BESLUIT VAN DE TOEZICHTHOUDENDE AUTORITEIT VAN DE EVA

nr. 147/06/COL

van 17 mei 2006

betreffende de regeling hout

(„Verdiskapningsprogrammet for tre”)

Noorwegen

DE TOEZICHTHOUDENDE AUTORITEIT VAN DE EVA,

Gelet op de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte (1), en met name op de artikelen 61 tot en met 63 en Protocol 26,

Gelet op de Overeenkomst tussen de EVA-staten betreffende de oprichting van een Toezichthoudende Autoriteit en een Hof van Justitie (2), en met name op artikel 24 alsmede op artikel 1, lid 2, van deel I van Protocol 3 bij die overeenkomst,

Gelet op de door de Autoriteit uitgevaardigde richtsnoeren voor de toepassing en uitlegging van de artikelen 61 en 62 van de EER-Overeenkomst (3), en met name op de hoofdstukken 14 en 25, alsook op de verordeningen houdende generieke ontheffingen ten behoeve van opleidingssteun respectievelijk steun aan kleine en middelgrote ondernemingen en de verordening betreffende de minimis-steun, (4)

Overwegende hetgeen volgt:

I.   FEITEN

1.   Procedure

Bij brief van 1 februari 2005 (ref. nr. 307555) heeft de Toezichthoudende Autoriteit van de EVA (hierna „de Autoriteit” genoemd) een klacht ontvangen van een bedrijfsorganisatie van de Noorse bouwsteen- en betonsector, „byggutengrenser.no” („de klager”). In deze klacht, die door de Autoriteit op 3 februari 2005 is ontvangen en geregistreerd, stelt de klager dat de Noorse staat overheidssteun verleent aan de sector houtbouw via het „Verdiskapningsprogrammet for tre”, ook wel „Treprogrammet” genoemd (hierna „de regeling hout” of „RH” te noemen).

Bij brief van 27 april 2005 (ref. nr. 313418) heeft de Autoriteit de Noorse autoriteiten om informatie verzocht. De Noorse autoriteiten hebben gereageerd bij brief van 27 mei 2005, vervat in een schrijven van de Noorse afvaardiging bij de Europese Unie van 1 juni 2005 dat door de Autoriteit op 1 juni 2005 is ontvangen en geregistreerd (ref. nr. 323464).

De Autoriteit heeft om nadere informatie verzocht bij brief van 31 augustus 2005 (ref. nr. 323451). De Noorse autoriteiten hebben hierop geantwoord bij brief van 29 september 2005, vervat in een schrijven van de Noorse afvaardiging bij de Europese Unie van 3 oktober 2005 dat door de Autoriteit op 5 oktober 2005 is ontvangen en geregistreerd (ref. nr. 345465).

Daarnaast heeft gedurende de maanden november en december 2005 en januari 2006 informeel telefonisch en e-mailcontact over de RH plaatsgevonden tussen de Autoriteit en de Noorse autoriteiten. De informatie die de Autoriteit op deze manier heeft verkregen, is door de Noorse autoriteiten geconsolideerd bij brief van 3 maart 2006, vervat in een schrijven van de Noorse afvaardiging bij de Europese Unie van 8 maart 2006 dat door de Autoriteit op 9 maart 2006 is ontvangen en geregistreerd (ref. nr. 365992).

2.   Beschrijving van de maatregelen

2.1   Doelstelling en beheer van de RH als omschreven in de voorbereidende juridische documenten

Het doel van de RH wordt uiteengezet in een Witboek van de Noorse regering aan het Noorse parlement over de schepping van waarde en het creëren van kansen in de bosbouwsector (St. meld. nr. 17 (1998-99) „Verdiskapning og miljø — muligheter i skogssektoren”) — hierna „het Witboek” genoemd.

Doel van het Witboek was de totstandbrenging van een algemeen beleid inzake rationele en duurzame exploitatie van hulpbronnen uit de bosbouw en de vergroting van de bijdrage van de bosbouwsector aan de nationale economie en de algemene ontwikkeling van de Noorse samenleving. In het Witboek wordt de invoering voorgesteld van een reeks maatregelen om dit doel te bereiken; één daarvan was de RH. Het Witboek voorzag namelijk in de toepassing, gedurende vijf jaar, van een regeling voor het scheppen van extra waarde in de sector houtbewerking en de (hout)verwerkende industrie. Meer in het bijzonder werd in het Witboek gesteld dat het doel van de RH erin diende te bestaan, het scheppen van extra waarde in de bosbouw en de (hout)verwerkende industrie te intensiveren en de bijdrage van de bosbouwsector aan de totstandbrenging van duurzamere productie- en consumptiepatronen te vergroten. (5) In het kader van deze doelstellingen diende de RH te worden toegespitst op (i) een betere productie/verwerking van houtwerk; (ii) de verhoogde toepassing van houtwerk; en (iii) het vergemakkelijken van het handelsverkeer in deze sector op de verschillende niveau's tussen bos en markt. (6) In het Witboek werd voorts gesteld dat de nadruk in de nieuwe regeling diende te liggen op het signaleren van mogelijkheden op het gebied van productontwikkeling, design en architectuur, en dat de regeling de weg diende te effenen voor de erkenning van houtwerk als een aantrekkelijk, breed toepasbaar bouwmateriaal, dat op veel grotere schaal gebruikt kan worden dan tot op heden het geval is. (7) Ten slotte wordt in het Witboek in het algemeen opgemerkt dat de waardeverhoging in de houtwerkindustrie een doelstelling is die intern (d.w.z. in Noorwegen zelf) moet worden gerealiseerd. (8)

Het kader voor de totstandbrenging van de RH is nader uitgewerkt in een aanbeveling van een permanent parlementair comité aan het Noorse parlement (Innst. S. nr. 208 (1998-1999)) van 3 juni 1999 (hierna „de aanbeveling” genoemd). In deze aanbeveling werd onder meer de oprichting bepleit van een werkgroep die de strategieën, uitvoeringsmodaliteiten en financieringsbehoeften van de nieuwe regeling diende te omschrijven.

Kort daarop, in juli 1999, is een dergelijke werkgroep in het leven geroepen, die onder meer bestond uit vertegenwoordigers van het ministerie van Landbouw, beroepsorganisaties van houtproducenten en van boseigenaren, O&O-instellingen en bedrijven uit de sector. De werkgroep heeft op 14 april 2000 een rapport (hierna „het rapport van de werkgroep”) uitgebracht over de inhoud, de organisatie en de financiering van de RH alsook over de vraag of om de medewerking van organisaties uit de sector moest worden verzocht.

In het rapport van de werkgroep wordt herinnerd aan de in het Witboek genoemde doelstellingen van de RH en de oogmerken die met deze regeling in eerste instantie moesten worden nagestreefd (t.w. een betere productie/verwerking van houtwerk, de verhoogde toepassing van houtwerk en het vergemakkelijken van het handelsverkeer in deze sector op de verschillende niveau's tussen bos en markt). (9) De werkgroep preciseerde voorts dat de regeling weliswaar beperkt diende te blijven tot de verwerkingsketen die de bosbouwsector en de mechanische-houtverwerkingssector verbindt, maar daarnaast toch ook de toelevering van grondstoffen aan de houtverwerkende industrie diende te omvatten (bijv. om de kwaliteit, de precisie en de regelmaat van de leveringen te verbeteren). (10) Ook de toespitsing van de RH op de Noorse houtreserves en het feit dat de beoogde verbeteringen in de Noorse (hout)verwerkingsindustrie moesten worden gerealiseerd, worden in het rapport van de werkgroep als doelstellingen gepresenteerd.

