13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/1

1.1

Op verzoek van mevrouw Wallström, vice-voorzitter van de Europese Commissie, heeft het EESC het onderhavige verkennend advies opgesteld. In dit advies is rekening gehouden met eerder gepubliceerde adviezen en werden alle beschouwingen, analyses en voorstellen van het EESC over dit onderwerp gebundeld.

1.2

Het EESC is van mening dat de Lissabondoelstellingen inzake demografisch beleid verder moeten worden verwezenlijkt. Gelet op de snelle demografische veranderingen op de arbeidsmarkt moeten dringend de volgende maatregelen worden genomen die de daaraan gerelateerde problemen helpen oplossen:

1.3

Het ontslaan van oudere werknemers moet worden ontmoedigd; er moet daarentegen meer aandacht gaan naar hun inschakeling in de productiecyclus.

1.4

De aangeboden baan moet afgestemd zijn op de beroepsopleiding- en ervaring van de betrokkene, zonder onderscheid tussen jongeren en ouderen. Het EESC verzoekt daarom alle lidstaten zo spoedig mogelijk de richtlijn „tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep” (2000/78/CE) in nationale wetgeving om te zetten en ten uitvoer te leggen.

1.5

Een betere arbeidsorganisatie vergt een analyse van de typologie van de te verrichten taken (risicovol, slopend of repetitief werk).

1.6

Programma's voor permanente vorming zijn de sleutel tot een betere benutting van werknemers boven de vijftig, zowel binnen de onderneming als daarbuiten. Voorbeelden van goede praktijken moeten daarom worden verspreid en gemonitord, zoals wordt bepleit in de door de Europese sociale partners voorgelegde jaarlijkse toezichtsverslagen.

1.7

Een beleid ter bevordering van werkgelegenheid van goede kwaliteit moet hele generaties burgers tijdens hun hele loopbaan oriënteren en vormen. Hierbij moeten de sociale partners en alle relevante economische en sociale actoren op lokaal, nationaal en Europees niveau worden betrokken.

1.8

Investeren in onderzoek en innovatie is van doorslaggevend belang voor zowel de Europese burgers van vandaag als de toekomstige generaties. Het is daarom zaak jongeren aan te moedigen zich aan wetenschappelijke faculteiten in te schrijven en de voorwaarden te scheppen waardoor zij vervolgens in de technologische of onderzoekssector werkzaam kunnen worden.

De Europese Unie moet de kloof dichten met landen als China en India, die de laatste jaren op deze gebieden enorme vooruitgang hebben geboekt.

1.9

Investeringen in kansarme gebieden zetten jongeren ertoe aan deze gebieden niet te verlaten en er als een instrument voor territoriale ontwikkeling en opwaardering te fungeren.

1.10

In 2007, het Jaar van gelijke kansen, moet met name worden geanalyseerd hoe werk en gezinsleven met elkaar kunnen worden gecombineerd, zodat de keuze om kinderen te krijgen niet wordt bepaald door de vrees in een onzekere of moeilijke situatie terecht te komen, of door het feit dat het gezin alleen opdraait voor de financiële en andere gezinskosten na de geboorte van een kind.

1.11

De toepassing van belangrijke richtlijnen, zoals de richtlijn over ouderschapsverlof, moet worden aangemoedigd en diensten zoals kinderopvang, alsook zorg voor en bijstand aan ouderen, moeten worden verzekerd. Ook moet de loonkloof tussen mannen en vrouwen zo spoedig mogelijk worden gedicht en werkonzekerheid, die ook in Europa de oorzaak is van de armoede waarin vele vrouwen leven, moet worden tegengegaan. Voorst moeten stimulerende maatregelen worden uitgewerkt om mannen ertoe aan te zetten meer gezinstaken op zich te nemen. Werken en kinderen krijgen mogen voor vrouwen geen tegengestelde doelstellingen zijn. Er moet dan ook worden voorzien in alle nodige instrumenten om het voor moeders mogelijk te maken de zorg voor hun kinderen met hun beroepsactiviteit te combineren.

1.12

Ook in het bedrijfsleven moeten maatregelen worden getroffen om ervoor te zorgen dat vrouwen toegang krijgen tot leidinggevende functies.

1.13

Immigratie is een van de noodzakelijke oplossingen voor de problematiek van de vergrijzing. Een samenhangend integratie- en werkgelegenheidsbeleid kan een motor zijn voor groei en ontwikkeling. De vaardigheden, beroepservaring en diploma's van immigranten moeten daarom naar waarde worden geschat.

1.14

De duurzaamheid van de welzijnszorg moet worden gegarandeerd via een aantal maatregelen die het in de EG-Verdragen (art. 2) vastgestelde einddoel niet op de helling zetten. Daarom moet enerzijds de duurzaamheid van het Europese sociaal model worden gegarandeerd en moet anderzijds worden gestreefd naar universaliteit en billijkheid, waardoor dit model gekenmerkt wordt.

1.15

Sociale diensten van algemeen belang moeten worden gegarandeerd en ondersteund wegens de rol die zij spelen; hetzelfde geldt voor de actoren van de sociale economie. Vrijwilligersorganisaties waarbinnen ouderen werkzaam zijn, vervullen een belangrijke sociale taak die moet worden ondersteund en opgewaardeerd.

1.16

Doelstelling van de Europese Unie en de lidstaten zou moeten zijn de toekomstige generaties een rustige en waardige oude dag te garanderen; daarvoor zijn dan ook passende pensioenstelsels nodig. Aanvullende pensioenen, voor zover nodig, moeten betrouwbaar en gegarandeerd zijn en niet onderhevig zijn aan de onvoorspelbare schommelingen op de financiële markten.

1.17

Bestrijding van werkonzekerheid betekent dat garanties moeten worden gegeven op een menswaardig pensioen, ook aan jongere werknemers. Tevens moeten maatregelen worden genomen om laattijdige intrede van deze laatsten op de arbeidsmarkt tegen te gaan.

1.18

De duurzaamheid van de pensioenstelsels moet worden geanalyseerd, rekening houdend met een aantal complexe factoren die niet alleen met de vergrijzing verband houden.

1.19

Om de duurzaamheid van de pensioenstelsels te garanderen moet in enkele EU-landen in eerste instantie resoluut de strijd worden aangebonden tegen belastingontduiking.

1.20

Op gezondheidsgebied zal de vergrijzing vooral investeringen vergen in preventie, kwaliteit van de verstrekte hulp en onderzoek, met name naar veelvuldig voorkomende ziektes bij ouderen, waarop inspanningen en studies zullen moeten worden toegespitst.

1.21

Gelet op de vergrijzing van de bevolking zullen, ook wat werkgelegenheid betreft, gezondheid en veiligheid nog andere connotaties krijgen en zullen er veranderingen optreden die aandachtig moeten worden geanalyseerd en geëvalueerd.

1.22

De EU-lidstaten moeten in overleg met de sociale partners gemeenschappelijke programma's opzetten ter preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten, met name als die laatste verband houden met de leeftijd van de werknemers. Monitoring en uitwisseling van ervaringen zijn in dit verband belangrijke instrumenten.

1.23

Oudere werknemers moet de keuze worden gelaten om al dan niet te blijven werken, rekening houdend met het soort werk dat ze doen en de vraag in hoeverre het werk risicovol, repetitief of slopend is.

1.24

Het EESC zet zijn werkzaamheden voort m.b.t. het uitdiepen en analyseren van de demografische veranderingen en zal ook voorstellen terzake blijven formuleren; het is zich ten volle bewust van de complexiteit van de problematiek die de komende jaren de medewerking van alle institutionele, economische en sociale actoren zal vergen om een antwoord te kunnen bieden op de nieuwe uitdagingen op dit gebied. Overeenkomstig zijn reglement van orde, zet het zich in voor de follow-up van de in het onderhavige advies behandelde thema's.

2.1

Mevrouw Wallström, vice-voorzitter van de Europese Commissie, heeft het EESC verzocht een verkennend advies op te stellen over het verslag dat de Commissie, samen met het Comité voor de economische politiek, recentelijk heeft gepubliceerd over de gevolgen op economisch en begrotingsgebied van de vergrijzing in alle lidstaten van de EU.

2.2

Gezien de reikwijdte van deze problematiek en de daaraan gerelateerde maatregelen heeft mevrouw Wallström bij de formulering van haar verzoek het EESC gevraagd zich uit te spreken over de aspecten die rechtstreeks of onrechtstreeks verband houden met de arbeidsmarkt en enkele aanverwante kwesties als gezondheidszorg, pensioenstelsels, en levenslang leren.

2.3

De Stichting van Dublin tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden heeft tal van studies aan het probleem van de vergrijzing gewijd, waarin ook de gevolgen voor de Europese burgers en werknemers worden geanalyseerd.

2.4

Er zijn tal van factoren die vergrijzing in de hand werken: de daling van het geboortecijfer, de stijgende levensverwachting, de geleidelijke uittreding uit het economisch actieve leven van de na de oorlog geboren generatie en binnenkort ook van de baby-boomgeneratie van de jaren 60, wat voor de actieve bevolking rechtstreekse gevolgen heeft en zal hebben (1).

2.5

Volgens prognoses van Eurostat zullen de 65-plussers in de EU-25, die in 2005 met 75 miljoen waren, stijgen tot ongeveer 135 miljoen in het 2050. Verwacht wordt dat zij in de 25 lidstaten 30 % van de totale bevolking zullen uitmaken, met maxima van 36 % in Spanje en 35 % in Italië en minima van 22 % in Luxemburg en 23 % in Nederland.

2.6

De vergrijzing van de bevolking heeft in een land aanzienlijke gevolgen op sociaal en economisch gebied en maakt modernisering van het begrotings- en zorgbeleid noodzakelijk.

2.7

De vergrijzing heeft gevolgen voor de hele economie van een land: arbeidsmarkt, productiviteit, technologische vernieuwing en economische groei, omdat de behoeften en het potentieel van de bevolking daardoor onvermijdelijk ook veranderen.

3.1

In het kader van de Lissabonstrategie wordt o.m. gekeken naar de participatiegraad van oudere werknemers; de oorspronkelijk vastgestelde, maar nog niet verwezenlijkte doelstelling was in 2010 minstens 50 % van de ouderen aan de slag te hebben.

3.2

Vergrijzing betekent enerzijds dat de gemiddelde leeftijd van de bevolking omhoog gaat, maar heeft anderzijds ook tot gevolg dat het totale aantal actieve burgers vermindert, omdat onvoldoende jongeren de oudere generaties vervangen. Bovendien maken jongeren met steeds meer vertraging hun intrede op de arbeidsmarkt (2).

3.3

De arbeidsmarkt wordt dus in grote mate beïnvloed en veranderd door het fenomeen van de vergrijzing. Een en ander maakt dat dringend maatregelen moeten worden genomen om de problemen i.v.m. de verwezenlijking van de volgende doelstellingen op te lossen:

3.4

De gevolgen van de vergrijzing hebben niet alleen betrekking op werknemers maar ook op werkgevers. Bij de generatievernieuwing is het van belang te voorzien in instrumenten die de overdracht van bedrijfsactiviteiten vergemakkelijken, met name voor kleine en middelgrote ondernemingen. Vastgesteld wordt dat ook de gemiddelde leeftijd van ondernemers geleidelijk stijgt, hetgeen directe of indirecte gevolgen heeft voor innovatie, kapitaalmarkten en voor de structuur van het Europese bedrijfsleven in het algemeen. Als de populatie van ondernemers gemiddeld ouder wordt, betekent dit dat een groot deel van hen reeds met pensioen is of zich binnenkort uit het actieve leven zal terugtrekken, zonder dat nieuwe generaties van jonge ondernemers klaarstaan om hun plaats in te nemen. Een daling van het aantal ondernemers betekent een daling van het aantal ondernemingen en bijgevolg ook een daling van het aantal arbeidsplaatsen.

3.5

Het fenomeen van de uitsluiting van oudere werknemers wordt steeds zorgwekkender, niet alleen in de industrie maar ook in de dienstensector. De problemen waarmee alle Europese werknemers op den duur te kampen krijgen, hebben betrekking op de moeilijkheid om zich in een nieuwe werkomgeving te integreren, het nadeel dat zij vaak over slechts beperkte werkervaring, of ervaring met slechts een klein aantal banen beschikken, en de overduidelijke discriminatie van oudere werknemers die op zoek zijn naar een nieuwe baan.

3.6

Er zou dus meer aandacht moeten gaan naar de inschakeling van oudere werknemers in de productiecyclus: in sommige sectoren wordt immers op basis van hun ervaring een hogere productiekwaliteit gehaald. Ook door ondernemers mag niet louter worden gekeken naar de leeftijd, maar moeten veeleer de concrete capaciteiten worden geëvalueerd. In deze context moeten de Europese richtlijnen tegen alle vormen van discriminatie (2000/43/EG en 2000/78/EG) worden toegepast en gemonitord.

3.7

Alle werknemers zouden een baan moeten hebben die zo goed mogelijk aansluit bij hun opleiding en ervaring; dit zou tot een stijging van de productiviteit leiden die althans deels de negatieve gevolgen van de vergrijzing zou compenseren (3).

3.8

Bij het uitstippelen van actieve maatregelen ter bevordering van arbeidsdeelname door oudere werknemers moet in ieder geval rekening worden gehouden met het soort te verrichten werk; in geval van risicovol, slopend of repetitief werk is een gerichte analyse nodig en moet er meer ruimte worden gelaten voor vrijwillige deelname door de betrokkenen (4).

4.1

Een van de concrete problemen bij de bevordering van de arbeidsparticipatie van oudere werknemers betreft de tenuitvoerlegging van doeltreffende en efficiënte programma's voor levenslang leren, via uitwisseling van goede praktijken tussen de 27 EU-lidstaten en een permanente dialoog met de sociale partners, zoals door tal van Europese instellingen wordt bepleit (5).

4.2

Sinds de top van Luxemburg (1997) zijn in het kader van de Europese werkgelegenheidsstrategie jaarlijks nieuwe richtsnoeren voor levenslang leren vastgesteld. Bij die gelegenheid is telkens gewezen op het belang van de inzetbaarheid van oudere werknemers en dus van hun beroepsopleiding als middel om de met de vergrijzing samenhangende problemen het hoofd te bieden.

4.3

De term lifelong learning wordt gebruikt ter aanduiding van elke relevante leeractiviteit die tot doel heeft vaardigheden, kennis en competenties te verbeteren. Deze activiteiten moeten dus tijdens de hele loopbaan plaatsvinden, omdat juist bij oudere werknemers onvoldoende vakkennis of bijscholing de meest dramatische en negatieve gevolgen kan hebben.

4.4

Ook het EESC heeft niet nagelaten meermaals te wijzen op de onevenwichtigheden tussen generaties wat technologische kennis en verwerving van diverse vaardigheden betreft (6).

4.5

Een doeltreffend instrument ter bevordering van het aanpassingsvermogen van werknemers is opleiding binnen de onderneming. Enkele lidstaten (Verenigd Koninkrijk, Spanje, Portugal, Nederland, Oostenrijk) hebben, weliswaar in uiteenlopende mate, de organisatie van dergelijke opleidingen en bijscholingscursussen in ondernemingen bevorderd via belastingsvoordelen en -vrijstellingen.

4.6

In het kader van de Lissabonstrategie wordt beklemtoond dat goed functionerende opleidingsmethoden en -systemen die in staat zijn doeltreffend op de behoeften van de arbeidsmarkt in te spelen, een sleutelrol vervullen in de verwezenlijking van een van de belangrijkste doelstellingen van die strategie, nl. de totstandbrenging van een kenniseconomie.

4.7

Het wegnemen van de belemmeringen voor arbeidsdeelname door oudere werknemers komt overeen met anticiperen op de gevolgen van de demografische ontwikkelingen.

5.1

Reeds in 2004 heeft het EESC erop gewezen dat het van belang was het generatiepact te ondersteunen teneinde de burgers van de Europese landen een toereikende generatievernieuwing op de arbeidsmarkt en een op de nieuwe demografische realiteit afgestemde verzorgingsstaat te garanderen, alsmede te voorzien in Europese regelgeving ter bevordering van werkgelegenheidsmaatregelen, om- en bijscholing en toenadering tussen scholen en ondernemingen (7).

5.2

Maatregelen ter bevordering van „goede” werkgelegenheid moeten in ieder geval ook gericht zijn op de bevordering van de integratie van jongeren op de arbeidsmarkt, door hen gedurende hun hele loopbaan te volgen (8), zonder dat dit tot een „numerieke breuk” leidt tussen jongere werknemers en ouderen die willen blijven werken.

5.3

Het EESC verbond daaraan een uitdaging, nl. „ertoe bij te dragen dat in de toekomst meer overleg wordt gepleegd over dit uiterst belangrijke thema dat een gecoördineerde en duurzame aanpak van tal van actoren vergt. Daarbij moet worden voorkomen dat kortetermijnbelangen het overwicht krijgen en moet de continuïteit van een constructief plan worden gewaarborgd. Doel is geleidelijk overal in de EU een nieuw pact tussen generaties tot stand te brengen.”

5.4

Onderzoek en innovatie zijn gebieden waarin absoluut moet worden geïnvesteerd wil men de toekomstige Europese generaties welzijn alsook voldoende en duurzame levenskwaliteit verzekeren. Het is daarom van belang ook te letten op de gemiddelde leeftijd van Europese onderzoekers en wetenschappers en ervoor te zorgen dat voldoende jongeren in deze sleutelsectoren terechtkomen.

5.5

Heel Europa wordt gekenmerkt door ontoereikende investeringen in onderzoek en heeft nog een lange weg af te leggen voor de doelstellingen van de Lissabonstrategie verwezenlijkt zullen zijn. Jonge onderzoekers moeten daardoor vaak in extreem onzekere omstandigheden werken en kunnen voor zichzelf geen toekomst of loopbaan in de sector van het wetenschappelijk of technologisch onderzoek opbouwen. Het feit dat de gemiddelde leeftijd van wetenschappers in Europa hoger ligt dan in andere wereldmachten, vormt een risico voor de toekomst.

In India en China stijgt bv. het aantal afgestudeerden in de wetenschappen, zodanig dat ca. 60 % van de in de VS werkzame onderzoekers en wetenschappers uit die landen afkomstig is. In tal van Europese landen wordt de laatste jaren daarentegen een duidelijke daling van het aantal ingeschrevenen aan wetenschapsfaculteiten waargenomen.

5.6

Ook voor de territoriale samenhang heeft de vergrijzing rechtstreekse gevolgen: jongeren zijn geneigd om uit sommige gebieden weg te trekken om werk te zoeken in andere regio's waar de levens- en arbeidsvoorwaarden beter zijn. Dit vergroot de kloof tussen regio's met een beter ontwikkelde economie en andere regio's die aldus te kampen krijgen met een nog sneller verarmings- en vergrijzingsproces.

5.7

De mogelijkheid om privé-leven en werk te combineren, is een van de pijlers van het Europees sociaal model. De stijging van de gemiddelde leeftijd van de Europese bevolking doet de vraag rijzen hoe het geboortecijfer kan worden opgetrokken. De bedoeling daarvan is alleen koppels de mogelijkheid te bieden kinderen te krijgen zonder daarvoor te moeten stoppen met werken of de levensstandaard van het gezin zodanig te moeten verlagen dat, zoals vaak het geval is, nagenoeg de armoedegrens wordt bereikt. Bij jongeren, die tegenwoordig geconfronteerd worden met onzekere werkomstandigheden die hen geen zekerheid voor de toekomst bieden, bestaat de tendens minder of zelfs helemaal geen kinderen te hebben.

5.8

Om de doelstelling van een geleidelijke stijging van het geboortecijfer te bereiken, moeten alle sociale, gezondheids- en onderwijsdiensten (kinderopvang, medische bijstand, preventieve hulpverlening, financiële steunverlening, enz.) versterkt, verbeterd en op de demografische realiteit van de EU-landen afgestemd worden.

6.1

In 2005 bedroeg de arbeidsparticipatie van vrouwen in de EU-25 56,3 %. Het probleem stelt zich minder in de Noord-Europese landen, en meer in de landen rond de Middellandse Zee. Maar ook vrouwen die op de arbeidsmarkt actief zijn, hebben grote moeite een loopbaan te ontwikkelen waarbij zij voldoende kunnen afdragen om de nodige rechten te verwerven. In hun relatie tot de arbeidsmarkt worden vrouwen met tal van problemen geconfronteerd:

6.2

De Commissie is terecht van mening dat de vermindering van het aantal burgers in de werkende leeftijd deels kan worden gecompenseerd via een reeks maatregelen waarbij bv. op korte termijn wordt gestreefd naar een verhoging van de arbeidsparticipatie van vrouwen. De culturele ontwikkelingen die de laatste jaren ervoor hebben gezorgd dat vrouwen zijn gaan werken en onafhankelijk zijn gworden, komen ook tot uiting in de verschillen in arbeidsparticipatie van de verschillende generaties vrouwen. Zo zijn jonge vrouwen in Europa thans duidelijker aanwezig op de arbeidsmarkt dan vrouwen van middelbare leeftijd.

6.3

De stijgende deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt is zonder twijfel een gunstig fenomeen en een element van beschaving. Volgens diverse, zelfs recente statistische analyses is deze participatie evenwel nog niet voldoende en moet een en ander ook nog worden vertaald in de effectieve toepassing van gelijke arbeids- en loonvoorwaarden voor mannen en vrouwen, alsook in de bescherming van vrouwen tegen misbruik en discriminatie op de werkplek en in de samenleving. De verschillen tussen mannen en vrouwen op werkgelegenheidsgebied gelden overigens ook voor ondernemers; het aantal mannelijke ondernemers is immers niet te vergelijken met dat van vrouwelijke ondernemers. Lidstaten en Europese Unie moeten bijgevolg de instrumenten waarover zij reeds beschikken, versterken alsmede voorzien in nieuwe instrumenten om werkgelegenheid voor vrouwen te stimuleren en te beschermen.

7.1

Immigratie in de Europese Unie is een steeds belangrijker fenomeen aan het worden. Het zeer grote verschil tussen de economieën en de levensstandaard van de Europeanen enerzijds en die van de ontwikkelingslanden anderzijds werkt immigratie naar onze rijkere landen in de hand. Immigratie moet niet worden beschouwd als een bedreiging, maar veeleer als een fenomeen dat aan de hand van structurele maatregelen kan uitgroeien tot een potentiële factor van groei, ontwikkeling en integratie.

7.2

In een situatie met een over het geheel genomen ouder wordende bevolking, waardoor de beroepsbevolking dienovereenkomstig beïnvloed wordt, vervullen arbeidsmigranten in de EU taken die doeltreffend inspelen op de productieve, economische en sociale behoeften van hun gastland. Werkgelegenheids- en integratiemaatregelen moeten daarom zó worden uitgewerkt dat het beschikbare menselijke potentieel, waaronder immigranten, optimaal wordt ingezet op basis van vaardigheden, beroepservaring en diploma's (9).

7.3

Ook de Commissie bevestigt dat immigratie een positieve rol kan spelen in het bijstellen van de arbeidsmarkt. Voor zover zij in de officiële economie werkzaam zijn, dragen arbeidsmigranten immers bij aan de financiering van het socialezekerheidssysteem, aangezien zij belastingen en sociale premies betalen; zij vormen bijgevolg een belangrijk nieuw element voor de toekomst van de Europese arbeidsmarkt in de komende jaren. Bovendien zij gewezen op het niet te verwaarlozen belang van de economische steun die immigranten verstrekken via de bedragen die zij aan hun gezinnen in hun land van herkomst overmaken en die vaak de enige bron van inkomsten van die gezinnen vormen. Ook daarom moeten de EU-lidstaten absoluut streven naar een betere integratie van immigranten (10).

7.4

Overigens moeten niet alleen arbeidsmigranten in de officiële economie werkzaam zijn; gelet op de vergrijzing moeten immers ook dringend andere kwesties zoals de bestrijding van zwartwerk en onzekere werkgelegenheid aan de orde worden gesteld, teneinde de nationale economieën gezonder en duurzamer te maken.

8.1

De Europese Commissie heeft reeds in diverse documenten bevestigd dat om de duurzaamheid van de openbare financiën van de lidstaten concreet te verzekeren, er maatregelen moeten worden genomen om de staatsschuld binnen de perken te houden of aanzienlijk, geleidelijk en blijvend te verminderen. Om deze doelstelling te verwezenlijken moet een doeltreffende allocatie van middelen worden gegarandeerd, zonder de kwaliteit en het universele karakter van de openbare dienstverlening op de helling te zetten.

8.2

Vooral wegens de demografische veranderingen wordt de alarmbel geluid m.b.t. de duurzaamheid van de verzorgingsstaat en moeten de diverse financieringssystemen voor sociale bescherming in de EU-lidstaten, los van hun specifieke kenmerken en verschillen, een doeltreffende, billijke en transparante werking van de dienstverlening aan de burgers verzekeren.

8.3

Het EESC wijst op de belangrijke rol die sociale diensten van algemeen belang en actoren van de sociale economie spelen in het verstrekken van steun aan gezinnen en ouderen. Het belang van deze activiteiten moet worden erkend, en daar zij van nut zijn voor de samenleving, moeten zij ook op basis van overeengekomen criteria concreet worden ondersteund.

8.4

De Europese Unie kan in dit verband een belangrijke rol spelen: met de Lissabonstrategie (integratie van sociaal, economisch en werkgelegenheidsbeleid) is blijk gegeven van een bijzonder innoverende aanpak; een van de instrumenten ervan, de „open coördinatiemethode”, kan als één van de meest interessante nieuwigheden van het communautaire beleid van de laatste jaren worden beschouwd. Helaas is er tot dusverre veel te weinig gebruik gemaakt van dit instrument en wordt het niet naar waarde geschat, terwijl tegelijkertijd ook het communautaire wetgevingsinstrument niet langer werd ingeschakeld. Het dient te worden erkend: het Europees sociaal model blijft een doelstelling die nog verre van verwezenlijkt is, maar mag anderzijds ook niet als een obstakel voor de interne markt worden opgeofferd.

8.5

In sommige Europese landen wordt de financiering van de zorg- en pensioenstelsels — a fortiori bij macrofenomenen als de stijging van de gemiddelde leeftijd van de bevolking — ernstig bedreigd door belastingontduiking en verzuim van betaling van bijdragen. Elk streven naar hervorming van sociale en zorgstelsels, gezondheidszorg en werkgelegenheidsbeleid moet gepaard gaan met maatregelen ter bestrijding van belastingontduiking en –ontwijking, die de belangrijkste bedreigingen vormen voor duurzame nationale begrotingen.

8.6

Bij het zoeken naar oplossingen voor en aanpassingen aan de demografische veranderingen wil het EESC er dan ook op wijzen dat niet alleen de daling van het aantal betalingsplichtigen van grote invloed is maar dat ook de bestrijding van belastingontduiking en verzuim van betaling van bijdragen erg belangrijk is.

9.1

De afkalving van de actieve bevolking en de stijging van het aantal gepensioneerden, die allebei verband houden met de hogere levensverwachtingen, zijn centrale aandachtspunten in tal van documenten van de Europese Commissie m.b.t. de duurzaamheid van de pensioenstelsels.

