de drie door de Europese Raad gestelde voorwaarden is dus niet voldaan, maar dat belet de Commissie geenszins om de doelstelling van 10 % te willen vastleggen.

5.11

Zij voert daartoe o.a. als argumenten aan dat in vergelijking met andere sectoren de uitstoot van broeikasgassen het snelst toeneemt in de vervoerssector en „de productie van biobrandstoffen duurder is dan die van andere vormen van hernieuwbare energie, [waardoor] het mogelijk [is] dat biobrandstoffen niet of nauwelijks worden geproduceerd als geen specifieke eisen in die zin worden opgelegd”.

5.12

Het EESC kan deze argumentering niet volgen.

5.12.1

Het klopt dat de uitstoot van broeikasgassen in de vervoerssector de pan uit rijst. Met strengere grenswaarden voor uitlaatgassen en de verplichting 10 % van de benzine en diesel door schonere brandstoffen te vervangen, kan dit probleem volgens het EESC echter niet worden opgelost. Daarmee kan niet eens de toename van de uitstoot van broeikasgassen worden gecompenseerd waarmee de vervoerssector het milieu de komende jaren nog meer zal belasten.

5.12.2

Het EESC heeft er al vaak op gewezen dat dit probleem moet worden aangepakt met beleid dat erop is gericht de vraag naar vervoer te verminderen en de interoperabiliteit te wijzigen ten gunste van milieuvriendelijke transportwijzen, zoals trein, openbaar vervoer en binnenvaart.

5.12.3

Op technisch vlak heeft volgens het EESC de verbrandingsmotor afgedaan voor het gemotoriseerde privé-verkeer en heeft elektrische aandrijving met hernieuwbare energie de toekomst. Om een VW Golf 10 000 km op agrodiesel te laten rijden, is volgens een berekening van het EMPA (9) de jaaroogst aan koolzaad nodig van 2 062 vierkante meter akkerland. Om diezelfde VW Golf 10 000 km op zonne-energie te laten rijden, volstaat per jaar een oppervlakte van 37 vierkante meter aan zonnecellen, ongeveer één zestigste van de oppervlakte die voor de verbouw van het koolzaad nodig is.

5.12.4

De door de Commissie voorgestelde strategische bepaling om diesel en benzine gedeeltelijk door agrobrandstoffen te vervangen is dan ook één van de duurste en minst doeltreffende klimaatmaatregelen en zou een zeer verkeerde besteding van financiële middelen inhouden. Het is voor het EESC onbegrijpelijk waarom juist aan de duurste maatregelen de meeste politieke steun moet worden verleend, vooral omdat er naast economische ook enorm veel ecologische en sociale vragen over de uitvoering van de maatregelen helemaal nog niet zijn beantwoord.

5.12.5

Het EESC kan zich bijgevolg niet vinden in de uitspraak van de Commissie dat „vooral een groter gebruik van biobrandstoffen voor vervoer […] een van de meest efficiënte middelen [is]” om het klimaatprobleem aan te pakken.

5.13

Er zij op gewezen dat de Commissie ernaar streeft agrobrandstoffen pas toe te staan als daarmee de uitstoot van broeikasgassen met minstens 35 % kan worden teruggebracht (in vergelijking met brandstoffen op basis van aardolie). Dit betekent dat de 10 %-doelstelling ertoe zal leiden dat het gemotoriseerde wegverkeer (bij gelijkblijvend volume) slechts 3,5 % minder broeikasgassen zal gaan uitstoten. Aangezien het wegverkeer ongeveer één vierde van de totale uitstoot van broeikasgassen voor zijn rekening neemt, kan die uitstoot dus m.b.v. de 10 %-doelstelling met 1 % worden verminderd! Dat percentage staat in geen verhouding tot de kosten en risico's van de voorgestelde maatregel.