In het rapport van de werkgroep wordt de verantwoordelijkheid voor het beheer en de tenuitvoerlegging van de RH toegewezen aan (i) het „Statens nærings- og distriktsutviklingsfond”, meestal „SND” genoemd (dat per 1 januari 2004 is gereorganiseerd en omgedoopt tot „Innovasjon Norge”); en (ii) een beheergroep bestaande uit vertegenwoordigers van bedrijven in de sector die door het ministerie van Landbouw worden aangewezen. (11)

De beheergroep heeft als taak zich te verzekeren van de actieve medewerking van de veredelingsketen, te controleren of de in het kader van de regeling ontplooide activiteiten in overeenstemming zijn met het doel en de strategieën daarvan, die strategieën te ontwikkelen en om te zetten in concrete acties, de algemene prioriteiten vast te stellen (bijv. ten aanzien van aandachtgebieden en doelgroepen) en bij te dragen tot de ontwikkeling van nieuwe strategische initiatieven en een actief communicatiebeleid ter bevordering van initiatieven en participatie. De beheergroep dient ook de belangen waar te nemen van de aan de regeling deelnemende bedrijven. In het rapport van de werkgroep wordt uiteengezet hoe de bedrijven — via de beheergroep — een centrale rol bij de strategische ontwikkeling toebedeeld krijgen, hetgeen de actieve deelname van het bedrijfsleven aan de totstandbrenging en uitvoering van de regeling garandeert. De beheergroep dient jaarlijks een rapport op te stellen over het verloop van de activiteiten en de ontwikkeling van de regeling. Deze rapporten worden toegezonden aan het ministerie van Landbouw en vormen de basis voor de vaststelling van een budget door het ministerie enerzijds en het opstellen van richtsnoeren ten behoeve van het SND anderzijds. (12)

Ten slotte blijkt uit het rapport van de werkgroep dat de initiatieven in een eerste fase weliswaar tot stand zullen komen dankzij de financiering via de RH, maar dat zij later een zaak dienen te worden van de bedrijven, die de verantwoordelijkheid voor de projecten moeten opnemen. (13) Alle acties worden gerealiseerd in de vorm van projecten, en de voorstellen voor projecten worden beoordeeld in het licht van de financieringsmogelijkheden en de relevante doelstellingen en criteria van de RH.

2.2   Rechtsgrondslag en jaarlijks budget

Uit de Noorse nationale begrotingen blijkt dat de RH wordt gefinancierd door het ministerie van Landbouw (sedert 30 september 2004„ministerie van Landbouw en voedingsmiddelen” genoemd) via jaarlijkse toewijzingen uit de nationale begroting. Specifieke bijzonderheden over de financiering van de RH zijn vervat in het voorstel van de regering aan het parlement houdende de nationale begroting voor 2000 (St. prp. nr. 1 (1999-2000)), waarin de financiering van de RH is opgenomen in hoofdstuk 1142, item 71. (14)

Voor de daaropvolgende jaren (2001, 2002, 2003, 2004 en 2005) is in de Noorse begroting telkens een bedrag voor de RH uitgetrokken. (15) De eerste vier jaar (2000 tot en met 2003) is de financiering van de RH opgevoerd onder item 71 van hoofdstuk 1142 van de nationale begroting, de laatste twee jaar (2004 en 2005) daarentegen onder item 71 van hoofdstuk 1149.

Bij brief van 29 september 2005 hebben de Noorse autoriteiten de Autoriteit medegedeeld dat het budget voor de RH voor de begrotingsjaren 2000 tot en met 2005 als volgt was:

Jaar	Budget (milj. NOK)	Toezeggingen (milj. NOK)
2000	17	8,8
2001	25	25,7
2002	20	18,0
2003	36	39,4
2004	35	28,3
2005	33	(nog niet beschikbaar)
Totaal	166	—

De subsidies werden uitbetaald binnen drie jaar na het jaar waarin de toezegging („tilsagn”) werd gedaan en nadat het project door de begunstigde was afgerond. Indien het budget voor een bepaald jaar niet volledig werd uitgeput, werd het resterende bedrag overgedragen naar het volgende jaar. Daardoor is het totaalbedrag van de toezeggingen in sommige jaren hoger dan het budget voor het betrokken jaar.

Subsidies voor projecten in het kader van de RH worden verleend op voorwaarde dat de begunstigden een bijdrage leveren in de vorm van financiële en personele middelen. (16) Er geldt geen algemene minimumeis voor deze cofinanciering: het aandeel ervan hangt af van de doelstellingen en de aard van het project. Aangezien de Noorse autoriteiten evenwel hebben verklaard dat de steun uit hoofde van de RH wordt toegekend overeenkomstig de steunpercentages waarin de richtsnoeren inzake overheidssteun voorzien — hetgeen blijkens een door de Noorse autoriteiten opgestelde tabel een maximumsteun ten belope van 75 % van de subsidiabele kosten impliceert — stemt het bedrag van de cofinanciering overeen met het saldo. Niettemin zijn er ook projecten die integraal via de RH worden gefinancierd, namelijk die welke gericht zijn op de houtsector in het algemeen en waarbij de maatregel (volgens de Noorse autoriteiten) niet specifiek met bepaalde ondernemingen in verband kan worden gebracht en voor de afzonderlijke ondernemingen ook maar een bescheiden voordeel oplevert. Een door de Noorse autoriteiten zelf genoemd voorbeeld is de toekenning van 125 000 NOK aan het Norsk Treteknisk Institutt voor een project inzake productontwikkeling van geschaafde panelen voor binnenhuistoepassing. De Noorse autoriteiten stellen dat de resultaten van dat project beschikbaar zijn voor alle aangesloten bedrijven, en dat het leeuwendeel van de informatie van het Norsk Treteknisk Institutt hoe dan ook algemeen toegankelijk is via de bibliotheek van dat instituut.

De Noorse autoriteiten hebben erop gewezen dat de projecten weliswaar worden gecofinancierd, maar dat de activiteiten/projecten in kwestie zonder de RH-subsidies manifest nooit het licht zouden hebben gezien. De subsidies in het kader van deze regeling zijn er precies op gericht om bedrijven die geneigd zouden kunnen zijn om projecten aan te vatten die sporen met de doelstellingen van de RH, ertoe over te halen (of aan te moedigen) daadwerkelijk een materiële en immateriële bijdrage daartoe te leveren. (17)

2.3   Begunstigden van steun uit hoofde van de RH

Het rapport van de werkgroep stelt dat de RH gericht dient te zijn op bedrijven en andere marktdeelnemers met concrete projecten die passen in de strategieën en de werkingssfeer van de regeling en bijdragen tot het scheppen van extra waarde. (18)

De Noorse autoriteiten hebben voorts gepreciseerd dat de RH openstaat voor alle belanghebbende bedrijven (omschreven als „de mechanische-houtverwerkingssector en een grote verscheidenheid van ondernemingen”) en bedrijven die kunnen bijdragen tot het bereiken van de doelstellingen van de RH, zoals bedrijven die de mogelijkheden verkennen om hout toe te passen in combinatie met andere materialen. Binnen deze perken staat de regeling open voor particuliere personen, ondernemingen, overheidsinstellingen, vakbonden en onderzoek- en onderwijsinstellingen, ongeacht het land waar zij gevestigd zijn.

De Noorse autoriteiten hebben de Autoriteit twee lijsten doen toekomen met gegevens over de in het kader van de RH toegewezen bedragen. De eerste lijst biedt een overzicht van de bedragen waarvoor de begunstigden een toezegging hebben verkregen in de periode 2000-2004 („Subsidies: overzichtslijst 1”). De tweede lijst betreft eveneens de in 2000-2004 gedane toezeggingen maar bevat nadere bijzonderheden, zoals de bedragen die zijn „geannuleerd” en de bedragen die feitelijk aan de begunstigden zijn uitbetaald („Subsidies: overzichtslijst 2”).

2.4   Subsidiabele kosten en steunintensiteit

In het algemeen hebben de Noorse autoriteiten verklaard dat de subsidies uit hoofde van de RH zijn toegekend conform de richtsnoeren inzake overheidssteun, met name hoofdstuk 14 inzake steun voor onderzoek en ontwikkeling en hoofdstuk 25 inzake regionale steun, of conform de generieke ontheffingen voor kleine en middelgrote ondernemingen („generieke-ontheffingsverordening betreffende het MKB”) of opleidingssteun („generieke-ontheffingsverordening betreffende opleidingssteun”), tenzij de subsidie beschouwd kon worden als de minimis-steun uit hoofde van het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun of de later in de plaats daarvan gekomen verordening betreffende de minimis-steun („de minimis-verordening”). (19)

In het bijzonder hebben de Noorse autoriteiten verklaard dat de RH niet voorziet in financiering van „…investments in fixed or intangible assets nor ordinary day-to-day operations”, maar dat „the Wood Scheme may fund consultancy services for competence building and network building; product- and process-development etc.” In dit verband stelt het rapport van de werkgroep dat „the Wood Scheme shall finance 'soft' investments, that is, development of skills, networking, product- and process development (but not for machines) communication solutions, including IT-infrastructure (but not machinery) market development and the like. The scheme should normally not contribute support to physical investments.”  (20)

Met betrekking tot de subsidiabele kosten hebben de Noorse autoriteiten verklaard dat subsidies uit hoofde van de RH worden toegekend aan subsidiabele projecten die „… contribute to goal achievement within the strategies and work areas of the program” en die een aanzet vormen tot innovatie. Uit het rapport van de werkgroep blijkt dat ter bereiking van de doelstellingen van de RH de volgende drie strategieën dienen te worden gebruikt. Elk van deze strategieën wordt ten uitvoer gelegd door middel van de onder de strategie in kwestie genoemde activiteiten. (21) De kosten van die activiteiten zijn bijgevolg subsidiabel via de RH.

