30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/1

1.1

Besluit 2006/512/EG, dat op 17 juli 2006 werd goedgekeurd en Besluit 1999/468/EG wijzigt, is gebaseerd op artikel 202 van het Verdrag. Bij Besluit 2006/512/EG is een nieuwe procedure ingesteld voor de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden, nl. de regelgevingsprocedure met toetsing.

1.2

Dientengevolge is er een aanpassing nodig van alle lopende wetgeving die na inwerkingtreding van Comitologiebesluit 2006/512/EG van toepassing is op regelgevingsprocedures van een volgens de medebeslissingsprocedure en overeenkomstig artikel 251 van het Verdrag goedgekeurd maar nog niet uitgevaardigd basisbesluit. Ofschoon Verordening xxx/2006 betreffende geneesmiddelen voor pediatrisch gebruik op 23 oktober 2006 formeel is goedgekeurd, is zij nog niet bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Unie en dus ook nog niet van kracht.

1.3

Bij het huidige Commissievoorstel wordt Verordening xxx/2006 zo gewijzigd dat beide uitvoeringsbevoegdheden — bedoeld in artikel 20, lid 2, en artikel 49, lid 3 — volgens de nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing kunnen worden vastgesteld. Daardoor moet de verordening met de volgende niet-essentiële onderdelen worden aangevuld:

2.1

Onderhavig voorstel is volledig in overeenstemming met de procedure en de geldende regels voor het verlenen van uitvoeringsbevoegdheden aan de Commissie. Het Comité kan zich dan ook geheel en al in het voorstel vinden.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/2

1.1

Op 7 mei 2002 heeft de Raad zijn goedkeuring gehecht aan Richtlijn 2002/38/EG houdende wijziging van „basisrichtlijn” 77/388/EEG tot instelling van een gemeenschappelijk stelsel van belasting over de toegevoegde waarde. Onderhavige wijziging betreft de BTW op bepaalde diensten die langs elektronische weg worden verricht alsook radio- en televisieomroepdiensten. Zij bevat een aantal bepalingen die zonder verlenging op 30 juni 2006 zouden zijn vervallen.

1.2

Toen de richtlijn werd vastgesteld, was het de bedoeling dat de bepalingen inzake de plaats van dienstverlening alsook bepaalde faciliterende maatregelen voor niet-EU-bedrijven binnen drie jaar — dus vóór de vervaldatum van de richtlijn — zouden worden geëvalueerd. In een op 25 mei 2006 uitgebracht rapport heeft de Commissie haar steun uitgesproken voor de getroffen maatregelen en voorgesteld deze te verlengen tot 31 december 2008. De Raad heeft daarentegen besloten dat de maatregelen slechts tot 31 december 2006 van kracht zullen zijn.

1.3

De Commissie wijst erop dat er „ongewenste effecten” kunnen optreden als de in de richtlijn vervatte maatregelen niet meer geldig zijn. Daarmee wil zij eigenlijk zeggen dat er een lacune in de wetgeving dreigt te ontstaan, nu er geen nieuwe voorstellen zijn. Gezien het trage karakter van de wetgevingsprocedures op fiscaal gebied is het volgens de Commissie niet mogelijk dat er vóór het einde van 2006 nieuwe, vervangende maatregelen komen. Er zit derhalve niets anders op dan voor te stellen de termijn voor het aflopen van de richtlijn te verlengen tot 31 december 2008.

2.1

Het Comité neemt akte van de argumenten van de Commissie en is van mening dat het niet het juiste moment is om inhoudelijk diep in te gaan op de bepalingen uit de richtlijn. Omdat er op korte termijn toch wetgeving moet komen voor de sector en omdat het Comité geloof hecht aan de opmerking van de Commissie dat de bestaande maatregelen reeds hun waarde hebben bewezen, is het Comité het alleszins eens met het voorstel tot verlenging. Bovendien is een termijn van twee jaar (dus tot 31 december 2008) net voldoende, en misschien zelfs wel te kort, om nieuwe voorstellen in deze kwestie uit te werken, zeker als men bedenkt dat de wetgevingsprocedures op fiscaal gebied een lange adem vereisen.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/3

1.1

De Raad van Ministers heeft een doorslaggevende rol in de besluitvorming op EU-niveau. Over de coördinatie en de beleidsvorming in de lidstaten is op dit niveau echter nooit uitvoerig gesproken. Uniek voor de EU is haar gedeelde soevereiniteit. Om die reden is een transparant en gelaagd bestuur op een groot aantal gebieden een vereiste. Duidelijke, effectieve bestuurlijke en beleidsprocedures in de lidstaten zijn samen met betere (uitvoering en handhaving van) wetgeving een onlosmakelijk onderdeel van een goede EU-governance. Een en ander is ook goed voor de transparantie en maakt duidelijk welke impact de EU-wetgeving en het EU-beleid op de hele samenleving hebben. De lidstaten blijken EU-aangelegenheden in politiek en bestuurlijk opzicht onderling heel verschillend aan te pakken. Dit zou aanleiding moeten geven tot een discussie over de bestuurlijke en beleidsprocedures die de regeringen in dit verband in hun interactie met de EU toepassen. De meest interessante en navolgenswaardige voorbeelden zouden dan de nodige aandacht kunnen krijgen. Een open discussie in heel Europa over de beste manier waarop Europese aangelegenheden op nationaal niveau kunnen worden aangepakt zal ook ten goede komen aan de discussie over betere (uitvoering en handhaving van) wetgeving. Het EESC stelt voor om nationale bestuurspraktijken en -procedures voortdurend te bestuderen.

2.1

In 2005 heeft het EESC onder meer twee adviezen uitgebracht over enerzijds betere wetgeving en anderzijds uitvoering en handhaving van de wetgeving. Beide adviezen huldigden het beginsel dat een goede wet een wet is die uitvoerbaar is en gehandhaafd wordt (1). De EU-wetgeving moet tot stand komen via een transparant, democratisch en toegankelijk proces dat aldus de legitimiteit van de EU schraagt. Interne praktijken van regeringen maken deel uit van dit proces.

2.2

Hoewel de Europese integratie inmiddels alweer een jarenlange geschiedenis kent, zijn de EU-wetgeving en het EU-beleid in een aantal lidstaten helaas nog altijd niet een volwaardig politiek en bestuurlijk onderdeel van de beleidsvorming op die gebieden waar deze landen zich verplicht hebben tot het uitvoeren van EU-beleid en van EU-besluiten.

2.3

Bij de ontwikkeling, omzetting en uitvoering van wetgeving spelen de lidstaten een sleutelrol. Hun aanpak hierbij is dan ook van cruciaal belang: hoe beter georganiseerd zij optreden, hoe beter het resultaat voor de EU zal zijn, wat uiteindelijk ook in het belang van de lidstaten zelf en van de samenleving als geheel is.

2.4

Een effectieve en transparante aanpak van EU-aangelegenheden door de lidstaten is onontbeerlijk: 25 lidstaten, die elk hun eigen bestuurscultuur en -tradities en procesbeheermethoden hebben, moeten zich houden aan hetzelfde acquis, met dezelfde eisen inzake de ontwikkeling, omzetting, uitvoering en handhaving van EU-wetgeving.

2.5

De coördinatie en de beleidsvorming in de lidstaten zijn op EU-niveau nooit uitvoerig aan de orde gekomen, enerzijds door de werking van het subsidiariteitsbeginsel, anderzijds omdat de besluitvormende organen in Brussel en in de nationale hoofdsteden er niet echt geïnteresseerd in zijn. Vreemd genoeg heeft de academische wereld, op een paar uitzonderingen na, ook nooit blijk gegeven van veel belangstelling voor deze onderwerpen. Niettemin is het duidelijk dat de structuur en werking van de nationale coördinatie en beleidsvorming de besluitvorming in Brussel en de omzetting en uitvoering van de EU-wetgeving mogelijk sterk beïnvloeden. Dus bij de discussie over een betere ontwikkeling en uitvoering van wetgeving moet de aandacht ook uitgaan naar de manier waarop de nationale coördinatie en beleidsvorming zijn geregeld.

2.6

Dit is allerminst louter een technische aangelegenheid. Het is ook politiek: er zou een discussie moeten komen over de verbetering van de organisatie en de interne procedures in de lidstaten en over een eventuele herdefinitie van de wederzijdse verantwoordelijkheden tussen de lidstaten en de Commissie. Verder moeten deze processen in de lidstaten ook transparant en toegankelijk zijn; dat komt de communicatie tussen de EU en de samenleving ten goede en helpt verwarring en achterdocht onder de bevolking weg te nemen.

2.7

Uiteraard heeft de Commissie zich bij het leveren van commentaar op nationale procedures zeer terughoudend getoond. Niettemin wees zij in 2001 terecht op het volgende (2): „De tijd is gekomen om te erkennen dat in de Unie een verschuiving heeft plaatsgevonden van diplomatie naar democratie met een beleid dat diep doordringt in de nationale maatschappij en het dagelijkse leven. De Raad moet zijn capaciteit ontwikkelen om alle aspecten van het EU-beleid zowel binnen de Raad als in de lidstaten te coördineren.”

2.8

Wat de omzetting van EU-wetgeving betreft: in 2004 deed de Commissie de lidstaten een aantal praktische voorstellen voor een goede uitvoering en handhaving van EU-wetgeving aan de hand (3). Een aantal van deze voorstellen zou zeker ook ten goede kunnen komen aan de nationale mechanismen voor de coördinatie en beleidsvorming ter voorbereiding van EU-wetgeving en de uitvoering van onderling afgesproken beleid.

2.9

De noodzaak om bestuurlijke en beleidsprocedures in de lidstaten te stroomlijnen is gezien de volgende punten onmiskenbaar dringender geworden:

Maar er moet nog heel wat gebeuren.

3.1

De EU is geen staat en zal dat ook niet worden. De Commissie is een orgaan met initiatiefrecht op duidelijk afgebakende gebieden. De Raad voert de boventoon als het om de besluitvorming over wetgeving en de begroting gaat, al oefenen het EP — als medewetgever — en het Hof van Justitie — als hoeder van het EU-recht — hier vaak wel invloed op uit. Er is geen duidelijk leiderschap. De EU is eerder een zeer complex geheel, met tal van actoren die van elkaar afhankelijk zijn. Uniek aan de EU is het netwerk van nationale en federale verantwoordelijkheden.

3.2

Uniek aan de EU is de gedeelde soevereiniteit. Om die reden is een transparant en gelaagd bestuur op een groot aantal gebieden een vereiste, maar de implicaties hiervan voor het management en het bestuur van haar samenstellende delen, de lidstaten, zijn verre van duidelijk (4). Dit geldt voor aangelegenheden waarvoor de lidstaten en „Brussel” een gedeelde verantwoordelijkheid hebben, maar ook als het gaat om ongedeelde verantwoordelijkheden van de lidstaten zelf, bijvoorbeeld voor de uitvoering van de Lissabonstrategie.

3.3

In de afgelopen decennia heeft de invloed van de EU zich uitgebreid. Dit is een dynamisch proces, waarbij nationale hoofdsteden en ook in steeds sterkere mate regionale overheden, sociale en economische actoren en het maatschappelijk middenveld zijn betrokken. Sinds kort wordt beleid uitgevoerd dat onder de derde pijler — Justitie en Binnenlandse zaken — valt. De Commissie kan vooralsnog echter geen inbreukprocedures aanspannen tegen lidstaten die bij de uitvoering van dit beleid tekortschieten (5).

3.4

Ondanks de rechtstreekse consequenties van de EU-wetgeving en EU-besluiten voor de individuele burger, bedrijven en organisaties, wordt de EU in veel lidstaten nog altijd gezien als een internationaal orgaan dat buiten het nationale staatsbestel valt; sommige lidstaten beschouwen de EU zelfs als buitenlands beleid. Dit werkt verwarring in de hand en schept afstand. De politieke en bestuurlijke problemen waar de EU op stuit zijn grotendeels het gevolg van deze manier van denken.

3.4.1

In de politieke arena zijn de positie en de rol van de nationale parlementen van eminent belang. Ongeacht de mate waarin zij geïnformeerd zijn en de Europese zaak zijn toegedaan, gaapt er nog vaak een kloof tussen hen en de besluitvorming op EU-niveau. Hierdoor wordt ook de afstand tussen de EU en de samenleving vergroot.

3.4.2

Ten tweede is in dit verband van belang dat politici, nationale overheden en bedrijven een andere kijk op de Europese zaak hebben en deze ook in verschillende mate zijn toegedaan.

3.4.3

Ten derde zou er door een weinig transparante besluitvorming onduidelijkheid kunnen ontstaan over de manier en het beslissende moment waarop nationale standpunten in de lidstaten en op EU-niveau tot stand komen. Illustratief is het bestaan van Europese afdelingen binnen diverse ministeries die min of meer losstaan van de voor het binnenlands beleid verantwoordelijke afdelingen, hoewel ze zich bezighouden met fundamentele beleidsvraagstukken en niet alleen met coördinatie. Dit kan de gevoeligheid en aandacht van deze laatste afdelingen voor Europese aspecten ondermijnen. Soortgelijke coördinatieproblemen bestaan er tussen de vaste comités in de nationale parlementen.

3.4.4

Ten vierde gaat de besluitvorming over „Europa” te vaak buiten uitvoerende directoraten of instanties om en hebben ook lokale en regionale overheden er veel te weinig invloed op.

3.5

Lidstaten blijken weinig genegen te zijn om hun bestuurlijke en beleidsprocedures aan te passen. Worden deze echter niet afgestemd op de groeiende complexiteit en het toenemende belang van de EU, dan zou dat kunnen leiden tot voortdurende onenigheid op verschillende besluitvormingsniveaus.

3.6

Gewoonlijk is er sprake van — nationale en partijpolitieke — tradities, politieke belangen en retoriek, waardoor er een kunstmatige kloof dreigt te ontstaan tussen in Brussel genomen besluiten en wat de lidstaten als hun eigen belangen beschouwen.

3.7

Dit is de belangrijkste oorzaak van de vreemde situatie dat regeringen aan de ene kant in EU-verband — in „Brussel” — instemmen met beleidsdoelstellingen en wetgeving, maar deze vaak afwijzen zodra ze in de nationale politiek ter sprake komen.

3.8

Deze kloof kan zeer verwarrend werken voor belanghebbende partijen en het grote publiek en maakt de ernstige legitimiteitscrisis van de EU alleen maar dieper. Er bestaat namelijk een rechtstreeks verband tussen enerzijds de kwaliteit en de betrouwbaarheid waarmee EU-beleid door de lidstaten wordt uitgevoerd en anderzijds de opinie van het publiek en de verwachtingen die het koestert.

3.8.1

Het EESC wijst er in dit verband echter ook op dat een mogelijke legitimiteitscrisis van de EU niet in eerste instantie aan communicatieproblemen mag worden geweten. De belangrijkste manier om het vertrouwen van de burgers in de EU terug te winnen, is nog altijd het oplossen van de meest urgente Europese problemen.

3.9

Gezegd moet worden dat bij een aantal werkgevers-werknemersorganisaties en het maatschappelijk middenveld in het algemeen een soortgelijke discrepantie is te bespeuren tussen de manier waarop zij met „Brussel” omgaan en de manier waarop zij met nationale aangelegenheden omgaan.

3.10

De reputatie van de EU kan worden ondermijnd als nationale critici vrijwel altijd „Brussel” en de Commissie op de korrel nemen en haast nooit de lidstaten zelf, die niettemin de drijvende krachten achter de Europese integratie zijn.

3.11

Nationale lobby's geven vaak blijk van een vergelijkbare houding als het op omzetting en uitvoering aankomt. Soms komt dat doordat in de Raad compromissen zijn gesloten die hun enige ruimte laten voor het uitoefenen van hun discretionaire bevoegdheden. Andere keren maken nationale lobby's simpelweg gebruik van de mogelijkheden die ten onrechte worden gecreëerd door de nationale wetgevers, en pikken ze de krenten uit de pap.

3.12

Het is bovendien mogelijk dat zo'n op nationale belangen gebaseerde houding tegenover EU-aangelegenheden wordt versterkt door de neiging om in plaats van strikte wettelijke instrumenten zachtere instrumenten te hanteren, zoals de opencoördinatiemethode: Hoe meer ruimte de lidstaten krijgen voor hun eigen interpretaties, des te groter worden de verschillen tussen deze interpretaties.

4.1

De indruk bestaat dat in veel lidstaten de stroomlijning van processen en procedures tot voor kort gebeurde via spontane acties binnen en tussen ministeries zonder dat werd gestreefd naar een goed gestructureerde aanpak. Alle lidstaten zijn weliswaar bezig met de ontwikkeling van een min of meer gestructureerde coördinatieprocedure (en bijbehorende instanties), maar die heeft vaak alleen maar betrekking op de eindfase van de nationale besluitvorming. De fases daarvóór zijn in het algemeen minder goed georganiseerd.

4.2

Deze situatie vormt een afspiegeling van een complex intergouvernementeel samenwerkingsmodel i.p.v. het meer dynamische Europese wetgevingsproces met bijbehorende gecompliceerde politieke onderhandelingen. In werkelijkheid heeft de Europese integratie geleid tot zeer omvangrijke, intensieve en ontelbare contacten tussen al diegenen binnen de overheid en in het bedrijfsleven die betrokken zijn bij het Europese wetgevingsproces en bij bestuurlijke onderhandelingen en procedures. Er zijn talrijke onderlinge betrekkingen bij de voorbereiding van EU-wetgeving (inclusief contacten met deskundigen en belanghebbenden), tijdens de onderhandelingen daarover, bij de omzetting, uitvoering en handhaving van goedgekeurde wetgeving, bij de handhaving van de Europese wetgeving door nationale rechtsinstanties en het Europese Hof van justitie, en ten slotte bij de discussies met de Europese wetgever over nationale ervaringen met het EU-recht. Dit alles vereist een groot professionalisme in de algehele organisatie van de nationale overheden.

4.3

Er is steeds meer behoefte aan zowel adequate aansturing en coördinatie op nationaal niveau als effectieve internationale samenwerking, omdat de besluitvorming en beleidsdoelstellingen van de EU nauw verstrengeld zijn met nationale beleidsdoelstellingen. De Lissabonstrategie is hiervan een goed voorbeeld: bedacht op EU-niveau, maar in de praktijk besluit de EU slechts in beperkte mate over de uitvoering ervan: de lidstaten zijn voor de belangrijkste aspecten van deze strategie verantwoordelijk. Het eindresultaat is echter twijfelachtig als de lidstaten de afgesproken doelstellingen niet of slechts gedeeltelijk realiseren omdat verplichte procedures voor de afstemming van het Europees en nationaal beleid ontbreken.

4.4

De steeds verdergaande Europese integratie, waartoe tijdens achtereenvolgende Europese toppen en talrijke Raadsvergaderingen in nauwe samenwerking met de Commissie is besloten, zou in de politieke en bestuurlijke organisatie van de lidstaten tot uitdrukking moeten komen. Maar er bestaan tussen de lidstaten substantiële verschillen, die als gevolg van uiteenlopende historische gebeurtenissen ook bijna overal op politiek en bestuurlijk vlak zijn terug te vinden. (6)

4.5

Deze verschillen hebben o.a. betrekking op bestuurlijke procedures en fundamentele bestuursconcepten, de hiërarchie tussen en kwaliteit van ministeries, en de mate van (de)centralisatie.

4.6

Meer specifiek wat de EU betreft bestaan er duidelijke politieke verschillen tussen de lidstaten t.a.v.:

4.7

Wat de machtsverhoudingen en werkmethoden tussen en binnen ministeries betreft bestaan er vergelijkbare verschillen t.a.v.:

4.8

De verdeling van taken tussen nationale ministeries kan ernstige gevolgen hebben voor de Raad. In de Raad Concurrentievermogen bijvoorbeeld zijn soms vier of vijf ministeries per lidstaat van de partij, hetgeen een lange-termijnstrategie in de weg staat, krachtige aansturing verhindert en versnippering van het beleid in de hand werkt.

4.9

De situatie wordt er nog complexer op als de bevoegdheden ook tussen het nationale en regionale niveau zijn verdeeld, zoals in federale staten. Door ingewikkelde en soms ondoorzichtige betrekkingen tussen de nationale en regionale bestuursniveaus kan er gemakkelijk nog meer onduidelijkheid ontstaan.

4.10

Het besluitvormingsproces in de lidstaten wordt ook onmogelijk gemaakt door inefficiënte procedures die worden gehanteerd door de Commissie en het secretariaat van de Raad. Zo worden zelfs de beste nationale besluitvormingsprocedures gedwarsboomd door de gewoonte om de definitieve versie van documenten die door de Raad worden behandeld pas vlak voor de betreffende raadsvergadering naar de betrokkenen door te sturen.

4.11

De uiteenlopende taakverdelingen in de lidstaten tussen ministers en departementen belemmeren vaak effectieve internationale samenwerking en langdurige persoonlijke contacten tussen verantwoordelijke ambtenaren in heel Europa.

4.12

Dagelijks blijkt nog steeds dat de juridische wereld in het algemeen en de nationale rechters in het bijzonder, die worden verondersteld de Europese wet- en regelgeving volledig in hun oordeelsvorming te betrekken, vaak onvoldoende kennis hebben van het EU-recht. Nationale overheden zijn hierdoor niet direct genegen om de EU te accepteren als een politiek bestuursniveau waar in de nationale beleidsvorming rekening mee moet worden gehouden.

5.1

Door de onophoudelijke stroom inbreukprocedures — een sleutelinstrument van de Commissie om tekortkomingen bij de omzetting van Europese wetgeving door de lidstaten te verhelpen — en de uitbreiding van de succesvolle Europese scoreborden (waarop de omzetting van Europese regelgeving in nationale wetten wordt bijgehouden) is men gaan inzien dat nationale procedures moeten worden aangepast aan de door de EU gestelde vereisten.

5.2

De in 2003 voltooide overname van het acquis communautaire door tien nieuwe lidstaten heeft een soortgelijk effect gehad.

5.3

Met het voorstel voor grondwettelijk verdrag werd onder meer beoogd om de beleidsprocedures in de lidstaten af te stemmen op de voorbereiding van Europese wetgeving, o.a. door de nationale parlementen vroegtijdig bij het Europese wetgevingsproces te betrekken.

5.4

Ondanks enkele verbeteringen in de coördinatie moet worden erkend dat de meeste nationale overheden er weinig voor voelen om interne bureaucratische procedures te veranderen en zeker om hun werkwijze met hun Europese evenknieën te bespreken. Subsidiariteit is het toverwoord.

5.5

Daarnaast is het een gegeven, en vaak een complicerende factor in de betrekkingen tussen de EU en de lidstaten, dat de Europese besluitvorming en de nationale beleidsvorming meestal niet met elkaar in de pas lopen.

5.6

Weliswaar wordt in de lidstaten gesproken over aanpassingen in de coördinatieprocedures (7), maar werkwijzen en manieren van aanpak blijven verschillen.

5.6.1

In Denemarken bijvoorbeeld wordt het parlement al in een vroeg stadium betrokken bij de voorbereiding van Europese wetgeving en Europees beleid, waardoor dat wat op EU-niveau gebeurt stelselmatig zichtbaar wordt en er dus meer transparantie is. Bovendien zijn al geruime tijd geleden effectieve aanpassingen in de bestuurlijke procedures doorgevoerd en zijn de behandeling van nationale en die van Europese wetgeving op verschillende manieren aan elkaar gekoppeld.

5.6.2

In het Verenigd Koninkrijk zijn bestuurlijke procedures vastgesteld om EU-onderwerpen en nationale beleidsvorming meer met elkaar in verband te brengen. Zo is er nu een effectieve coördinatie tussen de ministeries, waarbij de Cabinet Office wat de EU-wetgeving betreft ruime bevoegdheden heeft gekregen. Het House of Commons heeft de mogelijkheid om Europese wetgeving kritisch tegen het licht te houden en het House of Lords is actief betrokken bij de beoordeling van EU-wetgeving en -beleid.

5.6.3

In Frankrijk en Spanje daarentegen wordt het parlement pas in een laat stadium bij de totstandkoming van Europese wetgeving betrokken, hetgeen gevolgen heeft voor de aandacht die de EU in het publieke debat krijgt. In het algemeen houden alleen de nationale overheid en de politieke leiders zich bezig met EU-wetgeving en -beleid. Wel moet vermeld worden dat de hoofdzetel van de Ecole nationale d'administration (ENA) is verplaatst van Parijs naar Straatsburg, waaruit blijkt dat de EU in Frankrijk steeds belangrijker wordt.

5.6.4

In Nederland heeft een aantal slechte ervaringen met de uitvoering van Europese regelgeving geleid tot meer belangstelling voor de uitvoering en de procedures t.a.v. Europees beleid. In ministeries worden interne procedures momenteel herzien, waarbij de „nationale” en „Europese” beleidsgebieden op elkaar worden afgestemd. In de praktijk blijkt dat niet eenvoudig te zijn. Het laatste geldt ook voor pogingen om parlementen efficiënter en eerder te betrekken bij Europese vraagstukken. In Luxemburg zijn de parlementaire procedures met succes aangepast.

5.6.5

In de „nieuwe” lidstaten werpen de procedures die werden ingevoerd of aangepast met het oog op de toetreding tot de EU en de integratie van het acquis communautaire in het nationaal recht hun vruchten af, voor zover ze althans in de tussentijd niet zijn herzien. Een omvangrijk uitwisselingsprogramma voor deskundigen uit de „oude” en de „nieuwe” lidstaten maakt het voor die laatste gemakkelijker om goede praktijkvoorbeelden t.a.v. de omzetting van Europese wetgeving na te volgen; wellicht is dit voor hen ook een stimulans om EU-onderwerpen vroegtijdig in de besluitvorming te betrekken.

5.6.6

In federale staten, zoals Duitsland en Spanje, is het geenszins gemakkelijk om de kloof tussen de regio's — Länder en provincies — en „Europa” te overbruggen. Ernstige problemen kunnen zich met name voordoen wanneer de regio's exclusief bevoegd zijn voor de uitvoering van Europese wetgeving — wat in ieder geval voor Duitsland geldt. Alle Länder hebben een vertegenwoordiging in Brussel om zich directer te kunnen bezighouden met voor hen relevant EU-beleid.

5.7

De invoering en het wijdverbreide gebruik van het systeem van „nationale deskundigen” — wat neerkomt op een continue interactie tussen de nationale overheden en de Commissie — zal wellicht leiden tot meer vruchtbare betrekkingen tussen het nationale niveau en „Brussel”.

5.8

De Commissie verleent steun aan een aantal succesvolle samenwerkingsverbanden tussen overheidsinstanties uit de lidstaten en tussen haarzelf en nationale overheden (bijv. Solvit en het consumentennetwerk). Ze is ook een informatiesysteem voor de interne markt (IMI) aan het opzetten, dat de lidstaten moet helpen om zonder problemen de interne-marktregels toe te passen.

5.9

Het systeem van „nationale regelgevingsinstanties” voor een groot aantal beleidsterreinen, zoals mededinging, telecommunicatie en energie, zorgt voor meer convergentie bij de uitvoering van overeengekomen EU-beleid in de lidstaten.

5.10

Meer in het algemeen blijven er verschillen bestaan tussen enerzijds de lidstaten die nieuwe procedures uitwerken voor een betere interactie met de EU bij de aanpak van beleidsvraagstukken, en anderzijds de lidstaten die tot nu toe hun structuren en procedures niet hebben veranderd. Dit is voornamelijk een kwestie van politieke wil.

6.1.1

De manier waarop nationale overheden zijn georganiseerd is het resultaat van de historische ontwikkelingen in ieder land. Bijgevolg zijn de verschillen tussen landen bijna overal in de politiek en het maatschappelijk leven terug te vinden. Dit zal in de toekomst grotendeels zo blijven. Maar deze verschillen hoeven niet noodzakelijkerwijs een obstakel te vormen voor aanpassing of zelfs convergentie van procedures en werkmethodes t.a.v. de voorbereiding en uitvoering van overeengekomen EU-wetgeving en -beleid.

6.1.2

Het EESC is van mening dat duidelijke en effectieve nationale politieke en bestuurlijke procedures evenals beter wetgeven, uitvoeren en handhaven onlosmakelijk deel uitmaken van goed Europees bestuur.

6.1.3

Daarom zou het zeer wenselijk zijn dat aanpassingen en verbeteringen van nationale procedures worden beoordeeld in het licht van Europese procedures en de prioriteiten beter wetgeven op EU-niveau en betere uitvoering en handhaving van de Europese wet- en regelgeving. In hoeverre die doelstellingen worden gerealiseerd, hangt namelijk voor een groot deel af van de door de lidstaten gekozen nationale aanpak.

6.1.4

De lidstaten beslissen zelf hoe zij Europees beleid uitvoeren. Het zou echter een grote stap vooruit zijn als de politiek in de lidstaten en de nationale overheden Europese vraagstukken zouden beschouwen als onlosmakelijk onderdeel van de nationale beleidsvorming, als zij openlijk zouden erkennen dat zij zelf de EU vormen en als zij daarnaar zouden handelen. De politieke wil om dat te doen is hier doorslaggevend.

6.1.5

Een dergelijke stap zou ook goed zijn gezien het bijzondere verband dat er bestaat tussen steeds meer Europese en nationale beleidsmaatregelen — maatregelen die nauw vervlochten zijn en elkaar beïnvloeden. Daarnaast zou de erkenning van de EU als een politiek en bestuurlijk niveau binnen de nationale beleidsvorming voor betere wetgeving helpen zorgen.

6.1.6

In een aantal lidstaten, zoals Denemarken en sinds kort ook in Luxemburg, worden voorstellen van de Europese Commissie vroegtijdig op de politieke agenda geplaatst. In Denemarken is in dit verband ook stelselmatig een rol weggelegd voor het parlement. In andere lidstaten wordt een soortgelijke aanpak voorgesteld. Het is echter wel zo dat de meeste nationale parlementen zich er niet gemakkelijk bij voelen als zij zo harmonieus worden betrokken bij de Europese beleidsvorming.

6.1.7

Het voorgestelde grondwettelijk verdrag beoogde onder meer om de nationale parlementen vroegtijdig bij de Europese besluitvorming te betrekken. In lijn hiermee ontvangen de parlementen de laatste tijd voorstellen voor EU-wetgeving en -beleid direct van de Commissie. (8) Deze procedurele veranderingen zullen er ongetwijfeld toe leiden dat in de meeste lidstaten discussies over Europees beleid en EU-wetgeving en de gevolgen daarvan eerder van de grond komen dan voorheen.

6.1.8

Door op nationaal niveau in een vroeg stadium meer nadruk te leggen op politieke discussies en raadpleging kan het engagement van regeringen bij onderhandelingen over concrete thema's worden vergroot.

6.1.9

De maatschappij in het algemeen dringt aan op transparantie, hetgeen kan leiden tot meer vertrouwen en legitimiteit. Het is daarom wenselijk dat de bestuurlijke en politieke procedures van de lidstaten voor Europees beleid transparanter worden gemaakt. Efficiënte en transparante procedures zullen niet alleen de rechtsstaat, maar ook de communicatie tussen de EU en het bedrijfsleven, de sociale partners en het maatschappelijk middenveld ten goede komen. Dergelijke procedures leiden namelijk tot beter onderling begrip en uiteindelijk tot meer participatie en betrokkenheid. (9)

6.1.10

Transparantie en communicatie zijn ook van het allergrootste belang voor bestaande of pas opgezette raadplegingsprocessen met particuliere belanghebbenden in de lidstaten, aan wie soms te weinig belang wordt gehecht.

6.1.11

Verbetering van het regelgevingskader is een prioriteit van alle EU-instellingen. Hetzelfde geldt voor de bevordering van de samenhang op de interne markt en, sinds 2000, voor de uitvoering van de Lissabon-strategie. Al deze doelstellingen zullen beter kunnen worden verwezenlijkt als de nationale en Europese besluitvorming goed op elkaar worden afgestemd.

6.1.12

Het subsidiariteitsbeginsel is verankerd in de Europese theorie en praktijk, maar men dient zich altijd te realiseren dat de behandeling en uitvoering van Europese wetten en regels in de lidstaten en hun verplichtingen vaak consequenties heeft voor andere landen en samenlevingen in de EU. Dit betekent dat overheid en bedrijfsleven belang hebben bij de wijze waarop iedere lidstaat afzonderlijk invulling geeft aan zijn relatie met de EU. De organisatiestructuren en werkmethoden van de nationale overheden zijn met andere woorden deels bepalend voor de manier waarop de EU in zijn geheel wordt bestuurd.