5.14

Zelfs als men de toepassing van agrobrandstoffen in het vervoer zou beschouwen als een nuttig gebruik van biomassa, zou men moeten streven naar de grootst mogelijke efficiëntie. Uit bijlage VII van de ontwerprichtlijn blijkt echter dat er dan niet voor moet worden gekozen om biomassa in ester of ethanol om te zetten. Voor elke industriële (moleculaire) omzetting is namelijk energie nodig, hetgeen betekent dat ook energie verloren gaat. Het zou zinvoller zijn om biomassa niet industrieel/chemisch om te zetten, maar direct te gebruiken.

5.15

Een aantal tractorfabrikanten heeft aangetoond dat dit technisch mogelijk is. Zij verkopen inmiddels motoren die lopen op zuivere plantaardige olie.

5.16

Uit bijlage VII blijkt dat dit de beste manier is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen: zuivere koolzaadolie leidt standaard tot 55 % minder uitstoot (t.o.v. brandstoffen op basis van aardolie), agrodiesel op basis van koolzaadolie slechts tot 36 %, terwijl met ethanol uit tarwe niet minder broeikasgassen worden uitgestoten. Het EESC vindt het onbegrijpelijk dat de Commissie het directe gebruik van biomassa niet nadrukkelijk als bijzonder nuttige oplossing presenteert, temeer omdat zo'n gebruik het snelst decentrale energievoorzieningen en dus werkgelegenheid in de landbouw en in landelijke gebieden zal kunnen opleveren.

5.17

Het EESC zou het een goede strategie vinden om de toepassing van zuivere plantaardige oliën (die bijv. worden verkregen uit milieuvriendelijke mengbouw) te bevorderen in de landbouwsector zelf en het gebruik daarvan te stimuleren in gemeentevoertuigen en schepen (10). Landbouwers zouden zo rechtstreeks kunnen bijdragen aan de uitbouw van de regionale energiekringloop en daarvan rechtstreeks kunnen profiteren. In het kader van de agrobrandstoffenstrategie zouden ze daarentegen op deze wijze producenten kunnen worden van de allergoedkoopste grondstoffen voor de aardolie-industrie, ingeval er überhaupt gebruik zou worden gemaakt van in Europa geteelde grondstoffen.

6.1

De Commissie vermoedt dat een groot deel van de voor agrobrandstoffen benodigde biomassa afkomstig zal zijn uit niet-EU-regio's met een gunstig klimaat. Als in plaats van aardolie dus biomassa zal moeten worden geïmporteerd, zal de EU voor haar energievoorziening nog steeds afhankelijk blijven van import, alleen zal die diverser worden.

6.2

Afhankelijkheid van de ene stof vervangen door afhankelijkheid van de andere stof kan geen serieuze doelstelling van een nieuw EU-energiebeleid worden genoemd.

6.3

Er moet veeleer prioriteit worden gegeven aan echt decentraal (op lokaal of regionaal niveau) beschikbare energiebronnen. Die zouden de kern moeten vormen van de nieuwe strategie voor het gebruik van hernieuwbare energie. Daarin kan en moet ook bio-energie een rol spelen, maar niet die bio-energie welke in de agrobrandstoffenstrategie wordt gepresenteerd.

7.1

De Commissie schrijft in de ontwerprichtlijn dat „hernieuwbare energie een bijna gelijkwaardig vervangmiddel voor conventionele energie [is]; het wordt ook geleverd via dezelfde infrastructuur en met dezelfde logistieke systemen”. Volgens het EESC slaat de Commissie met deze uitspraak de plank volledig mis: hernieuwbare energie die wordt opgewekt via decentrale voorzieningen, verschilt in een aantal opzichten totaal van „conventionele” energie, die vooral wordt geleverd via centraal opgezette grootschalige infrastructuur.