9.2

De komende decennia moet ervoor worden gezorgd dat de pensioenstelsels in staat zijn de toekomstige generaties een rustige en waardige oudedag te verzekeren. Het is dan ook al na een eerste onderzoek duidelijk dat de gevolgen van de vergrijzing voor de pensioenstelsels niet kunnen worden ondervangen door aanvullende of privé-pensioenen alleen; hiermee zou het probleem op een gevaarlijke manier vereenvoudigd worden. Het komt er eerder op aan te voorzien in doeltreffende instrumenten om dergelijke vormen van aanvullende pensioenen eenvoudiger, veiliger en betrouwbaarder te maken en ervoor te zorgen dat zij niet onderhevig zijn aan de onverwachte schommelingen op de financiële markten. Bovendien moet het toezicht op de particuliere pensioenfondsen worden versterkt teneinde de controleregeling uit te breiden en een correct beheer te waarborgen.

9.3

De crisis die bij pensioenstelsels in tal van EU-landen kan worden waargenomen, is niet louter aan de vergrijzing toe te schrijven, maar ook aan het feit dat de bijdragen verminderen zonder dat ergens anders middelen worden gerecupereerd (bv. via bestrijding van belastingontduiking en verzuim van betaling van bijdragen) en terwijl onder de burgers de vraag naar pensioenen blijft toenemen.

9.4

Daarbovenop komt nog dat jonge generaties steeds later hun intrede doen op de arbeidsmarkt, vaak op basis van onzekere arbeidscontracten en tegen lage lonen; de bijdragen van deze jongeren aan de pensioenstelsels zijn dan ook lager dan de bedragen die hun ouders op dezelfde leeftijd hebben afgedragen.

9.5

De vergrijzing zou ertoe kunnen leiden dat mensen langer moeten blijven werken; in enkele EU-lidstaten moet echter nog dringender iets worden gedaan aan de vertraagde intrede van jongeren op de arbeidsmarkt, en moeten er meer in het algemeen bij het begin van de loopbaan betere kansen en arbeidsvoorwaarden worden gegarandeerd.

9.6

Volgens de prognoses van de Europese Commissie tot 2050 zullen de pensioenuitgaven stijgen in alle EU-landen behalve in Oostenrijk, dat in 2000 hervormingen op dit gebied heeft doorgevoerd. In Italië en Zweden wordt slechts een lichte stijging van de pensioenuitgaven verwacht daar de openbare pensioenstelsels in die landen gebaseerd zijn op een systeem van bijdragen. In de andere landen wordt een aanzienlijke verhoging verwacht, zelfs tot 9,7 % in het geval van Portugal.

9.7

Het probleem van de duurzaamheid van de pensioenstelsels kan dus niet als een geïsoleerd feit worden geanalyseerd en opgelost; er moet een duidelijk beeld worden verkregen van de oorzaken ervan, die niet alleen moeten worden gezocht in een intrinsiek fenomeen van de Europese samenleving, zoals dat van de algemene vergrijzing, maar die ook verband houden met diverse aspecten van de arbeidsmarkt, de economische groei en de socialezekerheidsstels van de verschillende EU-lidstaten.

9.8

Om de kwestie van de duurzaamheid van de pensioenstelsels aan te pakken, volstaat het niet te streven naar een verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd; desbetreffende maatregelen kunnen volledig ondoeltreffend zijn als ze niet op basis van specifieke criteria worden toegepast, en kunnen de levenskwaliteit van de Europese burgers zelfs in gevaar brengen.

9.9

Gelet op de verschillen tussen de soorten arbeid, en op het bestaan van slopend, repetitief en vermoeiend werk, kan de oplossing voor de vergrijzing niet worden gevonden in een verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd zonder meer. Langer werken heeft niet dezelfde impact in alle beroepen en er moet rekening worden gehouden met het verschil tussen wettelijke pensioenleeftijd en reële leeftijd van uittreding uit de arbeidsmarkt.

9.10

Bestrijding van onzeker en zwartwerk, ondersteuning van loonmaatregelen, betere herverdeling van rijkdommen en doeltreffendere sociale samenhang gaan hand in hand met een onvermijdelijke, geleidelijke en vrijwillige verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd, die moet worden overeengekomen en geschraagd door een permanente dialoog met sociale partners en civil society.

10.1

Het spreekt voor zich dat een stijging van de gemiddelde leeftijd van de bevolking samengaat met een toename van de uitgaven voor de gezondheidszorg. Het is evenwel bijzonder moeilijk te voorspellen hoe de gezondheidsuitgaven zich in de komende decennia zullen ontwikkelen en uit te maken op welke specifieke gebieden meer investeringen moeten worden gedaan. Op basis van de demografische ontwikkelingen alléén kan niet worden berekend hoeveel openbare middelen in gezondheid zullen moeten worden geïnvesteerd. De uitgaven voor de gezondheidszorg zullen immers ook afhangen van het soort maatregelen dat men zal beslissen op dat gebied ten uitvoer te leggen, van de vooruitgang van de medische wetenschap, van de evolutie van ziektes, van de mate van vervuiling en van de politieke en technologische keuzes die zullen worden gemaakt om die vervuiling te beperken.

10.2

Zoals reeds eerder werd gezegd, lijken we volgens alle analyses in een scenario te zullen stappen waarbij langer wordt gewerkt. Oudere werknemers lopen op grond van hun leeftijd onvermijdelijk meer risico ziek te worden en fysiek af te takelen dan hun jongere collega's. Daar de groep oudere werknemers zonder twijfel steeds meer zal aangroeien, dient onmiddellijk werk te worden gemaakt van een zorgsysteem dat in alle lidstaten van de Europese Unie in staat is doeltreffende preventieve maatregelen te treffen. Bovendien zullen mensen die lange tijd een onzekere baan hebben gehad, in een behoeftige situatie terechtkomen wanneer zij de pensioenleeftijd hebben bereikt; er zal op verschillende manieren voor hen moeten worden gezorgd en, al naargelang van de door de staat getroffen regelingen, zullen zij een beroep moeten kunnen doen op collectieve solidariteit, ook wat gezondheids- en welzijnszorg betreft. De toename van onzekere werkgelegenheid zal bijgevolg rechtstreekse gevolgen hebben voor de kosten van de welzijnszorg.

10.3

Het doel is de openbare uitgaven duurzaam te beheren. Daarom moeten de lidstaten en de Europese Unie de krachten bundelen om doeltreffende zorgprogramma's en programma's voor ongevalpreventie, monitoring en uitwisseling van informatie op te zetten, en aldus een nauwere en meer efficiënte link te leggen tussen werk en gezondheid.

10.4

Werk kent vele vormen. Vergrijzing heeft een uiteenlopende impact op werknemers doordat hun werk in verschillende mate slopend, risicovol of repetitief kan zijn. Ouderdom heeft dus uiteenlopende gevolgen naar gelang van het uitgeoefende beroep. Ouderen kunnen minder gemakkelijk vermoeiende handenarbeid verrichten, maar kunnen daarentegen gemakkelijker kantoor- of intellectueel werk doen.

10.5

Een langere loopbaan kan dus op gezondheidsgebied meer problemen veroorzaken voor werknemers die slopend werk verrichten. Daarmee moet rekening worden gehouden. Als — in sectoren waar dit mogelijk is — voor de toekomst wordt gedacht aan pensionering op steeds latere leeftijd, moeten ook een aantal inspanningen worden geleverd wat gezondheid en veiligheid op het werk betreft.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/8

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité betreurt het dat de lidstaten tot dusverre nog onvoldoende steun en medewerking hebben verleend aan de initiatieven die de Commissie heeft ontplooid in de strijd tegen belastingfraude. Het spreekt zich uit voor verdere initiatieven die in deze richting worden genomen en spoort de Commissie aan om gebruik te maken van alle bevoegdheden die de verdragen momenteel in dit verband aan de Europese instellingen toekennen.

1.2

De Mededeling van de Commissie is voldoende gestructureerd en bij de hele problematiek rond de strijd tegen belastingfraude is voor de juiste invalshoek gekozen door de versterking van de administratieve samenwerking tussen de lidstaten aan te wijzen als het voornaamste instrument om de verdere verspreiding van dit fenomeen tegen te gaan.

1.3

In de Mededeling wordt uitgebreid stilgestaan bij de samenwerking met derde landen. De Commissie stelt op dit punt een communautaire aanpak voor, hetgeen valt toe te juichen.

1.4

Het Comité vindt het bepaald geen verkeerde zaak om „nog eens goed na te denken over de BTW”. Bij verschillende gelegenheden heeft het zich hier al eens voor uitgesproken en het idee geopperd om een denktank in het leven te roepen die de afschaffing van de BTW moet onderzoeken. Voorwaarde daarbij is wel dat een eventuele nieuwe belasting, die in de plaats komt van de BTW, geen extra fiscale druk met zich meebrengt voor de burgers en het bedrijfsleven.

1.5

Het advies aan de Commissie is om zo veel mogelijk gebruik te maken van de huidige bevoegdheden van het Europees bureau voor fraudebestrijding (OLAF), dat zich nu al op belangrijke punten kan laten gelden. Voorts zou zij moeten nagaan of het OLAF over de juiste middelen beschikt om zijn institutionele taken te vervullen.

1.6

Het is beslist van prioritair belang om, zoals de Commissie voorstelt, de samenwerking tussen de nationale anti-fraudeorganisaties te verbeteren en waar mogelijk een netwerk op te zetten van politie en opsporingsinstanties, zodat databestanden kunnen worden uitgewisseld. De technische en juridische aspecten daarvan dienen daarom te worden uitgediept.

1.7

Het voorstel van het Forum op hoog niveau inzake administratieve samenwerking is een stap in de goede richting en het is absoluut onaanvaardbaar dat bureaucratische of andere belemmeringen dit idee in de weg zouden staan.

1.8

Het zou een doeltreffende strategie zijn om datgene wat reeds in bepaalde lidstaten is bereikt, op te nemen in de EU-wetgeving en het criterium „normale marktwaarde” te introduceren in de fraudebestrijding.

1.9

Het Comité adviseert om voorzichtig te zijn met maatregelen die gericht zijn op gezamenlijke aansprakelijkheid van verkoper en afnemer en om, mede gezien de uitspraken van het Hof van Justitie, bij verdachte transacties sowieso uit te gaan van omkering van de bewijslast.

1.10

Het voorstel van de Commissie om enerzijds de aangifteverplichtingen van bedrijven die met de fiscus samenwerken, te vereenvoudigen en om anderzijds strengere regels en scherpere controles in te voeren voor „risicovolle” ondernemingen, dient verder te worden uitgediept.

1.11

Het Comité verzoekt de Commissie om door te gaan met de financiering van communautaire actieprogramma's zoals Hercules II, die de bescherming van de financiële belangen van de Gemeenschap moeten helpen bevorderen.

1.12

De bepalingen uit Richtlijn 77/799/EEG zouden in overeenstemming moeten worden gebracht met hetgeen reeds van kracht is op het gebied van indirecte belastingen, terwijl de diverse BTW-stelsels zouden moeten worden gelijkgetrokken.

2.1

In haar Mededeling stelt de Commissie voor „om een gecoördineerde strategie te ontwikkelen ter verbetering van de bestrijding van belastingfraude”, aangezien het communautaire wettelijke kader, ondanks de verbeteringen en aanscherpingen, in zeer beperkte mate wordt toegepast en de administratieve samenwerking achterblijft bij de groei van de intracommunautaire handel.

2.2

De Commissie blijft benadrukken dat de belastingdiensten in de lidstaten op administratief gebied meer moeten samenwerken. Dit vormt nu eenmaal een belangrijk instrument in de strijd tegen belastingfraude en -ontduiking, verschijnselen die negatieve gevolgen kunnen hebben voor de nationale begrotingen en de mededinging, en daarmee het functioneren van de interne markt kunnen verstoren.

2.3

Bij de presentatie van de Mededeling verklaarde Eurocommissaris Kovács (Belastingen en douane-unie): „Het is volgens mij absoluut de hoogste tijd om nieuwe wegen in te slaan en belastingfraude effectiever aan te pakken. Dit verschijnsel heeft inmiddels onrustbarende proporties aangenomen”.

2.4

Volgens economen zou er met belastingfraude in totaal 200 tot 250 miljard euro gemoeid zijn, hetgeen neerkomt op 2 à 2,5 % van het BBP. Een van de grootste problemen is de zogeheten BTW-carrouselfraude, ofschoon smokkel, namaak van alcohol en tabak, en fraude met directe belastingen niet minder ernstige vormen aannemen. Sinds er in 1993 een vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal is ontstaan, is het voor de lidstaten steeds moeilijker geworden om eigenhandig de belastingfraude doeltreffend aan te pakken.

2.5

Op het punt van indirecte belastingen voorzien de communautaire voorschriften in gemeenschappelijke regels (uniforme procedures, aanwijzen van de bevoegde autoriteiten, wijze van informatieverstrekking) die de samenwerking tussen de instanties uit de verschillende lidstaten alsook de uitwisseling van gegevens moeten bevorderen.

2.6

De onderstaande drie gebieden hebben voor de Commissie een hoge prioriteit.

2.6.1.1

Een succesvollere fraudebestrijding kan volgens de Commissie worden bereikt door middel van:

2.6.2.1

„Belastingfraude houdt niet op bij de buitengrenzen van de Europese Unie.” Aangezien de samenwerking met derde landen momenteel gebaseerd is op bilaterale akkoorden tussen afzonderlijke staten en alle ruimte biedt voor belastingontduiking, stelt de Commissie een communautaire aanpak voor. Tevens zou zij graag zien dat in de economische partnerschapsovereenkomsten van de EU clausules worden opgenomen inzake samenwerking op belastinggebied.

2.6.3.1

Met waarborging van het evenredigheidsprincipe en de rechtszekerheid zwengelt de Commissie de discussie aan over de mogelijke versterking van het beginsel van gezamenlijke aansprakelijkheid voor de voldoening van BTW.

2.6.3.2

Voorts denkt de Commissie er ook over om de verleggingsregeling — die nu alleen verplicht is voor bepaalde transacties, terwijl de lidstaten in andere gevallen zelf kunnen kiezen — uit te breiden tot alle binnenlandse transacties in een lidstaat. Zij is van mening dat elke aanpassing van de bestaande BTW-wetgeving de fraudemogelijkheden aanzienlijk moet terugdringen, nieuwe risico's moet uitsluiten en vooral moet voorkomen dat bedrijven en belastingdiensten gebukt gaan onder zware administratieve lasten. Bovendien is hiermee de fiscale neutraliteit alsook een gelijke behandeling van alle economische actoren gewaarborgd.

2.7.1

De Commissie stelt verder voor om na te denken over andere specifieke maatregelen, zoals:

3.1

Het Comité meent dat het bestaande wettelijke kader voldoende rechtsinstrumenten biedt om belastingfraude tegen te gaan. Voor de lidstaten is het daarentegen de hoogste tijd om, binnen het gestelde tijdpad en overeenkomstig de voorschriften, op zo groot mogelijke schaal de bestaande instrumenten voor administratieve samenwerking te gaan toepassen. Gezien het huidige klimaat van economische globalisering, waarin fraude steeds meer een grensoverschrijdend karakter krijgt, is het noodzakelijk om bij onderzoeken binnen een redelijke termijn over de gevraagde informatie te kunnen beschikken.

3.2

Om de stelsels van directe en indirecte belastingen onderling op elkaar af te stemmen, zou de Commissie de bepalingen uit Richtlijn 77/799/EEG in overeenstemming kunnen brengen met hetgeen reeds van kracht is op het gebied van indirecte belastingen en, zeker gezien de recente technologische ontwikkelingen, doeltreffendere methoden voor informatie-uitwisseling kunnen hanteren. Bovendien zouden de diverse BTW-stelsels moeten worden gelijkgetrokken, in het bijzonder op het punt van de plichten van de belastingplichtigen.

3.3

Het communautaire wettelijke kader valt uiteen in vijf hoofdonderdelen:

3.4

De verwijzingen naar de communautaire wetgeving zijn, samen met een korte samenvatting van de betreffende bepalingen, terug te vinden in bijlage A.

4.1

Het Comité is van mening dat er nog meer moet worden gedaan om het groeiende aantal gevallen van belastingfraude een halt toe te roepen. Het valt te betreuren dat, ondanks een uitgebreid en doorwrocht juridisch kader, de lidstaten in de ogen van de Commissie absoluut tekortschieten in hun maatregelen en onderlinge samenwerking.

4.2

De schade voor de economie en de interne markt als gevolg van belastingontduiking en -ontwijking wordt nog altijd onderschat. Hetzelfde geldt voor de relatie tussen witwaspraktijken, economische delicten en gelden die voor de belasting worden verzwegen. Frauduleuze handelingen die gericht zijn op misbruik van nationale en communautaire steun, worden vaak verricht met behulp van valse belastingbescheiden, en omgekeerd: gelden die met belastingfraude en grensoverschrijdende transacties zijn verkregen, worden vaak gebruikt voor verdere onwettige of criminele activiteiten.

4.3

Op het punt van belastingontwijking — waarbij, anders dan bij belastingontduiking, op zich de wet niet wordt overtreden, maar uitsluitend wordt getracht minder belasting te betalen — zijn de nationale wet- en regelgevingen niet voldoende op elkaar afgestemd. Om te voorkomen dat de administratieve en sociale kosten als gevolg van dit gebrek aan homogeniteit oplopen, zouden de nationale wet- en regelgevingen op dit vlak meer op één lijn moeten worden gebracht door de invoering van een algemene bepaling tegen belastingontwijking of door het gezamenlijk opstellen van een lijst van gevallen waarin de belastingdiensten kunnen overgaan tot afwijzing — in het kader van de belastingheffing — van de legale gevolgen van transacties waarbij vermoedelijk sprake is van belastingontwijking.

4.4

De voorstellen van de Commissie voor de aanpak van dit probleem gaan lang niet ver genoeg, zeker niet als men bedenkt dat de verdragen voldoende ruimte bieden om alle nodige maatregelen te treffen voor het waarborgen van financieel evenwicht bij de Europese instellingen. De Raad kent de Commissie, overeenkomstig Besluit 1999/468/EG van 28 juni 1999, immers aanzienlijke bevoegdheden toe op dit gebied. Hierbij zij tevens gewezen op het subsidiariteitsbeginsel (artikel 5 van het EG-Verdrag), op grond waarvan de Unie ook op beleidsterreinen die niet onder haar exclusieve bevoegdheid vallen, met maatregelen dient te komen. Dit is het geval wanneer de lidstaten de vastgestelde doelstellingen niet kunnen verwezenlijken of wanneer deze beter op communautair niveau kunnen worden nagestreefd. Het Comité verzoekt de Commissie derhalve om ten volle gebruik te maken van bovengenoemde bevoegdheden.

4.5

Reeds in juni 2001 heeft de Commissie, in haar Mededeling „Fiscaal beleid van de Europese Unie — Prioriteiten voor de komende jaren” (COM(2001) 260 final), benadrukt dat naast de wetgevende instrumenten ook alle andere beschikbare middelen dienen te worden ingezet voor de verwezenlijking van de prioritaire doelstellingen. In dat kader is erop gewezen dat besluiten op het gebied van fiscaal beleid alleen met algemene stemmen konden worden aangenomen, iets wat nog steeds het geval is (1).

4.6

Het Comité heeft sindsdien gehamerd op aanpassing van het overgangsstelsel en de onmiddellijke invoering van een definitief stelsel dat gebaseerd is op het oorsprongsbeginsel. Met enige verontwaardiging vroeg het Comité zich toen al af „hoe lang men nog met het gammele overgangsstelsel zal moeten leven”, en pleitte daarbij voor vereenvoudiging, modernisering en uniformere toepassing van de regels alsook voor nauwere administratieve samenwerking. Het lijkt erop dat er geen enkele vooruitgang is geboekt.

4.7

Het Comité steunt het algemene streven naar een intensievere samenwerking die verdergaat dan het huidige systeem van informatie-uitwisseling (VIES) en die voorziet in maatregelen voor een automatische of spontane uitwisseling van gegevens tussen de lidstaten.

4.8

Het is goed dat het er wordt gesproken over verandering van het BTW-stelsel, maar tegelijkertijd zou een uitvoerige effectbeoordeling op zijn plaats zijn. Daarbij is het van belang dat de eventuele veranderingen in het teken staan van efficiency en vereenvoudiging, en niet een voorwendsel vormen om de fiscale last voor de burgers en het bedrijfsleven te vergroten. Het Comité heeft bij een eerdere gelegenheid (2) al geopperd om ook eens te kijken naar andere vormen van verbruiksbelasting, die een gelijke opbrengst genereren als de BTW, maar minder druk leggen op de gemeenschap en eenvoudiger kunnen worden geheven.

5.1.1.1

Een ernstige vorm van belastingontduiking waarmee grote bedragen gemoeid zijn en die zeer moeilijk is op te sporen, is de zogeheten BTW-carrouselfraude, waarbij internationaal opererende bedrijven speciaal worden gecreëerd om de BTW-plicht te kunnen ontlopen. Het doel is geen BTW te betalen en de andere schakels in de fraudeketen in staat te stellen fictieve belastingafdrachten af te trekken, teneinde de BTW terugbetaald te krijgen of minder BTW te moeten betalen. De partij die met dergelijke onwettige handelingen haar belastingplicht niet nakomt, verricht doorgaans geen economische activiteiten, beschikt niet over operationele structuren en is vaak niet meer dan een postbusonderneming. Na een paar maanden van „formele activiteiten” verdwijnen dergelijke bedrijven van de aardbodem zonder ooit belastingaangifte te hebben gedaan, laat staan de verschuldigde belasting te hebben afgedragen. Hierdoor is het voor de belastingdiensten bijzonder moeilijk is om een en ander op te sporen.

5.1.1.2

Het Comité denkt dat de gebrekkige samenwerking tussen de lidstaten en de verschillen in belastingtarieven carrouselfraude extra in de hand kunnen werken. Het advies is dan ook om de samenwerking en de informatie-uitwisseling te intensiveren, zodat dit fenomeen duidelijk een halt wordt toegeroepen.

5.1.2.1

In de strijd tegen de ontduiking van de BTW-plicht hebben de belastingdiensten in de lidstaten hun onderzoeksmethoden steeds meer verfijnd, om zo slagvaardiger te kunnen optreden.

Aangezien deze vorm van fraude in de regel door meerdere bedrijven in verschillende lidstaten wordt gepleegd, is administratieve samenwerking van cruciaal belang.

Door middel van overeenkomsten hebben de lidstaten een systeem van informatie-uitwisseling kunnen opbouwen dat zijn nut heeft bewezen bij het vaststellen van de fiscale status van de belastingplichtigen en bij het aanpakken en indammen van grensoverschrijdende belastingfraude.

Om die reden verwelkomt het Comité, dat al geruime tijd pleit voor een actievere rol van de Commissie op het gebied van samenwerking tussen de lidstaten, het opzetten van een monitoringsysteem voor de controle van de mate en de kwaliteit van de geboden ondersteuning.

5.1.2.2

Vanwege de culturele diversiteit, de verschillen in automatiseringsniveau en het ontbreken van dwingende regels voor nalatige lidstaten loopt de informatie-uitwisseling in de dagelijkse praktijk nog altijd ver achter. Toch is het noodzakelijk om een gemeenschappelijke cultuur te creëren, in het besef dat verzoeken om informatie uit het buitenland geen uitzonderlijk verschijnsel zijn, maar steevast bij de controleprocedures horen.

Hiervoor is het nodig dat een communautaire bestuurscultuur ongehinderd ingang kan vinden en dat er prikkels komen om volop gebruik te maken van de bestaande samenwerkingsinstrumenten, waarbij termijnen en procedures worden nageleefd, zodat de controlerende instanties binnen een redelijke termijn over de gevraagde informatie kunnen beschikken.

5.1.2.3

In aansluiting op hetgeen de Commissie heeft voorgesteld inzake het gebruik van gestandaardiseerde informaticasystemen voor informatie-uitwisseling zou bovendien kunnen worden overwogen om politie en de fiscale opsporingsdiensten in de lidstaten in netwerken met elkaar te verbinden. Door middel van een beveiligd e-mailsysteem zou op die manier direct informatie kunnen worden uitgewisseld en zou er toegang kunnen worden verleend tot de databanken met gegevens over de inkomstenbelasting in de lidstaten, iets wat nu al gebeurt met het informatie-uitwisselingssysteem VIES I en VIES II.

Ofschoon er afspraken moeten komen over de informatie die in de databanken wordt opgenomen, en in elke lidstaat moet worden uitgezocht of een en ander in overeenstemming is met de nationale wet- en regelgeving op het gebied van de bescherming van persoonsgegevens, is dit initiatief een belangrijke stap voorwaarts in de strijd tegen belastingfraude, omdat de onderzoeksorganen hiermee direct en zonder bureaucratische rompslomp over de benodigde informatie kunnen beschikken.

5.1.2.4

De voorschriften op het gebied van informatie-uitwisseling tussen lidstaten mogen goed onderbouwd en toereikend zijn, het belangrijkste obstakel voor de aanpak van belastingfraude binnen de EU is het verschil in de gehanteerde strafmaat en het gebrek aan homogeniteit in de wet- en regelgeving van de lidstaten inzake de bevoegdheden van de controlerende instanties.

Vanzelfsprekend komt fraude het meeste voor in landen waar de controlerende instanties slechts over beperkte bevoegdheden beschikken en waar er onvoldoende afschrikkende werking uitgaat van de gehanteerde strafmaat.

5.1.2.5

Binnen de EU zou er, met inachtneming van het soevereiniteitsbeginsel van de lidstaten, voor vergelijkbare delicten één strafmaat moeten komen (de wet- en regelgeving op het gebied van witwaspraktijken voorziet hier al in). Daarmee moet worden voorkomen dat er als gevolg van minder strenge voorschriften of minder efficiënte controleprocedures „belastingfraudeparadijzen” ontstaan waar de opbrengsten van criminele praktijken naartoe kunnen worden gesluisd en waar ketens voor carrouselfraude kunnen worden opgezet.

5.1.3.1

Zoals het Hof van Justitie reeds meerdere malen heeft benadrukt, dienen de maatregelen in de strijd tegen belastingontduiking te beantwoorden aan de communautaire beginselen, zoals non-discriminatie en evenredigheid. Een punt waarop de verschillende systemen zich duidelijk van elkaar onderscheiden, is het gebruik van andere criteria voor het bepalen van de belastinggrondslag dan voor de tussen de partijen overeengekomen tegenprestatie. Dit geldt niet alleen voor eigen consumptie of de besteding voor niet-bedrijfsmatige doeleinden, maar ook in al die gevallen waar er een risico bestaat van belastingfraude of -ontduiking.

Daarbij kan worden geconstateerd dat het criterium voor het bepalen van de belastinggrondslag in alle lidstaten gebaseerd is op de onderhandelingsbereidheid van de partijen en dat daarbij wordt getracht de belastingheffing op de daadwerkelijke tegenprestatie veilig te stellen, aangezien de belastinggrondslag over het algemeen wordt gevormd door de overeengekomen tegenprestatie voor het geleverde artikel of de verleende dienst. Naast dit „basiscriterium” wordt ook de „normale marktwaarde” gebruikt om in bepaalde gevallen de heffingsgrondslag aan te passen of opnieuw vast te stellen.