Wat met name onderzoek en ontwikkeling betreft, hebben de Noorse autoriteiten verklaard dat — aangezien in de basisdocumenten van de RH geen voorwaarden worden gesteld waaraan een O&O-project dient te voldoen om voor ondersteuning in aanmerking te komen — de voor de behandeling van de dossiers bevoegde functionarissen elk project op zijn eigen merites hebben beoordeeld in het licht van de door de aanvragers verstrekte projectbeschrijving en hoofdstuk 14 van de richtsnoeren inzake overheidssteun. In dit verband hebben de Noorse autoriteiten verklaard dat als subsidiabele kosten kunnen worden aangemerkt: personeelskosten (onderzoekers, technici en assistenten, uitsluitend werkzaam binnen de O&O-activiteit), instrumenten, uitrusting, werkruimten en gebouwen (permanent en uitsluitend gebruikt voor de O&O-activiteit); activiteiten van consultants en soortgelijke dienstverlening (uitsluitend in verband met de O&O-activiteit) en direct met de O&O-activiteit samenhangende administratieve uitgaven. Andere mogelijk subsidiabele kosten zijn exploitatiekosten voor de aanschaf van materiaal, benodigdheden en producten in directe samenhang met de O&O-activiteit.

De Noorse autoriteiten hebben het volgende verklaard: „When aid to consultancy services is granted, the aid intensity lies within 50 % of eligible costs, development projects (R&D) are funded within 35/25 % of eligible costs depending on the size of the recipient.” Achteraf hebben zij hieraan toegevoegd dat ervan is uitgegaan dat de steunintensiteit 50 % bedroeg als de begunstigde van een gefinancierd project een onderneming was, en dat voorzover bepaalde subsidies de drempel van 50 % hebben overschreden, het daarbij ging om projecten met een algemene en sectoroverkoepelende doelstelling. In laatstbedoeld geval is er volgens de Noorse autoriteiten geen sprake van illegale staatssteun in de zin van artikel 61 van de EER-Overeenkomst, of was het bedrag van de steun zodanig dat deze als de minimis-steun kan worden aangemerkt. Nochtans maken de Noorse autoriteiten (in de context van cofinanciering) ook gewag van een maximale steunintensiteit van 75 %, weliswaar zonder in samenhang met dit hogere steunpercentage naar specifieke richtsnoeren te verwijzen. (22)

De Noorse autoriteiten hebben steeds gesteld dat de subsidies uit hoofde van de RH zijn toegekend overeenkomstig de maximumwaarden in de volgende tabel, die volgens de Noorse autoriteiten een overzicht biedt van reeds eerder aangemelde en goedgekeurde regelingen.

—	( ) geeft aan dat de regeling slechts bij uitzondering relevant is voor de genoemde doelstelling en/of soort onderneming

—	in alle regelingen kan tot 100 000 euro worden toegekend op basis van de regels inzake de minimis-steun

Maatregel / Regeling	Doelstelling	KMO's (<250 werknemers en twee andere criteria)		Grote ondernemingen
		Kleine ondernemingen (<50 werknemers en twee andere criteria)	Middelgrote ondernemingen (<250 werknemers en twee andere criteria)
Landelijke innovatieregeling	Investeringen	15 %	7,5 %	0
	Zachte steun	50 %		0
	Opleidingssteun (wordt momenteel niet toegekend uit LI)	(specifiek/algemeen — 35 %/70 %)		(specifiek/algemeen — 25 %/50 %)
	O&O:
	— Ontwikkelingsactiviteiten voor commercialisering	35 %		25 %
	Voorbereidende technische studies	75 %		50 %
	— (Individueel onderzoek, Voorbereidende technische studies)	(60 %/75 %)		(50 %/75 %)
OFU/IFU	O&O:
	— Ontwikkelingsactiviteiten voor commercialisering	35 % (regio + 5 %)		25 % (regio + 5 %)
	Voorbereidende technische studies	75 %		50 %
	— (Individueel onderzoek, Voorbereidende technische studies)	(60 %/75 %)		(50 %/75 %)
Regionale-ontwikkelingssteun aan de gemeenten	Investeringen:
	— Zone A	30 %		25 %
	B	25 %		20 %
	C	20 % (25 %) (23)		10 % (15 %)
	Zachte steun	50 %		0
	Opleidingssteun	specifiek/algemeen — 40 %/75 %		specifiek/algemeen — 30 %/55 %
	O&O:
	— Ontwikkelingsactiviteiten voor commercialisering	40 %		30 %
	Voorbereidende technische studies	75 %
	— (Individueel onderzoek, Voorbereidende technische studies)	(65 %/75 %)		55 % (55 %/75 %)
Herstructurering en innovatie	Investeringen:			0
	— buiten de regio	15 %	7,5 %
	— binnen de regio	Zone A: 30 %, B: 25 % en C: 20 % (25 %) (24)		Zone A: 25 %, B: 20 % en C: 10 % (15 %)
	Zachte steun:
	— buiten de regio	50 %
	— binnen de regio	50 %
	Opleidingssteun:
	— buiten de regio	specifiek/algemeen — 35 %/70 %		specifiek/algemeen — 25 %/50 %
	— binnen de regio	specifiek/algemeen — 40 %/75 %		specifiek/algemeen — 30 %/55 %
	O&O:
	Buiten de regio:
	— Ontwikkelingsactiviteiten voor commercialisering	35 %		25 %
	Voorbereidende technische studies	75 %		50 %
	— (Individueel onderzoek, Voorbereidende technische studies)	(60 %/75 %)		(50 %/75 %)
	Binnen de regio:
	— Ontwikkelingsactiviteiten voor commercialisering	40 %		30 %
	Voorbereidende technische studies	75 %		55 %
	— (Individueel onderzoek, Voorbereidende technische studies)	(65 %/75 %)		(55 %/75 %)
Vestigingssteun	De minimis-steun	Ten hoogste 400 000 NOK (in specifieke gevallen méér, maar nooit meer dan 100 000 euro)

De term „zone” in de bovenstaande tabel verwijst naar de gebieden die in aanmerking komen voor regionale steun krachtens het besluit van de Toezichthoudende Autoriteit betreffende de kaart van de regionale steun voor Noorwegen. (25)

2.5   De minimis-steun

Met betrekking tot de de minimis-steun hebben de Noorse autoriteiten een lijst overgelegd van begunstigden van subsidies uit hoofde van de RH die volgens hen als de minimis–steun moeten worden aangemerkt (de „de minimis-lijst”). In dit verband wijzen de Noorse autoriteiten erop dat het van de datum waarop de autoriteiten hun toezegging („tilsagn”) hebben gedaan, afhangt of hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun m.b.t. de de minimis-regel dan wel de latere de minimis-verordening op de subsidie in kwestie van toepassing is. Bovendien hebben de autoriteiten verklaard dat wanneer steun is verleend die als de minimis-steun werd beschouwd, de aan de begunstigde toegezonden schriftelijke toezegging een verwijzing bevatte naar de de minimis-drempel en –tijdhorizon, alsook naar de verplichting voor de ontvanger van de steun om de autoriteiten te informeren over alle steun die zij uit andere bronnen zouden ontvangen binnen een termijn van drie jaar, te rekenen vanaf de datum van de toezegging. (26)

2.6   Aanvang en looptijd van de regeling

De Noorse autoriteiten hebben verklaard dat de RH per 1 juli 2000 operationeel was (d.w.z. dat vanaf die datum steunaanvragen konden worden ingediend) en vijf jaar lang van kracht is gebleven. (27) Dit blijkt ook uit de commentaar bij het voorstel van nationale begroting in St. prp. nr. 1 (2000-2001), waaruit kan worden afgeleid dat de RH in het tweede kwartaal van 2000 in werking is getreden.