7.2

Voor de uitvoering van een agrobrandstoffenstrategie met als kernpunten energie-import en diesel- en benzinemengsels moet gebruik worden gemaakt van „conventionele” energievoorzieningen, d.w.z. van de centraal opgezette infrastructuur van mondiale olieconcerns. Daarmee wordt de positie van de productie- en distributiestructuren van die concerns verder verstevigd, wat beslist in hun belang is. Dit levert in Europa echter nauwelijks nieuwe arbeidsplaatsen op (11).

7.3

Als daarentegen de nadruk wordt gelegd op het — energie-efficiëntere — gebruik van bijvoorbeeld houtresten voor de productie van warmte en elektriciteit, de toepassing van zuivere plantaardige olie die is gewonnen uit regionaal geteelde gewassen, het gebruik van biogas voor voertuigen of in gebieden zonder aardgasnet, de toepassing van decentrale zonnetechnologieën enz., dan wordt de weg vrijgemaakt voor het opzetten van regionale productie- en distributiestructuren, hetgeen tot veel nieuwe werkgelegenheid kan leiden.

7.4

Bij het gebruik van zonnewarmte en de decentrale toepassing van fotovoltaïsche energie wekken de (energie)gebruikers een groot deel van de door hun benodigde energie zelf op. Opnieuw een bewijs dat een op hernieuwbare energie gebaseerde energievoorziening absoluut anders van opzet is dan de huidige energievoorzieningsstructuur.

7.5

Ook andere maatregelen, bijv. ter bevordering van energie-efficiëntie en energiebesparing, kunnen alleen al in de bouwsector honderdduizenden arbeidsplaatsen in kleine en middelgrote ondernemingen opleveren. Men denke hierbij o.a. aan het isoleren van gebouwen, het aanbrengen van zonnecellen en de aanleg van windkracht- en biogasinstallaties. De politiek moet ervoor zorgen dat juist het hier aanwezige potentieel wordt benut, want de in de richtlijn voorgestelde agrobrandstoffenstrategie is niet de meest efficiënte aanpak.

7.6

Het EESC bedoelt dat ook wat werkgelegenheid betreft, een veel preciezere en gedifferentieerdere benadering van de verschillende vormen van hernieuwbare energie dringend gewenst is. Hernieuwbare energie kán namelijk regionale economieën ten goede komen, maar kan evengoed de positie van centrale grootschalige infrastructuur verstevigen.

7.7

Hetzelfde geldt overigens voor de landen waar de gewassen voor agrobrandstoffen worden verbouwd. Het Duitse ministerie van Ontwikkelingssamenwerking kwam in een in maart 2008 verschenen discussiedocument getiteld „Ontwikkelingsbeleid en agrobrandstoffen” tot de conclusie dat een op de export gerichte massaproductie van gewassen voor agrobrandstoffen in ontwikkelingslanden (om te voldoen aan de sterk gestegen vraag in industrielanden naar dit soort gewassen) geen nieuwe werkgelegenheid oplevert en grote risico's met zich meebrengt voor de sociaaleconomische en milieuontwikkeling, maar gaf aan in het algemeen positief te staan tegenover de verbouw, door o.a. kleine boeren, van gewassen voor agrobrandstoffen bestemd voor de decentrale energievoorziening.

8.1

Tot tevredenheid van het EESC is de Commissie van plan ook voor de productie van agrobrandstoffen duurzaamheidscriteria te laten gelden. Dat is een belangrijke stap voorwaarts, maar het gedane voorstel is absoluut niet voldoende.

8.2

De Commissie zelf wijst er steeds weer op hoe belangrijk het is dat in duurzaamheidsbeleid evenwicht bestaat tussen economische, sociale en milieuaspecten. Maar alleen al omdat de voorstellen volledig voorbijgaan aan sociale kwesties vindt het EESC dat de ontwerprichtlijn geenszins blijkt geeft van een wel doordachte duurzaamheidsstrategie c.q. van gedegen duurzaamheidscriteria voor agrobrandstoffen. Het is beter de ontwerprichtlijn in dit opzicht volledig te herzien.