5.1.3.2

Alle lidstaten hanteren voor normale marktwaarde min of meer dezelfde definitie, die teruggrijpt op Richtlijn 77/388/EEG van 17 mei 1977 (Zesde BTW-richtlijn) en uitgaat van de gemiddelde prijs die voor soortgelijke goederen en diensten bij vrije mededinging, in dezelfde handelsfase, op het tijdstip en de plaats van levering dan wel op het dichtstbijzijnde tijdstip en de dichtstbijzijnde plaats van levering moet worden betaald.

5.1.3.3

In alle communautaire regelgevingen wordt de normale marktwaarde gebruikt als alternatieve methode voor de bepaling van de belastinggrondslag:

5.1.3.4

Daarnaast kan er ook worden afgeweken van het principe om de belastinggrondslag te bepalen op basis van de tegenprestatie. Dit is het geval:

5.1.3.5

Het Hof van Justitie (4) heeft hieromtrent vastgesteld dat de nationale voorschriften ter voorkoming van belastingfraude en -ontduiking in principe niet mogen afwijken van het in de Zesde BTW-richtlijn geformuleerde principe dat de belastinggrondslag wordt bepaald op grond van de overeengekomen tegenprestatie, tenzij dit voor het bereiken van dit doel niet anders kan.

5.1.3.6

De normale marktwaarde is met andere woorden het referentiepunt voor het signaleren van eventuele fraude. Als de belastinggrondslag, die op basis van de overeengekomen tegenprestatie is vastgesteld, lager uitvalt dan de normale marktwaarde, dan wordt die niet automatisch hierdoor vervangen, maar mag de belastingdienst wel uitgaan van fraude en de bewijslast omkeren.

5.1.4.1

In de strijd tegen carrouselfraude hebben sommige lidstaten bepalingen opgenomen in hun wet- en regelgeving op grond waarvan de afnemer hoofdelijk aansprakelijk wordt gesteld voor het niet afdragen van BTW door de verkoper. Het gaat daarbij om bepaalde categorieën goederen waarvan de prijs onder de normale waarde ligt.

5.1.4.1.1

Voor deze bepalingen wordt teruggegrepen op art. 21 van de Zesde BTW-richtlijn, dat de lidstaten de mogelijkheid biedt om, met naleving van het evenredigheidsbeginsel, een andere dan de belastingplichtige partij hoofdelijk aansprakelijk te stellen voor de afdracht.

5.1.4.2

De reden hiervoor is de veronderstelling dat transacties tegen prijzen die afwijken van de marktwaarde, verband kunnen houden met frauduleuze praktijken. Bij de bovengenoemde bepalingen wordt eigenlijk uitgegaan van kwade trouw van de kant van de afnemer. Gezien de prijs die is betaald, moest hij immers wel weten dat er fraude in het spel was (5). Een dergelijke veronderstelling kan worden ontkracht wanneer de afnemer aantoonbaar kan maken dat de lagere prijs in overeenstemming is met de wet of samenhangt met bepaalde objectief vast te stellen gebeurtenissen of omstandigheden, en dat er geen relatie bestaat met het niet nakomen van de BTW-verplichtingen. In dat geval vervalt de hoofdelijke aansprakelijkheid voor het niet afdragen van BTW door de verkoper.

5.1.4.3

Het Comité deelt de bezorgdheid die bij veel economische actoren leeft met betrekking tot het principe van hoofdelijke aansprakelijkheid, en is, in het licht van de uitspraken van het Hof van Justitie (6), van mening dat eventuele maatregelen niet verder zouden moeten reiken dan het afdwingen van garanties voor de betaling van afdrachten door feitelijk als belastingplichtig aangemerkte personen en bedrijven. Er zou dus gedacht kunnen worden aan een regeling op grond waarvan de afnemer samen met de verkoper hoofdelijk aansprakelijk is als de verkoopprijs lager uitvalt dan de normale marktwaarde. Dat een dergelijke regeling een verstrekkend karakter heeft, blijkt wel uit het feit dat de afnemer wordt gestraft tot het betalen van belasting omdat anderen die juist proberen te ontduiken. Daarom zouden aan de tenuitvoerlegging de volgende voorwaarden moeten worden verbonden:

5.1.5

Het Comité is er voorstander van om de verleggingsregeling uit te breiden tot alle binnenlandse transacties in een lidstaat. In een onlangs uitgebracht advies stelt het Comité dat zoiets „nodig [kan] zijn om belastingfraude en -ontwijking te voorkomen. Dat geldt met name wanneer de verkoper zich in financiële moeilijkheden bevindt” (7). De Commissie heeft, na een gunstig verlopen experiment op het gebied van bouwmaterialen en dienstverlening in de bouwsector, de facultatieve verleggingsregeling uitgebreid. Waar de verschillende verplichtingen inzake facturering een gevaar kunnen vormen voor het goed functioneren van de interne markt, zouden deze maatregelen geen nadelige gevolgen met zich mee moeten brengen voor de intracommunautaire handel in goederen en diensten.

5.2.1

De strijd tegen belastingfraude dient zich zeker in meer algemene zin ook te richten op de harmonisatie van de wet- en regelgeving van de verschillende lidstaten inzake directe belasting en belastingcontrole.

5.2.1.1

De verschillen tussen de belastingstelsels zijn, na de uitbreiding van de Unie, in toenemende mate van invloed op besluiten over bv. de vraag welke lidstaten in aanmerking komen voor kapitaalallocatie of de vraag hoe de activiteiten van de onderneming daarop het beste kunnen worden afgestemd. Gezien de verregaande aansturing van het economische beleid is de nationale belastingwetgeving hét instrument voor de lidstaten om investeerders aan te trekken en gunstige voorwaarden te scheppen voor middelenallocatie. Niettemin zouden de nog altijd aanzienlijke verschillen tussen de stelsels voor directe belasting in sommige gevallen de integratie van de markten (8) in de weg kunnen staan en een negatief effect kunnen hebben op het Europese concurrentievermogen.

5.2.2

De onderlinge aanpassing van de fiscale wetgeving van de lidstaten is door de Commissie al eens behandeld in Mededeling COM(2003) 726 final van 24 november 2003. Toch bestaan er op het gebied van vennootschapsbelasting, en met name de „allesomvattende benaderingen”, die een Europese vennootschapsbelasting op basis van een geconsolideerde heffingsgrondslag (9) dichterbij moeten brengen, nog grote problemen met de tenuitvoerlegging, omdat de lidstaten het niet eens kunnen worden over de criteria voor de heffingsgrondslag. Een gemeenschappelijke belasting vergt overigens niet alleen een hoge mate van convergentie van het economisch beleid, maar ook een passend juridisch kader. Op grond van art. 94 van het EG-Verdrag dient de Raad zich, op voorstel van de Commissie, unaniem uit te spreken over richtlijnen inzake onderlinge aanpassing van de wet- en regelgeving van de lidstaten, als deze direct van invloed zijn op het creëren of het functioneren van de gemeenschappelijke markt.

5.2.3

Deze bepaling en het voortbestaan van de fiscale soevereiniteit van de lidstaten, die nog altijd terughoudend lijken te zijn als het gaat om initiatieven voor de invoering van een gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor alle bedrijven in de Unie, blijven een belangrijk obstakel voor de onderlinge aanpassing van de stelsels voor vennootschapsbelasting. Dit heeft enerzijds te maken met de uitbreiding, waardoor het buitengewoon moeilijk is om unanimiteit te bereiken, en anderzijds met het feit dat in de definitieve versie van de Europese Grondwet een bepaling ontbreekt die het mogelijk maakt om met een gekwalificeerde meerderheid wetten of kaderwetten aan te nemen op het gebied van vennootschapsbelasting.

5.2.4

In afwachting van afschaffing van het unanimiteitsbeginsel vormt de analyse van de proef met belastingheffing voor het MKB volgens de regels van de thuisstaat (10) (Commissiemededeling „Op zoek naar oplossingen voor de obstakels op het gebied van de vennootschapsbelasting waarmee het MKB op de interne markt wordt geconfronteerd — hoofdlijnen van een mogelijke proef met belastingheffing volgens de regels van de thuisstaat” (SEC(2005) 1785 van 23 december 2005)) een duidelijke stap in de richting van harmonisatie van de heffingsgrondslag voor vennootschapsbelasting. Uit de analyse blijkt dat de 23 miljoen kleine en middelgrote bedrijven die de EU-25 rijk is, de spil vormen van de Europese economie (99,8 % van alle Europese ondernemingen behoort tot het MKB) en goed zijn voor 66 % van de werkgelegenheid in de particuliere sector (11). Vanwege de vermindering van de nalevingskosten (12), die op kleinere bedrijven een veel zwaardere wissel trekken dan op grote ondernemingen (13), zou de invoering van een dergelijk systeem het MKB meer ruimte bieden voor activiteiten in het buitenland. Ook zouden er meer mogelijkheden ontstaan voor verliesoverdracht, waardoor het voornaamste obstakel voor het ontplooien van grensoverschrijdende activiteiten wordt weggenomen en er bovendien een bijdrage kan worden geleverd aan de onderlinge aanpassing op communautair niveau van de wetgeving inzake vennootschapsbelasting.

5.3.1

E-commerce maakt, ook in technologisch opzicht, een snelle groei door, waardoor er talloze nieuwe mogelijkheden liggen voor bedrijven. Toch vragen deze nieuwe handelsmethoden om een aanpassing van de belastingstelsels, met name op het punt van de verbruiksbelastingen. De belastingstelsels, die in feite nog bij de wet- en regelgeving voor de traditionele handel aansluiten, dienen rekening te houden met deze veranderingen en in te spelen op de nieuwe handelsvormen die momenteel worden ontwikkeld.

5.3.2

Het voornaamste probleem met belasting op elektronische transacties is dat, afhankelijk van de wijze waarop een artikel wordt geleverd of een dienst wordt verleend, de behandeling kan verschillen en dat daardoor discriminatie mogelijk is.

5.3.2.1

Bij de afweging of de traditionele grondbeginselen van het belastingrecht ook kunnen gelden voor digitale transacties, moet worden nagegaan of het neutraliteitsprincipe van het belastingstelsel gehandhaafd blijft. Op grond daarvan zijn verschillende behandelingen voor gelijke transacties — in het onderhavige geval is er slechts een verschil in de leveringswijze (online of offline) — niet toegestaan.

5.3.3

Het grootste knelpunt betreft de directe en indirecte belasting op immateriële goederen (of digitale producten). Bij de verkoop van virtuele producten via internet vindt immers de gehele transactie (overdracht en levering) langs elektronische weg plaats (onlinehandel). De goederen en diensten worden in de eerste fase van de transactie door de leverancier „gedematerialiseerd” en in de laatste fase door de ontvanger gematerialiseerd. In zo'n geval is er geen tastbaar object dat, bijvoorbeeld voor fiscale doeleinden, aan een fysieke controle kan worden onderworpen.

5.4.1

De geldende communautaire wetgeving vormt niet alleen de rechtsgrondslag voor de oprichting van het OLAF, maar kent aan dit bureau ook belangrijke taken toe, zoals bepaald bij artikel 2 van het Besluit 1999/352/EG, EGKS, Euratom van de Commissie. Het Comité roept de Commissie dan ook op om al het nodige in het werk te stellen, opdat de bestaande bevoegdheden in concrete daden worden omgezet, en om, waar nodig, extra middelen aan te reiken, zodat het OLAF zijn institutionele taken kan vervullen. Zo kan er bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van het model in artikel 81/86 inzake de mededingingsautoriteit.

5.4.2

In dit kader zou het OLAF op Europees niveau kunnen fungeren als analyse- en coördinatieorgaan voor de strijd tegen (belasting)fraude. Daarbij zou het, op het terrein van administratieve samenwerking bij fiscale aangelegenheden (directe en indirecte belastingen, accijnzen), de taak en de bevoegdheid moeten krijgen om de informatie-uitwisseling tussen de instanties die zich op grond van de nationale wetgeving bezighouden met de strijd tegen belastingfraude, vlot te trekken.

5.5

Nu de intracommunautaire handel een hoge vlucht heeft genomen, is het noodzakelijk om nauwer samen te werken bij het uitwisselen van informatie over risicobeheer. Toch stelt de Commissie geen concrete initiatieven voor. Wel vraagt zij de lidstaten om gebruik te maken van de speciale gids voor risicobeheer ten behoeve van de belastingdiensten. Het Comité zou in dit kader willen voorstellen om een centrale databank te openen waar de gegevens van de afzonderlijke instanties worden samengevoegd. Momenteel zijn er alleen gestandaardiseerde gegevens beschikbaar voor douanekwesties en op basis van bilaterale overeenkomsten.

5.5.1

Daarbij zou, uitgaande van de onderzoeksresultaten van de bevoegde instanties in de lidstaten, een lijst kunnen worden opgesteld van producten die gemakkelijk een rol kunnen spelen bij carrouselfraude. Voorbeelden zijn auto's en hightechproducten op het gebied van IT en telefonie. Dit zou een taak kunnen zijn voor het OLAF, dat in dat geval de lidstaten regelmatig op de hoogte zou kunnen brengen van de resultaten, zodat de controleactiviteiten kunnen worden aangestuurd en er passende en gerichte maatregelen kunnen worden getroffen. Daarnaast zou er vanuit de lidstaten naar het OLAF een vergelijkbare informatiestroom moeten komen.

5.6

Het Comité is van mening dat de betrekkingen met derde landen veel meer baat hebben bij een communautaire aanpak dan bij bilaterale overeenkomsten. Hiertoe zouden specifieke bepalingen kunnen worden opgenomen in het kader van de op handen zijnde goedkeuring van het communautaire model voor overeenkomsten ter voorkoming van dubbele belasting, waarvan het werkdocument van de diensten van de Commissie „Company Taxation in the Internal Market” (SEC(2001) 1681) en de Commissiemededeling „Een interne markt zonder belemmeringen op het gebied van de vennootschapsbelasting — Verwezenlijkingen, lopende initiatieven en resterende uitdagingen” (COM (2003) 726) gewag maken en dat eveneens door het Europees Parlement ter sprake wordt gebracht in zijn verslag A5-0048/2003. Het idee voor een speciale samenwerkingsovereenkomst, die wordt opgenomen in de economische partnerschapsovereenkomsten, verdient alle steun. Aangezien bij de lidstaten de duidelijke en vaste wil hiertoe ontbreekt, moet de ingeslagen weg van bilaterale overeenkomsten hoe dan ook worden voortgezet en mogen de voorbereidende werkzaamheden hiertoe in geen geval worden gestaakt.

5.7

De door de Commissie voorgestelde aanscherping van de aangifteverplichtingen dient absoluut het stempel te dragen van vereenvoudiging en het evenredigheidsbeginsel. Hoe noodzakelijk de strijd tegen belastingfraude ook is, deze mag zich niet vertalen in een onverantwoorde last voor de meerderheid van eerlijke burgers en bedrijven. Het zou daarom een goede zaak zijn om de virtuele ondernemingen die actief met de belastingdienst samenwerken, in grote mate te ontzien en om aan de andere kant de maatregelen te verscherpen voor belastingplichtigen die, op grond van objectieve criteria, een risicofactor vormen.

5.8

Het Comité is het niet eens met de Commissie om alcohol en tabak fiscaal gezien als „normale” handelswaar aan te merken. Sommige lidstaten hebben hun accijnsbeleid op het gebied van alcohol en tabak gekoppeld aan de hiermee gepaard gaande gezondheidsproblematiek, en het behoeft geen betoog dat dit meer prioriteit heeft dan het functioneren van de interne markt. De Commissie stelt voor om deze concurrentieverstoringen weg te nemen, maar gezien de sterk uiteenlopende inkomensniveaus en de verschillende doelstellingen en maatregelen van het inkomens- en gezondheidsbeleid in de afzonderlijke lidstaten, zal dit nog lang duren. Zolang de belastingtarieven niet in redelijke mate geharmoniseerd zijn, moet naar andere oplossingen worden gezocht om te garanderen dat de afzonderlijke lidstaten hun doelstellingen op het gebied van belasting- en gezondheidsbeleid ten volle kunnen blijven nastreven. Sowieso mag niet worden vergeten dat tabakssmokkel een activiteit is die veelal van buiten de EU komt en in handen is van internationale criminele organisaties. Het Comité is zich ervan bewust dat alcohol- en tabaksmisbruik hoge sociale en medische kosten met zich meebrengen. Het zou dan ook graag zien dat de daartoe aangewezen instanties met passende maatregelen komen om dit verschijnsel te beteugelen. Toch is het van mening dat het accijnsbeleid inzake alcohol en tabak uitsluitend aan de lidstaten toekomt.

5.9

Het Comité verzoekt de Commissie het programma Hercules II voort te zetten en zou graag zien dat het Parlement en de Raad zo snel mogelijk hun beider goedkeuring hechten aan document COM/2006/0339 final, waarmee het communautair actieprogramma ter bevordering van acties op het gebied van de bescherming van de financiële belangen van de Gemeenschap kan worden verlengd. Het programma heeft reeds zijn vruchten afgeworpen, getuige de negentien cursussen die konden rekenen op de warme belangstelling van 2 236 deelnemers uit diverse lidstaten en vijf derde landen. Tot de deelnemers behoorden ook vertegenwoordigers van andere Europese instellingen. In dit licht is het van belang dat de samenwerking wordt versterkt, zeker nu Bulgarije en Roemenië — die eveneens van dergelijke maatregelen dienen te profiteren — zijn toegetreden.

5.10

Het Comité acht de instelling van een permanent discussie- en/of overlegforum op hoog niveau als nuttig, omdat daarmee vanuit een breder perspectief kan worden gekeken naar kwesties van fraude en samenwerking tussen de lidstaten. De raadpleging is momenteel dusdanig versnipperd over verschillende comités van hoog niveau, met elk weer hun eigen bevoegdheden, dat er geen zinvolle uitwisseling mogelijk is van goede praktijkvoorbeelden waarmee de samenwerking en de prestaties van de belastingdiensten verbeterd zouden kunnen worden. De bureaucratische bezwaren en de twijfels van de kant van ECOFIN zijn in de ogen van het Comité onbegrijpelijk en afkeurenswaardig.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/17

1.1

Huisvesting is een basisrecht bij uitstek, waartoe men toegang moet hebben om toegang te hebben tot andere basisrechten en om een waardig leven te kunnen leiden. Zowel in het Handvest van de rechten van de mens als in het door de Raad van Europa herziene Europees Sociaal Handvest en in talrijke grondwetten van Europese landen wordt dit recht erkend. Zonder een dak boven het hoofd kan een mens voor zichzelf geen bestaan opbouwen en zich geen plaats veroveren in de maatschappij.

1.2.1

Het EESC is ingenomen met het door de URBAN-werkgroep van het Europees Parlement goedgekeurde Handvest voor huisvesting, waarin niet alleen wordt gewezen op de toenemende interactie tussen Europese beleidslijnen en beleidsvoering inzake huisvesting, maar ook op het belang van het recht op huisvesting.

1.2.2

Bijgevolg dringt het erop aan dat dit handvest wordt opgenomen in het rapport van het Europees Parlement over „Huisvesting en regionaal beleid”.

1.3.1

Het EESC zou willen dat op Europees niveau voorstellen worden gedaan voor een aantal gemeenschappelijke doelstellingen inzake toegang tot huisvesting en voor minimumnormen betreffende de kwaliteit van woningen, waarbij een definitie wordt gegeven van wat „behoorlijke huisvesting” is. Zonder deze criteria kan het recht op huisvesting moeilijk worden afgedwongen, terwijl toegang tot huisvesting toch een minimumvoorwaarde is voor een menswaardig leven.

1.3.2

Het belang van sociale dienstverlening en „nabijheids”-diensten neemt voortdurend toe in een vergrijzende samenleving. Vaak zijn deze diensten gekoppeld aan huisvesting. Het EESC dringt er daarom op aan dat hierover op Europees niveau meer ervaring wordt uitgewisseld en dat deze diensten meer onder de aandacht worden gebracht. Verder wijst het er nogmaals op dat sociale huisvesting een speciale aanpak verdient en niet zomaar aan de marktregels kan worden onderworpen. Dit wordt erkend in de dienstenrichtlijn.

1.4.1

Het is nu zaak dat niet alleen de EU-12-landen, maar ook de EU-15-landen zoveel mogelijk gebruik maken van de door de Structuurfondsen geboden middelen voor de verbetering van de woonomstandigheden. In de EU-15-landen kunnen de Structuurfondsen voor geïntegreerde stadsontwikkeling worden gebruikt. Deze investeringen zullen de sociale en territoriale samenhang en de economische groei positief beïnvloeden. In dit verband pleit het EESC ervoor dat de Europese financiële instellingen tegen heel lage rente middelen zouden uittrekken voor huisvestingsprogramma's ten gunste van jongeren, immigranten, ouderen en personen met een handicap, waarbij de mobiliteit van werknemers, een evenwichtige sociale mix en voor de bewoners betaalbare prijzen worden bevorderd

1.4.2

Met het gebruik van JESSICA zal de basis worden gelegd voor de oprichting van een garantiefonds voor sociale-woningprojecten op grotere schaal. Het EESC zou willen dat bij de tussentijdse evaluatie van de Structuurfondsen dit aspect onder de loep wordt genomen.

1.4.3

Daarom schaart het EESC zich achter het plan om, in samenwerking met de vertegenwoordigers en netwerken van lokale en regionale overheden en met de steun van de Europese Commissie en de lidstaten, in de periode 2007-2013 een instrument voor technische bijstand aan huisvestingsprojecten te creëren. Op die manier kunnen projecten optimaal en met toepassing van de meest geschikte methoden in de stadsvernieuwingsprogramma's worden geïntegreerd. Bovendien kan zo de expertise worden gecentraliseerd en wordt het gemakkelijker om ervaringen uit te wisselen. Het is van cruciaal belang om over een specifiek instrument voor huisvesting te beschikken, zodat de Structuurfondsen zo goed mogelijk worden aangewend. Dit instrument kan worden gecreëerd in het kader van artikel 45 van de Verordening houdende algemene bepalingen betreffende de Structuurfondsen, waarin de Commissie verzocht wordt om het oprichten van dergelijke instrumenten te vergemakkelijken.

1.5.1

Het EESC stelt ook voor om voor uitwisselingen over het thema „Huisvesting en energie-efficiëntie” een netwerk op te richten. Zo kan ervaring worden uitgewisseld en kan de ervaring van aannemers worden benut en uitgediept met het oog op een doordacht en ambitieus energiebeleid. Dit netwerk en de technische bijstand voor door de Structuurfondsen gefinancierde projecten kunnen aan elkaar worden gekoppeld, hoewel ze elk uitgaan van andere doelstellingen; het is dus zaak deze twee goed op elkaar af te stemmen.

1.5.2

Het zou een goed idee zijn om op Europees niveau, samen met netwerken die actief zijn op dit gebied, een campagne te voeren die de aandacht vestigt op de mogelijkheden om in huis energie te besparen. Bedoeling van deze campagne zou zijn bij de consumenten een gedragsverandering teweeg te brengen. Hiertoe is de medewerking van de Europese burgers zelf nodig. Zo zouden alle actoren elkaar vinden rond een positief initiatief. De campagne „Duurzame energie voor Europa” is niet specifiek genoeg om veel aandacht te trekken. Bovendien zijn er te weinig financiële middelen voor uitgetrokken.

1.5.3

Het EESC verzoekt de Commissie haar voorstellen te baseren op een ruimere aanpak dan alleen maar de energie-efficiëntie van gebouwen, wat tot nu toe het voornaamste uitgangspunt was. Er moet met de bewoners worden samengewerkt en in het debat moet meer worden uitgegaan van het bestaande woningbestand.

1.6.1

Het EESC is ingenomen met het initiatief van de Europese Commissie om een dienstenoverschrijdende groep inzake stedelijk beleid op te richten. Die groep zou het thema huisvesting erbij kunnen nemen en een woordvoerder terzake kunnen aanwijzen.

1.6.2

Daarnaast is het van fundamenteel belang dat huisvesting ook op de agenda voor de bijeenkomsten van de ministers van regionale en stedelijke aangelegenheden wordt gezet.

2.1.1

In het op 7 december 2000 te Nice goedgekeurde Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie staat het volgende (art. II-34): „Om sociale uitsluiting en armoede te bestrijden erkent en eerbiedigt de Unie het recht op sociale bijstand en op bijstand ten behoeve van huisvesting, teneinde al diegenen die niet over voldoende middelen beschikken een waardig bestaan te verzekeren, onder de door het Gemeenschapsrecht en de nationale wetgevingen en praktijken gestelde voorwaarden.”

2.1.2

Hoewel het EESC beseft dat huisvesting geen communautaire bevoegdheid is en dat het subsidiariteitsbeginsel hierop onverkort van toepassing is, is het van mening dat dit artikel moet worden meegenomen bij de tenuitvoerlegging van Europese beleidsmaatregelen, zodat de sociale urgentie ervan wordt erkend en er iets gedaan wordt aan het woningtekort voor de minstbedeelden (alsook voor mensen met lage inkomens en jongeren die aan het begin staan van hun beroeps- en gezinsleven).

2.1.3

De top van Laken van december 2001 heeft nochtans erkend dat het belangrijk is aandacht te besteden aan huisvestingsproblemen, wil men het risico op armoede indijken. Daarom hecht het EESC veel belang aan het feit dat de Top het debat heeft geopend over de noodzaak om in het kader van de armoedebestrijding in Europa „het aanbod aan sociale huisvesting” uit te breiden.

2.1.4

Het recht op huisvesting is vastgelegd in de grondwet van verschillende lidstaten van de Europese Unie, waaronder België, Spanje, Griekenland, Portugal, Finland en Nederland. Het is dus niet ondenkbaar dat het recht op huisvesting ook in EU-verband wordt vastgelegd. Het EESC vindt het strategisch belangrijk om huisvesting op te nemen in het Handvest van grondrechten als bijlage bij het Europees grondwettelijk verdrag. Het betreurt dat het recht op huisvesting, of ten minste het 'recht op wonen', niet wordt vermeld.

2.1.4.1

Het EESC pleit voor een Europese strategie voor huisvesting, aangezien huisvesting voor iedereen een voorwaarde is voor een betere verwezenlijking van andere op Europees niveau erkende mensenrechten als het „recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie” en het „recht te huwen en een gezin te stichten”.