6.1.13

Daarnaast zouden effectieve (toezichts)procedures voor de uitvoering van Europees beleid in de lidstaten de Commissie zeer helpen en de kwaliteit van haar werkzaamheden ten goede komen.

6.2.1

In aanvulling op de voorstellen die het EESC reeds deed in zijn advies Betere implementatie van de Europese wetgeving  (10) beveelt het aan om de nationale en regionale procedures en praktijken inzake Europees beleid in alle 25 lidstaten grondig te analyseren om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de betrekkingen tussen de EU en de nationale overheden.

6.2.2

Speciale aandacht dient daarbij uit te gaan naar de manieren waarop nationale politieke en bestuurlijke besluitvormers bij het Europees beleid worden betrokken (zie hoofdstuk 4 „Coördinatie op nationaal niveau”). De Commissie kan in dit verband een stimulerende en ondersteunende rol spelen, naast haar groeiend aantal activiteiten op het vlak van beter wetgeven, uitvoeren en handhaven.

6.2.3

Deze analyse zal een goed uitgangspunt zijn voor verdere discussie over de effectiviteit van politieke en bestuurlijke procedures voor de behandeling met Europees beleid. De meeste aandacht zou moeten gaan naar wenselijke en goede praktijken. Zo zou de basis moeten worden gelegd voor een open Europees debat over de vraag hoe op nationaal niveau het beste met Europees beleid kan worden omgegaan. Dat zou tevens de discussie over beter wetgeven, uitvoeren en handhaven ten goede komen.

6.2.4

Een analyse zoals hier bedoeld, waaruit werkbare conclusies moeten worden getrokken, is geen sinecure, maar beantwoordt wel aan een behoefte. Nationale en regionale overheden dringen steeds vaker aan op uitwisseling van opvattingen en kennis over een adequate omgang met Europees beleid. Het EESC stelt voor om nationale bestuurspraktijken en -procedures voortdurend te bestuderen. Het zou tevens bilaterale uitwisselingen tussen nationale overheden kunnen stimuleren, zoals bij het kenniscentrum IMPEL en bij Solvit gebeurt. (11)

6.2.5

Aan de op- en aanmerkingen van het bedrijfsleven, de sociale partners en het maatschappelijk middenveld over de omgang met Europees beleid zou systematisch aandacht moeten worden geschonken. Al deze partijen hebben veel belang bij betere wetgeving en een betere uitvoering en handhaving van wetgeving, hetgeen meteen vanaf het begin transparantie en effectieve raadpleging op nationaal niveau vereist.

6.2.6

Het informatiesysteem voor de interne markt (IMI), dat de uitwisseling van informatie tussen overheidsinstanties van de lidstaten moet vergemakkelijken met als doel een betere toepassing van de interne-marktregels, moet verder ontwikkeld en meer toegepast worden.

6.2.7

Ten slotte zou een vademecum van de EU over nationale procedures en praktijkvoorbeelden voor de omgang met Europees beleid nuttig zijn. Zo'n vademecum, waarin de bevindingen van het kenniscentrum moeten worden verwerkt, zou kunnen dienen als leidraad voor het goed laten functioneren van nationale procedures en voor beter wetgeven, uitvoeren en handhaven in het algemeen.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/11

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité is ingenomen met de „Mededeling van de Commissie — Een nieuw EU-toerismebeleid: naar een sterker partnerschap voor het Europees toerisme” en schaart zich achter het voornemen van de Commissie om de komende jaren duidelijkheid en zekerheid te scheppen omtrent het beleid en de strategie op het vlak van toerisme.

1.2

De Commissie verdient lof voor de wijze waarop ze een groot aantal documenten, standpunten en debatten heeft samengevat. Ze is hiermee zonder meer geslaagd in haar opzet om de samenleving een duidelijk beeld te geven van het vernieuwde toerismebeleid.

1.3

Zowel de binnen de vernieuwde Lissabonstrategie passende uitgangspunten van dit nieuwe beleid als de doelstellingen inzake versterking van het concurrentievermogen en de duurzaamheid getuigen van inzicht.

1.4

Ook kan het Comité zich vinden in de door de Commissie geformuleerde uitdagingen en de wijze waarop zij deze het hoofd wil bieden. Ze staat een participatieve aanpak met verschillende vormen van competitieve samenwerking met alle betrokken partijen voor, en maakt deze aanpak tot de rode draad van het nieuwe toerismebeleid.

1.5

Het is een goede zaak dat de Commissie dit nieuwe beleid wil uitvoeren op basis van samenwerking, steunmaatregelen en coördinatie tussen de actoren, maar het Comité is van mening dat de methodologie en het instrumentarium toch nog verdere uitwerking behoeven. Het DG Ondernemingen zou een actievere rol moeten spelen en het voortouw moeten nemen om meer initiatieven op Europees niveau op gang te brengen.

1.6

Met het oog op deze samenwerking pleit het Comité wederom voor de oprichting van een Europese toerisme-adviesraad en voor het onderzoeken van de mogelijkheden om een Europees agentschap voor toerisme op te zetten.

1.7

Het Comité juicht het toe dat de Commissie de beschikbare financiële middelen beter wil benutten, maar het ontbreekt nog aan een voorstel voor een programma dat specifiek gericht is op de uitdagingen van het toerisme. Op het vlak van sociaal toerisme is er al wel voldoende basis om een grensoverschrijdend proefprojectkarakter te starten.

1.8

Het Comité kijkt vol verwachting uit naar het resultaat van de inspanningen op het vlak van toerisme die momenteel gaande zijn in het kader van Agenda 21 van het toerisme. Dit document zal ongetwijfeld een aanvulling en concretisering zijn van het algemene beleid inzake duurzaamheid en Europees toerisme. De Commissie zou haar steun moeten verlenen aan de opzet van databanken voor goede praktijken, zowel op het gebied van duurzaamheid als wat de kwaliteit, de creativiteit en het mededingingsvermogen van het toerisme betreft.

1.9

Verder stelt het Comité voor om ter bevordering van het statistisch onderzoek een netwerk van Waarnemingsposten voor Toerisme op te richten, die niet alleen meer gegevens ter beschikking kunnen stellen, maar ook een strategische en toekomstverkennende visie kunnen uitwerken.

1.10

Het Comité zal zich blijven inzetten voor het beleidsterrein van toerisme, overeenkomstig de lijnen die zijn uitgezet in de Mededeling van de Commissie, en roept de overige Europese instellingen, de lidstaten, de gemeentes en regio's en al diegenen die werkzaam zijn in de sector — ondernemers en vakbonden — evenals de burgers ertoe op, bij te dragen tot vergroting van de kennis rond en de steun voor toerisme, dat een recht is voor iedereen en dat een strategische bedrijfstak vormt voor de toekomst van Europa.

2.1.1

De uitdaging van groei en werkgelegenheid. In het 1e deel van haar Mededeling brengt de Commissie het toerismebeleid in verband met de noodzaak om de hernieuwde Lissabonstrategie door te voeren. Zo wordt expliciet erkend dat toerisme momenteel een belangrijke rol speelt voor het instandhouden en scheppen van werkgelegenheid, en wordt er groot vertrouwen uitgesproken in de bijdrage die toerisme kan blijven leveren — in de toekomst wellicht meer nog dan nu — tot volledige werkgelegenheid. Er wordt gekeken naar de samenstelling van de sector en geconstateerd dat er een grote verscheidenheid aan diensten en beroepen bij betrokken is en dat met name de microbedrijven en het MKB de overhand hebben in deze sector. Dankzij de specifieke arbeidsomstandigheden genereert het toerisme veel flexibele werkgelegenheid, maar dit vraagt volgens de Commissie wel om passende maatregelen die werkzekerheid bieden en de kwaliteit van de banen in deze sector garanderen.

Zoals de Commissie aangeeft, speelt toerisme een sleutelrol in de regionale ontwikkeling van Europa. De noodzaak tot duurzaam toerisme heeft een positieve uitwerking op verschillende economische en sociale terreinen. In dat verband biedt het initiatief „Europese Agenda 21 voor het toerisme” waaraan de Commissie momenteel werkt, ongetwijfeld geschikte aanknopingspunten en richtsnoeren om het duurzame karakter van toerisme verder vorm te geven.

Een andere factor die toerisme tot een belangrijke sector in de Lissabonstrategie maakt, is de uitbreiding van de Europese Unie en het positieve effect dat daarvan uitgaat voor ontwikkeling en werkgelegenheid.

Wil dit alles echt uit de verf komen, dan zullen zowel de private als publieke partners op alle niveaus moeten meewerken en de fundamenten leggen voor het nieuwe Europese toerismebeleid.

2.1.2

Uitdagingen voor het toerisme. In de Mededeling worden een aantal globale uitdagingen voor het Europese toerisme opgesomd, die voortkomen uit ingrijpende veranderingen in Europa en in de wereld.

Ten eerste is er de sterk veranderende demografie, waardoor veel meer mensen en met name 50-plussers, meer gaan reizen en de sector zal moeten inspelen op nieuwe behoeften.

Een andere belangrijke uitdaging zijn de wereldwijd opkomende nieuwe bestemmingen, hetgeen Europa dwingt zijn producten en diensten aan te passen aan deze nieuwe marktrealiteit.

En tot slot is bij de ontwikkeling van het toerisme duurzaamheid op economisch, sociaal, cultureel en milieugebied geboden.

De Commissie is van mening dat een en ander kan worden bereikt door het concurrentievermogen te versterken en zo aan te sluiten bij de doelstellingen uit de Lissabonstrategie.

2.1.3

Dialoog en partnerschap. De Commissie hoopt het concurrentievermogen te kunnen verbeteren door middel van dialoog en partnerschap tussen de belanghebbenden op het gebied van het toerisme. Partnerschappen, ongeacht op welk niveau, moeten een centraal onderdeel vormen van de maatregelen.

2.2

Een nieuw Europees toerismebeleid. De Commissie pleit voor een nieuw Europees toerismebeleid. Het belangrijkste doel van dat beleid is om het concurrentievermogen van het Europees toerisme te verbeteren en meer en betere banen te creëren dankzij een duurzame groei van het toerisme in Europa en in de wereld. Dit wil zij bewerkstelligen door middel van dialoog, coördinatie en samenwerking op alle niveaus.

2.2.1

Mainstreaming van de maatregelen die van invloed zijn op het toerisme. De Commissie stelt maatregelen voor op de volgende drie terreinen:

De gespecialiseerde diensten van de Commissie krijgen een aantal belangrijke taken toebedeeld op het vlak van coördinatie van initiatieven die zowel in de publieke als in de privésfeer worden opgezet. Zij worden met name ingezet om het interactieve informatieproces in de sector gaande te houden en de samenwerking tussen de belanghebbenden te stroomlijnen, zodat alle communautaire financiële instrumenten benut kunnen worden ten bate van het toerisme.

2.3

Duurzaam toerisme bevorderen. Een hoofdelement voor de opzet van het nieuwe toerismebeleid is de uitvoering van de Europese Agenda 21 voor het toerisme. Inmiddels is het startschot gegeven voor de daartoe benodigde werkzaamheden, die waarschijnlijk eind 2007 worden afgerond.

In de tussentijd — tot deze strategische activiteiten voltooid zijn — stelt de Commissie een aantal maatregelen voor die onmiddellijke ingang kunnen vinden, waaronder er één met name vermelding verdient, aangezien het Comité er 7 initiatiefadviezen aan heeft gewijd: het bevorderen van de uitwisseling van goede praktijken op het gebied van toerisme met betrekking tot thema's als toegankelijkheid en duurzaamheid, sport, cultuur, economisch herstel, de Europese uitbreiding, publiek-private partnerschappen en het sociaal toerisme in Europa.

2.4

Het inzicht in en de zichtbaarheid van het toerisme verbeteren. De Commissie zet verschillende basislijnen uit om het strategisch belang van toerisme binnen het algehele Europese beleid te vergroten. Ze heeft onder meer het volgende voor ogen:

3.1

In alle Europese instellingen komt het toerismebeleid heel regelmatig terug in zowel beleidsstukken als bij de definiëring van concrete maatregelen, maar die aandacht staat nog altijd niet in verhouding tot het huidige economische belang van toerisme en van zijn toekomstig potentieel op Europees vlak. Dat belang gaat verder dan het zuiver economische belang, en raakt ook aan cultuur, maatschappij, erfgoed en integratie van het Europese burgerschap. Toerisme is dus een dwarsdoorsnijdend thema dat terugkomt in tal van strategieën, beleidsterreinen en communautaire maatregelen.

3.2

Hoewel er voor toerisme nog altijd geen gemeenschappelijk Europees beleid bestaat, moet voor ogen worden gehouden dat verschillende Europese instellingen maatregelen en acties voorstellen die van invloed zijn op het toerisme of dat als uitgangspunt nemen als instrument voor de verwezenlijking van uiteenlopende hoofddoelstellingen van de Europese Unie. In het nieuwe Verdrag voor de Grondwet dat nog goedgekeurd moet worden is wat dat betreft vooruitgang geboekt, omdat enerzijds wordt erkend dat de Europese Unie het beleid in de lidstaten kan aanvullen en coördineren wat de bevordering van het concurrentievermogen van het bedrijfsleven betreft en anderzijds omdat het economische karakter van toerisme wordt erkend.

3.3

Toerisme staat op de agenda van verschillende Europese instellingen:

3.4

Met het huidige advies wil het Comité verdergaan dan een min of meer kritische lezing van de Mededeling van de Commissie en een weergave van de n.a.v. het debat over deze mededeling geformuleerde aanbevelingen; het Comité wil eveneens de bestaande initiatieven onderzoeken en met nieuwe voorstellen komen. Het kan zich wat dat betreft volledig vinden in de Mededeling van de Commissie. Verder wil het Comité met dit advies de aandacht vestigen op bepaalde aspecten die deel uitmaken van een beleid voor toerisme. Zo spelen er thema's in het huidige Europese toerismebeleid die, hoewel ze niet strikt als toerisme kunnen worden beschouwd, toch van grote invloed zijn op de ontwikkeling ervan, onder andere het vrije verkeer van personen, goederen en diensten, vervoer en het milieu. Om een duurzaam en concurrerend toerismebeleid uit te werken, dienen al deze dimensies in aanmerking te worden genomen.

3.5

Met dit advies wil het Comité de volgende standpunten naar voren brengen:

4.1

De Commissie zet in haar Mededeling duidelijk uiteen wat de grondslagen, uitdagingen, beleidsterreinen, belangrijkste maatregelen en de algemene methodologie van het nieuwe toerismebeleid voor Europa zijn. Het was ongetwijfeld geen sinecure om in de relatief beknopte Mededeling een samenvatting en analyse te geven van de talrijke documenten, standpunten en debatten. Er moet gezegd worden dat de Commissie erin is geslaagd haar uitgangspunten over te brengen en uit te leggen welke maatregelen haar voor ogen staan in deze complexe bedrijfstak.

4.2

Het lijkt het Comité logisch dat de Commissie haar nieuwe toerismebeleid baseert op de vernieuwde Lissabonstrategie en de twee kernpunten daaruit: groei en werkgelegenheid. Als de overkoepelende communautaire strategie gericht is op het bereiken van die twee doelstellingen, dan is het een goede zaak dat de bijdrage van toerisme ook in dat kader wordt geplaatst en het beleid van meet af aan in de goede richting wordt gestuurd.

4.3

Wellicht had de Commissie ook kunnen bekijken of de rol van toerisme in aanmerking wordt genomen in de grote communautaire verklaringen en in de Europese Grondwet, om na te gaan hoe het huidige toerismebeleid daarin kan worden gepast en welke vorderingen er zijn gemaakt met het nieuwe toerismebeleid. Er mag niet uit het oog worden verloren dat de lidstaten en regio's meermalen hebben aangegeven dat ze de bevoegdheden inzake toerisme niet uit handen willen geven, maar dat ze wel voorstander zijn van een aansturende werking van de Europese Unie ten aanzien van een aantal gemeenschappelijke aspecten, ter verbetering van het concurrentievermogen van de sector. Zo is er overeenstemming over het creëren en bijhouden van een Europees internetportaal ter bevordering van het toerisme in Europa, een initiatief dat momenteel wordt uitgevoerd en al zijn vruchten afwerpt. In tijden als deze, waarin de binnengrenzen vervagen, zijn gemeenschappelijke instrumenten geboden.

4.4

De Commissie heeft de belangrijkste uitdagingen voor de komende decennia op een rijtje gezet. De opsomming zou wellicht nog langer kunnen zijn, maar het hoofdstreven van de verbetering van het concurrentievermogen is zo breed, dat andere belangrijke uitdagingen, zoals de verbetering van de kwaliteit, het vinden van een oplossing voor de seizoensarbeid of de professionalisering van de werknemers in deze sector, daar makkelijk onder kunnen vallen. Van bijzonder belang zijn de beroepsopleiding en de verbetering van de competenties van de werknemers in de toeristische sector binnen het raamwerk van het Integraal programma voor levenslang leren. Dit zal het concurrentievermogen van de sector ten goede komen en een kwalitatief hoogstaande dienstverlening waarborgen.

4.5

In heel de Mededeling weerklinkt de oproep tot samenwerking. Uit de titel blijkt al dat de Commissie een intensievere samenwerking tot de hoeksteen en het kenmerk van het nieuwe toerismebeleid wil maken. Het is zaak dat met name de vakbonden en ondernemersorganisaties worden uitgenodigd voor deelname aan debatten en fora en aan de tenuitvoerlegging van algemene maatregelen ter verbetering van het toerisme. Verder zou het interessant kunnen zijn om een databank van goede praktijken in de sector op te zetten, waardoor succesvolle ervaringen tussen alle betrokkenen kunnen worden uitgewisseld. Ook zouden er stabiele netwerken van steden en toeristische bestemmingen kunnen worden opgezet, dit alles met het oog op de versterking van het concurrentievermogen. Het idee om een prijs voor Europese topbestemmingen toe te kennen verdient bijval. In de beoordeling dient echter wel de kwaliteit van de maatschappelijke en arbeidsverhoudingen te worden meegewogen en de vakbonden en ondernemersorganisaties dienen een stem in het kapittel te hebben ten aanzien van de keuze van de bestemming.

4.6

De Commissie wil dit nieuwe beleid ten uitvoer leggen door middel van samenwerking, specifieke steunmaatregelen en coördinatie van de betrokken partijen, maar wellicht is het zaak dit driesporenbeleid handen en voeten te geven. Het DG ondernemingen heeft volgens het Comité een belangrijke rol te vervullen op het vlak van coördinatie van alle Europese beleid dat direct of indirect met toerisme te maken heeft, maar het is aan de Commissie om te bepalen wie die coördinatie op zich moet nemen. De Commissie zou dan ook proactiever moeten zijn en initiatieven op Europese schaal moeten lanceren. Het Comité heeft bij verschillende gelegenheden al de wenselijkheid van de oprichting van een Europese toerisme-adviesraad, en van een onderzoek naar de voorwaarden voor de oprichting van een Europees agentschap voor toerisme onderstreept.

4.7

De Commissie is in haar Mededeling zeer uitgesproken over de noodzaak tot verbetering van het concurrentievermogen van de toeristische sector. Doordat de sector wereldwijd concurrerender wordt, zien de ondernemers hun winsten dalen. Vandaar dat het van alle betrokken partijen heel wat inspanningen op het vlak van innovatie, kwaliteit, bevordering van de creativiteit en productieverbetering zal vergen, wil Europa koploper blijven in de wereldwijde sector van het toerisme.

4.8

De Commissie heeft niet voldoende aandacht voor de rol die Informatie- en Communicatietechnologie (ITC) in toerisme nieuwe stijl speelt, zowel vanuit het oogpunt van de toeristen als van de ondernemers uit de sector. De Commissie zou het de komende jaren tot een prioriteit moeten maken om de mogelijkheden van deze technologie beter te onderzoeken en te benutten.

4.9

Het Comité is erg ingenomen met de door de Commissie voorgestelde maatregel „Verbetering van de wetgeving”, maar wil er wel op wijzen dat minder regelgeving niet altijd een betere regelgeving betekent. De aanpassing van de arbeidsnormen en -regels voor de sector dient te verlopen via een te versterken proces van collectieve onderhandelingen, waarbij de sociale partners samen de agenda moeten bepalen.

4.10

Het Comité juicht het toe dat de Commissie zich bereid toont concrete maatregelen door te voeren en de beschikbare financiële middelen beter te benutten, maar mist een concrete uitwerking van de voorstellen en een programma aan de hand waarvan de niet geringe uitdagingen in deze sector, die de Commissie zo helder heeft omschreven, het hoofd kunnen worden geboden. Het beklemtoont dat moet worden gestreefd naar een doeltreffende en efficiënte inzet van de middelen voor toerisme.

4.11

De „Agenda 21 voor het toerisme”, die de handvatten zal bieden voor het vormgeven van duurzame strategieën, programma's en maatregelen op het gebied van toerisme, krijgt een belangrijke functie toebedeeld. Het Comité kijkt vol verwachting uit naar deze agenda, die ongetwijfeld een nieuw licht zal werpen op zeer uiteenlopende economische, sociale en ecologische vraagstukken en op het evenwicht op deze terreinen. In dit document dient heel nauwgezet aandacht te worden besteed aan zwaarwegende thema's als grenzen aan de groei, een duurzame toename in het aantal bestemmingen en de bescherming van de kustlijn en van andere gevoelige natuurgebieden. Hiertoe dienen haalbare en duurzame voorstellen te worden geformuleerd.

4.12

De Commissie heeft gelukkig oog voor statistieken inzake toerisme, maar het is raadzaam dat er meer onderzoek wordt uitgevoerd vanuit een duidelijke strategische en toekomstgerichte visie, zodat er tendensen en resultaten in kaart kunnen worden gebracht en maatregelen voor de toekomst kunnen worden gepland. De oprichting van één of meer — binnen een Europees netwerk te structureren — Waarnemingsposten voor het Toerisme zou al een goed antwoord kunnen zijn op deze door de sector gevoelde behoefte. In de statistieken zou meer nadruk moeten worden gelegd op factoren die te maken hebben met de werkgelegenheid.

4.13

De Commissie spreekt over het vergroten van de zichtbaarheid en aanvaarding van en het begrip voor het toerisme in de Europese samenleving. Zoals het Comité al benadrukte in zijn advies over de verklaring van Katowice, evenals in zijn advies over „Toerisme en cultuur: twee motoren voor groei” en in andere EESC-documenten, is het ook van belang dat er voorlichtingscampagnes op poten worden gezet met het doel de Europese bevolking, en met name jongeren, bewust te maken en te motiveren.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/16

1.

2.

3.

4.

5.

1.1

Het Comité verwelkomt het in de aanloop naar het Duitse Raadsvoorzitterschap geuite verzoek van de Duitse federale minister van onderwijs en onderzoek om een verkennend advies met als thema „Europa's onderzoeks-, ontwikkelings- en innovatiepotentieel benutten en versterken”. Met het oog op de toekomstige formulering van het Europese onderwijs-, onderzoeks- en innovatiebeleid is het belangrijk en nuttig dat op deze manier ook de stem van het Comité, als brug naar het maatschappelijk middenveld, over dit zeer omvangrijke en veelzijdige onderwerp tijdig wordt gehoord.

1.2

Gezien beide recentelijk gepubliceerde Mededelingen (1) van de Commissie over „Innovatie” in de breedste zin des woords, en het uitstekende Aho-verslag (2), gaat dit advies hoofdzakelijk over de thema's onderzoek en ontwikkeling als absolute voorwaarden om duurzaam te kunnen innoveren, alsook over de hiertoe vereiste opleidingen. Op die manier moeten ook te vergaande overlappingen met de genoemde publicaties vermeden worden.

1.3

Wetenschappelijke en technische topprestaties en de omzetting daarvan in concurrerend economisch vermogen zijn de conditio sine qua non om onze toekomst — bijv. ten aanzien van energie- en klimaatproblemen — veilig te stellen, onze huidige positie op het wereldtoneel te behouden en te verbeteren en het Europese sociaal model niet in gevaar te brengen maar verder uit te bouwen.

1.4

Het is nu zaak voor Europa dat het doordrongen raakt van zijn traditionele leidende positie op het gebied van onderzoek en innovatie en dat het deze positie nieuw leven inblaast. Hiertoe is het volgende nodig: de vereiste capaciteiten van de burgers moeten meer worden gestimuleerd, er moet aanzienlijk meer in onderzoek en ontwikkeling worden geïnvesteerd, de efficiëntie daarvan moet stijgen, de bereidheid en het vermogen van het bedrijfsleven om te innoveren moeten worden gestimuleerd, en de deze veranderingen in de weg staande belemmeringen moeten worden teruggedrongen.

1.5

Belangrijkste voorwaarde daarvoor is een maatschappelijk klimaat dat openstaat voor vooruitgang, waarin dit inzicht zich ten volle kan ontplooien, zodat op alle beleidsniveaus de vereiste randvoorwaarden geschapen worden en koersbepalende besluiten genomen worden, er nieuwe werkgelegenheid wordt geschapen en het bedrijfsleven genoeg vertrouwen en optimisme voor de vereiste investeringen opbouwt.

1.6

Dit betekent dat ook de burgers meer dan tot nu toe vertrouwd dienen te worden gemaakt met wetenschap en techniek en dat het aanwezige talent beter moet worden benut en meer moet worden gestimuleerd. Daarom moet er reeds in de leerplannen van basisscholen, en nog meer in het voortgezet onderwijs, duidelijk meer ruimte komen voor de onderwerpen wetenschap en techniek.

1.7

Kinderen en jongeren dienen geleidelijk, met aanschouwelijke voorbeelden en praktische ervaringen, te worden overtuigd van het nut van wetenschap en techniek en vertrouwd te worden gemaakt met de kernbegrippen en fundamentele wetten van deze onderwerpen. De in dit opzicht begaafden moeten worden toegerust met degelijke basiskennis en enthousiast gemaakt worden voor een beroep in deze richting en voor een, zoals bekend, moeilijke studie.

1.8

Daarom moeten universiteiten en technische hogescholen een wetenschappelijk-technische opleiding waarborgen die minstens voldoet aan de beste internationale standaard: het belangrijkste kapitaal voor onderzoek en innovatie zijn optimaal gekwalificeerde en gemotiveerde wetenschappers en ingenieurs van beiderlei kunne, die hun vakkennis door levenslang leren tijdens hun gehele carrière behouden en uitbreiden.

1.9

Verder dienen de Gemeenschap, de lidstaten en het bedrijfsleven deze wetenschappers en ingenieurs aantrekkelijke beroepsmogelijkheden en -stimulansen, carrièreperspectieven en zekerheid om hun leven te plannen te bieden. Deze maatregelen moeten afgestemd zijn op zowel de maatschappelijke investering in hun opleiding alsook op de hoge persoonlijke investering in een heel moeilijke en veeleisende studie. Slechts zo kan het tij gekeerd worden van de vaak betreurde eenzijdige „kennisvlucht” en kan globale mobiliteit van prominente talenten ten gunste van Europa bereikt worden.

1.10

Tot slot moeten het plezier van het bedrijfsleven in innovatie en de bereidheid tot investeren in onderzoek en ontwikkeling, ook door het MKB, gestimuleerd en (financieel) aantrekkelijker gemaakt worden aan de hand van de juiste juridische, bestuurlijke en financiële randvoorwaarden.

1.11

Het is van groot belang dat nieuwe kennis van onderzoek en ontwikkeling sneller vertaald wordt in nieuwe producten of processen. Daartoe dient het personeelsbeleid van de ondernemingen te garanderen dat er genoeg wetenschappelijk-technische vakkennis aanwezig is om deel te kunnen nemen aan het innovatieproces, en om ten minste nieuwe ideeën of mogelijkheden te kunnen beoordelen en zich daaraan te kunnen aanpassen.

1.12

Afgezien van financieel-technische, fiscale en aansprakelijkheidsaspecten dient vooral de wederzijdse mobiliteit tussen universiteit en bedrijfsleven gewicht in de schaal te leggen. Het zou met name nuttig zijn om een nieuw, attractief mobiliteits- en beurzenstelsel voor kennisoverdracht, opleiding en nascholing in te voeren dat zowel universiteiten als het bedrijfsleven omvat.

1.13

Naar analogie van de „sabbatical” van hoogleraren zou het plan moeten voorzien in een tijdelijk verblijf van de meest getalenteerde wetenschappers in het bedrijfsleven en van ingenieurs aan de universiteit, met volledige terugkeergarantie naar de eerdere werkkring. Zo wordt een persoonlijke brug geslagen naar osmose tussen universiteit en economie en wordt de vereiste kennisoverdracht optimaal bevorderd.

1.14

Nog meer concrete aanbevelingen en constateringen

1.14.1

De in het kader van de Lissabonstrategie geformuleerde streefwaarde van Barcelona dient door alle betrokken actoren uiterst serieus te worden genomen om in de wereldwijde wedloop van O&O-investeringen niet achter te blijven. Die streefwaarde houdt in dat de totale uitgaven voor O&O in de Unie moeten stijgen, zodat ze in 2010 bijna 3 % van het BBP uitmaken. Het bedrijfsleven dient twee derden van de hiertoe vereiste investeringen te financieren.

1.14.2

Overeenkomstig de huidige planning van de begroting van de Gemeenschap voor 2007 — 2013 zou de Gemeenschap met het 7e O&O-kaderprogramma (KP7) slechts een aandeel van circa 2 % bijdragen van het in Barcelona overeengekomen streefcijfer voor de investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Volgens het Comité is dit onvoldoende om de aanzienlijke hefboom- en integrerende werking van de communautaire steun op het steunbeleid van de lidstaten en op de vereiste bereidheid tot investeren van het bedrijfsleven volledig tot haar recht te laten komen. De vereiste flinke groei zal daar dus uitblijven.

1.14.3

Daarom moet het aandeel van de communautaire subsidie bij de voor 2008 voorgenomen herziening van de EU-begroting in eerste instantie tot circa 3 % worden opgetrokken. De Gemeenschap zou hiermee een forse stap voorwaarts zetten om de onverminderd belangrijke doelstellingen van Lissabon en Barcelona aantoonbaar sneller dan nu te kunnen verwezenlijken. Dat laatste is ook nodig omdat de onderzoeksactiviteiten in bijv. de VS of China snel toenemen.

1.14.4

De staatssteun van de Gemeenschap moet er zo uit komen te zien dat het lidstaten ertoe aanzet en hun de nodige speelruimte biedt om onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten van universiteiten, onderzoeksorganisaties en bedrijfsleven, alsook de onderlinge samenwerking, meer, effectiever en minder bureaucratisch dan tot nu toe te bevorderen.

1.14.5

Het budgetrecht van de lidstaten dient voor de bevordering van O&O-maatregelen de mogelijkheid te bieden om uitgaven flexibeler aan te passen aan het projectverloop, bijv. door overdracht van toegewezen middelen naar het volgende kalender- of begrotingsjaar.

1.14.6

De werkzaamheden voor een communautair octrooi zouden nu toch eindelijk met succes moeten worden bekroond. De talenkwestie zou volgens de jarenlange gewoonten van de internationale „Science-Community” moeten worden opgelost.

1.14.7

Innovatie en vooruitgang berusten op de wisselwerking van fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en productgerichte ontwikkeling, waarbij de grenzen tussen deze categorieën niet scherp zijn afgebakend.

1.14.8

Daarom is enerzijds een nog sterkere vervlechting van opleiding, onderzoek en industriële toepassing geboden. Het Comité is dan ook ingenomen met de plannen voor een Europees Technologie Instituut (ETI), dat aan de verdere ontwikkeling van de innovatiekracht van de Gemeenschap en van de lidstaten moet bijdragen door opleidingen, onderzoek en innovatie op het hoogste niveau te combineren.

1.14.9

Anderzijds is echter ook toereikende communautaire steun voor fundamenteel onderzoek een vereiste; het deelprogramma „Ideeën” in KP7 is hiertoe een goed begin.

1.14.10

Vooruitgang en permanente innovatie berusten echter niet alleen op wetenschap en techniek, maar ook op de motivatie van de betrokkenen, nieuwe maatschappijmodellen en de juiste managementmethoden.

1.14.11

Het is zaak om mensen op grond van hun talent, prestatievermogen en creativiteit optimale kansen voor ontplooiing en eigen initiatief te bieden. Daarom moet ook gegarandeerd worden dat alle medewerkers van een onderneming of een instituut met ideeën en voorstellen kunnen komen en daarvoor passend beloond worden. Dit zijn belangrijke kwesties voor het sociaal onderzoek, de bedrijfseconomie en in het algemeen de managementcultuur.