8.3

Omdat het landgebruik indirect verandert, moeten naar de mening van het EESC doeltreffende sociale en milieucriteria worden geformuleerd voor niet alleen agrobrandstoffen, maar voor alle landbouwproducten die worden geïmporteerd (waaronder diervoer).

8.4

Het is ook een illusie te geloven dat door een referentiedatum vast te stellen (hier: januari 2008) kan worden voorkomen dat onder meer oerwoud en veengebieden worden ontgonnen voor de verbouw van gewassen voor agrobrandstoffen. Zulks vereist zowel een functionerend kadaster als een werkend beheers- en controlesysteem en de ervaring leert dat beide in de meeste opkomende landen en ontwikkelingslanden ontbreken.

8.5

Het EESC vindt de criteria ontoereikend die in artikel 15, lid 3 en 4, van de ontwerprichtlijn worden genoemd om biodiversiteit te behouden en te voorkomen dat er land met grote koolstofvoorraden in gebruik wordt genomen. Veel meer gebieden dan die welke worden genoemd onder a), b) en c) van lid 3 van artikel 15 zijn belangrijk voor het behoud van de biodiversiteit. Evenzo bevinden zich in veel meer gebieden dan die welke worden genoemd onder a) en b) van lid 4 van artikel 15 grote koolstofvoorraden.

8.6

De Commissie somt in deel B van bijlage VII de „geraamde typische en standaardwaarden voor toekomstige biobrandstoffen” op die „niet of in verwaarloosbare hoeveelheden op de markt zijn”. Het EESC vindt dat niet geraamde, maar goed onderbouwde waarden moeten worden gebruikt.

31.3.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 77/49

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) kan instemmen met de instrumenten die de Europese Commissie in onderhavige mededeling voorstelt om de demonstratie van de opvang en opslag van CO2 (carbon capture and storage, ofwel CCS) in energiecentrales te bevorderen, maar maakt zich zorgen over het gebrek aan financiering en aan duidelijke financieringsmogelijkheden voor de middellange (2010-2020) en lange termijn (na 2020).

1.2

Daarom moet ervoor worden gezorgd dat de tekortschietende financiering gedeeltelijk kan worden gecompenseerd met inkomsten uit de EU-regeling voor de handel in emissierechten (EU-ETS), bijv. met de opbrengsten van het veilen van emissierechten in de energiesector na 2013. Het EESC wijst er nadrukkelijk op dat tot nu toe geen speciale EU-financieringsregeling is voorgesteld en het dus aan de nodige zekerheid ontbreekt.

1.3

Belangrijk is dat de financiële randvoorwaarden uiterlijk eind 2009 duidelijk vaststaan. Alleen zo kan de basis worden gelegd voor de voorbereiding van grootschalige CCS-demonstratielocaties, die in 2015 operationeel zouden moeten zijn.

1.4

Inkomsten uit de EU-ETS zouden vanaf 2013 op nationaal niveau moeten worden geïnd in het kader van de uitvoering van de herziene EU-ETS-richtlijn.

1.5

Het voorstel van de Commissie om de lidstaten 20 % van de totale inkomsten van EU-ETS-veilingen te laten besteden aan maatregelen om de CO2-uitstoot te verminderen, is absoluut niet doeltreffend en een gemiste financiële kans. De lidstaten zouden hun houding tegenover de EU-ETS radicaal moeten veranderen en de inkomsten daarvan geheel moeten besteden aan de ontwikkeling van koolstofarme en koolstofneutrale technologieën en daarbij een speciaal budget voor CCS moeten vaststellen. Op die manier zouden de miljarden euro's die de Commissie nu tekortkomt, maar die nodig zijn voor vroegtijdige demonstratie van grootschalige toepassing van CCS, beschikbaar komen.

1.6

De Commissie zou met een plan moeten komen voor de opzet en rol van het Europees Industrieel Initiatief, teneinde dat een aanvulling te laten vormen op i.p.v. overlappingen te creëren met andere initiatieven, zoals de projecten die worden gesteund via het zevende kaderprogramma, het Europees Technologieplatform voor nulemissietechnologie voor met fossiele brandstoffen gestookte centrales (ETP-ZEP) en het Europees Algemeen Programma.