2.1.5

Als het recht op huisvesting principieel eenmaal erkend is, stelt zich het volgende probleem, nl. hoe dit recht kan worden afgedwongen: welke stappen kan iemand die geen huisvesting vindt, ondernemen? De EU zou zich moeten buigen over de vraag onder welke voorwaarden iemand dat recht op huisvesting in concreto kan doen gelden. Ook al is het onmogelijk om op die vraag een eensluidend antwoord te geven, moet iedere lidstaat die het recht op huisvesting erkent, duidelijkheid scheppen op de volgende punten:

2.1.6

Het initiatief van het Europees Parlement om een rapport over „Huisvesting en regionaal beleid” op te stellen, kan rekenen op bijval van het EESC. Het trekt de lijn door van het Europees Handvest voor huisvesting, dat de URBAN-werkgroep van het Europees Parlement op 26 april 2006 heeft goedgekeurd en waarin huisvesting als een „basisbehoefte” wordt aangemerkt. Hopelijk zal het Europees Parlement zich scharen achter het verzoek van het EESC om erkenning van het recht op huisvesting en zal het aandringen op een partnerschap met de lokale en regionale overheden om „ertoe bij te dragen dat het aanbod aan huisvesting toereikend is en dat huisvesting betaalbaar wordt voor wie op de markt geen toegang heeft tot huisvesting”.

2.1.7

Uit de studie die de Europese stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden in 2006 over de levensomstandigheden en de sociale dimensie van huisvesting heeft gepubliceerd (1), blijkt dat er belangrijke verschillen bestaan tussen het aantal beschikbare woningen en de kwaliteit van de woonomgeving in de EU-15 en in de tien in 2004 toegetreden lidstaten. Meldenswaardig is ook dat niet alle Europese burgers toegang hebben tot warm water en een toilet in de woning zelf, hoewel die voorzieningen minimale voorwaarden zijn voor wat een „behoorlijke huisvesting” kan worden genoemd.

2.1.8

Aangezien huisvesting een hoeksteen van het Europees sociaal model vormt, moeten de sociale en demografische veranderingen waarmee Europa wordt geconfronteerd hun weerslag vinden in het huisvestingsbeleid. Factoren waarmee rekening dient te worden gehouden, zijn onder meer: de vergrijzing, de verarming van de jongere generaties die bij gebrek aan voldoende financiële middelen langer bij hun ouders inwonen, toegang tot aangepaste huisvesting voor personen met een handicap, en toegang tot huisvesting voor migranten. Met het oog hierop en aansluitend bij de conclusies van de Europese Raad te Laken in december 2001, stelt het EESC voor om op Europees niveau het volgende goed te keuren:

2.1.9

Voor de mobiliteit van werknemers is het overigens van doorslaggevend belang dat er ook beweging is op de huizenmarkt. Veel burgers — zowel huurders van sociale woningen als huiseigenaars — zijn bij gebrek aan aanbod, om fiscale redenen of vanwege de heersende kredietvoorwaarden, als het ware een „gevangene” in hun woning. Een verhoogde woonmobiliteit is onontbeerlijk voor een flexibelere arbeidsmarkt.

2.1.10

Gezien de invloed daarvan op het maatschappelijk leven en de stedelijke economie mogen er inzake huisvesting geen halve strategieën en deelacties meer worden ondernomen. Zonder afbreuk te doen aan het subsidiariteitsbeginsel, moet huisvesting beschouwd worden als een belangrijk beleidsvraagstuk dat het dagelijks leven van de burgers beïnvloedt, maar ook als een middel om de burgers nauwer te betrekken bij een Europees project dat met de dag vager lijkt te worden.

2.1.11

Verduidelijkt moet worden hoe met huisvestingsbeleid wordt bijgedragen tot de verwezenlijking van de Lissabon-doelstellingen. Daarbij moet met name worden onderzocht hoe deze sector de economische groei aanzwengelt. Aangezien beleidsmaatregelen inzake huisvesting de mobiliteit van werknemers beïnvloeden, vormt huisvestingsbeleid een aanvulling op de Europese beleidslijnen in het kader van de groei- en werkgelegenheidsstrategie, waardoor tegelijkertijd ook de territoriale samenhang wordt bevorderd. Die territoriale samenhang moet vooral tot uitdrukking komen in de onlangs tot de EU toegetreden landen, en wel in de vorm van adequaat energiebeleid, maar ook door de regeling van de financiering van infrastructuurnetwerken in de steden en op het platteland.

2.2.1

De woonomgeving heeft al altijd een structurerende invloed gehad op onze samenleving; de gemeenschappelijke ruimten die het samenleven mogelijk maken, worden beïnvloed door de individuele of collectieve woonomgeving. Stedenbouw en de aanleg van buurten waarin het aangenaam leven is, met woonruimte als fundamentele factor, zijn een voorwaarde voor sociale en territoriale samenhang.

2.2.2

Hoewel de huisvesting zelf en het huisvestingbeleid in elke lidstaat anders zijn, is het fenomeen van zeer hoge stedelijke dichtheid typisch voor de hele Europese Unie. De Europese stad is compact, maar wordt gekenmerkt door middelgrote gebouwen en gestructureerd door de woonfunctie.

2.2.3

Huisvesting als onderdeel van het stedelijk, economisch en sociaal beleid is dus in alle Europese landen belangrijk. Er moet meer ervaring met mogelijke oplossingen worden uitgewisseld, vooral n.a.v. de crises die verschillende lidstaten in achterstandswijken hebben gekend.

2.2.4

Doel van het Europees regionaal beleid is de territoriale, sociale en economische samenhang te versterken door de economische ontwikkeling van de minst bevoordeelde gebieden te bevorderen. Sinds 2005 gaat de prioriteit hierbij, in het kader van de herziene Lissabonagenda, naar groei en werkgelegenheid.

2.2.5

Met het oog op het concurrentievermogen van alle gebieden en de mobiliteit van werknemers is een gediversifieerd aanbod van huisvesting van cruciaal belang. Het gaat hierbij zowel om variatie in de bestemming (eigenaar/huurder), maar ook om verscheidenheid binnen de buurten (woonfunctie en economische activiteit) en om een sociale mix die borg staat voor sociale samenhang. De gettovorming die zich in bepaalde buurten voltrekt, maakt economische activiteiten uiterst moeilijk.

2.2.6

Uit het voorafgaande volgt logischerwijs dat overal voor betaalbare huisvesting moet worden gezorgd. Uitgaand van het recht op huisvesting moet de overheid ervoor instaan dat in alle delen van het grondgebied waarvoor zij verantwoordelijk is, een aanbod bestaat van goede huisvesting voor een voor de gezinsinkomens betaalbare prijs.

2.2.7

De ontwikkeling van woongebieden heeft een grote impact op plattelandsgebieden. Met het oog op een duurzame ontwikkeling moet bij de uitstippeling van huisvestingbeleid meer rekening worden gehouden met de interactie tussen stedelijke en plattelandsgebieden.

2.3.1

In sommige Europese landen, met name de landen die tijdens de vorige periode steun hebben ontvangen uit het Cohesiefonds, hangt het economisch groeipercentage nauw samen met de dynamiek van de huisvestingsector. Dit betekent echter niet dat de burgers gemakkelijk toegang hebben tot betaalbare woningen. Het Iers nationaal hervormingsprogramma voor 2006, dat in het kader van de Lissabonstrategie is gelanceerd, vestigt de aandacht op de beperkte duurzaamheid van groei als er geen betaalbare woningen worden gegarandeerd. Portugal wijst o.a. in zijn hervormingsplan voor 2006 op de behoefte aan meer steun voor de bouwsector en voor gemeenten, wil men duurzame ontwikkeling op het terrein van huisvesting bevorderen.

2.3.2

Voor de ontwikkeling van een dynamisch werkgelegenheidsgebied is een geschikt woningaanbod voor alle werknemers een fundamentele voorwaarde. Gebrek aan huisvesting remt de groei van talrijke Europese werkgelegenheidsgebieden. Huisvesting kan dus een factor zijn die bijdraagt tot een weinig flexibele plaatselijke arbeidsmarkt en die de mobiliteit van arbeiders afremt.

2.3.2.1

In Frankrijk bestaat er een interessant voorbeeld van werkgevers die het equivalent van 0.45 % van de totale loonsom afdragen aan huisvestingsbeleid om extra middelen te creëren om het huisvestingsprobleem van werknemers op te lossen. De sociale partners staan ook in voor specifieke steunmaatregelen voor jongeren en kwetsbare gezinnen (waarborgfonds).

2.3.3

Deze behoefte doet zich vooral sterk voelen in regio's waar er een aanhoudende toestroom is van migranten die met moeite onderdak vinden op een gespannen markt. Op de koop toe worden deze mensen geconfronteerd met discriminerende praktijken, die etnische segregatie in de hand werken.

2.3.4

Huisvesting is één van de sectoren in Europa die het grootste aantal arbeidsplaatsen bieden. Er zijn bovendien verschillende segmenten waarvan het werkgelegenheidspotentieel nog niet is aangeboord. Dit is met name het geval op het gebied van de technologie voor duurzame huisvesting en ecologisch wonen, die zich in de toekomst nog sterk zal ontwikkelen. Bovendien kampt de bouwsector met een aanzienlijk tekort aan gekwalificeerde werknemers.

2.3.5

Buurt- of „nabijheids”-diensten, met name persoonsgebonden zorg, vormen een belangrijk gat in de arbeidsmarkt. De organisatie en verstrekking ervan zijn vaak gekoppeld aan huisvestingsdiensten. Zo biedt de sociale huisvestingsector, in samenwerking met verenigingen voor sociale dienstverlening, vaak thuiszorg voor oudere bewoners of personen met een handicap, naast geïntegreerde diensten op het vlak van gezondheid, onderwijs of kinderopvang (bv. kangoeroewoningen). De culturele en sociale dynamiek van probleemwijken kan worden versterkt door buurtinitiatieven te ondersteunen.

2.4

Aan huisvesting gekoppelde buurt- of „nabijheids”-diensten creëren niet alleen werkgelegenheid, maar bieden ook een antwoord op de demografische uitdagingen die onvermijdelijk de werkgelegenheid op regionaal niveau beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan zijn de kangoeroewoningen waarvoor in Duitsland een gericht beleid wordt gevoerd dat tegemoet komt aan de behoefte aan meer vermenging en dat de uitsluiting van alleenstaande oudere mensen op een efficiënte manier tegengaat. Aangezien de bevolking in heel Europa vergrijst, moet de uitwisseling van goede praktijkervaring op dit gebied worden bevorderd.

2.4.1

Het EESC is van oordeel dat het recht op huisvesting een thema is dat niet alleen in het licht van de strijd tegen uitsluiting moet worden bekeken, maar ook met betrekking tot de vergrijzing, migratiestromen, nieuwe vormen van armoede, evenals de Lissabonstrategie, die erop gericht is om de Europese economie opnieuw uit het slop te trekken door middel van een mobielere arbeidsmarkt.

2.4.2

De mobiliteit van werknemers blijft een illusie zolang de toegang tot fundamentele sociale rechten, met inbegrip van het recht op hulp inzake huisvesting, niet wordt verbeterd. Sociale woningen die aanvankelijk voor werkende burgers bedoeld waren, worden bewoond door een alsmaar armer publiek. Werknemers krijgen geen voorrang meer als het gaat om sociale huisvesting, terwijl ze op de gespannen huizenmarkt niet gemakkelijk behoorlijke huisvesting vinden.

2.4.3

De voorbije tien jaar is de prijs voor huisvesting in bijna alle Europese lidstaten onophoudelijk gestegen. Hierdoor kunnen huishoudens minder geld uitgeven voor andere zaken, wat op lange termijn de duurzame groei afremt. Door de lage rentevoet is er bovendien sprake van overinvestering in particuliere woningen, zodat de financiële middelen voor huisvesting onder druk zijn komen te staan (zie bijvoorbeeld het Zweeds nationaal hervormingsprogramma). D.m.v. sociale huisvesting kan de woningprijs worden bijgestuurd (via de huurprijs) en de duurzaamheid van de sector worden bevorderd.

2.4.4

De voorwaarden waaraan de publieke overheden van de lidstaten en de actoren op het terrein van huisvesting moeten voldoen, worden overigens alsmaar meer bepaald door het communautair recht inzake de tenuitvoerlegging van het socialehuisvestingsbeleid. Het concurrentie- en internemarktbeleid mag geen obstakel vormen voor maatregelen die de universele toegang tot behoorlijke en betaalbare woningen bevorderen, aangezien deze bijdragen tot de Europese economische groei en werkgelegenheid. De taakstelling van dat beleid is geëvolueerd en de verhuurders van sociale woningen zijn genoodzaakt om sociale diensten te ontwikkelen die het gebrek aan integratiebeleid, m.n. voor migranten, opvangen.

2.5.1

Huisvesting kan een fundamentele rol spelen bij de vermindering van het energieverbruik. Gezien de energieprijs, zal dit aspect de aantrekkingskracht van regio's vergroten.

2.5.2

De woonsector (gezinshuishoudens) biedt het grootste potentieel voor energiebesparingen: naar schatting 27 % van de gebruikte energie kan in deze sector worden bespaard (zie energieactieplan van de Europese Commissie).

2.5.3

Een groeiend aantal Europese huishoudens leeft in armoede ten gevolge van de energiekosten voor hun woning (fuel poverty).

2.5.4

De mogelijkheden om het energieverbruik te verminderen, zullen toenemen naarmate er op Europees niveau gepaste stimulerende maatregelen worden genomen.

2.5.5

In dit verband is het een verrassing dat de Europese Commissie zich in haar actieplan voor energie-efficiëntie voornamelijk toespitst op de nieuwbouwsector en dat zij voorstelt om de regelgeving op dat gebied uit te breiden.

2.5.6

Deze benadering is te beperkt, omdat daarbij geen rekening wordt gehouden met het feit dat onze levenswijze moet veranderen en dat de individuele gedragingen in een globaler kader van duurzaamheid dienen te worden gesitueerd (zodat we niet alleen ons ideaal van „ieder zijn eigen huis” gaan bijstellen, maar ook in onze dagelijkse gewoonten meer ecologisch gaan denken). Een dergelijke beperkte benadering komt erop neer dat de productiekosten, die nu al veel te hoog zijn voor middeninkomens en minderbedeelde gezinnen, nog toenemen en er geen aandacht wordt besteed aan de verbetering van het bestaande woningbestand en de aanpassing van bestaande gewoonten, terwijl talrijke studies het belang hiervan juist hebben aangetoond.

2.5.7

Dat de steun van het Europees regionaal beleid de samenhang en de levensomstandigheden verbetert, behoeft geen betoog meer. Wel kan er een positieve synergie tot stand worden gebracht als er in dit beleid meer aandacht wordt besteed aan huisvesting.

2.5.8

De beleidsmaatregelen inzake energiebesparing zijn gericht op nieuwbouw. Het bestaande patrimonium wordt terzijde gelaten of daarvoor moeten dezelfde regels worden gevolgd als voor nieuwbouw. Nochtans dient er niet alleen rekening te worden gehouden met de bestaande woningen, maar moet er ook een specifieke aanpak worden ontwikkeld voor oude gebouwen, waarbij niet mag worden vergeten dat hun aanpassing aan nieuwe normen erg duur is.

2.5.8.1

Bij het toekennen van overheidssteun moet ook gelet worden op de specifieke context van sociale huisvesting: de bewoners ervan zijn niet erg solvabel en fiscale steun werkt beter voor de particuliere sector.

2.5.8.2

Behalve energie omvat duurzame ontwikkeling nog andere aspecten: waterbeheer, afvalbeheer, toegankelijkheid voor personen met een handicap, veiligheid, luchtkwaliteit en gezondheid in de woonomgeving. Huisvesting kan een beslissende rol spelen in duurzame ontwikkeling indien geschikte instrumenten worden ontwikkeld, met name voor het bestaande patrimonium.

2.6.1

Het EESC heeft zich geschaard achter de openstelling van het EFRO voor huisvesting in de EU-12-landen, voor maatregelen ter bevordering van duurzame stadsontwikkeling en energie-efficiëntie in de EU-15-landen en voor geïntegreerde ontwikkelingsinitiatieven in achterstandsbuurten. Gezien het belang van huisvesting, is het niet meer dan gepast om met behulp van de Structuurfondsen de lidstaten en de regio's ertoe aan te zetten om buurten te renoveren en de huisvesting te verbeteren, en om hen daarbij te helpen.

2.6.2

Geïntegreerde buurtontwikkelingsstrategieën zonder aandacht voor huisvesting zijn inderdaad moeilijk te realiseren. In dit opzicht heeft de Europese strategie voor sociale insluiting, waarin o.a. toegang tot betaalbare en behoorlijke huisvesting als maatstaf wordt gehanteerd om een succesvolle sociale integratie aan af te meten, nog niet aan actualiteit ingeboet. Voor het EESC is het van essentieel belang dat alle Europese instrumenten kunnen worden ingezet voor een betere sociale integratie van alle burgers.

2.6.3

Met het oog hierop moet met het Europees Sociaal Fonds meer steun worden verleend aan acties die zich ook richten op andere aspecten van sociale inclusie dan deelname aan de arbeidsmarkt, aangezien, zoals gezegd, de huisvestingsmarkt en de arbeidsmarkt intrinsiek met elkaar verbonden zijn. In lijn daarmee moet er bij het uitstippelen van immigratiebeleid, wat tegenwoordig op Europees niveau gebeurt, ook nagedacht worden over huisvesting, teneinde ruimtelijke segregatie te voorkomen. De door de Commissie op te stellen richtsnoeren inzake de integratie van migranten via huisvesting moeten een eerste stap in deze richting zijn. Een concreet gevolg hiervan wordt o.m. dat in het kader van het PROGRESS-programm (2) betere steun zal worden verleend aan projecten met een huisvestingsaspect.

2.6.4

Er moet worden aangestipt dat de verbetering van de energie-efficiëntie in gebouwen niet alleen in de EU-10-landen, maar in alle Europese lidstaten een prioriteit is. In alle lidstaten kan voor maatregelen inzake energie-efficiëntie een beroep worden gedaan op de Structuurfondsen, net als voor de verbetering van de openbare ruimte, het gebruik en het promoten van hernieuwbare energie en de bevordering van sociale inclusie.

2.6.5

Het EESC staat positief tegenover het initiatief van de Europese Commissie en de Europese Investeringsbank (EIB) om een nieuw financieel instrument in te voeren, nl. JESSICA (3), dat specifiek bedoeld is om de ontwikkeling van achtergestelde stadswijken te ondersteunen, o.a. door sociale huisvesting te creëren. Met behulp van dit instrument kunnen investeerders in stadsvernieuwing en sociale huisvesting leningen of financiële waarborgen krijgen, zodat het nodige kapitaal kan worden samengebracht voor wijkvernieuwing. Dit instrument moet worden beheerd door actoren die gespecialiseerd zijn in stadsvernieuwing en huisvesting en die nauw samenwerken met de lokale overheden. Het moet functioneren als een hefboom die de leefomstandigheden van wijkbewoners ten goede komt. Ook het instrument JEREMIE (4) helpt de sociale huisvestingsector bij het ontwikkelen van wijken waarin het voor iedereen aangenaam wonen is.

2.6.6

M.b.t. het energiebeleid is de Europese Commissie in het kader van het programma voor intelligente energie uit de hoek gekomen met een modelproject voor de sociale bouwsector, dat de mogelijkheid heeft geboden om modelprojecten inzake energie-efficiëntie en uitwisselingen tussen verschillende actoren uit die sector te selecteren en te steunen. Aangezien de EU de ambitie heeft om een gemeenschappelijk energiebeleid te ontwikkelen en de acties van de lidstaten op dit gebied zo goed mogelijk te coördineren, is het van fundamenteel belang dat dit instrument blijft voortbestaan en niet tot modelprojecten beperkt blijft.

2.6.7

Met behulp van het zevende kaderprogramma voor onderzoek en ontwikkeling kan worden onderzocht welke mogelijkheden er bestaan om in de huisvestingsector niet alleen het energieverbruik te verminderen, maar ook een duurzame stadsontwikkeling te bevorderen. Zowel technische vernieuwingen als sociale aspecten kunnen hierbij in beschouwing worden genomen.

2.6.8

De Europese normalisatie is erg intensief op het gebied van huisvesting en daaraan gerelateerde diensten. Dit is echter een gebied waarop technische en stedenbouwkundige keuzen niet kunnen worden losgekoppeld van maatschappelijke keuzen. Het zou onaanvaardbaar zijn dat huisvestings-„actoren” normen krijgen opgelegd die werkgroepen hebben uitgedacht zonder enige garantie dat die normalisatie aan politieke controle wordt onderworpen. Het voorbeeld van de norm „criminaliteitspreventie: stedenbouwkundig en bouwkundig ontwerp”, die is goedgekeurd zonder gedegen politiek debat over het stedelijk model dat uit risicoberekeningstabellen voortkomt, zet ertoe aan om het normeringsproces in deze sector opnieuw onder de loep te nemen.

2.6.9

Ten slotte heeft de Commissie een strategie voor duurzame stadsontwikkeling uitgewerkt, die de steden moet stimuleren om na te denken over hun ontwikkeling, in het bijzonder vanuit de invalshoek van hun vervoerbeleid. Helaas is deze strategie louter richtingaangevend: er komt weinig van terecht als de sociale dimensie van duurzame stadsontwikkeling niet ook in aanmerking wordt genomen.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/23

1.1

Dit voorstel behelst de herschikking van Richtlijn 69/335/EEG van de Raad met betrekking tot de belasting op het bijeenbrengen van kapitaal in kapitaalvennootschappen, het zgn. kapitaalrecht. Doel van deze Richtlijn was aanvankelijk om de verschillende nationale regelingen voor kapitaalrecht te harmoniseren en de lidstaten te beletten soortgelijke belastingen te heffen of in te voeren. Richtlijn 69/335/EEG werd meermaals gewijzigd totdat het kapitaalrecht in 1985 bij Richtlijn 85/303/EEG in principe werd afgeschaft vanwege de negatieve economische effecten ervan voor het bedrijfsleven.

1.2

Een aantal lidstaten vond het dreigende verlies aan belastinginkomsten als gevolg van de afschaffing van het kapitaalrecht echter onaanvaardbaar en daarom werd in Richtlijn 85/303/EEG een uitzonderingsclausule opgenomen. Op grond daarvan kunnen de lidstaten verrichtingen van kapitaalrecht vrijstellen óf een uniform belastingtarief hanteren van niet meer dan 1 %.

1.3

Bovenstaande uitgangspunten worden uiteraard niet gewijzigd in het nu voorliggende voorstel, dat de eerdere wetgeving inzake kapitaalrecht slechts herschikt. Het EESC kan daarvan slechts nota nemen en instemmen met de herschikking. Niettemin wil het deze adviesaanvraag aangrijpen om enkele opmerkingen over het kapitaalrecht te maken. De Raad zou daarmee bij nieuwe initiatieven wellicht zijn voordeel kunnen doen.

2.1

De meeste lidstaten zaten in 1985 op één lijn met de Raad en hebben het kapitaalrecht inmiddels volledig afgeschaft. Momenteel bestaat dat nog slechts in zeven lidstaten: Polen en Portugal kennen een uniform tarief van maximaal 0,50 %, Cyprus past een tarief van 0,60 % toe en Griekenland, Spanje, Luxemburg en Oostenrijk hanteren de volle 1 %. Deze ongelijke behandeling belemmert het ontstaan van een gelijk speelveld voor het Europese bedrijfsleven, een van de voorwaarden voor het goed functioneren van de interne markt. Uiteraard bestaan er in de EU nog genoeg andere fiscale verschillen en obstakels, maar dat is geen reden om het kapitaalrecht niet af te schaffen.

2.2

De weinige lidstaten die nog gebruikmaken van de uitzonderingsclausule zouden er goed aan doen om de voordelen daarvan (hogere belastinginkomsten) eens te vergelijken met de investeringen die zij daardoor waarschijnlijk mislopen (en waarvan het bedrag tot op zekere hoogte kan worden berekend). Als geen enkele lidstaat de uitzonderingsregeling meer zou toepassen, zou dit volgens het EESC voordelen hebben voor alle betrokkenen en een stap vooruit vormen op weg naar een goed functionerende interne markt.

2.3

Daarnaast wil het EESC de aandacht vestigen op een praktijk die in enkele lidstaten kan worden waargenomen, namelijk dat na de afschaffing van het kapitaalrecht ter vervanging daarvan op slinkse wijze nieuwe belastingen zijn ingevoerd. Een aantal keren is de Commissie daartegen opgetreden en een inbreukprocedure gestart. Er valt niet uit te sluiten dat er nog meer van dit soort praktijken bestaan. De sociale partners zouden kunnen helpen bij het opsporen daarvan.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/24

1.1

Het EESC staat achter de inspanningen die de Commissie zich getroost om de verkeersveiligheid te verhogen en kan zich dan ook volledig vinden in het huidige voorstel, dat goed aansluit op de initiatieven die in deze richting worden genomen.

1.2

Het valt toe te juichen dat de Commissie eerst een kosten-batenanalyse en een zeer nauwgezette effectbeoordeling heeft verricht. Hierdoor was het mogelijk om met een pragmatisch voorstel te komen waarin alle aspecten van de problematiek tegen elkaar zijn afgewogen en waarin de bescherming van de meest kwetsbare weggebruikers is vooropgesteld.

1.3

Het EESC wil toch een paar concrete, kritische kanttekeningen plaatsen bij het voorstel zoals dat nu is geformuleerd. Wat betreft het tijdpad, de keuring en de controle op de tenuitvoerlegging zouden de voorgestelde maatregelen met enkele aanvullingen en verduidelijkingen eenvoudiger en beter kunnen worden toegepast.

1.4

Hopelijk neemt de Commissie de suggesties van het EESC ter harte m.b.t. de noodzaak van gelijke behandeling om concurrentieverstoringen tussen lidstaten te voorkomen. Hetzelfde geldt voor zijn suggestie dat het belangrijk is om de lidstaten meer indicaties te geven van keuringssystemen die door de betreffende nationale instanties op eenvoudige wijze kunnen worden toegepast.

1.5

Om het nagestreefde aantal mensenlevens te kunnen redden, is het dringende advies van het EESC aan de Raad en het Europees Parlement om de voorgestelde richtlijn zo snel mogelijk ten uitvoer te brengen en zo op het overgrote deel van het bestaande vrachtwagenpark te gaan toepassen.

2.1

Verkeersveiligheid heeft altijd al een hoge prioriteit binnen de EU-instellingen gehad. Een belangrijke mijlpaal voor de inspanningen in deze richting was ongetwijfeld het Witboek over het vervoersbeleid (1), waarin de Commissie zich ten doel stelt om het aantal verkeersslachtoffers vóór 2010 met de helft te verminderen.

2.2

Latere initiatieven, zoals het „Road safety action programme”  (2) en „e-safety”, voorzagen in een geïntegreerde benadering door de betrokkenheid van de industrie, de overheden en de organisaties van weggebruikers. Hiermee kwam er een einde aan de belemmeringen die tot dan toe, ook in naam van het subsidiariteitsbeginsel, de doorvoering van concrete en dwingende Europese maatregelen in de weg stonden.

2.3

Dat er reeds veel vooruitgang is geboekt, blijkt wel uit het feit dat het wegverkeer de afgelopen dertig jaar is verdrievoudigd, terwijl het aantal verkeersslachtoffers met de helft is teruggebracht. Toch is de situatie nog verre van geruststellend. Met circa 40 000 verkeersdoden per jaar en het weinig opbeurende vooruitzicht dat de in 2001 in het Witboek geformuleerde doelstelling waarschijnlijk niet zal worden gehaald, betaalt Europa nog altijd een te hoge prijs voor de aanhoudende mobiliteitsgroei.