2.7   Handel in houtproducten

Uit het Witboek van de regering aan het parlement over de schepping van waarde en het creëren van kansen in de bosbouwsector komt naar voren dat Noorwegen zijn houtproducten exporteert naar de EU. In dit verband wordt in hoofdstuk 4.3 van het Witboek uitdrukkelijk het volgende gezegd: „Norway exports approximately 85-90 % of the wholesale production of wood and paper products and approximately 35 % of the timber production. Supplies to EU countries amount to 70 % and 90 % of total exports. Any strategies or political interventions within the EU which can effect EUs import of forest industry products could have large consequences for the Norwegian forest sector.”  (28) Voorts blijkt uit cijfers van Eurostat dat houtproducten op grote schaal in de EU worden verhandeld. (29) Ten slotte komt uit cijfers van het Noorse bureau voor de statistiek („Statistisk sentralbyrå”) naar voren dat Noorwegen ook aanzienlijke hoeveelheden ruw hout, bewerkt hout en houtproducten („Tømmer, trelast og kork...”) uit de EU importeert. (30)

II.   BEOORDELING

1.   Het bestaan van staatssteun

Voorafgaandelijk wenst de Autoriteit te stellen dat de RH binnen de werkingssfeer van de EER-Overeenkomst valt. De Autoriteit baseert dit standpunt op het feit dat artikel 8, lid 3, van de EER-Overeenkomst bepaalt dat de EER-Overeenkomst van toepassing is op de producten vallende onder de hoofdstukken 25 tot en met 97 van het geharmoniseerd systeem inzake de omschrijving en codering van goederen, alsook het feit dat hout en houten artikelen zijn opgenomen in hoofdstuk 44 daarvan. Aangezien uit hoofde van de RH steun wordt verleend aan houtwerkproducerende en –verwerkende bedrijven en aanverwante bedrijven in de houtsector, is de Autoriteit van mening dat de regeling binnen de werkingssfeer van de EER-Overeenkomst valt.

1.1   Staatssteun in de zin van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst

Artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst bepaalt: „Behoudens de afwijkingen waarin deze Overeenkomst voorziet, zijn steunmaatregelen van de lidstaten van de EG, de EVA-staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de werking van deze Overeenkomst, voorzover deze steun het handelsverkeer tussen de overeenkomstsluitende partijen ongunstig beïnvloedt.”

Om als staatssteun in de zin van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst te worden aangemerkt, moet een maatregel tegelijk aan de volgende vier criteria voldoen: hij moet (i) de begunstigden een economisch voordeel opleveren dat zij bij een normale bedrijfsvoering niet zouden hebben genoten; (ii) het voordeel moet worden toegekend door de staat of uit middelen van de staat en moet (iii) selectief zijn, d.w.z. bepaalde ondernemingen of de productie van bepaalde goederen begunstigen; en de maatregel moet (iv) de concurrentie vervalsen en de handel tussen de partijen bij de Overeenkomst beïnvloeden. Hierna wordt onderzocht of in het onderhavige geval deze vier voorwaarden tegelijk zijn vervuld.

1.2   Economisch voordeel

De maatregel moet de begunstigden een economisch voordeel opleveren dat zij bij een normale bedrijfsvoering niet zouden hebben genoten.

Krachtens de RH verlenen de Noorse autoriteiten financiële middelen (subsidies) aan bedrijven, overheidsinstellingen, vakbonden, enz., die kunnen bijdragen tot de doelstellingen van de regeling. Ondernemingen die een dergelijke subsidie ontvangen, genieten een economisch voordeel — namelijk de subsidie — dat zij bij een normale bedrijfsvoering niet zouden hebben genoten.

1.3   Gebruik van overheidsmiddelen

Het voordeel moet worden toegekend door de staat of uit middelen van de staat.

De uit hoofde van de RH toegekende subsidies worden gefinancierd door het ministerie van Landbouw (sedert 30 september 2004„ministerie van Landbouw en voedingsmiddelen” genoemd) en bijgevolg door de staat.

1.4   Begunstiging van bepaalde ondernemingen of van de productie van bepaalde goederen

De maatregel dient bepaalde ondernemingen of de productie van bepaalde goederen te begunstigen.

Uit diverse voorbereidende juridische documenten (zoals het Witboek, de aanbeveling en het rapport van de werkgroep) die de aanzetten hebben gevormd tot het opstellen van de nationale begrotingen en de instelling van de RH, blijkt dat de regeling gericht is op waardevergroting in (i) de houtverwerkende bedrijven; en (ii) de handelsstromen die de bosbouwsector en de markt op verschillende niveaus met elkaar verbinden (met inbegrip van de toelevering van grondstoffen aan de houtverwerkende bedrijven), naast de algemene doelstelling welke bestond uit het verhogen van de feitelijke toepassingsgraad van houtwerk.

Subsidies uit hoofde van de RH worden bijgevolg uitsluitend toegekend als de overtuiging bestaat dat zij een voordeel kunnen opleveren voor de houtverwerkende sector en de aanverwante houtindustrie alsook voor de toelevering van grondstoffen aan die sectoren. De RH begunstigt bijgevolg bedrijven in de sector hout en is dus selectief. In dit verband heeft het Europees Hof van Justitie gesteld dat een maatregel ook selectief kan zijn als hij (de bedrijven van) een sector in zijn geheel beoogt. (31)

Hierbij valt op te merken dat hoewel subsidies uit hoofde van de RH ook aan ondernemingen van andere bedrijfstakken kunnen worden toegekend (bijv. ingeval zo'n bedrijfstak de mogelijkheden inzake het gebruik van hout in combinatie met andere materialen wil onderzoeken), deze mogelijkheid alleen maar openstaat voor industrie(takk)en die kunnen bijdragen tot de algemene doelstelling van de RH, nl. een globale waardetoename in de houtverwerkende sector. De Autoriteit is bijgevolg van mening dat ook in dit geval in laatste instantie gericht is op de begunstiging van ondernemingen in de houtverwerkende sector en de aanverwante houtindustrie.

1.5   Concurrentiedistorsie en effect op de handel tussen de partijen bij de Overeenkomst

De maatregel dient de concurrentie te vervalsen en de handel tussen de partijen bij de Overeenkomst te beïnvloeden.

In het kader van de RH kennen de Noorse autoriteiten subsidies toe aan ondernemingen in de houtverwerkende (en aanverwante) industrie. Bovendien voert Noorwegen een groot deel van zijn totale productie aan ruw en veredeld hout (tot 90 %) uit naar andere EER-landen, waar houtproducten op grote schaal worden verhandeld. Tevens voert Noorwegen ruw hout, bewerkt hout en houtproducten in uit de EU. In deze omstandigheden versterkt de via de RH aan sommige bedrijven verleende steun de positie van de begunstigden ten opzichte van andere in Noorwegen of in andere EER-landen gevestigde ondernemingen die moeten concurreren in de houtverwerkings- en aanverwante sectoren. Omdat hout bovendien slechts één van de grondstoffen is die in de bouw worden toegepast, zullen subsidies die in het kader van de RH aan bouwbedrijven worden toegekend, de positie van die bedrijven versterken en consolideren ten opzichte van concurrerende bedrijven in de bouwsector. (32)

Op basis van deze overwegingen is de Autoriteit van mening dat de toekenning van financiële steun aan ondernemingen via de RH de concurrentie vervalst en het handelsverkeer beïnvloedt.

1.6   Conclusie

In het licht van bovenstaande overwegingen komt de Autoriteit tot de voorlopige conclusie dat de RH voldoet aan de criteria van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst en bijgevolg als staatssteun moet worden aangemerkt. De Autoriteit is voorts van mening dat aangezien de RH een maatregel is op basis waarvan zonder nadere uitvoeringsmaatregelen individuele steun kan worden toegekend aan ondernemingen die in de basisteksten van de maatregel slechts in algemene en abstracte bewoordingen worden omschreven, deze regeling moet worden aangezien als een steunregeling als bedoeld in artikel 1, onder d), van deel II van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst.