1.14.12

Bij nieuwe invalshoeken voor onderzoek, innovatieve technologieën, bedrijfsprocessen of maatschappijmodellen hoort vanzelfsprekend een zeker risico wat betreft de kans van slagen. Vooruitgang en risico zijn twee zijden van dezelfde medaille.

1.14.13

Te starre regels voor de unificatie van organisatievormen, onderzoeksprogramma's en werkmethoden kunnen de evolutie naar het nieuwe en innovatieve belemmeren. Vrijheid van onderzoek is een absolute voorwaarde voor creatieve wetenschap, nieuwe ontdekkingen en innovatieve technieken, ongeacht de grenzen die zijn gesteld door wettelijke voorschriften inzake ethische vraagstukken en ongeacht een correcte besteding van toegewezen middelen.

1.14.14

De administratieve procedures voor het stimuleren van onderzoek en ontwikkeling moeten worden vereenvoudigd, ook om de ontwaarding van de vele elkaar vaak overlappende aanvraag-, advies-, monitoring- en auditingprocedures die moeten worden gevolgd, in te dammen en om deze tot een redelijke omvang terug te dringen.

1.14.15

Verder wordt verwezen naar de uitvoerige tekst van dit advies: hier worden de aanbevelingen gemotiveerd; daarnaast komen er nog andere, ook heel concrete, standpunten aan bod die van aanbevelingen worden voorzien.

2.1

Gezien beide recentelijk gepubliceerde Mededelingen (3) van de Commissie over „Innovatie” in de breedste zin des woords (zie ook par. 4.12.1), en het uitstekende Aho-verslag (4), is dit advies hoofdzakelijk gericht op de thema's onderzoek en ontwikkeling als absolute voorwaarden om duurzaam te kunnen innoveren, alsook op de hiertoe vereiste opleidingen. Op die manier moeten ook te vergaande overlappingen met de genoemde publicaties vermeden worden.

2.2

Europa is de bakermat van de moderne wetenschap en het eigentijdse onderzoek (5). Wetenschap en onderzoek, methodologie en denkwijze, waren van baanbrekend belang voor de huidige Europese samenleving, naar waarden, levenswijze en levensstandaard; zij waren kenmerkend voor het Europese cultuurgebied (6). Het succesvolle recept voor de hieruit voortvloeiende verworvenheden was de vrije interactie tussen ambachtelijke uitvinders- en ondernemersgeest, waarbij wetenschappelijk en systematisch te werk wordt gegaan.

2.3

Vrijwel hand in hand met de wetenschappelijk-technische vooruitgang verliepen de doorslaggevende maatschappelijk-politieke ontwikkelingen, uitmondend in de moderne staat met trias politica, democratie, grondrechten en sociale wetgeving.

2.4

Ten gevolge van deze gemeenschappelijke processen zijn de levensomstandigheden in de betrokken staten en regio's op een in de geschiedenis van de mensheid nooit eerder vertoonde wijze veranderd en verbeterd.

2.5

De afgelopen 135 jaar is de gemiddelde levensverwachting (7) meer dan verdubbeld (8). De laatste 50 jaar is de oppervlakte-opbrengst in de landbouw bijna verdrievoudigd. In de succesvolle industrielanden zijn overgewicht in plaats van ondervoeding, informatie-overvloed in plaats van informatiegebrek, vergrijzing in plaats van kindersterfte het gesprek van de dag.

2.6

De aan onderzoek, ontwikkeling en innovatie te danken mogelijkheden en prestaties van de moderne mobiele industriële samenleving dringen door in alle sectoren van menselijke activiteit en levenskwaliteit.

2.7

Terwijl het bij onderzoek en ontwikkeling in eerste plaats te doen is om nieuwe en bredere kennis, dus ook om de verkenning van het onbekende en de bevestiging van vermoede of bekende gegevens, alsook om de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden, hebben de resultaten van deze inspanningen in hoge en voordien onvoorstelbare mate aan het welzijn van de mens bijgedragen. In overdrachtelijke zin is het dus ook de taak van onderzoek en ontwikkeling om het welzijn van de mens te vergroten.

2.8

Een voor de geboekte vooruitgang bepalende factor was ook de ontwikkeling en het intensieve gebruik van industriële processen en machines waarvoor energie nodig is: energie heeft de mens bevrijd van zware lichamelijke arbeid en is het „voedingsmiddel” van de moderne economie geworden.

2.9

Hieruit volgt een eerste, belangrijke aanbeveling van het Comité: de samenleving moet het besef worden bijgebracht van de beslissende functie van deze verworvenheden voor onze huidige manier van leven, de voorwaarden voor het ontstaan ervan, alsook de hiermee verbonden wetenschappelijk-technische en culturele prestatie, net als van de existentiële betekenis ervan — het begrip daarvan moet een deel van het algemeen beschavingspeil zijn! De veel lagere levenskwaliteit en armoede, die in delen van de derde wereld nog worden aangetroffen en die vroeger, zonder al deze verworvenheden, ook bestond in de huidige industrielanden, moeten in herinnering worden geroepen om de voor ons ondertussen vanzelfsprekend geworden levensstandaard en de voorwaarden daarvoor op hun echte waarde te kunnen schatten.

2.9.1

De leerstof en beschikbare lesuren op alle schoolniveaus dienen er daarom op te zijn gericht om kinderen en jongeren geleidelijk vertrouwd te maken, met aanschouwelijke en interessante verklaringen en lesmateriaal, met de denkwijze in wetenschap en techniek, alsook met de bestaande schat aan kennis (9), ook om hen bewust te maken van de beslissende betekenis van wetenschappelijke arbeid en technische ontwikkeling voor het leven van alledag. Jonge talenten, zowel mannen als vrouwen, moeten overtuigd worden om een wetenschappelijk-technische studie te kiezen; ze moeten dan ook de optimale wetenschappelijk-technische opleiding aan hogescholen en universiteiten kunnen volgen, en daarna programma's voor levenslang leren. Het verworvene vormt de basis voor verdere vooruitgang.

2.10

Het meeste van wat hier beweerd is, geldt niet alleen voor Europa, aangezien de genoemde verworvenheden wereldwijd helaas nog niet alle mensen en volken in gelijke en toereikende mate ter beschikking staan.

2.10.1

In dit verband moet op een belangrijk kenmerk van de moderne kennismaatschappij worden gewezen: anders dan vroeger (toen bijv. de techniek van de zijdeproductie in China streng geheim werd gehouden) wordt opgedane kennis, ons kostbaarste bezit dus, vrijwel onbelemmerd (10) vrij gegeven bijvoorbeeld aan universiteiten en technische hogescholen voor studenten uit de gehele wereld (die daarvoor zelfs beurzen kunnen krijgen), maar ook in leerboeken, publicaties, officiële patentbeschrijvingen, conferenties, internetpublicaties, vaktijdschriften enz.

2.10.2

Deze toegankelijkheid van nieuwe kennis dient niet alleen de wereldwijde uitwisseling van kennis, die voor de wetenschappelijke vooruitgang nodig is, maar is ook een unieke en zeer doeltreffende vorm van ontwikkelingshulp, die er bijvoorbeeld al vanaf de 19e eeuw toe bijgedragen heeft dat een land als Japan er zelfstandig in geslaagd is om, komend uit een middeleeuwse levenswijze en maatschappijstructuur, in zeer korte tijd een met Europa vergelijkbare levensstandaard op te bouwen.

2.10.3

De vrije beschikking over verworven kennis en competenties stuit daar op haar grenzen waar het eropaan komt de gedane investeringen in onderzoek en ontwikkeling uit het latere economische voordeel terug te winnen en zo tegelijkertijd het concurrentievermogen van de betreffende economieën door de vereiste voorsprong op de markt te versterken.

2.10.4

Hiertoe hebben de meeste industrielanden een evenwichtig rechtsstelsel ontwikkeld voor de tijdelijke bescherming van intellectuele eigendom, culminerend in het octrooirecht. Hierover heeft het Comité zich al meer dan eens uitgesproken (11), waarbij het herhaaldelijk de invoering van een Europees Gemeenschapsoctrooi heeft bepleit, alsook een scherper besef van de economische en culturele betekenis van intellectueel eigendom. Ten slotte zijn erkenning en bescherming van intellectueel eigendom een stimulans en terechte beloning voor de uitvinders en scheppers van nieuwe technieken en voorwerpen.

2.11

Wat betekent dit voor het beleid van de Europese Gemeenschap? Het gaat hier in de eerste plaats om de belangrijke en concrete vraag welk deel van het bruto binnenlands product (BBP) — in het kader van een evenwichtig totaalbeleid — in onderzoek en ontwikkeling moet worden geïnvesteerd.

2.11.1

Het antwoord hierop vloeit voort uit de positie van Europa in de wereldwijde concurrentie, dus uit de veel aangehaalde Lissabonstrategie (12).

2.11.2

De Raad heeft in dit verband al in maart 2002, in Barcelona (13), oriënterende besluiten getroffen (14) en de ondertussen algemeen bekende 3 %-doelstelling geformuleerd, volgens welke de totale uitgaven voor O&O in de Unie in 2010 moeten zijn opgetrokken tot een niveau van om en nabij de 3 % van het BBP. Twee derden van de vereiste investeringen dienen uit de privésector afkomstig te zijn (punt 47 van het Raadsbesluit). Afgezien van een forse verhoging van de O&O-investeringen van de Gemeenschap zelf, is het dus ook zaak dat er stimulansen komen voor meer O&O-investeringen door de lidstaten en vooral het bedrijfsleven. In tal van adviezen heeft het Comité dit streven nadrukkelijk ondersteund (15), hoewel het helaas gaandeweg duidelijk wordt dat dit, behalve in een paar lidstaten, niet zal worden gehaald. Dit is een zorgwekkende situatie.

2.11.3

Voorts wordt in het eind oktober 2006 gepubliceerde STERN-rapport (16): The Economics of Climate Change, vastgesteld dat alleen al voor het indammen van de door klimaatgassen beïnvloede opwarming van de aarde een inspanning nodig is van circa 1 % van het BBP, o.m. voor nog verdere O&O-activiteiten.

2.11.4

Klimaatverandering en het verband hiervan met het algemene vraagstuk van energiegebruik en –verbruik en een duurzame energievoorziening zijn echter niet het enige probleem. Ook bestrijding van lichamelijke en psychische ziekten, meer voorzieningen voor gehandicapten, de gevolgen van de vergrijzing, gerontologie, alsook milieubescherming en in het algemeen het veiligstellen van onze bestaansvoorwaarden en van het Europese waardenstelsel zijn voorbeelden van belangrijke onderzoeksthema's waarover het Comité in eerdere adviezen uitvoerige aanbevelingen heeft geformuleerd, zoals in de adviezen over het 7e Kaderprogramma voor O&O en over de „specifieke programma's” daarvan.

2.12

Het is bekend dat de Europese Gemeenschap voor een zeer grote uitdaging staat: de fellere mondiale concurrentie, waarbij het er vooral op aankomt de Europese arbeidsplaatsen, het inkomensniveau en de milieunormen te handhaven. Dit niet alleen met het oog op de economische kracht van de VS en Japan, maar met name ten aanzien van de gestaag indrukwekkender wordende industriële en onderzoeksprestaties van landen als China (tegen 2050 zal China de VS als wereldwijd leidende technologienatie hebben overvleugeld! (17)), India en Brazilië, en de daar aanzienlijk lagere lonen, sociale lasten en milieunormen.

2.13

Juist tegen deze achtergrond van wereldwijde concurrentie, en de hiermee verbonden mondiale wedloop van stijgende investeringen in onderzoek en ontwikkeling, inclusief de wereldwijde strijd om de beste wetenschappers en ingenieurs, moet de Europese Gemeenschap haar potentieel voor onderzoek, technische ontwikkeling en innovatie beter benutten en verder versterken. In de eerste plaats gaat het hier om wereldwijde concurrentie, niet om concurrentie binnen Europa!

2.14

Een concurrerende positie van Europa blijft dus slechts behouden aan de hand van een ook toekomstige voorsprong (18) in onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie, ingebed in een maatschappelijk-cultureel klimaat van democratie, rechtsstaat, vrijheid van ondernemerschap, planningszekerheid, prestatiedrift en erkenning van prestaties. De Europese onderzoeksruimte moet verder versterkt en uitgebreid worden. Ondertussen is dit inzicht algemeen doorgedrongen in intentieverklaringen van politici, maar in concreto en in de omzetting in daadwerkelijke prioriteiten (bijv. onderzoeksbudgetten) en in desbetreffende voorschriften (bijv. CAO-structuur (19), belastingrecht) zijn er helaas nog duidelijke tekortkomingen te bespeuren, zowel in de EU als in de meeste lidstaten.

2.15

Andere landen die met soortgelijke problemen te kampen hebben, bijv. de VS of Japan, maar ook Zwitserland, leveren op dit gebied met succes niet alleen duidelijk meer, maar ook doeltreffender inspanningen voor onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie. Dit blijkt o.a. uit de aantrekkingskracht van de VS voor Europese wetenschappers en ingenieurs, die nog steeds, in het kader van de in principe gewenste wederzijdse mobiliteit, tot een overschot van naar de VS vertrekkende deskundigen en talenten leidt („kennisvlucht”).

2.16

Juist ten aanzien van de VS is dit feit niet alleen een indicator van het financiële prestatievermogen en van een superieur onderzoekssysteem; tegelijk verzwakt het Europa en maakt het de VS sterker. Bovendien wordt het O&O-beleid van de VS gekenmerkt door een in vergelijking met Europa onbevangener en moediger reactie op nieuwe concepten en voorstellen, en durft men over het algemeen meer risico te nemen. Het beleid ontleent verder zijn motivatie niet alleen aan het economisch concurrentievermogen, maar in gelijke mate ook aan een consequente nationale veiligheidsstrategie (20) en de daaraan verbonden hoge O&O-investeringen, wat tot kruisbestuiving leidt.

2.17

Het is dus zaak dat Europa nu zijn traditie van leidend onderzoeks- en innovatiegebied nieuw leven inblaast, aanzienlijk meer in onderzoek en ontwikkeling investeert, de capaciteiten van zijn burgers daarvoor stimuleert en hun prestaties beloont, en belemmeringen uit de weg ruimt.

2.18

De belangrijkste voorwaarde om dit te verwezenlijken is een maatschappelijk klimaat waarin dit inzicht ten volle kan doorbreken, zodat op alle beleidsniveaus de vereiste randvoorwaarden geschapen worden en koersbepalende besluiten genomen worden. Slechts dan zullen scholen en universiteiten hun taak in de wereldwijde concurrentie kunnen vervullen en genoeg jonge mensen voor wetenschap en techniek aantrekken. Alleen dan zal de industrie genoeg vertrouwen en optimisme krijgen om de nodige investeringen te doen.

3.1

Bron van investeringen. Onderzoek en innovatie — samen met een gekwalificeerde en effectieve opleiding van getalenteerden — zijn de voorwaarde voor de toekomstige welvaart van de samenleving. Daarom moet zij de hiertoe benodigde investeringen leveren. In de EU zijn deze investeringen afkomstig van de Gemeenschap, de lidstaten, het bedrijfsleven en, voor een klein deel, van particuliere stichtingen.

3.2.1

7e OTO-kaderprogramma. De Europese Gemeenschap levert het leeuwendeel (21) van de steun aan onderzoek en ontwikkeling voor het 7e OTO-kaderprogramma. Het beschikbare totale budget hiervan voor de periode 2007-2013 beloopt (22) circa 50 miljard € (23), ofwel circa 5,8 % van de totale begroting van de Gemeenschap voor deze periode.

3.2.2

Dit bedrag behelst zodoende circa 0,06 % van het bruto binnenlands product van de Gemeenschap, dus slechts ongeveer 2 % van het streefcijfer van Barcelona (zie bijlage). Volgens het Comité is dit ontoereikend om de vereiste hefboomwerking en integrerende kracht van de communautaire steun voor het steunbeleid van de lidstaten en voor de vereiste bereidheid tot investeren van het het bedrijfsleven volledig hun werk te laten doen. De vereiste aanzienlijke groei blijft op dit gebied dus uit.

3.2.3

Het is volgens het Comité derhalve zeer betreurenswaardig dat zijn aanbeveling (24) om het aandeel van het voor het 7e O&O-kaderprogramma beschikbare budget in de totale Gemeenschapsbegroting te verhogen, in de wind is geslagen.

Het Comité doet daarom een beroep op de Europese Raad en het Europees Parlement om bij de voor 2008 geplande herziening van de EU-begroting in dit opzicht nog duidelijk vooruitgang te boeken en de voor het 7e O&O-kaderprogramma beschikbare steunomvang van de Gemeenschap te verhogen tot 3 % van de streefwaarde van Barcelona.

3.2.4

Europese Investeringsbank. Voorts tekent het Comité aan dat ook de steun van de Europese Investeringsbank meer moet worden bestemd voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie (25), met name voor maatregelen voor de opbouw van de vereiste infrastructuur en de overdracht van kennis voor industriële toepassingen.

3.2.5

Europese Structuurfondsen. Hetzelfde geldt, zelfs in hogere mate, voor de toepassing van de Europese Structuurfondsen. De nieuwe lidstaten dienen in dit verband een forse inhaalslag te maken voor de opbouw van de benodigde onderzoeksinfrastructuur en de verbinding hiervan met de vestiging van moderne high-techondernemingen.

3.3.1

Meer investeringen van het bedrijfsleven. Gezien het structureel geringe aandeel van communautaire steun is het van doorslaggevend belang dat zowel de lidstaten als het Europese bedrijfsleven (26) toereikend, dat wil zeggen aanzienlijk meer dan tot nu toe, zullen investeren in onderzoek, ontwikkeling en bijbehorende opleidingen om het potentieel van Europa voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie aan te boren en te versterken, om de Europese onderzoeksruimte te benutten en om het doel van Barcelona ten minste bij benadering te bereiken. De meeste lidstaten hebben in dit opzicht een ernstige achterstand, die dringend moet worden ingelopen!

3.3.2

Betrouwbare en passende randvoorwaarden. Naast meer financiële inspanningen is ook een controle van alle verdere randvoorwaarden vereist om de ingezette middelen optimaal te laten werken. In dit verband moeten met name standpunten van niet bij onderzoek betrokken partijen en streefcijfers op nut of nadeel worden onderzocht en dient maximale planningszekerheid en betrouwbaarheid van overheidscijfers te worden gegarandeerd.

3.3.3

Ondersteunende maatregelen van de Gemeenschap. Op dit terrein kan en moet de Europese Gemeenschap door middel van haar beleid uitdrukkelijk steun verlenen, vooral in de vorm van adequate verordeningen of richtlijnen, optimale randvoorwaarden en intelligent ingezette hefboomwerking van steun, met name uit het 7e OTO-kaderprogramma.

3.3.4

Staatssteun van de Gemeenschap. In artikel 87 en 88 van het EG-Verdrag worden aard, omvang en administratieve procedures van de namens de lidstaten toe te kennen staatssteun (27) voor O&O-werkzaamheden geregeld. De toepassing van deze regels is dus ook een belangrijke hefboom om de bevordering van onderzoek door de lidstaten te beïnvloeden, maar ook om de stimulering uit hoofde van het 7e OTO-kaderprogramma van de Gemeenschap optimaal te laten verlopen. Daarom moeten de regels voor staatssteun van de Gemeenschap er zodanig uitzien (28) dat ze de lidstaten tot daden aanzetten en de kans bieden zo effectief en zakelijk mogelijk onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten van universiteiten, onderzoeksorganisaties, bedrijfsleven en hun onderlinge samenwerkingsverbanden meer en effectiever dan tot nu toe te stimuleren.

3.3.5

Voorrang voor wereldwijd concurrentievermogen. Het moet vooral vermeden worden dat te streng geformuleerde, met veel papierwinkel omgeven en uitsluitend op de Europese mededinging gerichte beperkingen voor overheidssteun aan onderzoek en ontwikkeling het mondiale concurrentievermogen van de Europese Gemeenschap benadelen. Integendeel: juist gezien de relatief zeer geringe omvang van communautaire steun (29) moeten de lidstaten op hun beurt de in de Europese ruimte vereiste samenwerking tussen universiteiten, onderzoeksinstituten en bedrijfsleven ruimhartig en zonder bureaucratische belemmeringen kunnen bevorderen.

3.3.6

MKB en „start-ups”. In dit verband moet ook het potentieel van het MKB, en met name van „start-ups” voor innovaties verder worden gestimuleerd en dienen er in het algemeen sterkere prikkels te komen voor meer investeringen op dit gebied door de ondernemingen. Het Comité wijst voorts op zijn aanbevelingen (30) over het EU-programma „Meerjarenprogramma voor ondernemingen en ondernemerschap, met name voor het midden- en kleinbedrijf (MKB)” en op de in dit verband cruciale steun aan de kenniseconomie. Het feit dat in de EU 98 % van de ondernemingen kleine of middelgrote bedrijven zijn, toont overduidelijk aan hoe belangrijk een grotere innovatiecapaciteit voor deze sector is.

3.3.7

Voorbeeld VS. Ter oriëntatie zou het steunbeleid op dit gebied van de mondiale concurrenten kunnen dienen, vooral van de VS.

3.4

Budgetrecht van de lidstaten. Nog een aspect dat van belang is voor financieringskwesties is de vraag of het budgetrecht van de afzonderlijke lidstaten een effectieve besteding van middelen ten goede komt. Is dit niet het geval dan zou de Gemeenschap eraan moeten werken dat het budgetrecht van de desbetreffende lidstaten beter wordt afgestemd op de behoeften van onderzoek en ontwikkeling.

3.4.1

Flexibeler bestedingsplannen en budgetrecht. Vooral bij omvangrijke ontwikkelings-projecten, maar in het algemeen bij alle, onderzoek en ontwikkeling betreffende investeringen, moet vermeden worden dat overheidsplannen voor niet ter zake doende besteding van middelen (zoals voor de kameralistische boekhouding opgaat) uitmonden in besluiten die tegen projecten indruisen. Aangezien bij dergelijke, in technisch terra incognita doordringende projecten de totale uitgaven, dus met name de bestede middelen per kalenderjaar, niet altijd precies te plannen zijn, kunnen projectuitgaven via aan het kalenderjaar gebonden overheidsplannen vervallen. Dit leidt tot inadequate procedures voor optimalisering en tot ineffectiviteit. Derhalve zijn er betere oplossingen nodig, die in het budgetrecht van de lidstaten verankerd worden, waarmee bijv. de overdracht van een deel van de toegewezen middelen naar het volgende kalender- of begrotingsjaar mogelijk wordt.

3.5

Belasting- en aansprakelijkheidsrecht van de lidstaten. Ook moet de Gemeenschap zich ervoor inzetten om het belasting- en aansprakelijkheidsrecht van de lidstaten beter in de pas te laten lopen met de doelstelling, te weten het scheppen van prikkels voor meer investeringen van de industrie in onderzoek en ontwikkeling en het beteugelen van financiële risico's bij de invoering van innovatieve technieken of producten.

3.6

Toereikende basisfinanciering door de lidstaten. Voorts dienen de lidstaten te waarborgen dat hun onderzoeksinstituten voorzien worden van toereikende basisfinanciering om überhaupt in aanmerking te komen voor co-financiering door het 7e OTO-kaderprogramma.

3.7

Bedrijfsadministratie, kostenregistratie en evaluatie. Ook moeten administratie, kostenregistratie en de beoordelingen van de inspanningen van de begunstigden van overheidssubsidies, dus van de verschillende onderzoeksinstellingen, doorgelicht worden om te zien of zij daadwerkelijk beantwoorden aan de typische kenmerken van onderzoek en ontwikkeling. Vooral moet onderzocht worden of bedrijfseconomische gezichtspunten die voor productiebedrijven geoptimaliseerd zijn, klakkeloos zijn toe te passen op organisaties die kennis produceren, en die daar dan wat betreft inspanningen, toepassing en evaluatie tot onevenwichtigheden kunnen leiden.

3.8

Politieke en maatschappelijke prioriteiten. Algemeen gesproken dient er op politiek niveau — en in de media als opinievormers — te worden gewerkt aan een besef (en hiernaar zou gehandeld moeten worden) dat toereikend en effectief onderzoek en ontwikkeling de conditio sine qua non zijn voor toekomstige welvaart, dus ook voor arbeidsplaatsen, sociale voorzieningen en concurrentievermogen. Dit geldt zowel voor de nodige begrotingsbesluiten voor de vereiste investeringen, als voor alle randvoorwaarden voor opleidingen, arbeidsrecht, arbeidsomstandigheden, belasting- en CAO-recht enz. Het gaat evenwel ook om de principiële houding van de samenleving als geheel jegens de wetenschappelijk-technische vooruitgang, die met grote kansen, maar ondanks alle voorzorgen natuurlijk met bepaalde restrisico's gepaard gaat. Te grote angst om risico's te nemen leidt tot stagnatie, en ten slotte zelfs tot verlies van kenniscompetentie en achteruitgang.

4.1

Algemene gezichtspunten  (31) . Van primair belang is derhalve het scheppen van een economische, politieke, sociale en culturele omgeving waarin creativiteit en inventiviteit optimaal tot hun recht komen (32) en de beste wetenschappers en ingenieurs aangetrokken en ook behouden kunnen worden. Hiertoe behoren de nodige maatregelen om die voorwaarden te creëren of in stand te houden waaronder wetenschap en onderzoek optimaal kunnen functioneren.

4.2

Testen van nieuwe ideeën en concepten. Wetenschap en onderzoek streven naar de beste en nieuwste ideeën, procedures en resultaten. Hiertoe behoort ook de onafhankelijke reproductie (of weerlegging) — d.w.z. „certificatie” — van nieuwe inzichten, alsmede de verbreiding, verdieping en vergroting daarvan, waarbij het er allereerst om gaat in terra incognita door te dringen. Het is dus noodzakelijk om uiteenlopende (33) en interdisciplinaire onderzoeksinitiatieven, beoordelingsprocedures en onderzoeksstructuren mogelijk te maken en in stand te houden om de ontwikkeling (34) van de beste ideeën en resultaten, maar ook van organisatievormen te stimuleren en hiervan profijt te trekken.

4.3

Evaluatiecriteria en speelruimte. Dus moeten de evaluatiecriteria het nieuwe bevorderen en tegelijk het risico van mislukking incalculeren, aangezien succes niet a priori kan worden gegarandeerd. Te starre voorschriften van bovenaf of regelingen voor de bundeling van organisatievormen, onderzoeksprogramma's en werkmethoden zijn uit den boze; ze staan haaks op de ontwikkeling naar het nieuwe en de innovatie. Toereikende vrijheid van ondernemerschap is een voorwaarde voor innovatie, om het idee niet aan een overmaat van beperkende voorschriften een vroege dood te laten sterven. Vrijheid van onderzoek, ook de vrijheid van wezensvreemde, beperkende (35) of zelfs ideologische waarden, is een conditio sine qua non voor creatieve wetenschap en ontdekkingen, ongeacht de grenzen van wettelijke regelingen voor ethische vraagstukken en ongeacht een objective besteding van de toegewezen subsidie.

4.3.1

Bottom-up. Elk onderzoeksbeleid zou dan ook moeten uitgaan van het principe: zoveel „bottom-up” als mogelijk en zoveel „top-down” als nodig, met andere woorden: zoveel decentralisatie als mogelijk, zoveel centralisatie als nodig. Uiteindelijk gaat het om het evenwicht tussen individuele ideeënrijkdom en individuele creativiteit aan de ene kant en de nodige planning, harmonisatie en sturing bij de bundeling van middelen anderzijds om omvangrijke projecten te kunnen uitvoeren waarbij de taken verdeeld worden.

4.3.2

Samenwerkingsprojecten. Ten slotte is het zo dat zeer veeleisende en veelbelovende O&O-of high-techprojecten vaak internationale samenwerking vergen tussen verschillende onderzoeksorganisaties, bedrijven enz., inclusief financiering van verschillende geldschieters. Zeker als de interne organisatiestructuur, beoordelingssystemen, personeelsbeleid, interne reglementen (36) enz. onderling duidelijk uiteenlopen, kunnen er flinke obstakels ontstaan voor het gewenste resultaat van deze samenwerking. Het gaat erom dat alle betrokken partijen bereid zijn om met elkaars behoeften rekening te houden, het eens te worden over de voor het project in kwestie geldende gemeenschappelijke regels, die desnoods afwijken van de verdere gewoonten, af te zien van bijzondere prioriteiten en werkbare overeenkomsten te sluiten.

4.3.3

Opencoördinatiemethode (OCM). Terwijl dus in de paragraaf „Testen van nieuwe ideeën en concepten” gepleit wordt voor pluraliteit en gewezen wordt op de nadelen van een te grote uniformiteit voor de ontwikkeling, is het voor samenwerkingsprojecten en in het algemeen voor de samenwerking in Europa wel nodig dat tussen de samenwerkende instellingen een minimum aan uniforme regels en maatstaven bestaat. De OCM dient behoedzaam te worden toegepast, om deze twee tegengestelde gezichtspunten met elkaar te verzoenen.

4.4

Vereenvoudiging  (37) en reductie van administratieve procedures, vermijden dat instanties hetzelfde werk doen of overlappende werkterreinen hebben  (38) . Bij onderzoek en ontwikkeling horen onvermijdelijk ook werkzaamheden op het gebied van planning, ondernemerschap, administratie en expertise, die door vooraanstaande en ervaren wetenschappers en ingenieurs moeten worden verricht. De vereiste administratieve stappen zijn echter zodanig in aantal en omvang toegenomen dat aan de eigenlijke onderzoekstaken tamelijk veel werkkracht wordt onttrokken. Met name is er een inflatie van aanvraag-, advies-, monitoring- en auditingprocessen ontstaan die tot een improductieve bedrijvigheid leidt en aan de eigenlijke onderzoekstaken werkkracht onttrekt (39). Bovendien: meer evaluaties bieden geen soelaas voor gebrekkige investeringen in opleiding, onderzoek en ontwikkeling.

4.4.1

Daarom herhaalt het Comité zijn dringende verzoek (40) dat zowel de Commissie als de lidstaten zich over dit aspect buigen en aan efficiëntere, beter gecoördineerde procedures gaan werken (vooral t.a.v. samenwerking met en tussen de deelnemende nationale instanties). Met name wordt aanbevolen om de overdaad aan gescheiden optredende verticale (en tevens horizontale/parallelle) goedkeurings-, sturende en toezichthoudende instanties (en bijbehorende procedures) terug te dringen.

4.5

Bevordering van uitmuntendheid en concurrentie. Het Comité verwelkomt de inspanningen van de Commissie, de lidstaten en onderzoeksorganisaties om topprestaties of uitstekende programmavoorstellen te stimuleren. In het algemeen zijn zij erop gericht om topprestaties in onderzoek en ontwikkeling te bereiken, maar ook om de meest succesvolle talenten in Europa te houden of voor Europa te winnen. Dit gaat op zijn beurt wel weer gepaard met verdere administratieve rompslomp. Des te noodzakelijker is het om de last van al deze procedures fors te verminderen, de procedures te stroomlijnen en te vereenvoudigen. De uitspraak „Minder is meer” krijgt hier een bijzondere betekenis.

4.6

Vervagende grenzen tussen onderzoekscategorieën. De categorieën fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en ontwikkeling zijn niet meer scherp afgebakend, maar er is veeleer sprake van kruisbestuiving en feedback. Voorzover in de voorschriften een onderscheid tussen deze categorieën nodig is, moeten de betrokken organisaties genoeg speelruimte krijgen binnen de beslissingsbevoegdheid bij het bepalen van hun aandeel. Desalniettemin blijft het zo dat de resultaten van fundamenteel onderzoek nauwelijks te voorspellen of te plannen vallen, terwijl een doelgerichte, geplande procedure pas van start kan gaan als het einddoel te omschrijven is en de weg ernaartoe voldoende duidelijk is.

4.7

Van inzicht in de natuur tot innovatief product, innovatief proces en innovatieve diensten. Alle zeilen moeten worden bijgezet om de nieuwe inzichten van fundamenteel onderzoek, alsook van toegepast onderzoek en ontwikkeling sneller om te zetten in nieuwe producten, processen of diensten. Hoewel het hier om een kernprobleem gaat, bestaat er geen panacee voor; er kunnen evenwel enkele principes geformuleerd en maatregelen aanbevolen worden.

4.7.1

De belangrijkste maatregel betreft waarschijnlijk de verbetering van de persoonlijke mobiliteit tussen academie en industrie (zie par. 5.5 e.v.), maar ook in het algemeen de bevordering van het wederzijds begrip en de osmose van deze twee „culturen” (41).

4.7.2

Het bedrijfsleven heeft overigens de taak om een bijbehorende bedrijfscultuur te ontwikkelen en zich sterker in te zetten voor de resultaten van onderzoek en ontwikkeling en om het innovatieve product met meer lef tegemoet te treden (zie ook par. 4.9). Bedrijven moeten hun personeelsbeleid zo inrichten dat zij op hun beurt ten minste zoveel technisch-wetenschappelijke deskundigheid in hun huis hebben c.q. vergaren dat zij nieuwe know-how met kennis van zaken kunnen beoordelen en deze ook kunnen overnemen. Verder moeten ondernemingen werken aan een innovatievriendelijk klimaat om het creatieve potentieel van hun medewerkers te bevorderen en te benutten. Overdracht of aankoop van bepaalde know-how is pas mogelijk wanneer deze voorhanden is en wanneer de know-how bekend is en begrepen wordt (42).

4.7.3

Hiertoe kunnen ook verbeterde, via internet publiek toegankelijke informatiesystemen bijdragen, die gegadigden de kans bieden om de weg terug te volgen van een algemene verzameling trefwoorden naar de resultaten van Europees onderzoek, alsook naar de originele publicaties en auteurs en de nodige contactpersonen te vinden. Cordis (43) biedt hier deels de mogelijkheid toe. Dergelijke informatiesystemen zouden idealiter ook voor gehandicapten toegankelijk moeten zijn (44) en rekening moeten houden met de vergrijzende samenleving.

4.7.4

Minstens even belangrijk is evenwel de vereiste samenwerking van onderzoeksinstituten met ondernemingen die op soortgelijk terrein werkzaam zijn. Directe ruimtelijke nabijheid komt een en ander ten goede (45), aangezien uit deze nabuurschap („clusters”) zowel gedwongen, maar ook gezochte ontmoetingen en partnerschappen voortkomen. Het is zaak deze clustervorming meer te bevorderen met relevante programma's. Maar ook alle inspanningen op lokaal en regionaal niveau voor een betere kennisoverdracht en meer contacten, verdienen erkenning en ondersteuning. In dit verband zij verwezen naar de initiatieven van de „Science Cities” (46).

4.7.5

Daarom is het Comité bijzonder ingenomen met de huidige plannen (47) voor de oprichting van een Europees Technologie-Instituut (ETI), dat moet bijdragen aan de verdere ontwikkeling van het innovatieve potentieel van de Gemeenschap en de lidstaten door het verbinden van opleidings-, onderzoeks- en innovatie-activiteiten op het hoogste niveau. Het ETI dient zijn werkzaamheden primair te verrichten binnen op kennis en innovatie gerichte partnerschappen. Het Comité raadt aan om in dit kader bottom-upinitiatieven en -processen te stimuleren en hieraan de voorkeur te geven.

4.7.6

Over het algemeen dienen de lidstaten hun stimulerende maatregelen te intensiveren. Ze zouden betrekking moeten hebben op de al genoemde „start-ups”, alsmede op de samenwerking (48) tussen onderzoeksinstituten en reeds gevestigde ondernemingen.

4.8

Betekenis van fundamenteel onderzoek. Zulke steunprogramma's mogen het fundamenteel onderzoek echter geenszins benadelen. Daarom spreekt het Comité opnieuw zijn steun uit voor het in het KP7 zeer belangrijke programma „Ideeën”, alsook voor de daartoe ingestelde Europese onderzoeksraad. Aldus kan één enkel nieuw idee leiden tot een hele reeks vernieuwingen, die hun toepassing vinden op een groot aantal technische terreinen (49). Ook het bedrijfsleven (50) is overtuigd van de betekenis van fundamenteel onderzoek en de bevordering ervan.

4.8.1

Dit sluit aan bij de herhaaldelijk uitgesproken aanbeveling van het Comité om binnen de innovatiedriehoek fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en ontwikkeling (product- en procesontwikkeling) aan alle drie onmisbare pijlers voldoende aandacht te schenken aan de hand van toereikende bevordering, ook van het fundamenteel onderzoek.

4.9

Het innovatieve product. Zelfs als al deze aanbevelingen worden opgevolgd, blijft het de taak van het bedrijfsleven om het innovatieve product, het innovatieve procesverloop en de innovatieve dienstverlening op basis van de met O&O verkregen inzichten en vaardigheden te verwezenlijken, te gebruiken of te produceren, en op de markt te brengen. Dit is tijdrovend, vergt aanzienlijke investeringen vooraf en gaat gepaard met duidelijke, markteconomische risico's, met name voor het MKB. Maar ook op dit terrein kunnen de Gemeenschap en de lidstaten met een over de gehele lijn betrouwbaar beleid een doorslaggevende bijdrage leveren: door verwijdering van administratieve hinderpalen, door (vooral belasting-)prikkels op economisch gebied, door genoeg risicokapitaal ter beschikking te stellen, door slimme, effectieve en onbureaucratische steunprogramma's, alsook door onvermoeibaar te werken aan een maatschappelijk klimaat dat openstaat voor techniek en innovatie.

4.9.1

Ook overheidsopdrachten zouden kunnen bijdragen tot de marktintrede van innovatieve producten (technieken, diensten...). Deze opdrachten zouden op die manier de aanzet kunnen zijn tot een modernisering van overheidsinstellingen (51).

4.10

Intellectueel eigendom en Gemeenschapsoctrooi. Het ontbrekende Gemeenschapsoctrooi is een zwak punt van de EU. Dit gebrek komt tot uiting in fors hogere kosten en bijkomende belemmeringen voor de bescherming van intellectueel eigendom. Zo ontstaan tegelijkertijd twee grote nadelen: niet alleen hogere kosten voor octrooiprocedures en -bescherming, maar ook zelfs het verlies van eventuele octrooibescherming, te weten door tijdverlies en ontmoediging.

4.10.1

Talenprobleem. Eén van de obstakels voor de EU om een Gemeenschapsoctrooi in te voeren, is de talenkwestie. Daarom beveelt het Comité aan om de kwestie te regelen volgens de jarenlange gewoonten van de internationale „Science Community”. Dit mag echter geenszins worden gebruikt of opgevat als een poging om de Europese talenrijkdom als waardevol en door het Comité ondersteund (52) kenmerk van Europa's brede culturele palet in het algemeen te belemmeren of te beperken.

4.10.2

Prepublicatietermijn tijdens welke de nieuwheid van het octrooi beschermd blijft. Tegelijk bepleit het Comité opnieuw om een prepublicatietermijn toe te laten, tijdens welke de nieuwheid van het octrooi beschermd blijft (53), om zo het dilemma op te lossen tussen de uitvinder die op korte termijn de resultaten moet publiceren en de beperking om slechts nieuwe, tot nu toe onbekende uitvindingen te kunnen patenteren.

4.11

Bijzondere situatie in de nieuwe lidstaten. Terwijl de nieuwe lidstaten in het algemeen aan de ene kant het concurrentievoordeel hebben van lagere lonen — natuurlijk ook in combinatie met het nadeel van een lagere levensstandaard voor de meeste burgers, hebben zij anderzijds te kampen met een infrastructuur voor onderzoek en ontwikkeling die nog steeds minder ontwikkeld is.

4.11.1

Derhalve heeft het Comité herhaaldelijk (54) bepleit om een aanzienlijk groter deel van de middelen van het gemeenschappelijke Structuurfonds voor de uitbreiding van wetenschappelijke infrastructuur te bestemmen. Voor dit doel zou financiering van de Europese Investeringsbank ook zeer nuttig zijn.

4.11.2

Ook de nieuwe lidstaten zouden van hun kant alles in het werk moeten stellen om deze kloof zo snel mogelijk te dichten en om vervolgens de 3 %-doelstelling te verwezenlijken. Algemeen gesproken moet het een prioriteit van de Gemeenschap zijn om de nieuwe lidstaten bij de opbouw van hun onderzoekssysteem en het aanboren van jong wetenschappelijk talent uitdrukkelijk ter zijde te staan.

4.12

Innovatie  (55) in het algemeen. Terwijl in de opmerkingen en aanbevelingen tot nu toe innovatie vooral aan de orde was als gevolg van wetenschappelijk-technische activiteiten en initiatieven, dienen uitdrukkelijk ook de ondernemings-, commerciële en sociale aspecten (56) en de mogelijkheden voor innovatieve ideeën en procedures te worden vermeld. Ongetwijfeld zijn deze ten opzichte van het wetenschappelijk-technische aspect van aanvullend en gelijk belang voor welvaart, concurrentievermogen en de Lissabonstrategie. In de zin van het onderhavige verkennend advies gaat het evenwel hoofdzakelijk om kwesties van economisch en sociaal beleid, die in een toekomstig advies van het Comité over de Lissabonstrategie apart aan de orde komen (zie ook het volgende hoofdstuk.)

4.12.1

Het Comité is in dit verband ingenomen met de Mededelingen van de Commissie (57) (zie ook par. 1.2) van 13 september 2006, „Kennis in de praktijk brengen: een omvattende innovatiestrategie voor de EU”, en van 12 oktober 2006, „Een innovatiegezind, modern Europa”. Het stemt geheel in met de daarin geschetste tendensen en wil in dit advies op enkele punten nader ingaan. (De eerste mededeling heeft betrekking op het eveneens uitstekende Aho-verslag (58). Verder verwijst het Comité naar zijn eigen voorstellen (59) voor een innovatief werkgelegenheidsbeleid.)

5.1

Persoonlijke aspecten — motivering. Het Comité verwijst in dit verband naar zijn speciaal aan dit onderwerp gewijde advies (61) en bekrachtigt en benadrukt nogmaals de daar gedane uitspraken. Zoals al eerder heeft het Comité daar opgemerkt dat menselijk kapitaal de gevoeligste en waardevolste bron voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie is. De belangrijkste taak is dus om getalenteerde jongeren voor een wetenschappelijke of technische opleiding te motiveren en hun die dan ook in optimale vorm aan te bieden.

5.2

Universiteiten en technische hogescholen. De hiervoor vereiste opleidingen zijn daarom van doorslaggevend belang om te kunnen voorzien in de behoefte aan goede wetenschappers en ingenieurs. Derhalve moeten er genoeg optimaal toegeruste, aantrekkelijke (vooral ook technische) universiteiten komen en behouden blijven, met uitstekende docenten en met een combinatie van onderzoek en onderwijs (62). Zij moeten de concurrentie met de beste universiteiten in de VS of andere landen buiten Europa aankunnen. Ze moeten dus ook aantrekkelijk genoeg zijn voor de beste studenten van buiten Europa. Ook hier zou het ETI een zinvolle rol kunnen spelen.

5.3

Mobiliteit. Aangezien na een succesvolle opleiding aan een hogeschool mobiliteit binnen of buiten Europa voor jonge wetenschappers en ingenieurs tegenwoordig bijna als vanzelfsprekend onderdeel van de verlangde bijscholing wordt beschouwd, kunnen er in deze context twee nadere eisen worden geformuleerd:

5.3.1

Mobiliteit moet beloond worden, ze mag niet bestraft worden. Helaas zijn er echter nog tal van — zelfs recente (63) — regelingen op het gebied van loonvorming, belasting- en verzekeringsrecht en sociale voozieningen die precies tot het tegendeel leiden. Hier is een systematische en op deze problematiek afgestemde controle/correctie van alle in aanmerking komende aspecten/obstakels op haar plaats. Omdat het gewenst is dat het gezin bij elkaar blijft, dient de controle voor het gehele gezin te gelden.

5.3.2

Mobiliteit mag geen eenrichtingsverkeer zijn dat in „kennisvlucht” uitmondt. Dus moeten de door uitrusting en werkklimaat bepaalde kansen op succes, alsook de inkomensverhoudingen en carrièrekansen voor onderzoekers en ingenieurs afgestemd zijn op de kansen die in buiten Europa gelegen en met Europa concurrerende landen geboden worden.

5.4

Carrière. Met de zowel door de samenleving als door individuele onderzoekers gedane investeringen om brede en moeilijke basis- en in hoge mate specialistische kennis te verwerven, neemt de maatschappij, vertegenwoordigd door de politiek, de verantwoordelijkheid op zich voor een optimaal profijt van deze investeringen. Dit besef moet tot uitdrukking komen in de aandacht voor een passende loopbaan voor de opgeleide onderzoekers, met aantrekkelijke opties om zijpaden in te slaan zonder professioneel buitenspel te komen staan. Werkloze of in een ongepaste arbeidsomgeving werkzame, gekwalificeerde wetenschappers en ingenieurs zijn verspilling van nationaal-economische investeringen en schrikken de volgende intellectuele elite af; het resultaat is dat zij kiest voor beroepen die met wetenschap en techniek weinig te maken hebben of dat zij Europa de rug toekeert!

5.4.1

Promovendi. Gezien de nodige duur van een volwaardige wetenschappelijk-technische opleiding en de hierbij horende promotie, en gelet op het feit dat wetenschappelijke en technische dissertaties zelfstandige arbeid en volledige professionele inzet vergen, moet die inzet ook als zodanig worden erkend en beloond (wat voor ingenieurs soms ook het geval is). Het is vanuit meer dan één opzicht nadelig dat uitgerekend de meest getalenteerde jonge wetenschappers tijdens hun promotieperiode door ontoereikende beloning  (64) te lang financieel afhankelijk blijven. Ingenieurs en wetenschappers die op een volwaardige academische opleiding kunnen bogen, zijn geen leerlingen of stagiaires.

5.4.2

Voor het verdere verloop van de loopbaan is het van belang om aantrekkelijke modellen voor „carrièreplanning” aan te bieden, alsook alternatieven om professionele zijpaden in te slaan. De beweringen in de voorafgaande paragraaf winnen in dit verband nog aan kracht.

5.4.3

Mensen de juiste kansen geven. Vooruitgang en permanente innovatie berusten ook op de motivatie van alle betrokkenen, moderne bedrijfsvormen en de juiste managementmethoden. Het is zaak om mensen, dus ook alle medewerkers in ondernemingen en onderzoeksinstituten, op grond van hun begaafdheid, prestatievermogen en creativiteit optimale kansen te bieden voor het ontplooien van talent en eigen initiatief, en een sociale omgeving tot stand te brengen waarin hun scheppend vermogen gedijt en gestimuleerd wordt. Dit zijn cruciale vraagstukken voor het sociaal en gezinsbeleid, sociaal onderzoek, bedrijfseconomie en in het algemeen voor de managementcultuur. In die kringen wordt ondertussen ook het belang ingezien van een zinvolle „Work-Life-Balance” voor creativiteit en productiviteit (65).

5.5

Contacten tussen academie en bedrijsleven. Het beste middel voor overdracht van kennis en uitwisseling van ervaringen zijn de hoofden van de onderhavige mensen. Daarom wordt er allang gewerkt aan meer uitwisseling van personen tussen universiteiten en onderzoeksinstellingen enerzijds en het bedrijfsleven anderzijds. Ondanks de bestaande moeilijkheden en belemmeringen moeten deze contacten absoluut voorrang krijgen.

5.5.1

Tot nu toe is men er namelijk helaas bijna niet in geslaagd (66) om tal van belemmeringen, op het gebied van cao-recht, benoemingsbeleid, carrièrecriteria enz. uit de weg te ruimen. Er moet opnieuw getracht worden om, gezien de in wezen bekende problemen, de procedures te beïnvloeden, deze te wijzigen en de cao-hindernissen weg te nemen. Weliswaar gaat het niet alleen om beloning en de zeer uiteenlopende inkomensverhoudingen, maar ook om verschillen tussen de bedrijfscultuur in industrie en aan universiteit. Hoewel sommige van deze verschillen wellicht voortvloeien uit de aard van beide sectoren, is het toch van belang om tussen beide flink meer uitwisseling van personen en samenwerking te bewerkstelligen. Het Comité beveelt aan om met nieuwe ideeën te komen die in deze kwestie tot positieve resultaten leiden.

5.5.2

Naast financieel-technische zaken, belastingen en aansprakelijkheidsrecht eist dus ook de wederzijdse mobiliteit tussen universiteit en bedrijfsleven de aandacht op. Het Comité herhaalt dan ook zijn aanbeveling om een beurzen- dan wel ondersteuningssysteem in het leven te roepen dat prikkels bevat voor een beperkte (bijv. één tot drie jaar) wederzijdse mobiliteit (met garantie op terugkeer naar de eerdere loopbaan) tussen het bedrijfsleven en wetenschappelijke instellingen, naar analogie van de „sabbatical” in de academische wereld. Dit kan niet alleen leiden tot een betere kennismaking en meer begrip van de wederzijdse omstandigheden en kennisoverdracht, maar natuurlijk ook de gelegenheid bieden voor langdurige uitwisselingen. Het Comité beseft weliswaar dat er aan dergelijke terugkeerprocessen bezwaren kleven (67), maar de voordelen van zo'n beurzensysteem overtreffen de nadelen. Bovendien kan deze mobiliteit nieuwe perspectieven voor de carrière opleveren.

—

Fundamenteel onderzoek, en in feite alle lange termijn-onderzoek en -ontwikkeling, heeft baat bij een zo vroeg mogelijke publicatie van de resultaten, om andere onderzoeksgroepen in de gelegenheid te stellen de resultaten op hun juistheid te toetsen. Tevens moet geprofiteerd worden van de synergie die ontstaat door snelle en directe communicatie tussen onderzoekers, vooral wanneer een groot aantal laboratoria samenwerken aan een gemeenschappelijk onderzoeks- en ontwikkelingsproject.

—

Ook de overheid moet omwille van eerlijke steunverlening en eerlijke mededinging aandringen op publikatie van de resultaten van door haar gesubsidieerd onderzoek.

—

Een bedrijf daarentegen doet er in de regel goed aan met het oog op zijn concurrentiepositie de productontwikkelingsresultaten ten minste zo lang geheim te houden totdat het nieuwe produkt marktrijp is.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/28

1.1

In de context van een „Europa van de burgers” is het van belang dat het Gemeenschapsrecht begrijpelijk en transparant is. Het Europees Parlement, de Raad van Ministers en de Commissie hebben er dan ook op gewezen dat meermaals gewijzigde wetteksten gecodificeerd moeten worden. In een Interinstitutioneel Akkoord zijn zij een versnelde werkmethode daarvoor overeengekomen. Bij codificatie mogen in de betrokken wetteksten geen inhoudelijke wijzigingen worden aangebracht.

1.2

Het onderhavige Commissievoorstel voldoet volledig aan het doel en de regels van codificatie. Het EESC gaat er dan ook mee akkoord.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/29

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) is ermee ingenomen dat de Commissie een verslag over de hervorming van de GMO voor wijn heeft ingediend. Het juicht in het bijzonder toe dat de Commissie voorstelt om voor wijn een specifieke GMO in stand te houden, waarbinnen gestalte kan worden gegeven aan de optie „Grondige hervorming”.

1.2

Aangezien Europese wijnen zowel op de interne markt als op de belangrijkste exportmarkten marktaandelen zijn kwijtgeraakt aan wijnen uit derde landen, met name uit de „nieuwe wereld”, is het zaak dat het regelgevingskader wordt gewijzigd om het concurrentievermogen van de Europese wijnen te verbeteren en marktaandelen terug te veroveren. In dit licht moet de Commissie bij de hervorming en de regelingen voor de internationale handel meer oog hebben voor de positie van de Europese wijnbouwsector als wereldmarktleider.

1.3

Het EESC merkte in zijn advies van 27 januari 1999 over de GMO voor wijn (1) op de destijds door de Commissie voorgestelde hervormingsmaatregelen ontoereikend te achten. Veel van zijn aanbevelingen van toen (met name inzake concurrentievermogen, interventiemaatregelen, inachtneming van regionale verschillen en voorlichting) zijn actueler dan ooit.

1.4

Het EESC benadrukt dat wijn en wijnbouw belangrijke en onlosmakelijke bestanddelen van de Europese cultuur en levenswijze vormen. De wijnbouw drukt in vele Europese wijnbouwgebieden zijn stempel op het maatschappelijke en economische klimaat.

1.5

Daarom hecht het EESC eraan dat er bij de hervorming niet alleen gekeken wordt naar de economische implicaties, maar dat ook de gevolgen voor de werkgelegenheid, de sociale situatie, het milieu (met name in het kader van rooiprogramma's), de consumentenbescherming en de volksgezondheid in aanmerking worden genomen.

1.6

De wijnbouw in de EU vormt de bestaansgrond van 1,5 miljoen overwegend kleine gezinsbedrijven en biedt (al dan niet seizoensgebonden) werk aan ruim 2,5 miljoen mensen. Daarom wijst het EESC erop dat er bij de hervorming maatregelen genomen moeten worden die gunstig uitwerken op de inkomens van de wijnbouwers en op de werkgelegenheidsmogelijkheden in de Europese wijnbouw.

1.7

Het EESC prijst het voorstel van de Commissie om de wijnproducerende lidstaten een nationaal totaalbedrag ter beschikking te stellen, omdat hiermee voor meer subsidiariteit wordt gezorgd en meer rekening kan worden gehouden met regionale verschillen. Het EESC houdt bij zijn voorstellen voor de verdeling van de steuninstrumenten tussen EU-maatregelen en maatregelen die uit het nationale totaalbedrag worden gefinancierd, aan dit uitgangspunt vast en wijst pogingen om het wijnmarktbeleid weer op nationale leest te schoeien af.

1.8

Het EESC zou graag zien dat de Commissie met concrete voorstellen komt voor maatregelen inzake consumentenvoorlichting en de bevordering van de afzet binnen en buiten de EU.

2.1

De Commissie beoogt met de hervorming het concurrentievermogen op te voeren, het imago van de Europese wijnen te verbeteren, marktaandelen terug te winnen en nieuwe marktaandelen te veroveren, de regelgeving zo eenvoudig mogelijk te maken en de maatschappelijke en politieke rol van de wijnbouwregio's in acht te nemen.

2.1.1

Ook is het volgens de Commissie de bedoeling dat de markt weer in evenwicht wordt gebracht. Deze doelstelling vraagt om bepaalde maatregelen; zo moet er op grote schaal worden gerooid.

2.2

In haar verslag analyseert de Commissie de huidige marktsituatie en beschrijft zij problemen met de huidige GMO. Hieruit leidt zij een aantal maatregelen af.

2.3

De Commissie heeft vier mogelijkheden voor de hervorming van de GMO voor wijn in overweging genomen:

2.3.1

Alles wel overwogen hebbende, concludeert de Commissie dat van de vier opties grondige hervorming de meeste voordelen biedt en dat de instandhouding van een specifieke GMO voor wijn noodzakelijk is.

2.4

De Commissie stelt ter zake twee mogelijkheden voor: variant A bestaat uit één stap, variant B uit twee stappen. Bij variant A wordt de aanplantregeling onmiddellijk (of op 1 augustus 2010) afgeschaft, zonder overgangsregeling. Bij variant B wordt er vóór afschaffing van de aanplantregeling een algemene rooimaatregel ten uitvoer gelegd, teneinde tot een structurele aanpassing te komen.

2.5

De Commissie stelt voor om de volgende instrumenten met onmiddellijke ingang af te schaffen:

2.6

De Commissie stelt voor dat iedere wijnproducerende lidstaat de beschikking krijgt over een volgens objectieve criteria berekend totaalbudget waarmee naar eigen keuze de voor dat land meest geschikte maatregelen uit een maatregelenpakket moeten worden gefinancierd.

2.7

De Commissie stelt voor dat veel van deze omschakelings- en herstructureringsmaatregelen onder het hoofd „plattelandsontwikkeling” worden uitgevoerd en dat hiervoor middelen uit de specifieke wijnbegroting naar de tweede pijler worden overgeheveld.

2.8

De Commissie stelt voor, het huidige regelgevingskader op kwaliteitsgebied ingrijpend te herzien om het kwaliteitsbeleid van de EU meer in overeenstemming te brengen met de internationale regels, in het bijzonder de TRIPs-overeenkomst.

2.9

De Commissie stelt voor om de wijnbereidingsprocedés te liberaliseren, waarbij wel de voorschriften van de internationale wijnorganisatie OIV in acht moeten worden genomen.

2.10

De Commissie stelt voor om verrijking met sacharose te verbieden en tegelijkertijd de steun voor het gebruik van mostconcentraat af te schaffen en het maximumniveau voor verrijking voor de noordelijke wijnbouwstreken aanzienlijk te verlagen.

2.11

De Commissie stelt voor om de etiketteringsbepalingen te vereenvoudigen door voor alle verschillende wijncategorieën en bijbehorende aanduidingen een enkel regelgevingskader op te zetten.

2.12

De Commissie is voornemens om een verantwoord afzetbevorderings- en voorlichtingsbeleid met kracht ter hand te nemen. Alle in de bestaande regelgeving geboden mogelijkheden dienen te worden benut.

2.13

De Commissie wil ervoor zorgen dat de hervorming van de wijnregeling er ook toe leidt dat wijnbouw en wijnbereiding minder schadelijk worden voor het milieu.

2.14

De Commissie hecht eraan dat de nieuwe GMO voor wijn aansluit bij de WTO-voorschriften. Daaraan koppelt zij dat de huidige interventiemaatregelen worden afgeschaft en dat het in de EU wordt toegestaan om ingevoerde most tot wijn te verwerken en om wijn uit de EU met wijn uit derde landen te vermengen.

3.1

Het EESC kan zich grotendeels vinden in de door de Commissie genoemde doelstellingen. Enkele aanpassingen zijn echter wel noodzakelijk.

3.1.1

Het EESC wijst erop dat het in zijn eerdere advies o.a. als doel heeft genoemd:

3.1.2

Het EESC vindt dat grondig moet worden nagegaan of het op een gemondialiseerde wijnmarkt en na het wegvallen van een doeltreffende bescherming aan de buitengrenzen überhaupt nog wel mogelijk is om het beoogde marktevenwicht tot stand te brengen.

3.1.3

Daarom moet de aandacht vooral uitgaan naar het opvoeren van het concurrentievermogen van de Europese producenten. Het gaat erom, de positie van de Europese economie te versterken, het streven naar kwaliteit te ondersteunen en beter in te spelen op de marktontwikkelingen en op de wensen van de consument.

3.1.4

Verder is het zaak om de economische doelstellingen concreter te formuleren en aan te vullen met sociale en werkgelegenheidsdoelstellingen. Hierbij moet vooral gestreefd worden naar verbetering van de inkomenssituatie voor wijnbouwbedrijven. Speciale aandacht dient uit te gaan naar de ontwikkelingskansen van de bedrijven van jonge wijnboeren. De werkgelegenheidsmogelijkheden voor vast personeel en voor seizoensarbeiders moeten in aanmerking worden genomen en de voorwaarden voor een passende beloning dienen te worden verbeterd.

3.1.5

Het EESC staat kritisch tegenover de overheveling van bevoegdheden (bijv. inzake de goedkeuring van nieuwe wijnbereidingsprocedés) van de Raad naar de Commissie, omdat de Commissie bij de onderhandelingen over bilaterale akkoorden de belangen van de Europese wijnbouwers onvoldoende heeft behartigd.

3.1.6

Het EESC vindt dat het huidige budget moet worden verhoogd om rekening te houden met de toetreding tot de EU van twee nieuwe wijnproducerende landen.

3.2

Het EESC is van mening dat de analyse van de Commissie en de daarvan afgeleide maatregelen nauwgezet onderzocht moeten worden, omdat zowel marktdeelnemers als onafhankelijke organisaties daar vraagtekens bij plaatsen.

3.2.1

Het EESC vindt dat de marktontwikkelingen scherper en uitvoeriger in de gaten moeten worden gehouden om betere informatie over productie, handel en consumptie te vergaren. Dit kan helpen om de ordening van de wijnmarkt een basis te verschaffen. De algemene gegevens waarvan tot nu toe wordt uitgegaan, zijn belangrijk, maar ontoereikend. Er is ook behoefte aan actuele informatie over veranderingen in productiestructuren, afzetkanalen en consumptiepatronen.

3.2.2

De bewering van de Commissie als zouden de structurele overschotten groter worden, dient te worden gecheckt. Het EESC merkt op dat de groei van de voorraden ook gezien moet worden in het licht van de stijging van de productie van kwaliteitswijnen.

3.3

Het EESC zou de vier opties later uitvoeriger willen bestuderen, maar kan zich voorlopig vinden in het resultaat van de door de Commissie gemaakte keuze. Wel is het zaak om de optie „Grondige hervorming” op andere wijze gestalte te geven.

3.3.1

Het voorstel van de Commissie om voor wijn een specifieke GMO in stand te houden, valt alleen maar toe te juichen. Alle aspecten van de marktordening, van productie tot consumptie, en met name ook de maatregelen inzake consumentenbescherming, gezondheidspreventie en consumentenvoorlichting, dienen binnen de GMO voor wijn aan de orde te komen.

3.4

Het EESC zou graag zien dat de nieuwe GMO in 2008 van kracht wordt. Wel zou er een „phasing out”-periode moeten worden vastgesteld, zodat bedrijven zich eventueel stapsgewijs aan de nieuwe randvoorwaarden kunnen aanpassen.

3.4.1

Na een eerste analyse is het EESC er vierkant tegen om meer dan een derde van het beschikbare budget uit te geven voor een rooiprogramma. Deze middelen zouden dan immers niet meer kunnen worden besteed aan marktmaatregelen of maatregelen om de Europese wijnsector concurrerender te maken. Niettemin wordt erkend (zie hieronder) dat rooiing van belang kan zijn als een marktordeningsinstrument dat aan wijnbouwregio's moet worden aangeboden als een vrijwillige maatregel binnen het algehele EU-kader.

3.4.2

Het EESC is tegen een totale liberalisering van de aanplantingsregels, omdat hiermee de doelstellingen van de GMO-hervorming op economisch en sociaal gebied en op het vlak van milieu en landschapsonderhoud in gevaar zouden komen. Er kan niet worden ingestemd met de verplaatsing van wijnbouw van de traditionele wijnlandschappen naar gebieden waar de teelt goedkoper is. Als de Europese aanplantregeling, gekoppeld aan een verbod op nieuwe aanplant, niet wordt voortgezet, dan moet er een kader worden geschapen waarmee het voor wijnbouwregio's mogelijk wordt om hun aanplantregelingen te behouden of vorm te geven in overeenstemming met de doelstellingen van de GMO voor wijn.

3.4.3

Het EESC betreurt dat de Commissie wel spreekt van het heroveren van marktaandelen, maar vervolgens bij de uitwerking van de grondige hervorming niet aangeeft hoe hiervoor in de praktijk moet worden gezorgd. Het ontbreekt aan instrumenten en maatregelen om deze nastrevenswaardige doelstellingen te kunnen verwezenlijken.

3.5

Het EESC heeft er al eerder op aangedrongen om interventiemaatregelen als kunstmatige afzetmogelijkheid af te schaffen en kan, in het licht van deze doelstelling, met de voorstellen instemmen.

3.5.1

Het EESC beveelt aan dat wijnbouwregio's rooiing als vrijwillige maatregel kunnen aanbieden aan bedrijven die hun productie geheel of gedeeltelijk willen opgeven, als onderdeel van een structureel programma waarin ook sociale aspecten aan bod komen.

3.5.2

Onmiddellijke afschaffing van de interventiemaatregelen is volgens het EESC geen haalbare kaart. Daarom raadt het aan om de volgende maatregelen aan te bieden in het kader van het nationale totaalbedrag in de „phasing out”-periode 2008-2010:

3.5.3

Om de kwaliteit van de wijnproductie te garanderen en eventueel misbruik tegen te gaan, acht het EESC het van essentieel belang dat wordt vastgehouden aan de verplichting om de bijproducten weg te werken.

3.5.4

In het kader van de nationale totaalbedragen moeten er ook maatregelen voor crisisbeheer worden gepland waarbij wordt uitgegaan van medeverantwoordelijkheid van de producenten.

3.5.5

Het EESC is voorstander van nieuwe, toekomstgerichte maatregelen om de vastgestelde doelen te bereiken. Het gaat hierbij o.a. om:

3.5.6

De marktordeningsinstrumenten moeten allereerst ten goede komen aan degenen die de wijnbouw in Europa verder willen ontwikkelen en niet zijn toegespitst op degenen die — om welke redenen dan ook — de wijnbouw vaarwel zeggen.

3.6

Het EESC stemt in met het onderhavig voorstel, omdat hiermee wordt tegemoetgekomen aan zijn verzoek om meer rekening te houden met regionale verschillen en om het subsidiariteitsbeginsel in de wijnsector consequenter toe te passen. Dat neemt echter niet weg dat er moet worden vastgehouden aan een samenhangend en toereikend communautair kader, om te voorkomen dat het beleid weer op nationale leest wordt geschoeid en om het Europese karakter van de wijnbouw in de EU te bewaren.

3.6.1

Het EESC heeft in zijn eerdere advies (CES 68/99) al opgemerkt dat de lidstaten bevoegd moeten zijn voor de keuze van de maatregelen uit het omschakelingsprogramma in hun wijnbouwgebieden. In dit verband kunnen producentenorganisaties, brancheverenigingen en instanties met dienovereenkomstige doelstellingen een belangrijke rol spelen.

3.6.2

Het EESC memoreert ook dat het destijds een speciaal programma heeft bepleit ter ondersteuning van de wijnbouw in gebieden met structurele handicaps, bijv. op steile heuvels en hellingen. Ook gebieden die met extreme klimaatsomstandigheden te maken hebben, dienen voor zo'n programma in aanmerking te komen.

3.6.3

Het EESC spreekt zich uit voor een omvangrijk maatregelenpakket, dat zijns inziens verder moet gaan dan de voorbeelden die de Commissie noemt. Het verwijst naar zijn eerdere advies (CES 68/99), waarin het er reeds op aandrong dat het programma ter bevordering van maatregelen inzake wijnbereiding en afzet aanzienlijk wordt uitgebreid.

3.6.4

Via de nationale totaalbedragen dienen samenhangende en geïntegreerde maatregelen te worden gefinancierd, teneinde zoveel mogelijk effect te sorteren. Dergelijke maatregelen moeten derhalve deel uitmaken van plannen die de gehele productieketen afdekken, van de wijngaard via de verwerking tot de uiteindelijke afzet van het product. Daarnaast dienen er maatregelen gefinancierd te worden die de producenten in staat stellen om het productiepotentieel te beheren in het kader van gedeelde verantwoordelijkheid, en om alternatieve afzetmarkten aan te boren. Dergelijke plannen zouden in hoofdzaak door de producentenorganisaties moeten worden beheerd.

3.6.5

Bij het budget voor het nationale totaalbedrag moet worden uitgegaan van een verdeelsleutel op basis van het wijnbouwareaal, zoals bij de herstructurering al gebeurt. In de „phasing out”-periode moeten er voldoende financiële middelen voor de aflopende marktmechanismen beschikbaar zijn, zodat de bedrijven die tot dusverre van deze maatregelen gebruikmaakten zich stapsgewijs aan de nieuwe randvoorwaarden kunnen aanpassen.

3.6.6

Welke maatregelen gefinancierd worden uit het nationale totaalbedrag, moet in de GMO voor wijn worden vastgelegd. Het is aan de lidstaten om in het kader van hun deel van het budget (verdeelsleutel op basis van hun aandeel in het wijnbouwareaal) te kiezen via welke maatregelen zij hun wijnbouwsector concurrerender willen maken. „Brussel” moet van de programma's in kennis worden gesteld. Het is de taak van de lidstaten om ervoor te zorgen dat de programma's op degelijke wijze ten uitvoer worden gelegd.

3.6.7

Wat de steuninstrumenten betreft, stelt het EESC de volgende verdeling voor tussen EU-maatregelen en maatregelen die uit het nationale totaalbedrag worden gefinancierd:

3.6.7.1

Gemeenschapsmaatregelen:

3.6.7.2

Nationaal totaalbedrag:

3.7

In tal van adviezen heeft het EESC de nadruk gelegd op de betekenis van de tweede pijler voor de toekomstige ontwikkeling van het platteland, waartoe ook de Europese wijnbouwgebieden behoren.

3.7.1

In het licht van deze essentiële doelstelling en met het oog op de oplossing van de problemen van de wijnbouwsector bepleit het EESC dat alle maatregelen die in het kader van de wijnmarkthervorming zijn besproken, gefinancierd worden uit de wijnbegroting. Daarom mag het budget niet worden verlaagd, noch door bezuinigingen, noch door overheveling van middelen.

3.8

De desbetreffende voorstellen van de Commissie gaan erg ver en zijn er uiteindelijk op gericht om het huidige systeem voor kwaliteitsbeheer af te schaffen. Daarom zou het EESC graag zien dat de Commissie simulatiemodellen uitwerkt waaruit blijkt wat deze voorstellen voor gevolgen zullen hebben voor de beoogde wijnmarkthervorming, kwaliteitsbevordering en opvoering van het concurrentievermogen, alsook voor de consumentenbescherming.

3.8.1

Alvorens een discussie op te starten over hoe het huidige Europese systeem voor kwaliteitsbeheer gewijzigd moet worden, zou allereerst werk moeten worden gemaakt van de geldende bepalingen van de TRIPs-overeenkomst, met name de invoering van een register voor de bescherming van oorsprongsaanduidingen.

3.9

Volgens het EESC bevatten de voorstellen betreffende wijnbereidingsprocedés tegenstrijdigheden. Deze moeten uit de wereld worden geholpen.

3.9.1

Het is absoluut noodzakelijk dat er een internationaal aanvaarde definitie van het product wijn wordt opgesteld. Dit vereist tevens dat erkende productiemethoden worden vastgelegd.

3.9.2

Het toestaan van alle wijnbereidingsprocedés die ergens ter wereld zijn erkend, strookt niet met het voornemen om de bepalingen meer te doen aansluiten bij de regels van de OIV.

3.9.3

Het streven om de wijnbereidingsprocedés af te stemmen op de OIV-regels moet een vastere plaats krijgen in de strategische koers van bilaterale of internationale handelsovereenkomsten.

3.9.4

Het EESC kan zich er niet in vinden dat het in Europa wordt toegestaan om ingevoerde druivenmost of mostconcentraat tot wijn te verwerken en om wijn uit de EU te vermengen met wijn uit derde landen.

3.10

Het EESC heeft er al in zijn advies uit 1999 met klem op aangedrongen dat rekening wordt gehouden met de plaatselijke verschillen en met de uiteenlopende klimatologische en weersomstandigheden in de EU. Het gaat hier om een zeer gevoelig thema. Voorkomen moet worden dat de Europese wijnsector in twee kampen uiteenvalt en dat de hervormingsvoorstellen worden geblokkeerd.

3.10.1

Daarom gaat het EESC bij de beoordeling van de Commissievoorstellen uit van zijn eerdere advies ter zake, de door de Commissie gepresenteerde analyses, de voorgestelde liberalisering van de wijnbereidingsmethoden, de erkenning van wijnbereidingsprocedés in bilaterale overeenkomsten, en de doelstellingen van de hervorming, met name de opvoering van het concurrentievermogen en de terugdringing van de productiekosten. Na afweging van de voors en tegens van het Commissievoorstel pleit het EESC voor algemene voortzetting van de bestaande regelingen inzake het gebruik van sacharose en de steun voor mostconcentraat.

3.11

Het EESC vindt de voorstellen zeer complex. Het verzoekt de Commissie een nauwkeurige simulatie te maken van de gevolgen van de voorgestelde wijzigingen.

3.11.1

De wetgeving inzake benamingen is, na jarenlange discussies, pas onlangs gewijzigd. Het EESC verzoekt de Commissie toe te lichten welke nieuwe factoren er zijn opgetreden die bij de net afgeronde discussie niet aan de orde zijn gekomen.

3.11.2

Wanneer etiketteringsregels vereenvoudigd worden om de consument beter te informeren, kan het EESC dat alleen maar toejuichen. Zulke wijzigingen mogen echter niet tot een grotere kans op concurrentiescheeftrekking of misleiding van de consument of tot een stroom juridische geschillen leiden. Tegen deze achtergrond dient ook nog eens goed te worden gekeken naar het voorstel van de Commissie dat voor eenvoudige tafelwijnen druivensoort en oogstjaar mogen worden vermeld, aangezien er voor dergelijke wijnen minder strenge eisen gelden dan voor land- en kwaliteitswijnen met gecontroleerde oorsprongsbenaming.

3.11.3

In een alsmaar grotere Unie neemt het aantal talen toe, waardoor handelsbelemmeringen kunnen ontstaan, zoals nu bijv. het geval is bij de vermelding van het gebruik van sulfiet. Waar het gaat om zaken die verplicht op het etiket dienen te worden aangeduid (bijv. ingrediënten), moet het daarom mogelijk worden om voor iedereen begrijpelijke symbolen te gebruiken.

3.12

Het EESC heeft er in zijn advies CES 68/99 reeds voor gepleit dat voorlichting over de gunstige effecten van een matige wijnconsumptie voor de gezondheid en over de gevaren van misbruik tot een belangrijke pijler van de ordening van de wijnmarkt wordt gemaakt.

3.12.1

De voorstellen van de Commissie zijn zeer vaag. Zij zou concrete maatregelen moeten voorstellen inzake consumentenvoorlichting en de bevordering van de afzet binnen en buiten de EU. Deze maatregelen moeten verder gaan dan de huidige, ontoereikende kaders en dienen het mogelijk te maken om marktaandelen te heroveren of te vergroten.

3.12.2

Daarbij moet speciale aandacht uitgaan naar uitgebreide voorlichting over de gunstige effecten van een matige wijnconsumptie als onderdeel van een gezond voedingspatroon en een moderne levensstijl.

3.12.3

Sinds jaar en dag verslechtert de handelsbalans. Het is zaak deze ontwikkeling een halt toe te roepen en de balans door exportbevorderingsmaatregelen weer aanzienlijk te verbeteren.

3.13

Het EESC drong in zijn advies CES 68/99 reeds aan op bredere aandacht voor het milieu.

3.13.1

Wijnbouwgebieden vormen in de regel unieke cultuurlandschappen. Deze dienen door wijnbouwers te worden onderhouden met behulp van milieuvriendelijke productiemethoden. Het leven in deze streken is onlosmakelijk verbonden met de wijnbouw, die economisch, sociaal en cultureel niet weg te denken is.

3.13.2

Bij een hervorming moet dan ook optimaal rekening worden gehouden met het milieu, het sociale weefsel, de infrastructuur, de economie en de levenskwaliteit.

3.14

Het EESC heeft in zijn advies CES 68/99 reeds opgemerkt dat de Europese producenten benadeeld worden en dat het gevaar van misleiding van de consument toeneemt als uit derde landen ingevoerde producten gemengd mogen worden met EU-producten en als producten uit derde landen gebruikt mogen worden om er in de EU wijn van te maken. Het EESC vond daarom dat een en ander niet mocht worden toegestaan. Ook betreurde het EESC het dat de Commissie niet met voorstellen was gekomen om in het internationale handelsverkeer, met name op de exportmarkten, het concurrentievermogen op te voeren. Met het oog op de aanstaande hervorming van de wijnmarkt wil het EESC deze kritische geluiden nog eens laten horen.

3.14.1

Tegen de achtergrond van zijn eerdere analyses dringt het EESC erop aan dat de Commissie bij de hervorming van de GMO voor wijn en in het bijzonder van de regelingen voor de internationale handel meer rekening houdt met de positie van de Europese wijnbouwsector als wereldmarktleider.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/35

1.1

Het voorstel tot wijziging van twee artikelen uit de ELFPO-verordening is voor het EESC een logisch gevolg van het besluit van de Raad over de meerjarenbegroting voor 2007-2013. Het EESC vindt het zinvol om bij de toewijzing van cohesiemiddelen de economische kracht van een lidstaat gedifferentieerd in aanmerking te nemen. Verder acht het de gedeeltelijke vrijstelling van de medefinancieringsverplichting voor Portugal onder de huidige omstandigheden acceptabel.

1.2

Het EESC grijpt bovenstaand Commissievoorstel ook aan om kritisch te kijken naar het besluit van de Europese Raad om minder middelen voor het ELFPO uit te trekken en om voor een aantal lidstaten uitzonderingsregelingen vast te stellen t.a.v. zowel omvang als vorm van de voor plattelandsontwikkeling bestemde middelen.

2.1.1

De Europese staatshoofden en regeringsleiders bereikten op 19 december 2005 na maandenlange onderhandelingen overeenstemming over een financieel kader voor de EU voor de periode 2007-2013. Dit kader was een compromis, dat op 14 juni 2006 zijn beslag kreeg in een interinstitutioneel akkoord tussen het Europees Parlement, de Raad en de Europese Commissie. Dit akkoord behelst naast de verdeling van de financiële middelen over de verschillende begrotingsrubrieken ook een reeks uiteenlopende regelingen.

2.2.1

Een aantal van de gemaakte afspraken betreft de plattelandsontwikkeling. Dat beleidsterrein heeft als rechtsgrondslag Verordening (EG) nr. 1698/2005 van 20 september 2005 inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO).

2.2.2

De in december 2005 gemaakte afspraken moeten nu, nadat de Commissie met een voorstel ter zake is gekomen, in Verordening (EG) nr. 1698/2005 (de ELFPO-verordening) worden verwerkt. Het Commissievoorstel dat in dit advies wordt besproken, betreft dan ook de wijziging van de ELFPO-verordening. Daarmee wordt beoogd om de passages uit deze Verordening die in strijd zijn met het in december 2005 gesloten compromis, aan te passen.

3.1.1

De bedoeling van de Commissie is om met dit voorstel de ELFPO-verordening in overeenstemming te brengen met het besluit van de Raad van 19 december 2005 over de meerjarenbegroting voor 2007-2013. Daartoe moeten twee artikelen uit de ELFPO-verordening worden gewijzigd, namelijk de artikelen 69 (lid 6) en 70.

3.2.1

Op grond van de huidige ELFPO-verordening kan een lidstaat jaarlijks maximaal een bedrag ter waarde van 4 % van zijn BBP uit fondsen ter bevordering van de cohesie worden toegewezen (incl. ELFPO-middelen; art. 69, lid 6, ELFPO-verordening). Op grond van het besluit van de Raad over de meerjarenbegroting voor 2007-2013 (par. 40) geldt voor de totale jaarlijkse toewijzing uit fondsen ter bevordering van de cohesie voortaan echter een maximum dat ligt tussen de 3,2398 % en 3,7893 % van het BBP, afhankelijk van het gemiddelde BNI (bruto nationaal inkomen) per inwoner van de desbetreffende lidstaat.

3.3.1

Het Raadsbesluit over de begroting voor 2007-2013 omvat nadere technische regels voor de berekening van de maximale toewijzing aan een lidstaat uit fondsen ter bevordering van de cohesie. Zo moet het maximumniveau voor de overdrachten 0,09 procentpunt van het BBP lager zijn voor elke 5 procentpunten dat het BNI per inwoner gemiddeld over de periode 2001-2003, uitgedrukt als percentage van het gemiddelde voor de EU-25, hoger was.

3.3.2

Tevens is bepaald dat in 2010 een verificatie zal plaatsvinden. Mocht daaruit blijken dat het voor de jaren 2007-2009 gecumuleerde BBP van een lidstaat meer dan 5 % naar boven of naar beneden verschilt van het geschatte gecumuleerde BBP, ook als dat het gevolg is van wisselkoersschommelingen, dan worden de voor die periode aan die lidstaat toegewezen bedragen dienovereenkomstig aangepast. Hiervoor geldt wel een maximum, zowel positief als negatief, van in totaal 3 miljard euro.

3.3.3

Verder worden regels vastgesteld voor een correcte weerspiegeling van de waarde van de Poolse zloty.

3.4.1

In artikel 70 van de ELFPO-verordening is bepaald dat ELFPO-middelen alleen aanvullend kunnen worden toegekend en nationale medefinanciering daarom vereist is (de percentages van die medefinanciering kunnen verschillen). In de financiële afspraken van december 2005 wordt Portugal echter een bedrag van 320 miljoen euro voor plattelandsontwikkeling toegewezen waarvoor nationale medefinanciering niet verplicht is (par. 63). Deze afspraak moet zoals de Commissie voorstelt in artikel 70 van de ELFPO-verordening worden verwerkt. Op grond van lid 4 van dat artikel geldt momenteel een uitzonderingsregeling voor de ultraperifere gebieden en voor de kleinere eilanden in de Egeïsche Zee, krachtens welke de procentuele bijdrage uit het ELFPO voor deze gebieden kan worden verhoogd tot 85 %. In hetzelfde lid moet nu tevens worden bepaald dat voor Portugal een vrijstelling van de medefinancieringsverplichting geldt van 320 miljoen euro.

4.1.1

Het EESC benadrukt dat coherentie tussen de verschillende rechtsgrondslagen absoluut noodzakelijk is. Het voorstel van de Commissie tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1698/2005 inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) is een logisch gevolg van het besluit van de Raad over de meerjarenbegroting voor 2007-2013. De door de Commissie voorgestelde wijzigingen stemmen overeen met genoemd Raadsbesluit van december 2005 en sluiten naadloos aan bij de structuur van de ELFPO-verordening.

4.2.1

Het voorliggende verordeningsvoorstel biedt het Europees Parlement, de Europese Commissie, het Comité van de Regio's en het EESC de mogelijkheid om zich ook over de inhoud van de besluiten van de Raad inzake de meerjarenbegroting uit te spreken, voor zover deze nog geen deel uitmaken van het interinstitutioneel akkoord.

4.3.1

Het EESC heeft zich altijd voorstander getoond van meer cohesie in de EU, teneinde de sociaal-economische samenhang te versterken en de regionale ontwikkelingsverschillen te verkleinen. Het belangrijkste onderdeel van het cohesiebeleid is de convergentiedoelstelling. Die houdt in dat via ondersteuning van groeibevorderende randvoorwaarden en factoren wordt getracht de economische ontwikkeling van de meest achtergebleven lidstaten en regio's dichter bij het EU-gemiddelde te brengen.

4.3.2

Het cohesiebeleid wordt uitgevoerd via fondsen (Europees fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), Europees sociaal fonds (ESF), Cohesiefonds) waarvan regio's afhankelijk van hun economische kracht en ontwikkeling kunnen profiteren. Regio's met een BBP van minder dan 75 % van het EU-gemiddelde komen uit hoofde van de convergentiedoelstelling in aanmerking voor steun, terwijl alle andere regio's uit hoofde van de doelstellingen „Regionaal concurrentievermogen” en „Werkgelegenheid” steun kunnen krijgen. In de EU-25 zijn 86 regio's (verdeeld over 18 lidstaten) zgn. convergentieregio's. Die regio's bevinden zich in alle nieuwe lidstaten (behalve Cyprus) en in Duitsland, Spanje, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Portugal, België, Oostenrijk, Griekenland en Italië.

4.3.3

Het EESC kan zich vinden in de regels voor het gedifferentieerd in aanmerking nemen van de economische kracht van een lidstaat voor de berekening van de hoeveelheid cohesiemiddelen die maximaal kunnen worden toegewezen. Deze gedifferentieerde aanpak stemt meer overeen met de convergentiedoelstelling dan een voor alle lidstaten geldend absoluut maximum van 4 % en zorgt voor een betere steunverdeling, aangezien op deze manier de minst ontwikkelde lidstaten relatief meer middelen ontvangen. In lijn hiermee is het ook zinvol dat er een bovengrens wordt vastgesteld, afhankelijk van de economische kracht van een land.

4.4.1

Het EESC vindt de tweede pijler van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, bevordering van plattelandsontwikkeling, een uiterst belangrijk beleidsterrein, waarvan het belang de afgelopen jaren terecht is toegenomen en de komende tijd nog meer moet toenemen. Soortgelijke bewoordingen zijn ook terug te vinden in verklaringen van de Commissie en de lidstaten, maar die hebben er desondanks niet toe geleid dat voor deze tweede pijler in de financieringsperiode 2007-2013 een gepaste hoeveelheid middelen wordt uitgetrokken. Het EESC staat hier zeer kritisch tegenover en zal te gelegener tijd nader op deze kwestie ingaan.

4.4.2

Tijdens de onderhandelingen over de begroting voor 2007-2013 is het een aantal landen gelukt om uitzonderingsregelingen in de wacht te slepen. Die regelingen betreffen zowel de omvang als vorm van de middelen voor plattelandsontwikkeling. Van de in totaal 69,75 miljard euro die voor plattelandsontwikkeling beschikbaar is, gaat 4,07 miljard in het kader van dit soort regelingen naar acht lidstaten: Oostenrijk krijgt 1,35 miljard euro, Zweden 820 miljoen, Ierland en Italië ieder 500 miljoen, Finland 460 miljoen, Portugal 320 miljoen, Frankrijk 100 miljoen en Luxemburg 20 miljoen. Het EESC neemt er nota van dat deze niet geplande toewijzing van middelen een politieke toegeving is. Daaruit blijkt echter ook de rol en het belang van plattelandsontwikkeling in deze acht lidstaten. Toch meent het EESC dat zo'n uitzonderlijke verdeling van middelen van deze omvang in het kader van onderhandelingen in beginsel altijd problematisch is. Het vreest dat het plattelandsontwikkelingsbeleid van de lidstaten door een dergelijke uiteenlopende toewijzing van middelen, en door verschillend nationaal engagement, teveel uiteen gaat lopen.

4.4.3

Het EESC kan zich vinden in de afspraak van de Raad om Portugal voor een bedrag van 320 miljoen euro vrij te stellen van de medefinancieringsverplichting. Dit gelet op het verslag van de Commissie over de Portugese landbouw (COM(2003) 359 final van 19.6.2003), waaruit blijkt dat die sector het in deze lidstaat moeilijk heeft. Als het gaat over de bevordering van plattelandsontwikkeling is medefinanciering een goed uitgangspunt, maar geen wet van Meden en Perzen. Het EESC zal in de toekomst per geval kritisch blijven kijken naar omvang en vorm van medefinanciering en de uitzonderingen daarop.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/37

1.1

Het EESC is ingenomen met het voorstel van de Commissie om artikel 25 van de Claimsverordening waarin de nieuwe comitéprocedure wordt uitgelegd die dient te worden gevolgd voor de goedkeuring van de maatregelen die nodig zijn voor de tenuitvoerlegging van de Verordening, te wijzigen.

1.2

Het is een goede zaak als in dat artikel de leden 3 en 4 worden opgenomen, omdat daarmee een nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing voor de goedkeuring van maatregelen van algemene strekking ter wijziging van niet-essentiële onderdelen van de Claimsverordening wordt ingevoerd. Deze wijziging was nodig om de procedure te vervolledigen.

1.3

Het EESC stemt in met de toepassing van de nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing voor relevante artikels van de Claimsverordening, aangezien de nieuwe procedure duidelijker en doeltreffender is dan de voorgaande.

1.4

De Claimsverordening, die betrekking heeft op voedings- en gezondheidsclaims bij de etikettering en presentatie van levensmiddelen en de daarvoor gemaakte reclame, moet zonder uitstel worden toegepast. Wel is van belang dat de toepassing van de nieuwe regelgevingsprocedure op bepaalde artikelen van de Claimsverordening niet verzandt in ellenlange procedures, aangezien dit een doeltreffende en tijdige tenuitvoerlegging van de verordening in de weg zou staan.

1.5

Het EESC is van mening dat de Commissie in de toekomst werk zou moeten maken van de vereenvoudiging van het regelgevend kader inzake voedselveiligheid en consumentenbescherming. Het verwelkomt het voornemen van de Commissie om de wetgeving inzake voedingsetiketten (1) te herzien en te actualiseren en wil nogmaals, in de context van het streven naar betere regelgeving, een lans breken voor vereenvoudiging en verduidelijking van de bestaande etiketteringsvoorschriften.

1.6

Het EESC steunt doorgaans alle nieuw regelgevende kaders die de belangen van de consumenten dienen én een grotere harmonisering en efficiëntere werking van de interne markt tot stand brengen.

2.1

De Raad heeft het EESC verzocht een advies op te stellen over het voorstel tot wijziging van Verordening (EG) nr. …/… van het Europees Parlement en de Raad inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen (Claimsverordening (2)), teneinde deze verordening in overeenstemming te brengen met het nieuwe Besluit 2006/512/EG van de Raad tot wijziging van Besluit 1999/468/EG (Comitologiebesluit) tot vaststelling van de voorwaarden voor de uitoefening van de aan de Commissie verleende uitvoeringsbevoegdheden. Met Besluit 2006/512/EG van de Raad wordt een nieuwe comitéprocedure ingevoerd, de zogenoemde „regelgevingsprocedure met toetsing”, ter wijziging van Raadsbesluit 1999/468/EG waarin maar een beperkt aantal procedures voor de uitoefening van dergelijke bevoegdheden was neergelegd.

2.2

De Claimsverordening heeft betrekking op voedings- en gezondheidsclaims bij de etikettering en presentatie van levensmiddelen en de daarvoor gemaakte reclame. Waar aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden verleend, verwijst de verordening altijd naar „de regelgevingsprocedure”, wat dus moet worden veranderd in „de regelgevingsprocedure met toetsing”, zoals is vastgelegd in Raadsbesluit 1999/468/EG.

3.1

Het EESC stemt in beginsel in met het voorstel van de Commissie om de regelgevingsprocedure met toetsing toe te passen wanneer er maatregelen van algemene strekking worden goedgekeurd ter wijziging van niet-essentiële onderdelen van de Claimsverordening.

3.2

Deze Claimsverordening komt in een tijd waarin er steeds meer vraag komt naar duidelijke en uitgebreide consumentenvoorlichting als gevolg van de groeiende bewustwording rond voedings- en gezondheidsvraagstukken. Het EESC wijst erop dat de Verordening alleen vruchten kan afwerpen als er wordt gezorgd voor een groter consumentenaanbod en een gedegen consumentenbescherming, zodat nationale en ingevoerde producten veilig zijn en worden voorzien van nauwkeurige en duidelijke etiketten.

3.3

De Claimsverordening vormt een aanvulling op de algemene bepalingen uit Richtlijn 2000/13/EG waarmee een verbod wordt uitgevaardigd op informatie die consumenten kan misleiden of waarmee aan producten medicinale eigenschappen worden toegekend, en reikt specifieke bepalingen aan inzake voedings- en gezondheidsclaims. Het EESC is van oordeel dat deze Verordening op een geschikt moment komt en zonder uitstel moet worden uitgevoerd, gezien de groeiende aandacht voor het verband tussen een gezonde levensstijl en voeding én de behoefte van consumenten aan informatie waardoor „gezonde” keuzes kunnen worden gemaakt.

3.4

Naast deze nieuwe regelgeving zou de Commissie in het kader van haar volksgezondheidsprogramma ook de aanzet moeten geven tot voorlichtingscampagnes over voeding en gezondheid.

4.1

Het EESC is van mening dat de wijzigingen op artikel 25 van de Claimsverordening, waarin de nieuwe comitéprocedure wordt vastgelegd die voor de goedkeuring van maatregelen van algemene strekking ter wijziging van niet-essentiële onderdelen van een volgens de medebeslissingsprocedure genomen besluit moet worden gevolgd, essentieel zijn.

4.2

In de nieuwe leden 3 en 4 van artikel 25 wordt uitvoeriger verwezen naar de relevante artikelen in Raadsbesluit 1999/468/EG, hetgeen bijdraagt tot een efficiëntere procedure en tot versterking van de uitvoeringsbevoegdheden van het regulerende comité. In die nieuwe leden wordt met name een duidelijkere omschrijving gegeven van de aan de Commissie verleende uitvoeringsbevoegdheden en wordt de nadruk gelegd op de toetsende rol die het Europees Parlement en de Raad hebben, voorafgaand aan de goedkeuring van maatregelen.

4.3

Het EESC stemt in met het opnemen van de leden 3 en 4 in artikel 25, waarmee een nieuwe categorie procedures wordt ingevoerd voor de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie. Hierdoor kunnen het Europees Parlement en de Raad ontwerpmaatregelen blokkeren als de Commissie haar boekje te buiten gaat of de beginselen van subsidiariteit of evenredigheid niet respecteert.

4.4

Het EESC is er voorstander van om, indien gerechtvaardigd en alleen in uitzonderlijke gevallen, de mogelijkheid te bieden de termijnen voor de procedures in te korten of te verlengen (zoals bepaald in artikel 5a) van Raadsbesluit 1999/468/EG, gewijzigd bij Besluit 2006/512/EG).

4.5

Het EESC stemt in met de wijziging van de Claimsverordening met het oog op de toepassing van de nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing op artikelen van deze Verordening die maatregelen vereisen die binnen de reikwijdte van artikel 5 (regelgevingsprocedure) van het comitologiebesluit (Raadsbesluit 1999/468/EG) vallen.

4.5.1

Het gaat hier volgens het EESC om een positieve en doeltreffende wijziging, aangezien de nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing wordt toegepast bij het vaststellen van de algemene voorwaarden voor het maken van voedings- en gezondheidsclaims.

4.5.2

Het EESC meent dat deze wijziging ertoe zal bijdragen dat bij de tenuitvoerlegging van de Claimsverordening een hoog niveau van consumentenbescherming wordt gegarandeerd, met name wanneer het gaat om het vaststellen van specifieke voedingsprofielen waaraan voeding of bepaalde soorten voeding moeten voldoen om voedings- of gezondheidsclaims te mogen maken.

4.5.3

Het EESC acht het van belang dat consumentenorganisaties en voedselfabrikanten en hun vertegenwoordigers bij het opstellen en actualiseren van de voorwaarden voor het maken van voedings- of gezondheidsclaims en bij het wijzigen van de Bijlage met de lijst van toegestane claims worden geraadpleegd.

4.6

De Commissie zou moeten overwegen om in de toekomst de procedure voor de goedkeuring en verbetering van de wetenschappelijke basis van een voedingsclaim inzake gezondheidskwesties (3) te vereenvoudigen. Bovendien is het volgens het EESC tijd voor een vereenvoudiging van het regelgevend kader inzake voedselveiligheid en consumentenbescherming.

4.7

Tot slot benadrukt het EESC dat de Claimsverordening een pragmatische inslag moet hebben. Het vreest dat bepaalde regels inzake de bij claims vereiste documentatie de zaak onnodig ingewikkeld maken. De behoeften van de consument aan meer wetenschappelijke en duidelijkere informatie enerzijds en de ruimte die de voedingsindustrie nodig heeft om voedingsmiddelen te ontwikkelen en op de markt te brengen die voor de consument goede en relevante eigenschappen hebben anderzijds dienen met elkaar in evenwicht te worden gebracht.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/40

1.1

Het Comité vindt het nuttig dat de regelgevingsprocedure met toetsing in de verordening wordt geïntroduceerd. Het Comité steunt de Commissie in haar streven naar een eenvoudiger en duidelijker Europese wetgeving.

2.1

Dit voorstel is bedoeld om in Verordening (EG) nr. …/… van het Europees Parlement en de Raad betreffende de toevoeging van vitaminen en mineralen en bepaalde andere stoffen aan levensmiddelen een verwijzing naar de nieuwe regelgevingsprocedure met toetsing op te nemen in alle gevallen waar de Commissie bevoegd is om quasi-wetgevende maatregelen vast te stellen in de zin van artikel 2 van Besluit 1999/468/EG tot vaststelling van de voorwaarden voor de uitoefening van de aan de Commissie verleende uitvoeringsbevoegdheden, zoals gewijzigd bij Besluit 2006/512/EG van de Raad.

2.2

Deze wijziging is noodzakelijk vanwege de invoering van de nieuwe comitologieprocedure. De nieuwe procedure is de regelgevingsprocedure met toetsing.

2.3

Het voorstel beperkt zich tot de wijzigingen die strikt noodzakelijk zijn om de verordening in overeenstemming te brengen met het nieuwe Comitologiebesluit.

3.1

Het Comité vindt het nuttig dat de regelgevingsprocedure met toetsing in de verordening wordt geïntroduceerd. Het steunt de Commissie in haar streven naar een eenvoudigere en duidelijkere Europese wetgeving.

3.2

De regelgevingsprocedure met toetsing beoogt niet-essentiële onderdelen van een besluit beter te kunnen wijzigen, ook wanneer de wijziging behelst dat sommige van deze niet-essentiële onderdelen worden geschrapt of dat het besluit wordt aangevuld met nieuwe niet-essentiële onderdelen.

3.3

Het Europees Economisch en Sociaal Comité heeft in maart 2004 een advies uitgebracht over de toevoeging van vitaminen en mineralen en bepaalde andere stoffen aan levensmiddelen; aangezien het onderhavige voorstel louter een kwestie van samenvoeging is, acht het Comité het niet opportuun om opnieuw zijn standpunt te bepalen ten aanzien van dit onderwerp.