2.4

Een echte doorbraak is alleen mogelijk als de drie pijlers van verkeersveiligheid — auto-industrie, infrastructuur en gedrag van weggebruikers — tegelijkertijd worden aangepakt. Dit betekent overigens niet dat er geen steun moet komen voor initiatieven die, zelfs al richten ze zich slechts op een van deze pijlers, de ambitieuze doelstelling van 2001 dichterbij kunnen brengen.

2.5

Het is vanuit deze optiek dat het EESC zich destijds heeft uitgesproken (3) voor de goedkeuring van Richtlijn 2003/97/EG (4), waarin, ten behoeve van de verkeersveiligheid, binnen Europees verband een geharmoniseerde aanpak werd voorgesteld om de gevaren van onvoldoende zijzicht voor vrachtwagenbestuurders te verminderen.

2.6

Deze richtlijn behelsde een oplossing voor de risico's van ongevallen met vrachtwagens die aan de passagierszijde een dode hoek hebben en die derhalve vanaf 2006/2007 met betere spiegels moeten worden uitgerust.

2.7

Veel ongevallen gebeuren omdat bestuurders van grote voertuigen zich, vanwege de dode hoek, er niet van bewust zijn dat andere weggebruikers zich zeer dicht bij hun voertuig bevinden.

2.8

Het risico is bijzonder groot op het moment dat een vrachtwagenbestuurder bij een afslagbeweging op een kruispunt of rotonde niet de andere weggebruikers opmerkt die zich in de dode hoek van zijn voertuig bevinden. Vooral voetgangers, fietsers en motorrijders zijn daarbij erg kwetsbaar.

2.9

Naar schatting komen jaarlijks circa 400 mensen bij dit soort ongevallen om het leven. Dit verklaart waarom onder andere het EESC destijds zijn onvoorwaardelijke steun heeft uitgesproken voor Richtlijn 2003/97/EG, dat de eerste richtlijn inzake de typegoedkeuring van inrichtingen voor indirect zicht (71/127/EEG) alsook de daaropvolgende wijzingen introk en verving. De ingetrokken richtlijn bevatte weliswaar voorschriften voor de constructie en plaatsing van achteruitkijkspiegels, maar daarbij bleven de betreffende nationale voorschriften ongewijzigd. Pas met Richtlijn 2003/97/EG werd de, tot dan toe vrijwillige, installatie van een aantal welbepaalde spiegels en andere systemen voor indirect zicht in heel Europa verplicht.

2.10

Richtlijn 2003/97/EG had, in de klasse zware voertuigen, betrekking op vrachtwagens van de categorie N2 met een gewicht van meer dan 7,5 t en de categorie N3 (5). Dit is inmiddels gewijzigd bij Richtlijn 2005/27/EG (6), die, in bepaalde omstandigheden, de installatie van spiegels van klasse IV en V (7) voorschrijft voor voertuigen van 3,5 t in plaats van 7,5 t.

2.11

De voorschriften uit Richtlijn 2003/97/EG zijn, vanaf 26 januari 2006, van toepassing op voertuigen met typegoedkeuring (nieuwe voertuigtypen) en, met ingang van 26 januari 2007, op nieuw ingeschreven voertuigen (nieuwe voertuigen). Dit betekent dus dat ze niet gelden voor voertuigen die reeds in gebruik zijn, wat neerkomt op het overgrote deel van het bestaande vrachtwagenpark.

2.12

Het vrachtwagenpark (≥ 3,5 t) in de Europese Unie omvat meer dan 5 miljoen voertuigen. Gezien het feit dat zulke voertuigen meer dan zestien jaar meegaan en dat de vernieuwing van het wagenpark met 300 000 kentekenregistraties per jaar een langdurig proces is, zal het vrachtwagenpark, als in 2007 met de vernieuwing wordt begonnen, pas in 2023 volledig met nieuwe spiegels zijn uitgerust.

2.13

Het voorstel van de Commissie waarover het EESC zich nu buigt, draagt oplossingen aan om ook het bestaande vrachtwagenpark binnen afzienbare tijd veiliger te maken.

3.1

Heel kort samengevat pleit de Commissie met onderhavig voorstel, dat als een tijdelijke maatregel is bedoeld, voor een uitbreiding van de voorschriften uit Richtlijn 2003/97/EG inzake de nieuwe spiegels van klasse IV en V (zichtbaarheid passagierszijde) tot bestaande vrachtwagens van de categorie N2 en N3. Uitzonderingen hierop gelden voor:

3.2

Binnen twaalf maanden na de inwerkingtreding van de richtlijn dienen de lidstaten over te gaan tot de tenuitvoerlegging ervan en dus tot het verplicht stellen van de plaatsing van nieuwe spiegels. Hiervan kan worden afgeweken indien:

3.3

Voertuigen die om technische redenen niet kunnen worden uitgerust met de voorgeschreven spiegels, kunnen worden voorzien van andere systemen voor indirect zicht (camera's of andere elektronische apparatuur), indien hiermee minstens 99 % van het bovengenoemde gezichtsveld kan worden bereikt. In zulke gevallen dienen de voertuigen individueel door de bevoegde instanties in de lidstaten te worden goedgekeurd.

3.4

De lidstaten mogen naar eigen inzicht bepalen of de richtlijn ook van toepassing is op voertuigen van tien jaar of ouder.

4.1

Het is belangrijk om te beseffen dat het voorstel alleen zin heeft als het op tijd wordt doorgevoerd, zodat een aanzienlijk deel van het bestaande vrachtwagenpark nog onder de nieuwe voorschriften valt. Volgens de schattingen van de Commissie kunnen er nog eens 1 200 mensenlevens worden gered als geleidelijk aan meer voertuigen met nieuwe spiegels worden uitgerust.

4.2

Niettemin erkent de Commissie zelf in haar effectbeoordeling bij het voorstel (9) dat een onmiddellijke en rigoureuze doorvoering van de nieuwe voorschriften talrijke technische problemen met zich mee zal brengen, met alle mogelijke negatieve gevolgen van dien voor de sector en de markt.

4.3

De Commissie gaat ervan uit dat het vervangen van de spiegels bij meer dan de helft van het bestaande vrachtwagenpark niet tot noemenswaardige problemen of te hoge kosten (circa 150 euro (10)) zal leiden. Voor de rest van het vrachtwagenpark variëren de oplossingen van een lichte bijstelling naar beneden van de voorgeschreven zichtbaarheid (> 99 %) tot zeer ingewikkelde maatregelen voor oudere voertuigen. In sommige gevallen zal daarbij de cabinestructuur volledig moeten worden aangepast. Ofschoon dat niet automatisch tot verbeteringen leidt, kunnen de kosten in de duizenden euro's lopen.

4.4

Vanwege deze verschillen en met het oog op de moeilijke gevallen (bepaalde modellen of typen voertuigen), waarvoor niet altijd een oplossing mogelijk lijkt, verzoekt de Commissie de nationale keuringsinstanties om „zich flexibel op te stellen en uitzonderlijke oplossingen tegen een redelijke kostprijs te aanvaarden” (11).

4.5

Hoewel het EESC begrip heeft voor het feit dat de Commissie enige reserves inbouwt en dat daar allerlei technische problemen aan ten grondslag liggen, bestaat het gevaar dat het voorstel, zoals dat nu voorligt, op zeer verschillende manieren zal worden uitgelegd en dat de Europese markt voor goederenvervoer daaronder zal lijden.

4.6

De kritiek van het EESC op het huidige voorstel richt zich in feite op twee aspecten: het risico van een ongelijke behandeling binnen de sector van het goederenvervoer en de daaruit voortvloeiende concurrentieverstoring, en het ontbreken van een eenvoudig, homogeen en betrouwbaar controle- en keuringssysteem inzake de nieuwe voorschriften.

4.6.1

Wat het eerste aspect betreft, lijkt het geen goede zaak om voor de nieuwe spiegels een zichtbaarheid van 99 % te eisen, terwijl de lidstaten die hun wet- en regelgeving op dit punt reeds hebben aangepast, mogen volstaan met een dekking van 95 %. Het zou rechtvaardiger, en vanuit controleoogpunt eenvoudiger zijn om voor de hele Unie één enkel percentage af te spreken.

4.6.2

In het verlengde hiervan wil het EESC erop wijzen dat het beter zou zijn de lidstaten geen toestemming te geven om de nieuwe maatregelen voor oudere voertuigen (12) pas in een later stadium door te voeren, aangezien dit tot concurrentieverstoring kan leiden tussen voertuigen die aan het internationale verkeer deelnemen. Het advies is dan ook om in alle lidstaten voor de tenuitvoerlegging van de maatregelen hetzelfde tijdpad te hanteren.

4.6.2.1

Gezien het grote aantal voertuigen waarop dit voorstel van toepassing is en de vele haken en ogen die aan het keuringssysteem zitten, acht het EESC een aanpassingsperiode van twee jaar (gerekend vanaf de omzetting van de richtlijn) noodzakelijk, maar ook voldoende. Op dit punt lijkt de algemene benadering van de laatste Raad Vervoer (13) aan te sluiten op de voorgestelde oplossing. Daar staat tegenover dat die Raad ertoe lijkt te neigen om de richtlijn toe te passen op voertuigen die na 1 januari 2000, en dus niet vanaf 1998, zijn ingeschreven. Daarmee zal circa 15 % van het vrachtwagenpark buiten de nieuwe regeling vallen.

4.6.3

Nog veel problematischer is het punt van de keuring en de controle op de naleving van de nieuwe voorschriften. Het is namelijk maar de vraag of het gezichtsveld van elk voertuig tijdens de periodieke keuring afdoende kan worden gecontroleerd en gekeurd. Het vaststellen van het gezichtsveld is nu eenmaal een zeer tijdrovend procédé en vereist een ingewikkeld onderzoek naar allerlei verschillende parameters.

4.6.3.1

Het in Richtlijn 2003/97/EG genoemde typegoedkeuringsmerk heeft betrekking op een samenstel van elementen (spiegel, arm, cabine, zitting en hoogte van de spiegel ten opzichte van de grond), waarbij niet alleen de spiegel zelf, maar ook het voertuigmodel bepalend is. De proeven worden uitgevoerd op een prototype, en de goedkeuring hiervan geldt automatisch voor de hele serie die daarop wordt geproduceerd. De spiegels die, als een samenstel van elementen, zijn goedgekeurd, worden voorzien van een typegoedkeuringsmerk, dat op de behuizing wordt aangebracht en dat bij het plaatsen van een nieuw glas niet noodzakelijkerwijze hoeft te worden vervangen. Dit zou ertoe kunnen leiden dat bestaande voertuigen die zijn goedgekeurd op basis van Richtlijn 71/127/EEG en alleen van een nieuw spiegelglas zijn voorzien, een typegoedkeuringsmerk dragen dat verwijst naar een reeds ingetrokken richtlijn.

4.6.3.2

Wordt er helemaal afgezien van een keuringsbewijs (merk, certificaat enz.), dan bestaat het gevaar dat alle voertuigen moeten worden onderworpen aan de in Richtlijn 2003/97/EG voorgeschreven controles. Dit zou betekenen dat het gezichtsveld van elk afzonderlijk voertuig opnieuw moet worden gekeurd (dit gebeurt reeds bij voertuigen waarbij gebruik wordt gemaakt van elektronische apparatuur om het voorgeschreven gezichtsveld te bereiken). Aangezien het om miljoenen voertuigen gaat, is het niet moeilijk om te bedenken hoeveel werk dit met zich meebrengt voor de keuringsinstanties.

4.6.3.3

De Commissie en de Raad stellen voor om de conformiteitscertificering onder te brengen bij de jaarlijkse keuring, zoals bij Richtlijn 96/96/EG van 20 december 1996 is bepaald voor voertuigen vanaf 3,5 t.

4.6.3.4

Wat de spiegels betreft, wordt er bij die jaarlijkse keuring alleen gekeken of ze inderdaad aanwezig zijn, of er geen onderdelen ontbreken en of ze op een veilige manier zijn gemonteerd. Het is onwaarschijnlijk dat daarbij ook een certificaat kan worden afgegeven waaruit blijkt dat het gezichtsveld aan bovengenoemde eisen voldoet.

4.6.3.5

Vanuit praktisch oogpunt, en ook qua betrouwbaarheid, zou het veel meer voor de hand liggen als het bedrijf dat de nieuwe spiegels heeft gemonteerd, een conformiteitsverklaring afgeeft. Het kan daarbij gaan om een document dat door een verantwoordelijke van het bedrijf is ondertekend en dat niet alleen alle gegevens van het voertuig bevat, maar ook informatie over de spiegels of de vervangen glazen. Een dergelijke verklaring zou in het voertuig moeten worden bewaard en bij de jaarlijkse keuring en tijdens controles op de weg moeten worden getoond. Doordat dit document bijna uitsluitend uit cijfercodes zal bestaan, zullen er geen problemen rijzen met vertalingen.

5.1

In de toelichting op het voorstel staat dat „Richtlijn 2003/97/EG is gewijzigd bij Richtlijn 2005/27/EG van de Commissie waarbij de algemene voorschriften betreffende de installatie van spiegels van klasse IV en V ook van toepassing werden op voertuigen [van de categorie N2] vanaf 3,5 t in plaats van 7,5 t”.

5.1.1

Een dergelijke formulering is echter misleidend, omdat zij zou kunnen worden geïnterpreteerd als een bepaling die van toepassing is op alle voertuigen van de categorie N2 tot 7,5 t. In werkelijkheid geldt het voorschrift uit Richtlijn 2005/27/EG slechts voor die voertuigen van de categorie N2 die zijn uitgerust met een soortgelijke cabine als de voertuigen van de categorie N3, waar een spiegel van klasse V op twee meter boven de grond kan worden gemonteerd. Alleen in dat geval kan het aanbrengen van twee nieuwe spiegels verplicht worden gesteld.

5.1.2

Om misverstanden te vermijden, stelt het EESC daarom voor om, overeenkomstig Richtlijn 2005/27/EG, een speciale ontheffing in artikel 2 lid b van het voorstel op te nemen voor voertuigen van de categorie N2 tot 7,5 t die niet kunnen worden voorzien van een spiegel van de klasse V.

5.2

In overweging 8 wordt een uitzondering gemaakt voor „voertuigen waarvan de resterende levensduur te kort is”. Daarbij wordt uiteraard gedoeld op voertuigen die reeds lang in gebruik zijn en die dus nog maar een beperkte levensduur over hebben. Aangezien de gemiddelde levensduur van het vrachtwagenpark niet in alle lidstaten dezelfde is, zou de Commissie dit aspect duidelijker moeten formuleren, lees: kwantificeren.

5.3

Veel bestaande voertuigen hebben op dit moment al als optie aan de bestuurderszijde een speciale breedtespiegel (klasse IV). Het is zeer goed mogelijk dat deze zal moeten worden vervangen als aan de passagierszijde een breedtespiegel verplicht wordt. De chauffeur moet namelijk nu al in een reeks spiegels kijken en zou met twee breedtespiegels met verschillende krommingen wel eens inschattingsproblemen kunnen krijgen.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/28

1.1

Topprestaties op wetenschappelijk en technisch gebied, en de omzetting ervan in concurrerende economische kracht zijn cruciaal voor het veiligstellen van onze toekomst. Dit geldt bijvoorbeeld ten aanzien van nanotechnologie, de informatiemaatschappij, energie- en klimaataspecten, behoud en verbetering van onze huidige positie op het wereldtoneel, en de ontwikkeling (in plaats van het in gevaar brengen) van het Europa's sociaal model.

1.2

Het Comité is altijd pleitbezorger geweest van initiatieven gericht op:

1.3

Het Comité staat vierkant achter het voorstel om een orgaan zoals het Europees Technologie-Instituut (EIT) op te richten, dat kan bijdragen aan de ontwikkeling van hoogwaardig onderwijs, innovatie en onderzoek door samenwerking en integratie tussen Europese centra voor toponderzoek t.a.v. bedrijfsleven, universiteiten en wetenschap aan te moedigen.

1.4

Het is van groot belang dat het voorstel voor het EIT goed aansluit op de rechtsgrondslag, die er duidelijk op gericht is om „de aanpassing van de industrie aan structurele wijzigingen te bespoedigen, een gunstig klimaat voor het ontplooien van initiatieven en voor de ontwikkeling van ondernemingen in de gehele Gemeenschap, met name van het midden- en kleinbedrijf, te bevorderen, een gunstig klimaat voor de samenwerking tussen ondernemingen te bevorderen, en een betere benutting van het industrieel potentieel van het beleid inzake innovatie, onderzoek en technologische ontwikkeling te stimuleren (2)”.

1.5

Wil dit nieuwe geïntegreerde kennis-, onderzoeks- en innovatie-instrument succes hebben, dan moet het zich volgens het Comité onderscheiden van andere, reeds bestaande communautaire geïntegreerde instrumenten, zoals de Europese platformen voor technologie, de gebundelde Europese initiatieven, de Europese netwerken voor toponderzoek, geïntegreerde projecten of de Europese plannen voor geavanceerde masters (3).

1.6

Het Comité beseft dat het niet aangaat om simpele vergelijkingen te trekken tussen het toekomstige EIT en een instituut als het MIT in de Verenigde Staten. Om te beginnen is het Amerikaanse MIT nooit een federale instelling voor toponderzoek is geweest, maar een universiteit voor toponderzoek, voorzien van een „MIT corporation” en bijgestaan door een „Investment management company”. Het succes van instellingen als het MIT toont evenwel aan dat topprestaties het resultaat zijn van een ontwikkeling, gebaseerd op de juiste beginselen en op toereikende steun.

1.7

Het Comité meent evenwel dat het toekomstige EIT, wil het een „performer” en een „world class player” worden, oftewel een standaardnorm en een symbool van de topkwaliteit van de Europese expertise, verder moet gaan dan uitsluitend bundeling van middelen.

1.8

Daarom dienen niet alleen de opzet, de structuur en de werking van het EIT te stroken met de in het Verdrag omschreven doeleinden, die de wezenlijke rechtsgrondslag van het instituut vormen; er dient ook een op wetenschap en technologie gerichte cultuur te worden ontwikkeld die de beste studenten aantrekt en van hen de beste wetenschappers en ingenieurs maakt. Dit is een voorwaarde voor het scheppen van nieuwe kennis en het op gang brengen van een continu innovatieproces.

1.9

Verder is het van belang niet te blijven steken bij de idee van een „internationaal prominent vlaggenschip van kennis”  (4); veeleer is de inzet van de betrokkenen vereist om te werken aan een cultuur van uitmuntende resultaten, een inzet die kenmerkend is voor de „Kennis- en innovatiegemeenschappen” (KIG's). Ook kan er beter worden gestreefd naar concrete resultaten die gevolgen hebben voor de markt:

1.10

De structuur en werking van het instituut zouden dusdanig moeten zijn dat ze:

1.10.1

De mogelijkheid van een gemeenschappelijke onderneming zou serieus overwogen moeten worden.

1.11

Aanvankelijk zal het succes van het EIT sterk afhangen van toereikende financiering door de Gemeenschap en de lidstaten; dit mag echter niet ten koste gaan van andere programma's voor onderzoek en innovatie.

1.11.1

Volgens het Comité zullen in het toekomstige EIT enerzijds stimulerende maatregelen voor octrooien en voorschriften voor de behandeling van intellectuele eigendom en anderzijds het vermogen om particuliere financieringsbronnen aan te boren steeds meer aan belang winnen. Die particuliere financieringsbronnen dienen de communautaire middelen ruimschoots te overtreffen om te vermijden dat er geld wordt onttrokken aan andere programma's, vooral aan de op onderzoek en innovatie gerichte programma's.

1.11.2

Naar het oordeel van het Comité dient er in het begin een financiële injectie te komen van de Gemeenschap, met geld uit de aanvullende middelen in het kader van de tussentijdse herziening van het 7e KP voor OTOD. De lidstaten zouden naar rato eveneens een aanzienlijk deel kunnen leveren. Voorts is er nog de mogelijkheid om gebruik te maken van EIB-acties voor netwerken voor innovatie en voor universitair onderzoek.

1.12

Even belangrijk zijn, naar het oordeel van het Comité, de vaardigheden die het EIT weet te ontwikkelen op het gebied van kennis, innovatie en onderzoek, om een gestaag groeiende wisselwerking te waarborgen tussen het instituut zelf en zijn vertakkingen, nl. de Kennis- en innovatiegemeenschappen (KIG).

1.12.1

Dit kan ook gebeuren aan de hand van door het EIT georganiseerde grootschalige, vrij toegankelijke manifestaties, bedoeld om één enkel keurmerk voor toponderzoek te promoten, in de vorm van een decentrale netwerkstructuur, gericht op het aantrekken en verspreiden van kennis en innovatie.

1.12.2

Innovatie en succes zijn het resultaat van een subtiele balans tussen doelgerichte procedures en individuele vrijheid om nieuwe ideeën en concepten te ontwikkelen die vervolgens op hun concurrentiebestendigheid worden getest. Voldoen aan in Europees verband gestandaardiseerde criteria voor kwaliteitsgarantie moet het uitgangspunt zijn voor onderzoek, kennis en innovatie in het gehele EIT-netwerk. Zonder een marktgerichte wisselwerking tussen onderzoek, innovatie en bedrijfsleven heeft door de overheid gesubsidieerd onderzoek slechts een beperkt effect op de economie.

1.13

De regels voor de selectie van netwerken van ondernemingen, onderzoekscentra, laboratoria en universiteiten die KIG willen worden, zouden uit moeten gaan van de „bottom-upbenadering” en van duidelijke, transparante criteria (bv. uitmuntendheid en professioneel succes, het vermogen tot en de ervaring met overdracht van technologie, vooral aan het MKB).

1.13.1

In ieder geval mag de nieuwe status van KIG niet als een verworvenheid voor onbepaalde tijd worden beschouwd; op gezette tijden moeten de kwaliteit en de concrete resultaten ervan worden beoordeeld, met dien verstande dat ook een passende aanloopfase moet worden ingecalculeerd.

1.14

Verder zou het EIT als „systeem” ook zo nodig bepaalde, in de EU reeds bestaande centra voor toponderzoek moeten omvatten waarbij moet worden voorkomen dat het een overkoepelende bureaucratische structuur wordt die in de Unie bestaande instellingen voor toponderzoek ondersteunt; daarom zou het instituut vooral gebruik moeten maken van het onderdeel „bedrijfsleven” en interdisciplinair onderzoek, zowel binnen de eigen als in de geselecteerde organen.

1.14.1

In dit verband zou het raadzaam zijn om een „IET investment management company” op te richten die op innovatieve wijze soelaas kan bieden aan de gebruikelijke tekortkomingen die vaak kenmerkend zijn voor de betrekkingen tussen bedrijfsleven, universiteit en onderzoek.

1.15

Tot slot dient er meer duidelijkheid te komen omtrent de omschrijving en uitreiking van EIT-diploma's door KIG's en het EIT zelf. Tenminste in een aanloopfase (die lang genoeg moet zijn) dient de uitreiking van diploma's het voorrecht en de verantwoordelijkheid te blijven van de universiteiten en instituten voor technologie uit de lidstaten die zijn gekozen als partners van KIG's. Als eenmaal aan minimumeisen is voldaan, kunnen die diploma's extra waarde krijgen door het EIT-merk.

1.16

Toekenning van het EIT-merk aan diploma's van KIG-netwerken moet volgens het Comité gebonden zijn aan bepaalde voorwaarden: studie en onderzoek moeten uitgevoerd zijn aan ten minste drie verschillende instellingen in drie lidstaten om een Europese interdisciplinaire dimensie van het diploma te waarborgen; uit het onderzoek dient voldoende potentiële impact voor innovatie te spreken; tot slot moet het centrale EIT bedoeld onderzoek bekrachtigen.

1.17

Ten aanzien van het statuut van het EIT acht het Comité het zinvol om de in het Commissievoorstel genoemde raad van bestuur (5) te laten bijstaan door een toezichthoudend comité, (bestaande uit vertegenwoordigers van de lidstaten, onder voorzitterschap van een vertegenwoordiger van de Commissie), een uitvoerend comité, (bestaande uit telkens twee vertegenwoordigers van resp. het bedrijfsleven, onderzoekscentra en universiteiten, onder voorzitterschap van de voorzitter van de raad van bestuur), een administratief directeur en een rector.

2.1

In het tijdens de Voorjaarstop van 2005 voorgelegde tussentijdse verslag, „Samen werken aan werkgelegenheid en groei — Een nieuwe start voor de Lissabon-strategie” (6) zijn enkele fundamentele principes omschreven voor de nieuwe start, zoals de doelgerichtheid van de te nemen initiatieven, de brede deelname daaraan, het draagvlak voor de doelstellingen en het bestaan van welomschreven niveaus van verantwoordelijkheid.

2.2

Tot de integrale onderdelen van de Lissabonstrategie behoort ook de verspreiding van kennis, die gestalte moet krijgen aan de hand van hoogwaardig onderwijs. De Europese Unie dient er alles aan te doen om de Europese universiteiten te kunnen laten concurreren met de beste universiteiten ter wereld: hiertoe dient eerst de Europese ruimte van hoger onderwijs een feit te zijn. Dankzij deze ruimte zal het in de gehele Unie eenvoudiger worden om kennis voort te brengen en te verspreiden.

2.3

Als bijdrage aan deze doelstelling had de Commissie haar voornemen kenbaar gemaakt om een „Europees Technologie-Instituut” op te richten en om de Europese universiteiten op internationaal niveau concurrerend te maken, aangezien „De huidige benaderingen van financiering, bestuur en kwaliteit (…) op vele manieren ongeschikt (blijken) om de uitdaging van wat een globale markt voor academici, studenten en kennis is geworden, het hoofd te bieden”.

2.4

Het Comité heeft zich herhaaldelijk over dit vraagstuk uitgelaten (7), en onder andere, in zijn verkennend advies „Op weg naar de Europese kennismaatschappij — De bijdrage van het maatschappelijk middenveld aan de Lissabonstrategie” (8), gewezen op de noodzaak van een gemeenschappelijke Europese kennisruimte, gebaseerd op samenwerking op het gebied van onderwijs, innovatie en onderzoek. In dit advies deed het Comité ook een beroep op het bedrijfsleven, financiële instellingen en particuliere stichtingen om hun verantwoordelijkheid te nemen en om meer in de kenniseconomie te investeren, o.a. door steun te geven aan publiek-private partnerschappen (PPP) in Europees verband.

2.5

In de VS telt het Massachussets Institute of Technology — MIT, dat in 1861 te Boston werd opgericht, tegenwoordig circa 10 000 studenten en een docentencorps van circa 10 000 personen, die werkzaam zijn in een hoogwaardig multidisciplinair systeem, dat zich uitstrekt van economie tot recht, van architectuur tot technische wetenschappen, van bestuurskunde tot wis- en natuurkunde en biologie. Het MIT kost ruim 1 miljard dollar per jaar, maar het staat dan ook op de 5e plaats op de zogenoemde „Shanghai-lijst” van de beste universiteiten ter wereld (9).

