17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/1

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (hierna: het Comité) heeft meer dan eens benadrukt dat toezicht op staatssteun van cruciaal belang is om:

1.2

De regels voor staatssteun zijn gebaseerd op de teksten die ten grondslag liggen aan de Gemeenschap, nl. het EGKS-verdrag en het EEG-verdrag. In tegenstelling tot het inmiddels verlopen EGKS-verdrag bevat het EG-verdrag geen absoluut verbod op staatssteun: er is voorzien in derogaties (1) en enkele uitzonderingen (2) op het verbod, waarbij de Commissie – en bij wijze van uitzondering ook de Raad – een ruime discretionaire bevoegdheid krijgt om, in afwijking van de algemene regel, steunmaatregelen toch toe te staan.

1.3

Daarnaast zijn de artikelen 87 t/m 89, die deze complexe materie regelen, opgenomen in afdeling II van Titel VI („Gemeenschappelijke regels betreffende de mededinging, de belastingen en de onderlinge aanpassing van de wetgevingen”), waarmee wordt onderstreept dat rekening dient te worden gehouden met de gevolgen van staatssteun voor de mededinging.

1.3.1

In dit verband heeft het Comité er al op gewezen dat een nieuw actieplan inzake staatssteun in ieder geval moet aansluiten bij de bepalingen van art. 2 van het EG-verdrag om zeker te kunnen zijn van een correct functionerende interne markt, de toepassing van niet-discriminerende voorschriften, een harmonische, evenwichtige en duurzame ontwikkeling van de economische activiteit, een duurzame en niet-inflatoire groei, een goed concurrerende economie en een hoge mate van convergentie, verbetering van de kwaliteit van het bestaan, alsmede economische en sociale samenhang en solidariteit tussen de lidstaten.

1.4

De Commissie zelf definieert staatssteun als een vorm van overheidsbemoeienis om een bepaalde economische activiteit te stimuleren. Dat impliceert dat bepaalde economische sectoren of activiteiten gunstiger worden behandeld dan andere. Zodoende verstoort staatssteun de mededinging omdat er discriminatie ontstaat tussen ondernemingen die wel en ondernemingen die geen steun ontvangen. (3)

1.4.1

In de zin van art. 87, lid 1, van het Verdrag heeft het begrip staatssteun niet alleen betrekking op steun die door overheden wordt toegekend en met staatsmiddelen wordt bekostigd, maar ook op maatregelen die bedoeld zijn om kosten te reduceren die normaal gesproken op de begroting van een onderneming drukken.

1.5

De Europese Raad heeft in maart 2005 nog eens gewezen op de doelstelling om de totale overheidssteun te blijven verlagen, waarbij echter wel derogaties kunnen worden toegestaan voor mogelijke „tekortkomingen van de markt”. Dit standpunt sluit aan bij wat is afgesproken op de Top van Lissabon in 2000 en die van Stockholm in 2001, en beantwoordt aan de noodzaak om de steun te richten op horizontale doelstellingen van gemeenschappelijk belang, met inbegrip van de cohesiedoelstellingen.

1.5.1

Overigens heeft de Commissie in haar recente Mededeling over de tussentijdse herziening van de Lissabonstrategie het streven naar vermindering van de staatssteun overgenomen en onderstreept dat staatssteun vooral gericht moet worden op het inspringen bij marktfalen, met name in sectoren met een hoog groeipotentieel, en op innovatie (4).

1.6

Ook het Europees Parlement heeft zich onlangs over staatssteun uitgesproken (5), waarbij het beklemtoonde dat staatssteun „op verantwoorde wijze en in een goede kosten-batenverhouding moet worden verstrekt”, omdat staatssteun

1.6.1

Voorts heeft het EP op 12 mei 2005 een resolutie aangenomen „over de versterking van de Europese concurrentiepositie: gevolgen van de industriële veranderingen voor het beleid voor en de rol van het MKB” (6), waarin het instemt met het oogmerk om de totale staatssteun aan bedrijven terug te draaien, maar ook herinnert aan het nut van bepaalde hulp om tekortkomingen van de markt te ondervangen, zoals steun voor O&O, opleiding en bedrijfsadvisering.

1.6.2

Het EP stelt vast hoe belangrijk de steun voor het MKB in de lidstaten is en verzoekt de Commissie om binnen de structuurfondsen alle instrumenten voor hulp bij de economische en sociaal-economische omschakeling van regio's die getroffen zijn door het wegtrekken van bedrijven, in stand te houden. Het EP dringt erop aan om in deze regio's, en meer in het algemeen in het kader van het cohesiebeleid, rekening te houden met de behoeften van kleine en microbedrijven (7).

1.6.3

Als onderdeel van het plan om de staatssteunregels te hervormen, stelt het EP voor dat er in het licht van de doelstellingen van Lissabon een heldere beleidslijn ter bevordering van innovatie wordt uitgewerkt die dwars door alle sectoren heenloopt.

1.7

Ook het Hof van Justitie heeft zich in de loop der jaren herhaaldelijk over staatssteun uitgesproken. Hierdoor is een echte case-by-case-law tot stand gebracht en is een jurisprudentie ontstaan die gekenmerkt wordt door coherente en zeer uitvoerige richtsnoeren. Het meest recent is dat gebeurd met de uitspraak over de diensten van algemeen belang en het Altmark-arrest van 24 juli 2003 (8).

1.8

De Commissie schetst in haar van april 2005 daterende verslag over het scorebord voor staatssteun (9) een positief beeld van de reacties van de lidstaten op de Lissabonstrategie, getuige het staatssteunpeil dat als percentage van het BBP licht is gedaald, en nog positievere reacties wat het plan betreft om de staatssteunmaatregelen bij te sturen in de richting die tijdens de Europese Raden is aangegeven. Er moet echter nog veel gebeuren.

1.8.1

Het staatssteunregister en het scorebord voor staatssteun zijn door de Commissie in 2001 in het leven geroepen en in 2002 verder ontwikkeld. Deze instrumenten moesten dienen als uitgangspunt voor de discussie over de wijze waarop de totale staatssteun kan worden verminderd en de steun naar horizontale doelstellingen kan worden omgebogen. Het Comité heeft al eerder zijn waardering uitgesproken voor de inspanningen van de Commissie om terzake tot meer transparantie te komen, iets wat vooral met betrekking tot de nieuwe lidstaten van groot belang is.

1.9

Het Comité stelt verheugd vast dat de totale staatssteun in 2003 is gedaald met 3,6 % ten opzichte van 1999 en met bijna 30 % in vergelijking met 1996. Het gaat echter nog steeds om een groot bedrag, nl. 53 miljard euro (10), waarvan ruim 60 % bestemd is voor de be- en verwerkende industrie en de dienstensector. Het Comité blijft ook bezorgd dat de verschillen op staatssteungebied tussen de lidstaten onderling en tussen de verschillende regio's van één en dezelfde lidstaat, tot scheeftrekking van de concurrentie kunnen leiden.

1.9.1

Het Comité (11) heeft destijds toegejuicht dat de Commissie de regels systematisch verduidelijkt en gepreciseerd heeft, waarbij het met name de aandacht heeft gevestigd op de groepsvrijstellingsverordening voor werkgelegenheidssteunmaatregelen, die de lidstaten moet helpen bij het scheppen van banen.

1.9.2

Het Comité is het volledig met de Commissie eens dat staatssteunregels dienen te worden aangepast aan de ontwikkelingen op politiek, economisch en juridisch gebied die zich in de loop van de tijd voordoen. Daarom worden de instrumenten voor de beoordeling van de staatssteun periodiek herzien en hebben zij derhalve vaak een beperkte tijdsduur (12).

1.10

Het Comité vindt het een goede zaak dat de Commissie voorstellen voor een algemene hervorming van het staatssteunbeleid (13) heeft ingediend, uitgaande van een geïntegreerde benadering waarin de „tekortkomingen van de markt” een belangrijke rol spelen.

1.10.1

Om een nieuw raamwerk te kunnen uitwerken waarin voldoende aandacht is voor het vereiste evenwicht tussen het staatssteunbeleid en de noodzaak van ontwikkeling, moet er volgens het Comité nl. eerst een herziening plaatsvinden die erop gericht is de regels te vereenvoudigen en de impact van de steun uitvoerig te beoordelen.

1.10.2

Deze herziening moet gebeuren op basis van duidelijke doelstellingen, brede raadplegingen en volledige informatie. Het nieuwe raamwerk moet tot een helder toezichtsysteem en tot samenhang tussen de beleidsmaatregelen leiden en een gericht optreden, vereenvoudiging, transparantie en rechtszekerheid garanderen.

1.10.3

Het voorgestelde raamwerk moet aansluiten bij:

1.10.4

Voorts dient speciale aandacht uit te gaan naar:

1.11

Bij de uitwerking van een gemeenschappelijk raamwerk voor staatssteun is het volgens het Comité echter het belangrijkst dat er een hedendaags beleid op gang wordt gebracht waarin alle lidstaten zich kunnen vinden, omdat de met de mondialisering gepaard gaande overgangsprocessen en herstructureringen de economieën van alle lidstaten aangaan.

1.12

Ondernemingen zijn als concurrenten en als de uiteindelijke begunstigden van staatssteun, samen met de overheidssector, bij uitstek geschikt om de efficiency van de ingevoerde instrumenten te beoordelen; zij kunnen concreet in de gaten houden of oplossingen echt wel passen in een hedendaags Europees staatssteunbeleid, en suggesties voor de uitwerking van nieuwe richtsnoeren formuleren.

1.12.1

Als staatssteunregelingen juridisch geen zekerheid bieden en als er veel tijd overheen gaat voordat zij worden goedgekeurd, zijn ondernemingen de eerste die hierdoor benadeeld worden, net zoals zij als eerste de ernstige gevolgen ondervinden van de terugvordering van steun die onrechtmatig is verleend. Het is dus vooral ook in hùn belang dat er eenduidige kennis over de communautaire wetgeving wordt verstrekt en dat problemen en verschillen inzake de interpretatie en toepassing ervan uit de weg worden geruimd.

2.1

Het Comité ziet de hervormingsvoorstellen van de Commissie als een uitgelezen kans om tot een aanpak te komen waarin de onderstaande factoren met elkaar in evenwicht zijn:

2.2

Het Comité kan zich geheel en al vinden in het grondbeginsel van de hervorming („minder en beter gerichte staatssteun”), omdat hiermee beoogd wordt het concurrentievermogen van de ondernemingen op de markt binnen en buiten de EU op te voeren en een klimaat te scheppen waarin de best presterende ondernemingen worden beloond.

2.3

Het Comité is het volledig eens met het voornemen van de Commissie om de regels te vereenvoudigen teneinde de betrokkenen uit het bedrijfsleven meer rechtszekerheid te bieden en de rompslomp voor de lidstaten te verlichten. Het is er namelijk van overtuigd dat de onduidelijkheid over de vraag wanneer staatssteun al dan niet geoorloofd is, de legitimiteit van de door de Commissie verrichte staatssteuncontrole op de helling zet.

2.4

Met de voorgenomen hervorming van de Europese staatssteunregels moet volgens het Comité vooral het volgende worden bereikt:

2.5

Het staatssteunbeleid maakt integrerend deel uit van het mededingingsbeleid en behoort als zodanig tot de communautaire beleidsterreinen die het economische reilen en zeilen het meest beïnvloeden. Daarom moet het volgens het Comité concreter ten dienst worden gesteld van een kwalitatief hoogwaardige ontwikkeling. In dit verband is het zaak dat het staatssteunbeleid aansluit bij de Lissabondoelstellingen, zodat het als aanjager van een gezonde en dynamische ontwikkeling van de economie en de werkgelegenheid kan fungeren.

2.6

Aan het concurrentievermogen kan worden afgemeten in hoeverre de markt in staat is om in een geglobaliseerde wereld op efficiënte wijze waardedragende goederen en diensten te creëren teneinde de levensstandaard van de bevolking te verbeteren en een hoog niveau van werkgelegenheid te verzekeren. De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat het de EU niet gelukt is om de groei van de Europese bedrijven en van de personele middelen te bevorderen en om technologisch onderzoek, innovatie, opleiding en internationalisering naar een hoger plan te tillen, zoals met de Lissabonstrategie was beoogd.

3.1

Het Comité is voorstander van een nieuw algemeen raamwerk voor het communautaire staatssteunbeleid, waarbij wordt ingezet op een steunbeleid dat:

3.2

Naar het oordeel van het Comité moet het communautaire staatssteunbeleid derhalve actief helpen om Europa aantrekkelijker te maken voor investeerders en ondernemers, om het concurrentievermogen van de bedrijven en de sociale samenhang op te voeren, om het klimaat voor onderzoek en innovatie te verbeteren, en om te stimuleren dat nieuwe kennis gecreëerd en verspreid wordt en personeel wordt opgeleid.

3.3

De communautaire bepalingen op grond waarvan steunmaatregelen op het gebied van opleiding en werkgelegenheid zijn vrijgesteld, zouden volgens het Comité uitgebreid en vereenvoudigd moeten worden. Hiertoe zou er een algemene groepsvrijstellingsverordening moeten komen waarin voorrang wordt gegeven aan de steunmaatregelen die het doorzichtigst zijn en het best aan precieze doelstellingen beantwoorden. Bij het vaststellen van deze maatregelen zou nauw moeten worden samengewerkt met de ondernemingen en de sociale partners, die als begunstigden van de steunregelingen het best kunnen inschatten hoe doeltreffend de voorgestelde instrumenten zijn.

3.4

Wat de regeling voor regionale steun betreft, vindt het Comité het een goede zaak dat in de nieuwe programmeringperiode 2007-2013 wordt gestreefd naar het aanzwengelen van de ontwikkeling van kansarme regio's (NUTS II-regio's die het „statistisch effect” ondergaan, NUTS II-regio's in economische ontwikkeling, en NUTS III-regio's met geringe bevolkingsdichtheid), alsmede van afgelegen eilanden en bergstreken. Hierbij wordt beoogd de stelselmatige afhankelijkheid van steun te doorbreken, de maximumsteun te verlagen, te voorkomen dat het verschil in steunintensiteit tussen de minst ontwikkelde regio's meer dan 10 % bedraagt, en een vuist te maken tegen mogelijke bedrijfsverplaatsingen die in de hand gewerkt worden door onevenredig grote verschillen in steunpeil (voor NUTS III-regio's ten hoogste 20 %) tussen grensregio's.

3.4.1

Het Comité kan zich vinden in de Commissieaanpak waarbij de intensiteit van de regionale steunverlening op diverse soorten ondernemingen wordt afgestemd. Wel moet het gevaar worden voorkomen dat er een rem wordt gezet op de uitbreiding van kleinere bedrijven, door te zorgen voor een eenmalige verhoging (20 %) voor zowel kleine als middelgrote ondernemingen. Bij de voorgestelde grenzen voor investeringssteun aan grote ondernemingen in regio's die onder de nieuwe derogaties vallen, zou rekening moeten worden gehouden met de nieuwe indeling van ondernemingen zoals die in de aanbeveling van de Commissie uit 2003 wordt voorgestaan (14).

3.5

Wat de steun van geringe omvang betreft, pleit het Comité ervoor om het plafond voor „de minimis”-steun te verhogen, ook om tot een doelgerichter en gestroomlijnder communautair beleid te komen.

3.6

Volgens het Comité zou de Commissie zich moeten kunnen concentreren op het onderzoek naar staatssteunmaatregelen die de handel significant beïnvloeden, in plaats van haar middelen te verspillen met het onderzoeken van allerlei gevallen die voornamelijk van lokaal belang zijn. In dit verband dient te worden verduidelijkt wat het begrip „local concern” inhoudt en hoe dit moet worden geïnterpreteerd.

3.7

Voor een doeltreffend toezicht op staatssteun mogen de verhoudingen niet uit het oog worden verloren. Gaat het om gevallen die voor de mededinging binnen de Unie economisch slechts marginale betekenis hebben, dan dienen ingewikkelde aanmeldingsprocedures te worden voorkomen.

3.8

Het Comité is sterk voorstander van het destijds (februari 2004) door de Commissie ingediende voorstel inzake staatssteun van geringe omvang, waarmee beoogd wordt de lidstaten meer flexibiliteit, eenvoudigere procedures en voldoende speelruimte te bieden voor steunmaatregelen die bedoeld zijn om de doelstellingen van de Lissabonstrategie te helpen verwezenlijken. De Commissie dient altijd wel over toereikende controlemogelijkheden te beschikken.

3.9

Wat sectorale steun betreft, moet overeenkomstig de koers van de Commissie m.b.t. groepsvrijstellingen gezorgd worden voor de nodige samenhang tussen het sectorspecifieke EU-beleid en de steunregelingen in de sectoren vervoer, energie, informatie en communicatie. Voor de culturele, audiovisuele en filmsector en de sector sport, die volop mogelijkheden bieden voor innovatie, groei en het creëren van arbeidsplaatsen, heeft de Lissabonstrategie nauwkeurige doelstellingen geformuleerd.

3.10

De communautaire kaderregeling voor staatssteunmaatregelen ter bescherming van het milieu blijft tot 2007 van kracht. Ook hier is van belang dat de Lissabondoelstellingen worden nagestreefd, waarbij moet worden toegewerkt naar invoering van het systeem voor de handel in CO2-emissies (Emission Trading Scheme (ETS) - nationale toewijzingsplannen), tegen de achtergrond van de doelstellingen van het Protocol van Kyoto.

3.11

Waar het gaat om steunmaatregelen voor innovatie (zoals gedefinieerd in het Groenboek (15)) vindt het Comité dat de bestaande regels ook van toepassing zouden moeten zijn op vormen van steun voor innovatie die geen deel uitmaken van de huidige richtsnoeren. Ook zouden er duidelijke algemene criteria moeten worden opgesteld om te kunnen beoordelen of steun verenigbaar is. Deze criteria zouden de lidstaten meer handelingsruimte moeten geven, doordat zij bepaalde maatregelen niet hoeven aan te melden.

3.11.1

Om in dezen voor verbetering te zorgen, verzoekt het Comité de Commissie om met behulp van Eurostat duidelijker aan te geven welke productie- en dienstverlenende activiteiten momenteel als innovatief kunnen worden beschouwd. Richtsnoeren zouden zéér van pas komen, omdat de scheidslijn tussen wel en niet innovatief heel gevoelig ligt.

3.11.2

In dit verband is het Comité goed te spreken over de Mededeling van 21 september 2005 inzake de staatssteunregeling voor innovatie, die ten doel heeft een communautair kader voor deze cruciale sector te scheppen, op een rij te zetten in welke situaties er duidelijk sprake is van marktfalen, en aan te geven welke maatregelen genomen kunnen worden in gevallen waarin het mogelijk is om hier iets aan te doen

3.12

Ook moeten vooraf heldere criteria worden vastgesteld waarmee kan worden bepaald welke tekortkomingen van de markt een belemmering kunnen vormen voor maatregelen en instrumenten op innovatiegebied die in het kader van de Lissabonstrategie ten uitvoer worden gelegd. Wel moeten de lidstaten en hun regio's de nodige speelruimte behouden om maatregelen door middel van differentiëring proportioneel en doeltreffend te maken, zodat onderzoeksactiviteiten (in de fase vóór mededinging) kunnen uitmonden in commerciële en marktinnovatie.

3.13

Steunmaatregelen die bedoeld zijn om innovatieve MKB-projecten te stimuleren, moeten middelgrote en kleine bedrijven helpen zich te ontwikkelen en eventueel ook uit te breiden, en dienen met name het volgende te omvatten:

3.14

Naar de mening van het Comité moet in de nieuwe kaderregeling ook gekeken worden naar alle omgevingsfactoren die op innovatie van invloed zijn, zoals:

3.14.1

Meer in het algemeen vindt het Comité dat het bij de herziening van de richtsnoeren voor horizontale steun (bijv. voor onderzoek, innovatie, milieubescherming en menselijk kapitaal) zaak is om:

3.15

Wat betreft de steunregeling voor diensten van algemeen economisch belang, zij opgemerkt dat deze diensten cruciaal zijn voor de sociale en territoriale samenhang. Het is derhalve noodzakelijk dat de verwijzing naar het begrip „gemiddelde, goed beheerde onderneming” overeenkomstig de criteria van het Altmark-arrest (16) en de desbetreffende beschikking van de Commissie van 13 juli 2005 nader wordt toegelicht, en dat voor rechtszekerheid wordt gezorgd betreffende de voor openbaredienstverlening verstrekte compensaties, omdat die compensaties als met de interne markt verenigbare staatssteunmaatregelen moeten worden beschouwd.

3.16

Volgens het Comité moet er in de toekomstige wetgeving rekening mee worden gehouden dat het definiëren van diensten van algemeen economisch belang een zaak is van de nationale, regionale en lokale instellingen die terzake over democratische legitimiteit beschikken (17).

4.1

Naar het oordeel van het Comité kan het staatssteunbeleid heel wat eenvoudiger en doorzichtiger worden gemaakt. Daartoe zou de Commissie er nog meer naar moeten streven om het staatssteunbeleid vooral te richten op factoren die de mededinging op significante wijze kunnen scheeftrekken.

4.2

Daarnaast zouden zaken sneller behandeld moeten worden door de administratieve procedures te verbeteren en te stroomlijnen en door de lidstaten te wijzen op hun verantwoordelijkheid om transparantie en efficiency te garanderen.

4.3

Voorts acht het Comité het zeer wenselijk dat er codes met goede praktijken worden opgesteld. Hierbij dienen alle belanghebbenden te worden betrokken, in het bijzonder de ondernemingen, omdat de steunmaatregelen uiteindelijk voor hen bedoeld zijn.

5.1

In het vooruitzicht van verdere uitbreiding van de Unie moet het staatssteunbeleid worden aangepast om te bewerkstelligen dat alle EU-regio's even aantrekkelijk worden voor nieuwe bedrijfsvestigingen en investeringen en om eerlijke concurrentie tussen aan elkaar grenzende regio's te waarborgen.

5.2

De tien nieuwe EU-lidstaten verlenen de bedrijven momenteel duidelijk meer staatssteun – als percentage van het BBP – dan de EU-15, al beginnen de percentages wel geleidelijk naar elkaar toe te groeien. In de periode 2000-2003 vertegenwoordigde staatssteun in de nieuwe lidstaten gemiddeld 1,42 % van het BBP, en in de EU-15 gemiddeld 0,4 %.

5.3

Overeenkomstig de Lissabonstrategie moet staatssteun gebruikt worden om horizontale doelstellingen te verwezenlijken. In 2002 was in de 15 oude lidstaten 73 % van de staatssteun voor horizontale doelstellingen bestemd en in de nieuwe lidstaten 22 % (18).

5.4

Erkend moet worden dat de nieuwe lidstaten zich prima aan de markteconomie hebben weten aan te passen. Dat neemt niet weg dat er in het uitgebreide Europa nog heel wat werk aan de winkel is om het algemene steunpeil te verlagen en om het concurrentievermogen, een duurzame en voor cohesie zorgende ontwikkeling en de nieuwe Europese kenniseconomie te bevorderen.

6.1

Het Comité pleit voor een beter beheer van de praktijken en procedures in de sector staatssteun. Daartoe dienen de rechtstreekse betrokkenen meer inspraak te krijgen. Het gaat hierbij bovenal om de ondernemingen en het maatschappelijk middenveld, die als eerste geconfronteerd worden met de rechtsonzekerheid, de lange termijnen voor de goedkeuring van de Europese steunregelingen, en de ernstige gevolgen van terugvordering van onverenigbare of illegale steun.

6.2

Als begunstigden van de steun en als „concurrenten” zijn ondernemingen bij uitstek geschikt om:

6.3

Hiertoe is naar de mening van het Comité het volgende nodig:

7.1

Het Comité acht het belangrijk dat een duidelijk beeld wordt gegeven van de meerwaarde van staatssteunmaatregelen voor de toekomst van Europa, zolang die maatregelen beantwoorden aan het in Lissabon vastgelegde streven naar een Unie die de concurrentie aankan en die duurzame ontwikkeling en cohesie hoog in het vaandel heeft staan. Dit streven is sinds 2000 tijdens diverse Europese topontmoetingen steeds opnieuw bevestigd.

7.1.1

De sectoren die in deze strategie als cruciaal zijn aangemerkt, moeten op gerichte wijze met aanzienlijke financiële middelen worden gesteund. Deze ondersteuning moet duidelijk tot uitdrukking komen in het begrotings- en structuurbeleid van de lidstaten. Hiertoe is er een van tevoren vastgesteld, samenhangend en consistent beleidskader nodig dat als uitgangspunt moet dienen voor maatregelen op alle terreinen, met inbegrip van het communautaire mededingingsbeleid. Alle onderdelen van het beleid dienen zich hiernaar te schikken.

7.2

Voor de voltooiing van een Europese interne markt die met gelijke wapens de mondiale concurrentie tegemoet kan treden, moet het Europees economisch beleid, en in het bijzonder het staatssteunbeleid, zowel in theorie als praktijk flink gemoderniseerd worden. Dit is ook noodzakelijk om de grote infrastructuurwerken en de grote immateriële investeringen mogelijk te maken die de werking van een efficiënte, technologisch geavanceerde en concurrerende markt nu eenmaal vergt.

7.3

Door algemene criteria op te stellen aan de hand waarvan bepaald kan worden of steun al dan niet verenigbaar is met de interne markt, kunnen lidstaten en regio's ertoe worden aangezet om steunmaatregelen ten uitvoer te leggen die aansluiten bij het streven naar een concurrerende economie die de regels van de vrije mededinging in acht neemt.

7.4

Daar waar de markt er niet in slaagt om Europese bedrijven concurrerend te maken en hun vermogen op het vlak van technologische innovatie, opleiding en internationalisering te versterken, moet het Europese staatssteunbeleid niet belemmerend, maar juist faciliterend werken voor maatregelen en acties die bedoeld zijn om de groei van de bedrijven te stimuleren en hen beter in staat te stellen om nieuwe investeringen, nieuwe deskundigheid en nieuw kapitaal naar Europa te halen.

8.1

Het Comité is er voorstander van om het Europese staatssteunbeleid op basis van een nieuwe, proactieve benadering en een nieuw algemeen communautair raamwerk te moderniseren. In dit verband doet het met name de volgende aanbevelingen:

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/9

1.

2.

3.

4.

5.

6.

1.1

De doelstellingen van Lissabon (1) hebben betrekking op de positie van Europa in de wereldwijde concurrentiestrijd. Centraal hierbij staat de mondiale wedloop van toenemende investeringen in onderzoek en ontwikkeling, zowel in de traditionele industrielanden (bijv. VS, EU en Japan), alsook in de snel opkomende nieuwe economische grootmachten (bijv. China, India, Brazilië, Korea) met hun veel goedkopere arbeidskrachten.

1.2

Toereikend ondersteund, efficiënt en hoogwaardig onderzoek en dito ontwikkeling (O&O) zijn namelijk een noodzakelijke voorwaarde voor innovatie, concurrentievermogen en welvaart, en daarmee ook voor culturele ontplooiing en sociale prestaties. Investeringen in O&O verhogen – dankzij een sterk multiplicatoreffect – het economisch potentieel. Dit komt ook overeen met de in 2002 in Barcelona (2) afgesproken 3 %-doelstelling, die gezien de wereldwijde investeringswedloop overigens geen wet van Meden en Perzen is.