3.4

De nieuwe regels zijn van toepassing sinds de inwerktreding van de regelgevingsprocedure met toetsing op 23 juli 2006.

3.5

Er is verzekerd dat deze codificatie niet zal leiden tot inhoudelijke veranderingen, en dat deze bundeling van bepalingen er alleen toe dient het Gemeenschapsrecht op een duidelijke en transparante wijze te presenteren. Dit streven heeft de volledige steun van het EESC, dat gezien de afgegeven garanties ingenomen is met het voorstel.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/41

1.1

Het Comité is ingenomen met het Commissievoorstel omdat het van mening is dat de huidige regeling voor steun aan de communautaire bananentelers inderdaad aan hervorming toe is. Wel is het nog te vroeg om al na te gaan hoe het op 1 januari 2006 ingevoerde uniforme douanetarief het inkomen van de telers beïnvloedt, een overweging waar de Commissie onvoldoende rekening mee houdt.

1.2

Het Comité stelt voor de vijfde overweging van het voorstel als volgt te wijzigen:

„Bij Titel III van Verordening (EG) nr. 247/2006 van de Raad van 30 januari 2006 houdende specifieke maatregelen op landbouwgebied ten behoeve van de ultraperifere gebieden van de Unie14 zijn communautaire programma's voor steun aan de ultraperifere gebieden vastgesteld die specifieke maatregelen bevatten ten gunste van de lokale agrarische productietakken. Overeenkomstig deze verordening is uiterlijk 31 december 2009 een evaluatie verricht. Als zich ingrijpende wijzigingen in de economische omstandigheden voordoen die van invloed zijn op de middelen van bestaan in de ultraperifere gebieden, dan moet de Commissie eerder met het verslag komen. Gezien de zeer specifieke situatie van de communautaire bananentelers zal de Commissie vóór deze datum een bijzondere evaluatie indienen mocht het inkomen van de telers ten gevolge van een wijziging van de invoerregeling dalen. Dit instrument lijkt het meest geschikt om de bananenteelt in elk van de betrokken gebieden te steunen daar het voorziet in flexibele en gedecentraliseerde mechanismen om de bananenteelt te steunen. De mogelijkheid om steun voor de sector bananen in deze steunprogramma's op te nemen, zou moeten leiden tot een grotere samenhang in de steunstrategieën voor de landbouwproductie in deze gebieden.”.

1.3

Het Comité stelt voor om art. 3, lid 2, betreffende de wijziging van art. 28, lid 3, van Verordening (EG) nr. 247/2006, als volgt aan te vullen:

„Indien de economische omstandigheden van de bananentelers er ten gevolge van een wijziging van de invoerregeling op achteruit zouden gaan, dient de Commissie vóór 31 december 2009 een bijzondere evaluatie in, die eventueel vergezeld gaat van de nodige voorstellen.”.

1.4

Daarnaast stelt het Comité voor om art. 30 van Verordening (EG) nr. 247/2006 als volgt aan te vullen:

„De Commissie kan de lidstaten toestemming geven om een bijzondere voorschotregeling voor bananentelers op te nemen in hun steunprogramma's.”.

2.1

Gezien de zeer specifieke kenmerken van de bananensector is daarvoor een eigen GMO opgezet. Zo vindt het leeuwendeel van de communautaire productie plaats in ultraperifere gebieden die, zoals ook wordt erkend in artikel 299, lid 2, van het Verdrag, kampen met een aantal bijzondere problemen. Daarnaast is niet meer dan 16 % van het totale aanbod op de EU-markt afkomstig van de communautaire teelt, en is de internationale bananenmarkt, die in handen is van vijf grote bedrijven, niet ver verwijderd van een oligopolie.

2.2

Het Commissievoorstel, dat is goedgekeurd na een uitgebreide interne én externe raadpleging, impliceert een radicale wijziging van de bestaande regeling voor steun aan de communautaire bananenteelt. De huidige regeling voor interne steun, die gebaseerd is op het beginsel van compenserende betalingen die jaarlijks worden vastgesteld aan de hand van de bananenprijs, wordt vervangen door een over de lidstaten te verdelen steunbedrag; voor de ultraperifere gebieden wordt deze steun geïntegreerd in de respectieve POSEI-programma's, voor de andere communautaire productiegebieden in de bedrijfstoeslagregeling.

2.3

Het voorstel behelst dat de drie hieronder vermelde verordeningen worden herzien.

2.3.1

In Verordening 404/93 (GMO bananen) worden geschrapt: titel II (telersverenigingen en concentratiemechanismen), titel III (systeem van compenserende steun, operationele programma's en rooipremie), en verschillende artikelen uit de titels IV en V die sinds de vervanging van de tariefcontingentenregeling door de zuiver tarifaire invoerregeling achterhaald zijn. Daarnaast wordt een aantal artikelen uit titel V gewijzigd: het Comité van beheer voor bananen wordt afgeschaft (verwijzingen naar het Comité van beheer voor bananen moeten worden gelezen als verwijzingen naar het Comité van beheer voor verse groenten en fruit) en de bepaling inzake de verplichte indiening van een jaarlijks verslag wordt geschrapt.

2.3.2

In Verordening 1782/2003 (hervorming GLB 2003) wordt een aantal artikelen gewijzigd, zodat buiten de ultraperifere gebieden geteelde bananen kunnen worden opgenomen in de bedrijfstoeslagregeling. Zo worden de nationale maxima voor Griekenland (+ 1,1 miljoen euro), Portugal (+ 0,1 miljoen euro) en Cyprus (+ 3,4 miljoen euro) verhoogd. De lidstaten stellen de referentiebedragen en subsidiabele hectaren in het kader van de bedrijfstoeslagregeling vast op basis van een representatieve periode tussen 2000 en 2005.

2.3.3

Het in Verordening 247/2006 (landbouwmaatregelen voor de ultraperifere gebieden) vastgelegde budget voor de POSEI-programma's wordt opgetrokken met 278,80 miljoen euro: POSEICAN 141,1 miljoen euro; POSEIDOM 129,1 miljoen euro en POSEIMA 8,6 miljoen euro.

2.4

Het Comité is van oordeel dat de Commissie met dit voorstel in zekere zin afstand neemt van haar verantwoordelijkheid tegenover de communautaire bananensector. De GMO bananen wordt immers uitgehold en het budget voor steun aan de sector wordt overgeheveld naar het algemene budget van de POSEI-programma's, zonder dat er sprake is van een specifiek hoofdstuk bananen.

2.5

Het Comité is ingenomen met het voorstel om vaste nationale budgetten vast te leggen, maar vreest dat het totaalbudget mogelijk niet voldoende zal blijken. Door de met de nieuwe invoerregeling gepaard gaande verdere vrijmaking van de markt en de verwachte gevolgen van de lopende internationale handelsbesprekingen voor de ontwikkeling van de markt, zouden de communautaire prijzen immers sterk kunnen dalen.

3.1

De Commissie zou moeten zoeken naar een alternatieve oplossing, zodat de communautaire regeling voor telersverenigingen kan blijven bestaan. De Europese bananenteelt is erg versnipperd: de sector telt voornamelijk kleine telers die hun bananen moeten verkopen op een sterk aan concurrentie onderhevige markt. Het is dan ook zaak het aanbod zo veel mogelijk te concentreren. Om de communautaire regeling voor telersverenigingen toch in stand te houden zou het volstaan om een aantal bepalingen uit titel II van Verordening (EG) nr. 404/93, m.n. de artikelen 5, 8 en 9, niet te schrappen.

3.2

De bananenteelt is een bijzonder intensieve teelt. De plantages vergen het hele jaar door onderhoud, wat inhoudt dat er voortdurend kosten zijn, die voornamelijk samenhangen met het grote aantal arbeidskrachten en het gebruik van irrigatie. In de huidige regeling is daarom een systeem van voorschotten opgenomen waaraan niet mag worden geraakt.

3.3

Gaat het inkomen van de telers er ten gevolge van de nieuwe invoerregeling op achteruit, dan dienen de nodige maatregelen te worden genomen. De Commissie zou duidelijker moeten aangeven welke gegevens dienen te worden opgenomen in het verslag aan de hand waarvan die maatregelen zouden worden vastgelegd.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/43

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité is ingenomen met het voorstel tot wijziging van Verordening 1408/71 en hoopt dat dit één van de laatste, of beter nog de allerlaatste keer is dat het zich over een wijziging hiervan moet uitspreken. Dit zou namelijk betekenen dat Verordening 883/2004 volledig van kracht zou zijn omdat het Europees Parlement en de Raad hun goedkeuring zouden hebben gehecht aan de nieuwe toepassingsverordening die in de plaats moet komen van Verordening 574/72.

1.2

Het EESC verzoekt de lidstaten en het Europees Parlement derhalve om de goedkeuring van de nieuwe verordening voortvarender en efficiënter aan te pakken dan die van Verordening 883/2004. Een betere bijdrage aan het Jaar van de mobiliteit van werknemers kunnen de EU-instellingen niet leveren.

2.1

De Verordeningen 1408/71 en 574/72 over de toepassing van socialezekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden die zich binnen de EU verplaatsen, zijn sinds hun inwerkingtreding verscheidene keren aangepast aan nationale wetswijzigingen en aan arresten van het Hof van Justitie op het gebied van sociale zekerheid.

2.2

Deze aanpassingen vormen de garantie dat de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels in de EU is bijgewerkt, zodat Europese burgers die zich binnen de EU verplaatsen hun socialezekerheidsrechten niet zien aangetast worden wanneer zij gebruikmaken van een van de grondrechten van de EU, nl. het recht op vrij verkeer en verblijf.

2.3

De voornaamste wijziging op het gebied van de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels van de EU-lidstaten is aangebracht met Verordening 883/2004 (1) van het Europees Parlement en de Raad. Deze Verordening vervangt Verordening 1408/71, maar is nog niet van toepassing, omdat eerst de goedkeuring moet worden afgewacht van de verordening die in de plaats zal komen van Verordening 574/72. Het voorstel voor een verordening over de toepassingsvoorschriften voor Verordening 883/2004 (2) is inmiddels ingediend en het EESC heeft hierover onlangs advies uitgebracht (3).

2.4

Over de verordening inzake de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels heeft het EESC destijds advies uitgebracht (4).

3.1

Met onderhavig voorstel wordt beoogd om de bijlagen bij Verordening 1408/71 zodanig te actualiseren dat zij de ontwikkeling weerspiegelen die de diverse nationale wetgevingen op het gebied van sociale zekerheid hebben doorgemaakt. Het is de bedoeling dat de EU-bepalingen ter coördinatie van de socialezekerheidsstelsels hierdoor gemakkelijker kunnen worden toegepast.

3.2

In dit verband stelt de Commissie in haar document geen enkele wijziging van Verordening 574/72 voor.

3.3

De voorgestelde wijzigingen zijn van uiteenlopende aard. Ter wille van de leesbaarheid van het advies zullen zij inhoudelijk worden gepresenteerd in onderstaand hoofdstuk „Algemene opmerkingen”.

4.1

Grosso modo is het EESC ingenomen met het voorstel, omdat de wijzigingen voortvloeien uit de wil van de lidstaten om wetgevingsmaatregelen te treffen. Wijzigingen in de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels in de EU zijn altijd toe te juichen als zij de burgers van de EU ten goede komen en als zij leiden tot betere, vlottere betrekkingen tussen de burgers en de verschillende overheden tot wie zij zich moeten wenden om hun rechten te zien worden toegepast.

4.2

Het proces tot goedkeuring van de toepassingsverordening bij Verordening 883/2004 is inmiddels in gang gezet. Het EESC wil hier niettemin wijzen op de opmerkingen die het heeft geformuleerd in zijn advies van 28 september 2005 (5) over andere gedeeltelijke wijzigingen van de Verordeningen 1408/71 en 574/72, omdat zij nog steeds relevant zijn en nog niets aan actualiteit hebben ingeboet.

4.3

Onderhavig Commissievoorstel is getiteld „Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 1408/71 van de Raad betreffende de toepassing van de socialezekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen, en van Verordening (EEG) nr. 574/72 van de Raad tot vaststelling van de wijze van toepassing van Verordening (EEG) nr. 1408/71”.

4.4

Uit art. 1 van het voorstel blijkt dat bepaalde bijlagen bij Verordening 1408/71 worden gewijzigd, waarbij Verordening 574/72 echter in het geheel niet wordt genoemd. Daarom stelt het EESC voor om de titel van het voorstel in overeenstemming te brengen met de inhoud ervan en de verwijzing naar Verordening 574/72 uit de titel te schrappen.

5.1

Krachtens art. 1 van het voorstel worden de bijlagen I, II bis, III, IV en VI bij Verordening 1408/71 gewijzigd.

5.2

Om de veranderingen die zijn ontstaan als gevolg van de Zweedse wetgeving inzake sociale zekerheid en socialezekerheidsbijdragen te weerspiegelen, is er een wijziging nodig van deel I van bijlage I, waarin de termen „werknemer” en „zelfstandige” worden gedefinieerd.

5.3

Door de veranderingen die zijn opgetreden met de nieuwe zorgverzekeringswet in Nederland moet deel II van bijlage I worden gewijzigd. Het gaat daarin om het persoonsgebonden toepassingsgebied van de Verordening m.b.t. de betekenis van „gezinslid”. In dit geval gaat het daarbij om de echtgeno(o)te, de geregistreerde partner en kinderen onder de 18 jaar.

5.4

Door verschillende veranderingen die in Litouwen en Slowakije zijn aangebracht in de wet op sociale pensioenen moet bijlage II bis inzake niet op premie- of bijdragebetaling berustende bijzondere prestaties worden gewijzigd. Wat Litouwen betreft, wordt de bijlage aangepast aan de modernisering van de nationale wetgeving en in het geval van Slowakije is de wetgeving bijgesteld en wordt deze pensioenuitkering alleen gehandhaafd voor personen die daar voordien al recht op hadden.

5.5

Ook wordt een wijziging voorgesteld op bijlage III, deel A, dat betrekking heeft op de van kracht blijvende bepalingen van socialezekerheidsverdragen. Deze wijziging houdt in dat punt 187, waarin wordt verwezen naar het Algemeen Verdrag tussen Italië en Nederland, wordt geschrapt.

5.6

Voorts wordt een wijziging voorgesteld op bijlage IV, deel A, betreffende de in art. 37, lid 1, genoemde wetgevingen op grond waarvan het bedrag van de invaliditeitsuitkeringen onafhankelijk is van de duur van de tijdvakken van verzekering. De rubriek in deel A die aan Slowakije is gewijd, wordt aan de Slowaakse wetgeving aangepast.

5.7

In verband met een verandering in de Spaanse wetgeving wordt deel B van bijlage IV gewijzigd. Het gaat hier om de bijzondere stelsels voor zelfstandigen waarvoor bijzondere bepalingen voor de samentelling van in een andere lidstaat vervulde tijdvakken van verzekering gelden.

5.8

Deel C van bijlage IV wordt gewijzigd voor wat betreft Slowakije en Zweden. In deze bijlage worden gevallen vermeld waarin kan worden afgezien van een dubbele berekening van de uitkering, omdat beide berekeningen altijd hetzelfde resultaat opleveren. In het geval van Slowakije gaat het om het nabestaandenpensioen en in het geval van Zweden om de berekening van het gegarandeerde minimumpensioen, dat afhankelijk is van de tijdvakken van verblijf in het land.

5.9

Wetswijzigingen in Zweden nopen verder tot bijwerking van deel D van bijlage IV, dat betrekking heeft op uitkeringen en overeenkomsten over het accumuleren van uitkeringen van dezelfde aard waarop men recht heeft uit hoofde van de wetgeving van twee of meer landen. Ook wordt de bilaterale overeenkomst tussen Finland en Luxemburg toegevoegd.

5.10

In bijlage VI, die de bijzonderheden voor de toepassing van de wetgevingen van bepaalde lidstaten vermeldt, worden wijzigingen aangebracht in de rubrieken betreffende:

5.11

De wijzigingen die in de diverse bijlagen bij Verordening 1408/71 worden aangebracht, vloeien hoofdzakelijk voort uit wetswijzigingen in een aantal lidstaten. Alle wijzigingen die tot verbeteringen leiden in de uitkeringen voor burgers van de Unie, worden door het EESC toegejuicht.

5.12

Het EESC wijst er evenwel op dat de veelheid aan bijlagen en het grote aantal specifieke situaties in de Verordeningen 1408/71 en 883/2004 de vereenvoudiging van de bepalingen inzake de coördinatie van de socialezekerheidsregelingen niet ten goede komen. Verbetering en vereenvoudiging waren de doelstellingen bij het opstellen van Verordening 883/2004, en het EESC zou graag zien dat er op deze lijn wordt voortgegaan.

5.13

De Commissie heeft een voorstel voor een verordening tot wijziging van Verordening 883/2004 ingediend om de inhoud van bijlage XI daarvan vast te stellen (6). Genoemde bijlage komt overeen met bijlage VI van Verordening 1408/71. Het EESC constateert dat er in een aantal taalversies een verschil tussen beide bijlagen bestaat ten aanzien van rubriek „W. FINLAND” die in par. 5.10 van dit advies wordt genoemd.

5.14

Punt 6.c) 1 van de bijlage bij de voorgestelde verordening waarop dit advies betrekking heeft, bevat nl. de zinsnede „where an individual has pension insurance periods based on employment in another Member State…”. Daarentegen staat in de rubriek „W. FINLAND” uit bijlage XI bij het voorstel voor een verordening tot wijziging van Verordening 883/2004 de zinsnede „where an individual has pension insurance periods based on activity as an employed or self-employed person in another Member State …”.

5.15

Het EESC is van mening dat het hier om één en dezelfde situatie gaat en dat de formulering dus ook gelijk zou moeten luiden, zodat beide teksten met elkaar overeenstemmen.

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/46

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité dringt er bij de Commissie op aan een jaar van vrijwilligers uit te roepen en zo spoedig mogelijk met een witboek over vrijwilligerswerk en actief burgerschap in Europa te komen. Aldus kan de wisselwerking tussen beide in het licht worden gesteld en kan op hun omvang en belang worden geattendeerd. Daar vrijwilligerswerk vooral op lokaal niveau wordt verricht, moet het witboek bijdragen aan het uitwerken van een strategie waarmee de Europese dimensie van vrijwilligersactiviteiten kan worden versterkt en actief Europees burgerschap en Europese identificatie worden bevorderd.

1.2

De regeringen van de lidstaten moeten worden aangespoord een nationaal beleid en een strategie inzake vrijwilligerswerk uit te stippelen teneinde vrijwillig engagement rechtstreeks te ondersteunen en te erkennen. Bij dit nationale beleid moet ook aandacht worden geschonken aan de rol van infrastructuur voor vrijwilligerswerk. De EU kan in dit verband voor een kader zorgen, alsmede de uitwisseling van goede praktijken tussen de lidstaten bevorderen.

1.3

In alle lidstaten moet werk worden gemaakt van raamwetgeving om het recht op vrijwilligerswerk, ongeacht de rechtspositie of sociale status van de betrokkene, te regelen. Aan allen die zich vrijwillig inzetten — met inbegrip van gehandicapten, moeten gelijke kansen worden geboden. In sommige lidstaten vormen de wettelijke voorwaarden nog steeds een obstakel voor de ontwikkeling van vrijwilligerswerk en maken deze bredere maatschappelijke ondersteuning ervan dan ook niet mogelijk. Soms wordt de ontwikkeling zelfs door wettelijke voorschriften als arbeidsverboden of -beperkingen afgeremd. Deze beperkingen moeten worden onderzocht en de activiteiten van vrijwilligers moeten worden bevorderd door een rechtskader dat bv. moet voorzien in regelingen m.b.t. verzekeringen en terugbetaling van kosten.

1.4

Het Comité zou graag zien dat niet alleen regeringen maar ook andere betrokken actoren — parlementen, regionale en lokale instanties en maatschappelijke organisaties — het belang van vrijwilligerswerk erkennen en actief aan de bevordering ervan meewerken, om zo de rol van vrijwillig engagement te beklemtonen en de maatschappelijke waardering ervoor, te verhogen.

Bovendien wil het EESC de Commissie er nadrukkelijk op wijzen dat de maatschappelijke organisaties voor vrijwilligerswerk een cruciale rol spelen.

1.5

Tegelijk pleit het Comité ervoor aandacht te schenken aan de relatie tussen school en civil society, teneinde een betere voorbereiding op vrijwilligerswerk mogelijk te maken. In het basisonderwijs moet er meer ruimte komen voor pedagogische activiteiten die gericht zijn op de ontwikkeling van het maatschappelijk bewustzijn en mee doen zoeken naar oplossingen voor maatschappelijke kwesties van algemeen belang. Zo zou aan jongeren vanaf 15 jaar kunnen worden voorgesteld in het kader van een „sociaal en ecologisch jaar” de handen uit de mouwen te steken, om hen zo tot belangrijke en zinvolle bezigheden aan te zetten. Hierbij dient bijzondere aandacht te gaan naar niet-gouvernementele organisaties waarin kinderen hun eerste stappen als vrijwilliger zetten.

1.6

In het kader van haar inspanningen ter erkenning van informeel en niet-formeel leren, met name via Europass en de aanbeveling betreffende kerncompetenties, moet de EU vooral de nadruk leggen op erkenning van competenties die via vrijwillige activiteiten zijn verworven. Het gebruik van de Europass voor jongeren zou bijdragen tot een grotere erkenning van door jongeren verricht vrijwilligerswerk.

1.7

Het EESC zou dan ook graag zien dat alle lidstaten en de EU zelf een beleid inzake vrijwilligerswerk uitstippelen, dat moet bestaan uit een strategie en een concreet programma ter bevordering van vrijwilligerswerk, voorstellen voor gerichte ondersteuning en bewustmaking van de publieke opinie, bevordering van de samenwerking tussen het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven, en officiële erkenning van hetgeen door vrijwilligers is verwezenlijkt. Daartoe hoort ook een passend wettelijk kader, dat aanzet tot vrijwillig engagement. De EU kan in dit verband voor een kader zorgen en suggesties doen, alsmede de uitwisseling van goede praktijken tussen de lidstaten bevorderen.

1.8

Op Europees niveau zijn er betrouwbare en vergelijkbare gegevens nodig over de omvang, de betekenis en het sociaal-economische belang van vrijwilligerswerk. Het desbetreffende onderzoek moet gebaseerd zijn op een uniforme definitie van vrijwilligerswerk. De behoeften en beweegredenen van vrijwilligers — en vooral ook de beweegredenen van degenen die zich niet willen inzetten — moeten worden nagegaan. Er moet op Europees niveau naar mogelijkheden worden gezocht om de bijdrage van vrijwilligerswerk aan het nationaal inkomen en het effect ervan op de samenleving zichtbaar te maken. Eurostat zou hiertoe de aanzet kunnen geven en een coördinerende rol kunnen spelen. Alle bureaus voor statistiek van de EU-lidstaten zouden over dergelijke cijfers moeten beschikken.

1.9

Het EESC zou graag zien dat het financieringssysteem, het beleid en de programma's van de Europese Unie vrijwilligerswerk sterker dan voorheen bevorderen. Hiervoor is met name Europese infrastructuur ter bevordering van vrijwilligersactiviteiten vereist. In de Europese Unie wordt vrijwilligerswerk thans ondersteund via o.a. Europees Vrijwilligerswerk (EVS), in het kader waarvan nagenoeg 40.000 jongeren tussen 18 en 25 jaar reeds naar 31 Europese landen en partnerlanden zijn kunnen gaan voor een periode van zes maanden tot een jaar. De door andere vrijwilligers geleverde diensten in ontwikkelingslanden worden met middelen voor ontwikkelingshulp gefinancierd. Dit is volgens het EESC niet voldoende en de Europese Unie moet volgens hem op een actievere, consequentere en meer samenhangende wijze een aanzet geven tot vrijwilligerswerk, met name door in eerste instantie Europese programma's voor vrijwilligerswerk voor alle bevolkingsgroepen open te stellen en niet alleen tot langdurig vrijwilligerswerk van jongeren te beperken.

1.10

Het Comité zou ook graag zien dat er een aanbeveling wordt gepubliceerd die specifiek over vrijwilligerswerk door ouderen handelt, die bv. betrekking zou hebben op proefprojecten voor partnerschappen en uitwisseling van ervaringen, en die deel zou kunnen uitmaken van de eerste initiatieven op dit gebied.

1.11

Voorts moet als principe worden aanvaard dat vrijwilligerswerk in het kader van Europese projecten met cofinanciering gelijkgesteld wordt. Verder moeten de bureaucratische formaliteiten en de aanvraagformulieren voor Europese projecten worden vereenvoudigd zodat vrijwilligersorganisaties in staat worden gesteld op Europese projecten in te schrijven.

1.12

De informatieverspreiding moet worden versterkt en uitgebreid: helaas bereikt de informatie immers maar al te vaak niet de doelgroepen. In dit verband moet van alle mogelijke kanalen gebruik worden gemaakt. Zo zou werk kunnen worden gemaakt van een website met desbetreffende informatie die via een link op bestaande websites over vrijwilligerswerk zou kunnen worden aangeklikt. Europese netwerken van vrijwilligersorganisaties hebben in dit verband een bijzondere rol te spelen. Zij zorgen ervoor dat organisaties informatie en goede praktijkvoorbeelden uitwisselen en dat de EU-instellingen op de hoogte worden gebracht van de verlangens en eisen van de vrijwilligers in het veld. Als deel van de infrastructuur ter bevordering van vrijwilligerswerk moeten deze netwerken gericht ondersteund worden.

1.13

De Europese Unie kan een belangrijke bijdrage leveren aan de bevordering en officiële erkenning van vrijwilligerswerk door het initiatief van de VN om 5 december tot internationale dag van vrijwilligers uit te roepen, te ondersteunen en vrijwilligerswerk op deze dag in de schijnwerpers te zetten. Het internationale jaar van vrijwilligers 2001 heeft het belang aangetoond van door de overheid ondersteunde programma's waaraan de nodige bekendheid wordt gegeven. Als — zoals door het EESC wordt voorgesteld — een Europees jaar van vrijwilligerswerk wordt uitgeroepen, zal dit bijdragen aan de waardering en verdere bevordering op Europees niveau van de inzet van talloze lokale vrijwilligers, alsmede aan de totstandkoming van een Europees samenhorigheidsgevoel bij die vrijwilligers zelf.

1.14

Om de betekenis van vrijwilligerswerk voor de ontwikkeling van de lidstaten meer erkenning te geven zou er op Europees niveau een handvest opgesteld moeten worden waarin de rol, rechten en plichten van vrijwilligersorganisaties zijn vastgelegd. Ter versterking van de economische situatie van vrijwilligersorganisaties in de lidstaten dringt het EESC erop aan dat in de communautaire wetgeving de mogelijkheid wordt opgenomen om deze organisaties vrij te stellen van de BTW-plicht. Doel van het voorstel om de rol, rechten en plichten van de vrijwilligersorganisaties in een Europees handvest vast te leggen is in de eerste plaats dat er uniforme richtsnoeren komen, waardoor de organisaties een aparte wettelijke status qua bijzondere economische en andere rechten kunnen krijgen.

2.1

Vrijwilligerswerk is van onschatbare waarde voor de samenleving. Ruim 100 miljoen vrijwilligers houden zich in hun vrije tijd bezig met de meest uiteenlopende activiteiten die derden ten goede komen en het algemeen belang dienen. De activiteiten van middenveldorganisaties die uitsluitend of grotendeels op de inzet van vrijwilligers steunen, kunnen op steeds meer erkenning rekenen bij het bedrijfsleven, overheidsinstanties en vooral de burgers (1).

2.2

De intrinsieke waarde van vrijwilligerswerk heeft niet alleen betrekking op het aanbieden van diensten en het voldoen aan sociale behoeften. De onderliggende motivatie ervan, nl. het op eigen initiatief dienen van het algemeen belang en dit mee vorm helpen geven, bevordert waarden als gerichtheid op het algemeen welzijn en solidariteit, en vormt aldus een tegenwicht tegen individualisering en egoïsme — fenomenen die de moderne samenlevingen steeds meer kenmerken.

2.3

Vrijwilligerswerk is onlosmakelijk verbonden met actief burgerschap, dat op zowel lokaal als Europees niveau de kern van democratie uitmaakt. Burgers nemen niet alleen deel aan het maatschappelijk leven via politieke participatie maar ook via gerichte oplossing van maatschappelijke problemen. Door zich maatschappelijk in te zetten, kunnen zij hun wil om de samenleving mee te helpen organiseren concreet invullen. Zij werken voor anderen in hun vrije tijd of in het kader van vrijwillige dienstverlening, waarbij zij zich aldus ten dienste stellen van het algemeen welzijn, vaak met niet onaanzienlijke financiële risico's of gevaar voor hun gezondheid. Juist deze vorm van actief Europees burgerschap maakt dat burgers zich sterk betrokken voelen bij de samenleving. Vrijwilligerswerk levert aldus een van de beste voorbeelden van participatie en is bijgevolg een integrerend deel van, zo niet een voorwaarde voor actief burgerschap.

2.4

Vrijwilligerswerk draagt bovendien bij tot persoonlijke ontplooiing, door enerzijds het sociale bewustzijn te verhogen en anderzijds kerncompetenties en vaardigheden te ontwikkelen, die aldus de kansen van vrijwilligers op de arbeidsmarkt bevorderen, samen met hun actieve deelname aan de samenleving. De verschillende vormen van vrijwilligerswerk scheppen gelegenheid voor zowel informeel (2) als niet-formeel (3) leren. Naast formeel leren (4) spelen zij bijgevolg een beslissende rol in de concrete verwezenlijking van onderwijs en opleiding tijdens de gehele duur van het leven.

2.5

Vrijwilligerswerk levert een wezenlijke bijdrage aan het BNP. Zeer vaak wordt in statistieken aan deze bijdrage voorbijgegaan daar deze niet altijd gebaseerd is op de uitwisseling van goederen met een bepaalde geldwaarde en er geen uniforme methode bestaat om de economische waarde ervan te meten. Uit gevallen waarbij toch een meetpoging werd gedaan, blijkt evenwel dat de economische waarde van vrijwilligerswerk en de bijdrage die aldus aan de economie geleverd wordt, aanzienlijk is (5). In het Verenigd Koninkrijk wordt de economische waarde van vrijwilligerswerk bv. op 7,9 % van het BBP geraamd en is 38 % van de bevolking betrokken bij desbetreffende activiteiten. In Ierland en Duitsland is ruim 33 % van de burgers betrokken bij een of andere vorm van vrijwilligerswerk; in Polen beloopt dat cijfer 18 %.

2.6

Grensoverschrijdend vrijwilligerswerk op Europees en internationaal niveau kan bovendien de solidariteit en het wederzijdse begrip tussen de volkeren aanzienlijk doen toenemen en de interculturele dialoog bevorderen. In deze context verheugt het EESC zich dan ook over het voornemen van de Commissie om het Europees vrijwilligerswerk uit te breiden, alsook zichtbaarder en doeltreffender te maken.

2.7

Solidariteit en een verantwoordelijkheidsgevoel voor anderen, alsmede de behoefte zich nuttig te maken zijn belangrijke motieven om vrijwilligerswerk te verrichten, dat sociale banden schept, bijdraagt tot de sociale samenhang en de levenskwaliteit en de sociale vooruitgang in Europa bevordert. Vrijwilligerswerk vormt tevens de belichaming van de waarden van Europese integratie die in art. 2 van het EG-Verdrag en art. 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie zijn vastgelegd. Bovendien is vrijwilligerswerk een wezenlijke uiting van de participatiedemocratie, een beginsel dat in het Europees grondwettelijk verdrag als een van de elementen van het democratisch bestel van de EU genoemd wordt. Vrijwilligerswerk dient het algemeen welzijn en dat doen ook de vrijwilligers zelf. Vrijwillig verrichte activiteiten zouden dan ook in alle lidstaten van de Europese Unie de erkenning moeten krijgen die ze verdienen.

2.8

Het EESC heeft zich reeds in zijn in 2002 goedgekeurd informatief verslag „Vrijwilligerswerk in Europa: de hospicebeweging als voorbeeld” (rapporteur: mevrouw Zu EULENBURG) over het thema vrijwilligerswerk gebogen.

Voorts werden ook andere aspecten van vrijwilligerswerk in EESC-documenten belicht, maar tot dusver is nog geen specifiek advies over deze problematiek opgesteld (6).