1.7

Het EESC begrijpt dat een Europese infrastructuur voor transport en opslag van CO2 nodig is. Sommige lidstaten zijn immers wellicht niet in hun eentje in staat opslagplaatsen te creëren.

1.8

Omdat transport essentieel is voor een grootschalige CCS-infrastructuur, zou de EU de afkorting CCTS (carbon capture transport and storage) kunnen gaan gebruiken.

2.1

De ontwikkeling van de gehele waardeketen van CCS — met opvang, transport en opslag van CO2 — staat nog in de kinderschoenen en bevindt zich deels pas in een verkennende fase. Met de efficiëntie van conventionele centrales wordt daarentegen gestaag vooruitgang geboekt. Maar omdat in Europa het komende decennium op grote schaal dringend behoefte zal bestaan aan reservecapaciteit, beveelt het EESC een pragmatische houding aan: beide manieren om minder CO2 uit te stoten zouden verder ontwikkeld en toegepast moeten worden. Het verbeteren van de efficiëntie van centrales kan grotendeels aan de markt worden overgelaten. Voor demonstraties van de CCS-technologie (incl. centrales en infrastructuur) en het op de markt brengen daarvan dient echter steun te worden verleend.

2.2

Er bestaan twee verschillende CCS-technieken: een geïntegreerde centraletechniek, waarbij de CO2 vóór verbranding wordt afgevangen, en een post-combustietechniek, waarbij de CO2 na verbranding uit het rookgas wordt „gewassen” (wassen van CO2). Als deze laatste techniek voldoende verder wordt ontwikkeld, kan ze in een later stadium worden toegepast in nieuwe, zeer efficiënte centrales die nu worden gebouwd, mits deze daarvoor nu al geschikt worden gemaakt (capture ready). Kenmerk van beide CCS-technieken is dat de afgevangen CO2 van de centrale naar een geschikte opslaglocatie moet worden getransporteerd.

2.3

Doorslaggevend voor de maatschappelijke en politieke acceptatie van CCS is de vraag of CO2 veilig en gedurende langere tijd kan worden opgeslagen. Vanuit milieuoogpunt is dit uiteindelijk ook absoluut de meest fundamentele kwestie als het gaat over CCS (2).

2.4

De G8 (de 8 rijkste industrielanden) hebben op 9 juni 2008 in het Japanse Aomori afgesproken om voor 2010 twintig omvangrijke CCS-demonstratieprojecten te lanceren, teneinde de technologische ontwikkeling te stimuleren en de kosten van CCS te drukken met het oog op een grootschalige toepassing daarvan na 2020.

2.5

Deze G8-top in Japan werd bijgewoond door vertegenwoordigers van Groot-Brittannië, Canada, Italië, Japan, Frankrijk, Duitsland, Rusland, de VS, China, India en Zuid-Korea.

2.6

Het Amerikaanse ministerie van Energie heeft zich ter ondersteuning van de door de G8 gemaakte afspraken ertoe verbonden geld uit haar FutureGen-programma beschikbaar te stellen voor de toepassing van de CCS-technologie in verschillende commerciële gecombineerde cycli met geïntegreerde kolenvergassing (IGCC) en in geavanceerde schone steenkoolcentrales. Ook financiert de VS zeven regionale partnerschappen voor koolstofvastlegging om te laten zien hoe doeltreffend grootschalige, langdurige ondergrondse opslag van kooldioxide is.

2.7

De CCS-afspraken van de G8 sluiten aan op de aanbeveling van het Internationaal Energieagentschap (IAE) om gebruik te maken van de CCS-technologie als één van de vele manieren om de uitstoot van broeikasgassen voor 2050 te halveren.