1.3

Door de Europese Gemeenschap gesteunde O&O creëert een belangrijke Europese meerwaarde. Zo worden mogelijkheden aangeboord die de capaciteiten van individuele lidstaten duidelijk te boven gaan, en in het verleden heeft dit al Europese ontwikkelingen van mondiaal belang opgeleverd. Dergelijk O&O heeft een beslissend en stimulerend hefboom- en integratie-effect op de noodzakelijke en omvangrijkere nationale onderzoeksprogramma's van de lidstaten, wat ook tot een bundeling van middelen leidt. Het is de schakel tussen de Europese toponderzoekers, de Europese industrie en de Europese beleidsmakers. Het is de katalysator van Europese integratie, cohesie en identiteitsvorming. O&O is de kern van de Europese onderzoeksruimte.

1.4

Het voorstel van de Commissie om de huidige uitgaven te verhogen en thans bijna 8 % van de begroting van de Gemeenschap voor deze doelstellingen te bestemmen, is een lovenswaardige en volstrekt noodzakelijke eerste stap op de goede weg. Het is het op lange termijn nog te verhogen minimum om de positie van Europa, de wieg van de moderne wetenschap en techniek, niet op het spel te zetten, maar te behouden en te versterken. De doelstellingen van Lissabon zijn zonder deze inspanningen zelfs op lange termijn niet te verwezenlijken.

1.5

Echter, niet alleen het economische concurrentievermogen, maar ook de culturele en politieke waardering en invloed, alsook de hiermee samenhangende aantrekkingskracht voor investeerders, wetenschappers en ingenieurs (braindrain!) zijn afhankelijk van de wetenschappelijk-technische prestaties. De EU moet een toonaangevende, gezochte partner voor samenwerking blijven en mag op het wereldtoneel niet aan politieke betekenis inboeten.

1.6

Daarom roept het Comité het Europees Parlement, de Europese Raad en vooral de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten op om de door de Commissie voorgestelde, urgente investeringen in onderzoek en ontwikkeling in volle omvang toe te staan en niet tot speelbal te maken van de onderhandelingen over de toekomstige EU-begroting. Dit besluit zal een belangrijke toetssteen worden voor het prestatievermogen van de Europese politiek, waarbij de wissels voor de toekomst moeten worden gesteld.

1.7

Voorts doet het Comité een beroep op de staatshoofden en regeringsleiders en de Europese industrie, ook met het oog op de nationale onderzoeksprogramma's en de industriële onderzoeksinitiatieven, om ervoor te zorgen dat de 3 %-doelstelling zo snel mogelijk gehaald wordt.

1.8

Het Comité is ingenomen met de opzet van beide door de Commissie voorgestelde kaderprogramma's (KP7 en KP7-Euratom). Dit geldt niet alleen voor de thematische inhoud en de indeling, maar grotendeels ook voor het evenwicht tussen de afzonderlijke doelstellingen en onderdelen van de programma's.

1.9

Het is een goede zaak dat de deelprogramma's „Energie”, „Veiligheid” en „Ruimtevaart” opnieuw opgenomen worden. Het veiligstellen van een toereikende, goedkope en duurzame energievoorziening voor de EU is één van de grootste problemen in het spanningsveld tussen duurzaamheid, milieuvriendelijkheid en concurrentievermogen, en de oplossing ervan is gelegen in toereikende O&O. Het grote belang van het aspect veiligheid is recentelijk door de verachtelijke terreuraanslagen maar al te duidelijk geworden.

1.10

Vele vraagstukken hebben raakvlakken met andere kwesties, die tegelijkertijd diverse deelprogramma's omvatten, inclusief geesteswetenschappen en economie. In deze gevallen beveelt het Comité aan om te zorgen voor coördinatie en voor de nodige dwarsverbanden. De huidige, aan de afzonderlijke deelprogramma's toegewezen begrotingsmiddelen kunnen daardoor nog beïnvloed worden. Dit geldt ook voor het wellicht te geringe bedrag dat op de begroting voor economisch onderzoek is uitgetrokken.

1.11

Het Comité is verheugd over het voornemen van de Commissie om de administratieve procedures te vereenvoudigen en de bijbehorende rompslomp te beperken om zo de doeltreffendheid van de Europese onderzoeksprogramma's te verbeteren. Tegenwoordig zijn er te veel kosten en mankracht gemoeid met de aanvraag- en goedkeuringsprocedures, die betrokkenen uit wetenschap en industrie met problemen confronteren. Deelname aan het Europese onderzoeksprogramma – inclusief het risico het indienen van projectaanvragen – moet voor de deelnemers de moeite waard zijn. Dit geldt met name voor kleinere spelers zoals het MKB of kleine onderzoeksgroepen aan universiteiten en in onderzoekscentra.

1.12

Een essentieel aspect in dit verband is voldoende continuïteit in de indienings- en steunprocedures, alsook van de structuren voor samenwerking en organisatievormen (instrumenten). Nieuwe instrumenten, zoals de gemeenschappelijke technologie-initiatieven, dienen met terughoudendheid en aanvankelijk slechts voor een testfase te worden ingevoerd.

1.13

Gelet op de essentiële rol van het MKB voor het Lissabon-proces juicht het Comité het initiatief van de Commissie toe om het MKB nog meer te betrekken bij het onderzoeks-, ontwikkelings- en innovatieproces. Het beveelt daarom aan het hiervoor uitgetrokken budget indien nodig te verhogen, voor zover de bijdragen van het hier buiten beschouwing gelaten kaderprogramma voor concurrentievermogen en innovatie (2007-2013), dat een belangrijke ondersteunende en bemiddelende functie vervult, ontoereikend mochten zijn.

1.14

Voor de kansen op succes van zulke kleine en middelgrote bedrijven, die speciaal zijn opgericht voor de ontwikkeling en verkoop van nieuwe, technisch geavanceerde producten, is vooral een toereikend start- en risicokapitaal nodig om de eerste 5 tot 10 bedrijfsjaren succesvol door te komen.

1.15

Het Comité ondersteunt de rol van de Gemeenschappelijke Centra voor onderzoek (GCO's) en hun belangrijk takenpakket op velerlei gebied, onder andere de analyse van toekomstige ontwikkelingen op wetenschappelijk-technisch, economisch en maatschappelijk terrein, en de betekenis van de GCO's voor de beleidsadvisering.

1.16

Voor verdere, gedetailleerde opmerkingen en aanbevelingen verwijst het Comité naar de uitvoerigere hoofdstukken 2, 4 en 5 van dit advies.

2.1

De economische, sociale en culturele toekomst van Europa. De toekomstige ontwikkeling van Europa en zijn positie op het wereldtoneel worden bepaald door de concurrentie op de mondiale markt, waar de industriële en economische structuur, de situatie op de arbeidsmarkt en die ten aanzien van de grondstoffen veranderen. De beschikbare kennis, en dus de investeringen in onderzoek en technologische ontwikkeling zijn in dit verband doorslaggevend voor groei, succes en economische kracht, alsook voor de hieruit voortvloeiende mogelijkheden voor sociale voorzieningen en culturele ontplooiing; investeringen in onderzoek en ontwikkeling leiden vanwege het multiplicatoreffect tot een sterkere economie.

2.2

De concurrentie wereldwijd. Enerzijds moet Europa de concurrentie aangaan met inmiddels traditionele industrielanden zoals de VS, Japan of Rusland, waarbij met name de investeringen van de VS (3) in alle voor onderzoek en ontwikkeling relevante sectoren die van de EU duidelijk overtreffen en de reeds bestaande voorsprong gestaag vergroten. Aan de andere kant moet Europa het opnemen tegen de sterk opkomende economieën van China, India, Brazilië, Korea enz.

2.3

Wereldwijde onderzoekswedloop. Laatstgenoemde landen beschikken ten opzichte van de EU immers niet alleen over veel goedkopere arbeidskrachten; ze onderscheiden zich ondertussen ook door een snel stijgende hoge wetenschappelijk-technische standaard, alsook door aanzienlijke investeringen in opleiding, onderzoek en ontwikkeling. Daarom wordt het voor de EU steeds moeilijker om haar veel hogere arbeidslonen, sociale en milieustandaard veilig te stellen door een grotere wetenschappelijk-technische voorsprong en dienovereenkomstig superieure producten en procedures. Europa moet er dus alles aan doen om deze voor haar toekomst bepalende mondiale wedloop van stijgende investeringen in onderzoek en ontwikkeling niet te verliezen.

2.4

Algemene waardering en aantrekkelijkheid – internationale samenwerking. Echter, niet alleen het economische concurrentievermogen en de daarmee samenhangende aantrekkingskracht voor investeerders, wetenschappers en ingenieurs (braindrain), maar ook de culturele en politieke waardering en invloed zijn afhankelijk van het wetenschappelijk-technische prestatievermogen. De EU moet een toonaangevende, gezochte partner voor samenwerking blijven en mag op het wereldtoneel niet aan politieke betekenis inboeten.

2.5

De Lissabon-strategie. Daarom is tijdens de Europese Raad (maart 2000) in Lissabon besloten om van de Unie de meest concurrerende en meest dynamische kenniseconomie ter wereld te maken (4). Sindsdien is de verwezenlijking van de Lissabon-strategie, waarin ook het scheppen van een sterke Europese onderzoeksruimte besloten ligt, een onbetwist onderdeel van de Europese politiek. Tijdens de Europese Raad in Barcelona (voorjaar 2002) zijn voorts de doelstellingen voor de bevordering van het onderzoek in cijfers vastgelegd: de totale uitgaven in de EU dienen tot 2010 te stijgen tot 3 % van het BBP, waarvan tweederde uit de particuliere sector moet komen (3 %-doelstelling). Het Comité wijst er overigens op dat deze doelstelling gezien de wereldwijde investeringswedloop geen wet van Meden en Perzen is, maar wie de boot mist, raakt steeds verder achterop.

2.6

Noodzaak tot een sterk communautair onderzoeksprogramma. Door de Europese Gemeenschap gesteunde O&O vult niet alleen de nationale onderzoeksprogramma's aan, maar leidt tevens tot een essentiële Europese meerwaarde. Zo worden mogelijkheden aangeboord die de capaciteiten van individuele lidstaten duidelijk overtreffen, en in het verleden heeft dit al Europese ontwikkelingen van mondiaal belang (5) opgeleverd. Dergelijke O&O–activiteiten zijn van doorslaggevend belang en hebben een hefboom- en integratie –effect op de noodzakelijke en omvangrijkere nationale onderzoeksprogramma's van de lidstaten. Een en ander strookt met het internationale karakter van wetenschap, onderzoek en productie, en de daarbij horende internationale arbeidsmarkt.

2.7

Katalysator van Europese integratie en cohesie. O&O in EU-verband is een schakel tussen de Europese toponderzoekers, de Europese industrie en de Europese beleidsmakers. Het is een fundamentele katalysator van Europese integratie, cohesie en identiteitsvorming.

2.8

De voorstellen van de Commissie. Deze voorstellen betreffen de inhoudelijke en financiële maatregelen van de Gemeenschap om onderzoek en ontwikkeling te stimuleren, die voor de verwezenlijking van de Lissabon-doelstellingen dringend vereist zijn. Ze hebben, ondanks de stijging, nog steeds slechts betrekking op een relatief klein deel: thans namelijk nauwelijks 8 % van de voor de periode 2007-2013 voorgestelde totale middelen van de EU-begroting.

2.9

De betreffende voorstellen houden voorts verband met het voorstel tot vaststelling van een kaderprogramma voor concurrentievermogen en innovatie (2007-2013), dat hier niet aan de orde komt. Dit programma zou met name ook als brug kunnen fungeren tussen het hier aan de orde zijnde kaderprogramma en de noodzakelijke innovatieprocessen in een groot deel van het MKB.

2.10

Toetssteen prioriteitenstelling. Het is daarom een toetssteen voor de ernst, de slagvaardigheid en de geloofwaardigheid van de Europese politiek, om te zien of de voorgestelde maatregelen de toestemming krijgen van het Parlement, de Raad en – wat betreft de financiële vooruitzichten – met name ook van de lidstaten, en of deze plannen de vereiste prioriteit krijgen (zie hiertoe ook par. 4.4 tot 4.6).

3.1

Het zevende kaderprogramma van de Europese Gemeenschap voor onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratie (2007 tot 2013) (hierna KP7) onderscheidt zich ten opzichte van zijn voorganger door de volgende kenmerken:

3.2

Daar staat tegenover dat de periode voor het zevende kaderprogramma van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) voor onderzoeks- en opleidingsactiviteiten (2007 tot 2011) (hierna KP7-Euratom) niet verandert, maar natuurlijk wel betrekking heeft op alle 25 lidstaten.

3.3

Het kaderprogramma KP7 dient vier specifieke programma's te omvatten, overeenkomend met vier belangrijke doelstellingen van het Europese onderzoeksbeleid:

3.4

De voorgestelde totale omvang van de financiële bijdrage van de Gemeenschap aan KP7 bedraagt 72 726 miljoen EUR. Dit bedrag wordt procentueel als volgt over de in artikel 2, leden 2 tot en met 6 genoemde acties verdeeld:

3.5

Het programma „samenwerking”, met een gepland budget van in totaal 44 432 miljoen EUR, bestaat uit thematische, prioritaire subprogramma's. Daarbij moet continuïteit tussen de subprogramma's gewaarborgd en een themaoverschrijdende aanpak mogelijk zijn. Het programma omvat de volgende negen onderzoeksonderwerpen, die in de EU via samenwerking tussen lidstaten behandeld moeten worden. De voorgestelde percentages op de begroting luiden als volgt:

3.6

Het KP7-Euratom omvat twee specifieke programma's.

3.6.1

Het ene programma is gericht op de volgende onderwerpen:

3.6.2

Het tweede programma betreft acties van het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek op het gebied van kernenergie.

3.6.3

In totaal is voor de uitvoering van KP7-Euratom voor de periode 2007 tot 2011 3 092 miljoen EUR beschikbaar. Dit bedrag wordt procentueel als volgt opgesplitst:

3.7

Daarna volgt een uitvoerige toelichting op de voorgestelde beginselen (de doelstellingen) en instrumenten voor ondersteuning. In een eerdere Mededeling had de Commissie (6) deze al aangekondigd; het Comité heeft hieraan al ruime aandacht besteed (7).

4.1

Dit Commissievoorstel is een zeer lijvig document, dat een aanzienlijk onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma met veel details, facetten en dwarsverbanden bevat. Daarom is het in het bestek van dit advies onmogelijk om expliciet alle voorgestelde onderdelen en procedures uiteen te zetten noch ze van commentaar te voorzien. Detailopmerkingen blijven derhalve beperkt tot aspecten die het Comité bijzonder belangrijk acht. Het verwijst naar eerdere aanbevelingen (8) over speciale thema's en het onderstreept de ook voor het 7e kaderprogramma nog geldende relevantie hiervan. In later uit te brengen adviezen van het Comité zal worden ingegaan op de Mededelingen van de Commissie over de „Specifieke programma's” (9) alsook over de „Toegangsregels” (10).

4.2

Het Comité acht de beide voorgestelde budgetten als het op lange termijn nog te verhogen minimum om de positie van Europa, de wieg van de moderne wetenschap en techniek, niet op het spel te zetten, maar te behouden en te versterken. Het bespeurt hierin een lovenswaardige en zonder meer noodzakelijke eerste stap om, ten minste namens de Gemeenschap, de door de Europese staatshoofden en regeringsleiders tijdens de Raad van Barcelona uitgesproken politieke 3 %-doelstelling  (11) te benaderen.

4.3

Zonder passende financiële middelen kunnen KP7 en KP7-Euratom de opgaven in het kader van de Lissabon-strategie niet vervullen; het risico bestaat dat Europa in de wereldwijde wedloop verder achteropraakt. Onderzoek en ontwikkeling zijn het uitgangspunt en de motor van het innovatieproces voor concurrerende producten en technieken. Hierdoor kan een sneeuwbaleffect ontstaan dat zijn uitwerking op de economische dynamiek en de werkgelegenheid zeker niet zal missen.

4.4

Het Commissievoorstel is een duidelijk signaal aan de lidstaten om van hun kant het voorbeeld te volgen en alles in het werk te stellen om ook via de nationale budgetten voor onderzoek de 3 %-doelstelling zo snel mogelijk gestalte te geven.

4.5

Derhalve beschouwt het Comité de totale hoogte van de beide ter discussie staande begrotingen als een beslissende toetssteen voor het Europese beleid, de geloofwaardigheid en de slagvaardigheid ervan. Juist hier zal namelijk blijken of het Europese beleid daadwerkelijk de vereiste prioriteiten stelt en de juiste koers uitzet om te voorkomen dat de EU in de wereldwijde wedloop achterblijft en om de in Lissabon gedane beloftes gestand te kunnen doen.

4.6

Oproep. Daarom roept het Comité het Europees Parlement, de Europese Raad en vooral de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten op om de door de Commissie voorgestelde, urgente investeringen in onderzoek en ontwikkeling mogelijk te maken en deze niet een speelbal of het slachtoffer te laten worden van de onderhandelingen over de toekomstige EU-begroting. Dit zou nl. gepaard gaan met grote nadelen; verder zouden de doelstellingen van de Lissabon-strategie niet verwezenlijkt worden en zou de geloofwaardigheid van de Europese politiek averij oplopen.

4.7

Voorts doet het Comité een beroep op de staatshoofden en regeringsleiders en de Europese industrie, ook met het oog op de omvangrijker nationale onderzoeksprogramma's en de industriële onderzoeksinitiatieven, om ervoor te zorgen dat de 3 %-doelstelling zo snel mogelijk gehaald wordt.

4.8

Het Comité is ingenomen met de opzet van beide door de Commissie voorgestelde kaderprogramma's (KP7 en KP7-Euratom). Dit geldt zowel voor de thematische inhoud en de indeling, als grotendeels ook voor het evenwicht tussen de afzonderlijke doelstellingen en onderdelen van de programma's.

4.9

Het doet het Comité deugd dat in het Commissievoorstel veel van zijn aanbevelingen overgenomen of speciaal vermeld zijn. Met betrekking tot de onderzoeksthema's van het specifieke programma „samenwerking” gaat het bijv. om zijn adviezen over nanotechnologie  (12), biotechnologie  (13), gezondheidsonderzoek  (14), informatietechnologie  (15), energieonderzoek  (16) (inclusief fusieonderzoek (17)), ruimtevaart  (18) en veiligheidsonderzoek  (19). Er zij aan herinnerd dat het Comité al deze kwesties van groot belang acht en de behandeling ervan dus uitdrukkelijk ondersteunt. Door het Comité verder vastgestelde tekortkomingen of bijzondere invalshoeken komen later aan bod.

4.10

Wat ruimtevaart en veiligheidsonderzoek betreft, had het Comité weliswaar aanbevolen (en ook gemotiveerd) om de bevordering en uitvoering hiervan buiten KP7 te houden. Het ziet evenwel ook de voordelen – bijv. minder administratie en meer coherentie en synergie met andere programmaonderdelen – van onderbrenging bij KP7. Daarom bepleit het nu om deze onderdelen bij wijze van experiment eerst in KP7 onder te brengen en uit de opgedane ervaring bijv. bij een tussentijdse evaluatie of in KP8 indien nodig, consequenties te trekken.

4.10.1

Het in het subprogramma ruimtevaart opgenomen thema „In de ruimte gestationeerde toepassingen ten dienste van de Europese samenleving” is een typisch voorbeeld van een thema op het raakvlak van veiligheid, milieu en informatietechnologie (zie hoofdstuk 5).

4.10.2

De momenteel helaas zeer actuele onderdelen van het veiligheidsonderzoek zoals „Bescherming tegen terrorisme en misdaad”, „Beveiliging van infrastructuren en nutsvoorzieningen”, „Beveiliging van de grenzen”, „Veiligheid en samenleving” zijn onderwerpen die in elkaars verlengde liggen en moeten op het gebied van geestes- en sociaal-wetenschappelijk onderzoek gecombineerd worden met onderwerpen als „conflict- en vredesonderzoek” en „cultuuronderzoek”, om meer te weten te komen over de achtergronden van conflicten en de mogelijkheden om die te vermijden of te voorkomen. Bijzondere aandacht dient te worden geschonken aan terrorismebestrijding en aan controle (zie ook par. 6.4.3) op de onheilspellende massavernietigingswapens.

4.11

Het Comité is verheugd dat ook zijn aanbevelingen (20) voor het specifieke programma „Ideeën” zijn overgenomen. Het ging vooral om een Europese onderzoeksraad met een onafhankelijk bestuur voor dit programma. Deze Raad zou moeten bestaan uit internationaal erkende prominente wetenschappers; het Comité herhaalt zijn aanbeveling om daarin ook vooraanstaande wetenschappers uit het industrieel onderzoek op te nemen. Des te sterker beveelt het Comité het Parlement en de Raad aan om met deze nieuwe vorm van onderzoeksbevordering in te stemmen, die naar analogie van bijv. de Medical Research Council (VK) of de Deutsche Forschungsgemeinschaft (D) in praktijk zou moeten worden gebracht.

4.11.1

Dit programma – toegespitst op bevordering van excellentie in alle takken van wetenschap en technologie – zal een Europese meerwaarde opleveren en bijdragen aan het concurrentievermogen van de EU op het wereldtoneel. Het Comité tekent met name aan dat (21) alleen in vrijheid en onafhankelijkheid verricht fundamenteel onderzoek, ongebonden onderzoek – maar niet grenzeloos – in staat is om de belangrijkste grondstof voor de welvaart van de toekomst te leveren: nieuwe kennis. Ook het bedrijfsleven is overtuigd van de betekenis van fundamenteel onderzoek en de bevordering ervan. (22)

4.11.2

Dit sluit ook aan bij de herhaaldelijk uitgesproken aanbeveling van het Comité om binnen de innovatiedriehoek „fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en ontwikkeling” (product- en procesontwikkeling) aan alle drie onmisbare pijlers voldoende aandacht te schenken om zo optimale voorwaarden voor succes over de gehele lijn te scheppen. Ook vanuit de door de Commissie voorgestelde invalshoek van multidisciplinariteit is dit een vereiste. Verder tekent het Comité opnieuw aan dat de grenzen tussen de begrippen fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en ontwikkeling altijd al vloeiend en willekeurig waren en dus in geen geval door administratieve maatregelen kunstmatig benadrukt moeten worden.

4.12

Het Comité is ingenomen met de uitgebreide maatregelen voor het onderdeel Mensen en het daarin ondergebrachte Marie-Curie-programma. Dit programma is tot nu toe al een bijzonder succesvol en belangrijk instrument gebleken om „Europese wetenschappers” op te leiden en te stimuleren, en om de Europese onderzoeksruimte voor wetenschappers uit de gehele wereld aantrekkelijker te maken. Het Comité herhaalt dat onderzoekers niet alleen ontdekkers van nieuwe kennis zijn, maar ook de belangrijkste (over-)dragers van deze kennis tussen de landen en continenten, alsook tussen onderzoeksorganisaties en industrie, dus ook tussen onderzoek en toepassing.

4.12.1

Vermeldenswaardig zijn de tot dit programma behorende doelstellingen Permanente educatie en loopbaanontwikkeling en Trajecten en partnerschappen tussen de industrie en de academische wereld. Terwijl de eerste gericht is op de vaardigheden van jonge onderzoekers, en met name van hun verdere beroepsontwikkeling – inclusief de verdere ontwikkeling van reeds ervaren onderzoekers – (zie ook de volgende paragraaf), betreft de tweede de belangrijke taak om voor de langere termijn samenwerkingsprogramma's voor de academische wereld en het bedrijfsleven, met name het MKB, in te voeren en te bevorderen, dus om de hiervoor vermelde innovatiedriehoek te ondersteunen. Daartoe dient vooral de mobiliteit tussen de publieke en particuliere sector te worden aangemoedigd. Dit zou ook mobiliteit en partnerschappen met bijv. de landbouw of politieke organen moeten omvatten.

4.12.2

Daarmee snijdt het Comité de sleutelfunctie van de universiteiten aan als instellingen voor onderzoek en opleiding. Willen de universiteiten zich van hun taak te kunnen kwijten, dan dienen evenwel hun materiële uitrusting, hun personeelsbudget en hun organisatiestructuur daarop afgestemd te zijn (zie ook par. 4.15.4). In dit opzicht is er sprake van zeer ernstige tekortkomingen, zeker in vergelijking met bijv. de topuniversiteiten in de VS. Het Comité acht het daarom een goede zaak dat de Commissie over dit belangrijke vraagstuk een mededeling voorbereidt, waarover het Comité zich zal uitspreken. Hier zij slechts het voor het KP7 belangrijke standpunt vermeld dat er ondersteunende instrumenten moeten zijn die afgestemd zijn op de voor universitaire onderzoeksgroepen gebruikelijke projectomvang.

4.13

Voorts is het Comité verheugd over het streven van de Commissie om een coherent beroepsbeeld van de „Europese onderzoeker” tot stand te brengen, en om voor die onderzoeker een betrouwbare loopbaan te ontwikkelen en de regels van de interne markt hieraan aan te passen. Het is niet de eerste keer dat het Comité erop wijst (23) dat menselijk kapitaal de gevoeligste en waardevolste hulpbron voor onderzoek en ontwikkeling is, en uitspreekt dat het de inspanningen van de Commissie voor behoud en uitbreiding hiervan ondersteunt. Het Comité is het met de Commissie eens dat verbeteringen niet alleen betrekking moeten hebben op de vorm waarin de arbeidsovereenkomst van een onderzoeker wordt gegoten, maar op alle aspecten van mobiliteit die aanpassing behoeven (d.w.z. op de mogelijkheid om sociale en ouderdomsvoorzieningen over te dragen).

4.13.1

Lukt het niet om jonge, getalenteerde wetenschappers een aantrekkelijke carrièreplanning (VS: tenure track) aan te bieden, dan zullen zij buiten Europa onderzoek gaan verrichten of andere bezigheden zoeken. Mobiliteit van wetenschappers is niet alleen in de EU nodig en gewenst, maar ook tussen de EU en vele andere landen; per saldo mag dit evenwel niet tot het vertrek van de meest begaafden leiden (braindrain). Een bijzonder aspect in dit verband zijn, met het oog op het belang van het gezinsverband, de mogelijkheden voor partners om allebei carrière te maken (dual career couples).

4.13.2

Het Comité wijst in dit verband op de aanbeveling van de Commissie van 11 maart 2005 over het Europese Handvest voor onderzoekers  (24) en een gedragscode voor de aanstelling van onderzoekers, die voornoemde doelstellingen moet dienen. Het schaart zich zonder meer achter het doel van deze aanbeveling en veel van de daarmee samenhangende specifieke details. Daarom betreurt het Comité het dat de voorgestelde regelgeving op enkele punten te uitgebreid is en zo de aanvaarding ervan in de wetenschappelijke wereld in de weg staat, ook al is de strekking ervan in principe juist. Naar zijn oordeel zijn sommige van de gekozen formuleringen en aanbevelingen zelfs misleidend, of op zijn minst onduidelijk of aanleiding gevend tot misverstanden (25). Dit kan er onder meer toe leiden dat vereenvoudiging (zie de volgende paragraaf) van de procedures wordt bemoeilijkt of dat er verkeerde beslissingen worden genomen. Het Comité beveelt daarom aan om, gelet hierop, de regelgeving bij gelegenheid te herzien.

4.14

In dit verband verwelkomt het Comité ook het uitdrukkelijke streven van de Commissie om onder het trefwoord „Vereenvoudiging” veel maatregelen en voorschriften voor de indiening van verzoeken en voor de besluitvorming eenvoudiger te maken en zodoende voor de aanvragers echt te vergemakkelijken. Tenslotte zijn op het ogenblik het vele werk en de hoge kosten die met de indiening en goedkeuring van een verzoek gemoeid zijn één van de belangrijkste hinderpalen voor gebruikers uit wetenschap en bedrijfsleven. Dit gaat met name op voor het MKB en zijn aanzienlijke potentieel voor innovatie, alsook voor kleine onderzoeksgroepen aan universiteiten. Onderzoeksvriendelijkere procedures zouden de efficiëntie van de Europese bevordering van onderzoek duidelijk verbeteren en bovendien het imago van „Brussel”, dat bij de burgers in Europa helaas hoofdzakelijk synoniem is met „bureaucratie” en „overregulering” helpen oppoetsen. Het Comité herinnert aan zijn eerdere desbetreffende aanbevelingen en aan zijn steun voor het Marimon-rapport (26). Deelname aan het Europese onderzoeksprogramma moet voor de deelnemers de moeite waard zijn – inclusief kosten en risico van het indienen van verzoeken!

4.14.1

Het Comité beseft dat deze kwesties het spanningsveld raken tussen de vereiste transparantie, de voorschriften van de Europese Rekenkamer en de professionele speelruimte van alle deelnemers aan de besluitvorming. Dit kan en moet ertoe leiden dat de Commissie of door haar gemachtigde agentschappen meer verantwoordelijkheid leggen bij de betrokkenen (waarbij dan echter ook moet worden stilgestaan bij het risico van hun persoonlijke aansprakelijkheid). Dit stelt tegelijkertijd zeer hoge eisen aan de vakkennis van de actoren; het Comité herhaalt daarom zijn aanbeveling dat hiervoor gespecialiseerde deskundigen met jarenlange ervaring nodig zijn. Het Comité wijst op zijn in dit verband eerder gedane aanbevelingen (27).

4.14.2

Een fundamentele voorwaarde voor innovatie en voor het overtreffen van de middelmaat is de bereidheid om ook onzekerheid en het risico van mislukking te accepteren. De ontginning van wetenschappelijk-technisch terra incognita en de queeste naar het onbekende zijn niet zo te plannen dat succes gegarandeerd is, integendeel: wie alles van te voren weet, kan geen nieuwe kennis opdoen. Een 'mislukking' moet dus niet als zodanig beschouwd worden, maar als een noodzakelijke stap in het proces van „trial and error'” Kansen en risico's zijn twee zijden van dezelfde medaille.

4.14.3

Aanbevolen wordt externe agentschappen slechts dan op te richten, als dit tot een duidelijke verbetering van de administratieve procedures leidt en een duidelijk financieel voordeel oplevert. Eventuele extra dan wel externe administratieve kosten mogen in geen geval het voor het feitelijke onderzoek ter beschikking staande budget beknotten!

4.15

Zeer te spreken is het Comité ook over de belangrijke programmaonderdelen van het specifieke programma Capaciteiten, die gaan over: onderzoeksinfrastructuur, onderzoek voor het MKB, kennisgeoriënteerde regio's, onderzoekspotentieel, wetenschap en maatschappij, alsmede maatregelen in verband met internationale samenwerking.

4.15.1

Het streven om het midden- en kleinbedrijf (MKB) meer bij onderzoek en innovatie te betrekken en daartoe de passende raamvoorwaarden en instrumenten te scheppen, is van groot belang.

4.15.2

Financiële steun uit het innovatieprogramma kan ook een geschikt instrument worden om het MKB te steunen  (28); maar dan moeten ook hier de procedures wél een haalbare kaart zijn voor het MKB. Al naar gelang het succes van dit innovatieprogramma valt het volgens het Comité te overwegen om de expliciete MKB-steun van momenteel 15 %, verder te verhogen, met name ook gelet op de behoeften van de nieuwe lidstaten. Het Comité wijst in dit verband op eerdere uitspraken, namelijk dat voor de kansen op succes van zulke midden- en kleinbedrijven, die speciaal opgericht zijn voor de ontwikkeling en verkoop van geavanceerde high-tech producten, vooral ook in toereikende mate start- en risicokapitaal nodig is om de eerste 5-10 jaren succesvol door te komen. Economisch onderzoek en economisch beleid kunnen in dit verband een belangrijke rol vervullen.

4.15.3

Net zo relevant zijn de optimalisering en de ontwikkeling van een infrastructuur voor onderzoek, de ontwikkeling van regionale onderzoeksgerichte clusters, alsook de stimulering en benutting van het onderzoekspotentieel in de convergentie- en randregio's van de EU. De uitbreiding van bestaande en de bouw van nieuwe onderzoeksinfrastructuren stimuleert de vorming van regionale, onderzoeksgerichte clusters. Maar ook in dit geval is het in de eerste plaats de behoefte aan voldoende risicokapitaal die voor het succes mede bepalend is.

4.15.4

Het Comité hamert vooral op het belang van toereikende infrastructuurmaatregelen om de universiteiten beter toe te rusten (zie par. 4.12.2). In dit verband wil het Comité vermelden dat hier en daar in de EU al succesvolle clusters van hightechondernemingen zijn ontstaan rondom universiteiten en/of onderzoekscentra, die ook in de nabije economische zone groei en innovatie opleveren (poles of economic growth). Zie ook par. 4.16.2.

4.15.5

Hierna wordt nader ingegaan op het belang van Europese toprekencentra als een verdere, zeer relevante infrastructuurmaatregel (zie par. 5.8).

4.15.6

Anderzijds beveelt het Comité aan het bij Capaciteiten ondergebrachte thema „Wetenschap en samenleving” uit te splitsen (29), mits dit thema verbonden wordt met het programma „Ideeën”, en het te bundelen met het zich bij het programma „Samenwerking” bevindende prioritaire subprogramma„Sociale, economische en geesteswetenschappen”. Zo kan de potentiële synergie tussen deze thema's beter tot haar recht komen en kunnen de vereiste dwarsverbanden tot stand gebracht worden. Op die manier zou ook duidelijker zijn dat het budget voor deze, in elkaars verlengde liggende onderwerpen, in totaal 3 % van de middelen voor thematische, prioritaire programma's uitmaakt.

4.15.7

Goede en vruchtbare internationale samenwerking in onderzoek en opleiding zijn onontbeerlijk voor een wereldwijd partnerschap en zijn de kern van wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling. De in het subprogramma „Capaciteiten” ondergebrachte initiatieven voor internationale samenwerking  (30) zijn gewijd aan het belangrijke streven naar samenwerking (zie ook par. 4.13.1) met kandidaat-lidstaten, buurlanden van de EU, ontwikkelingslanden en landen met een opkomende economie. Het Comité acht het een goede zaak dat de minstens even belangrijke samenwerking met de wetenschappelijk-technisch zeer hoogontwikkelde landen, zoals de VS of Japan via de subprogramma's „samenwerking” of „mensen” mogelijk wordt, en in sommige gevallen zelfs in speciale bilaterale verdragen vastgelegd is. Het Comité beseft dat deze samenwerking moet voortvloeien uit de desbetreffende professionele behoeften; desondanks beveelt het aan deze belangrijke feiten duidelijker voor het voetlicht te brengen.

4.16

Continuïteit en instrumenten voor onderzoeksbevordering (vormen van steunverlening). Over beide aspecten heeft het Comité al in zijn eerdere advies aanbevelingen gedaan, die het nadrukkelijk bekrachtigt. Met het oog op de dringende behoefte aan meer continuïteit zij er nogmaals op gewezen dat het belangrijk is om deugdelijke instrumenten te handhaven en om indieners van verzoeken flexibiliteit toe te staan bij de keuze van de instrumenten. De keuze van een (door de Commissie niet begunstigd) instrument mag dan in de beoordelingsprocedure evenwel niet gesanctioneerd worden noch mag er in die procedure een bepaalde rangorde van instrumenten worden gehanteerd. Ook de verlengde looptijd van KP7 – maar dan alleen in geval van passende financiële middelen – beschouwt het Comité als een bijdrage tot meer continuïteit.

4.16.1

Sommige instrumenten hebben een nieuwe benaming en omschrijving gekregen en andere zijn geheel nieuw. Het Comité herhaalt in dit verband zijn algemene aanbeveling, namelijk om enerzijds met de invoering van nieuwe instrumenten, maar ook met de herformulering van bestaande – gelet op de vereiste continuïteit – zeer terughoudend om te gaan, en om anderzijds in geval van vereiste experimenten met nieuwe instrumenten duidelijk te maken dat het in de eerste plaats om een testfase gaat.

4.16.2

Behalve de reeds eerder aangehaalde technologieplatformen zijn de gemeenschappelijke technologie-initiatieven een nieuw instrument, dat de totstandkoming van langdurige publiekprivate partnerschappen ten goede moet komen. Hoewel het Comité hiertoe bij de Commissie nog geen duidelijke voorstellingen bespeurt (o.a. het onderscheid met de technologieplatformen), verwacht het bedrijfsleven, met name ook het MKB, veel van dit initiatief. Deze initiatieven zouden onder andere ook kunnen leiden tot netwerken voor de samenwerking tussen grote ondernemingen en het MKB, maar ook met universiteiten en onderzoekscentra, en in het algemeen tot meer O&O-investeringen in de particuliere sector (zie ook par. 4.15.4). Daarom moeten niet alleen de randvoorwaarden en werkwijze voor dergelijke initiatieven nog beter worden uitgewerkt, maar moet na een passende termijn ook nagegaan worden of met dit instrument aan de gewekte verwachtingen voldaan is.

4.16.3

De Commissie moet erop toezien dat bij de invoering van nieuwe instrumenten de bij oprichting van de „excellence-netwerken” (in KP6) gemaakte fouten worden voorkomen. Toen leidde een gebrekkig informatiebeleid tot verwarring en uiteenlopende interpretaties bij alle betrokkenen, zelfs binnen de Commissie. Het Comité neemt aan dat het de gelegenheid krijgt om in een later advies in te gaan op details van dit thema. Het stemt in met het voorstel van de Commissie om ook de artikelen 169 en 171 van het EU-Verdrag als uitgangspunt voor de vormen van steunverlening te nemen.

5.1

Deze opmerkingen betreffen hoofdzakelijk de thematische subprogramma's van het programma „samenwerking”, die de kern van het kaderprogramma vormen. Er zij nogmaals op gewezen dat het Comité de Commissievoorstellen over het geheel verwelkomt en voor de uitvoering hiervan pleit.

5.2

Daarbij wil het Comité allereerst ingaan op het belangrijke onderdeel van interdisciplinaire onderwerpen die raakvlakken met elkaar delen, en die op grond van hun karakter een overkoepelende coördinatie of sturing behoeven en als zodanig ook vaak het subprogramma sociale, economische en geesteswetenschappen omvatten (zie ook par. 5.8). Daarom moet eraan gewerkt worden dat, ondanks de ook om administratieve redenen onvermijdelijke wijdvertakte structuur van de subprogramma's, de overkoepelende samenhang van veel vraagstukken wordt herkend, uitgewerkt en gebruikt. Daarom raadt het Comité aan om steeds te zorgen voor overkoepelende coördinatie en de vereiste dwarsverbanden.

5.2.1

Het hier ondergebrachte thema veiligheidsonderzoek en terrorismebestrijding is in hoofdstuk 4 al aan bod gekomen.

5.2.2

Een verder voorbeeld hiervan is de demografische ontwikkeling  (31). Het vereiste onderzoek hiervoor varieert van de verzameling van demografische feiten, oorzaken en trends, via het in vele lidstaten zorgwekkend lage geboortecijfer, tot de gevolgen van een tendentieel nog steeds toenemende gemiddelde levensverwachting. Bij dit laatste aspect gaat het niet alleen om het vereiste geriatrische en medische onderzoek en verpleegtechniek (32). Zeer belangrijk aspect in dit verband zijn ook de met de gehele complexe problematiek samenhangende sociaal-economische vraagstukken.

5.2.3

Ook een onderwerp als gezondheid (zie par. 5.9) heeft uiteindelijk raakvlakken met andere kwesties, aangezien gezondheid afhangt van levensstijl (arbeidsomstandigheden), milieu-invloeden, voeding, bereidheid tot inenting, verslavingsgedrag e.d.

5.3

Verder zijn ook enkele subprogramma's daardoor in grote mate programma's met vele raakvlakken. De resultaten hiervan komen namelijk niet alleen rechtstreeks het prestatievermogen van de Europese industrie ten goede, maar ook de andere subprogramma's op grond van de onderlinge thematische samenhang (zie hiertoe ook par. 5.2).

5.4

Dit geldt in het bijzonder voor de subprogramma's informatie- en communicatietechnologieën (ICT) alsook voor biotechnologie, nanowetenschappen, nanotechnologieën, grondstoffen en nieuwe productietechnologieën. Maar ook het subprogramma energie is nauw verbonden met het subprogramma milieu en het subprogramma vervoer. Daarom is een beoordeling van de balans tussen de afzonderlijke subprogramma's hoogstens in kwalitatieve zin mogelijk. De volgende opmerkingen moeten dan ook met die beperking gelezen worden.

5.5

Zo zijn informatie- en communicatietechnologieën (ICT) inderdaad sleuteltechnologieën voor industrie, economie, dienstverlening, wetenschap en techniek, inclusief beveiliging en defensie. Zij zijn van doorslaggevend belang in de wereldwijde concurrentie. Ook ten aanzien van de betekenis van zeer krachtige computers voor veel belangrijke vraagstukken – variërend van klimaat-, beveiligings- en materiaalonderzoek tot bijv. de synthese van nieuwe medische stoffen – moet Europa een inhaalslag maken, vooral tegenover Japan en de VS. Hierbij gaat het zowel om de oprichting van Europese zeer krachtige computercentra – bij uitstek een taak voor het programma „Capaciteiten” en „Infrastructuur” – als om de zelfstandige Europese ontwikkeling van de bijbehorende hard- en software.

5.5.1

Toch valt ook nu weer op dat – net als in KP6 – veruit het grootste deel van het budget voor het subprogramma ICT is bestemd. Ten aanzien van het – ook economische – belang van andere kwesties zoals met name energie of bijv. gezondheid rijst de vraag of hier, ter wille van de samenhang tussen de subprogramma's, nog de mogelijkheid moet worden overwogen om bepaalde accenten anders te leggen. Het antwoord hangt o.m. af van de mate waarin het ICT-programma nuttig is voor de andere programma's, zoals bijv. beveiligings- en ruimtevaartonderzoek.

5.5.2

Naar aanleiding van dit voorbeeld beveelt het Comité in het algemeen aan om bij de uitvoering van KP7 voldoende flexibiliteit aan de dag te leggen bij de toewijzing van de middelen voor de afzonderlijke subprogramma's en van de voorgenomen samenhang gebruik te maken, bijv. door gemeenschappelijke aanbestedingen voor subprogramma's. De over ICT geplaatste opmerking geldt in dezelfde zin ook voor het subprogramma vervoer en ruimtevaart (bijv. luchtvaart).

5.5.3

Het Comité spreekt opnieuw zijn tevredenheid uit over het begonnen project GALILEO, dat een schoolvoorbeeld is van de toepassing van het subsidiariteitsbeginsel. De technologie en vooral de toepassing hiervan beschouwt het Comité ook als typische kenmerken van een multidisciplinaire aanpak, in combinatie met een zeer waardevolle technische innovatie.

5.6

Het Comité herhaalt dat het zeer ingenomen is met de uitvoering van het belangrijke subprogramma energie binnen KP7; dit strookt tenslotte met één van zijn meermaals gedane aanbevelingen. Gezien het feit dat ook het KP7-Euratom sterk gericht is op energieonderzoek is het Comité van mening dat dit essentiële en hoogst actuele onderdeel nog meer belang moet worden toegemeten. Energie is een basisvoorwaarde voor een goed concurrerende economie, die momenteel in de EU niet alleen in buitengewoon zorgwekkende mate afhankelijk is van energie-import, maar die op middellange termijn ook geconfronteerd wordt met een wereldwijde schaarste aan grondstoffen. De sleutel tot de oplossing van het energieprobleem ligt in onderzoek en ontwikkeling.

5.6.1

Het doet het Comité derhalve genoegen dat aan de ontwikkeling van hernieuwbare energiedragers zoveel belang wordt gehecht. Zij zijn van doorslaggevend belang voor het hele energie- en milieuvraagstuk (opwarming van de aarde). Het Comité verwijst hiernaar in tal van zijn adviezen (33), die het gehele onderzoeksspectrum omvatten voor hernieuwbare energiedragers, van geothermie via biomassa, zonne- en windenergie tot opslagtechnieken. Met behulp van KP7 ontvangen hernieuwbare energiedragers verdere belangrijke steun, in aanvulling op de verschillende steunmaatregelen voor invoering op de markt (bijv. wetten inzake stroomtoevoer), die op hun beurt de ontwikkeling van voor de markt geschikte producten ten goede moeten komen. Het Comité roept op tot nauwkeuriger onderzoek maar de vraag of hernieuwbare systemen een positieve energiebalans opleveren, daar recentelijk bijv. twijfels zijn geuit t.a.v. de rentabiliteit van bepaalde biobrandstoffen (34).

5.6.2

Het Comité onderstreept echter met name dat het gebruik van de „klassieke” fossiele brandstoffen steenkool, aardolie en aardgas  (35) nog steeds, dus ook nog voor de komende decennia, de ruggengraat vormt van de Europese en wereldwijde energievoorziening. Daarom zijn alle onderzoeks- en ontwikkelingsinitiatieven die voor de winning, het vervoer en de exploitatie van deze energiebronnen tot meer efficiëntie – en daarmee direct of indirect ook tot een lagere uitstoot van broeikasgassen – bijdragen, van eminent belang voor het economisch en milieubeleid. Deze punten zijn weliswaar in het subprogramma energie ondergebracht onder CO2-vermindering (inclusief CO2-uitstoot en -opslag) en verhoging van efficiëntie, maar dan moet ook gegarandeerd zijn dat hiervoor de vereiste middelen worden uitgetrokken. Bovendien is er hier sprake van een synergetisch dwarsverband met de subprogramma's „materiaal” en „vervoer”. Bovendien is het Comité ingenomen met het hiermee verwante onderzoeksprogramma „kolen en staal” (36).

5.6.3

Het Comité beveelt daarom aan om, naast de onderzoeks- en ontwikkelingsmaatregelen voor hernieuwbare energiebronnen, ook de energietechnieken met fossiele energiebronnen een met hun belang strokende betekenis toe te kennen. Dit geldt des te meer daar in de komende twee decennia een groot deel van de huidige, op fossiele brandstoffen werkende, centrales door nieuwe vervangen moeten worden (in de EU enkele honderden!). Vanuit economisch en milieuoogpunt is het zaak dit met de modernste techniek aan te pakken. Last but not least rijst - met het oog op de hoge olieprijs - de vraag wanneer technieken voor de winning van brandstof uit steenkool een economisch rendabel alternatief kunnen bieden.

5.6.4

Voor nadere bijzonderheden verwijst het Comité naar eerdere en recente adviezen (37) over energieonderzoek en het energievraagstuk.

5.7

Tot slot is verbetering van energietechnieken ook een belangrijk middel geworden in de strijd tegen klimaatverandering en andere ongewenste milieu-invloeden (38).

5.7.1

Derhalve moeten beide subprogramma's ter wille van de wederzijdse optimalisering inhoudelijk gecombineerd worden. Terwijl het onderzoek binnen het subprogramma milieu (inclusief klimaatverandering) voornamelijk de diagnose moet leveren, heeft het subprogramma energie met name de therapie op het oog.

5.7.2

Maar ook binnen het subprogramma milieu moeten de belangrijke dwarsverbanden en synergieën tussen analyse en diagnose (bijv. „geologie van de zeebodem”) en de eventuele therapie (bijv. „bescherming van de zeebodem”) nader worden uitgewerkt en toegepast.

5.8

Ook het subprogramma sociale, economische en geesteswetenschappen moet, in combinatie met de in par. 4.15.5 aanbevolen toewijzing van het programma „Wetenschap en samenleving”, als dwarsverband/horizontaal thema worden opgevat. Het Comité herinnert voorts aan zijn eerdere aanbeveling om de natuur- en geesteswetenschappen (inclusief de sociale wetenschappen), dus ook de actoren, methoden en criteria (39), sterker met elkaar te verbinden. De sociale en geesteswetenschappen dienen zich ook te buigen over causale aspecten van het veiligheidsonderzoek.

5.8.1

Tegen deze achtergrond is het Comité ingenomen met het op de voorgrond geplaatste belang van economisch onderzoek om, gelet op de wereldwijde concurrentie en andere gevolgen van de globalisering de beste procedures voor de interne markt en de Lissabon-strategie uit te stippelen. Het onderstreept de urgentie van onderzoek en politiek overleg (zie hiertoe ook het programma van het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek, par. 5.10.1) over de oorzaken van de werkloosheid, de sterke en zwakke punten van diverse economische systemen, alsook over de oorzaken, gevolgen en eventuele tendensen in de demografische ontwikkeling. Last but not least benadrukt het Comité dat er grondig onderzoek moet worden verricht naar de causale samenhang tussen onderzoek, innovatie en welvaart.

5.8.2

Samen met rechtswetenschappen gaat het in dit verband in laatste instantie ook om de wetenschappelijke basis voor alle beleidsgebieden van de EU, zoals sociaal, juridisch en economisch beleid (monetair, geld-, belasting- en innovatiebeleid enz.) en veiligheidsbeleid. Maar het gaat vooral om politiek-economisch-juridische vraagstukken m.b.t. de interne ontwikkeling van de EU, inclusief de interne markt, cohesie, integratie en governance.

5.8.3

Het Comité vestigt voorts de aandacht op het zeer actuele vraagstuk van het politieke en culturele zelfbeeld van de Europese Unie en haar grenzen. In dit verband dienen de gemeenschappelijke kenmerken van een „Europese cultuur” in kunst, wetenschap, architectuur, techniek en mode, maar ook in ideeëngeschiedenis, rechtswezen, waardenstelsels en staatsbestuur, te worden vastgesteld. De moderne staatsidee is in Europa ontstaan (en voor het eerst in de VS verwezenlijkt). Een en ander behelst uitvoerig onderzoek naar het cultuurbegrip, en de facetten, onduidelijkheden, waardehiërarchieën en misverstanden.

5.8.4

Gelet op de vele belangrijke te behandelen kwesties valt het voor het subprogramma „Sociale, economische en geesteswetenschappen” voorgenomen budget misschien krap uit, ondanks de voorgestelde inbreng van het budget voor „Wetenschap en maatschappij”. Voor een definitief oordeel moet ook gekeken worden naar die geesteswetenschappelijke onderdelen die gepland zijn voor andere subprogramma's, bijv. voor energie.

5.8.5

Last but not least wijst het Comité op alle ethische kwesties in het spanningsveld tussen kennis, onderzoek en toepassing, tussen risico's en kansen. Niet onbelangrijk in dit kader, ook gelet op de Lissabon-strategie, zijn de samenhang en de tegenstellingen tussen ideologische en dogmatische standpunten, de bereidheid risico's te nemen en vooruitgang.

5.8.6

Daarmee zijn we weer aanbeland bij de thema's wetenschap en maatschappij. Hierover heeft het Comité al een zeer uitvoerig advies (40) uitgebracht. Ook in de geest van dit advies stemt het in met de door de Commissie voorgestelde thema's. Hiertoe behoort ook het streven om wetenschappelijk onderzoek en kennis dichter bij de burger te brengen, het wederzijds begrip te verbeteren en vooral jonge mensen enthousiast te maken voor een carrière in de wetenschap. Hier valt ook te denken aan een forum waar burgers en consumenten in contact komen met wetenschap en onderzoek en waar zij hun mening kunnen geven.

5.8.6.1

Hiertoe beschouwt het in het bijzonder die maatregelen van belang die rechtstreeks contact of zelfs „meedoen” mogelijk maken: goede musea voor techniek, speciale laboratoria, „een dag erbij zijn” enz. Eerst en vooral dient echter goed en aanschouwelijk onderwijs in de natuurwetenschappen in de lesplannen van het hoger onderwijs weer de aandacht te krijgen die het verdient! Daarmee moet met name interesse en begrip voor natuurwetenschappen en techniek gekweekt worden. Pas met toereikende kennis is een juist oordeel mogelijk.

5.8.6.2

Ook voor de scholing van het denken en voor de vorming van een duidelijk wereldbeeld is natuurwetenschappelijke kennis onontbeerlijk.

5.8.6.3

Het is echter net zo belangrijk dat ook in dit programma de onderzoekers zelf en hun opvattingen meer bij de discussie en de besluitvorming worden betrokken.

5.9

Een heel belangrijk subprogramma is het zeer brede en reeds herhaaldelijk door het Comité behandelde thema gezondheid. Het omvat alle onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten die te maken hebben met de aspecten diagnose, therapie, bestrijding en preventie van ziekten.

5.9.1

De prioriteit dient in de eerste plaats uit te gaan naar behandeling of preventie van ziekten met een zeer hoge mortaliteit en morbiditeit (bij kinderen, volwassenen en ouderen), of die in geval van oncontroleerbare epidemieën tot zeer veel sterfgevallen zouden leiden.

5.9.2

De gestage toename van de gemiddelde levensverwachting is enerzijds te danken aan de vooruitgang in de geneeskunde, en anderzijds het gevolg van de steeds betere en gezondere voeding. Ten gevolge hiervan duiken wèl steeds meer van leefstijl (bijv. zwaarlijvigheid (41), roken) en van beroep en ouderdom afhankelijke ziekten en problemen op. Het belang van laatstgenoemd verschijnsel is hiervoor al meer dan eens aangestipt (42); het betreft niet alleen medische en humane, maar (in verband met arbeidsongeschiktheid en verzorgingskosten) ook economisch relevante aspecten. Hetzelfde geldt voor het vraagstuk van organisatie en financiering van de gezondheidszorg en de toepassing van de vooruitgang in de geneeskunst. Hetzelfde geldt voor het onderzoek ter beperking van handicaps, dus ter verhoging van de levenskwaliteit van gehandicapten en hun eventuele integratie in het arbeidsproces.

5.9.3

Kwesties in verband met handicaps zijn weliswaar niet geheel te vergelijken met gezondheidsvraagstukken; daarom moet in alle relevante onderdelen van het programma naar handicaps worden gekeken.

5.9.4

Het Comité verwijst voorts naar de internationale dimensie van het thema gezondheid: enerzijds is er de samenwerking met de landen die intensief en succesvol onderzoek verrichten, anderzijds is er de ontwikkelingshulp ten bate van de gezondheid. Dit verleent de samenwerking met de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) bijzondere betekenis.

5.9.5

Ook de wereldwijde verspreiding van nieuwe ziektekiemen is een internationale kwestie, waarvoor samenwerking met de WHO uiterst belangrijk is.

5.9.6

Voorts biedt de internationale samenwerking de gelegenheid voor intensief klinisch onderzoek, niet alleen van de bevolking in het algemeen, maar ook op basis van de leeftijd: volwassenen, kinderen, ouderen.

5.9.7

De aanzienlijke onderzoeks- en ontwikkelingswerkzaamheden die in de particuliere economie in verband met gezondheid worden verricht (farmaceutische industrie, apparatenbouw), zijn een goed voorbeeld van de toepassing van artikel 169 t.a.v. partnerschappen tussen particuliere ondernemingen en door de overheid (ook de lidstaten) gesubsidieerd onderzoek.

5.10

Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (niet-nucleaire acties)

5.10.1

Het GCO zet zich in op gebieden waarmee het EU-beleid wetenschappelijk-technisch ondersteund kan worden. Hiertoe behoren onder meer duurzame ontwikkeling, klimaatbescherming, levensmiddelen, energie, vervoer, chemicaliën, alternatieven voor dierexperimenten, onderzoeksbeleid, informatietechnologie, referentieprocedures en

-materialen, alsook risico's, gevaren en sociaal-economische gevolgen van biotechnologie, en verder econometrische model- en analysetechnieken. Het GCO houdt zich verder bezig met de ontwikkeling van wetenschappelijk-technologische referentiegegevens op diverse gebieden in de milieubescherming of voedingsbewaking. Hiermee levert het GCO een waardevolle bijdrage tot de uitwerking van communautaire wettelijke voorschriften.

5.10.2

Een taak van de Gemeenschap is volgens het Comité ook de coördinatie van de taakverdeling tussen de nationale instituten voor metrologie en standaardisering, die tevens deelnemen aan de programma's van de Gemeenschap. Met het oog op de interne markt en in het algemeen de Europese integratie is het de vraag of er een „European Bureau of Standards” dient te komen, waarbij de desbetreffende nationale instituten, de relevante bedrijfstakken en het GCO betrokken moeten worden. De huidige verscheidenheid zou het mogelijk maken om voor zowel parallelle methoden en vergelijkingen van methoden als nieuwe ontwikkelingen met zeer betrouwbare uitrusting en coördinatie te zorgen.

5.10.3 Het Comité stelt tevreden vast dat de activiteiten van de GCO's deel uitmaken van de internationale wetenschappelijke gemeenschap. Het acht een dergelijke integratie echter ook van groot belang voor de in par. 5.8 genoemde sociale, economische en geesteswetenschappen.

6.1

Gecontroleerde kernfusie. Het Comité herhaalt zijn standpunten uit het recente advies (43) over „Kernfusie”, namelijk dat de vreedzame toepassing van kernfusie een wezenlijke bijdrage kan leveren aan een langetermijnoplossing voor de energievoorziening, gelet op duurzaamheid, milieuvriendelijkheid en concurrentievermogen. Evenmin als bij kernsplijting komen er bij kernfusie voor het klimaat schadelijke gassen vrij; bovendien zijn er andere belangrijke voordelen.

6.1.1

Het Comité is verheugd over het door de Commissie en de overige betrokkenen bereikte succes met hun ook door het Comité aangeraden onderhandelingen, waardoor het belangrijke internationale project ITER naar Europa kon worden gehaald. Met ITER  (44) wordt de beslissende stap naar een toekomstige demonstratiereactor DEMO gezet. Hieraan is evenwel ook de verplichting verbonden om ITER volgens contractbepalingen te financieren en om de vereiste voorbereidende en begeleidende programma's, alsook voorbereidende programma's voor DEMO op te zetten.

6.1.2

In dit verband doet het Comité ook een beroep op de lidstaten om van hun kant enthousiast aan het Europese fusieprogramma deel te nemen en hun met het programma geassocieerde laboratoria in dezelfde geest te ondersteunen. Het Comité beseft dat het fusieprogramma daarmee in een fase terecht is gekomen die voor de uitvoering ervan ook een aanzienlijke – en in vergelijking met vroeger hogere – bijdrage vergt. Gelet op de mogelijkheden van deze energiebron en de ernst van het energievraagstuk acht het deze uitgaven echter noodzakelijk en gerechtvaardigd.

6.1.3

Voor verdere details verwijst het Comité naar zijn recent uitgebrachte advies (45) over dit onderwerp. Het legt daarbij de nadruk op de ontwikkelingswerkzaamheden ter voorbereiding van DEMO (ontwikkeling van materialen, blanket, systeemconcept, enz.), alsook onderzoek naar verbeterde inkapseling van het plasma.

6.2

Kernsplitsing en stralingsbescherming. Kernenergie is momenteel de belangrijkste beschikbare bron voor koolstofvrij geproduceerde stroom. Bij een deel van de bevolking heerst echter bezorgdheid ten aanzien van de risico's en de veilige opslag van verbruikte kernbrandstof. Het Comité herinnert aan zijn adviezen over kernenergie (46) (kernsplitsing) en over het zgn. nucleaire pakket (47). In het laatstgenoemde had het zich al geschaard achter het streven van de Commissie om het onderzoek op het gebied van de veiligheid van nucleaire installaties en de verwerking van radioactief afval ook in de toekomst (te) blijven steunen en in EU-verband (te) coördineren. De door de Commissie voorgestelde maatregelen komen deze taak ten goede en worden inhoudelijk gesteund.

6.2.1

Reactorsystemen. Hierbij gaat het om onderzoek naar enerzijds de verdere veilige werking van bestaande reactorsystemen (inclusief de installaties voor de brandstofkringloop), anderzijds naar de beoordeling van de mogelijkheden en veiligheidsaspecten van toekomstige reactorontwerpen.

6.2.1.1

Dit laatste vindt het Comité zeer belangrijk: het moet uitmonden in de ontwikkeling van innovatieve reactorsystemen. De geschiedenis van de techniek leert ons dat de grootste vooruitgang kan worden geboekt door innovatieve ontwikkeling dan wel elkaar opvolgende generaties van systemen en concepten. Gezien de betekenis van kernenergie voor het energiebeleid dienen de hier nog bestaande mogelijkheden – meer veiligheid, terugdringing van (zeer lang actief) kernafval, zuinig gebruik van de bestaande en exploitatie van nieuwe energiebronnen – te worden ontgonnen en gebruikt.

6.2.2

Stralingsbescherming. Het is de bedoeling om de wetenschappelijke basis voor de bescherming van de bevolking tegen ioniserende straling te verbreden, zoals deze bij toepassing van radioactiviteit of andere stralingsbronnen in geneeskunde, onderzoek en industrie (inclusief de productie van kernenergie) ontstaat. Een heel belangrijk onderzoeksthema in dit verband is het effect van zeer geringe stralingsdoses, die moeilijk in statistieken weer te geven zijn en waarover daarom nog altijd tegenstrijdige opvattingen bestaan.

6.2.3

Van groot belang zijn voorts de ontwikkelingen ten behoeve van de technische controle en bewaking van alle non-proliferatiemaatregelen ten aanzien van kernwapenmateriaal of -techniek.

6.3

Zowel voor de ontwikkeling van een kernfusiecentrale als voor de veilige werking en de verdere ontwikkeling van kernsplitsingreactoren is het zaak snel een toereikend aantal hooggekwalificeerde jonge wetenschappers op te leiden en hen in adequate proefinstallaties training te geven. Voorwaarde hiertoe is dat kerntechniek in Europa weer de plaats inneemt die haar toekomt en zo de belangstelling van jonge wetenschappers wekt. Onderzoek en opleiding moeten ook in deze context tot een deugdelijke symbiose komen.

6.3.1

Voor verdere details verwijst het Comité naar recente adviezen (48) over dit onderwerp.

6.4.1

Het Comité is verheugd dat het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (GCO) de politieke besluitvorming op nucleair gebied ondersteunt, inclusief de uitvoering en bewaking van bestaande strategieën en de reacties op nieuwe vereisten.

6.4.2

Naar het oordeel van het Comité is ook de aandacht binnen het „nucleaire” GCO-programma voor de hoofdthema's afvalverwerking, veiligheid en bewaking consequent: uitgerekend hierover is aan de ene kant de burger bezorgd, terwijl anderzijds betrouwbare oplossingen gevonden moeten worden. Het Comité vertrouwt erop dat ook deze activiteiten met die in de lidstaten worden gebundeld en gecoördineerd.

6.4.3

Het Comité is tot slot van mening dat het ook van groot belang is procedures (verder) te ontwikkelen die leiden tot een nog betere controle op de non-proliferatie van kernwapenmateriaal of –techniek (zie ook par. 4.10.2).

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/22

1.1

Uit veel indicatoren voor groei, werkgelegenheid en innovatie komt naar voren dat het concurrentievermogen van de Europese Unie t.o.v. de rest van de wereld er de laatste jaren op achteruit is gegaan en dat dit proces zich doorzet. De grootste opdracht voor de EU op economisch en sociaal gebied wordt de bestrijding van de werkloosheid, het scheppen van nieuwe banen en het duurzaam stimuleren van de hiertoe vereiste economische groei.

1.2

Ondernemingen kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. In Europa behoort 98 % van de ondernemingen tot het MKB. Deze ondernemingen staan in voor 55 % van de werkgelegenheid in de particuliere sector. De mogelijkheden van het MKB voor innovatie van productieprocessen, producten en diensten zijn aanzienlijk.

1.3

Veel bedrijven grijpen de voordelen van de interne markt in de EU aan. Ze kunnen evenwel de mogelijkheden hiervan vaak niet volledig benutten vanwege nog aanwezige beperkingen, begrensde persoonlijke en financiële capaciteiten en ontbrekende informatie. De consequente uitvoering van de Lissabon-strategie, de voltooiing van de interne markt en verdere openstelling van de markt, een betere wetgeving en steunprogramma's die Europese meerwaarde opleveren, kunnen in dit verband soelaas bieden.

1.4

Ook modern opgezette administraties en efficiënt werkende overheidsdiensten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de bevordering van het concurrentievermogen en de innovatie in Europa. Grensoverschrijdende partnerschappen tussen overheidsdiensten op alle niveaus kunnen de, steeds meer vereiste, administratieve samenwerking verbeteren, de uitwisseling van gegevens vlotter doen verlopen en goede praktijkvoorbeelden voor iedereen bruikbaar maken.

2.1

Het „kaderprogramma voor concurrentievermogen en innovatie” (hierna: kaderprogramma) moet er in de periode 2007-2013 toe bijdragen om de bijgestelde Lissabon-strategie en de communautaire strategie voor duurzame ontwikkeling gestalte te geven.

2.2

Het kaderprogramma bundelt de uitvoering van een aantal bestaande communautaire steunprogramma's op verschillende beleidsgebieden in één raamwerk met een coherente rechtsgrondslag. De Commissie stelt een financieel kader voor van 4 212,6 miljoen euro.

2.3

Het kaderprogramma is bestemd voor alle EU-lidstaten, de kandidaat-lidstaten, de landen van de Europese Economische Ruimte (EER), alsook de landen van de westelijke Balkan. Andere derde landen komen in aanmerking indien zulks in bilaterale overeenkomsten is voorzien.

2.4

Het is de bedoeling van het kaderprogramma om het concurrentievermogen van de ondernemingen, met name van het MKB, te bevorderen, innovatie te stimuleren en commercieel interessant te maken, de ontwikkeling van de informatiemaatschappij te versnellen, alsmede energie-efficiëntie en het gebruik van nieuwe en hernieuwbare energiebronnen aan te moedigen.

2.5

Op grond van art. 156 van het EG-Verdrag, art. 157, lid 3, van het EG-Verdrag, alsmede art. 175, lid 1, van het EG-Verdrag moet er een algehele en coherente rechtsgrondslag voor specifieke steunprogramma's van de Gemeenschap en voor de relevante onderdelen van andere Gemeenschapsacties komen voor gebieden die voor de bevordering van de productiviteit, de innovatie en de duurzame groei in Europa fundamenteel zijn. Tegelijkertijd dienen ook aanvullende milieu-aspecten aan bod te komen. Het kaderprogramma omvat drie specifieke subprogramma's.

2.6

Het „Programma voor ondernemerschap en innovatie” moet het kader zijn voor maatregelen ten gunste van ondernemerschap, innovatie en concurrentievermogen. Het is bedoeld voor ondernemingen in alle bedrijfstakken, ongeacht of ze technologisch hoogontwikkeld of traditioneel zijn. De financiering van het MKB in de start- en groeifase moet verbeterd worden. Verdere zwaartepunten zijn samenwerking tussen ondernemingen, bevordering van innovatie alsmede van milieutechnologieën. Voor deze activiteiten is 2 631 miljoen euro uitgetrokken.

2.7

Het „Programma ter ondersteuning van het ICT-beleid” is gericht op de bevordering van de toepassing van informatie- en communicatietechnologieën (ICT) door het bedrijfsleven en de overheid. De voorgestelde acties vormen de neerslag van het nieuwe EU-initiatief „i2010”, dat in de komende jaren het kader vormt voor de verwezenlijking van een uniforme Europese informatieruimte en een solidere interne markt voor informatieproducten en dienstverlening. Voor dit programma is 801,6 miljoen euro uitgetrokken.

2.8

Het „Programma Intelligente energie — Europa” is toegespitst op de ondersteuning van de duurzame ontwikkeling op energiegebied, de verbetering van de voorzieningszekerheid en de energie-efficiëntie, vermindering van de afhankelijkheid van energie-importen en verhoging van het aandeel van hernieuwbare energie (tot 12 %) in het bruto binnenlands verbruik. De nadruk ligt op projecten ter bevordering en verspreiding van duurzame energietechnologieën, verbeterde administratieve structuren, een dichter netwerk en de algemene bewustmaking m.b.t. duurzaam energieverbruik. Het door de Commissie opgerichte „Uitvoerend agentschap voor intelligente energie” dient voort te bestaan. Voor dit programma is 780 miljoen euro beschikbaar.

2.9

De uitvoering van het kaderprogramma vindt plaats aan de hand van jaarlijkse werkprogramma's die de Commissie wil uitvoeren. Beheerscomités dienen in te staan voor de begeleiding van de acties op lidstaatniveau en moeten de coherentie van nationale activiteiten waarborgen.

3.1

Het voorstel voor een kaderprogramma omvat velerlei zaken en heeft betrekking op tal van beleidsgebieden en programma's. De opmerkingen beperken zich tot aspecten waaraan het Comité bijzonder belang hecht of waarvoor het andere invalshoeken onder de aandacht wil brengen.

3.2

Het Comité verwelkomt het kaderprogramma als een belangrijke stap voorwaarts voor het scheppen van synergie voor de bevordering van het concurrentie- en innovatievermogen van ondernemingen en van duurzame ontwikkeling. De voorgestelde maatregelen en instrumenten kunnen in hoge mate ertoe bijdragen de sociale cohesie te consolideren, de duurzame ontwikkeling van de economie te bevorderen en de doelstellingen voor groei en werkgelegenheid van de Lissabon-strategie te verwezenlijken. Het is daarom vanzelfsprekend dat de Commissie in haar actieplan om op EU-niveau de Lissabon-strategie nieuw leven in te blazen (COM(2005) 330) de nadruk legt op het kaderprogramma als belangrijk element van het communautair beleid.

3.3

In het „verslag Kok” uit 2004 wordt op de essentiële voorwaarden gewezen voor het concurrentievermogen van de Europese economie. Daar is terecht aanbevolen om de kennismaatschappij verder te ontwikkelen, de interne markt te voltooien, het economische klimaat te verbeteren, de arbeidsmarkt –ook door strategieën als „levenslang leren” en „actief ouder worden”- te moderniseren en de milieuduurzaamheid te bevorderen. Het Comité meent dat het vooral de taak van de lidstaten is om alles in het werk te stellen om het concurrentievermogen van de ondernemingen aan de hand van passende kadervoorwaarden te verbeteren. Het beschouwt de steunprogramma's van de EU als een belangrijke en doeltreffende aanvulling hierop. Naast het onderhavige kaderprogramma, dienen het kaderprogramma voor onderzoek, de strategie „levenslang leren” en de structuurfondsen als hoogst relevant te worden vermeld.

3.4

Ondernemingen verbeteren hun innovatievermogen niet alleen doordat zij de technologische vooruitgang ten nutte maken. Van belang voor innovatie zijn evenzeer een vaste verankering van het ondernemerschap in de maatschappij en cultuur van het land, brede managementkennis, verantwoordelijke bedrijfsvoering en grensoverschrijdende activiteiten. Voor de doelstellingen van het kaderprogramma zou het onjuist zijn om het begrip innovatie te eng op te vatten en zodoende kansen op meer groei, werkgelegenheid en sociale cohesie te missen. Ondernemingen staan in het middelpunt van de innovatie, waarvoor een adequate inbreng van de sociale partners meer dan welkom is.

3.5

Innovatie begint in de hoofden van mensen. Een hoog onderwijs- en opleidingsniveau is een voorwaarde voor een duurzame stijging van het innovatievermogen in de EU. Werkgevers, werknemers, regeringen, universiteiten en scholen, en overige relevante instellingen zijn allemaal verplicht om het innovatievermogen van de maatschappij verder te stimuleren. Met grensoverschrijdende projecten kunnen de nationale inspanningen voor de bevordering van de kennismaatschappij worden aangevuld. Het Comité is verheugd dat de EU onderwijs en opleiding onder andere in het kader van de communautaire programma's „Socrates” (algemene opleidingen), „Tempus” (universiteiten), alsook „Leonardo da Vinci” (beroepsopleidingen) gericht stimuleert. Ook het geïntegreerde actieprogramma voor onderwijs, opleiding en levenslang leren voor de periode 2007-2013 kan in hoge mate bijdragen tot een versterking van het innovatievermogen in ondernemingen en tot het welslagen van het kaderprogramma.

3.6

Het Comité is ingenomen met het voornemen van de Commissie om het innovatie- en concurrentievermogen van ondernemingen te versterken met behulp van betere wetgeving en een stelselmatige controle van de bestaande wet- en regelgeving op verplichtingen die naar verhouding te belastend zijn. Essentieel is een doeltreffende effectbeoordeling van voorstellen voor nieuwe regelgeving. Voor deze beoordeling dient de Commissie intensief samen te werken met de Raad Concurrentievermogen en het Europees Parlement.

3.7

Het Comité is het met de Commissie eens dat horizontale en coördinerende acties van de EU een grote meerwaarde kunnen opleveren. Het zal essentieel zijn om ondernemingen informatie te verstrekken die zoveel mogelijk van de praktijk uitgaat en om een vlotte toegang tot de acties en instrumenten van het kaderprogramma mogelijk te maken.

3.8

Het Comité schaart zich achter het streven van de Commissie om met het kaderprogramma niet alleen technologisch zeer geavanceerde, maar ook traditionele bedrijfstakken te ondersteunen. Juist zij kunnen een nog sterkere bijdrage leveren aan het scheppen van werkgelegenheid en het versterken van de sociale cohesie, mits zij hun concurrentie- en innovatievermogen kunnen versterken. Ook op het gebied van dienstverlening en logistiek zijn er nog aanzienlijke mogelijkheden voor innovatie.

3.9

Het Comité doet een beroep op de Commissie om de definitie van de doelgroepen van het kaderprogramma niet te eng op te vatten, met het oog op een maximale, in de regio's en sectoren zo breed mogelijke meerwaarde. Ook coöperaties, gelieerde ondernemingen en onderlinge maatschappijen, alsook innovatieve starters en zeer kleine ondernemingen kunnen het concurrentie- en innovatievermogen in de EU opkrikken. Via coöperaties kunnen bijvoorbeeld schaalvoordelen gerealiseerd worden die positieve gevolgen hebben voor de markttoegang (inclusief de deelname aan grote overheidsopdrachten), voor de positie op de markt, voor de ontwikkeling van de mogelijkheden voor leidinggevend personeel, voor nascholing en de onderzoekscapaciteit. Criterium voor de toegang tot de projecten van het kaderprogramma zou de mate moeten zijn waarin de doelgroepen solide concepten ontwikkelen die het concurrentievermogen en de innovatie verbeteren en die subsidie rechtvaardigen. Voor de verspreiding van het kaderprogramma spelen stichtingen, verenigingen, kamers van koophandel en industrie een belangrijke rol.

3.10

Gezien de begrotingseisen in de lidstaten en in Europees verband zijn er beperkingen gesteld aan de financiële omvang van het kaderprogramma. Het Comité verwacht dat in het kader van de onderhandelingen over de financiële vooruitzichten genoeg middelen voor het programma ter beschikking zullen worden gesteld. Tegelijkertijd moet een doelgerichte, zo efficiënt mogelijke, resultaatgerichte besteding der middelen voor de doelgroepen gegarandeerd zijn. De Commissie moet nagaan in hoeverre de thans voor het beheer van het programma uitgetrokken middelen aan projecten besteed kunnen worden.

3.11

Het Comité juicht het toe dat de Commissie haar ervaringen met de reeds lopende programma's wil toepassen, eventuele zwakke punten wil corrigeren en bij de uitvoering van het kaderprogramma gebruik wil maken van goede praktijkvoorbeelden. Voor het welslagen van het kaderprogramma is het zaak dat er een voor alle betrokkenen begrijpelijke benchmarking en monitoring komt en dat inzichten die bijdragen aan de optimalisering van het kaderprogramma in de jaarlijkse werkplanning in een vroeg stadium de nodige aandacht krijgen. De Commissie en de met de uitvoering van het programma belaste diensten moeten kritisch nagaan of bij de tussentijdse evaluatie blijkt dat er aanpassingen nodig zijn. Daarbij moet gekeken worden naar de ervaringen van ondernemingen en de andere doelgroepen. In ieder geval mag de planningszekerheid van alle projectdeelnemers op geen enkel moment in gevaar komen.

3.12

Het Comité hecht er zeer aan dat de lidstaten aandacht schenken aan het begrip „complementariteit”. Ze worden met klem verzocht hun geplande nationale steun te handhaven, ongeacht de Europese subsidies. Het Comité is van mening dat de lidstaten verplicht zijn om, zoals overeengekomen, 3 % van het BBP aan onderzoek en ontwikkeling te besteden. De uitvoering van het kaderprogramma mag er in ieder geval niet toe leiden dat de lidstaten hun inspanningen verminderen.

3.13

Terecht wijst de Commissie erop dat de instrumenten en acties van het kaderprogramma nauw verbonden moeten zijn met andere programma's en initiatieven van de EU. Er bestaan zeer relevante raakvlakken met het 7e kaderprogramma, de strategie „levenslang leren”, alsook met de programma's van het structuurbeleid. De Commissie moet erop toezien dat de doelstellingen van alle betrokken DG's op elkaar afgestemd zijn. De activiteiten en besluiten van alle relevante organen dienen transparant te zijn. Horizontale synergie, alsmede verticale synergie tussen de EU en de lidstaten, en tussen economie, wetenschap en bestuur komen pas tot hun volle recht als de inhoudelijke en organisatorische accenten van deze programma's op elkaar afgestemd zijn.

4.1

Bij uitvoering van het kaderprogramma moeten de doelgroepen gemakkelijk toegang hebben tot de voorgenomen programma's. In het verleden was dit niet altijd het geval. De middelen moeten efficiënt, praktijkgericht en met zo min mogelijk bureaucratische rompslomp besteed worden (o.a. gelet op rapportage en documentatie).

4.2

De Commissie dient het kaderprogramma op coherente basis, efficiënt en gebruiksvriendelijk te beheren. Alle actoren die bij de uitvoering van het kaderprogramma betrokken zijn, zijn afhankelijk van planningsbewaking en transparantie. Een extern agentschap voor het administratieve beheer van de programma's is slechts zinvol als daardoor de beheersprocedures aanmerkelijk vereenvoudigd en de kosten teruggebracht kunnen worden.

4.3

De „Waarnemingspost voor het MKB” van de Commissie zou de uitvoering van het kaderprogramma nog intensiever kunnen begeleiden. Zo kan de uitwisseling van kennis en ervaringen tussen de lidstaten, tussen de ondernemingen en tussen economie, wetenschap en bestuur verder verbeterd worden. De rapporten van de waarnemingspost moeten beoordeeld worden op hun praktische waarde en afstemming op de doelgroepen. Het zou zinvol zijn om het takenpakket van de waarnemingspost zo te omschrijven dat de bijdragen van alle doelgroepen (in de zin van par. 3.9) duidelijk naar voren komen.

4.4.1

De toegang tot kapitaal blijft voor het MKB, alsmede voor zeer kleine innovatieve ondernemingen, heel beperkt, hoewel dit probleem al jarenlang bekend is. Hier moet onverwijld actie worden ondernomen. De in dit programma geplande financieringsinstrumenten zijn voor het succes van het Europese ondernemingenbeleid cruciaal. Het Comité neemt aan dat zij een aanzienlijke mobiliserende en hefboomfunctie kunnen vervullen.

4.4.2

Het Comité bepleit de middelen toe te wijzen aan passende financiële tussenpersonen om de financieringskosten (inclusief personeels- en administratiekosten) en –risico's terug te dringen. De Faciliteit voor snelgroeiende, innovatieve MKB-bedrijven (FSIM), de MKB-garantiefaciliteit en het Capaciteitsopbouwprogramma moeten ertoe bijdragen, de toegang voor ondernemingen tot leningen en risicokapitaal te vergemakkelijken. De toewijzing van kredieten aan innovatieve middelgrote, kleine en zeer kleine ondernemingen, met name in de start- en groeifase, zal hun mogelijkheden tot groei en tot het scheppen van werkgelegenheid ten goede komen. Voor waardevolle projecten zouden ook kleine en zeer kleine kredieten beschikbaar moeten zijn.

4.4.3

Het Comité beveelt aan om de opzet en uitbreiding van grensoverschrijdende activiteiten te beschouwen als integraal onderdeel van het Europese beleid, en ook als belangrijke strategie van het MKB om het concurrentievermogen en de innovatie te bevorderen. Alle in het programma geplande acties en instrumenten dienen op dit doel gericht te zijn. De Commissie moet de ondernemingen aan de hand van partnerschapsbeurzen, praktijkgerichte informatie en andere passende maatregelen actief op deze weg begeleiden.

4.4.4

De complexiteit van de Europese steunregelingen en van het rechtskader nopen tot doelgerichte informatie en advisering aan ondernemingen en andere doelgroepen. De beste manier hiervoor is een net van informatiedragers, dat in heel Europa aanwezig is en doeltreffend samenwerkt. Zo kunnen burgers en ondernemingen nog beter gewezen worden op de meerwaarde van Europese programma's en projecten (dit is ook in de zin van de nieuwe communicatiestrategie van de EU).

4.4.5

Het Comité hecht eraan dat de aanbesteding voor „Netwerkpartners voor dienstverlening ter ondersteuning van ondernemingen en innovatie” volgens transparante regels plaatsvindt en dat deelname openstaat voor alle regionale en sectorale organisaties die op grond van hun structuur en capaciteiten kunnen voldoen aan de eisen van de ondernemingen. De Commissie zou er goed aan doen om per centrum de kwalificaties te beoordelen van de bestaande Business & Innovation Centres (BIC), de Euro Info Centres (EIC) en de Innovation Relay Centres (IRC) .

4.5.1

Het Comité is verheugd over de wijze waarop het programma ter ondersteuning van het ICT-beleid is opgezet. Deze sector is één van de aanjagers van de vereiste toename van de productiviteit in alle bedrijfstakken. Van de voorgestelde maatregelen wordt een aanzienlijke Europese meerwaarde verwacht.

4.5.2

De bevordering van de Europese informatiemaatschappij zal er onder andere toe leiden dat de duurzame ontwikkeling van de economie wordt ondersteund, dat de maatschappelijke en sociale integratie in Europa wordt versterkt en dat de levenskwaliteit van de burgers wordt verbeterd. Bij uitvoering van dit programma moet er dus vooral op gelet worden dat alle ondernemingen toegang hebben, ook die uit traditionele bedrijfstakken.

4.5.3

Doelgerichte projecten, gebundelde acties, de opbouw en uitbreiding van grensoverschrijdende netwerken en clusters kunnen de technologieoverdracht en de invoering van innovatieve en marktconforme ICT-oplossingen stimuleren. Het Comité is verheugd dat gemeenschappelijke technische specificaties en actieplannen moeten worden uitgewerkt om de gunning van overheidsopdrachten in deze sector vlotter te doen verlopen.

4.5.4

Het programma ter ondersteuning van het ICT-beleid dient qua structuur zoveel mogelijk te worden afgestemd op het initiatief „i2010-Een Europese informatiemaatschappij voor groei en werkgelegenheid” (COM(2005) 229). Over „i2010” is bij het Comité een advies in voorbereiding.

4.6.1

Het Comité staat achter de oriëntatie van het voorgenomen programma. Energie-efficiëntie, de bevordering van hernieuwbare energie en de diversificatie van de energievoorziening zijn essentieel voor een duurzame economische ontwikkeling en de milieubescherming in Europa. Het programma moet ertoe bijdragen het complete potentieel voor innovatie in de energiesector aan te boren, dat ook gezocht moet worden in de systeemtechniek en de omzetting van energie.

4.6.2

Marktconforme technologieën en concurrerende producten zullen doorslaggevend zijn voor het al dan niet verwezenlijken van de programmadoelstellingen. Het Comité staat daarom achter de bevordering van projecten die de omzetting van innovaties in voor de markt geschikte producten vergemakkelijken. Desbetreffende activiteiten kunnen evenwel slechts in een vroeg stadium van het innovatieproces zinvol zijn. In principe kunnen de beste technologieën en concurrerende producten en diensten uitsluitend via mededinging ontwikkeld worden.

4.6.3

Het Comité is ingenomen met het voornemen van de Commissie om zich in te zetten voor een zuinig grondstoffengebruik en hierover informatie te verspreiden. Deze activiteiten moeten niet beperkt blijven tot professionele kringen, maar ook op het brede publiek gericht zijn. De lopende campagne „Duurzame energie voor Europa” levert hieraan een belangrijke bijdrage. Deze moet goede methoden verbreiden en de burgers meer wijzen op energie-efficiëntie en milieubescherming. Het Comité neemt aan dat deze campagne en het „Programma Intelligente energie — Europa” elkaar zinvol aanvullen.

5.1

Het Comité dringt er bij de Commissie op aan om de doelstellingen en de structuur van het kaderprogramma overzichtelijker te maken. Als voorbeeld dienen de lijst met voorgenomen uitvoeringsmaatregelen in art. 6 van het kaderprogramma. De afzonderlijke programma's en instrumenten zouden net zo systematisch gepresenteerd kunnen worden. Zo zou het kaderprogramma ook beter onder de aandacht van de doelgroepen kunnen worden gebracht. De organisaties uit het maatschappelijk middenveld dienen hierbij betrokken te worden.

5.2

Het Comité neemt aan dat de bundeling van tal van programma's en losstaande maatregelen een meerwaarde oplevert. Voorwaarde hiervoor is dat een optimale coördinatie, coherentie van afzonderlijke initiatieven en afstemming op andere relevante programma's van de EU gegarandeerd zijn. Dit is een taak van de Commissie en van de beheerscomités.

5.3

Het Comité stelt met genoegen vast dat het kaderprogramma op de centrale economische, sociale, milieu- en energiebeleidsdoelstellingen van de EU is toegespitst. Bij de uitvoering zal het erop aankomen om de jaarlijkse werkprogramma's praktijkgericht en met duidelijke relevantie voor de doelgroepen, vooral voor innovatieve ondernemingen, vorm te geven. Dit is slechts mogelijk indien de doelgroepen reeds bij de planning een passende inbreng hebben.

5.4

Met het oog op een betere uitvoering en beleidscontinuïteit verzoekt het Comité de Commissie om duidelijk te maken wat het verband is tussen het kaderprogramma en andere verwante, bestaande en toekomstige initiatieven. Dit geldt met name voor het Europees Handvest voor het Kleinbedrijf (2000), het Actieplan voor ondernemerschap in Europa (2003) en de binnenkort verschijnende Mededeling over het MKB-beleid. Dit zou zeer nuttig zijn voor vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en beleidsmakers op nationaal, regionaal en lokaal niveau.

5.5

Het Comité zal de uitvoering van het kaderprogramma nauwlettend volgen. Het behoudt zich voor op grond van opgedane ervaringen of naar aanleiding van de tussentijdse balans nieuwe aanbevelingen te formuleren.

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/27

1.1

Het Akkoord van Schengen, dat het vrije verkeer van personen en goederen mogelijk moet maken, is in 1990 gesloten en in 1995 in werking getreden. Dit Akkoord bepaalt welke instanties toegang hebben tot het Schengen-informatiesysteem (SIS) en voor welke doeleinden de betreffende gegevens mogen worden gebruikt. Op grond van de eerste tekst van het Akkoord hadden met voertuigenregistratie belaste instanties geen toegang tot het SIS.

1.2

Op 21 augustus 2003 heeft de Commissie een voorstel ingediend voor een verordening tot wijziging van de Overeenkomst ter uitvoering van het Akkoord van Schengen voor wat betreft de toegang tot het Schengen-informatiesysteem (SIS) voor de instanties die in de lidstaten belast zijn met de afgifte van kentekenbewijzen van voertuigen (1). Doel was om toegang te verlenen tot SIS-gegevens betreffende gestolen voertuigen en aanhangers, blanco officiële stukken en op naam gestelde identiteitspapieren (paspoorten, identiteitskaarten, rijbewijzen). Op die manier kan worden nagegaan of voertuigen die ter registratie worden aangemeld gestolen, verduisterd of anderszins vermist zijn, en of personen die een op hun naam gesteld kentekenbewijs aanvragen daarbij geen gebruik maken van gestolen identiteits- of autopapieren.

1.3

Op 25 februari 2004 heeft het Europees Economisch en Sociaal Comité (hierna: EESC) over dit voorstel advies uitgebracht (2). Het is het in dat advies met de Commissie eens dat ook nationale instanties die belast zijn met de afgifte en controle van kentekenbewijzen van voertuigen toegang moeten krijgen tot de SIS-gegevens. Het was tevens verheugd dat in het voorstel, waarin wordt gewezen op het feit dat de registratie van voertuigen in een aantal lidstaten door particuliere diensten wordt geregeld, de aanbeveling werd gedaan om via een overheidsinstelling met toegang tot het SIS ook aan déze diensten de informatie te verstrekken die zij nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen, mits de bescherming van de gegevens wordt gewaarborgd.

1.4

Vervolgens — en als gevolg van de uitbreiding — werd duidelijk dat er een tweede generatie van het Schengen-informatiesysteem (SIS II) moest worden ontwikkeld om de nieuwe lidstaten toegang tot het informatiesysteem te kunnen verlenen en om het Schengengebied met deze lidstaten te kunnen uitbreiden.

1.5

Gezien de noodzaak om voor SIS II een passend wettelijk kader te scheppen en de diverse beleidsterreinen die worden bestreken, moest de Commissie met drie voorstellen komen: het eerste voorstel heeft betrekking op het vrije verkeer van personen en het tweede op politiële en justitiële samenwerking in strafzaken, terwijl het derde voorstel een aanvulling vormt op beide andere voorstellen en tot doel heeft om met voertuigenregistratie belaste instanties toegang tot SIS II te verlenen.

1.6

Het EESC wordt thans geraadpleegd over dit derde voorstel, dat een onontbeerlijk vervolg is op bovengenoemde eerdere verordening (3), die op 6 juli 2005 door de Raad is goedgekeurd.

2.1

Het nieuwe voorstel van de Commissie heeft tot doel de consistentie met de nieuwe juridische instrumenten voor de invoering, het functioneren en het gebruik van de tweede generatie van het Schengen-informatiesysteem (SIS II) te waarborgen. De Commissie deelt mee dat de hoofddoelstelling van het huidige voorstel dezelfde is als die van het in augustus 2003 ingediende voorstel, nl. het vergroten van de samenwerking tussen de lidstaten op basis van een doeltreffende uitwisseling van informatie ter bestrijding van fraude en het helen van gestolen voertuigen. De Commissie merkt verder op dat ernaar wordt gestreefd dat de diensten die belast zijn met de afgifte van kentekenbewijzen van voertuigen onder de nieuwe SIS II-kaderwetgeving toegang krijgen tot dezelfde SIS-gegevens als waartoe ze toegang hebben sinds juni 2005, toen de in 2003 voorgestelde verordening in werking trad.

2.2

Het onderwerp is nog steeds actueel, aangezien er in de EU jaarlijks ongeveer 1,3 miljoen voertuigen worden gestolen en er zo'n 500 000 voertuigen voorgoed verdwijnen (4). Voertuigcriminaliteit houdt tevens verband met andere soorten misdrijven, zoals illegale handel, smokkel en terrorisme (bomauto's).

2.3

Het EESC is het andermaal met de Commissie eens dat ook nationale instanties die met de afgifte en controle van bovengenoemde documenten zijn belast (zie par. 1.2), toegang tot de SIS II-gegevens moeten krijgen. Bovendien moeten particuliere diensten die met de registratie van voertuigen zijn belast, informatie kunnen krijgen via een overheidsinstelling met toegang tot het SIS II, mits de bescherming van de gegevens wordt gewaarborgd. Het is met name van belang te zorgen voor instrumenten waarmee de toegang tot andere informatie uit het systeem, die alleen bestemd is voor de in artikel 101 van het Akkoord van Schengen genoemde instanties, wordt beperkt.

2.4

De algemene en andere opmerkingen van het EESC in zijn advies van 25 februari 2004 gaan nog steeds op. Sommige opmerkingen kunnen worden herhaald. Zo is het EESC nog steeds van mening dat het voorstel tot meer veiligheid en snellere juridische procedures zal leiden. Ook zal het voorstel de lidstaten ertoe bewegen om de vrijheid van het verkeer van voertuigen binnen de EU te vergroten. Het is niettemin van belang dat het voorstel aansluit bij de binnenlandse wet- en regelgeving van de lidstaten. Ook moet toegang worden verleend aan lidstaten die het Akkoord van Schengen niet hebben ondertekend, en dient de samenwerking met Interpol en Europol in de strijd tegen de handel in gestolen of verduisterde voertuigen in andere landen dan de landen die toegang hebben tot SIS II, te worden opgevoerd. Ook wijst het EESC erop dat er met het oog op een betere bestrijding van deze vorm van criminaliteit, meer statistische informatie over dit fenomeen moet worden geproduceerd, verwerkt en verspreid.

3.1

Het Commissievoorstel sluit goed aan bij het Besluit van de Raad van 22 december 2004 betreffende de aanpak van voertuigcriminaliteit met grensoverschrijdende implicaties (2004/919/EG) (5). In dat Besluit staat het volgende: „Met name is de samenwerking tussen de wetshandhavingsautoriteiten en de registrerende voertuigautoriteiten van belang, alsmede de informatievoorziening naar de relevante partijen”. Artikel 7 van het Besluit bevat de volgende bepaling: „De wetshandhavingsautoriteiten delen de nationale registrerende voertuigautoriteiten mee of een voertuig waarvoor de registratieprocedure loopt, als gestolen te boek staat. De toegang tot gegevensbanken in dit verband vindt plaats met inachtneming van de bepalingen van het Gemeenschapsrecht”. Het EESC is verheugd dat de in het Besluit van de Raad vervatte ideeën thans in het Commissievoorstel zijn terug te vinden.

3.2

Alhoewel het Commissievoorstel uitsluitend betrekking heeft op de toegang van de registrerende instanties tot bepaalde SIS II-gegevens, grijpt het EESC toch de gelegenheid aan om te wijzen op de noodzaak om bij de bestrijding van voertuigcriminaliteit nauwer samen te werken. In artikel 4 van het Besluit van de Raad valt het volgende te lezen: „De lidstaten nemen waar nodig maatregelen voor periodiek overleg tussen de nationale bevoegde autoriteiten, overeenkomstig het nationale recht; bij dit overleg kunnen vertegenwoordigers van de private sector (zoals houders van private registers van vermiste auto's, het assurantiewezen en de autobranche) betrokken worden om te komen tot coördinatie van informatie en afstemming van ieders werkzaamheden op dit terrein”. Het EESC is van oordeel dat de Commissie bij verdere maatregelen ter bestrijding van voertuigcriminaliteit met deze overweging rekening moet houden.

3.3

Als voorbeeld hiervan noemt het EESC een eerder project van Interpol, getiteld Stop Register Stolen Cars (StoreSto Car, later Vehicle Identification, Research and Analysis, VIRA 17 genoemd). Doel van dit project was om alle informatie over auto's in één databank onder te brengen. Deze informatie zou zijn af te lezen aan het voertuigidentificatienummer (VIN) en worden gebruikt in geval van diefstal, registratie, export, import, fabricage of sloop van de auto. Op basis van een dergelijke databank kan tussen wetshandhavingsautoriteiten, instanties die belast zijn met de registratie van voertuigen, douaneautoriteiten, autofabrikanten en verzekeringsmaatschappijen worden samengewerkt.

3.4

N.a.v. dit voorstel wil het EESC er tevens op wijzen dat er meestal maar weinig mogelijkheden zijn een voertuig van dichtbij te bekijken om de identiteit ervan vast te stellen en na te gaan of het als gestolen te boek staat. In veel landen gaat de registratie van een voertuig gepaard met de inspectie ervan. Bij de registratie van een voertuig doet zich dus de mogelijkheid voor om na te gaan of het gestolen is. Het is dan ook zaak om de met registratie belaste instanties dit instrument voor het opsporen van gestolen, verduisterde of anderszins vermiste voertuigen, in handen te geven.

3.5

Zoals al gezegd in par. 3.2, moet nauwer worden samengewerkt om voertuigcriminaliteit tegen te gaan. Zo kan een voertuig ook van dichtbij worden geïnspecteerd wanneer het wordt geëxporteerd of geïmporteerd. Het EESC zou graag zien dat douaneautoriteiten zowel bij de import als bij de export van een voertuig dezelfde SIS II-gegevens moeten vastleggen als de met registratie belaste instanties.

3.6

Wanneer van een voertuig wordt nagegaan of het als gestolen is opgegeven, moet tevens de identiteit van het voertuig kunnen worden vastgesteld. Deze identiteit wordt in veel gevallen vastgesteld aan de hand van het voertuigidentificatienummer (VIN). Het is niet ongebruikelijk dat de identiteit van een gestolen voertuig vervalst of gereproduceerd is. Het EESC wijst erop dat er in de toekomst meer mogelijkheden moeten komen om een voertuig te identificeren. Daarbij moet zorgvuldig worden gekeken naar voorstellen als de invoering van een elektronische identificatie van voertuigen (EVI: electronic vehicle identification) of betere markering van reserveonderdelen.

3.7

Tot slot stelt het EESC voor om in de zeer nabije toekomst de volgende stap naar de verruiming van de reikwijdte van deze verordening te zetten. Eigenlijk moet dit Commissievoorstel, dat tot doel heeft de mogelijkheid te bieden om te verifiëren of voertuigen zijn gestolen, verduisterd of anderszins vermist, gepaard gaan met de mogelijkheid om voertuigen te repatriëren. De mogelijkheden hiertoe verschillen sterk per lidstaat en zijn afhankelijk van de bonafide-voorzieningen van ieder land. In sommige landen is het mogelijk om eigenaar van een gestolen voertuig te worden als het voertuig te goeder trouw is verworven, terwijl dit in andere landen niet kan. Verder moet in de toekomst meer onderzoek worden gedaan naar de mogelijkheden om voertuigen waarvan gebleken is dat ze zijn gestolen, te repatriëren.

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/29

1.1

Finland heeft verzocht om de bestaande beperking op de invoer van bier door reizigers uit andere landen dan lidstaten ook na 1 januari 2006 te mogen blijven toepassen. Dit verzoek past in het kader van de aanpak die het land heeft gekozen ter oplossing van fiscale, economische en sociale problemen en problemen op het gebied van de volksgezondheid en de openbare orde.

1.2

Het voorstel tot wijziging houdt in dat Finland toestemming krijgt om de genoemde beperking te verlengen t/m 31 december 2006. Het maximum van zes liter zal echter worden verhoogd tot zestien liter, de hoeveelheid die op dit moment reeds door Finland wordt aangehouden.

1.3

Het EESC is het eens met de voorgestelde wijziging.

2.1

In 2000 werd Finland gemachtigd om tot en met 31 december 2005 de hoeveelheid bier die particulieren voor eigen gebruik uit andere landen dan lidstaten mogen invoeren, te beperken tot een maximum van zes liter. De belangrijkste overweging hierbij was dat Finland een grens heeft met Rusland, waar alcohol een stuk goedkoper is. Als de normale importbeperkingen zouden worden toegepast, zou dit betekenen dat particulieren ca. 200 liter bier mogen invoeren.

2.2

Vanwege het grote prijsverschil zou een onbeperkte invoer ernstige gevolgen hebben voor de Finse detailhandel, zou de staat belangrijke belastinginkomsten derven en zouden zich grote sociale problemen en problemen op het gebied van de volksgezondheid voordoen.

2.3

Finland heeft echter in 2004 al aanzienlijke accijnsverlagingen doorgevoerd en uit eigen beweging niet zes maar zestien liter als maximum gehanteerd. Dit toont aan dat het land zich voorbereidt op een oplossing voor de lange termijn.

3.1

Het EESC stelt vast dat Finland inmiddels een aantal stappen heeft gezet om tot een oplossing voor het probleem te komen, en vindt het daarom terecht dat het land opnieuw een verlenging van de derogatie wordt toegestaan, en wel t/m 31 december 2006.

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/30

1.1

De aandacht voor het onderwerp „Beveiliging” is na de terroristische aanslagen van 11 september 2001 (New York), november 2003 (Istanbul), 11 maart 2004 (Madrid), 7 juli 2005 (London) en ook alle aanslagen elders enorm toegenomen. Alom werden maatregelen getroffen om personen, vervoermiddelen en goederen zowel preventief als operationeel zoveel en zo goed mogelijk te beschermen. Op beleidsniveau is „beveiliging” een hot issue geworden.

1.2

Onder het begrip „beveiliging” wordt in dit verband verstaan: maatregelen om terroristische aanslagen te voorkomen, en ook maatregelen om criminaliteit, vooral diefstal, te voorkomen.

1.3

Ook het Comité liet zich niet onbetuigd. Er zijn enkele adviezen aangenomen, waarbij met name het verkennend advies van 24 oktober 2002 (1), waarbij mevrouw Bredima-Savopoulou rapporteur was, van grote waarde is omdat in het advies de beveiliging in de scheep-en burgerluchtvaart zeer uitvoerig zijn behandeld.

1.4

De Europese Commissie heeft op 23 december 2003 het „Consultation Paper” met betrekking tot „Freight Transport Security” gepubliceerd, waarin ze opvattingen van geïnteresseerde partijen vraagt ten aanzien van het onderwerp „Beveiliging”. Voorts heeft de Commissie in een Mededeling aan de Raad (2) een kaderprogramma op het gebied van „Beveiliging” voorgesteld en is op 12 augustus 2005 in het Publicatieblad (3) een werkprogramma inzake het onderwerp „Beveiliging” tegen het terrorisme verschenen. Een aantal elementen van deze publicaties zijn bij het opstellen van dit verkennend advies van waarde geweest.

1.5

Het onderhavige verkennend advies tracht vooral duidelijkheid te scheppen in de rol en verantwoordelijkheid van de verschillende actoren, zowel in nationaal als in internationaal kader, op het vlak van beveiliging van:

1.6

Dit advies richt zich uitsluitend op de beveiliging van vervoersmodaliteiten en niet op de veiligheid van de vervoersmodaliteiten. Een complicatie is dat in verschillende landen van de Europese Unie taalkundig geen onderscheid tussen beide genoemde begrippen bestaat.

1.7

Voor wat betreft de beveiliging van de infrastructuur waar de inland-vervoersmodaliteiten gebruik van maken, is onderscheid te maken tussen de TEN-corridors inclusief de overgangspunten en de nationale infrastructuur. Overigens is niet altijd direct aan te geven waar subsidiariteit in de inland-vervoersmodaliteiten begint en waar die ophoudt.

Voor de beveiligingsmaatregelen in de inland-vervoersmodaliteiten moet men zich realiseren dat er een grote mate van interdependentie bestaat tussen alle vervoersmodaliteiten — en dus niet alleen tussen de inland-vervoersmodaliteiten, — in de logistieke keten en dat dit een grote mate van afstemming vereist voor het treffen van beveiligingsmaatregelen. Een intermodale benadering van beveiligingsmaatregelen is overigens ook nodig om concurrentieverstoring tussen de modaliteiten tegen te gaan, waarbij men zich wel moeten realiseren dat de beveiligingskosten van modaliteit tot modaliteit sterk kunnen verschillen.

Nadrukkelijk zal ook ingegaan worden op aspecten die direct verband houden met een toename van beveiligingsmaatregelen. In dit verband kan gedacht worden aan vragen als:

Aangezien het om een veelomvattend onderwerp gaat, is het raadzaam enige ordening aan te brengen en aan te geven hoe dit verkennend advies is opgebouwd. In hoofdstuk 2, het Algemene deel, worden de meer algemene vraagstukken van het onderwerp „Beveiliging” weergegeven. Hierbij komen onderwerpen als rolverdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Europese Unie, van de nationale overheden, van de vervoersmodaliteiten zelf, reizigers, personeel en management van de bedrijven aan bod. Voorts komt in dit hoofdstuk de wetgevende kant aan de orde. Hoofdstuk 3, het Specifieke deel, zal beginnen met een overzicht van initiatieven die op verschillende niveaus zijn genomen met betrekking tot een verbetering van de beveiliging. Vervolgens zal nader worden ingegaan op de beveiliging van de vervoersmodaliteiten zelf. Hoofdstuk 4 zal ingaan op het kostenaspect van beveiliging en op de vraag voor wiens rekening deze kosten zouden moeten komen. Hierbij zal ook de rol van de verzekeringsmaatschappijen worden belicht. In hoofdstuk 5 zal een samenvatting worden gepresenteerd en zullen slotconclusies worden getrokken.

2.1.1

Het belang van beveiliging van personen en goederen in alle vervoersmodaliteiten staat inmiddels hoog op de agenda van politici, beleidsmakers en bedrijfsleven. Bij de term beveiliging moet gedacht worden aan het treffen van beveiligingsmaatregelen tegen terrorisme en tegen criminaliteit. Toch kunnen we ons niet aan de indruk onttrekken dat er nog onvoldoende sprake is van een gecoördineerde aanpak. En deze is wel dringend nodig omdat in een keten de zwakste schakel bepalend is voor de sterkte van het geheel.

2.1.2

Nu moet ook worden vastgesteld dat de onderhavige materie vanwege de complexiteit niet gemakkelijk en eenduidig kan worden gedefinieerd. Het vraagstuk van de subsidiariteit doet zich bij het onderwerp beveiliging van vervoersmodaliteiten in volle omvang voor. Het betreft dan zowel de afbakening van de bevoegdheden tussen de Unie en de nationale overheden op het gebied van te treffen maatregelen als de financiering van deze maatregelen. Maar het betreft evenzeer de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de vervoersmodaliteiten zelf: van de reizigers, werknemers en van het management.

2.2.1

In de lucht- en zeevaart is sinds 11 september 2001 wel sprake geweest van vooruitgang op het gebied van beveiliging. Mede op basis van het EESC-rapport van 24 oktober 2002, dat vooral beveiligingsvoorstellen in de luchtvaart- en zeevaartsector betrof, heeft de Europese Raad maatregelen getroffen. Hierbij kunnen worden genoemd EU-Verordening 2320/2002 betreffende de beveiliging van de burgerluchtvaart, EU-Verordening EC 725/2004 voor het verhogen van de veiligheid op zee en zeehavenfaciliteiten, en ontwerprichtlijn COM(2004) 76 inzake de beveiliging van zeehavens. Al deze maatregelen houden voorzieningen in de zin van EU-inspecties in. Deze betreffen kwaliteitstests in deze sectoren. Voor de zeevaart is de regelgeving ook neergelegd in de op 10 mei 2005 aangenomen richtlijn.

2.3.1

Met betrekking tot de inland-vervoersmodaliteiten is de situatie in de landen van de EU nogal verschillend. Met name in grote steden als Madrid en Londen, maar ook in Parijs zijn, mede op grond de gepleegde terroristische aanslagen in het openbaar vervoer beveiligingsmaatregelen genomen. In andere steden en landen is men nog niet zover, maar ook daar begint men onder invloed van de recente aanslagen bewust te worden van het belang van beveiligingsmaatregelen (4).

2.3.2

De vraag die zich in eerste instantie voordoet is — wie bevoegd is tot het treffen van beveiligingsmaatregelen die één enkele inland-vervoersmodaliteit overstijgen. Is dit de Europese Unie of is dit de nationale overheid. En, als dit laatste het geval is, wat is in dat geval de rol van de Unie?

2.3.3

Het Comité is van opvatting dat „beveiliging” een gedeelde verantwoordelijkheid betreft van de lidstaten en de Europese Unie en dat de lidstaten zelf verantwoordelijk zijn ervoor te zorgen dat beveiligingsmaatregelen door de verschillende inland-vervoersmodaliteiten worden getroffen. Daartoe dienen zij een kader te scheppen waarin een aantal minimumstandaarden zijn opgenomen die de inland-vervoersmodaliteiten als ondergrens voor te nemen maatregelen in acht dienen te nemen. Dus geen vrijblijvende invulling. Voor de afstemming van de te nemen maatregelen in de verschillende inland-vervoersmodaliteiten zouden de nationale overheden een gespecialiseerd orgaan in het leven moeten roepen dat als opdracht heeft het coördineren van de maatregelen die de inland-vervoersmodaliteiten en lokale overheden willen treffen. Daarnaast zou deze autoriteit ervoor moeten zorgen dat van elke voorgenomen maatregel de handhaving ervan verzekerd is.

2.3.4

De rol van de Europese Unie ligt in de opvatting van het Comité vooral op het terrein van de coördinatie van maatregelen op communautair en internationaal vlak. Tevens zou de Unie de lidstaten moeten aansporen tot één en dezelfde aanpak te komen. Gezien het grensoverschrijdende karakter van het personen- en goederenvervoer en de noodzaak tot coördinatie van nationaal genomen beveiligingsmaatregelen is intensieve samenwerking tussen de nationale overheden en de Europese Unie noodzakelijk.

2.3.5

De nationale overheden moeten zich realiseren dat bij de inland-vervoersmodaliteiten nog veel werk is te verzetten. Er zal een „sense of urgency” moeten ontstaan. De nationale overheden zullen de modaliteiten moeten aanzetten tot het nadenken over en het treffen van beveiligingsmaatregelen. Een eerste aanzet hiertoe kan worden gegeven door in Europees verband minimumstandaarden voor beveiliging vast te stellen, waardoor er voor de inland-vervoersmodaliteiten een bodem wordt gelegd. Er moet bij de afzonderlijke modaliteiten het gevoel gaan ontstaan dat de betreffende modaliteit zonder beveiligingsmaatregelen uiterst kwetsbaar is.

2.3.6

Daarnaast zal het besef moeten doordringen dat samenwerking tussen de modaliteiten noodzakelijk is. Bijvoorbeeld zal afstemming van maatregelen tussen trein, metro en busmaatschappijen plaats moeten vinden. Voorlichtingsacties aan de reizigers en het personeel hoe te handelen bij calamiteiten moeten op elkaar worden afgestemd.

2.3.7

Bij het goederenvervoer zal veel aandacht besteed moeten worden aan de kwetsbare knooppunten, zoals terminals en rangeerstations. Samenwerking tussen nationale, lokale overheden, afzonderlijke vervoertakken en beheerders van overslagpunten en terminals zal van de grond moeten komen.

2.4.1

Bescherming van fysieke infrastructuur is naar de opvatting van het Comité een aangelegenheid van de nationale, regionale of gemeentelijke overheden.

2.4.2

Als coördinerende instantie zal het in par. 2.3.3 genoemd gespecialiseerd orgaan moeten gaan fungeren. Deze zou zowel versnippering op nationaal niveau moeten voorkomen als internationaal het beleid moeten uitdragen, zodat op EU-niveau de coördinatie wordt vergemakkelijkt.

2.4.3

Naast een coördinerende taak voor de EU heeft het Comité met genoegen geconstateerd dat op communautair niveau, binnen het raamwerk van het 6e Kaderprogramma, een bedrag van 3,5 mln EUR. beschikbaar is gesteld voor beveiligingsmaatregelen in de personenvervoersector, de goederenvervoersector en de energiesector.

2.4.4

Omdat „vervoersmodaliteiten” een abstract begrip vormt en het functioneren ervan alleen maar geschiedt bij de gratie van mensen die van de modaliteit gebruik maken (reizigers, klanten), dan wel er werkzaam in zijn (werknemers), is gerichte actie naar deze groeperingen toe onontbeerlijk. Naar de reizigers en klanten toe zal zich dit vooral moeten uiten in een continue voorlichting. De attitude zal zich van passief gebruiker van een vervoersmodaliteit in een alerte en bewuste houding moeten wijzigen. De werknemers van een vervoersmodaliteit zijn van essentieel belang bij de uitwerking en toepassing van beveiligingsmaatregelen. Om hun rol goed te kunnen vervullen acht het Comité het van groot belang dat de werknemers een specifieke opleiding krijgen aangeboden die is toegesneden op hun rol in de beveiliging.

2.4.5

De rol van het management van de bedrijven is het, de beveiligingsideeën in de bedrijfsfilosofie en cultuur van het bedrijf te integreren. Daarnaast zal het management de gelegenheid moeten geven aan de medewerkers om specifieke opleidingen op dit terrein te volgen. Voor wat betreft het management zelf, zou er in de ogen van het Comité ruimte moeten worden ingeruimd in de managementopleiding voor een onderdeel „crisismanagement”, zodat in geval van een calamiteit het management op zijn taak is berekend.

2.5.1

Voor wat betreft de vraag in hoeverre beveiligingsmaatregelen in de inland- vervoersmodaliteiten op een meer vrijblijvende manier — zoals in de vorm van certificering of een kwaliteitskeurmerk — dan wel op een meer verplichtende manier — zoals bijvoorbeeld via wetgeving — zouden moeten worden vastgelegd, is het Comité van oordeel dat het onderwerp veel te belangrijk is om het op een vrijblijvende manier aan te pakken.

2.5.2

Het Comité is van oordeel dat nationaal in ieder geval minimumstandaarden voor beveiligingsmaatregelen moeten worden vastgelegd, met daarboven de aanbeveling verder te gaan. Er zal ook een verplichting moeten worden ingesteld om uitwisseling van informatie over genomen of voorgenomen beveiligingsmaatregelen te garanderen. Op internationaal niveau zullen landen verplicht moeten worden te komen tot afstemming van maatregelen en uitwisseling van informatie aan internationale overkoepelende instellingen.

3.1

Alvorens te bezien of en welke beveiligingsmaatregelen in de afzonderlijke inland-vervoersmodaliteiten zijn getroffen of zouden moeten worden getroffen, is het raadzaam eerst een overzicht te hebben van maatregelen die op internationaal vlak, in overkoepelende organisaties, zijn genomen.

3.1.1

International Maritime Organisation (IMO)

Wij noemen hier de IMO omdat in de zeevaart reeds een aantal maatregelen zijn genomen die als voorbeeldfunctie kunnen dienen voor de inland-vervoersmodaliteiten.

De wijzigingen zijn van kracht geworden op 1 januari 2004.

3.1.2

Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO)

Sinds 1971 worden in de luchtvaart op internationaal vlak al bindende afspraken gemaakt om criminaliteit en terrorisme te bestrijden. Naar aanleiding van een aantal vliegtuigkapingen aan het eind van de jaren '60 heeft de ICAO besloten het basisverdrag tot regulering van de luchtvaart uit te werken. Zo is in bijlage 17 bij de Conventie van Chicago vastgelegd dat alle passagiers van burgerlijke commerciële vluchten systematische gefouilleerd zouden worden. Deze maatregel is reeds sedert 1972 van kracht en het is inmiddels moeilijk voorstelbaar dat het ooit anders was. Na de aanslag op de Twin Towers in 2001 is Bijlage 17 verregaand aangepast. Nieuwe standaarden werden verplicht, bijvoorbeeld met betrekking tot de versterking en vergrendeling van cockpitdeuren en het luchtvrachtvervoer. Ook opleiding en kwaliteitseisen met betrekking tot controle werden aangescherpt.

3.1.3

Europese Burgerluchtvaartorganisatie (ECAC)

Ook op Europees vlak werd in het kader van de Europese Burgerluchtvaartorganisatie ECAC (European Civil Aviation Conference) een beleid ontwikkeld en uitgewerkt inzake de luchtvaartbeveiliging, uiteraard als afgeleide van de internationale normen zoals die door de ICAO waren vastgesteld. Dit heeft geleid tot een Europees luchtbeveiligingshandboek, het zogenaamde „document 30”, dat beveiligingsvoorschriften bevat die weliswaar als toonaangevend gelden, maar spijtig genoeg niet bindend zijn, gelet op het statuut van de ECAC. Dat is de reden dat op 14 september 2001, drie dagen na 9/11, de Europese Raad besloot dat de EU bevoegdheid zou krijgen op het vlak van de luchtvaartbeveiliging. Dit besluit heeft geleid tot Verordening 2320/2002 „tot vaststelling van gemeenschappelijke regels op het gebied van de beveiliging van de luchtvaart”. Deze Verordening is op 19 januari 2003 in werking getreden. Op diezelfde Raad van ministers van 14 september 2001 werd besloten dat de Commissie de mogelijkheid krijgt van rechtstreekse kwaliteitscontroles in de lidstaten.

3.1.4

Internationale Arbeidsorganisatie (IAO)

Het betreft de herziening van de „Seafarers' Identity Documents Convention”. Het doel van de herziene conventie is de beveiliging van de identificatie van zeelieden te verbeteren, zodat hierdoor passagiers en bemanning beter beveiligd zijn en de veiligheid van de schepen vergroot wordt. Tegelijkertijd wordt de bewegingsvrijheid van de zeelieden niet beperkt, zodat ze ongehinderd aan wal kunnen gaan. De herziene conventie richt zich in het bijzonder op richtsnoeren voor de samenstelling en uitgifte van identiteitsdocumenten voor zeelieden. De reden waarom de IAO en de conventie hier worden opgevoerd, is de voorbeeldfunctie die een en ander heeft voor de inland modaliteiten.

3.1.5

World Customs Organisation(WCO)

De hier gegeven informatie van de World Customs Organisation dient beschouwd te worden als informatie waar de inland-vervoersmodaliteiten hun voordeel mee kunnen doen. Van belang is die zaken eruit te destilleren die van toepassing kunnen zijn bij de inland-modaliteiten.

3.1.6

International Standards Organisation (ISO)

Deze organisatie heeft in 2003 richtlijnen aangenomen waarin specificaties zijn vastgelegd voor mechanische verzegeling van containers bestemd voor het goederenvervoer.

Daarnaast heeft deze organisatie een standaard ontwikkeld voor het gebruik van identificatie-tags die via radiofrequentie functioneren en zijn aangebracht bij goederenvervoer containers, en heeft ze een gemeenschappelijk communicatieprotocol ontwikkeld voor digitale verzegeling.

3.1.7

De Europese Unie

3.1.8

Economische Commissie voor Europa van de VN (UN-ECE)

De Werkgroep 30 „Customs Questions affecting Transport” en het Administratieve Comité van de TIR (Transports Internationaux Routiers) zijn in februari 2003 overeengekomen de TIR-procedure, die momenteel vooral nog een papieren aangelegenheid is, stap voor stap te computeriseren. Onder dekking van een Carnet TIR kan internationaal vervoer van goederen naar landen buiten de EU met een minimum oponthoud aan de grenzen geschieden, omdat het Carnet TIR-document een internationaal erkend douanedocument betreft.

Deze informatie betreft de informatie over beveiliging in het goederenvervoer over de weg. Het Comité beveelt aan te bezien in hoeverre dit soort maatregelen ook bruikbaar is voor andere modaliteiten.

3.1.9

Maatregelen getroffen door de VS

Het spreekt vanzelf dat de VS na de aanslag van 11 september 2001 voorop lopen bij het treffen van beveiligingsmaatregelen. Er is onder meer in 2002 een „Bioterrorism Act” in werking getreden. Het betreft de melding vooraf van bepaalde informatie over de invoer van voedselproducten vóór aankomst in de VS. Daarnaast moeten voedselproducenten en opslagfaciliteiten zich registreren bij de Federal Food and Drug Administration (FDA) en moeten zij een lokale vertegenwoordiger in de VS aanstellen.

3.1.10

Om de leesbaarheid van dit verkennend advies te behouden, wordt een aantal genomen maatregelen genoemd zonder er nader op in te gaan.

Bij het treffen van maatregelen in Europa verdient het uiteraard aanbeveling kennis te nemen van en rekening te houden met de ervaring die ermee is opgedaan. We noemen hier:

3.2

3.3

Het merendeel van de in de voorgaande alinea's genoemde initiatieven heeft betrekking op beveiligingsmaatregelen in het goederenvervoer in het algemeen en voor het vervoer van containers in het bijzonder. Een aantal van deze maatregelen kunnen naar de opvatting van het Comité ook op het vervoer van reizigers worden toegepast.

3.4

De beveiligingsmaatregelen in de afzonderlijke vervoertakken zijn nogal verschillend te noemen. Zoals reeds is gememoreerd zijn de vervoersmodaliteiten zeevaart/havens en de luchtvaart het verst gevorderd met het doorvoeren van maatregelen. In het advies van het Comité van 24 oktober 2002 (5), waarbij mevrouw Bredima-Savopoulou als rapporteur optrad, is dit op een voortreffelijke manier weergegeven. Daarom zal in dit verkennende advies niet verder op deze vervoersmodaliteiten afzonderlijk worden ingegaan.

3.5

Een punt van aandacht is de positie van de kwetsbare inland-terminals en op- en overslagpunten. Tevens kan de pijpleiding als afzonderlijke vervoersmodaliteit hierbij genoemd worden. De eigenaars van terminaloperators steken wel veel energie in het beveiligen van hun terreinen, maar naar de indruk van het Comité is onvoldoende het besef doorgedrongen dat juist de op- en overslagpunten heel kwetsbaar zijn en dat samenwerking met de modaliteiten die gebruik maken van de overslagfaciliteiten broodnodig is.

3.6

Zo is er in de ogen van het Comité ook onvoldoende sense of urgency van de gevaren die verbonden zijn aan het transport en overslag via pijpleidingen. Het Comité wijst erop dat dit besef spoedig dient te ontstaan en dat de bevoegde autoriteiten beveiligingsmaatregelen voor zowel personeel als infrastructuur dienen te nemen.

3.7

Het spoorvervoer heeft een cultuur waarbij de veiligheid van zowel personeel en reizigers als materieel hoog in het vaandel staat. Het is te hopen dat deze zelfde cultuur ook bij beveiliging tot hetzelfde hoge niveau zal leiden. Extra aandacht zal moeten worden gegeven aan kwetsbare locaties, zoals stations en rangeerterreinen. Ten behoeve van de nodige internationale coördinatie zal de UIC met aanbevelingen moeten komen.

De nationale spoorwegmaatschappijen zullen voorlichtingsmateriaal moeten ontwikkelen om reizigers en personeel te informeren wat te doen bij calamiteiten. Bij het personeel zal dit standaardonderdeel van de opleiding moeten worden.

3.8

De binnenvaartsector maakt veelal gebruik van de zeehavens om te laden en te lossen. In dat geval geldt ook voor de binnenvaart de ISPS (International Ship & Port Facility Security)-code. Naar de opvatting van het Comité mag een rigide toepassing deze code niet leiden tot verstoring van de logistieke keten. Het is de verantwoordelijkheid van havens, rederijen en inspectiediensten om ervoor te zorgen dat aan de ISPS code wordt voldaan. Voor wat betreft de opleiding van het personeel van de binnenvaartschepen stelt het Comité zich ook hier op het standpunt dat beveiliging een integraal onderdeel van de opleiding moet gaan uitmaken.

3.9

Het openbaar vervoer is zich na de terroristische aanslagen in Madrid en Londen bewust van de kwetsbaarheid. Er zijn maatregelen in de vorm van toezicht en controles genomen om het beveiligingsniveau en veiligheidsgevoel van reizigers en personeel drastisch te verhogen.

3.10

De beroepswegvervoersector is, gezien de hoeveelheid touringcar- en goederenvervoerondernemingen -we spreken hier over enkele honderdduizenden ondernemingen die erg mobiel zijn, — erg kwetsbaar. Deze sector wordt al geruime tijd geteisterd door criminaliteit. Diefstal van vrachtwagens, al of niet met lading, is aan de orde van de dag, met vaak psychische gevolgen voor de chauffeurs. De IRU (International Road Transport Union) stelt ook alles in het werk om zowel overheden als marktpartijen te bewegen tot het treffen van beveiligingsmaatregelen. Een voorbeeld is de oproep te komen tot een uitbreiding van het aantal bewaakte parkeerplaatsen. Vanwege de hoge risicogevoeligheid van deze sector heeft de International Road Transport Union, zoals in paragraaf 3.2 is aangegeven, zogenaamde Security Guidelines opgesteld, waarin een aantal aanbevelingen zijn opgenomen voor managers, chauffeur en verladers. Voorts is een raamwerk voor contracten voor samenwerking op vrijwillige basis met de douaneautoriteiten opgesteld.

3.11

Uitgangspunten bij het opstellen van deze in par. 3.10 genoemde richtsnoeren (Security Guidelines) zijn:

In het algemeen kan gesteld worden dat, alvorens maatregelen te treffen, het noodzakelijk is dat de doelgroep zich bewust moet zijn van de noodzaak van beveiligingsmaatregelen. Er zouden dus geen beveiligingsmaatregelen mogen worden toegepast zolang de doelgroep niet op de hoogte is van de te nemen maatregelen. Het Comité roept dan ook met klem op deze informatie tijdig te verstrekken.

3.12

Voor wat betreft de sector van het eigen vervoer, beveelt het Comité aan, dat, onafhankelijk van de te gebruiken vervoersmodaliteit, de verantwoordelijke voor het bedrijf, voor personeel, vervoermiddelen en infrastructuur passende beveiligingsmaatregelen dient te nemen.

3.13

Het Comité constateert een toenemend bewustzijn bij de overheden en inland-vervoersmodaliteiten dat beveiligingsmaatregelen ingebed moeten worden in het dagelijks functioneren. De coherentie is echter nog ver te zoeken. In de afzonderlijke vervoersmodaliteiten is met name in de zee- en luchtvaart, vanwege het mondiale karakter, veel gedaan. In de sector openbaar vervoer is men veel alerter geworden, maar in de goederenvervoerssector zijn de initiatieven veelal beperkt gebleven tot maatregelen in de modaliteit zelf. Maatregelen die de gehele logistieke keten betreffen zijn nog niet genomen, terwijl de kwetsbaarheid juist op de overslagpunten van de ene modaliteit naar de andere ligt. Het Comité adviseert de overheden dan ook een overkoepelende instantie op nationaal vlak aan te wijzen die de gehele keten bestrijkt.

4.1

Dat onder invloed van toegenomen criminaliteit en terrorisme maatregelen moeten worden getroffen om reizigers, personeel, vervoermiddelen en lading te beveiligen is voor een ieder evident. Minder helder is het antwoord op de vraag voor wiens rekening de kosten van beveiligingsmaatregelen moeten komen. En dat terwijl bekend is dat de kosten van beveiliging hoog zijn. Zo worden de kosten van beveiligingsmaatregelen van een transport van één container over zee geschat op 30 a 40 US $.

4.2

Om goed inzicht te krijgen aan wie de kosten moeten worden toegerekend, is het nodig te bezien over welke kostencategorieën we het hebben. Een inventarisatie leert dat de volgende opsplitsing zinvol is:

Daarnaast zijn er kosten die verbonden zijn aan maatregelen die voorafgaan aan of volgen op een buitengewone gebeurtenis, zoals bijvoorbeeld een terroristische aanslag. Voor de toerekening van deze kosten zal een separate oplossing gevonden moeten worden. In eerste instantie zullen ze naar de opvatting van het Comité voor rekening van de overheid moeten komen.

4.3

Voor wat betreft de vraag wie of welke instantie het eerst in aanmerking komt om de kosten toe te rekenen, lijkt het logisch voor de eerste twee categorieën te opteren voor de nationale of lagere overheden, terwijl bij de categorieën c en d meer gedacht dient te worden aan de ondernemingen.

4.4

Uit economisch oogpunt dienen uiteindelijk de kosten gedragen te worden op het niveau van de activiteit die de kosten veroorzaakt, zodat ze verwerkt worden in de prijs (biljet voor openbaar vervoer of tarief voor het goederenvervoer). De prijzen van de goederen en diensten moeten immers zoveel mogelijk de marginale sociale kosten dekken, inclusief de beveiligingskosten. De te treffen maatregelen kunnen soms evenwel van een zodanig algemeen belang zijn dat de kosten die gepaard gaan met deze maatregelen door de gehele gemeenschap dienen te worden gedragen

4.5

Als deze nuancering in aanmerking wordt genomen, betekent dit dat uiteindelijk de kosten van de beveiliging worden opgebracht door de consument die ze betaalt in de vorm van een hogere prijs voor het eindproduct of de burger indien de overheid beveiligingsmaatregelen financiert die in het algemeen belang zijn, in de vorm van overheidsuitgaven,opgebracht door de belastingbetalende burger.

4.6

De verzekeringsmaatschappijen spelen naar de opvatting van het Comité een secundaire rol. Immers, voorzover er al geen uitsluiting van terroristische acties in de polisvoorwaarden is opgenomen, zullen eventuele uitkeringen altijd aan de verzekerde worden doorbelast in de vorm van hogere premies. Wel is het natuurlijk zo dat er een causaal verband bestaat tussen de mate van beveiliging en de hoogte van de te betalen premie. Naarmate beveiligingsmaatregelen op een hoger niveau zijn gebracht, zal de te betalen premie lager moeten zijn.

4.7

De Europese Unie kan, uit oogpunt van zijn taken en bevoegdheden, slechts een coördinerende en controlerende rol spelen. Hooguit in de sfeer van voorlichtingscampagnes en informatievoorziening kunnen financiële middelen ter beschikking worden gesteld. Zo is er bijvoorbeeld binnen het raamwerk van het 6 (5) Kaderprogramma een bedrag van € 3,5 mln. voor beveiliging uitgetrokken.

5.1

Het Comité constateert dat naar aanleiding van de terroristische aanslagen van de afgelopen jaren de aandacht voor het onderwerp „beveiliging” op alle niveaus enorm is toegenomen.

5.2

Vooral in de zee- en luchtvaart zijn de nodige afspraken gemaakt, vastgelegd in internationale regelgeving. De uitvoering geschiedt via EU-inspecties.

5.3

Op het gebied van beveiliging in de inland-vervoersmodaliteiten is naar de opvatting van het Comité nog het nodige werk te verrichten, mede vanwege de grote mate van interdependentie die er tussen de modaliteiten bestaat en de kwetsbare intermodale op– en overslagpunten. Een gecoördineerde aanpak is dringend nodig, omdat de zwakste schakel de sterkte van de gehele keten bepaalt.

5.4

Het Comité wijst erop dat in verschillende talen van de Europese Unie géén onderscheid gemaakt wordt tussen het begrip „beveiliging” en het begrip „veiligheid”. Zij merkt op dat dit aanleiding is tot verwarring en beveelt aan met een eenduidige terminologie te komen.

5.5

De verantwoordelijkheid voor het treffen van beveiligingsmaatregelen ligt, naar het oordeel van het Comité, bij de lidstaten. Zij dienen een kader te scheppen waarin een aantal minimumstandaarden zijn opgenomen die de vervoersmodaliteiten als ondergrens dienen te hanteren. Voor de afstemming van de te nemen maatregelen zouden de overheden een speciale autoriteit in het leven moeten roepen, die tevens de handhaving garandeert.

5.6

De rol van de Unie is naar de opvatting van het Comité vooral gelegen in de coördinatie van maatregelen op communautair en internationaal vlak, terwijl de rol van de nationale en lokale overheden meer ligt in het daadwerkelijk nemen van maatregelen, het controleren van de toepassing en het geven van voorlichting en het bevorderen van de bewustwording met betrekking tot terrorisme en criminaliteit op alle niveaus. Daarnaast zullen de nationale en lokale overheden de samenwerking tussen de vervoersmodaliteiten moeten bevorderen en behoort naar de mening van het Comité de bescherming van de fysieke infrastructuur tot hun taken.

5.7

De gebruikers van de vervoersmodaliteiten spelen een essentiële rol bij de beveiliging. De reizigers en klanten zullen via de voorlichting tot een meer alerte en actieve houding moeten worden bewogen; de werknemers in de inland-vervoersmodaliteit zullen een specifieke opleiding moeten krijgen die is toegesneden op hun rol in de beveiliging van die modaliteit. De rol van het management van de bedrijven ligt volgens het Comité vooral in het integreren van de beveiligingsideeën in de bedrijfsfilosofie en de cultuur van het bedrijf, het ruimte geven aan de werknemers om opleidingen te volgen op dit gebied en het ervoor zorgen dat in de managementopleiding een onderdeel crisismanagement wordt opgenomen.

5.8

De situatie in de verschillende inland-vervoersmodaliteiten ervaart het Comité als nogal divers. Er is bij overheden en modaliteiten een toenemend besef dat beveiligingsmaatregelen ingebed moeten worden in het dagelijks functioneren. Het Comité moet wel constateren dat de coherentie nog ver te zoeken is. De situatie in de sector openbaar vervoer is op dit gebied als beter te kenschetsen dan de situatie in het goederenvervoer. Daar zijn de initiatieven toch vooral beperkt gebleven tot maatregelen in de modaliteit zelf. Het Comité adviseert dan ook de overheden één overkoepelende organisatie aan te wijzen die de gehele keten bestrijkt.

5.9

Voor de sector van het eigen vervoer adviseert het Comité dat, onafhankelijk van de gebruikte modaliteit, de verantwoordelijke voor het bedrijf de benodigde beveiligingsmaatregelen neemt voor personeel, vervoermiddelen en infrastructuur.

5.10

Het Comité is van opvatting dat de kosten van de beveiliging tot uitdrukking komen in de prijs van het eindproduct, zodat de consument daarvoor betaalt, of via het overheidsbudget uiteindelijk de burger in de vorm van belastingbetaling indien de maatregelen worden genomen door de overheid.

5.11

De verzekeringsmaatschappijen spelen naar de mening van het Comité een secundaire rol. Eventuele uitkeringen zullen uiteindelijk in de vorm van hogere premies door de verzekerden moeten worden opgebracht. Naarmate beveiligingsmaatregelen op een hoger niveau zijn gebracht, zal de te betalen premie lager moeten zijn. Er dient op te worden gelet dat de hoogte van de premies de marktrisico's weerspiegelt.

5.12

De rol van de Europese Unie als financier moet vooral gezocht worden in de vorm van financiering van research, voorlichtings- en bewustwordingsprogramma's op het onderhavige gebied.

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/38

1.1

De Commissie heeft het EESC verzocht een advies op te stellen over het voorstel voor een verordening waarin een kaderregeling voor de verlening van financiële steun ten behoeve van de tenuitvoerlegging van het gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB) wordt vastgesteld. Het desbetreffende budget zou 2,583 miljard euro bedragen. Dit nieuwe voorstel vormt een aanvulling op het voorstel voor een verordening van de Raad tot oprichting van een Europees Visserijfonds (1) (EVF), waarvoor 4,963 miljard werd uitgetrokken.

1.2

Het GVB is onder meer bedoeld om de financiële steun efficiënter te maken. Om de steunverlening op een aantal concrete gebieden te verbeteren stelt de Commissie in dit voorstel voor elk van die gebieden specifieke doelstellingen vast.

1.3

Het Comité is op dit moment diep bezorgd over het feit dat het budget voor de periode 2007-2013 nog niet is goedgekeurd. Gezien de ernst van de toestand mag van de beleidsmakers worden verwacht dat zij alles in het werk stellen om oplossingen te vinden. Het Comité vraagt zich af hoe de Unie het GVB denkt te financieren als niet wordt vastgehouden aan de middelen die zouden worden uitgetrokken voor de hier behandelde verordening en de verordening betreffende het Europees Visserijfonds. Het verzoekt de Raad dan ook erop toe te zien dat zijn beleidsbesluiten de financiering van het GVB niet op losse schroeven zetten. Zaak is een beleid uit te stippelen dat een duurzame exploitatie van de levende aquatische rijkdommen garandeert en duurzame ontwikkeling op economisch, sociaal en milieugebied ten goede komt. In dit verband betreurt het Comité ook dat de Raad tot nog toe geen enkel besluit heeft genomen i.v.m. het voorstel voor een verordening tot oprichting van een Europees Visserijfonds.

1.4

De communautaire financieringsmaatregelen zijn m.n. van toepassing op de volgende vier in het voorstel uiteengezette actiegebieden:

1.5

Het Comité is ervan overtuigd dat er behoefte is aan deze nieuwe verordening en kan zich vinden in de voorgestelde actieterreinen.

2.1.1

De financiële steun aan de controle en handhaving van de GVB-regels is bedoeld om zowel de door de lidstaten ondernomen acties ter controle van de visserijactiviteiten als de evaluatie en controle door de diensten van de Commissie te verbeteren. De lidstaten kunnen rekenen op communautaire steun voor de financiering van nieuwe controletechnologieën, opleidingsprogramma's, proefprogramma's op het gebied van inspectie en waarneming, audits en voorlichtingsseminars.

2.1.2

Ook subsidiabel zijn de uitgaven van de Commissie in verband met administratieve regelingen die met het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek worden getroffen, de inspectie door de Commissie en de kosten gemaakt door het Communautair Bureau voor visserijcontrole.

2.1.3

Het Comité kan zich vinden in de maatregelen op het gebied van controle en handhaving.

2.2.1

Op de tweede plaats wordt aan de lidstaten financiële steun verleend voor de samenstelling van meerjarenreeksen van algemene wetenschappelijke gegevens die biologische, technische, milieutechnische en economische informatie omvatten. Aan de hand van deze gegevens kunnen de lidstaten zich een idee vormen van de situatie van de bestanden, het visserijniveau, de gevolgen van de visserij voor de hulpbronnen en het mariene ecosysteem en de prestaties van de visserijsector, dit alles in en buiten de communautaire wateren.

2.2.2

De lidstaten leveren basisgegevens, terwijl de Commissie zich bezighoudt met het verzamelen van aanvullende gegevens.

2.2.3

Aangezien gegevens over de biologische situatie van de visbestanden en de invloed van de visserijactiviteit onmisbaar zijn voor het visserijbeheer, kan het Comité zich vinden in de hier voorgestelde financiële steun aan de lidstaten voor het verzamelen van basisgegevens. Ook gaat het ermee akkoord dat de Commissie financiële steun krijgt voor de verzameling van aanvullende gegevens. Deze zijn immers bedoeld om de door de lidstaten bijeengebrachte basisgegevens te optimaliseren en te standaardiseren. Met het oog op een beter beheer van de visserij pleit het Comité er echter voor dat via de lidstaten ook zou worden bijgedragen in de kosten van studies naar de invloed van de visserijactiviteit op het milieu en naar de sociaal-economische situatie in de sector, die op dit moment door de visserijsector worden gedragen.

2.2.4

De hervorming van het GVB heeft tot gevolg dat er meer vraag is naar wetenschappelijke adviezen, m.n. in verband met de goedkeuring van de ecosysteemaanpak en het beheer van de gemengde visserij. De uitgaven in het kader van de communautaire financieringsmaatregelen op het gebied van wetenschappelijke advisering zijn in de ogen van het Comité dan ook gerechtvaardigd.

2.2.5

Het Comité kan zich vinden in de uitgaven op het gebied van wetenschappelijke advisering die in het kader van de communautaire financieringsmaatregelen in aanmerking zouden komen voor steun, maar verwijst hier naar zijn advies over het Europees Visserijfonds (2), waarin het opmerkt dat ook financiële steun moet worden verleend aan het opstellen van wetenschappelijke adviezen voor de visserijsector. Voor een correcte tenuitvoerlegging van het GVB is het cruciaal dat de nodige middelen worden vrijgemaakt.

2.3.1

De communautaire financieringsmaatregelen op bestuursgebied zijn bedoeld om de belanghebbenden bij alle stadia van het GVB te betrekken en hen voor te lichten over de doelstellingen en maatregelen van het GVB. De steun gaat naar het Raadgevend Comité voor de visserij en de aquacultuur van de EU, de regionale adviesraden en de door de Commissie op touw gezette voorlichtings- en opleidingsseminars.

2.3.2

Het Comité schaart zich achter de voorgestelde maatregelen. Wel tekent het daarbij aan dat de Commissie zou moeten nagaan of het mogelijk is gedurende een langere periode bij te dragen in de functioneringskosten van de regionale adviesraden, zoals overigens wordt gesuggereerd in par. 5.3 van de bijlage bij het voorstel („Legislative financial statement”).

2.4.1

Op het gebied van internationale betrekkingen moet de Gemeenschap financiële steun verlenen voor de sluiting van visserijovereenkomsten met derde landen, inclusief partnerschapsovereenkomsten, en voor deelname aan de werkzaamheden van internationale organisaties. De instandhouding van de bestanden, duurzame exploitatie van de visserijhulpbronnen in de wateren van derde landen en internationale wateren en het behoud van de werkgelegenheid in van de visserij afhankelijke gebieden behoren in de ogen van het Comité tot de prioritaire doelstellingen in dit verband.

2.4.2

Het is voor alle communautaire beleidsgebieden van fundamenteel belang dat de EU haar plaats opeist in alle internationale organisaties die zich bezig houden met de visserijactiviteit van de vloten en het zeerecht. Een verantwoordelijk bestuur van de internationale organisaties is immers bepalend voor de toekomst van de internationale visserijbestanden. Het Comité geeft daarom het groen licht voor de communautaire financieringsmaatregelen op het gebied van internationale betrekkingen.

2.4.3

Indien de lidstaten of de Commissie daarom verzoeken zou de Unie ook de deelname van vertegenwoordigers van de visserijsector aan vergaderingen van internationale organisaties financieel moeten steunen.

2.5.1

Het Comité gaat ermee akkoord dat de Unie bijdraagt in de kosten van de activiteiten op het gebied van voorbereiding, vervolg, toezicht, audit en evaluatie die nodig zijn voor de verwezenlijking van de doelstellingen van de ontwerpverordening.

3.1

In het voorstel wordt vastgelegd welk percentage de lidstaten bijdragen aan de financieringsmaatregelen voor elk van de hierboven genoemde gebieden. Het Comité heeft niets in te brengen tegen de voorgestelde percentages.

3.2

Cumulatie van communautaire steun wordt in dit voorstel verboden. Acties die in het kader van deze verordening worden gefinancierd, mogen geen steun ontvangen uit andere communautaire financieringsinstrumenten. Het Comité is echter van oordeel dat de financieringsinstrumenten voor andere communautaire beleidsgebieden zoals ontwikkeling, onderzoek, externe handel en milieu, ook moeten kunnen worden ingezet voor de in dit voorstel vermelde acties op het gebied van internationale betrekkingen. In haar „Mededeling over een geïntegreerd kader voor partnerschapsovereenkomsten op visserijgebied met derde landen” stelt de Commissie duidelijk dat de EU moet streven naar duurzame visserij, dit via het GVB én via de doelstellingen van de andere communautaire beleidsgebieden zoals ontwikkeling, onderzoek, externe handel en milieu.

3.3

Ten slotte zet de Commissie de financieringsprocedures voor de verschillende toepassingsgebieden uiteen. Zij geeft aan hoe en wanneer de lidstaten hun aanvraag voor communautaire steun bij de Commissie moeten indienen, en hoe de Commissie deze aanvragen moet behandelen. De Commissie dient m.n. telkens het totaalbedrag, het percentage van de financiële bijdrage en de daaraan verbonden voorwaarden te vermelden. Voorts bevat het voorstel een aantal bepalingen om de financiële belangen van de Gemeenschap te beschermen. Zo worden preventieve maatregelen tegen fraude, corruptie en andere illegale activiteiten vastgelegd. Ten slotte wordt in het kader van de steunverlening voorzien in maatregelen op het gebied van controle, toezicht en audit. Het Comité heeft dan ook niets aan te merken op de hier voorgestelde financierings- en controleregeling.

4.1

Het Comité kan zich vinden in het voorstel voor een verordening van de Raad houdende communautaire financieringsmaatregelen voor de tenuitvoerlegging van het gemeenschappelijk visserijbeleid en op het gebied van het zeerecht, maar verzoekt de Commissie de volgende kanttekeningen in gedachten te houden.

4.2

Het Comité is ervan overtuigd dat er behoefte is aan het hier behandelde voorstel voor een verordening, dat immers een aanvulling vormt op de verordening van de Raad tot oprichting van een Europees Visserijfonds (EVF).

4.3

Het Comité betreurt ten zeerste dat bij het opstellen van dit advies nog steeds geen besluit is genomen over de goedkeuring van het budget voor 2007-2013, terwijl de voorgestelde financieringsmaatregelen net in deze periode van toepassing zijn. Verder is het jammer dat nog geen werk is gemaakt van de goedkeuring van het voorstel voor een verordening tot oprichting van een Europees Visserijfonds.

4.4

Het Comité verzoekt de Commissie erop toe te zien dat eventuele wijzigingen van de begroting in het kader van de financiële vooruitzichten procentueel geen gevolgen hebben voor het GVB-budget, omdat anders de in het kader van de GVB-hervorming vastgelegde doelstellingen op de helling komen te staan.

4.5

Dankzij dit voorstel kunnen de Commissie en de lidstaten beschikken over de nodige middelen om de financiële steunverlening in het kader van het GVB vlotter te doen verlopen; de Commissie heeft er dan ook goed aan gedaan de nodige toepassingsgebieden af te bakenen.

4.6

Het Comité wil de Commissie nogmaals wijzen op het cruciale belang van de maatregelen op het gebied van de verbetering van de wetenschappelijke adviezen. Een duurzame ontwikkeling van de visbestanden — waarmee ook het succes van het GVB staat of valt — is ondenkbaar zonder diepgaande, correcte en actuele wetenschappelijke kennis van de situatie van de verschillende vissoorten. Gezien de enorme inspanningen van de communautaire en de nationale visserijautoriteiten en de visserijsector, is het de plicht van de EU ervoor te zorgen dat de beste wetenschappelijke gegevens over haar eigen en de internationale bestanden beschikbaar zijn.

4.7

Om de wetenschappelijke adviezen op een hoger peil te brengen zou via de lidstaten ook moeten worden bijgedragen in de kosten van de studies waarmee de communautaire visserijsector zich een beeld tracht te vormen van de gevolgen van de visserijactiviteit voor het milieu en van de sociaal-economische situatie in de sector. Ook moeten financiële middelen worden vrijgemaakt voor wetenschappelijk advies aan de sector.

4.8

Het Comité is ingenomen met de voorgestelde financiële maatregelen op bestuursgebied, die aansluiten bij het streven om de belanghebbenden bij alle stadia van het GVB te betrekken en hen op de hoogte te houden van de vooruitgang bij de verwezenlijking van de doelstellingen van het GVB.

4.9

Het Comité stelt voor dat gedurende een langere periode zou worden bijgedragen in de functioneringskosten van de regionale adviesraden.

4.10

De aanwezigheid van de EU in de internationale organisaties die zich bezig houden met de visserijactiviteit van de vloten en het zeerecht, is in de ogen van het Comité van kapitaal belang. Het staat dan ook volledig achter de in dit verband toegekende financiële steun. Ook de steun voor het sluiten van visserijovereenkomsten, m.i.v. de samenwerkingsovereenkomsten op visserijgebied met derde landen, kan de goedkeuring van het Comité wegdragen. Dit soort overeenkomsten levert immers een cruciale bijdrage aan de instandhouding en de duurzame exploitatie van de bestanden in de wateren van derde landen en in internationale wateren, alsook aan het behoud van de werkgelegenheid in van de visserij afhankelijke gebieden.

4.11

Het Comité is echter van oordeel dat de Unie, indien de lidstaten of de Commissie daarom verzoeken, ook de deelname van vertegenwoordigers van de visserijsector aan vergaderingen van internationale organisaties financieel zou moeten steunen.

4.12

Ten slotte meent het Comité dat de financieringsinstrumenten voor andere communautaire beleidsgebieden zoals ontwikkeling, onderzoek, externe handel en milieu, ook moeten kunnen worden ingezet voor de in het voorstel vermelde acties op het gebied van internationale betrekkingen in het kader van het GVB.

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/41

1.1

Steeds vaker vinden er in de EU en elders in de wereld catastrofes plaats. Nu eens gaat het om natuurrampen (overstromingen, aardbevingen, branden, droogten, orkanen, enz.), dan weer om terroristische acties die angst zaaien onder onschuldige burgers. Catastrofes, van welke aard dan ook, worden in zekere mate door menselijk handelen veroorzaakt, ook als er geen opzet in het spel is. In verband met klimaatverandering heeft de EU zich verbonden tot preventief optreden, niet alleen via de afspraken uit het protocol van Kyoto, maar ook via allerlei bepalingen die van invloed zijn op maatregelen om de aarde en de lucht- en waterkwaliteit te beschermen. Dit preventieve beleid kan als uitgangspunt dienen om de toestand in de EU te land, ter zee en in de lucht te behouden en eventueel te verbeteren, en tegelijkertijd om preventieve actie wereldwijd te promoten. Het beleid ter bestrijding van terrorisme (1) heeft dan weer tot diverse coördinatie-instrumenten op het gebied van politie en justitie geleid waarmee de samenwerking tussen de lidstaten kon worden verbeterd.

1.2

Dit alles neemt niet weg dat de EU zich genoodzaakt heeft gezien een Europees systeem op te zetten voor het verlenen van bijstand voor het geval zich binnen de EU een ramp voordoet. Uit hoofde van dit in 2001 gecreëerde „communautair mechanisme voor civiele bescherming” (2) wordt mogelijk gemaakt dat nood hulp beschikbaar wordt gesteld om te voorzien in de onmiddellijke behoeften van gebieden die door een ramp zijn getroffen, ook als die gebieden buiten de EU liggen. Onderhavige Mededeling is bedoeld om dit mechanisme te verbeteren en om het actieprogramma voor civiele bescherming (3) aan te vullen door middel van een „Voorstel voor een verordening van de Raad tot instelling van een Instrument voor snelle respons en paraatheid bij ernstige noodsituaties” (4).

1.3

Het is zaak om het begrip „civiele bescherming”, dat vaak in één adem wordt genoemd met het verlenen van humanitaire hulp, te definiëren. Aangezien het in beide gevallen de bedoeling is „in de eerste dagen levens te redden en de gevolgen van een ramp te verzachten”, wil de Commissie inhoudelijk een duidelijk onderscheid tussen de twee termen maken. Daarom geeft zij aan wat de verschillen zijn. Ten eerste kan bijstand op het gebied van civiele bescherming behalve op de humanitaire consequenties ook betrekking hebben op de milieueffecten van rampen. Ten tweede wordt bijstand op het gebied van civiele bescherming verleend via middelen en teams die door de lidstaten, en niet door humanitaire organisaties en ngo's, beschikbaar worden gesteld. Ten derde kan bijstand op het gebied van civiele bescherming zowel binnen als buiten de EU worden verleend, al verschillen de procedures wanneer er in een niet-EU-land wordt geholpen (5).

1.4

Het mechanisme heeft specifiek tot taak om op het EU-grondgebied op te treden, altijd op verzoek van een lidstaat die door een ramp is getroffen. Het kan echter ook in internationaal verband opereren, in coördinatie met andere internationale organisaties — met name het VN-bureau voor de coördinatie van humanitaire zaken (OCHA), waarmee een aantal samenwerkingsprocedures zijn vastgesteld — en op basis van de werkzaamheden van het Rode Kruis en van ngo's die ter plaatse actief zijn.

1.5

Naar aanleiding van het optreden van de EU bij de helaas schier oneindige reeks rampen die hebben plaatsgevonden heeft de Raad Algemene zaken en externe betrekkingen tijdens zijn buitengewone vergadering van 7 januari 2005 voorgesteld om het communautaire mechanisme te verbeteren en na te gaan of een instrument voor snelle respons op rampen kan worden ontwikkeld. Enkele dagen later, op 13 januari, heeft het Europees Parlement een „Resolutie over de recente tsunamiramp in de Indische Oceaan” aangenomen waarin het oproept tot de vorming van goed opgeleide en adequaat uitgeruste eenheden die bij om het even welke ramp kunnen worden ingezet.

1.6

Het huidige regelgevingskader voor maatregelen op het gebied van civiele bescherming bestaat uit de twee bovengenoemde instrumenten, d.w.z. het communautair mechanisme voor civiele bescherming en het actieprogramma voor civiele bescherming. Centraal in onderhavige Mededeling staat het mechanisme, waarvan het operationele hart gevormd wordt door het waarnemings- en informatiecentrum (WIC), dat gevestigd is bij de Europese Commissie en 24 uur per dag bereikbaar is. Het WIC beschikt over een databank met gegevens over de civielebeschermingsdiensten in iedere lidstaat, alsmede over gegevens die afkomstig zijn van de militaire databank.

2.1

Verbetering van het communautaire mechanisme voor civiele bescherming. Uit de recente gebeurtenissen is duidelijk geworden dat het mechanisme voor civiele bescherming aan verbetering toe is en dat ook de coördinatie tussen de lidstaten en met de andere organisaties die bij dergelijke gebeurtenissen actief zijn, naar een hoger plan moet worden getild. Hiertoe stelt de Commissie voor om op vier gebieden actie te ondernemen:

2.1.1

De paraatheid moet worden opgevoerd door middel van opleidingsmaatregelen en door oefeningen om zich op noodsituaties voor te bereiden. Hiertoe is het zaak om 1) in kaart te brengen welke middelen er daadwerkelijk beschikbaar zijn, 2) tot een modulaire aanpak te komen waarbij snel inzetbare modules worden geïnventariseerd, en 3) cursussen en oefeningen te organiseren die de interoperabiliteit helpen verbeteren en bijdragen tot de ontwikkeling van een gemeenschappelijke interventiecultuur.

2.1.2

Behoefteanalyse en –evaluatie door middel van een waarschuwingssysteem waarbij gebruik wordt gemaakt van de middelen van het WIC en alle informatie gecentraliseerd wordt, zodat het optreden kan worden afgestemd op dat van andere hulpverleners, met name de VN. Door bij een noodsituatie een betere inschatting te maken van de behoeften ter plaatse, kan inzicht worden gekregen in de behoeften in ieder afzonderlijk noodgeval, zodat doeltreffender kan worden ingegrepen. Voorgesteld wordt om het WIC meer personeel te geven en de evaluatienormen en -methoden te herzien.

2.1.3

Betere coördinatie: op dit gebied worden op brede schaal verbeteringen voorgesteld. Het gaat erom de bijdragen van de lidstaten beter op elkaar af te stemmen, zodat de Europese bijstand op gecoördineerde wijze kan worden verleend. Ook moet voor coördinatie en complementariteit worden gezorgd met de VN, andere organisaties die humanitaire hulp verlenen, en militaire betrokkenen. Door deze coördinatie moet de operationele planningcapaciteit ter plaatse, ook van de verschillende diensten van de Commissie, worden verbeterd.

2.1.4

Verbetering van de bijstand aan de burgers. Uit de ervaringen na de tsnunami is gebleken dat voor bescherming van de Europese burgers wordt gezorgd via samenwerking tussen de instanties voor civiele bescherming en de consulaire autoriteiten van de betrokken landen. Het is in dit verband zaak dat de landen waar de ramp heeft plaatsgevonden en de lidstaten intensiever gaan samenwerken.

2.2

Deze door de Commissie voorgestelde maatregelen kunnen pas worden genomen als er voor civiele bescherming meer middelen beschikbaar worden gesteld. Daarom heeft de Raad de Commissie verzocht met voorstellen te komen om de huidige middelen uit te breiden. In het EU-actieplan van 31 januari 2005 zijn de belangrijkste aspecten aangegeven die hierbij komen kijken.

2.2.1

Ten eerste wordt voorgesteld de middelen voor civiele bescherming te bundelen. Zo kunnen er, wanneer de nationale middelen en knowhow ontoereikend zijn om in de behoeften te voorzien, maatregelen op Europees niveau worden getroffen om doeltreffender op te treden.

2.2.2

Versterking van de analysecapaciteit van het WIC vereist een meer anticiperende aanpak, vooral wanneer het gaat om het informeren van niet-EU-landen. Daarom is er behoefte aan soepele betrekkingen die het mogelijk maken dat de beschikbare middelen, op verzoek van het getroffen land, flexibel worden ingezet.

2.2.3

De standby-modules spelen een belangrijke rol wanneer er, telkens als een andere lidstaat of een niet-EU-land daarom verzoekt, bij grote rampen moet worden opgetreden. Als het in de Mededeling voorgestelde systeem wordt geïmplementeerd, zal ieder land kunnen rekenen op een aantal basismodules die permanent standby zijn om bij noodsituaties in Europa of elders in actie te komen.

2.2.4

De logistieke basis moet worden versterkt en het WIC moet genoeg middelen krijgen om snel en efficiënt te kunnen handelen. Om de kosten voor de huur van uitrusting voor interventies te financieren, zal een beroep kunnen worden gedaan op Europese fondsen (6). In dit verband moet worden nagegaan of er bij calamiteiten in derde landen voor wisselwerking met de VN kan worden gezorgd.

2.2.5

Tot slot is internationale coördinatie cruciaal om in noodsituaties snel te kunnen reageren. Het communautaire mechanisme beschikt over middelen waarmee — mits zij worden afgestemd op die van VN-organen en humanitaire organisaties — de respons kan worden verbeterd.

3.1

Het EESC is ingenomen met de inhoud van het voorstel om het communautaire mechanisme voor civiele bescherming te verbeteren, omdat het overtuigd is van de noodzaak te kunnen beschikken over adequatere middelen waarmee op noodsituaties binnen en buiten de EU kan worden gereageerd. De ervaring in de afgelopen jaren leert dat de civiele bescherming in Europees verband op heel wat punten voor verbetering vatbaar is. Met het oog op een efficiënte tenuitvoerlegging van de voorgestelde maatregelen ter verbetering van het communautaire mechanisme wil het EESC eerst een aantal opmerkingen naar voren brengen.

3.2

Ten eerste is het zaak dat het reactievermogen van de EU, gebaseerd op de nationale systemen voor civiele bescherming, in verscheidene opzichten wordt verbeterd:

3.2.1.1

Het CECIS-systeem (7) moet worden versterkt. Het moet een op basis van satellietverbindingen werkende structuur worden waarmee beeld, geluid en gegevens op een veilige manier kunnen worden overgedragen, en die via het WIC (8) aan specifieke kenniscentra is gekoppeld om te kunnen beschikken over data, deskundigen en modellen (bijv. over de te verwachten gevolgen) die op een bepaalde noodsituatie zijn afgestemd. Simpele voorbeelden hiervan zijn het Europees Ruimteagentschap en het Gemeenschappelijk centrum voor onderzoek waar het gaat om het ter beschikking stellen van actuele kaarten over derde landen en beoordeling van schade, of het maken van nieuwe kaarten nadat zich een ramp (bijv. een aardbeving of overstroming) heeft voorgedaan waardoor het infrastructuurnetwerk voor het toezenden van hulp onbruikbaar is geworden. Dit netwerk zou gebaseerd moeten zijn op de nationale contactpunten van de afzonderlijke lidstaten, die daarmee kunnen helpen reageren op de noodsituatie.

3.2.1.2

Tussen de bijstandsteams van de EU en het WIC moet informatie permanent en veilig kunnen worden uitgewisseld, zonder interferenties:

3.2.1.3

Het ligt voor de hand dat er bij de respons gebruik wordt gemaakt van satellietcommunicatie. Uit de ervaring blijkt immers dat satellietcommunicatie:

3.2.1.4

Satellietcommunicatiemiddelen hebben echter maar een beperkte capaciteit voor datatransmissie en kunnen in bepaalde gevallen verzadigd raken als gevolg van andere vereisten of gebruikers (bijv. de media). Daarom moeten er permanente satellietfrequenties gereserveerd worden waarmee adequaat gecommuniceerd kan worden tussen de getroffen gebieden en het WIC, en tussen de verschillende gebieden waar hulp wordt verleend.

3.2.1.5

Men zou kunnen denken dat satellietcommunicatie alleen in een welbepaald afgebakend gebied (de EU en aangrenzende regio's) zou moeten kunnen worden ontvangen, maar er moet wel degelijk gestreefd worden naar een wereldwijd bereik. Bij de tsunami is gebleken dat tot een bepaalde zone beperkte coverage te wensen overlaat. Er moest toen namelijk niet alleen kunnen worden gecommuniceerd met het WIC, maar ook tussen ver van elkaar afliggende interventiegebieden zoals de Malediven, Sri Lanka, Thailand en Indonesië.

3.2.1.6

Wil de EU dus efficiënt kunnen communiceren, dan moet zij de beschikking krijgen over een transmissiesysteem per satelliet dat specifiek (d.w.z. exclusief voor dit oogmerk bestemd), veilig (ongevoelig voor storingen) en betrouwbaar is en een wereldwijd bereik heeft. Dit systeem moet kunnen dienen voor de overdracht van geluid en data (faxberichten, mails en high-definition-beelden) en ook videovergaderen mogelijk maken.

3.2.1.7

Het Gemeenschappelijk centrum voor onderzoek, het Europees Ruimteagentschap en de Commissie (Directoraat-generaal Informatiemaatschappij) zijn voldoende in staat om te voorzien in de behoeften die kenbaar zijn gemaakt door het comité dat het actieplan en het mechanisme in goede banen moet leiden. Dit comité valt onder het Directoraat-generaal Milieu, dat met civiele bescherming is belast.

3.2.2.1

Interventies door bijstandsteams:

3.2.2.2

Ondersteuning van lidstaten in noodsituaties:

3.2.3.1

Momenteel is het mechanisme zodanig opgezet dat er in EU-verband interventieteams, middelen en evaluatieteams ter beschikking worden gesteld. Vergeleken met vroeger, toen er op dit vlak niets was geregeld, is dat een vooruitgang, maar de situatie laat nog steeds te wensen over.

3.2.3.2

Nu de EU is uitgebreid en er zich uiteenlopende noodsituaties kunnen voordoen, kan worden overwogen om in het mechanisme plaats in te ruimen voor ondersteunende structuren op regionaal niveau. Deze zouden gebruikt kunnen worden om teams en middelen standby te houden, zodat zij sneller kunnen worden ingezet en beter zijn aangepast aan de specifieke risico's binnen EU-regio's.

3.2.3.3

Dergelijke middelen zouden een seizoensgebonden (blusvliegtuigen voor bosbranden) of permanent karakter kunnen hebben.

3.2.3.4

Ook zou voor een mogelijke verbetering gezorgd kunnen worden door de middelen samen met buurlanden te verwerven; die middelen zouden dan in alle landen van de regio kunnen worden ingezet. De Unie zou bijv. kunnen stimuleren dat middelgrote landen of landen die dezelfde gevaren lopen (watersnood in het stroomgebied van dezelfde rivier, aardbevingen, enz.) middelen voor gemeenschappelijk gebruik aanschaffen.

3.2.4.1

Het WIC is momenteel 24 uur standby, zoals de noodcentra in de meeste lidstaten, maar beschikt nog steeds niet over voldoende technische en personele middelen. De Commissie zou ernaar moeten streven hierin verandering te brengen.

3.2.4.2

De huidige aanpak van de Commissie beperkt zich er echter toe om naar gelang van de specifieke noodsituatie bepaalde middelen te verschaffen. Men kan zich afvragen of deze aanpak wel ambitieus genoeg is om aan de eisen van de situatie te voldoen.

3.2.4.3

Buiten kijf moet staan dat het WIC per definitie geen besluitvormings- of coördinatiecentrum voor noodsituaties is. Wanneer echter geholpen wordt bij het nemen van besluiten of het verlenen van bijstand, moet improvisatie worden voorkomen; in plaats daarvan dient er een van tevoren overeengekomen procedure in werking te treden, die aan de omstandigheden van de noodsituatie in kwestie kan worden aangepast. Op een overstroming, een aardverschuiving, een aardbeving en een vulkaanuitbarsting kan men immers niet op één en dezelfde wijze reageren. Ook de in te zetten middelen verschillen.

3.2.4.4

Het is dus zaak dat het WIC in een noodsituatie over de meest betrouwbare gegevens kan beschikken, zodat de Commissie contact kan opnemen met gespecialiseerde instanties binnen en buiten de EU. Daarnaast moet het WIC vooraf uitgewerkte bijstandsplannen klaar hebben liggen waarmee, al naar gelang de soort en de ernst van de ramp en het land waar deze zich heeft voorgedaan, een snelle en doeltreffende respons mogelijk wordt. De inzetbare modules waarover de afzonderlijke landen beschikken, moeten in deze plannen vanzelfsprekend worden meegenomen.

3.2.4.5

Er moet gekozen worden voor een aanpak waarin het WIC niet alleen als een waarnemingscentrum fungeert, maar zich ook kan bezighouden met de coördinatie van de nationale instanties, de humanitaire hulporganisaties en in het bijzonder ook vrijwilligersorganisaties, die bij iedere ramp te hulp schieten. Coördinatie is een noodzakelijke taak die verricht moet worden door instanties die over alle mogelijke informatie en vereiste middelen beschikken.

3.2.5.1

De door de lidstaten vooraf geselecteerde interventieteams weten ontegenzeglijk hoe zij in een noodsituatie moeten reageren. Het huidige opleidingsprogramma levert goede resultaten op waar het gaat om het vermogen om gemeenschappelijk op te treden. Het aantal cursussen moet worden opgevoerd en nagegaan moet worden of zij niet ook in andere talen dan het Engels kunnen worden gegeven, omdat het kan gebeuren dat er hulp moet worden verleend in landen die cultureel dichter bij andere talen staan, zoals het Frans en het Spaans.

3.2.5.2

Als de bijstandsplannen zijn vastgesteld, moeten de interventieteams ervan in kennis worden gesteld. Daartoe dienen deze plannen deel uit te maken van de opleidingsprogramma's.

3.2.5.3

Ook kan worden overwogen om deze cursussen te geven met behulp van nieuwe technieken voor afstandsonderwijs.

4.1

Het voorstel gaat in de goede richting, maar is voor verbetering vatbaar. Het mechanisme is hoofdzakelijk bedoeld voor gebruik binnen de EU, en is uit dien hoofde momenteel feitelijk een (om niet te zeggen het) EU-instrument voor interregionale solidariteit.

4.2

Bijgevolg moet de EU alles in het werk stellen om zo snel en efficiënt mogelijk op alle mogelijke noodsituaties te reageren. Daartoe dienen er van tevoren procedures of bijstandsplannen te worden uitgedokterd die in oefensituaties moeten worden getest en die bijgesteld moeten worden aan de hand van de ervaringen die met tests of met daadwerkelijke interventies zijn opgedaan.

4.3

In het kader van deze plannen moeten er communicatiemiddelen, actuele kaarten en adequate middelen voor coördinatie beschikbaar zijn. Deze middelen moeten in handen zijn van de EU. De Europese noodhulpplannen moeten in internationaal verband als maatstaf fungeren en het aanzien en de invloed van de Unie in de wereld ten goede komen.

4.4

Daarnaast moeten de evaluatieteams en de coördinatoren van de Unie geraadpleegd worden over de wederopbouw van het getroffen gebied en over mogelijke actieplannen voor daarna.

4.5

Het EESC vindt dat voor alle maatregelen uit hoofde van het communautaire mechanisme voldoende begrotingsmiddelen moeten worden uitgetrokken, zowel voor technisch personeel als voor eigen interventiemiddelen. Hiermee moet het Europese optreden doeltreffender en, vooral bij rampen buiten de EU, zichtbaarder worden. Bij de eigen middelen moet de nadruk worden gelegd op vervoer; door de nodige transportmiddelen ter beschikking te stellen moet snel kunnen worden ingegrepen, zodat de gevolgen van een ramp beperkt blijven.

4.6

Bij hulpverlening in niet-EU-landen moeten maatregelen uit hoofde van het mechanisme als integrerend onderdeel van het buitenlands beleid van de EU beschouwd worden. Aan deze maatregelen moet het nodige belang worden gehecht, omdat de EU hiermee blijk geeft van solidariteit met landen die door een tragedie zijn getroffen.

5.1

Het EESC staat achter de inhoud van de Mededeling over de verbetering van het communautaire mechanisme voor civiele bescherming. Wel vindt het dat er op een aantal concrete punten verbeteringen mogelijk zijn. Een aantal opmerkingen van het EESC vloeien voort uit een inschatting door vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld die deel uitmaken van het Comité.

5.2

Gezien de noodzaak om de implementatie van de voorgestelde maatregelen een verplicht karakter te geven, moet worden uitgegaan van een adequaat rechtsinstrument. Het Comité denkt hierbij aan een verordening (9), omdat deze tot harmonisering bijdraagt en voor alle EU-lidstaten bindend is.

5.3

Voorts zij erop gewezen dat het mechanisme op voldoende begrotingsmiddelen moet kunnen rekenen, zowel voor de uitbreiding van het personeel als voor de aankoop van eigen interventiemiddelen. In de Mededeling wordt niet aangegeven hoeveel financiële steun de lidstaten krijgen, maar in het nieuwe voorstel betreffende het Solidariteitsfonds (10) dient met alle natuurrampen, incl. droogten, rekening te worden gehouden.

5.4

Wat betreft de door het EESC voorgestelde verbeteringen voor het mechanisme die in het advies worden genoemd, zij vooral gewezen op de volgende punten:

5.5

Als vertegenwoordiger van het maatschappelijk middenveld wil het EESC in het openbaar zijn steun uitspreken voor vrijwilligersorganisaties die na natuurrampen vaak langdurig assistentie verlenen zonder dat zij daarvoor betaald worden. Zij zijn een toonbeeld van solidariteit en als zodanig onmisbaar bij het helpen van mensen en het herstellen van schade in gebieden die door een ramp zijn getroffen.

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/46

1.1

Gemengde vennootschappen worden in het kader van het gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB) voor het eerst bestempeld als een instrument van het structuurbeleid in Verordening 3944/90. Hierin wordt nl. de volgende definitie gegeven: „een vennootschap naar privaatrecht die is opgericht door een of meer reders uit de Gemeenschap enerzijds en een of meer partners uit een derde land waarmee de Gemeenschap betrekkingen onderhoudt anderzijds, die een overeenkomst hebben gesloten inzake een gemengde vennootschap om visbestanden in de wateren onder de soevereiniteit en/of jurisdictie van dit derde land te exploiteren en eventueel te valoriseren door bij voorrang de markt van de Gemeenschap van vis te voorzien” (1). Het GVB heeft in de jaren negentig een grote sprong voorwaarts gemaakt, zozeer dat de uitdrukking „het blauwe Europa” gemeengoed werd. Deze benaming is ook vandaag weer actueel, en krijgt in de context van de debatten over het gemeenschappelijk scheepvaartbeleid zelfs een ruimere betekenis.

1.2

Het GVB ontwikkelde zich, maar het begrip gemengde vennootschappen kreeg geen nieuwe invulling. Deze vennootschappen werden nog steeds uitsluitend beschouwd als een instrument van het structuurbeleid voor de visserij, dat kon worden gebruikt ter vervanging van het slopen of definitief uitvoeren van schepen, zoals mag blijken uit de relevante artikelen van de in par. 2.1.2 van dit advies vermelde verordeningen. De regelgeving terzake was m.a.w. uitsluitend gericht op financiële controle.

1.3

Gemengde vennootschappen in de visserijsector zijn echter veel meer dan een instrument van het structuurbeleid voor de visserij: zij maken de weg vrij voor een aantal doelstellingen die duidelijk in de verschillende EU-documenten en de communautaire regelgeving zijn vastgelegd, van de bevoorrading van de markten tot ontwikkelingssamenwerking over werkgelegenheid, regionale ontwikkeling en duurzame visserij. Ook kan de EU via de gemengde vennootschappen een rol spelen in de verschillende regionale visserijorganisaties, en projecten op het gebied van duurzame investeringen in derde landen en op andere markten ondersteunen met kapitaal en geschoold personeel.

1.4

De hervorming van het GVB heeft definitief komaf gemaakt met de opvatting dat de gemengde vennootschappen tot het instrumentarium van het structuurbeleid behoren. Zoals we zullen zien heeft dit er echter ook toe geleid dat specifieke wetgeving voor de gemengde vennootschappen in het kader van de eigen beleidsbevoegdheden van de EU op dit moment zo goed als onbestaande is.

1.5

Het EESC is in zijn op verzoek van de Commissie opgestelde adviezen altijd bij zijn standpunt gebleven dat de gemengde vennootschappen voor de visserij moeten aansluiten bij het nieuwe GVB. In de voorbereidende fase van de hervorming heeft het deze visie al uiteengezet in zijn advies over het voorstel voor een verordening van de Raad over de tenuitvoerlegging van de hervorming van het GVB (2). Later heeft het een en ander herhaald in zijn advies over het Europees Visserijfonds (3), waarin het voorstel voor een verordening van de Raad terzake (4) wordt besproken. Verder heeft het EESC zijn standpunt publiekelijk bekend gemaakt aan de commissaris voor visserij, die op 16 juni 2005 een bezoek bracht aan de afdeling NAT. De commissaris heeft aangegeven de mening van het EESC in gedachten te zullen houden.

1.6

In het huidige advies wil het EESC zijn opmerkingen verder uitdiepen en elementen aandragen om een nieuwe kijk op het nut van de gemengde vennootschappen voor de visserij te bewerkstelligen en zo uiteindelijk te komen tot een wijziging van de regelgeving, gebaseerd op officiële documenten en feiten.

1.7

Een dergelijke mentaliteitswijziging zou er dan hopelijk ook toe leiden dat alles in het werk wordt gesteld om dit soort vennootschappen algemeen ingang te doen vinden. Het gaat immers om een unieke regeling op het gebied van internationale handelsbetrekkingen, die de EU de kans biedt specifieke maatregelen te nemen.

2.1.1

De gemengde vennootschappen in de visserijsector zijn in de Gemeenschapswetgeving opgenomen bij Verordening nr. 3944/90 van de Raad tot wijziging van Verordening nr. 4028/86. Zij worden in dit verband beschouwd als een instrument om de capaciteit van de communautaire vissersvloot te beperken en tegelijkertijd de bevoorrading van de communautaire markt veilig te stellen, rekening houdend met de schaarste van de bestanden in de communautaire wateren en het verbod op toegang tot de exclusieve economische zones van derde landen. De regeling is gebaseerd op de volgende vier pijlers: wegwerken van de overcapaciteit, veilig stellen van de bevoorrading, gedeeltelijk behoud van de werkgelegenheid en tenuitvoerlegging van de politieke en handelsovereenkomsten met derde landen (5). Met het oog op de uitvoering van de in deze verordeningen opgenomen maatregelen werd Verordening 1956/1991 van de Commissie goedgekeurd (6).

2.1.2

Met de goedkeuring van de Verordeningen (EEG) 2080/93 (7) en 3699/93 (8)van de Raad werd het beheer en de financiering van de gemengde vennootschappen voor de visserij opgenomen in het Financieringsinstrument voor de Oriëntatie van de Visserij (FIOV). Conform het subsidiariteitsbeginsel waren de lidstaten verantwoordelijk voor de selectie, het beheer en de controle van de projecten en voor de uitbetaling van de subsidies, die in een eerste fase op het niveau van de premies voor sloop of export lagen en vervolgens 80 % van de slooppremie gingen bedragen. Het is dan ook logisch dat de communautaire reders ervan uitgingen dat het verschil tussen de slooppremie en de premie voor export naar een gemengde vennootschap, wees op de positieve houding van de EU t.o.v. de nieuwe gemengde vennootschap waarvoor het schip of de schepen bestemd waren. Deze beginselen bleven behouden in de Verordeningen 2468/98 van de Raad van 3 november 1998 (9), waarmee Verordening 3699/93 wordt ingetrokken, en in Verordening 2792/1999 van de Raad van 17 december 1999 (10). Wel dient opgemerkt dat de gemengde vennootschappen in deze laatste tekst veel eenvoudiger worden omschreven, nl. als „een handelsonderneming (...) met een of meer partners die onderdaan zijn van het derde land waar het vaartuig is geregistreerd  (11)”.

2.2.1

In haar „Groenboek over de toekomst van het gemeenschappelijk visserijbeleid” (12) erkent de Commissie dat de capaciteit van de EU-vloot te groot is en verwijst zij naar de mondialisering van de visserijsector en de legitieme aspiratie van veel ontwikkelingslanden om de eigen visserijsector uit te breiden. Daarnaast merkt de Commissie op dat er enorme bedragen gemoeid zijn met investeringen in de visserijsector (vloot, havens, koelinstallaties, fabrieken, enz.). Al deze pijnpunten samen hadden al lang de aanleiding moeten vormen tot een specifiek debat over het belang van de gemengde vennootschappen voor de visserij, dat veel groter is dan uit de op dit moment beschikbare officiële documenten blijkt (13).

2.2.1.1

Via de gemengde vennootschappen kan de EU invloed uitoefenen en de nodige investeringen doen om de visserijsector in ontwikkelingslanden te doen uitgroeien tot een volwaardige economische sector. De aanvoer van vissersvaartuigen voor de gemengde vennootschappen is niet alleen positief voor de visserijsector op zich maar ook voor de havensector, de dienstverlening (reparaties, scheepsbouwkunde, bevoorrading, depot, overslag, laden en lossen, bemanning, reizen, enz.), de daadwerkelijke handhaving van de koudeketen (vereist volgens de regelgeving inzake voedselveiligheid van de EU zelf, wat betekent dat moet worden geïnvesteerd in kostbare koelsystemen), de naleving van de normen voor voedselveiligheid, en, ten slotte, de bouw van fabrieken voor de verwerking.

2.2.1.1.1

Dankzij de gemengde vennootschappen kunnen officiers en hogere bemanningsleden hun kwalitatief waardevolle arbeidsplaatsen behouden, en komen er heel wat extra jobs bij, zowel op de schepen als in de aan de visserijsector gerelateerde dienstenondernemingen. Op die manier kunnen waardige arbeidsomstandigheden en een behoorlijk loon worden geboden aan de lokale vissers, die anders hun heil zouden moeten zoeken in de traditionele, vaak weinige efficiënte visserij, die bovendien schadelijke gevolgen heeft voor de bestanden omdat deze weinig of geen mechanismen voor controle, instandhouding, afzet, enz. kent.

2.2.1.2

Door lokaal rijkdom te creëren en de vangst uit te voeren — eventueel na verwerking op plaatselijk niveau — komt dan weer een internationale kettingreactie tot stand waarbij de middelen eerlijker worden verdeeld. Ook wordt zo bewerkstelligd dat het bruto nationaal product en het inkomen per hoofd van de bevolking in de visserijsector van een land exponentieel gaan groeien, zodat de kustvisserij, die in commercieel opzicht nog in de kinderschoenen staat en waar de gezondheidsvoorschriften ontoereikend zijn, geleidelijk kan uitgroeien tot een industriesector.

2.2.1.3

De gemengde vennootschappen moeten zich ertoe verbinden eerst de Europese markten te bevoorraden, zodat de investeringen van de reders en industriëlen uit de visserijsector, de lidstaten en de EU zelf (subsidies) niet verloren gaan en de voorziening van de met tekorten kampende communautaire markt verzekerd is. Nu zowel de wetenschappelijke wereld als de overheid de Europese bevolking herhaaldelijk wijzen op het belang van een gezonde en gevarieerde voeding, gaat de visconsumptie de hoogte in. Verder moeten de vennootschappen strikt de hand houden aan de EU-voorschriften voor voedselveiligheid.

2.2.1.4

Dankzij de activiteit van de gemengde vennootschappen in de visserijgebieden binnen de EU kan het werkgelegenheidsniveau in de sector in stand worden gehouden. De hoofdkantoren en de technische en handelsagentschappen van de ondernemingen in Europa blijven immers actief. Daarnaast worden ook banen gecreëerd in de aanverwante sectoren, zowel direct, wanneer de grote schepen voor de vierjaarlijkse reparaties terugkeren naar hun Europese thuishavens, als indirect, bij het totstandkomen van knowhowketens met de plaatselijke dienstenindustrie waarnaar eerder werd verwezen.

2.2.1.5

Dankzij de gemengde vennootschappen kan de EU over degelijke gegevens inzake de follow-up en de controle van de vangsten in de wateren van derde landen en de internationale wateren beschikken. Er bestaat immers een juridische band met de in het derde land in kwestie gevestigde visserijondernemingen. Zo kan de EU een leidersrol vervullen in de regionale visserijorganisaties die zijn opgericht of gesteund worden door de FAO, de terzake bevoegde organisatie van de Verenigde Naties (14). Met het oog op de financiële controle door de Commissie, de lidstaten en de Rekenkamer zijn de gemengde vennootschappen nl. verplicht elk half jaar vangstgegevens door te geven aan de lidstaten.

2.2.1.6

Op deze manier kan de EU dus haar belangen op visserijgebied in de internationale wateren en visgronden behartigen. De in de communautaire verordeningen vervatte vereisten op het vlak van duurzame visserij, instandhouding en beheer van de bestanden, veiligheid aan boord, controle, veiligheid van de voedselketen enz., verschaffen bovendien de nodige kwaliteitsgaranties. De nefaste invloed van buitenlandse vissersvloten die niets bijdragen aan de ontwikkeling van de visserijsector en de industrie van het derde land in kwestie, niet kunnen instaan voor de kwaliteit van de voor de EU bestemde visserijproducten en een efficiënte controle op een duurzaam beheer van de bestanden onmogelijk maken, kan zo worden opgevangen of zelfs teniet gedaan.

2.2.1.7

Ten slotte kan de EU dankzij de gemengde vennootschappen ook op efficiënte en duurzame wijze bijdragen aan de ontwikkeling van de plaatselijke visserij-industrie in de landen waarmee zij visserijovereenkomsten heeft gesloten en waar gemengde vennootschappen in de visserijsector of door Europese ondernemers geleide vennootschappen actief zijn. Zowel de derde landen als de EU plukken de vruchten van deze samenwerking die een continue bevoorrading met visserijproducten mogelijk maakt.

2.2.2

Niets van dit alles wordt ook maar zijdelings ter sprake gebracht in het herhaaldelijk geciteerde Groenboek over de toekomst van het gemeenschappelijk visserijbeleid, niet in par. 3.9 over de internationale dimensie van het GVB (15) en al evenmin in par. 5.8 over de buitenlandse betrekkingen (16). Niet één keer wordt opgemerkt dat de gemengde vennootschappen een nuttig instrument zijn om de in het Groenboek bepleite beginselen in praktijk te brengen, hoewel zij tot 2002 verankerd waren in de uitgebreide communautaire regelgeving ter zake, zoals hier uitvoerig wordt aangetoond.

2.2.3

Dat de gemengde vennootschappen voor de visserij met het nieuwe GVB nagenoeg volledig uit het zicht verdwijnen, blijkt uit het feit dat het laatste in opdracht van de Commissie opgestelde verslag met volledige gegevens terzake dateert van 2001. De schepen van de gemengde vennootschappen worden in dit verslag overigens niet afzonderlijk behandeld (17). Het daaraan voorafgaande specifieke rapport, „Etude de bilan des sociétés mixtes dans le contexte des interventions structurelles dans le domaine de la pêche”, is van 16 juni 2000. Deze documenten vermelden het bestaan van zo'n 300 gemengde vennootschappen die samen meer dan 600 schepen tellen. Deze vennootschappen vallen nu buiten de communautaire regelgeving inzake visserij en bevinden zich dus in een juridisch vacuüm, zodat zij eenvoudigweg worden gezien als buitenlandse bedrijven met partners uit de EU, die zich ertoe verbonden hebben de EU als eerste te bevoorraden en op gezette tijden informatie door te geven. Zij genieten geen andere bescherming dan die geboden door eventuele bilaterale verdragen voor de wederzijdse bescherming van investeringen tussen de lidstaat van herkomst en het derde land van bestemming.

2.3.1

In de periode dat werd gewerkt aan de definitieve versie van het eerder vermelde Groenboek werden ook twee verordeningen goedgekeurd, nl. Verordening (EG) nr. 1263/1999 van de Raad van 21 juni 1999 betreffende het Financieringsinstrument voor de Oriëntatie van de Visserij (18) en Verordening (EG) nr. 2792/1999 van de Raad van 17 december 1999 tot vaststelling van de uitvoeringsbepalingen en voorwaarden voor de structurele acties van de Gemeenschap in de visserijsector (19). Deze twee verordeningen zijn van kracht tot 31 december 2006, wat betekent dat de gemengde vennootschappen voor de visserij in het kader van het FIOV tot die datum worden erkend.

2.3.2

Met Verordening (EG) 2369/2002 van de Raad van 20 december 2002 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 2792/1999 van de Raad tot vaststelling van de uitvoeringsbepalingen en voorwaarden voor de structurele acties van de Gemeenschap in de visserijsector (20), zijn de gemengde vennootschappen op 31 december 2004 evenwel nagenoeg verdwenen uit het EU-structuurbeleid voor de visserij. De gemengde vennootschappen zijn verplicht de bij hun oprichting vastgelegde regels na te leven, en maken dus deel uit van het communautaire acquis, maar er is geen specifieke regelgeving voor de middellange en lange termijn vastgelegd.

2.3.3

De afschaffing van de steun aan de gemengde vennootschappen, met als gevolg dat er op dit vlak nagenoeg geen regelgeving meer bestaat, is gebaseerd op de vijfde overweging van de hierboven vermelde verordening, waarin wordt bepaald dat de financiële steun uit het FIOV moet worden toegespitst op de sloop van vissersvaartuigen. Het terugdringen van de visserijcapaciteit is evenwel slechts een van de vele doelstellingen van het communautaire visserijbeleid; in het verleden is al gebleken dat ook de gemengde vennootschappen in dit verband een nuttig instrument zijn, en er is geen reden waarom zij die rol niet langer zouden kunnen vervullen. In het volgende hoofdstuk gaan we hier nader op in.

3.1

Het GVB moet ruimte laten voor specifiek op de gemengde vennootschappen in de visserijsector gerichte maatregelen

3.1.1

Hoewel zij in de huidige regelgeving buiten beschouwing worden gelaten passen de gemengde vennootschappen perfect in de logica van de economische globalisering, waarbij enerzijds wordt uitgegaan van kostenbesparing (de kosten in het land van bestemming liggen doorgaans lager dan in de lidstaat van herkomst), en anderzijds van de overdracht van technologieën, het totstandbrengen en verdelen van meerwaarde, de toegang tot de bestanden en de bevoorrading van de markten.

3.1.2

Dankzij de gemengde vennootschappen kan de werkgelegenheid in de van visserij afhankelijke EU-gebieden gedeeltelijk op peil worden gehouden, zowel op zee als op het land, en worden in de derde landen waar de vennootschappen zich vestigen nieuwe gekwalificeerde banen gecreëerd. Ook nemen de vennootschappen de opleiding en specialisatie van de werknemers in het land van bestemming voor hun rekening.

3.1.3

De gemengde vennootschappen voor de visserij zijn in 1990, d.w.z. vijftien jaar geleden, opgenomen in de communautaire regelgeving, en zijn in het kader van het structuurbeleid voor de visserij steeds een nuttig instrument geweest. Met de invoering van het door de Commissie gesteunde nieuwe GVB zijn de gemengde vennootschappen ten onrechte van het toneel verdwenen. Sinds 1 januari 2005 worden deze vennootschappen niet meer vermeld in de communautaire regelgeving. De EU staat dus niet langer achter deze toch waardevolle regeling voor economische samenwerking met derde landen, in principe ontwikkelingslanden. Bovendien is het niet ondenkbaar dat de noodzakelijke vertrouwensrelatie tussen de Europese ondernemers en de EU-instellingen hiermee op losse schroeven is gezet.

3.1.4

De gemengde vennootschappen voor de visserij kunnen en moeten worden beschouwd als een onderdeel van de bilaterale of multilaterale samenwerkingsovereenkomsten met derde landen. Er moeten concrete normen worden vastgelegd waarin rekening wordt gehouden met de specifieke kenmerken van deze vennootschappen, en dit niet alleen vanuit het oogpunt van de visserij op zich. Ook het stimuleren en beschermen van de Europese investeringen in derde landen en douane-, arbeids- en fiscale kwesties spelen een rol.

3.1.5

Hoewel de gemengde vennootschappen in de vigerende regelgeving zouden kunnen worden opgenomen in het kader van de partnerschapsovereenkomsten, zijn in dit verband nog geen concrete stappen van enig belang genomen. Er is dan ook behoefte aan specifieke wetgeving, zodat de Commissie de verschillende bevoegde DG's (ontwikkeling, samenwerking en visserij) op één lijn kan brengen en duidelijk wordt waaraan ondernemers en andere betrokkenen uit de sector zich in het kader van deze overeenkomsten en alle andere bestaande instrumenten moeten houden. Alleen zo kunnen de hier besproken concrete resultaten worden bereikt.

4.1

Het EESC zou erop willen aandringen dat de gemengde vennootschappen, die een alternatief boden voor de sloop maar thans niet langer deel uitmaken van de structuurmaatregelen om de capaciteit in goede banen te leiden, in het kader van de herziening van het GVB en conform de conclusies van de Raad van 19 juli 2004 (21) worden omschreven als een instrument om de bevoorrading van de markt veilig te stellen en als een sectorgericht actiemiddel, waarover de EU in het kader van haar eigen bevoegdheden, haar regionale en internationale verbintenissen en de bilaterale verdragen kan beschikken met het oog op de correcte tenuitvoerlegging van het Europees visserijbeleid, overeenkomstig de beginselen van de FAO en de WTO. Wel dient er voortdurend nauwlettend op te worden toegezien dat de visserijcapaciteit niet toeneemt, omdat zulks tot overbevissing zou kunnen leiden.

4.2

Ten slotte vestigt het Comité nog de aandacht op de volgende punten:

4.2.1

De Commissie moet een gedetailleerde en actuele studie opstellen waarin zij nagaat hoe het staat met de gemengde vennootschappen in de visserijsector en welke mogelijkheden deze bieden. De overige EU-instellingen en de betrokken sectoren moeten op de hoogte worden gebracht van de conclusies van deze studie.

4.2.2

In de communautaire regelgeving moeten de nodige mechanismen en normen worden opgenomen om de gemengde vennootschappen in de visserijsector juridische zekerheid te bieden. Dit impliceert dat hun actiegebied wordt afgebakend in het kader van bilaterale of multilaterale specifieke langetermijnovereenkomsten met derde landen, waarin rekening wordt gehouden met de eigen kenmerken van de activiteiten van deze vennootschappen en de gunstige gevolgen daarvan voor het beheer van de bestanden, de bevoorrading van de markten, het creëren van nieuwe arbeidsplaatsen in van de visserij afhankelijke gebieden, het ontstaan van meerwaarde, samenwerking en internationale uitwisseling.

17.3.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 65/50

1.1

Dit voorstel beoogt de codificatie van Verordening (EEG) nr. 1208/81 van de Raad van 28 april 1981 tot vaststelling van het communautaire indelingsschema voor geslachte volwassen runderen (1). De nieuwe verordening vervangt de verschillende besluiten die erin zijn verwerkt (2). Dit voorstel laat de inhoud van de besluiten die worden gecodificeerd, onverlet en beperkt zich er derhalve toe deze samen te voegen en daarin slechts de formele wijzigingen aan te brengen die voor de codificatie zelf vereist zijn.

2.1

Het Comité vindt het heel nuttig dat alle teksten samen in één verordening worden samengebracht. In de context van een Europa van de burgers hecht het Comité, net als de Commissie, veel belang aan het vereenvoudigen en verduidelijken van het Gemeenschapsrecht, met het doel om dit begrijpelijker en toegankelijker te maken voor de gewone burger, die aldus nieuwe mogelijkheden krijgt om gebruik te maken van de specifieke rechten die hij aan het Gemeenschapsrecht kan ontlenen.