2   Verenigbaarheid van de steun

Aangezien de Autoriteit tot de voorlopige conclusie is gekomen dat de RH voldoet aan de criteria van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst en bijgevolg als staatssteun moet worden aangemerkt, moet worden onderzocht of de RH verenigbaar kan worden geacht met de werking van de EER-Overeenkomst conform het bepaalde in artikel 61, leden 2 of 3, van die overeenkomst.

2.1   Verenigbaarheid met artikel 61, lid 2, van de EER-Overeenkomst

Klaarblijkelijk is in dit geval geen enkele uitzondering uit hoofde van artikel 61, lid 2, van de EER-Overeenkomst van toepassing, aangezien de RH geen van de aldaar genoemde doelstellingen beoogt.

2.2   Verenigbaarheid met artikel 61, lid 3, van de EER-Overeenkomst

Een staatssteunmaatregel kan krachtens artikel 61, lid 3, onder a), als verenigbaar met de werking van de EER-Overeenkomst worden beschouwd als hij wordt genomen ter bevordering van de economische ontwikkeling van streken waar de levensstandaard abnormaal laag is of waar een ernstig gebrek aan werkgelegenheid heerst. Dergelijke streken komen op de Noorse regionale-steunkaart evenwel niet voor, en deze bepaling is bijgevolg niet relevant. (33)

Voorts is de uitzondering krachtens artikel 61, lid 3, onder b), van de EER-Overeenkomst evenmin van toepassing, aangezien de staatssteun uit hoofde van de RH niet bedoeld is om de verwezenlijking van een belangrijk project van gemeenschappelijk Europees belang te bevorderen of een ernstige verstoring in de Noorse economie op te heffen.

De uitzondering krachtens artikel 61, lid 3, onder c), van de EER-Overeenkomst, waar is bepaald dat steunmaatregelen verenigbaar kunnen worden geacht met de gemeenschappelijke markt indien zij de ontwikkeling van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid of bepaalde regionale economieën vergemakkelijken, mits de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad, zou evenwel van toepassing kunnen zijn.

Ondernemingen komen in aanmerking voor steun uit hoofde van deze bepaling als zij gevestigd zijn in bepaalde, op de bovenvernoemde Noorse regionale-steunkaart aangegeven regio's, voorzover aan de voorwaarden van hoofdstuk 25 van de richtsnoeren inzake overheidssteun is voldaan. De documenten die ten grondslag liggen aan de RH (bijv. de nationale begrotingen, het Witboek, het rapport van de werkgroep, enz.) bevatten evenwel geen verwijzingen naar de regionale-steunkaart van Noorwegen of naar de voorwaarden van hoofdstuk 25 van de richtsnoeren inzake overheidssteun.

De Noorse autoriteiten hebben echter verklaard dat de RH (in de praktijk) ten uitvoer is gelegd op basis van de maximumpercentages (voor regionale steun) als vermeld in de tabel „Aanhangsel nr. 3 — Overzicht — Financieringspercentages in het kader van de RH” (zie punt 2.4 van deel I, „Feiten”). De Autoriteit merkt hierbij evenwel op dat deze tabel geen nadere informatie over de toepassing van de maximumpercentages — zoals bijvoorbeeld een omschrijving van de subsidiabele kosten — bevat. Bijgevolg kan de Autoriteit zich er niet van vergewissen dat de subsidies uit hoofde van de RH zijn toegekend overeenkomstig, en verenigbaar zijn met, hoofdstuk 25 van de richtsnoeren inzake regionale overheidssteun.

Overeenkomstig hoofdstuk 14 van de richtsnoeren inzake overheidssteun kan O&O-steun aan bedrijven als verenigbaar met de werking van de EER-Overeenkomst worden aangezien op basis van artikel 61, lid 3, onder c), van de EER-Overeenkomst. Hoofdstuk 14 bevat definities van de verschillende soorten O&O, bijvoorbeeld „fundamenteel onderzoek”, „industrieel onderzoek” en „preconcurrentiële ontwikkelingsactiviteiten”, alsmede de toepasselijke steunpercentages.

De documenten die ten grondslag liggen aan de instelling en uitvoering van de RH bevatten echter noch een definitie van (of eisen betreffende) het type O&O waarvoor steun mag worden gegeven, noch een omschrijving van de subsidiabele kosten, noch enige bovengrens wat betreft het toe te kennen steunbedrag.

De Noorse autoriteiten hebben verklaard dat de steun voor O&O-activiteiten (in de praktijk) is verleend overeenkomstig de regels van hoofdstuk 14 van de richtsnoeren inzake overheidssteun, en dat O&O-projecten afhankelijk van de grootte van het begunstigde bedrijf steun hebben ontvangen naar rato van 35/25 % van de subsidiabele kosten. In andere verklaringen van de Noorse autoriteiten is echter sprake van andere steunpercentages, bijvoorbeeld 50 % in het geval van financieringsprojecten ten behoeve van ondernemingen en 100 % wanneer een subsidie geacht werd niet onder de definitie van „staatssteun” te vallen, hetzij omdat de activiteit in kwestie niet relateerbaar was aan specifieke ondernemingen, hetzij omdat de subsidie als de minimis werd aangemerkt. (34) In de context van cofinanciering maken de Noorse autoriteiten bovendien gewag van een maximale steunintensiteit van 75 %.

De Noorse autoriteiten hebben verklaard dat de subsidiabele kosten betrekking konden hebben op uitgaven voor personeel, instrumenten, uitrusting, werkruimten en gebouwen, enz. Hoewel dit type kosten inderdaad als subsidiabel wordt aangemerkt in hoofdstuk 14.6 van de richtsnoeren inzake overheidssteun, wijst de Autoriteit erop dat subsidies uit hoofde van de RH ook konden worden toegekend voor een hele reeks andere doeleinden zoals campagnes, verspreiding van informatie, het opzetten van internetportalen en netwerken, ontmoetingsplaatsen voor specifieke doelgroepen, ontwikkelingsprojecten met het oog op waardevergroting en logistieke en informatiseringssystemen.

Op basis van deze elementen kan de Autoriteit niet met zekerheid besluiten dat de uit hoofde van de RH toegekende subsidies in overeenstemming zijn met hoofdstuk 14 van de richtsnoeren inzake overheidssteun voor O&O.

Steun die wordt toegekend conform de generieke-ontheffingsverordening betreffende kleine en middelgrote ondernemingen resp. betreffende opleidingssteun wordt beschouwd als verenigbaar met de werking van de EER-Overeenkomst en is vrijgesteld van de eis tot kennisgeving mits de regeling voldoet aan alle voorwaarden van de ontheffingsverordening in kwestie en een expliciete verwijzing daarnaar bevat (in de vorm van een vermelding van de titel en de plaats in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen, thans Publicatieblad van de Europese Unie). (35)

Noch de nationale begrotingen, noch het rapport van de werkgroep, noch enig ander voorbereidend juridisch document met betrekking tot de RH bevat evenwel een verwijzing naar de toepassing van de generieke-ontheffingsverordeningen betreffende het MKB of betreffende opleidingssteun. Bovendien heeft de Autoriteit van de Noorse autoriteiten geen informatie over de toepassing van de generieke-ontheffingsverordeningen ontvangen met het oog op bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie.

Op basis van deze overwegingen luidt het voorlopige standpunt van de Autoriteit dat de Noorse autoriteiten met betrekking tot de RH niet aan de formele eisen van de generieke-ontheffingsverordeningen hebben voldaan.

De Autoriteit kan de RH in het kader van artikel 61, lid 3, onder c), van de EER-Overeenkomst rechtstreeks evalueren in het licht van de materiële beginselen welke in de generieke-ontheffingsverordeningen betreffende het MKB en betreffende opleidingssteun zijn vastgesteld, en zo bepalen of de RH verenigbaar kan worden geacht met de werking van de EER-Overeenkomst.

Noch in de nationale begrotingen, noch in enig ander voorbereidend juridisch document met betrekking tot de RH is evenwel bepaald dat de steun specifiek bestemd is voor kleine en middelgrote ondernemingen; dat begrip wordt ook niet nader omschreven. Evenmin is bepaald dat de steun bedoeld is als opleidingssteun, of wordt het begrip „opleidingssteun” als zodanig gedefinieerd.

Wel hebben de Noorse autoriteiten verklaard dat de RH (in de praktijk) ten uitvoer is gelegd op basis van de maximumpercentages die zijn vermeld in de tabel „Aanhangsel nr. 3 — Overzicht — Financieringspercentages in het kader van de RH” (zie punt 2.4 van deel I, „Feiten”). Deze tabel bevat echter geen nadere informatie over de toepassing van de maximumpercentages — zoals bijvoorbeeld een omschrijving van de subsidiabele kosten. Bijgevolg kan de Autoriteit zich er niet van vergewissen dat de subsidies uit hoofde van de RH zijn toegekend conform de materiële beginselen van steunverlening aan kleine en middelgrote ondernemingen.

In het licht van deze overwegingen staat de Autoriteit voorlopig op het standpunt dat — zelfs rekening houdend met de in de generieke-ontheffingsverordeningen vastgestelde materiële beginselen — betwijfeld kan worden of de RH verenigbaar is met de werking van de EER-Overeenkomst conform artikel 61, lid 3, onder c), van die overeenkomst.

2.3   Conclusies

Aangezien de Autoriteit niet heeft kunnen vaststellen dat de RH valt onder een van de uitzonderingsbepalingen waarin de EER-Overeenkomst voorziet, is zij er niet van overtuigd dat de RH verenigbaar kan worden geacht met de werking van de EER-Overeenkomst.

De documenten betreffende de instelling en tenuitvoerlegging van de RH die aan de Autoriteit zijn overgelegd, zijn te weinig specifiek wat betreft de omschrijving van het soort projecten dat voor ondersteuning in aanmerking komt en de beschrijving van de subsidiabele kosten en maximale steunpercentages. Evenwel valt niet uit te sluiten dat de Noorse autoriteiten bij de uitvoering van de RH een administratieve praktijk toepassen die in overeenstemming is met de richtsnoeren inzake overheidssteun en de materiële beginselen van de generieke-ontheffingsverordeningen. Derhalve wordt de Noorse autoriteiten gevraagd alle dienstige informatie over te leggen teneinde aan te tonen dat interne instructies of andere dwingende ordonnanties zijn gegeven om de RH ten uitvoer te leggen overeenkomstig de beginselen van de richtsnoeren inzake overheidssteun of de materiële beginselen van de generieke-ontheffingsverordeningen.

De Autoriteit wijst er evenwel op dat zelfs indien het bestaan van een dergelijke administratieve praktijk kan worden aangetoond, zij zich het recht voorbehoudt haar standpunt te bepalen over de vraag of de RH uit hoofde van artikel 61, lid 3, onder c), verenigbaar kan worden geacht met de EER-Overeenkomst. Dit voorbehoud vloeit voort uit het bestaan van een praktijk, binnen de RH, om projecten voor 100 % te subsidiëren ingeval de subsidie door de beheersinstantie niet als „staatssteun” werd aangemerkt omdat de activiteit niet aan individuele ondernemingen kon worden gerelateerd en voorts geacht werd individuele ondernemingen slechts een bescheiden voordeel op te leveren. In het in punt 2.2 behandelde voorbeeld (in deel I, „Feiten”, onder „Cofinanciering”), waarbij via de RH de kosten van een ontwikkelingsproject voor 100 % werden gefinancierd, kan het bestaan van staatssteun niet worden uitgesloten louter en alleen omdat de resultaten beschikbaar werden gesteld voor „aangesloten bedrijven”. De Noorse autoriteiten worden uitgenodigd nadere informatie te verstrekken met betrekking tot deze praktijk, in voorkomend geval met inbegrip van het bestaan van interne instructies om de RH op bedoelde manier toe te passen.

3.   De minimis-steun

De Noorse autoriteiten hebben aangevoerd dat de subsidies die op basis van sommige specifieke bepalingen van de RH worden verleend, voldoen aan alle voorwaarden om als de minimis-steun te worden beschouwd. Zij staan met andere woorden op het standpunt dat sommige bepalingen van de RH voorwaarden behelzen die, mits eraan wordt voldaan, garanderen dat de subsidie in kwestie onder het de minimis-begrip valt.

Indien de verleende steun als de minimis kan worden aangemerkt overeenkomstig het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun of de latere de minimis-verordening (die per 1 februari 2003 in de plaats van hoofdstuk 12 is gekomen) (36), vormt de maatregel geen staatssteun in de zin van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst en bestaat er geen verplichting tot kennisgeving. (37) Aangezien de RH tussen 1 juli 2000 en eind 2005 ten uitvoer is gelegd, zijn beide de minimis-stelsels relevant voor de beoordeling van de regeling. Volgens de Noorse autoriteiten is de datum waarop zij een steuntoezegging („tilsagn”) hebben gedaan, bepalend voor het beantwoorden van de vraag of het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun dan wel de de minimis-verordening op de subsidie in kwestie van toepassing is.

Uit artikel 3, lid 1, van de de minimis-verordening blijkt dat de nationale autoriteiten alleen de minimis-steun kunnen verlenen nadat zij vooraf hebben geverifieerd hoe hoog het totaalbedrag aan de minimis-steun is dat een gegeven bedrijf heeft ontvangen, rekening houdend met alle eerdere de minimis-steun die aan dat bedrijf in de loop van de voorafgaande drie jaar is toegekend. Het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun bevatte een soortgelijke bepaling, namelijk dat erop diende te worden toegezien dat door de verlening van extra steun aan dezelfde begunstigde het totaalbedrag aan toegekende steun de de minimis-drempel niet overschreed. Krachtens de de minimis-verordening bestaat één manier om eventuele overschrijdingen van de de minimis-drempel te controleren erin, van de begunstigde terzake volledige informatie te verlangen. Krachtens het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun dient de naleving van de de minimis-regel te worden geverifieerd door middel van een controlesysteem (bijv. een „controlemechanisme”). De Autoriteit is van mening dat een dergelijk mechanisme er eveneens in kan bestaan dat van de begunstigden volledige informatie terzake wordt verkregen.

In het kader van de RH heeft Innovasjon Norge verwezen naar de de minimis-regels en de begunstigden geïnformeerd over de verplichting de autoriteiten in kennis te stellen van alle andere de minimis-steun die zij zouden ontvangen gedurende een periode van drie jaar, te rekenen vanaf de toezegging van de de minimis-steun in kwestie. Deze eis tot kennisgeving betrof evenwel uitsluitend de de minimis-steun die zij zouden ontvangen nadat de steun in het kader van de RH werd verleend; van de begunstigden werd dus niet verlangd dat zij kennisgeving deden van eventuele de minimis-steun die zij ontvingen vóórdat de de minimis-steun uit hoofde van de RH werd toegekend. Bijgevolg valt niet uit te sluiten dat de begunstigden vóór de RH-subsidies reeds andere de minimis-steun hadden ontvangen en dat dientengevolge het totale steunbedrag de de minimis-drempel overschrijdt. De Autoriteit kan er dus niet zeker van zijn dat steun die door de Noorse autoriteiten als de minimis-steun in het kader van de RH is aangemeld, inderdaad als de minimis-steun kan worden beschouwd. De Autoriteit staat derhalve voorlopig op het standpunt dat de bepalingen van de RH, voorzover die mogelijkerwijs neerkomen op een de minimis-regeling, als zodanig niet aan de de minimis-voorschriften voldoen.

4.   Procedurele vereisten

Artikel 1, lid 3, van deel I van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst bepaalt: „De Toezichthoudende Autoriteit van de EVA wordt voldoende tijdig op de hoogte gebracht van elk voornemen tot invoering of wijziging van steunmaatregelen om haar in staat te stellen haar opmerkingen kenbaar te maken. (…). De betrokken staat mag de voorgenomen maatregelen niet uitvoeren alvorens deze procedure heeft geleid tot een definitieve beslissing.”

De Noorse autoriteiten hebben de RH niet bij de Autoriteit aangemeld alvorens deze regeling ten uitvoer te leggen. De Autoriteit wijst erop dat zij van de Noorse autoriteiten geen informatie heeft ontvangen waaruit blijkt dat de RH de voortzetting vormt van een eerdere, qua inhoud en structuur met de RH vergelijkbare regeling. Voorts valt de RH niet onder enige andere steunregeling die door de Noorse autoriteiten bij de Autoriteit is aangemeld. Aangezien de Autoriteit tot de voorlopige conclusie is gekomen dat er in het geval van de RH sprake is van staatssteun in de zin van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst, luidt het voorlopige standpunt van de Autoriteit dat de Noorse autoriteiten hun kennisgevingsverplichting uit hoofde van artikel 1, lid 3, van deel I van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst niet zijn nagekomen. Elke staatssteun in de zin van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst waarvan geen kennis is gegeven, wordt behandeld als „onwettige steun” in de zin van artikel 1, onder f), van deel II van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst.