3.1

Technologieën voor CCS nemen een essentiële plaats in binnen de bestaande en opkomende technologieën waarmee de CO2-uitstoot kan worden verminderd om te voldoen aan de doelstellingen voor na 2020 (3).

3.2

Grootschalige toepassing van CCS in elektriciteitscentrales zal binnen 10 tot 15 jaar commercieel haalbaar zijn, zodat CCS rond 2020 de basis kan vormen van een op de EU-ETS gebaseerd systeem als fundamenteel instrument waarmee de CO2-uitstoot bij de elektriciteitsproductie uit fossiele brandstoffen tot nul kan worden teruggebracht.

3.3

Dit zal echter niet mogelijk zijn als nu niet onmiddellijk de vereiste voorbereidingen worden getroffen. Er bestaat m.n. behoefte aan vroegtijdige demonstratie, zodat CCS-technologieën die wereldwijd al voor andere toepassingen zijn ontwikkeld en daarin gebruikt worden, adequaat kunnen worden aangepast voor een grootschalige toepassing bij elektriciteitsproductie.

3.4

De Europese Raad onderschreef in maart 2007 en opnieuw in maart 2008 het voornemen van de Commissie om tussen nu en 2015 de bouw en inbedrijfstelling te stimuleren van maximaal 12 demonstratie-installaties voor commerciële elektriciteitsproductie m.b.v. duurzame fossiele-brandstoftechnologieën.

3.5

De mededeling vormt een aanvulling op de door de Commissie voorgestelde richtlijn betreffende de geologische opslag van CO2, waarmee een wettelijk kader voor CCS in de EU wordt gecreëerd, en is bedoeld om de ontwikkeling van CCS te stimuleren door een structuur voor de coördinatie en efficiënte ondersteuning van omvangrijke CCS-demonstraties in te voeren en gunstige voorwaarden voor risico-investeringen in een aantal centrales te scheppen.

3.6

Europese initiatieven op het vlak van CCS-demonstratie moeten zo snel mogelijk en binnen een geïntegreerd beleidskader van start gaan. Dat vereist ook doelgerichte O&O-inspanningen en bewustmakings- en sensibiliseringsmaatregelen. Volgens de Commissie leidt een vertraging van 7 jaar met de demonstratie van CCS tot een even grote vertraging met de algemene invoering van CCS, hetgeen zou kunnen betekenen dat in 2050 wereldwijd meer dan 90 Gt CO2 onnodig wordt uitgestoten, (4) wat momenteel overeenstemt met meer dan 20 jaar CO2-uitstoot in de EU.

3.7

Voorwaarde voor bijdragen uit de publieke middelen is dat de Europese industrie zich duidelijk en vastbesloten tot een aantal zaken verplicht, daarbij geholpen door stimulerende maatregelen en garanties van de Commissie. Met name de lidstaten die van plan zijn voor hun toekomstige energiemix nog gebruik te maken van steenkool, zouden maatregelen moeten nemen om vroegtijdige demonstratie van CCS te stimuleren.

3.8

In de mededeling worden twee soorten obstakels genoemd die CCS in de weg staan:

De Commissie merkt in haar mededeling op dat de EU de kans heeft een leidende rol te spelen bij het opstellen van internationale regelgeving voor CCS.

3.9

Het voorgestelde Europees Industrieel Initiatief zal via een netwerk van demonstratieprojecten CCS-pioniers ondersteuning bieden. Daarnaast zal het de uitwisseling van ervaringen en informatie gemakkelijker maken, de burgers voorlichten over CCS en bouwstenen verschaffen voor beleid om een volledige CCS-waardeketen tot stand te brengen. Verder zal het met dit initiatief naar verwachting eenvoudiger worden nationale en internationale financiering aan te trekken.

3.10

De Commissie merkt op dat zij slechts kan zorgen voor een klein deel van de benodigde steun en zich daarom zal concentreren op het bevorderen van financiering door de CCS-pioniers zelf en door nationale regeringen en internationale ngo's.