2.6

Europa zou in 2010 de in het „Proces van Bologna” vastgelegde doelstellingen verwezenlijkt moeten hebben. Dat „proces van Bologna” is het in 1999 door de Europese Unie gelanceerde initiatief voor de harmonisatie van de verschillende Europese stelsels voor hoger onderwijs, dat zou moeten leiden tot een „Europese hogeronderwijsruimte” en waardoor het Europese stelsel voor hoger onderwijs wereldwijd zou moeten worden gepromoot. Daarbij moet worden gestreefd naar:

2.7

Op 26 september 2006 heeft het Europees Parlement een resolutie goedgekeurd over de totstandbrenging van een Europees kwalificatiekader (11), waarbij is uitgegaan van het proces van Bologna en van dat van Kopenhagen van 2002, dat gebaseerd is op de bevordering van Europese samenwerking op het terrein van beroepsonderwijs en -opleidingen en waarmee een reeks concrete resultaten wordt nagestreefd (12).

2.8

In 2005 heeft de Commissie het tweede verslag gepubliceerd over de voortgang met betrekking tot de doelstellingen van Lissabon op het gebied van onderwijs en opleiding (13); hierin komt o.a. het volgende naar voren: de moeilijkheid om het aantal afgestudeerden in Europa te verhogen, de noodzaak tot modernisering en integratie van kennis, vaardigheden en kwalificaties tijdens het werkzame leven aan de hand van geavanceerde systemen voor permanent onderwijs en de behoefte aan meer overheids- en particuliere investeringen voor hoger onderwijs en hogere opleidingen. Voorts dient er een nieuwe generatie van talentvolle en bekwame professoren en docenten te worden opgeleid ter vervanging van het huidige corps (circa 1 miljoen mensen in de periode 2005-2015).

2.9

In 2006 heeft de OESO een vanuit de vraagzijde opgezet onderzoek verricht (14), onder de naam „Programme for International Student Assessment (PISA)” (15), dat een algemeen kader schetst met kenmerken, houdingen en vaardigheden van studenten als het erom gaat verworven kennis te gebruiken.

2.10

De zwakke punten van het Europese universitaire onderwijsstelsel lijken hoofdzakelijk vier oorzaken te hebben (16):

2.11

De volgende, belangrijkste algemene problemen zouden gediend zijn met de oprichting van een Europees Technologie-Instituut (EIT):

2.12

In zijn resolutie over de begroting 2007 heeft het Europees Parlement zich enerzijds uitgesproken voor vergroting van de mogelijkheden van de kennisdriehoek (onderwijs, onderzoek en innovatie) en voor nauwere onderlinge banden tussen die drie, maar heeft het zich anderzijds sceptisch betoond over de oprichting van het Europees Technologie-Instituut, dat naar zijn oordeel, „de bestaande structuren kan ondermijnen of ermee kan samenvallen en in deze context misschien niet de efficiëntste besteding van de kredieten vormt; (…)” (18).

2.13

Tijdens de Europese Raad van 15-16 juni 2006 is daarentegen herhaald dat „het Europees instituut voor technologie (EIT), dat samenwerkt met bestaande nationale instellingen, een belangrijke factor zal zijn bij het dichten van de kloof tussen hoger onderwijs, onderzoek en innovatie, in combinatie met andere acties ter versterking van het netwerken en van de synergie tussen uitmuntende onderzoek- en innovatiegemeenschappen in Europa”. Ook verklaarde de Europese Raad uit te zien naar „het formele voorstel van de Commissie voor de oprichting van dat instituut”. In reactie hierop heeft de Commissie haar voorstel, dat hier aan de orde is (19), in november 2006 voorgelegd, dat dus het vervolg is op de twee voorafgaande mededelingen hierover (20).

2.13.1

Vervolgens is tijdens de Europese Raad van december 2006 de hierboven geschetste positieve houding bevestigd.

3.1

Het uitgangspunt van het voorstel voor een verordening van de Commissie tot oprichting van het EIT is dat met dit instituut het concurrentievermogen van het bedrijfsleven kan worden vergroot doordat het innovatievermogen van de lidstaten en de Gemeenschap wordt vergroot. De doelstellingen van het voorstel luiden als volgt:

3.2

De Commissie stelt voor het EIT te voorzien van een geïntegreerde structuur met twee niveaus, die zowel de top-down als de bottom-upbenadering omvat, overeenkomstig het volgende schema:

3.3

Het algemene budget van het EIT voor de periode 2007–2013 wordt geraamd op circa 2.367,1 miljoen euro, afkomstig van:

4.1

Het Comité heeft altijd achter initiatieven gestaan ter versterking van het innoverend vermogen van de Gemeenschap en de lidstaten, waarbij een integrale benadering van de kennisdriehoek centraal staat, en dan met name tussen universiteiten en het bedrijfsleven. Het is er uitgesproken voorstander van dat onderzoeksinspanningen beter worden gecoördineerd, dat innovatie en onderwijs in de EU worden geïntensiveerd, dat een doeltreffender publiek-privaat partnerschap voor O&O tot stand wordt gebracht en dat wordt gewerkt aan een betere toegang tot nieuwe kennis voor het midden- en kleinbedrijf (21).

4.2

Het Comité kan evenwel niet voorbijgaan aan de drie uitgangspunten van de opnieuw gelanceerde Lissabonstrategie, te weten:

4.3

Volgens het Comité zou dus goed gekeken moeten worden naar de plaats die dit initiatief inneemt tussen talrijke andere lopende initiatieven uit ander beleid: beleid inzake onderzoek, ondernemingen, regionale ontwikkeling, informatiemaatschappij, onderwijs, cultuur.

4.3.1

Wil het toekomstige instituut een Europees referentiemodel en een symbool van toponderzoek worden, dan moet het volgens het Comité geen genoegen nemen met een rol van verzamelpunt van middelen, maar moet het op grond van zijn opzet, structuur en werking gestalte geven aan de doelstellingen van het Verdrag, dat de voornaamste rechtsgrondslag van het instituut vormt.

4.3.2

Het Comité benadrukt dat de sleutel tot toekomstig succes van het EIT moet liggen in de exploitatie van de marketing van een uniek keurmerk, berustend op een decentrale netwerkstructuur, waarmee middelen voor kennis en innovatie kunnen worden aangetrokken en verspreid.

4.4

Het Comité onderschrijft dat het EIT een zo licht, flexibel en dynamisch mogelijke structuur moet krijgen, zodat het nieuwe aanvragen kan ondervangen en honoreren; voorts moet gekeken worden naar de mogelijkheid om een gemeenschappelijke onderneming op te richten. (22) Deze structuur moet evenwel op het bedrijfsleven en werkgelegenheid zijn gericht. Het Comité herhaalt dat het EIT zich moet richten op de expliciete hoofdtaak, namelijk het omzetten van resultaten van O&O in marktkansen.

4.4.1

Daartoe moeten de selectiecriteria voor de bestuursorganen niet alleen en niet zozeer wetenschappelijke uitmuntendheid betreffen, als wel het vermogen om innovatief kapitaal aan te trekken, nieuwe ondernemingen op te richten, de aanzet te geven tot octrooien en deze te exploiteren en om publieke/private financiering aan te trekken, zonder het MKB daarbij uit het oog te verliezen.

4.5

Het Comité vindt dat deze benadering ook tot uiting moet komen in de criteria voor de selectie van de KIG, waarvan de consortia, in het kader van de communautaire meerjarenprogrammering van onderzoek en innovatie, een open karakter moeten behouden. Zo wordt het gemakkelijker voor kleine ondernemingen en organisaties om eraan deel te nemen, waarbij gezorgd wordt voor een maximum aan flexibiliteit en een minimum aan administratieve lasten.

4.5.1

De kwalificatiecriteria voor de KIG dienen beter te worden omschreven:

4.6

Ter wille van een Europese kennisruimte, en gezien de Lissabonstrategie, dienen er stimulansen te komen ter bevordering van de mobiliteit tussen de verschillende intellectuele beroepen en tussen de overheids- en de particuliere sector, die ertoe leiden dat meer leidinggevend personeel, alsook kaderpersoneel, onderzoekers en ingenieurs sneller de overstap wagen van overheids- naar particuliere sectoren en omgekeerd (23): mobiliteit moet op Europees niveau een kwalificerend onderdeel zijn van opleidingstrajecten, onderzoek en technologische toepassingen.

4.7

Wat betreft de financiering van de activiteiten van het EIT, tekent het Comité aan dat het geplande startkapitaal zeer beperkt lijkt, terwijl op lange termijn de traditionele programma's meer als financieringsbron lijken te worden gebruikt (24). Verder ziet het ernaar uit dat ook middelen zullen worden gehaald uit de reeds gekortwiekte bronnen van de begroting 2007-2013 voor onderzoek, innovatie en onderwijs, waarbij de strijd moet worden aangegaan met andere deugdelijke instrumenten met een geïntegreerde benadering, zoals de IP/Geïntegreerde projecten, de NoE/netwerken van excellentie en andere, meer recente projecten, zoals de JTI/gezamenlijke technologische initiatieven of de ETP/Europese technologieplatformen.

4.7.1

De uit hoofde van het 7e Kaderprogramma voor de periode 2007-2013 uitgetrokken middelen voor OTO (circa 5,8 % van de totale begroting van de Gemeenschap) zijn nu al ontoereikend voor een beleid dat het onderzoek stimuleert. Hieraan mogen dus alleen middelen worden onttrokken via de gebruikelijke mechanismen voor deelname aan aanbestedingen, waaraan ook het EIT en KIG moeten kunnen deelnemen, op basis van gelijkheid met andere kandidaten.

4.7.2

Zeker in het begin zal het succes van het EIT sterk afhangen van toereikende financiering door de Gemeenschap, wat echter niet ten koste mag gaan van andere programma's voor onderzoek en innovatie: de door de Commissie voor de periode 2007-2013 voor het EIT en aanverwante activiteiten uitgetrokken bedragen zijn te laag, terwijl de gemeenschappelijke middelen, afkomstig uit begrotingsoverschotten, uiterst gering zijn. Volgens het Comité kan overwogen worden om gebruik te maken van formules zoals die van de gemeenschappelijke onderneming, uit hoofde van art. 171 van het Verdrag, met rechtstreekse deelname van geïnteresseerde lidstaten (zie de gemeenschappelijke onderneming Galileo) (25).

4.7.3

Naar het oordeel van het Comité dient er in het begin een financiële injectie te komen van de Gemeenschap, met geld uit de aanvullende middelen is in het kader van de tussentijdse herziening van het 7e KP voor OTOD. Deze middelen zouden dan een aanvulling zijn op de rechtstreekse bijdragen van de lidstaten naar rato.

4.7.4

Een andere mogelijke financieringsbron zijn de activiteiten van de EIB in het kader van het „Innovation 2010 Initiative” (i2i) en de EIB-actie ten gunste van universitair onderzoek (26) en universitaire netwerken.

4.8

Daarnaast heeft het communautaire O&O-beleid behoefte aan stelselmatiger controle van alle aspecten die de mobiliteit van onderzoekers beperken, die momenteel sterk gehinderd wordt door uiteenlopende bepalingen inzake de erkenning van academische diploma's, alsook op het gebied van belastingen en (sociale) verzekeringen (27).

4.9

Wil het Europees Technologie-Instituut (EIT) een wereldwijde referentie worden die andere instituten en de overige Europese netwerken van de kennisdriehoek kan stimuleren om hun resultaten te verbeteren, dan dient het in staat te zijn om aanzienlijke hoeveelheden particuliere middelen te verwerven, die geleidelijk het leeuwendeel van financiering moeten gaan vormen.

4.10

Een belangrijke rol speelt hierbij de oplossing die wordt gevonden voor de bescherming van intellectuele-eigendomsrechten, die in het voorstel wellicht nadere uitwerking verdient, alsook voor de oplossingen die worden gevonden voor het vraagstuk van omschrijving en uitreiking van EIT-diploma's.

4.11

Volgens het Comité dienen de diplomas's van het EIT duidelijker te worden omschreven en moet de uitreiking ervan door KIG-netwerken en het EIT zelf nader worden toegelicht.

4.11.1

In de aanloopfase (die lang genoeg moet zijn) dient de uitreiking van diploma's het voorrecht en de verantwoordelijkheid te blijven van de universiteiten en instituten voor technologie van de lidstaten die zijn gekozen als partners van KIG's. Ook in die beginfase zullen de uitgereikte diploma's echter aan nauwkeurig omschreven minimumeisen moeten voldoen.

4.11.2

Deze eisen zouden de volgende onderdelen kunnen omvattten:

4.12

Ten aanzien van het statuut van het EIT acht het Comité het zinvol om de raad van bestuur, die samengesteld zou moeten zijn zoals het in het Commissievoorstel genoemde directiecomité (te weten met 5 vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, 5 leden namens overheids- en particuliere onderzoekscentra, waarbij nog 4 leden komen die het personeel, EIT-studenten en de KIG (28) vertegenwoordigen en 5 leden namens rijks- en privé-universiteiten, onder voorzitterschap van een Commissievertegenwoordiger) te laten bijstaan door:

4.12.1

Mocht gekozen worden voor de vorm van een gemeenschappelijke onderneming, dan zou het administratief en wetenschappelijk personeel van het EIT een contract voor bepaalde duur moeten krijgen, gebaseerd op de regeling welke van toepassing is op de andere personeelsleden van de Europese Gemeenschappen (29).

—

één kader voor transparantie van vaardigheden en kwalificaties (Europees cv, getuigschriften, diploma's, label europass-opleiding, enz.),

—

een systeem voor de overdracht van studiebelastingpunten voor beroepsonderwijs en -opleidingen, vergelijkbaar met het systeem voor het hoger onderwijs,

—

gemeenschappelijke kwalitatieve principes op het gebied van beroepsonderwijs en -opleiding, op basis van een kern van gemeenschappelijke criteria die de kwaliteit moeten garanderen. Deze kern kan fungeren als uitgangspunt voor Europese initiatieven m.b.t. richtsnoeren en controlelijsten voor onderwijs en opleiding,

—

gemeenschappelijke principes voor de bekrachtiging van formeel en informeel onderwijs, vooral voor het waarborgen van een grotere compatibiliteit tussen verschillende nationale benaderingen op verschillende niveaus,

—

een Europese dimensie voor de oriëntatie van informatie en adviesdiensten, zodat burgers beter toegang krijgen tot levenslang leren.

1)

het chronologisch meten van voortgang in het leren en vergelijking hiervan in verschillende landen,

2)

de betrekkingen tussen aspecten van onderwijs en leerresultaten,

3)

de beoordeling van ICT-vaardigheden, alsoook het gebruik van technologie als middel om meer evaluatietaken te kunnen uitvoeren.

—

de raad van bestuur, bestaande uit leden-oprichters; er wordt besloten met eenvoudige meerderheid van stemmen, behalve in gevallen van cruciaal belang, waar een meerderheid van 75 % vereist is. De raad van bestuur neemt alle strategische besluiten op het gebied van programma's, financiering en begroting. Voorts benoemt de raad van bestuur de directeur van de gemeenschappelijke onderneming,

—

het uitvoerend comité, dat de raad van bestuur en de directeur bijstaat,

—

de administratief directeur vertegenwoordigt het uitvoerend comité; hij is belast met de lopende zaken van de gemeenschappelijke onderneming en is de wettelijk vertegenwoordiger ervan; hij leidt het personeel, houdt het ontwikkelingsplan van het programma bij; hij stelt de rekeningen en de jaarbalans op en legt deze voor aan de raad van bestuur; hij stelt het jaarverslag op over de voortgang van het programma en over de financiële stand van zaken.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/35

1.

Dit voorstel beoogt de codificatie van Richtlijn 74/347/EEG van de Raad van 25 juni 1974 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgeving van de lidstaten betreffende het zichtveld en de ruitenwissers van landbouw- of bosbouwtrekkers op wielen.

2.

Het Comité acht het zeer wenselijk dat alle teksten in één richtlijn bijeengebracht worden. Het heeft de verzekering gekregen dat deze codificatie geen inhoudelijke wijzigingen bevat en alleen strekt tot de duidelijkheid en overzichtelijkheid van de Gemeenschapswetgeving, een doel dat ten volle onderschreven wordt. Het Comité juicht het voorstel dan ook toe.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/36

1.

Dit voorstel beoogt de codificatie van Richtlijn 74/151/EEG van de Raad van 4 maart 1974 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgeving van de lidstaten betreffende bepaalde onderdelen en eigenschappen van landbouw- of bosbouwtrekkers op wielen.

2.

Het Comité acht het zeer wenselijk dat alle teksten in één richtlijn bijeengebracht worden. Het Comité heeft de verzekering gekregen dat deze codificatie geen inhoudelijke wijzigingen bevat en alleen strekt tot de duidelijkheid en overzichtelijkheid van de Gemeenschapswetgeving, een doel dat ten volle onderschreven wordt. Het Comité juicht het voorstel dan ook toe.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/37

1.

Dit voorstel beoogt de codificatie van Richtlijn 74/152/EEG van de Raad van 4 maart 1974 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgeving van de lidstaten betreffende de door de constructie bepaalde maximumsnelheid en de laadplatforms van landbouw- of bosbouwtrekkers op wielen.

2.

Het Comité acht het zeer wenselijk dat alle teksten in één richtlijn bijeengebracht worden. Het heeft de verzekering gekregen dat deze codificatie geen inhoudelijke wijzigingen bevat en alleen strekt tot de duidelijkheid en overzichtelijkheid van de Gemeenschapswetgeving, een doel dat ten volle onderschreven wordt. Het Comité juicht het voorstel dan ook toe.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/38

1.

Dit voorstel beoogt de codificatie van Richtlijn 75/321/EEG van de Raad van 20 mei 1975 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgeving van de lidstaten betreffende de stuurinrichting van landbouw- of bosbouwtrekkers op wielen.

2.

Het Comité acht het zeer wenselijk dat alle teksten in één richtlijn bijeengebracht worden. Het heeft de verzekering gekregen dat deze codificatie geen inhoudelijke wijzigingen bevat en alleen strekt tot de duidelijkheid en overzichtelijkheid van de Gemeenschapswetgeving, een doel dat ten volle onderschreven wordt. Het Comité juicht het voorstel dan ook toe.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/39

1.

Het huidige voorstel voor een richtlijn tot codificatie van Richtlijn 98/27/EG (1) van 19 mei 1998 is een gewijzigde versie van het codificatievoorstel dat op 12 mei 2003 (2) door de Commissie werd ingediend en waarover het Comité een positief advies heeft uitgebracht (3).

2.

Die wijziging is er gekomen naar aanleiding van de publicatie van Richtlijn 2005/29/EG van 11 juni 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken, waarin uitdrukkelijk wordt vermeld dat bovenvermelde richtlijn betreffende het doen staken van inbreuken op dergelijke praktijken van toepassing is, zodat het mogelijk wordt oneerlijke handelspraktijken te voorkomen en daaraan een eind te maken en zodat organisaties die de collectieve belangen van consumenten behartigen beroep kunnen instellen.

3.

Het Comité herhaalt de opmerking uit zijn bovenvermelde advies dat er bij codificatie geen enkele inhoudelijke wijziging in de betrokken wetteksten mag worden aangebracht, conform het interinstitutionele akkoord van 20 december 1994 tussen het Europees Parlement, de Raad en de Commissie. Het Comité heeft de hier voorgestelde wijzigingen van nabij bekeken en kan bevestigen dat de Commissie zich aan deze regel heeft gehouden. Voorts wil het er nog op wijzen dat de Commissie is ingegaan op de aanbeveling van het Comité uit zijn eerdere advies ter zake: het richtlijnvoorstel bevat de volledige gewijzigde tekst waarin alle verschillen worden aangegeven.

4.

Het Comité wil hierbij nog aantekenen dat het al in zijn advies over het oorspronkelijke voorstel van de Commissie ter zake (4), dat aan de basis ligt van de huidige Richtlijn 98/27/EG, had opgemerkt dat de in art. 1(1) opgenomen verwijzing naar een „bijlage” met een lijst van richtlijnen, als ongewenst neveneffect heeft dat er nieuwe wijzigingen moeten worden aangebracht telkens als — zoals nu is gebeurd — een nieuwe richtlijn verschijnt waarin materieelrechtelijke bepalingen ter bescherming van de collectieve belangen van de consument zijn opgenomen. Deze vallen dan immers ook onder het toepassingsgebied van de richtlijn betreffende het doen staken van inbreuken (5).

4.1

Het Comité voegt daar nog aan toe dat de redactie van de artikelen onnodig complex is en indruist tegen de beginselen van „beter wetgeven” en „vereenvoudiging van de wetgeving”, waarvan zowel het Comité als de Commissie voorstander zijn.

5.

Met de publicatie van Richtlijn 2005/29/EG (6), en m.n. de artt. 11 en 14, wordt de aanbeveling uit het genoemde EESC-advies van 1996 nog kracht bijgezet. Het Comité pleitte er hierin immers al voor om verbodsacties aan te vullen met schadevergoedingsacties, een voorstel dat destijds al heel wat bijval vond.

5.1

Het Comité verzoekt de Commissie dan ook zich opnieuw te buigen over een eventuele uitbreiding van de werkingssfeer van de maatregelen ter bescherming van de collectieve belangen van m.n. consumenten.

6.

Het Comité, dat eerder al heeft ingestemd met voorstellen tot codificatie van deze richtlijn, kan zich — tenminste wat de codificatie aangaat — ook vinden in het huidige voorstel, dat is gebaseerd op het besluit van de Commissie van 1 april 1987 (COM (1987) 868 PV).

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/40

1.1

Na vijftig jaar waarin onafgebroken Europese wetgeving is uitgevaardigd in de vorm van verdragen, richtlijnen en verordeningen, aanbevelingen, jurisprudentie van het Hof van Justitie en andere teksten van de Gemeenschap — echter zonder dat deze wetgeving op consequente wijze werd geconsolideerd — is de Europese wetgeving uitermate onoverzichtelijk en zelfs voor specialisten zeer moeilijk toegankelijk geworden.

1.2

Zo zijn op bepaalde rechtsgebieden nieuwe richtlijnen uitgevaardigd zonder dat daarbij consequent werd nagegaan of de reeds bestaande richtlijnen op grond van de nieuwe richtlijn achterhaald waren dan wel in de nieuwe richtlijn konden worden verwerkt, zodat de bestaande richtlijn over het betreffende onderwerp had kunnen worden ingetrokken. Een ander voorbeeld is dat bepaalde aspecten die eigenlijk tot één en hetzelfde rechtsgebied behoren, in de loop der jaren onafhankelijk van elkaar telkens in aparte richtlijnen werden geregeld. Ook kwam het voor dat richtlijnen door bepaalde besluiten achteraf werden gewijzigd zonder dat tegelijkertijd nieuwe, geconsolideerde wetgeving met bindend karakter werd uitgevaardigd.

1.3

Daarom is het nu tijd om verandering te brengen in deze situatie. Er is niets tegen een technische consolidering van de bestaande richtlijnen, mits deze consolidering met de beste bedoelingen geschiedt en niet wordt aangegrepen om andere doelstellingen na te streven (bv. het vereffenen van rekeningen met andere instellingen of het doordrukken van eigen opvattingen die tot dan toe niet via de politieke besluitvorming konden worden gerealiseerd).

Derhalve dient het streven van de Commissie die heeft aangegeven dat zij op louter juridisch-technische basis de wetgeving van overbodige ballast wil ontdoen, in beginsel te worden verwelkomd.

1.4

Ook de verklaring van de Commissie dat zij met de vereenvoudiging van de Europese wetgeving aan de terugdringing van de bureaucratie en de administratieve rompslomp in de lidstaten wil bijdragen, kan alleen maar worden toegejuicht.

1.5

De door de Commissie ingediende voorstellen voor richtlijnen waarmee de intrekking resp. wijziging van bestaande wetgeving wordt beoogd, moeten evenwel aan beide hiervoor genoemde voorwaarden worden getoetst.

2.1

De Commissie stelt voor om door middel van een nieuwe richtlijn (2) de bestaande Richtlijn 71/304/EEG in te trekken.

2.2

Richtlijn 71/304/EEG van de Raad van 26 juli 1971 werd uitgevaardigd om de lidstaten aan te zetten tot opheffing, ten gunste van grensoverschrijdende dienstverrichters, van de beperkingen ten aanzien van de toegang tot, de gunning van, de deelname aan de uitvoering van opdrachten in de bouw voor rekening van de Staat, territoriale lichamen of publiekrechtelijke rechtspersonen. De richtlijn was gericht tegen rechtstreekse en indirecte discriminatie van buitenlandse dienstverrichters bij de gunning van overheidsopdrachten door de lidstaten, en verplichtte de lidstaten ertoe om erop toe te zien dat buitenlandse ondernemers dezelfde toegang hebben tot kredieten, steunmaatregelen en subsidies als binnenlandse ondernemers en dat zij „onbeperkt en in ieder geval onder dezelfde voorwaarden als de eigen onderdanen beschikken over door de staat gecontroleerde voorzieningsmogelijkheden die zij nodig hebben om hun opdracht te kunnen uitvoeren.”

2.3

De Commissie motiveert haar voorstel door erop te wijzen dat Richtlijn 71/304/EEG achterhaald is, omdat de situatie in de tussentijd is veranderd.

2.3.1

Om te beginnen wordt het vraagstuk „overheidsopdrachten” inmiddels geregeld door de Richtlijnen 2004/17/EG en 2004/18/EG, waardoor Richtlijn 71/304/EEG overbodig is geworden.

2.3.2

Bovendien heeft Richtlijn 71/304/EEG betrekking op de vrijheid van dienstverlening in het algemeen en is de jurisprudentie van het Hof van Justitie op dat gebied inmiddels sterk geëvolueerd. Om dit aan te tonen, citeert de Commissie in een voetnoot een passage uit zaak C-76/90 Säger, volgens welke art. 59 van het EG-Verdrag (inzake het vrij verrichten van diensten, thans art. 49) niet alleen voorziet in een verbod op alle vormen van discriminatie van dienstverrichters op grond van hun nationaliteit, maar tevens in opheffing van iedere beperking — ook indien deze zonder onderscheid geldt voor alle dienstverrichters, ongeacht hun nationaliteit — die de werkzaamheden van de dienstverrichter die in een andere lidstaat is gevestigd en aldaar rechtmatig gelijksoortige diensten verricht, verbiedt of anderszins belemmert.

2.3.3

In haar toelichting geeft de Commissie een samenvatting van de jurisprudentie van het Hof van Justitie, waaruit volgens haar blijkt dat „… artikel 49 van het EG-Verdrag alle zonder onderscheid geldende maatregelen verbiedt die de uitoefening van de vrijheid van dienstverrichting kunnen belemmeren”.

2.4

In haar overwegingen wijst de Commissie er aan de hand van de nieuwe aanbestedingsrichtlijnen en het arrest in de zaak Säger op, dat hierdoor ten minste hetzelfde niveau van bescherming wordt geboden als door de bepalingen van de in te trekken richtlijn.