De Noorse autoriteiten wordt gevraagd te bevestigen dat de RH is beëindigd en de precieze einddatum mee te delen.

5.   Conclusie

Op basis van de door de Noorse autoriteiten overgelegde informatie is de Autoriteit voorlopig de mening toegedaan dat de RH moet worden aangemerkt als staatssteun in de zin van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst. Voorts betwijfelt de Autoriteit of de RH verenigbaar kan worden geacht met artikel 61, lid 3, onder c), van de EER-Overeenkomst in verbinding met de voorschriften die zijn neergelegd in de hoofdstukken 14 en 25 van de richtsnoeren van de Autoriteit inzake overheidssteun. Bovendien staat de Autoriteit voorlopig op het standpunt dat de Noorse autoriteiten de generieke-ontheffingsverordeningen betreffende steun aan het MKB en betreffende opleidingssteun niet hebben nageleefd en dat de RH evenmin in het licht van de materiële beginselen van de generieke-ontheffingsverordeningen direct kan worden goedgekeurd krachtens artikel 61, lid 3, onder c), van de EER-Overeenkomst. Bijgevolg koestert de Autoriteit twijfels ten aanzien van de verenigbaarheid van de RH met de werking van de EER-Overeenkomst.

Bovendien betwijfelt de Autoriteit of de bepalingen krachtens welke naar verluidt de minimis-steun is verleend, wel in overeenstemming zijn met het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun en de de minimis-verordening.

Bijgevolg, en overeenkomstig artikel 13, lid 1, juncto artikel 4, lid 4, van deel II van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst, is de Autoriteit verplicht de procedure bedoeld in artikel 1, lid 2, van deel I van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst in te leiden. Het besluit om de procedure in te leiden geldt onverminderd de definitieve beslissing van de Autoriteit, die kan besluiten dat de RH verenigbaar is met de werking van de EER-Overeenkomst.

Aangezien de RH niet bij de Autoriteit is aangemeld, is elke staatssteun in de zin van artikel 61, lid 1, van de EER-Overeenkomst die uit hoofde van de RH werd verleend, onwettige steun in de zin van artikel 1, onder f), van deel II van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst. Uit artikel 14 van deel II van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst volgt dat de Autoriteit dient te bepalen dat onwettige steun die onverenigbaar is met de regels van de EER-Overeenkomst inzake staatssteun, van de begunstigden moet worden teruggevorderd.

In het licht van bovenstaande overwegingen verzoekt de Autoriteit, overeenkomstig de procedure bedoeld in artikel 1, lid 2, van deel I van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst en artikel 6, lid 1, van deel II van dat protocol, de Noorse autoriteiten binnen een maand na de datum van ontvangst van deze beschikking hun opmerkingen kenbaar te maken en alle informatie te verstrekken die dienstig kan zijn om de uit hoofde van de RH verleende steun te beoordelen,

HEEFT DE VOLGENDE BESCHIKKING GEGEVEN:

Artikel 1

De Autoriteit heeft besloten tegen Noorwegen met betrekking tot de RH de formele onderzoekprocedure in te leiden als bedoeld in artikel 1, lid 2, van deel I van Protocol 3 van de Toezichtovereenkomst.

Artikel 2

De Noorse autoriteiten worden verzocht, overeenkomstig artikel 6, lid 1, van deel II van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst, binnen een maand na kennisgeving van deze beschikking hun opmerkingen over de inleiding van de formele onderzoekprocedure in te dienen en alle informatie te verstrekken die dienstig kan zijn om de RH te beoordelen.

Artikel 3

Er verschijnt een bekendmaking van deze beschikking in de authentieke taal, vergezeld van een substantiële samenvatting in andere talen dan de authentieke taal, gericht tot de andere EVA-staten, de EU-lidstaten en overige belanghebbenden, in het EER-deel van het Publicatieblad van de Europese Unie en in het EER-supplement daarbij, waarin zij worden uitgenodigd binnen één maand vanaf de datum van publicatie hun opmerkingen te maken.

Artikel 4

Deze beschikking is authentiek in de Engelse taal.

Artikel 5

Deze beschikking is gericht tot het Koninkrijk Noorwegen.

---

(1)  Hierna „de EER-Overeenkomst” genoemd.

(2)  Hierna „de Toezichtovereenkomst” genoemd.

(3)  Formele en materiële regels op het gebied van staatssteun — Richtsnoeren voor de toepassing en uitlegging van de artikelen 61 en 62 van de EER-Overeenkomst en artikel 1 van Protocol 3 bij de Toezichtovereenkomst, aangenomen en uitgevaardigd door de Toezichthoudende Autoriteit van de EVA op 19 januari 1994, bekendgemaakt in PB L 231 van 3.9.1994, blz. 1, en EER-Supplement nr. 32 van 3.9.1994, blz. 1, laatstelijk gewijzigd bij Besluit nr. 69/06/COL van de Toezichthoudende Autoriteit van de EVA van 22 maart 2006 betreffende referentie- en disconteringspercentages (hierna „de richtsnoeren inzake overheidssteun” genoemd).

(4)  Verordening (EG) nr. 68/2001 van de Commissie van 12 januari 2001 betreffende de toepassing van de artikelen 87 en 88 van het EG-Verdrag op opleidingssteun (PB L 10 van 13.1.2001, blz. 20, als gewijzigd bij PB L 63 van 28.2.2004, blz. 20); Verordening (EG) nr. 70/2001 van de Commissie van 12 januari 2001 betreffende de toepassing van de artikelen 87 en 88 van het EG-Verdrag op staatssteun voor kleine en middelgrote ondernemingen (PB L 10 van 13.1.2001, blz. 33, als gewijzigd bij PB L 63 van 28.2.2004, blz. 22); en Verordening (EG) nr. 69/2001 betreffende de toepassing van de artikelen 87 en 88 van het EG-Verdrag op de minimis-steun (PB L 10 van 13.1.2001, blz. 30). Laatstgenoemde verordening is in de plaats gekomen van het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun (aangenomen bij Besluit nr. 54/96/COL van de Toezichthoudende Autoriteit van de EVA van 15 mei 1996, PB L 245 van 25.9.1996, blz. 28). Alle verordeningen zijn verwerkt in bijlage 15 (punten 1d-1f) van de EER-Overeenkomst krachtens Besluit nr. 88/2002 van het Gemengd Comité van de EER (PB L 266 van 3.10.2002, blz. 56, en EER-Supplement nr. 49 van 3.10.2002, blz. 42) en Besluit nr. 131/2004 van het Gemengd Comité van de EER (PB L 64 van 10.3.2005, blz. 67, en EER-Supplement nr. 12 van 10.3.2005, blz. 49).

(5)  Hoofdstuk 7.3.3 van het Witboek.

(6)  Hoofdstuk 7.3.3 van het Witboek.

(7)  Hoofdstuk 2.4.1 van het Witboek.

(8)  Hoofdstuk 6.1.1 van het Witboek. Wat de specifieke aandacht voor het Noorse bedrijfsleven betreft, wordt in hoofdstuk 6.1.1 van het Witboek ook gesteld (in de Engelse vertaling van de Toezichthoudende Autoriteit): For purposes of increasing the creation of value it is important to consider both the possibility of reducing costs on the levels of processing as well as sales and to increase and improve the use/exploitation of woodwork produced in Norway.

(9)  In hoofdstuk 2.1 van het rapport van de werkgroep wordt de houtveredelingsketen (m.a.w.. de houtsector) omschreven als de totaliteit van de bedrijven die betrokken zijn bij de houtverwerking „van stronk tot eindproduct”. Het „bos”-segment omvat de toelevering als zodanig (boseigenaren en hun verenigingen) en de daarmee samenhangende bedrijfsmatige activiteiten van bosbouwondernemers (inclusief transport op het terrein, dendrometrie en kapregeling, bosverzorging, logistieke planning, enz.). Het „productie”-segment omvat elke vorm van verwerking van hout tot producten bestemd voor de eindverbruiker, doch in eerste instantie de mechanische-houtverwerkingsketen (m.i.v. de traditionele bewerkingen in houtzagerijen en schrijnwerkerijen en de verdere verwerking tot deuren, ramen, trappen en andere bouwelementen alsook de productie van houten meubelen, houten huizen en handwerk). Het „markt”-segment omvat de eindgebruikers, maar ook de diverse schakels in de keten van het handelsverkeer alsook andere aan de houtproductie gerelateerde bedrijven, zoals de onderaannemers die goederen en diensten leveren aan de bosbouwondernemingen en de houtverwerkende industrie.