3.11

Er worden drie acties genoemd:

De Commissie voegt daaraan nog toe dat hoe langer de industrie talmt om CCS te gebruiken, hoe meer beleidsmakers zich gedwongen zullen voelen bindende wetgeving te overwegen.

3.12

Tot slot spreekt de Commissie over de behoefte aan een Europese infrastructuur voor transport en opslag van CO2. In dit verband overweegt zij de TEN-E-richtsnoeren te herzien.

4.1

De Commissie heeft in aparte documenten een hele serie maatregelen voorgesteld ter verwezenlijking van de doelstellingen uit de besluiten inzake klimaatbescherming en energievoorziening die de Raad in 2007 heeft genomen. Deze maatregelen hebben voornamelijk betrekking op energie-efficiëntie, de verdere ontwikkeling van duurzame energie en de ontwikkeling en toepassing van de bijbehorende innovatieve technologieën. Aan al deze onderwerpen heeft het EESC aparte adviezen gewijd (5).

4.2

In dit verband zijn ook de methoden belangrijk waarmee de uitstoot van broeikasgassen bij het gebruik van fossiele brandstoffen duurzaam omlaag kan worden gebracht. Daarover gaat dit advies.

4.3

In aanvulling daarop werkt het EESC aan een advies (6) over dezelfde technologie, dat betrekking heeft op het Voorstel voor een richtlijn betreffende de geologische opslag van kooldioxide.

5.1

De Commissie wijst er in haar mededeling herhaaldelijk op dat het voor het welslagen van haar voorstellen cruciaal is om tijdig duidelijk te maken dat (a) de EU-ETS een centrale rol zal spelen, en (b) er „reële commerciële voordelen” kunnen worden behaald. Het staat vast dat de EU-ETS voor pioniers reële commerciële voordelen kan opleveren. Die komen echter te laat als de Commissie er niet in slaagt om vóór eind 2009 een duidelijke en definitieve serie basisregels voor de EU-ETS na 2012 vast te stellen.

De industrie dient eind 2009 op een solide basis investeringsbeslissingen te kunnen nemen, zodat op tijd met de bouw en aanleg van de eerste CCS-installaties kan worden begonnen en die in 2015 in gebruik kunnen worden genomen. Dit wordt onvoldoende benadrukt, zeker gezien het huidige gebrek aan duidelijkheid over de toekomst van de EU-ETS en de vaag geformuleerde verzoeken van de Commissie aan industrie en nationale regeringen, waardoor er nog steeds geen helderheid is over de financiering.

5.2

De EU-ETS zorgt ervoor dat er een belangrijke koolstofmarkt bestaat, die heel effectief kan functioneren, maar alleen als sterk gestuurd wordt op de vorming van een prijs voor emissierechten die de extra kosten van koolstofverminderende maatregelen meer dan dekt. Zonder duidelijkheid van de Commissie over de regels en mogelijkheden voor het veilen van emissierechten en over een gepaste bestemming van de aldus gegenereerde inkomsten, en als de Commissie blijk geeft van te weinig regie, zullen potentiële investeerders geneigd zijn een afwachtende houding aan te nemen, omdat er dan voor hen te veel onzekerheid blijft bestaan.

5.3

Het spreekt voor zich dat een Europese infrastructuur voor transport en opslag van CO2 de weg vrijmaakt voor grootschalige toepassing van CCS in heel Europa. Sommige lidstaten zijn immers wellicht niet in hun eentje in staat opslagplaatsen te creëren (7). Waar mogelijk moet gebruik worden gemaakt van bestaande infrastructuur die niet meer wordt benut of moeten nieuwe installaties in andere infrastructuur worden geïntegreerd. Omdat het transport van CO2 erg belangrijk is, stelt het EESC zelfs voor om de explicietere afkorting CCTS te gaan gebruiken (carbon capture transport and storage), ook al wordt de afkorting CCS reeds internationaal gebruikt en erkend.