2.5

De eigenlijke tekst van de voorgestelde richtlijn bestaat uit vier artikelen. Artikel 1 voorziet in intrekking van Richtlijn 71/304/EEG. Artikel 2 verplicht de lidstaten ertoe deze richtlijn tot intrekking van een richtlijn door middel van de nodige wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen ten uitvoer te leggen, aan de Commissie de tekst van die bepalingen en een tabel ter weergave van het verband tussen die bepalingen en de richtlijn te doen toekomen, en in de bepalingen zelf of bij de officiële bekendmaking daarvan naar deze richtlijn te verwijzen; daarbij stellen de lidstaten de regels voor die verwijzing vast. Artikel 3 voorziet in de inwerkingtreding van de richtlijn op de dag van haar bekendmaking, en in artikel 4 wordt bepaald dat de richtlijn tot de lidstaten is gericht.

3.1

De voorgestelde richtlijn tot intrekking van Richtlijn 71/304/EEG kan een beoordeling aan de hand van de in hoofdstuk 1 genoemde aspecten niet op alle punten doorstaan.

3.2

In het algemeen moet worden opgemerkt dat de alhier voorgestelde richtlijn ter intrekking van een andere richtlijn tot de kopgroep behoort van een lange reeks van soortgelijke richtlijnen. Daarom moet thans de vraag worden gesteld of deze werkwijze, waarbij aan het werkprogramma voor de intrekking van een groot aantal inmiddels achterhaalde richtlijnen uitvoering worden gegeven door telkens voor één richtlijn die moet worden ingetrokken, één andere nieuwe richtlijn voor te stellen, echt de meest aangewezen is. Naarmate dit werkprogramma verder wordt uitgevoerd, moet toch nog eenmaal worden nagegaan of er geen andere doeltreffendere oplossing mogelijk is, nl. dat één richtlijn meerdere richtlijnen tegelijk vervangt. Aangezien er in de lidstaten dikwijls één wet wordt uitgevaardigd voor de omzetting van meerdere richtlijnen, kan op die manier worden voorkomen dat één en dezelfde nationale wet met korte tussenpozen steeds opnieuw moet worden aangepast.

3.3

Met betrekking tot dit richtlijnvoorstel zou nog eenmaal moeten worden bekeken of er echt geen alternatief is voor de in artikel 2 vastgelegde werkwijze en of het voor de verwezenlijking van het nagestreefde doel niet volstaat om er bij de lidstaten op aan te dringen dat zij nagaan of hun rechtstelsel op dit punt aanpassing behoeft en zo ja, dat zij daartoe overgaan.

3.4

De reden daartoe is dat de richtlijn waarvan de intrekking wordt voorgesteld, destijds (in 1971) bedoeld was om discriminatoire wetten en regelingen van de lidstaten te vervangen en om algemene gemeenschappelijk grondbeginselen op het gebied van overheidsopdrachten goedgekeurd te krijgen die inmiddels al in nieuwe richtlijnen zijn herhaald en verder uitgewerkt.

3.5

Aangezien het hier gaat om de intrekking van discriminatoire nationale regelingen, moest hiertoe al in de jaren zeventig, bij de omzetting van van Richtlijn 71/304/EEG, worden overgegaan en later in de nieuwe lidstaten bij hun toetreding en daarmee gepaard gaande overname van het communautaire acquis. Het voornemen om de richtlijn in te trekken, betekent niet dat die opheffing van discriminatoire regelingen nu weer met terugwerkende kracht ongedaan moet worden gemaakt. De nationale wetten die destijds zijn uitgevaardigd om daaraan een einde te maken, behoeven geen aanpassing vanwege de intrekking van de richtlijn, omdat doorgaans de doelstelling ervan — met de afschaffing van die regelingen — is bereikt en discriminatoire regelingen krachtens het Verdrag en alle daarna gekomen richtlijnen sowieso verboden zijn, zodat de opheffing van die regelingen niet hoeft te worden teruggedraaid.

3.6

In dit geval gaat het om de wetten van de lidstaten inzake overheidsopdrachten: die wetgeving is normaliter op zijn laatst na de goedkeuring van de Richtlijnen 2004/18/EG en 2004/17/EG aangepast aan de ontwikkeling van het Europese recht sinds 1971. Mocht dit nog niet gebeurd zijn, dan kan de omzetting van de nieuwe richtlijnen alsnog door de Commissie worden afgedwongen. Aangezien richtlijnen in beginsel sowieso bedoeld zijn voor de wetgevers van de lidstaten, zou het eenvoudigweg intrekken van Richtlijn 71/304/EEG op Europees niveau gecombineerd met de opdracht aan de lidstaten om na te gaan of hun rechtstelsel aanpassing behoeft, volstaan om in dit geval het gewenste doel te bereiken. In de meeste gevallen kan het dan ook nog nodig zijn om de verwijziging naar de achterhaalde richtlijn uit de tekst te schrappen (als daar überhaupt nog naar wordt verwezen).

3.6

Betreurd kan worden — maar daarvoor het is hoe dan ook te laat — dat Richtlijn 71/304/EEG niet is ingetrokken bij de uitvaardiging van de Richtlijnen 2004/17/EG en 2004/18/EG. Het verdient dan ook aanbeveling om voortaan, telkens wanneer nieuwe richtlijnen worden voorgesteld, na te gaan of eerder goedgekeurde richtlijnen daardoor achterhaald worden: in dat geval zou onmiddellijk tot de intrekking van die richtlijnen kunnen worden overgegaan. Ook die maatregel kan het EU-recht stapsgewijs meer samenhang geven en overzichtelijker maken.

4.

Het EESC stelt dan ook voor om het richtlijnvoorstel zodanig te wijzigen dat deze zich beperkt tot intrekking van Richtlijn 71/304/EEG, waarbij de lidstaten wordt gevraagd om na te gaan of hun rechtstelsel op dit punt aanpassing behoeft en zo ja, om daartoe over te gaan.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/44

1.1

Codificatie van meermaals gewijzigde regels is van essentieel belang om het Gemeenschapsrecht duidelijk en doorzichtig te maken.

1.2

Bij codificatie moet het normale wetgevingsproces van de Gemeenschap volledig in acht worden genomen.

1.3

Dit voorstel beoogt de codificatie van Richtlijn 89/104/EEG van de Raad van 21 december 1988 betreffende de aanpassing van het merkenrecht van de lidstaten. De nieuwe richtlijn komt in de plaats van de verschillende voorgaande besluiten over dit onderwerp. Dit voorstel raakt niet aan de inhoud van de besluiten die worden gecodificeerd en beperkt zich er derhalve toe deze samen te voegen en er de formele wijzigingen in aan te brengen die voor de codificatie zelf vereist zijn.

1.4

Het EESC kan zich vinden in deze codificatie.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/45

1.1

Het EESC staat positief tegenover de invoering van een regelgevingsprocedure met toetsing in de comitéprocedures, omdat Raad en Parlement daarmee de mogelijkheid krijgen door de Commissie vastgestelde uitvoeringsregelingen te controleren en eventueel te wijzigen. De Commissie stelt uitvoeringsregelingen vast wanneer in wetgevingsbesluiten aan haar uitvoeringsbevoegdheden zijn verleend (die staan haar echter niet toe het wetgevingsbesluit substantieel te wijzigen). In beginsel gaat het er alleen om die wetgeving goed ten uitvoer te leggen, met inachtneming van recente ontwikkelingen op de desbetreffende beleidsterreinen, overeenkomstig artikel 251 van het EG-Verdrag.

1.2

Het EESC stelt vast dat de voorstellen van de Commissie om een serie wetgevingsbesluiten met spoed te wijzigen (1) aansluiten op Besluit 2006/512/EG en de gemeenschappelijke verklaring van Parlement, Raad en Commissie waarin de wetgevingshandelingen worden genoemd die op grond van dit besluit zo snel mogelijk moeten worden aangepast en waarin wordt opgeroepen alle tijdsbeperkingen voor de verlening van uitvoeringsbevoegdheden aan de Commissie te schrappen.

2.1

Besluit 2006/512/EG van de Raad van 17 juli 2006 (2) behelst de wijziging van het Besluit van de Raad van 28 juni 1999 tot vaststelling van de voorwaarden voor de uitoefening van de aan de Commissie verleende uitvoeringsbevoegdheden (1999/468/EG (3)). Op grond van deze wijziging is daar o.a. een artikel 5 bis aan toegevoegd houdende de invoering van een nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing.

2.2

De comitéprocedures, waarvan gebruik wordt gemaakt bij de uitvoering van alle wetgeving, zijn dankzij deze wijziging uitgebreid met een extra optie, die het Parlement meer mogelijkheden geeft om toezicht te houden op de uitoefening van de via wetgevingshandelingen aan de Commissie verleende uitvoeringsbevoegdheden, voor zover het wetgeving betreft die via de medebeslissings- of Lamfalussy-procedure (financiële aangelegenheden) tot stand is gekomen en waarvoor deze nieuwe optie geldt.

2.3

Commissie, Raad en Parlement hebben in een gemeenschappelijke verklaring (4) een serie basisbesluiten (wetgevingshandelingen) aangewezen die volgens hen dringend moeten worden aangepast aan het gewijzigde besluit, zodat de nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing daarin kan worden opgenomen, ter vervanging van oudere procedures. Genoemde drie instellingen hebben in hun gemeenschappelijke verklaring voorts erkend dat de beginselen van goede wetgeving vereisen dat uitvoeringsbevoegdheden zonder tijdsbeperking aan de Commissie moeten worden verleend.

2.4

De Commissie stelt nu voor om met terugwerkende kracht 26 prioritair geachte basisbesluiten (5) te wijzigen en daar de regelgevingsprocedure met toetsing in op te nemen. Verder zouden in deze basisbesluiten eventuele tijdsbeperkingen voor de verlening van uitvoeringsbevoegdheden aan de Commissie moeten worden geschrapt.

2.5

In drie gevallen wijzigen de opgesomde medebeslissingsbesluiten niet alleen bestaande basisbesluiten, maar verwijzen zij ook naar comitébepalingen die in die besluiten moeten worden aangepast. Daarom heeft de Commissie in deze gevallen voorgesteld om deze laatste besluiten aan te passen. Met name:

2.5.1

Om Richtlijn 2005/1/EG van het Europees Parlement en de Raad van 9 maart 2005 aan te passen, stelt de Commissie voor de volgende richtlijnen aan te passen:

2.5.2

Om Richtlijn 2003/41/EG van het Europees Parlement en de Raad van 3 juni 2003 betreffende de werkzaamheden van en het toezicht op instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening aan te passen, stelt de Commissie voor om volgende richtlijn aan te passen:

2.5.3

Om Richtlijn 2001/107/EG van het Europees Parlement en de Raad van 21 januari 2002 aan te passen, stelt de Commissie voor de volgende richtlijn aan te passen:

2.6

De prioritair aan te passen besluiten zijn:

3.1

Het EESC is altijd van mening geweest dat de comitéprocedures transparanter en begrijpelijker zouden moeten zijn voor iedereen die in de EU verblijft en in het bijzonder voor degenen voor wie zij zijn bestemd. Bij comitéprocedures zijn slechts vertegenwoordigers van de Commissie en regeringen van de lidstaten betrokken en deze procedures hebben — naar gelang van de aard van het ingestelde comité — betrekking op het beheren, de raadpleging of de reglementering die voor de uitvoering van de bijbehorende wetgevingsbesluiten vereist is.

3.2

Het EESC is dan ook ingenomen met het besluit waarmee een nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing is ingevoerd voor wettelijke maatregelen die onder de medebeslissingsprocedure vallen. Aangezien het Parlement niet rechtstreeks bij de comitéprocedures is betrokken, was het wenselijk dat er een regeling kwam voor het houden van toezicht op de uitvoeringsbevoegdheden van de Commissie. Met de nieuwe regeling kan worden nagegaan of de Commissie haar bevoegdheden in de door haar autonoom vastgestelde uitvoeringsregelingen niet te buiten is gegaan.

3.3

Het schrappen van de in sommige wetgevingsbesluiten opgenomen tijdsbeperkingen voor de verlening van uitvoeringsbevoegdheden aan de Commissie is een logisch gevolg van het feit dat Parlement en Raad nu meer toezicht in dezen houden en de door de Commissie vastgestelde uitvoeringsregelingen voor alle wetgevingsbesluiten die onder de medebeslissings- of Lamfalussy-procedure vallen, kunnen wijzigen.

3.4

In de gemeenschappelijke verklaring van Parlement, Raad en Commissie van 21 oktober 2006 werd de Commissie verzocht met spoed met voorstellen te komen voor de aanpassing van een serie wetgevingshandelingen aan het Besluit van 17 juli 2006. Het EESC stelt vast dat de Commissie volledig gehoor heeft gegeven aan dit verzoek.

3.5

Het stelt verder vast dat de door de Commissie voorgelegde voorstellen aansluiten op de in bovengenoemd besluit vastgelegde prioriteiten.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/48

1.1

Het Comité erkent het belang van een duurzamer gebruik van pesticiden teneinde de positieve effecten ervan te vergroten en de negatieve effecten voor de landbouw, het milieu, de consument, de gebruikers en de samenleving in haar geheel te verminderen.

1.2

Het Comité is het in beginsel eens met het voorstel van de Commissie, aangezien het een kwestie betreft die van groot belang is voor het welzijn van de Europese burgers, de plattelandsontwikkeling en het behoud van de kwaliteit van het leven en het ecosysteem. Tegelijkertijd laat het voorstel voldoende ruimte over voor de ontwikkeling van producten, zodat deze, mede dankzij voortdurende kwaliteitsverbetering, zowel op de nationale als internationale markt concurrerend kunnen blijven.

1.3

Het Comité is van mening dat er nationale actieplannen moeten worden opgesteld om te bepalen wat de doelstellingen van risicobeperking zijn en om in Europa tot een echt harmoniseringsbeleid te komen.

1.3.1

Dergelijke plannen moeten zich vertalen in passende nationale, regionale en lokale maatregelen, waarbij elk van de drie dimensies van duurzaamheid (effecten op de economie, de maatschappij en het milieu) aan bod dient te komen.

1.4

Scholing en voorlichting zijn van cruciaal belang voor een rationeel en duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, aangezien daarmee negatieve milieueffecten kunnen worden voorkomen.

1.4.1

Scholing is nodig voor alle betrokken partijen, waaronder dus ook instellingen, overheden en niet-professionele gebruikers. Het spreekt voor zich dat dit niets verandert aan de nationale opleidingssystemen, die reeds op deugdelijke wijze worden beheerd door de daartoe aangewezen instanties.

1.5

Bewustmakingscampagnes dienen zo objectief en neutraal mogelijk te zijn en met name niet-professionele gebruikers alsook overheden en lokale instellingen te wijzen op de voordelen en de gevaren van de producten in kwestie.

1.6

Bij het nemen van voorzorgsmaatregelen op bijzonder kwetsbare plaatsen zou, net als bij het instellen van regels voor sproeien vanuit de lucht, voor een zekere mate van subsidiariteit moeten worden gekozen.

1.7

Het Comité acht het van belang dat er voldoende ruimte wordt vrijgemaakt voor onderzoek op het gebied van landbouw en gewasbeschermingsmiddelen, om zo het risico van het gebruik van (mengsels van) chemicaliën, dat altijd aanwezig is, tot een minimum te beperken.

1.8

Een ander belangrijk aandachtspunt is de samenwerking met enerzijds internationale organisaties als de FAO, de OESO en de WGO, en anderzijds de nabijgelegen regio's.

1.9

Gezien de toenemende globalisering van de landbouw- en voedselmarkt is er een communautair initiatief nodig om ervoor te zorgen dat de Europese kwaliteits- en gezondheidsnormen wereldwijd worden ingevoerd en worden opgenomen in de Codex Alimentarius.

2.1

Pesticiden zijn werkzame stoffen en producten die zijn ontwikkeld om fundamentele processen in levende organismen te beïnvloeden; zij kunnen schadelijke organismen verdelgen of onder controle houden (1). In het voorstel van de Commissie worden pesticiden daarentegen specifiek tot de „gewasbeschermingsmiddelen” (2) gerekend.

2.2

Pesticiden worden als een cruciaal middel gezien om gewassen te beschermen tegen insecten, knaagdieren en natuurlijke ziekteverwekkers. Dit neemt niet weg dat ze zich kunnen ophopen in het milieu en, vooral wanneer ze in het drinkwater terechtkomen, de gezondheid van mens en dier ernstig in gevaar kunnen brengen. De mogelijke risico's voor de mens zijn onder meer kanker, erfelijke aandoeningen en onherstelbare schade aan het immuunsysteem.

2.3

De gezondheidsrisico's voor de mens kunnen voortvloeien uit directe of indirecte blootstelling en samenhangen met verkeerde toepassing of ongelukken, met name tijdens of na het gebruik in de landbouw, de groenvoorziening en bij andere activiteiten.

2.4

Terwijl de risico's van elke afzonderlijke werkzame stof in pesticiden tijdens de vergunningsprocedure worden onderzocht, ontbreekt het op het niveau van de lidstaten aan een geschikte methode om de gevolgen van blootstelling aan mengsels van chemicaliën te beoordelen. Daarom is het op dit moment buitengewoon moeilijk om van alle verkrijgbare substanties vast te stellen wat min of meer de gevolgen zijn voor de menselijke gezondheid (3).

2.5

Indirecte blootstelling kan toevallige passanten, omwonenden (door sproeinevel) en consumenten (door residuen in landbouwproducten of water) treffen en vooral ernstige gevolgen hebben voor kwetsbare bevolkingsgroepen. Zo blijkt uit recent onderzoek (4) dat foetussen bijzonder gevoelig zijn en dat hun neurologische ontwikkeling gevaar loopt als moeders worden blootgesteld aan pesticiden.

2.6

Er dient rekening te worden gehouden met het feit dat ongewilde of overmatige lozing van chemische stoffen in water, lucht of bodem risico's met zich meebrengt en tot desastreuze gevolgen kan leiden voor flora en fauna, de kwaliteit van de milieucomponenten en de biodiversiteit in het algemeen.

2.6.1

Anderzijds mag niet worden vergeten dat de moderne samenleving vertrouwt op het gebruik van een grote variëteit aan meststoffen, biociden, voedingssupplementen, insecticiden, pesticiden en herbiciden, omdat dit ook grote voordelen oplevert en de kwaliteit en veiligheid van het voedsel aanzienlijk verbetert.

2.7

Mits op verantwoorde manier toegepast, dragen zulke middelen bij tot een groot aanbod van grondstoffen, levensmiddelen en laaggeprijsde, voor alle consumenten betaalbare groenten en fruit van goede kwaliteit. Gewasbeschermingsmiddelen zorgen voor een hoge opbrengst en verminderen het gehalte aan giftige stoffen die door schimmels en bacteriën worden gevormd. Bovendien helpen zij misoogsten voorkomen, zodat er op de nationale en internationale markt altijd voldoende aanbod is van levensmiddelen.

2.7.1

Overigens worden fungiciden, insecticiden en herbiciden nu al aan een strenge goedkeuringsprocedure onderworpen voordat ze toegelaten worden en in de handel komen.

2.8

Het Comité erkent het belang van een duurzamer gebruik van pesticiden teneinde de positieve effecten ervan te vergroten en de negatieve effecten voor het milieu, de consument en de gebruiker te verminderen. Een duurzamer gebruik zou ook het imago verbeteren van de gebruikers en de landbouwbedrijven die behoedzaam omspringen met gewasbeschermingsmiddelen.

2.9

Er zou meer aandacht moeten komen voor de voordelen die boeren kunnen ondervinden van een rationeler en verstandiger gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De boeren proberen overigens al sinds jaar en dag betere methoden te ontwikkelen, zoals geïntegreerde teeltmethoden (Integrated Crop Management — ICM) en geïntegreerde bestrijding van schadelijke organismen (Integrated Pest Management — IPM). Zij zijn dan ook bereid om zich toe te leggen op geïntegreerde landbouw, wat volgens het Comité gestimuleerd zou moeten worden.

2.10

De ware uitdaging voor de toekomst is niet alleen veilige biologische en niet-biologische producten van hoge kwaliteit op de markt brengen voor de „bewuste consument”, maar ook die klanten tevreden stellen die op zoek zijn naar goede kwaliteit tegen een redelijke prijs.

2.11

Het hele milieuaspect in relatie tot het gebruik van pesticiden moet worden gezien in het kader van de prioriteiten van het Zesde milieuactieprogramma (2002-2012), dat voorziet in de uitstippeling en invoering van zeven thematische strategieën.

2.12

Er is een duidelijk verband tussen de voorstellen die in de goedgekeurde strategieën zijn gedaan. Dit geldt met name voor de strategieën voor bescherming van grondwaterreserves en natuurlijke hulpbronnen (fauna en flora), voor bodembescherming, voor afvalbeheer en voor verpakkingen en residuen, alsook voor de ontwerp-kaderrichtlijn.

2.12.1

De thematische strategie voor duurzaam gebruik van pesticiden voorziet in vier nieuwe maatregelen op het gebied van milieubescherming en volksgezondheid, waaronder een ontwerp-kaderrichtlijn voor een duurzamer gebruik van pesticiden (deze maatregel staat centraal in onderhavig advies).

2.12.2

De Commissie heeft tevens een effectbeoordeling opgesteld van de diverse scenario's voor de tenuitvoerlegging van bovengenoemde maatregelen en van de kosten die daarmee gepaard gaan. Daarin staat dat „de kosten (voor de GBP-sector en voor de landbouwers die voor de opleiding en de certificering en het onderhoud van de toepassingsapparatuur betalen) en de baten (voor landbouwers die minder GBP's gebruiken, en voor de opleidings-, onderhouds- en certificeringsbedrijven) gelijk zijn” (5).

2.13

Het verwachte totale netto-effect, dat overeenstemt met de daling van de externe kosten, is dan ook uitgesproken positief: „Uit een extrapolatie op basis van een breed opgezet Duits onderzoek blijkt dat een optimaler gebruik van pesticiden in de hele EU in totaal tot een besparing van meer dan 200 miljoen euro per jaar zou leiden door een daling van de externe kosten, zoals de nadelige effecten op het milieu en de menselijke gezondheid” (6).

2.14

Het Comité heeft zich in 2003 (7) al eens positief uitgesproken over het voornemen van de Commissie om een thematische strategie te ontwikkelen inzake het gebruik van pesticiden. In dit verband zou het expliciet willen wijzen op het nut van pesticiden voor de bescherming van gewassen, maar ook op het nut van andere technieken, zoals biopesticiden, plantenextracten, preventieve methoden, organische methoden en methoden om planten resistent te maken tegen bepaalde schadelijke organismen. De risico's en voordelen van al deze technieken moeten op een gedegen wetenschappelijke grondslag moeten worden geanalyseerd.

3.1

Het voorstel van de Commissie beoogt de bescherming van zowel de gezondheid van mens en dier als het milieu tegen de gevaren van onjuist of overmatig gebruik van pesticiden in de landbouw en het ecosysteem. Dit moet gebeuren door een vermindering van de risico's en de milieueffecten, en „op een manier die verenigbaar is met de noodzakelijke bescherming van de gewassen”.

3.2

Het voorziet met name in:

4.1

Het Comité is ingenomen met het voorstel van de Commissie, aangezien het een kwestie betreft die van grote invloed is op het welzijn van de Europese burgers en consumenten, het behoud van de kwaliteit van het leven, de landbouw en het ecosysteem.

4.2

Wereldwijd wordt er naar schatting voor 25 miljard euro aan pesticiden verkocht en het gebruik van deze middelen in ontwikkelingslanden blijft, ondanks hun stagnerende of krimpende markten (8), zeer hoog. In verband met de toenemende globalisering van de landbouw- en voedselmarkt dienen alle partijen overigens alsmaar strenger toe te zien op de naleving van de productie- en gezondheidsnormen van de Codex Alimentarius. Dit moet voorkomen dat ook deze markt gebukt gaat onder de gevolgen van de wet van Gresham (9).

4.3

Over de hele wereld worden overigens enorme hoeveelheden pesticiden gebruikt zonder dat dit nodig is. Een groot aantal mensen krijgt te maken met vergiftiging, doordat boeren, gebruikers en lokale autoriteiten niet of niet voldoende bekend zijn met de nieuwe toepassingsmethoden en de gebruikte apparatuur verouderd of slecht onderhouden is. Bovendien worden gevaarlijke stoffen die in de EU allang verboden zijn, nog steeds gebruikt in ontwikkelingslanden (10).

4.4

Het Comité pleit voor het opstellen van nationale actieplannen met kwantitatieve doelstellingen en tijdschema's, waarin wordt bepaald welke maatregelen er op nationaal, regionaal en lokaal niveau precies nodig zijn voor het terugdringen van de risico's in verband met pesticiden. Daarbij moet rekening worden gehouden met de drie dimensies van duurzaamheid (effecten op de economie, de maatschappij en het milieu).

4.5

Vanuit maatschappelijk oogpunt gezien is een verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen absoluut noodzakelijk om tegemoet te komen aan de steeds hogere eisen van onze samenleving, om de boeren in staat te stellen hun taak binnen de voedselketen te vervullen, om de consument te voorzien van kwalitatief goede producten, en om, met het oog op de Lissabon-strategie, op zowel de nationale als internationale markt voldoende concurrentie binnen de landbouw te kunnen waarborgen.

4.6

Ook om economische redenen moet het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zijn toegestaan, althans voor zover het ervoor zorgt dat ziekten onder controle blijven, de opbrengst en de beschikbaarheid van landbouwproducten worden vergroot en het voor de boeren rendabel blijft hun bedrijf voort te zetten.

4.7

Wat tot slot de milieudimensie betreft, is het zaak om onnodige risico's als gevolg van een te hoge concentratie van chemische stoffen in het water, de bodem, de lucht, alsook in verwerkte landbouwproducten en levensmiddelen te vermijden. Dergelijke stoffen zijn schadelijk voor flora en fauna, de mens, de kwaliteit van het milieu en de biodiversiteit in het algemeen. Tegelijkertijd moet echter worden voorkomen dat plantenziekten zich verspreiden.

4.8

Om te voorkomen dat de concurrentieverhoudingen op de interne markt worden scheefgetrokken, is het belangrijk dat voor de maatregelen in het kader van de nationale actieplannen in de hele EU dezelfde richtsnoeren en criteria gelden.

4.9

Opleiding, scholing en voorlichting vormen niet alleen de basis voor een rationeel en duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, maar zijn ook een voorwaarde om goede agrarische praktijken te waarborgen en mogelijke negatieve milieueffecten te voorkomen. Vooral de geïntegreerde scholing van alle betrokken partijen, dus ook instellingen, overheden en de niet-professionele gebruikers, is van groot belang.

4.10

Elke lidstaat heeft zijn eigen opleidingssysteem, dat diep verankerd is in de nationale wet- en regelgeving en dat op deugdelijke wijze wordt beheerd door daartoe aangewezen instanties. Het Comité is dan ook van mening dat er een flexibel communautair kader nodig is dat aansluit op de wensen van de diverse gebruikersgroepen. Dit kan ook leermethoden en opleidingsinhoud impliceren die door bevoegde partijen op Europees niveau (11) zijn goedgekeurd en die in elke lidstaat het onderwerp zijn geweest van een sectorale dialoog tussen de sociale partners.