(10)  Hoofdstuk 1.4 van het rapport van de werkgroep, waarin eveneens wordt gesteld dat de RH geen betrekking heeft op bosbouw, infrastructuur, transport, akkerbouw, bosproducten voor toepassing als groendecoratie en bio-energie, waarvoor de overheid andere maatregelen zal treffen.

(11)  Hoofdstukken 1.5, 6.2 en 6.3 van het rapport van de werkgroep. Het ministerie van Landbouw omschrijft ook het mandaat van de beheergroep.

(12)  Hoofdstukken 1.5, 6.2 en 6.3 van het rapport van de werkgroep.

(13)  Hoofdstuk 4.7 van het rapport van de werkgroep.

(14)  Zie ook de herziene begroting (St. prp. nr. 61 (1999-2000)). De RH wordt opgevoerd onder verschillende benamingen, waaronder „Treprogrammet” en „Verdiskapningsprogrammet for tre”, of er wordt indirect naar verwezen door een verwijzing naar de oorspronkelijke aanbeveling van het permanent comité aan het Parlement (Innst. S. nr. 208 (1998-1999)).

(15)  2001: St. prp. nr. 1 (2000-2001) en herziene begroting (St. prp. nr. 84 (2000-2001)); 2002: St. prp. nr. 1 (2001-2002) en herziene begroting (St. prp. nr. 1, Tillegg nr. 4 (2001-2002)); 2003: St. prp. nr. 1 (2002-2003) en herziene begroting (St. prp. nr. 65 (2002-2003)); 2004: St. prp. nr. 1 (2003-2004) en herziene begroting (St. prp. nr. 63); 2005: St. prp. nr. 1 (2004-2005) en herziene begroting (St. prp. nr. 65 (2004-2005)).

(16)  Hoofdstukken 1.4 en 7.1 van het rapport van de werkgroep.

(17)  Hoofdstuk 7.1 van het rapport van de werkgroep. Zie ook hoofdstuk 7.2, derde bolletje, van het rapport van de werkgroep alsook de derde alinea van hoofdstuk 4.7, waar wordt gesteld dat de financiering door de RH als katalysator van projecten dient te functioneren.

(18)  Hoofdstuk 4.6 van het rapport van de werkgroep.

(19)  Verordeningen (EG) nr. 68/2001 (betreffende opleidingssteun), nr. 70/2001 (betreffende kleine en middelgrote ondernemingen); en nr. 69/2001 (betreffende de minimis-steun). De de minimis-verordening is in de plaats gekomen van het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun. Zie voetnoot 4 voor de verwijzingen naar de betrokken verordeningen en hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun.

(20)  Engelse vertaling, door de Toezichthoudende Autoriteit, van de tekst van hoofdstuk 7.2, tweede balletje, van het rapport van de werkgroep. De Noorse autoriteiten hebben hieraan toegevoegd dat„These principles have been followed and communicated to the beneficiaries.”

(21)  Hoofdstukken 4.1- 4.4 en 5 van het rapport van de werkgroep.

(22)  Zie punt 2.2.

(23)  Het steunpercentage mag tot 25 %/15 % bedragen voor maatregelen waarvan een krachtige impuls mag worden verwacht voor het beleid op districtsniveau. In de provincies Vest-Agder, Rogaland en Hordaland bedraagt de maximumdrempel 20 %/10 %.

(24)  Het steunpercentage mag tot 25 %/15 % bedragen voor maatregelen waarvan een krachtige regionale impuls mag worden verwacht. In de provincies Vest-Agder, Rogaland en Hordaland bedraagt de maximumdrempel 20 %/10 %.

(25)  Besluit nr. 327/99/COL van de Toezichthoudende Autoriteit van de EVA van 16 december 1999 betreffende de kaart van gesteunde regio's en steunniveaus (Noorwegen).

(26)  Deze informatieverplichting is als volgt geformuleerd: „EØS-regelverket — opplysningsplikt: Tildelingen av tilskuddet skjer i henhold til reglene for bagatellmessig støtte. Ved eventuelle nye søknader om offentlig støtte (uansett støttekilde) har støttemottaker plikt til å opplyse om dette tilskuddet. Opplysningsplikten gjelder i 3 år fra tilsagnstidspunktet. Støttemottakeren må ikke motta mer enn til sammen 100.000 Euro (ca. kr 815.000,-) i støtte etter reglene for bagatellmessig støtte over et tidsrom på 3 år.”

(27)  In het rapport van de werkgroep wordt ook gezegd dat de RH vanaf het tweede kwartaal van 2000 operationeel dient te zijn en vijf jaar lang van kracht dient te blijven.

(28)  Engelse vertaling, door de Toezichthoudende Autoriteit, van de volgende passage: „Norge eksporterer ca 85-90 % av produksjonen av tremasse og papirprodukter og ca 35 % av trelast-produksjonen. Leveransene til EU-land utgjør henholdsvis 70 % og 90 % av eksporten. Eventuelle strategier eller politiske vedtak innen EU som kan påvirke EUs import av skogindustriprodukter vil kunne få store konsekvenser for den norske skogsektoren.”

(29)  Door Eurostat verzameld cijfermateriaal voor de jaren 1999-2004, dat betrekking heeft op zowel de invoer als de uitvoer van diverse types veredeld hout en timmerhout in de EU (uitgedrukt in duizend kubieke meter of in ton), toont aan dat er binnen de EU sprake is van grootschalige handel in houtproducten. De relevante gegevens zijn (i) intra-EU25-import en -export van rondhout, „table fores51”; (ii) intra-EU25-import van houtpulp en papier en karton, „table fores62”; (iii) intra-EU25-export van houtpulp, „table fores62”; (iv) intra-EU25-import van gezaagd hout en houten panelen, „table fores61”; en (v) intra-EU-export van gezaagd hout, „table fores61”. Alle gegevens zijn beschikbaar op

http://europa.eu.int/comm/eurostat

of verkrijgbaar door contact op te nemen met EUROSTAT via de website van deze organisatie.

(30)  Zie op de webpagina

http://www.ssb.no/muh/tab15-01.shtml

tabel 15, getiteld: „Trade with selected countries by two-digit SITC. Jan — mar 2006. Million kroner”.

(31)  Zaak C-75/97, België/Commissie, Jurispr. 1999, blz. I-3671, punt 33; zaak C-66/02, Italië/Commissie, arrest van 15 december 2005, nog niet gepubliceerd, punt 95; gevoegde zaken E-5/04, E-6/04 en E-7/04, Fesil en Finnfjord, Pil e.a., en het Koninkrijk Noorwegen / Toezichthoudende Autoriteit van de EVA, Report of the EFTA Court 2005, blz. 121, punten 77-79.

(32)  Zie in dit verband zaak 730/79, Philip Morris/Commissie, Jurispr. 1989, blz. 2671, punt 11, waar wordt gesteld: „Wanneer financiële steun van een staat de positie van een onderneming ten opzichte van andere concurrerende ondernemingen in het intracommunautaire handelsverkeer versterkt, moet dit handelsverkeer worden geacht door de steun te worden beïnvloed.”

(33)  Besluit nr. 327/99/COL van de Toezichthoudende Autoriteit van de EVA van 16 december 1999 betreffende de kaart van gesteunde regio's en steunniveaus (Noorwegen).

(34)  Zie de punten 2.4 en 2.2.

(35)  Zie artikel 3, lid 3, van de verordeningen houdende generieke ontheffingen t.b.v. het MKB resp. opleidingssteun.

(36)  Het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun is bij Besluit nr. 198/03/COL van de Toezichthoudende Autoriteit van de EVA van 5 november 2003 geschrapt, maar zoals hierboven vermeld is de de minimis-verordening reeds op 1 februari 2003 in de plaats gekomen van dat hoofdstuk 12.

(37)  Tweede alinea van het vroegere hoofdstuk 12 van de richtsnoeren inzake overheidssteun m.b.t. de minimis–steun en artikel 2, lid 1, van de de minimis-verordening.