2.9

Ook binnen de Europese Unie wordt de bijdrage van vrijwilligerswerk op sociaal, cultureel en milieugebied steeds meer erkend en worden vrijwilligersorganisaties steeds vaker betrokken bij het met name politieke besluitvormingsproces op gebieden als onderwijs en levenslang leren, gezondheid en consumentenbescherming, ontwikkeling, handel, enz. Het EESC verheugt zich over deze initiatieven, maar is van mening dat de tot dusver geboekte vooruitgang nog lang niet voldoende is.

2.10

Het Comité is ermee ingenomen dat vrijwilligerswerk door jongeren als een prioriteit wordt beschouwd in het kader van het door de Commissie in 2001 gelanceerde politieke proces en de open coördinatiemethode. Het moedigt de Commissie aan de ontwikkeling van vrijwilligerswerk, op basis van de reeds gemaakte vorderingen, voort te zetten en aandacht te schenken aan horizontale aspecten in het kader van een alomvattende benadering.

2.11

Op internationaal vlak werd er een signaal afgegeven toen het jaar 2001 door de VN tot internationaal jaar van vrijwilligers werd uitgeroepen. Dat jaar kwam vrijwilligerswerk onder de aandacht van het brede publiek, werden mensen opnieuw aangemoedigd zich vrijwillig in te zetten en werd aangegeven hoe vrijwilligerswerk door de politiek kan worden erkend, ondersteund en bevorderd. Op VN-initiatief wordt ieder jaar op 5 december de internationale dag van de vrijwilligers gevierd. Ook de Europese Unie moet de Europese burgers op dit belangrijke evenement attenderen.

2.12

Algemeen is het Comité evenwel van mening dat de Europese Commissie en de lidstaten vrijwilligerswerk meer ter harte zouden moeten nemen. Ook daarom is het EESC ingenomen met het verzoek van mevrouw WALLSTRÖM aan het Comité om een advies over dit belangrijke thema op te stellen.

3.1

In theorie en praktijk worden vaak verschillende definities voor vrijwilligerswerk of vrijwilligersactiviteiten gehanteerd; ook is het moeilijk een definitie te formuleren die alle verschillende facetten van vrijwilligerswerk bestrijkt. De definities in de verschillende landen van de Europese Unie zijn alle gebaseerd op de volgende drie onmisbare criteria:

De meningen lopen uiteen over de vraag of alleen regelmatig verrichte activiteiten onder deze definitie vallen, of dat ook burenhulp of het systeem van tijdskrediet dat de laatste jaren tot ontwikkeling komt, ook ertoe gerekend kunnen worden, dan wel alleen formele en gestructureerde vormen van vrijwilligerswerk in aanmerking mogen worden genomen. De drie genoemde basiscriteria vormen evenwel een absolute voorwaarde om een activiteit — vrijwillige inzet voor de lokale gemeenschap of gestructureerde vrijwillige dienstverlening — als vrijwilligerswerk te doen aanmerken. Algemeen kan worden gesteld dat een ruime definitie het best de verschillende vormen van vrijwilligerswerk recht doet.

3.2

Doel is niet, betaalde arbeid door vrijwilligerswerk te vervangen. Het zou zelfs onmogelijk moeten zijn betaalde arbeid door vrijwilligerswerk te vervangen. De bijzondere waarde van vrijwilligerswerk ligt in de bijdrage die aldus wordt geleverd aan de organisatie van de samenleving. Bij vrijwilligerswerk gaat het ook niet alleen om sociale dienstverlening of om het overnemen van basistaken van de overheid. De intrinsieke meerwaarde van vrijwilligerswerk heeft betrekking op:

3.3

Vrijwilligerswerk kan in verschillende vormen voorkomen, wat een categorisering moeilijk maakt. De meest uiteenlopende sociale categorieën zetten zich voor dergelijke activiteiten in, zij het in uiteenlopende mate naar gelang van de lidstaat: het aantal vrijwilligers per werkterrein, evenals hun profiel (leeftijd, afkomst, scholingsgraad, enz.) verschillen sterk van land tot land.

3.4

Naast het formele, in een bepaalde instelling verrichte vrijwilligerswerk zijn er ook informele activiteiten en activiteiten die verborgen blijven (bv. vaak vrijwilligerswerk door migranten).

3.4.1

Verschillende vormen van vrijwilligerswerk zijn bv.:

3.4.2

Vrijwilligerswerk kan voorts naar actiegebied worden gespecificeerd zoals bv. sport, cultuur, sociale kwesties, gezondheid, onderwijs, jeugd, milieubescherming, bescherming tegen rampen, politiek, consumentenbescherming, ontwikkelingssamenwerking, enz.

3.5

Vrijwillige dienstverlening is een bijzondere vorm van vrijwilligerswerk: zij is van meet af aan in tijdsduur beperkt en wordt door vrijwilligers vaak als enige bezigheid verricht, d.w.z. in tegenstelling tot het meeste vrijwilligerswerk niet ter aanvulling op andere activiteiten als onderwijs of een beroepsbezigheid. In tegenstelling tot vrijwilligerswerk dat in de vrije tijd wordt verricht, is vrijwillige dienstverlening over het algemeen gebaseerd op een aantal regels en gemeenschappelijk vastgestelde verantwoordelijkheden, vaak in de vorm van een overeenkomst tussen de betrokken partijen, met inbegrip van vrijwilligers. Er kunnen verschillende vormen van vrijwillige dienstverlening worden onderscheiden:

Vrijwilligersactiviteiten hebben betrekking op alle soorten vrijwilligerswerk met de volgende kenmerken: ze staan open voor iedereen, zijn onbetaald, worden uit vrije wil ondernomen, zijn educatief (niet-formeel onderwijs) en hebben een sociale meerwaarde.

Vrijwillige dienstverlening maakt integrerend deel uit van vrijwilligerswerk en draagt voorts de volgende kenmerken: vaste periode; duidelijke doelstellingen en taken en een duidelijke inhoud en structuur; gepaste steun en wettelijke en sociale bescherming.

Burgerschapsdienst: officiële door de overheid georganiseerde vrijwilligersdienst voor dienstverlening in de sociale sector of in het kader van de burgerbescherming.

Burgerdienst is in sommige landen een alternatief voor de verplichte militaire dienst. Burgerdienst is niet vrijwillig (7).

3.6

Er is een duidelijk onderscheid tussen bezoldigd en onbezoldigd vrijwilligerswerk. Overeenkomstig de definities van de VN en de Internationale Arbeidsorganisatie wordt bezoldigd vrijwilligerswerk verricht voor non-profit organisaties tegen een loon dat vaak onder de marktprijzen ligt. Onbezoldigd vrijwilligerswerk wordt daarentegen niet vergoed, ook al kan een kostenvergoeding worden toegekend. Met dit onderscheid dient rekening te worden gehouden, wil men duidelijkheid scheppen in de juridische status van deze activiteiten en de situatie eenvoudiger maken voor vrijwilligers en voor „stagiairs” die in het kader van hun studies verplicht ter beschikking worden gesteld van ngo's.

Vrijwilligerswerk wordt door de Internationale Arbeidsorganisatie en de VN-agentschappen gedefinieerd als de werkzaamheden die in non-profit organisaties, d.w.z. vrijwilligersverenigingen en niet-gouvernementele organisaties van humanitaire strekking of zonder winstoogmerk, worden verricht door vrijwilligers die meestal vergoed worden of een loon krijgen. Zij zijn loontrekkers, wier loon vaak onder de marktprijzen ligt, hetgeen juist het vrijwillige deel en vrijwillige karakter van hun werk uitmaakt. Zo zijn b.v. een logistiek medewerker van een humanitaire noodhulporganisatie of een jurist van een vereniging voor de verdediging van de rechten van vluchtelingen, werknemers die een loon krijgen, dat evenwel verschilt van en lager ligt dan het loon dat zij in het bedrijfsleven (in de vervoersector of bij een juridisch adviesbureau) zouden kunnen krijgen.

Vaak wordt een pleidooi gehouden om het Europees Vrijwilligerswerk (EVS)uit te breiden en meer ten nutte te maken. In feite gaat het hierbij om een dienst die jongeren ter beschikking stelt van verenigingen en ngo's, hun kosten (huisvesting, voeding) terugbetaalt, en ook een vergoeding omvat, vergelijkbaar met een stagevergoeding. Aldus worden jongeren in het kader van hun hogere studies (verplichte stage in het buitenland in nagenoeg alle studierichtingen die een internationale of Europese dimensie hebben) ter beschikking gesteld van deze verenigingen of ngo's.

Deelname van jongeren aan humanitaire projecten of projecten van algemeen belang tegen een forfaitaire vergoeding is voor beide partijen een verrijking. Terecht wordt ernaar gestreefd duidelijkheid te scheppen in de juridische status van de toegekende vergoeding; er moet evenwel onderscheid worden gemaakt tussen vrijwilligerswerk dat beloond wordt en vrijwilligerswerk waaraan geen vergoeding verbonden is.

3.7

Dit advies handelt niet over beloond vrijwilligerswerk zoals bedoeld in de definities van de Internationale Arbeidsorganisatie en de VN, zoals bv. de activiteiten van Artsen zonder Grenzen.

3.8

De laatste jaren kan een verdere diversificatie van vormen van en drijfveren voor vrijwilligerswerk worden waargenomen, die toe te schrijven is aan nieuwe maatschappelijke waarden en ontwikkelingen. Er is steeds meer belangstelling voor en vraag naar vrijwilligerswerk, hoewel de financiële en begrotingsmiddelen of de infrastructuurontwikkeling hiermee geen gelijke tred houden; ook de erkenning neemt niet voldoende toe.

3.8.1

Zinvolle vrijetijdsbesteding, de ontwikkeling van sociale vaardigheden en het opdoen en uitwisselen van ervaringen zijn voor vrijwilligers aantrekkelijke voordelen van de betreffende activiteiten. Het verwerven van kennis en een beter inzicht in de eigen persoonlijkheid en de eigen capaciteiten zijn voor jongeren steeds vaker een motief voor het verrichten van vrijwilligerswerk, niet in het minst om aan de eisen van de kennismaatschappij te kunnen voldoen. Bij vrijwilligersdienst in het buitenland spelen interculturele contacten en het leren van een vreemde taal eveneens een rol in de beslissing om zich vrijwillig in te zetten. Vooral in het kader van de Europese eenmaking wordt het onderlinge begrip tussen culturen aldus bevorderd. Grensoverschrijdende vrijwilligersprojecten als bv. vrijwilligersbeurzen in Euroregio's kunnen voor de ontwikkeling van het Europese burgerschap van groot belang zijn.

3.8.2

Middenveldorganisaties en vrijwilligerscentra vinden gemakkelijker vrijwilligers als zij op nieuwe ontwikkelingen in de samenleving inspelen. Hierbij zij gedacht aan veranderingen in de jeugdcultuur, de verspreiding van internettoegang en de mogelijkheden voor vrijwilligerswerk on line; nieuwe mogelijkheden om jongeren aan te spreken, bv. via sms; het aanbieden van vrijwilligerswerk voor korte termijn als een eerste aanloop voor jongeren; nieuwe vormen van omgaan met vrije tijd en van tijdsbesteding van geïnteresseerde burgers; gerichte aandacht voor nieuwe doelgroepen als migranten, langdurig werklozen of het stijgende aantal gepensioneerden die zich willen inzetten.

3.9

Samenvattend kan worden gesteld dat vrijwilligerswerk een horizontaal verschijnsel is dat vele gebieden van de samenleving bestrijkt en bij een groot deel van de bevolking een rol speelt. Niettemin zij opgemerkt dat het minder voorkomt bij kansarmen en slachtoffers van sociale uitsluiting.

4.1

In de internationale vakliteratuur wordt de rol van vrijwilligerswerk vooral op basis van zijn sociale of economische functie geanalyseerd. Zoals eerder werd aangegeven, ligt zijn intrinsieke waarde in de bijdrage die het levert aan de civil society, ook al is de impact ervan over het algemeen moeilijk kwantificeerbaar: sociaal engagement, samenhorigheidsgevoel, identificatie met de samenleving, solidariteit, gevoel van verantwoordelijkheid voor de samenleving, bevordering van de sociale samenhang zijn immers moeilijk rechtstreeks meetbaar.

4.2

Een geschikte methode die in studies over het maatschappelijk middenveld (bv. Putnam, 2000 (8)) beschreven wordt, betreft het zogenaamde „sociaal kapitaal”, waaraan vrijwilligerswerk een wezenlijke bijdrage levert. Sociale netwerken, contacten, waarden en houdingen van burgers, alsook wederzijds vertrouwen zijn voor de sociale (en economische) ontwikkeling van regio's van groot belang. Zijn er in een bepaalde regio veel maatschappelijke organisaties of vrijwilligers, dan vallen andere economische en sociale indicatoren over het algemeen ook positief uit. Vrijwilligerswerk zorgt voor een aanzienlijke verhoging van het sociaal kapitaal van een samenleving, daar het sociale netwerken en banden schept.

4.3

Daarom moeten aan de gewoonlijk gehanteerde kwantitatieve indicatoren voor de ontwikkeling van een land (voornamelijk economische indicatoren als economische groei en financieel evenwicht) ook nieuwe en alternatieve indicatoren worden toegevoegd waarmee het sociaal kapitaal en de sociale samenhang worden gemeten, alsmede de bijdrage van vrijwilligerswerk wordt aangegeven. Ook moet de economische waarde van vrijwilligerswerk worden berekend, zoals in het handboek van de VN over non-profitorganisaties in het systeem van nationale statistieken wordt voorgesteld.

4.4

Dit sluit ook aan bij de aandacht die wordt geschonken aan duurzame ontwikkeling, waarbij wordt gestreefd naar een globaal systeem waarin niet alleen economisch succes maar ook een duurzaam milieu, solidariteit en democratie worden bevorderd. Dit sluit tevens aan bij de doelstellingen van de Lissabonstrategie, die in de algemene context van duurzame ontwikkeling ervan uitgaat dat economische, sociale en milieukwesties onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en erop gericht is beter gebruik te maken van de synergieën tussen deze drie. In deze drie sectoren spelen vrijwilligers een cruciale rol, met name via bevordering van de sociale samenhang, activiteiten op milieugebied en op het gebied van reïntegratie van (langdurig) werklozen op de arbeidsmarkt; hun rol moet dan ook worden gewaardeerd.

4.5

Het pact voor de jeugd, dat door de Europese Raad in het voorjaar van 2005 is goedgekeurd en deel uitmaakt van de herziene Lissabonstrategie, moedigt jongeren aan vrijwilligerswerk te verrichten (9).

4.6

Uit internationale studies en ervaringen blijkt dat vrijwilligerswerk op de verschillende gebieden nog beter en gerichter bevorderd kan worden.

4.6.1

Zo kan er bij het socialiseren, onderwijzen en opvoeden van kinderen reeds naar worden toegewerkt dat deze kinderen later actieve leden van de samenleving worden. In dit proces vervullen organisaties die sociaal gerichte programma's ten uitvoer leggen en daarvoor vooral op kinderen en jongeren een beroep doen, een voorbeeldfunctie.

4.6.2

Vrijwilligerswerk kan een bijzondere rol spelen in de bestrijding van jeugd- en langdurige werkloosheid en algemeen de integratie op de arbeidsmarkt bevorderen.

Vrijwilligers kunnen gericht belangrijke, op de arbeidsmarkt gewenste ervaring en kennis verwerven en een netwerk van contacten tot stand brengen. Zij kunnen activiteiten verrichten op sociaal gebied en in de gezondheidszorg — gebieden waar doorgaans veel vrijwilligers worden ingezet — en aldus kerncompetenties en kennis verwerven m.b.t. public relations, op het gebied van communicatie en expressie, organisatie en beheer, beroepsopleiding, enz.

Ze kunnen kennis maken met verschillende sociale functies en krijgen de gelegenheid te leren de juiste beslissingen te treffen, problemen op te lossen, vertrouwd te raken met een bedrijfscultuur en een bewijs te leveren van hun rechtvaardigheidszin en hun vermogen om leiding te geven. Vrijwilligerswerk kan een belangrijke plaats innemen in het curriculum en de loopbaan van een individu. Vrijwilligerswerk is dus een belangrijk instrument voor niet-formeel en informeel leren, en vult aldus onderwijs en opleiding en formeel leren aan. Het kan ook de kansen van de betrokken personen, en met name de jongeren, op de arbeidsmarkt verbeteren.

4.6.3

Wat actief ouder worden betreft, speelt vrijwilligerswerk een tweeledige rol: enerzijds kunnen ouderen aan het maatschappelijk leven blijven deelnemen, hun ervaring inbrengen en zich langer nuttig voelen. Dit heeft ook een gunstig effect op hun gezondheid en hun levenskwaliteit. Anderzijds kan vrijwilligerswerk het wederzijds begrip tussen de generaties bevorderen daar jongeren en ouderen samen aan iets werken, ervaringen uitwisselen en elkaar ondersteunen.

4.6.4

Vrijwilligerswerk kan voor verschillende gemarginaliseerde bevolkingsgroepen kansen op integratie scheppen. Niet alleen kunnen vrijwilligers zich voor deze groepen inzetten, maar via hun engagement kunnen deze groepen ook zelf makkelijker de weg naar de samenleving terugvinden. Dit empowerment via vrijwilligerswerk is vooral van belang voor sociaal uitgesloten bevolkingsgroepen en voor migranten. Helaas wordt dit proces door de wetgeving in enkele lidstaten bemoeilijkt; zo zijn er bv. lidstaten die migranten niet toelaten vrijwilligerswerk te verrichten.

4.6.5

Er zij ook gewezen op het belang van de verschillende zelfhulpgroepen. Kenmerkend voor deze groepen is dat mensen met soortgelijke problemen — op de meest uiteenlopende gebieden — bijeenkomen en elkaar helpen door persoonlijke ervaringen uit te wisselen.

4.6.6

Ook werkgevers en ondernemingen spelen een rol bij de bevordering van vrijwilligerswerk. Enerzijds verwerven hun werknemers via vrijwilligerswerk buiten de onderneming sociale vaardigheden, waardoor hun creativiteit en arbeidsmotivatie toenemen. Aldus voelen ze zich ook meer verbonden met de onderneming. Anderzijds zijn ondernemingen zich steeds meer bewust van hun sociale verantwoordelijkheid: partnerschappen in wederzijds belang tussen vrijwilligersorganisaties, gemeenten, staat en ondernemingen kunnen lokaal aanwezige capaciteiten helpen bundelen en tot de organisatie van de samenleving bijdragen. Dialoog tussen de sociale partners, uitwisseling van ervaringen en collectieve overeenkomsten kunnen ertoe bijdragen dat er voor vrijwilligerswerk — een deel van de sociale verantwoordelijkheid — meer erkenning en ondersteuning komt.

4.6.7

Het EESC is er niet over te spreken dat vrijwilligersorganisaties en activiteiten van vrijwilligers, vaak wegens het ontbreken van een juridische definitie of een rechtsgrondslag in tal van lidstaten, niet officieel erkend worden. Soms gaat het zelfs zover dat men zich niet eens bewust is van het aanwezige potentieel en wordt vrijwilligerswerk bv. in het kader van het integratiebeleid voor jongeren, werklozen of migranten niet eens erkend. De positie van vrijwilligers is voorts vaak zeer onzeker, met name wat belastingen, sociale zekerheid en verzekeringen betreft. Er moet nadrukkelijk worden gepleit voor bepalingen die de rechtspositie van vrijwilligers verduidelijken en iedere burger het recht op het verrichten van vrijwilligerswerk verzekeren. De lidstaten moeten bovendien de lacunes in het arbeidsrecht aanvullen die verhinderen dat vrijwilligers hulp kunnen bieden; deze vrijwilligers leveren immers een belangrijke bijdrage aan de gemeenschap, met name in geval van rampen. Werknemers zijn nog al te vaak afhankelijk van de welwillendheid van hun werkgevers om bijzonder verlof te kunnen krijgen.

4.6.8

Het EESC beveelt aan duidelijkheid te scheppen in de betrekkingen tussen en taken van de verschillende actoren, nl. staat, markt en vrijwilligersorganisaties. Hoewel vrijwilligerswerk een belangrijke rol speelt in onze samenlevingen, mag het niet in de plaats komen van de sociale basisdienstverlening of van overheidsoptreden. Beleidsmaatregelen moeten erop gericht zijn vrijwillige inzet te bevorderen maar mogen er geen instrumentarium van maken; anders zou vrijwilligerswerk, dat op vrijwilligheid is gebaseerd, immers zijn bestaansgrond en bijzondere waarde verliezen.

4.6.9

De staat heeft volgens het EESC in ieder geval tot taak te voorzien in de voor vrijwilligerswerk noodzakelijke infrastructuur. Hoewel vrijwilligerswerk immers niet betaald wordt, is het toch ook niet kostenloos. Zoals overigens uit ervaringen in enkele Europese landen blijkt, verhoogt passende infrastructuur de omvang en kwaliteit van vrijwilligerswerk aanzienlijk. Ondersteuning en advisering van vrijwilligersorganisaties, alsmede motivering, opleiding, ondersteuning en begeleiding van vrijwilligers en eventuele terugbetaling van uitgaven, brengen kosten met zich mee, die evenwel meer dan lonend zijn. Op het vlak van strategische programmering, bewustmaking van de publieke opinie en coördinatie kan de staat in dit verband een actieve rol spelen. Om activiteiten van vrijwilligers beter bekend te maken, moet de staat voorzien in financiering voor het opstellen van studies en er prioritair voor zorgen dat ook het onderwijs doordrongen raakt van de geest die vrijwilligerswerk kenmerkt.

4.6.10

Anderzijds moeten alle betrokken actoren (staat, ondernemingen, vakbonden en vrijwilligersorganisaties) één lijn trekken als het erop aankomt vrijwilligerswerk te bevorderen en meer maatschappelijke erkenning te geven. Doeltreffende netwerkvorming van vrijwilligersorganisaties met het oog op uitwisseling van goede praktijken en bundeling van krachten is even noodzakelijk als dialoog en samenwerking tussen de verschillende sectoren.

„Jeugdbeleid” SOC/208 (goedgekeurd in 2005; rapporteur: van TURNHOUT);

„Jeugd in actie” SOC/177 (rapporteur: RODRÍGUEZ GARCÍA-CARO);

„Europees burgerschap en de middelen om dit zichtbaar en effectief te maken” SOC/236 (rapporteur: VEVER);

„Actieprogramma Actief burgerschap” SOC/203 (rapporteur: LE SCORNET).

30.12.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 325/53

1.1

Iedere burger heeft te maken met de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen, die een element van het Europees sociaal model vormt. Het Comité constateert met genoegen dat de Commissie in haar mededeling daar dan ook vanuit gaat en benadrukt dat de beginselen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) de fundamentele waarden van de EU weerspiegelen. De burgers moeten daarom toegang hebben tot betrouwbare en zo volledig mogelijke informatie over verklaringen en praktijken van bedrijven en regio's. Verslaglegging van goede kwaliteit verschaft hun de mogelijkheid om als consument, spaarder en ingezetene hun keuze te maken. Beleggers, consumenten en consumentenverenigingen geven reeds steeds meer voorkeur aan pruducten en diensten die kwalitatief hoogwaardige informatie over de samenleving kunnen bieden en traceerbaar zijn. Deze tendens wordt in het licht van duurzame ontwikkeling steeds belangrijker.

1.2

Zo zou in het kader van het actieplan „Europa voor het voetlicht brengen” een informatieportaal betreffende MVO kunnen worden ingericht. In dit Europees portaal zou alle beschikbare informatie moeten worden verzameld en aan de hand daarvan zou een inventaris kunnen worden gemaakt van het aantal en de soorten bedrijven, de onderwerpen in kwestie en de stakeholders. Het nut van dit portaal zou zijn dat de actoren in alle lidstaten vertrouwd worden gemaakt met MVO. Voorts is het met name hoogst wenselijk dat het informatie over goede praktijken van de bedrijven in de nieuwe lidstaten bevat. Het portaal zou een instrument zijn met behulp waarvan MVO globaal kan worden beoordeeld. Dit multilateraal bestand van door betrokkenen zelf aangeleverde gegevens zou als onontbeerlijk hulpmiddel voor het „Europees verbond voor MVO” en zou door de Commissie moeten worden medegefinancierd. Een aldus gevormde „bibliotheek van MVO-praktijken” (1) zou uitwisseling van informatie over goede praktijken van bedrijven en regio's mogelijk maken.

1.3

MVO draagt bij tot de strategie van Lissabon (innovatie, concurrentievermogen, inzetbaarheid en werkgelegenheidscreatie) en daarom suggereert het Comité de lidstaten om de bevordering van MVO te integreren in hun nationale hervormingsplannen (NHP's) en zeker ook in hun strategieën voor duurzame ontwikkeling. MVO-praktijken stoelen op vrijwilligheid en dienen als aanvulling op de inachtneming van het arbeidsrecht en het nationale sociale recht; in voorkomend geval dient MVO ook ter onderbouwing van de internationale arbeidsnormen. Voorts roept het Comité de overheden in de lidstaten en de EU ertoe op om de door MVO-beleid teweeggebrachte opkomst en ontwikkeling van nieuwe activiteitensectoren te stimuleren. Het roept de lidstaten en de EU er verder toe op om bij aanbestedingen bedrijven aan te moedigen tot een verantwoorde houding (beleid waarbij de opdracht wordt gegund aan de beste bieder vanuit sociaal en milieu-oogpunt).

1.4

Momenteel vinden er in Europa talloze activiteiten onder de noemer van duurzame ontwikkeling of MVO plaats. Deze diversiteit getuigt van dynamiek maar bemoeilijkt een eensgezinde Europese benadering. Het Comité is ingenomen met de door de Commissie in haar mededeling geuite wens dat de Groep van nationale vertegenwoordigers op hoog niveau over MVO nieuw leven wordt ingeblazen als discussieplatform om de uitwisseling van goede praktijken te verbeteren. Alvorens naar convergentie te zoeken, moet eerst de inventaris van nationale praktijken worden geactualiseerd. Het bijbehorende onderzoek, dat zich uit dient te strekken tot bestaand overheidsbeleid en de huidige wetgeving, zou, met respect voor de diversiteit, aan het licht moeten brengen welke resultaten het MVO-beleid heeft opgeleverd.

1.5

De Commissie gaat ervan uit dat Europese bedrijven, waar dan ook, op verantwoorde wijze actief dienen te zijn, met respect voor de waarden van de Unie en de erkende internationale normen, met name met betrekking tot waardig werk. In lijn daarmee roept het Comité de sociale partners in de Europese multinationals op om de transnationale sociale dialoog te verrijken door over internationale kaderakkoorden betreffende MVO te onderhandelen. Die akkoorden zouden in ieder geval moeten berusten op respect voor de principes van de Verklaring van de IAO en de leidende beginselen van de OESO voor multinationals: ondernemingen die deze akkoorden ondertekenen, dragen dan op die manier bij tot het verwezenlijken van de ontwikkelingsdoelstellingen van het millennium.

1.6

Verder betuigt het Comité zijn steun aan initiatieven om MVO in de sectorale sociale dialoog op te nemen waar het gaat om het beheer van economische veranderingen. De sectoren wordt verzocht om ervoor te zorgen dat in alle lidstaten aan deze initiatieven wordt deelgenomen.

1.7

Het Comité wijst erop dat MVO als voorbeeld dient wanneer het geïntegreerd is in de bedrijfsstrategie en op alle ondernemingsniveaus in praktijk wordt gebracht. Het roept bedrijven die het Verbond willen steunen ertoe op om zich daar volledig en onvoorwaardelijk voor in te zetten en daarbij desgewenst de vertegenwoordigers van het personeel en, als die er zijn, de Europese ondernemingsraden te betrekken.

1.8

Het Comité is het ermee eens dat de door de Commissie voorgestelde veralgemenisering van MVO via het MKB geschiedt, maar het nodigt alle soorten bedrijven uit, ook die van de sociale economie, om met respect voor hun verscheidenheid, maatschappelijk verantwoord te ondernemen.

1.9

Het Comité roept het Europees bedrijfsleven ertoe op om bij te dragen tot het opstellen en herzien van de verschillende meet- en voorlichtingsinstrumenten als EMAS, GRI en ISO 26000. Voorts herinnert het eraan dat certificering, indien al haalbaar, in ieder geval op de vrije wil van een onderneming dient te berusten en niet verplicht kan worden gesteld. Het lijkt met het oog op de legitimiteit en de efficiëntie van de beoordelings- en certificeringsagentschappen van belang dat deze agentschappen hun evaluatie vaststellen aan de hand van criteria die zijn gebaseerd op de fundamentele teksten die zijn opgenomen in de lijst die door het Multistakeholder Forum 2004 is opgesteld. Het Comité moedigt de agentschappen aan om initiatieven ten behoeve van zelfregulering te nemen.

1.10

De bijlage bij de mededeling is het resultaat van een gezamenlijk initiatief van de Commissie en slechts een gedeelte van het bedrijfsleven: de andere ondernemingen is niet om een bijdrage gevraagd. Daarom moeten de werkgeversorganisaties de desbetreffende informatie verspreiden en op nationaal en lokaal niveau de MVO-activiteiten van de bij het Verbond aangesloten bedrijven promoten.

1.11

Voorts worden de externe stakeholders uitgenodigd om deel te nemen aan de nieuwe vergaderingen van het Multistakeholder Forum (MVO-Forum) en de open dialoog binnen de bedrijven die bij het verbond zijn aangesloten. Ook beveelt het Comité aan om in de lidstaten multilateraal samengestelde discussieplatforms op te richten om goede praktijken te onderzoeken. Daarbij gaat het met name om praktijken die in het Europese portaal zijn opgenomen, teneinde zo veel mogelijk aan de verwachtingen van de burgers tegemoet te komen.

1.12

Daarnaast zou het Comité graag zien dat de beoordeling van het bereikte MVO-niveau heel zorgvuldig plaatsvindt. Dit dient zo snel mogelijk te gebeuren ten einde de geloofwaardigheid te garanderen van de nieuwe aanpak die expliciet op excellence is gericht. Een en ander zou zich kunnen voltrekken in het kader van de nationale en communautaire strategieën voor duurzame ontwikkeling, want duurzame ontwikkeling en MVO maken deel uit van hetzelfde concept: de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen op microniveau en duurzame ontwikkeling op macroniveau. Deze kwestie moet prijken op de agenda voor de eerste vergaderingen (eind 2006) van het Multistakeholder Forum, waarbij het Comité graag volledig wil worden betrokken.

1.13

Ten slotte stelt het Comité de Commissie voor om een van de volgende jaren uit te roepen tot „Europees Jaar van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen”.

2.1.1

De Europese Raden van Lissabon (2000) en Göteborg (2001) hebben een op drie pijlers rustende benadering van MVO geformuleerd: MVO berust in Europa op vrijwilligheid en gaat verder dan de communautaire verworvenheden; deze verworvenheden bieden echter wel een verplichte basis voor de sociale (arbeidsrecht), maatschappelijke (consumentenrecht) en milieuaspecten (milieurecht) van MVO. Verder bestaan er in Europa reeds op vrijwilligheid berustende instrumenten op milieugebied (EMAS, Ecolabel).

2.1.2

De Commissie publiceerde in juli 2001 (2) een Groenboek getiteld „De bevordering van een Europees kader voor de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven” waarin MVO werd gedefinieerd. In maart 2002 bracht het EESC een advies over dit document uit (3). In dit Groenboek werden de lidstaten verzocht om een bijdrage te leveren. Voorts hechtte de Commissie in juli 2002 op basis van de ontvangen respons haar goedkeuring aan een eerste mededeling over MVO, getiteld: „Een bijdrage van het bedrijfsleven aan duurzame ontwikkeling”. Met deze titel wordt benadrukt dat MVO het micro-economische aspect vormt van het macro-economische concept van duurzame ontwikkeling.

2.1.3

Daarnaast heeft de Commissie een Multistakeholder Forum over MVO in de EU georganiseerd. De bedoeling was om tot gemeenschappelijke aanbevelingen op MVO-gebied te komen. Het gaat hier om een volkomen nieuw proces van dialoog en overleg tussen de sociale partners, onderzoeksinstellingen en andere betrokkenen. Daarmee is er een eerste poging ondernomen om een burgerdialoog te organiseren n.a.v. een door de Commissie verstrekt mandaat. Na langdurige werkzaamheden in commissieverband en vier voltallige vergaderingen heeft het Forum op 29 juni 2004 zijn eindrapport uitgebracht. Daarin werd blijkgegeven van het besef dat niet uitsluitend bedrijven maar ook verschillende stakeholders betrokken zijn bij duurzame ontwikkeling. Het document bevat 9 series aanbevelingen die zijn gericht tot de ondernemingen, stakeholders, overheidsinstanties en de Europese instellingen. Deze aanbevelingen hebben betrekking op bewustmaking en opleiding op MVO-gebied, integratie van MVO in het handelen van betrokkenen en het streven om een gunstig klimaat voor MVO te creëren. Het EVV heeft dat eindverslag met enkele voorbehouden goedgekeurd, terwijl UNICE tevreden was over het rapport en anderen hun onvrede hebben geuit. Zoals in de mededeling van 22 maart 2006 wordt opgemerkt „(heeft) het Forum …. een zekere mate van overeenstemming onder de deelnemers bereikt maar heeft het ook aan het licht gebracht dat er aanzienlijke meningsverschillen bestaan tussen het bedrijfsleven en stakeholders buiten het bedrijfsleven”.

2.1.4

Bij Richtlijn 2003/51/EG van juni 2003 houdende wijziging van twee richtlijnen inzake de jaarrekeningen en de geconsolideerde rekeningen van bedrijven werd de mogelijkheid geopend om prestatie-indicatoren van niet-financiële aard te publiceren en wel met name op het gebied van milieu- en personeelsbeleid. Als bijdrage tot de bevordering van MVO heeft het Comité in juni 2005 een advies goedgekeurd over „Informatie- en meetinstrumenten voor Maatschappelijk Verantwoordelijk Ondernemen in een geglobaliseerde economie” (4).

2.1.5

Op 22 maart 2006 (5) werd een tweede mededeling gepubliceerd met als titel „Tenuitvoerlegging van het partnerschap voor groei- en werkgelegenheid: Europa moet een voorbeeld worden op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen”. Deze mededeling, die voorwerp van onderhavig advies is, gaat vergezeld van een bijlage getiteld: „Het Europees verbond voor MVO”.

2.1.6

In de mededeling van mei 2006 over de „Bevordering van waardig werk voor iedereen” (6) wordt het volgende opgemerkt: „De Commissie erkent de belangrijke rol van MVO, dat de wetgeving, de collectieve onderhandelingen en de controle op de arbeidsomstandigheden aanvult. Zij is van mening dat gedragscodes en andere MVO-instrumenten moeten gebaseerd zijn op internationaal erkende instrumenten (OESO, IAO). Zij verzoekt de ondernemingen, het Europees verbond voor MVO en de overige belanghebbenden initiatieven ter bevordering van waardig werk voor iedereen te ontwikkelen”. Daarnaast heeft de Raad in zijn geïntegreerde richtsnoeren voor de tenuitvoerlegging van de strategie van Lissabon (juni 2006) de lidstaten aanbevolen om het bedrijfsleven tot MVO aan te sporen.

2.1.7

Bij het definiëren van de nieuwe strategie voor duurzame ontwikkeling (juni 2006) (7) draagt de Raad in zijn beleidsrichtsnoeren de volgende elementen aan voor de „participatie van de ondernemingen en van de sociale partners”: „De sociale dialoog, de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de ondernemingen en de publiek-private partnerschappen versterken om de samenwerking en de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid met betrekking tot de invoering van duurzame consumptie- en productiewijzen te bevorderen.” Verder wordt in par. 31 van die mededeling het volgende opgemerkt: „Ondernemers en andere belangrijke betrokkenen, waaronder werknemersorganisaties en niet-gouvernementele organisaties, moeten dringend in overleg treden met politieke leiders over het middellange- en langetermijnbeleid dat nodig is voor duurzame ontwikkeling, en voorstellen doen voor een ambitieuze respons van het bedrijfsleven die verder gaat dan de bestaande wettelijke minimumvereisten. De Commissie zal in 2007 een voorstel doen om dit proces te bevorderen. In overleg met het Europees Verbond voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), moeten de kennis over en de bekendheid met de sociale en milieuverantwoordelijkheid en de verantwoording van bedrijven worden vergroot.”

2.2.1

De mededeling van maart 2006 (8) komt bovenop hetgeen reeds is gedaan en verhoogt de politieke zichtbaarheid van MVO. Verder betuigt de nieuwe Commissie daarin haar steun aan de „oprichting van het Europees verbond voor MVO, een concept dat ontwikkeld is op basis van bijdragen van ondernemingen die actief MVO bevorderen” en stelt zij voor om het Multistakeholder Forum te reactiveren. Zij maakt de volgende opmerking: „De Commissie hecht ook verder groot belang aan de dialoog met en tussen alle stakeholders, en stelt voor om opnieuw regelmatige vergaderingen van het Multistakeholder Forum te organiseren om de vooruitgang op het gebied van MVO in de EU te bespreken.”

2.2.2

De Commissie benadrukt dat zij in het Verbond geen actieve rol speelt en vestigt er met name de aandacht op dat het Verbond geen nieuwe financiële verplichtingen voor haar meebrengt. Verder merkt zij op dat het Verbond „geen juridisch instrument (is) en (…) niet (hoeft) ondertekend te worden door ondernemingen, de Commissie of enige andere overheid”, maar dat het een „politieke overkoepeling voor nieuwe of bestaande MVO-instrumenten van de kant van grote ondernemingen, KMO's en hun stakeholders (is)”.

2.2.3

In een bijlage, die niet dezelfde reikwijdte heeft als de mededeling zelf, wordt het Verbond gepresenteerd als een initiatief van het bedrijfsleven dat op partnerschap is gebaseerd: „De Commissie (ondersteunt) de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven die het fundament leggen voor een Europees verbond voor MVO. Dit is een open verbond voor ondernemingen die dezelfde ambitie delen: Europa tot een voorbeeld inzake MVO te maken ter ondersteuning van een concurrerende en duurzame markteconomie. De essentie van dit initiatief is partnerschap”. Het initiatief is op basis van vrijwilligheid toegankelijk voor alle Europese ondernemingen, ongeacht hun omvang. In het najaar van 2006 telde de site van UNICE zo'n honderd ondernemingen.

2.2.4

„…omdat MVO fundamenteel op vrijwilligheid berust”, vindt de Commissie ook nog dat „het aan het bedrijfsleven opleggen van aanvullende verplichtingen en administratieve lasten contraproductief (zou) kunnen blijken en in strijd (zou) zijn met de beginselen van betere regelgeving.” Het lijkt inderdaad weinig verenigbaar met het vrijwillige karakter van MVO om nieuwe dwingende regels op te leggen. Wel is het natuurlijk zo dat een onderneming die zich bij een MVO-initiatief aansluit, in de eerste plaats letter en geest van de wet dient te respecteren, hetgeen naar behoren door de bevoegde autoriteiten moet worden gecontroleerd.

2.2.5

De Commissie hoopt dat haar steun aan het Verbond erin zal resulteren dat MVO algemeen ingang vindt bij het Europees bedrijfsleven. Vertrouwen, de kern van het proces, laat zich niet afdwingen en uitsluitend de kwaliteit van corporate governance vormt de garantie voor succes.

2.2.6

Aansluiting van bedrijven bij het Verbond is slechts van declaratoire aard en leidt tot geen enkele formele verplichting. Het gemak waarmee dit gebeurt, zou moeten uitmonden in een snelle groei van het aantal ondernemingen dat aan het Verbond refereert.

2.2.7

De Commissie erkent „dat zonder de actieve steun en constructieve kritiek van stakeholders van buiten het bedrijfsleven MVO zich niet zal kunnen ontwikkelen”. Deze externe stakeholders verrijken het proces dus met die steun en kritiek.

2.2.8

Het Verbond is geen substituut voor de dialoog met en tussen alle stakeholders. Om die dialoog te stimuleren, stelt de Commissie voor om „regelmatige vergaderingen van het Multistakeholder Forum te organiseren om de vooruitgang op het gebied van MVO in de EU te bespreken.” Dankzij deze bijeenkomsten kan de balans worden opgemaakt. De Commissie kondigt aan dat zij „de ontwikkeling van MVO in Europa over een jaar opnieuw (zal) beoordelen, in aansluiting op de discussies in het Multistakeholder Forum.” In dit advies wil het Comité een stappenplan aangeven voor de voorbereiding van de volgende fase, en wel door de aandacht te vestigen op onderwerpen die voor aanbevelingen vatbaar zijn.

2.3.1.1

De Commissie is van opvatting dat het bedrijfsleven, dat inkomen en nieuwe banen genereert, producten en diensten levert die meerwaarde voor de samenleving belichamen. Zij roept de ondernemingen ertoe op om „hun engagement voor MVO te versterken”. Het Comité schaart zich achter het standpunt van de Commissie dat bedrijven die op vrijwillige basis maatschappelijk verantwoord ondernemen, bijdragen tot de tenuitvoerlegging van de vernieuwde strategie van Lissabon. Zo kunnen vrijwillige MVO-praktijken de overheden vooral helpen bij de tenuitvoerlegging van bepaalde geïntegreerde richtsnoeren i.v.m. maatschappelijke integratie, levenslang leren, innovatie en ontwikkeling van de ondernemersgeest, bijv. door bestrijding van discriminatie en het werken aan verscheidenheid ten behoeve van vooral gehandicapten, anticipatie op ontwikkelingen betreffende kwalificaties, het aanwerven in achtergestelde wijken, ondersteuning door Kamers van Koophandel en Industrie van jonge ondernemers, waaronder ook vrouwen en recente immigranten.

2.3.1.2

Het Comité merkt in een recent advies (9) op dat „het Europees Sociaal Model het pad (moet) effenen voor een democratische, milieuvriendelijke, concurrerende, solidaire en op maatschappelijke integratie gebaseerde welvaartzone voor alle burgers van Europa”. De Commissie roept de Europese bedrijven ertoe op om maatregelen op MVO-gebied te nemen die niet onmiddellijk financieel rendabel zijn maar het concurrentievermogen van Europa als geheel verhogen en bijdragen tot de verwezenlijking van de ontwikkelingsdoelstellingen van dit millennium. Zij denkt daarbij onder meer aan aanwerving van werknemers uit kansarme groepen, terugdringing van verontreiniging en meer respect voor de grondrechten in ontwikkelingslanden. Het Comité is ingenomen met deze oproep.

2.3.1.3

Ook kan het zich vinden in het verband dat de Commissie legt tussen de strategie van Lissabon, duurzame ontwikkeling en MVO. In een recent advies (10) merkte het echter wel op dat het verband tussen de strategie van Lissabon en die voor duurzame ontwikkeling moet worden gepreciseerd en verduidelijkt. Voor de tenuitvoerlegging van deze strategieën blijven overheidsmaatregelen essentieel, waarbij een optimaal kader voor groei en innovatie op macro-economisch niveau moet worden vastgelegd (NHP's, nationale strategieën voor duurzame ontwikkeling). MVO-ondernemingen horen thuis in dit kader vanwege hun bijdrage op micro-economisch niveau. Op die manier draagt MVO bij tot duurzame ontwikkeling op Europees en mondiaal niveau via de ontwikkeling van innovatieve processen en strategieën voor een maatschappelijk verantwoordelijke bedrijfsvoering.

2.3.2.1

de mededeling van maart 2006 worden de Europese bedrijven opgeroepen om, ongeacht hun omvang, meer maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Het Comité is ervan overtuigd dat bevordering van MVO binnen het MKB van het grootste belang is voor deze veralgemenisering. Specifieke instrumenten die gedurende de laatste twee jaar zijn uitgeprobeerd, vormen een basis van ervaringen waarvan de verdere evolutie middels een impactstudie moet worden gevolgd.

2.3.2.2

In de conclusies van het Multistakeholder Forum wordt opgemerkt dat de aanbevelingen zijn gericht tot alle soorten ondernemingen (incl. mkb's en de bedrijven van de sociale economie) en met respect voor hun verscheidenheid. Het Comité kan zich vinden in de idee dat het MKB en micro-ondernemingen middels passende instrumenten een plaats hebben in de MVO-strategie. Tevens benadrukt het dat alle soorten ondernemingen hierbij betrokken zijn, niet alleen kapitaalvennootschappen maar ook eenmanszaken, staatsbedrijven, onderlinge waarborgmaatschappijen, ambachtelijke, industriële en landbouwcoöperaties, paritaire instellingen, verenigingen in de sociale economie, enz. Deze worden alle opgeroepen om zich actief voor het Verbond in te zetten. Iedere onderneming dient vanaf haar oprichting ernaar te streven om MVO in de praktijk te brengen.

2.3.3.1

De Commissie vermeldt in de mededeling de doeltreffendheid van de sociale dialoog op MVO-gebied en de constructieve rol van de Europese ondernemingsraden bij het vaststellen van goede praktijken. Daarom betreurt het Comité het dat de representatieve organisaties voor de sociale dialoog op zowel interprofessioneel als sectoraal niveau niet om hun medewerking zijn gevraagd bij het opstarten van het Verbond.

2.3.3.2

In een eerder advies merkt het Comité (11) het volgende op: „Volgens het Europees model van de sociale markteconomie wordt een onderneming niet louter en alleen gezien als een kapitaalvennootschap of een verbintenisrechtelijke constructie maar, en wel in eerste instantie, als een gemeenschap waarin de sociale dialoog zou moeten worden gevoerd”. Vaak zijn MVO-initiatieven afkomstig van de bedrijfsleiding, maar goede praktijken zijn ondenkbaar als die uitsluitend van bovenaf worden opgelegd. Het Comité is van mening dat MVO in Europa geen liefdadigheidsbesluit is maar het resultaat van de dialoog tussen alle actoren binnen een bedrijf en op alle niveaus van dat bedrijf. De ondernemer zelf, maar ook het leidinggevend en ander personeel worden geraakt door MVO en wel vooral via de dialoog met de externe stakeholders. Het Comité merkt andermaal op dat er pas sprake is van echt MVO als dit is geïntegreerd in de bedrijfsstrategie en door alle medewerkers in praktijk wordt gebracht. Aangezien MVO per definitie een vrijwillige handelswijze is die dus als het ware boven de wet uitgaat, behoort het tot dwingend recht maar gaat het ook verder dan dat.

2.3.3.3

Daarom zijn internationale kaderovereenkomsten betreffende MVO bijzonder interessant. Over deze overeenkomsten wordt onderhandeld en deze worden ondertekend door enerzijds de bedrijfsleiding of de directies van bedrijven binnen een holding en anderzijds door vertegenwoordigers van de werknemers. Deze laatsten zijn sectorale internationale of Europese federaties of nationale vakverenigingen en de Europese ondernemingsraad. Door hun handtekening hieronder te zetten, verplichten de sociale partners zich ertoe om de MVO-beginselen toe te passen op de betrekkingen met externe stakeholders, met name onderaannemers en territoriale gemeenschappen.

2.3.3.4

Het Comité is het eens met de opmerking van de Commissie dat de werknemers, hun vertegenwoordigers en de vakverenigingen een actievere rol zouden moeten spelen bij het opstellen en naleven van de MVO-beginselen. Het roept de bedrijven die het Verbond willen steunen, op tot volledige en onvoorwaardelijke participatie, ook door de vertegenwoordigers van het personeel, indien die dat wensen, daarbij te betrekken. Is er sprake van een Europese ondernemingsraad, dan is ook voor dit orgaan een rol weggelegd.

2.3.3.4.1

In een recent advies (12) merkt het Comité het volgende op: „Het EESC steunt de sociale dimensie van ondernemingen in de Europese Unie, en de rol die de EOR's daarbij spelen. De discussie in Europa spitst zich toe op duurzame groei en het Europese sociaal model als bijzondere kenmerken van de Unie. Maatschappelijk verantwoord ondernemen in de geglobaliseerde economie is een van de Europese antwoorden op de problemen rond de globalisering, waarvan de negatieve gevolgen zouden kunnen worden ondervangen indien de fundamentele arbeidsnormen van de IAO door alle lidstaten van de Wereldhandelsorganisatie zouden worden nageleefd. (…) Het Europese sociaal model kenmerkt zich niet alleen door de bescherming van de zwaksten in de samenleving en het welzijn, maar ook door het respect voor de rechten inzake de waardigheid van de persoon, waar en wanneer dan ook. In een modern Europa moeten de burgerrechten overal kunnen worden uitgeoefend, dus ook op de werkplek en met name binnen transnationale ondernemingen.”

2.3.3.5

Verder moedigt het Comité de ondernemingen en de organisaties voor beroepsopleiding aan om in hun educatieprojecten en leerplannen specifiek aandacht te besteden aan duurzame ontwikkeling en MVO.

2.3.4.1

Met name op sectoraal niveau blijft de Commissie haar steun geven aan activiteiten die door de stakeholders, vooral de sociale partners en NGO's, ten behoeve van MVO zijn opgestart. Daarbij benadrukt zij het belang van de rol van de comités voor de sectorale sociale dialoog. Het Comité betuigt zijn steun aan deze initiatieven. Het roept de sectoren ertoe op om ervoor te zorgen dat aan deze initiatieven wordt deelgenomen door deelnemers uit alle lidstaten.

2.3.5.1

De mededeling is getiteld „Europa moet een voorbeeld worden op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen”, maar de Commissie zwijgt over de wijze waarop het bereikte kwaliteitsniveau (excellence) moet worden beoordeeld. Om te kunnen pretenderen dat excellence is bereikt, moet de kwaliteit van MVO in Europa ergens aan kunnen worden getoetst. Afgezien van de verslaggeving door individuele bedrijven moet Europa zich op MVO-gebied met andere zones kunnen vergelijken. In een eerste fase moet de beschikbare informatie in een portaal worden gebundeld teneinde een inventaris te kunnen maken van het aantal en soort bedrijven, de onderwerpen in kwestie en de stakeholders.

2.3.5.2

Het Verbond zou een studie moeten wijden aan wat passende instrumenten zijn om van Europa een voorbeeld op MVO-gebied te maken. Beleggers, consumenten en consumentenverenigingen geven reeds steeds meer voorkeur aan pruducten en diensten die kwalitatief hoogwaardige informatie over de samenleving kunnen bieden en traceerbaar zijn. Deze tendens wordt in het licht van duurzame ontwikkeling steeds belangrijker.

2.3.5.3

Het Comité zou graag zien dat diep wordt nagedacht over hoe het bereikte MVO-niveau kan worden geëvalueerd. Dit zou zo snel mogelijk moeten gebeuren om de geloofwaardigheid van de volgende stap te garanderen, die expliciet op de voorbeeldfunctie is gericht. Deze kwestie dient te prijken op de agenda voor de eerste vergaderingen (eind 2006) van het Multistakeholder Forum. De Commissie heeft op het op 7 december jl. te Brussel gehouden multistakeholder forum het zogenoemde 'compendium' (d.w.z. een soort inventaris) gepresenteerd van alle tot nu toe ontplooide MVO-initiatieven. Het Comité verklaart zich bereid om een analyse te maken van wat op bepaalde deelgebieden al is ondernomen en om in deze een institutionele samenwerking met de Commissie aan te gaan, ook bij het beheer van het MVO-portaal.

2.3.5.4

De concepten liggen niet vast en er bestaat geen overeenstemming over de instrumenten. Toch zijn er al lidstaten die beleid voeren ten behoeve van meer transparantie van het bedrijfsleven op MVO-gebied. Meer kennis over het desbetreffende nationale beleid van alle lidstaten kan mogelijkheden voor kruisbestuiving bieden. De in de mededeling voorgestelde reactivering van de Groep op hoog niveau vormt een stap in de goede richting, temeer daar de vertegenwoordigers van de nieuwe en toekomstige lidstaten actief aan de werkzaamheden van de Groep zullen participeren. De voor 2007 geplande balans ter zake van de Europese strategie (van de EU en de lidstaten) voor duurzame ontwikkeling zou ook een balans betreffende overheidsbeleid voor MVO moeten omvatten.

2.3.6.1

Het Comité neemt met belangstelling kennis van het voornemen van de Commissie om de transparantie en informatie ten behoeve van de consumenten te verbeteren. Het wijst er wel op dat transparantie en informatie op MVO-gebied niet kunnen worden beperkt tot eisen die uit volksgezondheidsoogpunt aan consumentengoederen worden gesteld. Consumenten kunnen een rol spelen bij het stimuleren van het op verantwoorde wijze voortbrengen van goederen en diensten. Daartoe moeten zij niet alleen weten of de door hen geconsumeerde goederen aan volksgezondheidseisen voldoen, maar ook of zij overeenkomstig sociale en milieunormen zijn geproduceerd. Voorts dient in alle economische sectoren meer aandacht aan transparantie te worden besteed. Het is wenselijk dat consumenten weten of de door hen geconsumeerde producten maatschappelijk verantwoord zijn en dat beleggers en spaarders weten of ondernemingen waarin zij investeren, maatschappelijk verantwoord opereren. Evenzeer is het wenselijk dat ingezetenen weten of apparatuur, infrastructuur, enz. op maatschappelijk verantwoorde wijze zijn geconstrueerd, met name of het milieu is gerespecteerd. Reeds nu zijn financiële instellingen, via maatschappelijke verantwoorde beleggingsfondsen, geïnteresseerd in niet-financiële informatie over bedrijven. Zij zijn, samen met de niet-financiële rating agencies, de belangrijkste actoren voor de promotie van MVO. Industriesectoren vormen organisaties die professionele normen stellen, zoals de bouwsector met het keurmerk „Hoge Milieukwaliteit”, en zeer gevoelige sectoren als de aluminium-, olie- en papierbranche zijn erg begaan met de milieu-impact van hun activiteiten. Volgens het Comité zou het nuttig zijn als dergelijke zelfreguleringinitiatieven zich verbreiden.

2.3.6.2

Bedrijven gebruiken verschillende technieken om hun financiële levensvatbaarheid te beoordelen (aard en transparantie van investeringen, rekeningen en controles), alsook hun prestaties op maatschappelijk en milieugebied (arbeidsomstandigheden, bescherming van de natuur en regio's in de waardeketen). Technieken kunnen verschillen of elkaar aanvullen, maar er dient sprake te zijn van synergie.

2.3.6.3

Om de legitimiteit en betrouwbaarheid van rating agencies en certificeringsagentschappen te garanderen, moeten beginselen transparant zijn. Bedrijven moeten namelijk weten naar welke criteria zij worden beoordeeld. Het Comité is in dit verband ingenomen met de publicatie van beginselen voor maatschappelijk verantwoord investeren. (13) Het is van belang dat de agentschappen evalueren aan de hand van criteria die zijn gebaseerd op de fundamentele teksten die zijn opgenomen in de lijst die werd opgesteld door het Multistakeholder Forum 2004. Zij dienen maximale transparantie te bieden. De CSRR-QS-standaard voor zelfregulering in het bedrijfsleven vormde een poging in die richting en het Comité roept ertoe om om die weg te vervolgen. Verder riep het Comité de Europese ondernemingen in een recent advies (14) ertoe op om bij te dragen tot het opstellen en herzien van de verschillende beoordelings- en meetinstrumenten, zoals met name EMAS, GRI en ISO 26000. Voorkomen moet worden dat aan het begrip „maatschappelijk verantwoord ondernemen” via de internationale normalisatie een nieuwe definitie wordt gegeven, waarbij MVO wordt herleid tot niet meer dan naleving van wettelijke verplichtingen, terwijl MVO juist berust op vrijwillige initiatieven van bedrijven die verder gaan dan de wettelijke regels.Het Comité beveelt de nationale vertegenwoordigingen die de richtsnoeren ISO 2600 opstellen dan ook aan om de Europese definitie van MVO te promoten. Deze definitie omvat de wettelijke normen maar gaat tegelijkertijd verder. Hoe belangrijk het door de rating agencies verrichte werk ook moge zijn, bedrijven mogen niet worden verplicht om zich te onderwerpen aan particuliere normen waarvan de controle hoge kosten voor het MKB meebrengt. Lenen instrumenten zich voor certificering, dan dient dat te geschieden op basis van de vrije wil van het bedrijf en er mag in geen geval sprake zijn van een verplichting.

2.3.6.4

De Commissie benadrukt dat „Externe actoren, met inbegrip van NGO's, consumenten en investeerders (…) een grotere rol (dienen) te spelen bij het aanmoedigen en belonen van 'goed gedrag' van het bedrijfsleven” of hun waarschuwingsfunctie moeten uitoefenen. Dit betekent dat deze actoren van kwalitatief hoogwaardige informatie moeten worden voorzien. Bedrijven die het Verbond ondersteunen worden in de mededeling ertoe opgeroepen om informatie over MVO aan alle belanghebbenden te doen toekomen en met name aan consumenten, beleggers en het grote publiek. Voorts worden grote bedrijven gevraagd om hun strategie en hun initiatieven op MVO-gebied te presenteren, alsook de resultaten daarvan, of hun best practices, en wel op een voor het publiek eenvoudig toegankelijke manier. Wat informatievoorziening over MVO betreft, herinnert het Comité aan zijn voorstel (15) om een Europees portaal in te richten met informatie over MVO-praktijken in grote bedrijven. Vertrouwelijk onderzoek door een derde kan de informatievoorziening verbeteren en transparantie garanderen. Daarom suggereert het Comité om de door ondernemingen aangeleverde gegevens door bijv. een als waarnemer opererende Europese instelling te laten onderzoeken. Dit onderzoek kan in een later stadium, op basis van de gegevens van het Europees portaal, gestalte krijgen.

2.3.6.5

Voorts geeft de Commissie aan dat er geen enkele formele eis zal worden gesteld aan ondernemingen die hun steun aan het Verbond willen betuigen en dat zij geen lijst van de desbetreffende ondernemingen zal bijhouden. Momenteel, d.w.z. zeven maanden na de oprichting van het Verbond, is het alleen te vinden op de website van UNICE, CSR Europe en een aantal nationale werkgeversorganisaties. Het is jammer dat de informatie niet toegankelijk is en niet op gebundelde wijze aan de belanghebbenden wordt gepresenteerd.

2.3.7.1

Opereert een bedrijf op verantwoorde wijze, dan kan het met dat imago een concurrentievoordeel behalen, hetgeen met name interessant is voor bedrijven die in de consumptiegoederensector actief zijn.

2.3.7.2

Dit soort bedrijven biedt mogelijkheden voor innovatie en creativiteit. Hun producten en diensten bevatten meer kwaliteit en waarde voor de klant. Ook dat kan in een comparatief voordeel resulteren.

2.3.7.3

Wanneer risico's worden voorzien, dan kan een geïntegreerd MVO-proces tot betere beheersing van crises leiden of deze zelfs voorkomen. Daarbij kan vooral worden gedacht aan het gevaar van malversaties en industriële en technologische risico's. Zo doen er zich bijv. minder ongelukken voor wanneer het personeel veilig is op de werkplek, omdat het goed is opgeleid en de juiste investeringen zijn gedaan. Op die manier kan MVO in een meetbare vermindering van bestaande of voorspelbare risico's resulteren. Het Comité constateert dan ook met belangstelling dat bepaalde verzekeringsmaatschappijen bij hun tariefstelling hiermee rekening houden en nodigt de gehele financiële sector uit om hetzelfde te doen.

2.3.7.4

Toepassing van de MVO-beginselen brengt een onderneming ertoe om haar besluitvormingsprocessen en governance, en daarmee haar prestaties op lange termijn, te verbeteren. Door een personeelsbeleid dat permanente educatie en het behoud van de werkgelegenheid van oudere werknemers omvat, kan optimaal gebruik worden gemaakt van de arbeidskrachten en worden bijgedragen tot „actieve vergrijzing”. Het Comité ziet het belang in van de in Europese boekhoudkundige kringen genomen initiatieven om verantwoord management te bevorderen door de kwaliteit van de informatie betreffende milieu- en personeelsaangelegenheden, waarbij die informatie wordt gezien als bestanddeel van de strategie bij het doorlichten van een onderneming.

2.3.7.5

Voorts herinnert het Comité eraan dat concurrentievermogen op lange termijn vaak het resultaat is van maatregelen die op korte termijn geld kosten. Het doet een beroep op het bedrijfsleven om zich niet uitsluitend op onmiddellijke rendabiliteit te concentreren.

2.3.7.6

Voorts roept het de lidstaten en de EU ertoe op om bedrijven bij aanbestedingen tot een verantwoorde houding te prikkelen door opdrachten te gunnen aan bedrijven met de beste offerte vanuit sociaal en milieuoogpunt.

2.3.7.7

Macro-economisch gezien brengt het oplossen van maatschappelijke of milieuproblemen de opkomst of ontwikkeling van nieuwe activiteitensectoren mee. Dit opent de deur voor economische ontwikkeling en nieuwe banen. Daarbij valt bijv. te denken aan efficiëntie op milieugebied, persoonsgebonden dienstverlening en de verhouding tussen stadsplanning en vervoer. Het Comité roept de autoriteiten van de lidstaten en de EU ertoe op om de opkomst en de ontwikkeling van deze sectoren te bevorderen.

2.3.8.1

Weliswaar zijn er in bepaalde nieuwe lidstaten inspanningen verricht, maar de bedrijven die daar pretenderen aan de MVO-normen te voldoen, zijn voornamelijk afkomstig uit de „oude” lidstaten.

2.3.8.2

Het is onontbeerlijk om bekendheid te geven aan de goede praktijken die door ondernemingen in de nieuwe lidstaten, met name mkb's, zijn ingevoerd en om daarvan te profiteren.

2.3.8.3

Gegeven de economische en culturele verschillen kunnen de bedrijven uit de nieuwe lidstaten stellig veel leren van de ervaringen van bedrijven die gesitueerd zijn in regio's die ongeveer dezelfde kenmerken als deze lidstaten hebben. Wanneer in een land dat nog niet veel ervaring met de sociale markteconomie heeft opgedaan, MVO-initiatieven worden opgestart, dan kunnen actoren in landen met dezelfde historische achtergrond daar op directere wijze op voortbouwen.

2.3.8.4

Het is dus van groot belang dat informatie over de goede praktijken van bedrijven in de nieuwe lidstaten ter kennis wordt gebracht van ondernemingen in alle huidige en ook de toekomstige lidstaten.

2.3.8.5

Het publiek en de verschillende belangengroepen moeten ook grondig geïnformeerd worden over MVO, aangezien snelheid en kwaliteit van de tenuitvoerlegging van de MVO-beginselen in sterke mate afhangen van de activiteit en inzet van deze stakeholders.

2.3.9.1

Het voornemen van de Commissie om MVO wereldwijd te blijven bevorderen, teneinde de bijdrage van ondernemingen aan de verwezenlijking van de millenniumdoelstellingen van de VN te maximaliseren, verdient bijval. Het Comité betuigt tevens zijn steun aan de bedoelingen van de Commissie met betrekking tot internationale referentiecriteria voor verantwoord gedrag van bedrijven. Met andere woorden wil de Commissie de tenuitvoerlegging van de tripartiete beginselenverklaring van de IAO betreffende multinationals en sociaal beleid, de OESO-richtsnoeren voor multinationals, het „Global Compact” en de beginselen voor maatschappelijk verantwoord investeren van de VN en andere relevante instrumenten en initiatieven stimuleren. Verder is zij van plan om het voortouw te nemen bij het bevorderen van strikte milieunormen. Ook wil zij bij bilaterale akkoorden op het gebied van handel en samenwerking de dimensie van duurzame ontwikkeling meenemen. Verder heeft zij zich voorgenomen om gunstige handelsvoorwaarden in te zetten als middel om de inachtneming van de voornaamste internationaal erkende mensenrechten, arbeidsrechten, en beginselen inzake milieubescherming en governance te stimuleren. Tevens zal de Commissie haar samenwerking met de IAO ter bevordering van waardig werk opvoeren en zal zij MVO in het kader van de nieuwe strategie voor Afrika promoten. Tenslotte zal zij andere relevante internationale processen blijven volgen, zoals het werk van de speciale gezant van de VN, de ontwikkeling van ISO-normen en het Kimberley-Proces Certification Scheme. Die aanmoedigingen zijn vooral belangrijk omdat deze voor bepaalde landen de opmaat naar een echt sociaal recht kunnen zijn.

2.3.9.2

Het Comité is van mening dat binnen vrije exportzones, die zijn ingericht om een aantrekkelijk investeringsklimaat te creëren, op geen enkele wijze de in de nationale arbeidswetgevingen aangegeven limieten mogen worden overschreden. Streven naar MVO in deze zones mag niet in de plaats komen van de naleving van de fundamentele IAO-verdragen.