5.4

De Commissie legt een behoorlijke last bij de nationale overheden wat betreft de financiering van CCS, aangezien er op haar huidige begroting geen ruimte is voor een substantiële bijdrage. Gelet op het belang van dit onderwerp voor de EU en de noodzaak van regie op EU-niveau om demonstratieprojecten tot een succes te maken, zou de Commissie echter een veel groter deel van de financiering van CCS-projecten dan zij nu van plan is, voor haar rekening moeten nemen, indien nodig aangevuld met geoormerkte inbreng door de lidstaten (8).

5.4.1

Met het veilen van emissierechten in het kader van de EU-ETS kan het gebrek aan financiering van de kant van de Commissie worden gecompenseerd. Momenteel wordt slechts 20 % van de veilingopbrengsten gebruikt voor de ontwikkeling van koolstofarme en koolstofneutrale technologieën. De lidstaten zouden hun houding tegenover de EU-ETS radicaal moeten veranderen en de inkomsten daarvan geheel moeten gaan besteden aan de ontwikkeling van koolstofarme technologieën en daarbij een speciaal budget voor CCS moeten vaststellen (9). Op die manier zouden de miljarden euro's die de Commissie nu tekortkomt, maar die nodig zijn voor vroegtijdige demonstratie van grootschalige toepassing van CCS, beschikbaar komen.

5.4.2

Verder zou, zoals het EESC al heeft voorgesteld, het budget dat binnen het zevende kaderprogramma (7KP) bestemd is voor energie, aanzienlijk kunnen worden verhoogd (nl. met 15 %) Dit zou neerkomen op een stijging van 2 % naar 3 % van het deel van het BBP dat in O&O wordt geïnvesteerd. Zo zou via het 7KP echt een bijdrage kunnen worden geleverd aan de bevordering van CCS-demonstratie.

5.4.3

Daarnaast zijn er nog andere, via het 7KP gefinancierde initiatieven waarmee de voorbereiding van grootschalige demonstratieprojecten wordt ondersteund. Al deze verschillende maatregelen zouden via de voorgestelde structuur ter bevordering van demonstratie duidelijk aan elkaar moeten worden gekoppeld.

5.5

De inbedding van het Europees Industrieel Initiatief in het palet aan andere maatregelen en initiatieven waarbij de Commissie betrokken is, wordt niet genoemd (10). Er zou moeten worden aangegeven welke stappen nodig zijn om te zorgen voor een integrale aanpak.

5.6

Verwacht wordt dat de ontwikkeling en toepassing van CCS-technologieën substantieel positieve gevolgen zullen hebben voor de werkgelegenheid in Europa. Zo is een aantal grote producenten van CCS-installaties en -transportvoorzieningen in Europa gevestigd. Zij ontwikkelen o.a. apparatuur en pijpleidingen en zullen die ook gaan verkopen en installeren wanneer CCS wereldwijd toegepast gaat worden. Europa neemt mondiaal een koppositie in op het vlak van CCS en zal die nog verder verstevigen als de EU erin slaagt tijdig op grote schaal CCS-technologieën te demonstreren (11).

5.7

Het EESC stelt voor om voortaan te spreken over „schone” i.p.v. „duurzame” fossiele brandstoffen. De term „duurzaam” is geschikter voor bijvoorbeeld zonne- en bio-energie en minder voor CCS-technologieën, die via een schoon gebruik van fossiele brandstoffen de kloof tussen vervuilende en duurzame energieopwekking overbruggen zolang niet volledig is overgestapt op duurzame energie.

5.8

Met veilige opslag van CO2 zijn al talrijke ervaringen opgedaan, die een argument vormen voor de haalbaarheid daarvan:

6.1

Het EESC kan instemmen met de instrumenten die de Commissie in haar mededeling voorstelt om de demonstratie van CCS in centrales te bevorderen, maar plaatst daarbij een aantal kanttekeningen.