4.11

Het bovenstaande geldt ook voor de informatie- en bewustmakingscampagnes over de voordelen van de diverse gewasbeschermingsmethoden en over de schadelijke gevolgen en de daarmee gepaard gaande risico's. Dergelijke campagnes dienen zo objectief en neutraal mogelijk te zijn en zouden door de lidstaten kunnen worden gefinancierd door middel van heffing op gewasbeschermingsmiddelen. Een deel van de opbrengst hiervan zou kunnen worden aangewend voor het op internet plaatsen van eenvoudige maar accurate technische handleidingen ten behoeve van vooral de niet-professionele gebruikers.

4.12

Het is van cruciaal belang dat de lidstaten de apparatuur voor de toepassing van pesticiden systematisch onderwerpen aan een technische keuring en periodiek onderhoud. Dit dient te gebeuren op grond van gemeenschappelijke en geharmoniseerde normen, die uitgaan van bepaalde basisvereisten.

4.13

Bij het nemen van voorzorgsmaatregelen op bijzonder kwetsbare plaatsen, zoals waterbeschermingsgebieden (12) (waarvoor de kaderrichtlijn Water geldt) en Natura 2000-gebieden, dient rekening te worden gehouden met de lokale omstandigheden en het type gewas dat wordt verbouwd (bijvoorbeeld rijst).

4.13.1

Om de risico's in te dammen, is het van belang dat er wordt gekozen voor de „beste praktijken” en dat daarvoor een evenwichtig en rationeel geheel van gemeenschappelijke regels en minimumniveaus wordt vastgesteld. Algemene verbodsbepalingen gaan echter te ver en kunnen beter achterwege blijven. De lidstaten dienen zelf uit te maken welke maatregelen ze het beste kunnen treffen en hoe ze de strikte naleving daarvan willen controleren.

4.14

Met betrekking tot het uitvaardigen van strenge voorschriften voor het sproeien vanuit de lucht wil het Comité erop wijzen dat op sommige plaatsen en in bepaalde situaties eenvoudigweg geen andere methoden kunnen worden toegepast. Daarom zou het wellicht niet verkeerd zijn om hiervoor in zeer beperkte mate uitzonderingen toe te staan, waarbij er evenwel nauwlettend op moet worden toegezien dat de gebruikers op een veilige manier en met de nodige kennis van zaken met de producten in kwestie omgaan en dat de volksgezondheid en het milieu niet in gevaar komen. De lidstaten en de diverse bevoegde instanties zouden aan de hand van uniforme procedures voor de risicobeoordeling de veiligheids- en bekwaamheidsniveaus systematisch moeten controleren.

4.15

In het gemeenschappelijk landbouwbeleid groeit de steun (13) voor de ontwikkeling van geïntegreerde teeltmethoden, waarin geleidelijk aan en op basis van onderling overleg, ook een plaats zou moeten worden ingeruimd voor de geïntegreerde bestrijding van schadelijke organismen (14). Het Comité is een groot voorstander van geïntegreerde teeltmethoden, die de hoeksteen vormen van de duurzame landbouw.

4.16

Toch is het buitengewoon moeilijk om te bepalen welke effecten kunnen worden toegeschreven aan gewasbeschermingsmiddelen en welke aan een hele reeks andere landbouwtechnieken (bijvoorbeeld wisselbouw). Indien de lidstaten verplicht worden om vóór 2014 met algemene objectieve normen voor geïntegreerde bestrijding te komen, dan dienen de gebruikers bij het opstellen van dergelijke normen te worden betrokken en dient er in alle opzichten rekening te worden gehouden met de geïntegreerde teeltmethoden, de technische ontwikkelingen en de uitkomsten van technologisch onderzoek in de sector. Dit laatste moet ook via de werkprogramma's van het VIIe Kaderprogramma voor O&TO worden ondersteund en gestimuleerd.

4.17

Het Comité acht het van belang dat er in de werkprogramma's en aanbestedingen voor het Zevende Kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling (2007-2013) voldoende ruimte wordt vrijgemaakt voor onderzoek naar de schadelijkheid van nieuwe technieken op het gebied van landbouw en gewasbeschermingsmiddelen, en dat er ook aandacht is voor risicobeperking bij het gebruik van (mengsels van) chemicaliën.

4.18

In zijn initiatiefadvies „De toekomst van het GLB” (15) draagt het Comité verschillende mogelijkheden aan om de milieuaspecten beter te integreren in het landbouwbeleid. Op grond van de zogenoemde „tweede pijler” van dat beleid kunnen de lidstaten in hun nieuwe structuurfondsenprogramma's voor de periode 2007-2013 en in hun nationale en regionale ontwikkelingsplannen voor plattelandsgebieden compensatiemechanismen in het leven roepen voor boeren die erin slagen de risico's van chemische gewasbeschermingsmiddelen in te perken (16).

4.19

De definitie van geïntegreerde bestrijding van schadelijke organismen dient aan te sluiten op de nieuwe bepalingen inzake het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen. Ook dient zij rekening te houden met de verschillende natuurlijke en klimatologische omstandigheden binnen de EU.

4.20

Gewasbeschermingsmiddelen dienen zodanig te worden gehanteerd en opgeslagen dat de volksgezondheid en het milieu op geen enkele wijze in gevaar komen. In aanvulling op het onderhavige voorstel zou er op communautair niveau een pakket van minimumeisen moeten komen voor de opslag van pesticiden bij de groothandel, winkeliers en boeren (17).

4.21

Wat het systeem van geharmoniseerde indicatoren voor de verzameling en verplichte uitwisseling van informatie over het op de markt brengen en het gebruik van pesticiden betreft, is het Comité het er volledig mee eens dat er statistische gegevens nodig zijn en dat er periodiek gegevens moeten worden verzameld op basis van op Gemeenschapsniveau geharmoniseerde risico- en gebruiksindicatoren.

4.22

Het is van belang dat de gegevens die bij alle betrokken partijen worden opgevraagd, homogeen zijn en dat elke vorm van overlapping wordt vermeden. De gegevensverzameling dient in administratief en technisch opzicht niet tot extra rompslomp te leiden.

4.23

De indicatoren dienen uit te gaan van het risiconiveau (en niet zozeer van de gebruikte hoeveelheden of de residuconcentraties) en van de gevolgen voor de volksgezondheid, onder meer op basis van analyses van de WGO/WHO. Ook zouden ze rekening moeten houden met het verspreidingsniveau van ziekten en ziekteverwekkers die van invloed zijn op de productie.

4.24

Het Comité wijst erop dat ook de internationale aspecten voldoende aandacht dienen te krijgen, zoals de samenwerking met internationale organisaties als de FAO (18) en de OESO (19) en met nabijgelegen regio's, in het bijzonder de landen van het zuidelijke Middellandse-Zeegebied, de Balkan en de nieuwe buurlanden.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/53

1.1

Het voorstel van de Commissie beoogt de intrekking van de op 23 januari 1968 in werking getreden Richtlijn 68/89/EEG van de Raad betreffende de aanpassing van de wetgevingen der lidstaten ten aanzien van de indeling van onbewerkt hout.

1.2

De Commissie heeft voorgesteld genoemde richtlijn in te trekken op grond van de adviezen die al jaren worden uitgebracht door de lidstaten, de bosbouwsector en de op de bosbouw gebaseerde bedrijfstakken. Hieruit blijkt dat de richtlijn in de houthandel over het algemeen niet wordt toegepast.

2.1

Medio 2005 hebben negentien lidstaten en elf vertegenwoordigers van nationale brancheorganisaties deelgenomen aan een raadpleging, bedoeld om vast te stellen of genoemde richtlijn al dan niet wordt toegepast en of intrekking ervan geen negatieve gevolgen zal hebben. De resultaten van de daarbij gehouden enquête hebben bevestigd dat de meeste lidstaten en brancheorganisaties zich bij de handel in hout niet aan genoemde richtlijn houden. Deze is naar hun mening niet gedetailleerd genoeg, houdt geen rekening met de beoogde toepassingen van hout en is niet aangepast aan de marktbehoeften.

2.2

De richtlijn van de Raad is slechts op beperkte schaal toegepast omdat de toepassing niet verplicht is, de erin gehanteerde meet- en indelingsmethoden verouderd zijn en de deelnemers aan de houtmarkten andere methoden hebben goedgekeurd en toegepast. Maar ook zonder richtlijn hebben zowel de interne markt voor houtgrondstoffen als de handel met derde landen zich ongehinderd verder kunnen uitbreiden.

Daarnaast zijn Europese normen voor het meten en indelen van hout opgesteld, die eventueel voor transacties op de houtmarkt kunnen worden gebruikt en als een betere oplossing worden beschouwd.

2.3

Intrekking van de richtlijn is dus in overeenstemming met het resultaat van de raadpleging van de lidstaten, de bosbouwsector en de op de bosbouw gebaseerde bedrijfstakken. De doelstellingen van de richtlijn kunnen net zo goed worden verwezenlijkt zonder communautaire wetgeving.

2.4

Op grond van het bovenstaande en gelet op het feit dat intrekking van de richtlijn geen gevolgen zal hebben voor de communautaire begroting, maar wel zal leiden tot vereenvoudiging van de Europese wetgeving, staat het EESC achter het voorstel van de Commissie. Het Comité is van oordeel dat het geen zin heeft vast te houden aan wetgeving die weinig wordt toegepast en niet noodzakelijk is voor een adequaat functioneren van het betreffende segment van de interne markt.

13.7.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 161/54

1.1

De belangstelling voor het bevorderen van diervriendelijkere productie- en houderijmethoden neemt toe binnen de EU. In dit licht wordt voorgesteld de huidige verplichte minimumeisen op het gebied van dierenwelzijn aan te vullen met een vrijwillige etiketteringsregeling, die bij zowel gewone handelskeurmerken als meer kwaliteitsgerichte keurmerken, waaronder zeker ook regelingen ter waarborging van de voedselkwaliteit (quality schemes), gebruikt kan worden. Op deze manier wordt de marktwerking ondersteund en worden het politieke EU-systeem noch de nationale controle-instanties onnodig belast. Kwaliteitskeurmerken spelen een belangrijke rol in de concurrentie op de levensmiddelenmarkt en staan vaak voor diverse dierenwelzijnsnormen die verder gaan dan het wettelijke minimum. Voor de consument is het echter moeilijk na te gaan wat de grondslag van het keurmerk is en wat de regels precies inhouden. Bovendien zijn de dierenwelzijnsaspecten niet altijd op een toereikende wetenschappelijke basis gefundeerd.

1.2

Een dergelijk marktgericht etiketteringssysteem, dat is gebaseerd op objectieve criteria om het dierenwelzijn te kwantificeren, is flexibeler, effectiever en toekomstgerichter dan politiek vastgestelde criteria en is dus geschikter uit oogpunt van de toekomstige productieontwikkelingen, die gekenmerkt zullen worden door een grotere variatie in productieomstandigheden als gevolg van de uitbreiding van de EU, verdere specialisatie en diversificatie van de productie en structurele veranderingen binnen de detailhandel en partnerschapsverbanden op het vlak van productontwikkeling en merkartikelen.

1.3

Het is belangrijk dat diervriendelijkere productie- en houderijmethoden zowel rechtstreeks door opleiding en toepassing van nieuwe onderzoeksresultaten worden bevorderd als door de signalen van de markt zelf, die tegelijkertijd ook een belangrijk uitgangspunt zullen vormen voor de prioriteiten op het vlak van opleiding, investeringen, e.d. Op deze manier kan een etiketteringsregeling de hele tijd de nodige synergie helpen creëren en tot een rationeler gebruik van hulpbronnen bijdragen. Veetelers hebben behoefte aan stabiliteit, terwijl ze vandaag de dag onderworpen kunnen worden aan al dan niet goed gemotiveerde wijzigingen die elders in de keten worden doorgevoerd, hetgeen van invloed is op hun planning en hun investeringsstrategie.

1.4

Het is dus de bedoeling dat de belanghebbende partijen in de productie, handel en industrie vrijwillig kunnen deelnemen aan een etiketteringsregeling waarbij eisen gelden die boven de minimumnormen voor dierenwelzijn liggen, zodat zij in hun eigen etiketteringsregelingen kunnen verwijzen naar normen die op wetenschappelijke en praktische grondslag zijn gebaseerd en voortdurend aan de nieuwste kennis worden aangepast. Concreet kan dit de vorm krijgen van een logo in combinatie met kleuren of punten, dat op het etiket aangebracht mag worden. Het systeem vormt dan een objectieve basis voor de marktvoering en is onderworpen aan een vorm van private en onpartijdige controle. Het zal in principe voor alle soorten vee en dierlijke producten en in overeenstemming met de WTO-regels ook op gelijke voorwaarden voor geïmporteerde producten gebruikt kunnen worden.

1.5

Klassieke overheidsregulering dient echter verder gebruikt te worden voor het vaststellen van minimumeisen in de EU en ook — zoals thans gebeurt — voor het aangeven van de productievorm bij eieren en biologische producten. Maar omdat deze methode forse politieke en administratieve inspanningen vergt, is klassieke overheidsregulering minder geschikt om de ontwikkeling van diervriendelijkere productie- en houderijmethoden te stimuleren. Bovendien zouden producenten, industrie en handel het systeem star en bureaucratisch vinden, zonder dat er grotere voordelen voor de consument tegenover staan.

1.6

De voorgestelde etiketteringsregeling heeft belangrijke overeenkomsten met algemene regelingen op het gebied van milieuvriendelijke producten, waaronder de EU-milieukeur. Milieukeurmerken zijn gebaseerd op gemeenschappelijke beginselen voor productie en gebruik van de meest uiteenlopende producten, waardoor voor een grotere synergie en een grote bekendheid met het keurmerk kan worden gezorgd. De partijen in de levensmiddelensector zullen echter uiteraard de voorkeur geven aan hun eigen kwaliteitskeurmerken omdat zij zich daarmee van hun concurrenten kunnen onderscheiden; het „milieumodel” kan daarom niet worden omgezet in een etiketteringsregeling op het gebied van dierenwelzijn, die bovendien noodzakelijkerwijs gebaseerd moet zijn op specifiek onderzoek en een afweging tussen de verschillende dierenwelzijnsindicatoren.

1.7

Of dierenwelzijnsaspecten in de toekomst op wetenschappelijke en objectieve basis geïntegreerd kunnen worden in de keten die landbouw, productie en handel omvat, is dus helemaal afhankelijk van de onderzoeksinspanningen in de EU op het gebied van dierenbescherming. Het is echter belangrijk dat de elementen van de etiketteringsregeling zo snel mogelijk worden vastgesteld, zodat de onderzoeksresultaten en standaardindicatoren — die objectief, meetbaar en herhaalbaar moeten zijn — zodra ze beschikbaar zijn in praktische strategieën worden omgezet en in het etiketteringssysteem worden verwerkt, om de betrokken partijen zo vertrouwd te maken met de regeling.

1.8

Er zijn in ieder geval intensieve voorlichtingscampagnes nodig om de consument, de detailhandel e.d. te informeren, mede over de wettelijke minimumnormen van de EU. Daarnaast valt met het oog op transparantie en openheid te overwegen met steun van de EU een databank en een website te creëren, al moeten er eerst gemeenschappelijke richtsnoeren worden vastgesteld, voor er verder iets wordt gepubliceerd. Ook zouden het verbod en het toezicht op onjuiste en misleidende reclame aangescherpt kunnen worden om te waarborgen dat datgene wat bedrijven op het etiket vermelden, daadwerkelijk klopt.

2.1

Op verzoek van het Duitse voorzitterschap wordt in dit advies een beschrijving gegeven van de mogelijkheden voor en de opzet van een etiketteringsregeling op het gebied van dierenwelzijn om de ontwikkeling van diervriendelijkere productie- en houderijmethoden te ondersteunen. Reden hiervoor is dat de belangstelling voor dierenwelzijn in de EU, waar dierenwelzijn net als andere ethische overwegingen steeds vaker als deel van „het Europees maatschappelijk model” wordt beschouwd, groeit. Consumenten moeten ervan uit kunnen gaan — en doen dat ook volgens de Eurobarometer — dat levensmiddelen van dierlijke afkomst geproduceerd worden conform de EU-wetgeving, en dan met name de EU-regels voor dierenwelzijn, en dat er objectieve en geloofwaardige mogelijkheden bestaan om te kiezen voor levensmiddelen die op diervriendelijker wijze geproduceerd zijn (1). Bovendien bestaan er verschillende verbanden tussen het welzijn en de gezondheid van dieren enerzijds en de ontwikkeling van ziekten die overgedragen kunnen worden op de mens anderzijds.

2.2

Zoals blijkt uit de meeste onderzoeken is dierenwelzijn voor consumenten een belangrijk aspect van de uiteindelijke kwaliteit van producten, al legt het niet in alle lidstaten evenveel gewicht in de schaal. Het welzijn of de levenskwaliteit van een dier kan worden gezien als de som van de positieve en negatieve ervaringen die het dier tijdens zijn leven opdoet. Pijn, ziekte, conflictgedrag, gedragsstoornissen en chronische stress kunnen worden gezien als negatieve ervaringen, terwijl rust, slaap, eten, broedzorg en huidverzorging als positieve ervaringen gelden. Er bestaat echter geen eenduidige definitie van dierenwelzijn.

2.3

De EU heeft o.m. op basis van aanbevelingen van de Raad van Europa een reeks minimumnormen op het vlak van dierenwelzijn goedgekeurd in de vorm van klassieke overheidsregulering. Veel van deze minimumnormen moeten de komende jaren op grond van eerdere besluiten herzien worden. Daarnaast zijn er specifieke regels ingevoerd m.b.t. een vrijwillige etiketteringsregeling voor biologische producten en de verplichte vermelding van productiemethode m.b.t. de handel in eieren en ook enkele afzonderlijke regels m.b.t. de handel in slachtpluimvee en rundvlees.

2.4

De voedingsmiddelenindustrie en de detailhandel hebben te maken met toenemende concentratievorming en concurrentie en voorzien hun producten meer en meer van eigen kwaliteitskeurmerken die op allerlei aspecten, waaronder steeds vaker dierenwelzijn, betrekking hebben. Tegelijkertijd hebben producentenorganisaties en coöperaties diverse keurmerken voor streekproducten ingevoerd, waarbij dierenwelzijn en biologische productiemethode meestal ook een rol spelen. Sommige productiemethodes kunnen in aanmerking komen voor de EU-regelingen betreffende beschermde geografische aanduidingen en specialiteiten (2).

2.5

De situatie verschilt sterk van land tot land. Zo zijn op de Britse markt vooral handelskeurmerken te vinden, terwijl er bijv. in Frankrijk en Italië veel streekgebonden keurmerken worden gebruikt. In Nederland nemen kwaliteitskeurmerken van de verwerkende industrie van oudsher de belangrijkste plaats in, al hanteren detailhandel en producentenorganisaties steeds vaker eigen keurmerken. In Zweden zijn kwaliteitskeurmerken meestal afkomstig van de producenten en daarbij wordt nationale producten als vanzelfsprekend o.m. op het gebied van dierenwelzijn een hogere kwaliteit toegedacht — een opvatting die traditioneel ook in andere landen terug te vinden is.

2.6

Op basis van de ervaringen die met vrijwillige etiketteringsregelingen zijn opgedaan wil de Commissie het gebruik van specifieke, objectieve en meetbare indicatoren voor dierenwelzijn in de huidige en toekomstige communautaire wetgeving bevorderen als basis voor wetgeving over de validatie van productiesystemen waarin strengere welzijnsnormen dan de huidige minimumnormen worden toegepast (3). De Commissie wil de gebruikte welzijnsnormen classificeren om zo de ontwikkeling van diervriendelijkere productie- en houderijmethoden en de toepassing van de normen op Europees en internationaal niveau te stimuleren. Tevens zal zij op basis hiervan de mogelijkheden nagaan om een EU-keurmerk in te voeren.

3.1

Als vertegenwoordiger van het maatschappelijk middenveld is het voor het EESC vanzelfsprekend dat het bijdraagt aan het uitwerken van relevante etiketteringsregelingen en dat het zijn deel op zich neemt van de verantwoordelijkheid voor invoering hiervan in de vorm van een gemeenschappelijk systeem op Europees niveau, ter ondersteuning van een duurzame ontwikkeling van de handel op de interne markt en met derde landen. Dierenwelzijn maakt, net als de maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven, milieubescherming en biologische productie, die tot op zekere hoogte in de EU-wetgeving zijn vastgelegd, deel uit van het Europese culturele erfgoed en van de normen en waarden van de EU. Daarbij is sprake van een zekere overlapping met de biologische productie, een duurzaam landbouwsysteem waarbij milieu en dierenwelzijn centraal staan.

3.2

Het EESC schaart zich dan ook achter het voornemen van de Commissie om het welzijn van dieren in de EU op objectieve en duurzame wijze te bevorderen (4) en acht het gewenst een gemeenschappelijk etiketteringssysteem in te voeren om diervriendelijkere productie- en houderijmethoden aan te moedigen. Doel hiervan is in de allereerste plaats de marktspelers te helpen op objectieve basis te werken en de markt in „de goede richting” te sturen. Daarnaast is het van belang dat diervriendelijkere productie- en houderijmethoden door middel van opleiding en toepassing van nieuwe onderzoeksresultaten worden bevorderd. De marktsignalen zullen uiteraard ook uitgangspunt vormen voor het bepalen van de prioriteiten op het vlak van onderzoek, opleiding van landbouwers, adviseurs en dierenartsen en toekomstige investeringen in het productieapparaat. De etiketteringsregeling kan zo synergie-effecten helpen opleveren en bijdragen tot een rationeel gebruik van hulpbronnen, niet in de laatste plaats wat de planning en de investeringsstrategie van de producenten betreft.

3.3

Het gaat hier ongetwijfeld om een langdurig proces, dat noodzakelijkerwijs gepaard moet gaan met ontwikkeling van objectieve, meetbare en herhaalbare welzijnsindicatoren op wetenschappelijke basis en validering van de verschillende productiesystemen. Het is echter van belang dat er in een vroeg stadium een kader en beginselen voor het gemeenschappelijke etiketteringssysteem op het gebied van dierenwelzijn worden vastgesteld, zodat voorbereidend werk verricht kan worden en de latere gestandaardiseerde welzijnsindicatoren in het systeem ingebouwd kunnen worden. Daarom moet er bij de betrokken partijen zo spoedig mogelijk acceptatie en begrip worden gekweekt voor de richtsnoeren en voor de opzet van het gemeenschappelijke systeem, dat op een zo vrijwillig en flexibel mogelijke basis voor alle dierlijke producten gebruikt moet kunnen worden.

3.4

Dit alles wordt echter door tal van factoren bemoeilijkt: het gebrek aan betrouwbare kennis over welzijnsaspecten en welke daarvan het belangrijkst zijn, de sterk uiteenlopende consumentenvoorkeuren en productieomstandigheden, de invloed van verschillende tradities en opleidingsniveaus op de opinievorming, de concurrentie binnen de levensmiddelensector, de complexiteit van de huidige wetgeving, het feit dat private kwaliteitskeurmerken inhoudelijk moeilijk met elkaar te vergelijken zijn en het gebrek aan geloofwaardigheid van private en openbare controle-instanties, o.m. wat de invoer naar de EU betreft.

3.5

Om diervriendelijkere productie- en houderijmethoden te bevorderen is een duidelijk en informatief keurmerk in ieder geval van doorslaggevend belang. De ervaring met biologische producten en alternatieve productiesystemen voor eieren leert dat het in principe mogelijk is om etiketteringsregelingen te gebruiken als instrument om dierenwelzijn een grotere plaats binnen productiesystemen te geven.

3.6

Etiketteringsvoorschriften vallen onder de bevoegdheid van de EU. Het blijft een controversieel onderwerp waarbij de belangen haaks op elkaar staan. De Commissie is van plan eind 2007 met voorstellen tot wijziging van de etiketteringsrechtlijn te komen (5). Om tot een relevante en overzichtelijke regeling te komen, moet meestal een compromis worden gesloten, waarbij niet aan alle wensen en eisen tegemoet gekomen kan worden. Dit geldt zeker voor levensmiddelen; vaak wordt aangegeven dat er al te uitvoerige eisen aan de etikettering worden gesteld. De voedselwarenautoriteiten staan ook terughoudend tegenover nog meer vermeldingen op producten, omdat deze de basisinformatie over de producteigenschappen zouden kunnen overschaduwen. Bovendien is het voor de consument geen uitgemaakte zaak of meer informatie op de producten wel zinvol is, vooral als het om ethische overwegingen gaat. Informatie over het welzijn van de dieren dient daarom te worden gegeven in de vorm van een klein logo in combinatie met kleuren, sterren of punten, als aanvulling op bestaande keurmerken.

4.1

Worden nog meer wettelijke eisen en beperkingen in de EU ingevoerd, dan bestaat het risico dat de EU-productie en -afzet verdrongen wordt door import uit derde landen die minder strenge normen hanteren, waardoor de EU marktaandeel op de wereldmarkt zou verliezen. Meer aandacht voor dierenwelzijn in de EU, met haar interne markt die 30 landen (6) en 500 miljoen inwoners omvat, zal echter doorwerken in derde landen en hun export naar de EU. Zo heeft de International Finance Corporation van de Wereldbank er onlangs op gewezen dat het welzijn van dieren in de wereld steeds meer aandacht krijgt en dat zowel het primaire productieproces als de verdere industriële verwerking aan deze ontwikkeling aangepast moet worden (7).

4.2

Het spreekt voor zich dat in de EU gefokte, geslachte en versneden dieren en (on)bewerkte producten hiervan aan de EU-minimumnormen voldoen; dat hoeft dus niet nog eens op de verpakking vermeld te worden. Wel wordt vaak terecht geëist dat op geïmporteerde producten wordt aangegeven waar het product vandaan komt of (in)direct duidelijk wordt gemaakt in hoeverre aan de EU-minimumeisen wordt voldaan. Zoals het EESC al in eerdere adviezen heeft gesteld, is het noodzakelijk dat het welzijn van dieren in de handel in landbouwproducten op termijn als geheel gerechtvaardigde overweging wordt erkend, zodat van geïmporteerde producten kan worden verlangd dat zij aan de minimumeisen voldoen. In dit licht dient nader onderzocht te worden in hoeverre het rechtmatig is te eisen dat 1) het land van herkomst op geïmporteerde producten aangegeven en 2) dat „onbekende productiemethode” of een dergelijke term wordt vermeld indien niet zeker is of wordt voldaan aan normen die overeenkomen met de EU-minimumeisen.

4.3

Ten behoeve van alle Europese landbouwproducten die beantwoorden aan de EU-regels voor dierenwelzijn, zou de herkomst van de in het product verwerkte landbouwgrondstof vermeld kunnen worden, ten einde deze producten te kunnen onderscheiden van producten uit derde landen die niet aan zulke regels zijn onderworpen. De herkomstvermelding zou er als volgt uit kunnen zien: