31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/1

1.1

Met dit advies, dat volgt op een reeks eerder uitgebrachte adviezen over de totstandbrenging van een Europees toerismebeleid, wil het Europees Economisch en Sociaal Comité een referentiekader scheppen voor bepaalde toeristische initiatieven die, samen met de acties van Europese, nationale, regionale en lokale instanties, van sociale partners en andere organisaties van het maatschappelijk middenveld en in de toerismesector, alternatieven beogen aan te dragen voor de economische bedrijvigheid — en alle goeds dat hieruit voortvloeit — in achterblijvende gebieden en met name voor de personen die er wonen en werken en de ondernemingen die er actief zijn.

1.2

Doel van dit advies is bij te dragen tot de noodzakelijke herstructurering van verschillende gebieden in de Europese Unie die om zeer diverse redenen met sociaal-economische teruggang hebben te maken. Centraal hierbij staan de alternatieven die het toerisme kan bieden.

1.3

Het advies is als volgt tot stand gekomen:

1.4

Er moet rekening worden gehouden met twee aspecten, die elkaar op positieve wijze aanvullen:

2.1

In dit advies zal niet worden uitgeweid over de redenen waarom deze gebieden in een bepaalde situatie terechtgekomen zijn. Evenmin zal worden ingegaan op de maatregelen die in het kader van diverse herstructureringen (in industrie, mijnbouw, landbouw, enz.) zijn genomen, hoewel daaruit wellicht lering kan worden getrokken.

2.2

Wèl wordt van meet af aan onderscheid gemaakt tussen gebieden die een concreet herstructureringsproces hebben doorgemaakt en achterstandsgebieden die nog nauwelijks enige industrie van belang kennen en waar het toerisme een springplank naar en aanjager van verdere ontwikkeling kan zijn.

2.3

Het advies omvat derhalve de volgende onderdelen:

2.3.1

Analyse van de situatie in achterblijvende gebieden en meest in het oog springende aspecten die in toekomstige voorstellen op toeristisch gebied aan de orde moeten komen: sociale situatie, werkgelegenheid, economische bedrijvigheid, institutionele context, enzovoort. Het is van fundamenteel belang duidelijk te omschrijven wat onder „achterblijvende gebieden” wordt verstaan, aangezien verschillende omstandigheden en situaties tot verschillende oplossingen kunnen leiden.

2.3.2

Met het oog hierop zal nader worden ingegaan op de volgende kwesties:

2.3.2.1

Situatie in de achterblijvende gebieden: de tekortkomingen van deze gebieden moeten vanuit verschillende invalshoeken in kaart worden gebracht; hierbij moet aandacht worden besteed aan: problemen die worden veroorzaakt door de afhankelijkheid van één type industrie of bedrijvigheid in het verleden; ontoereikendheid of verslechtering van bepaalde milieufactoren; een gebrekkige infrastructuur die de ontwikkeling van het toerisme in de weg staat; een beroepsbevolking met vaardigheden die niet van pas komen in de toeristische sector; een sociale omgeving die ongeschikt is om nieuwe activiteiten zoals toerisme te ontplooien. Er moet vooral rekening worden gehouden met het feit dat de achterblijvende gebieden doorgaans geen natuurlijke toeristische gebieden zijn, waardoor het des te moeilijker wordt om de juiste vorm van toerisme te vinden; het kan hierbij gaan om toerisme dat gericht is op cultuur en archeologie, sport, zelfontplooiing en om vele andere vormen van alternatief toerisme. Met name de „positieve ervaring” wordt geacht de basis van alle vormen van toerisme te zijn en het is vooral deze „ervaring” die nagestreefd en bevorderd moet worden.

2.3.2.2

Institutionele samenwerking: in dit advies wordt er met klem op gewezen dat de verschillende bestuursorganen en instanties met elkaar moeten samenwerken en wordt aangegeven welke soorten en manieren van samenwerking tussen instellingen alsook welke overheidsmiddelen kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van toerisme. Speciale aandacht zal worden besteed aan de rol van de Europese structuurfondsen bij het herstel van de achterblijvende gebieden. De instellingen zullen het voortouw moeten nemen bij het organiseren van cursussen om mensen die voorheen in de industrie werkzaam waren om te scholen tot werknemers in de dienstensector.

2.3.2.3

Sociale verankering als doelstelling: de achterblijvende sectoren zitten vastgeklonken aan de gebieden waar zij oorspronkelijk tot ontwikkeling zijn gekomen en later in verval zijn geraakt. Dit heeft ertoe geleid dat de plaatselijke bevolking zich in de loop der jaren verbonden is gaan voelen met de streek waar zij generaties lang heeft gewoond en gewerkt. De beoogde toeristische initiatieven moeten er in belangrijke mate toe bijdragen dat deze verbondenheid blijft bestaan; daartoe moeten de randvoorwaarden worden geschapen die zulks mogelijk maken: huisvesting, diensten, vervoer, enz. Een andere manier om deze sociale verbondenheid te bevorderen is door het scheppen van stabiele arbeidsplaatsen. Hoewel toerisme een goede bron van werkgelegenheid is, kan het seizoengebonden karakter ervan deze sociale verbondenheid in de weg staan en in bepaalde perioden van het jaar tot ongewenste migratiestromen leiden.

2.3.2.4

De sociale dialoog, van essentieel belang voor de analyse en ontwikkeling van alternatieven: de sociale dialoog, die via vakbonden en ondernemersverenigingen wordt gevoerd, zou ten grondslag moeten liggen aan afspraken tussen werknemers en werkgevers om projecten en initiatieven op te zetten. Deze bipartiete dialoog moet tot een tripartiete dialoog met de overheid leiden in de zoektocht naar haalbare alternatieven. Ook andere organisaties van het maatschappelijk middenveld en de toeristische sector moeten bijdragen tot de uitvoering van projecten.

2.3.2.5

Bevordering van initiatieven ten behoeve van duurzaam toerisme: ondanks de sociale onrust die de sociaal-economische teruggang in veel gebieden teweeg heeft gebracht, dient erop te worden gewezen dat de aanpak die voor nieuwe ontwikkelingsalternatieven is gekozen, niet alleen fouten uit het verleden kan rechtzetten maar er ook voor kan zorgen dat de nieuwe activiteiten voldoen aan de sociale, economische en milieucriteria die het Comité met het oog op duurzaam toerisme heeft vastgesteld.

2.3.2.6

Het milieu als spil van herstel en planning van toeristische activiteiten:

2.3.2.7

Instandhouding en uitbreiding van de economische bedrijvigheid en bevordering van productieve investeringen: er moet een zo concreet mogelijke lijst van initiatieven ter stimulering van ondernemerschap worden opgesteld. Ondernemerschap in deze achterblijvende gebieden is veelal gebaseerd op een specialisme uit het verleden, als gevolg van de rechtstreekse betrokkenheid van de ondernemer bij de oorspronkelijke bedrijvigheid of bij aanverwante ondernemingen. In verband hiermee worden in het onderhavige advies voorstellen geformuleerd voor de instandhouding en uitbreiding van bedrijven, voor bedrijfsopleidingen en capacity building, voor de ontwikkeling van criteria voor concurrentie, onderzoek en ontwikkeling, ontwerp, marketing, enz. Ook moeten zaken als productpromotie en partnerschap en samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en de overheid, en het opzetten van netwerken tussen ondernemingen, gebieden en sectoren worden bevorderd. Speciale aandacht moet uitgaan naar het MKB en naar zeer kleine bedrijven.

2.3.2.8

Behoud en schepping van arbeidsplaatsen als prioriteit: het proces van sociaal-economisch verval in bedrijven en sectoren heeft vooral op sociaal vlak ernstige consequenties vanwege het verlies aan werkgelegenheid. Daarom moeten de initiatieven die herstel beogen vooral gericht zijn op het behoud en, indien mogelijk, de toename van de werkgelegenheid in achterblijvende gebieden. Om dit te kunnen verwezenlijken moeten, naast overgangsmaatregelen op het vlak van sociale bescherming, tegelijkertijd met het ontplooien van toeristische initiatieven ook werkgelegenheidsbevorderende investeringen, beroepsopleiding en bijscholing, bevordering en ontwikkeling van zelfstandig ondernemerschap en de sector „sociale economie” worden gestimuleerd.

2.3.2.9

Aandacht voor alle factoren die van belang zijn voor een toerismebeleid: bij toeristische projecten voor sociaal-economisch herstel van achterblijvende gebieden moet worden nagegaan hoe alle factoren die van belang zijn voor het toerismebeleid, óók de factoren die hier nog niet genoemd zijn, het best kunnen worden gestimuleerd. Daarom moet de bijdrage van alle factoren (cultuur, geschiedenis, patrimonium, natuur, sport) worden vastgesteld.

2.3.2.10

In sommige gebieden is gebleken dat elementen van vorige economische activiteiten goed van pas kunnen komen bij het opzetten van nieuwe toeristische alternatieven. Deze mogelijkheid moet zoveel mogelijk worden benut.

2.3.3

Het is belangrijk de verschillende succesvolle ervaringen in de EU-lidstaten nauwgezet te analyseren, niet alleen om er gebruik van te maken in andere situaties, maar ook ter ondersteuning en versterking. Aangezien er kennelijk niet zoveel positieve ervaringen zijn, is het moeilijk om een uitgebreide en gevarieerde staalkaart van positieve ervaringen samen te stellen.

2.3.4

Speciale aandacht dient uit te gaan naar de mogelijkheid en de wenselijkheid van samenwerking tussen verschillende toeristische bestemmingen in achterblijvende gebieden, zodat zij elkaar onderling kunnen stimuleren en steunen.

2.3.5

Als werknemers worden aangemoedigd en de kans krijgen om voor zichzelf te beginnen, kunnen zij zich ongetwijfeld gemakkelijker aanpassen aan een nieuwe situatie. Het is in het belang van de achterblijvende gebieden die worden omgevormd tot toeristische bestemmingen, met name voor plattelandstoerisme, dat hiernaar onderzoek wordt verricht. Nagegaan moet worden hoe deze vorm van werkgelegenheid moet worden ondersteund om een efficiënt instrument te zijn in dit moeilijke overgangsproces.

2.3.5.1

Initiatieven die op dit gebied kunnen worden ontplooid:

2.3.5.1.1

„Voor zichzelf beginnen” betekent, in Europees verband, dat werknemers in staat zijn en besluiten om, alleen of met anderen, voor eigen rekening een activiteit uit te oefenen. Een „zelfstandige” is derhalve iemand die een onafhankelijke activiteit uitoefent en als dusdanig sociale en commerciële betrekkingen onderhoudt met leveranciers en klanten.

2.3.5.1.2

Zelfstandigen hebben zichzelf jarenlang weten te wapenen tegen economische crises in de industrie; zij hebben immers de werkgelegenheid op peil weten te houden en zijn erin geslaagd nieuwe banen te creëren.

2.3.5.1.3

Momenteel zijn het vooral jongeren en vrouwen die een eigen bedrijf beginnen.

2.3.5.1.4

Een toeristisch aanbod dat uitgaat van zelfstandige ondernemers kan pas efficiënt zijn als het nieuwe beroepsvaardigheden stimuleert. Een greep uit het soort nieuwe bedrijvigheid dat op het platteland kan ontstaan:

2.3.6

Bovendien zullen veel achterstandsgebieden die hun economie nieuw leven trachten in te blazen, in de toekomst hun toevlucht zoeken tot sociaal toerisme. Sociaal toerisme is, vanwege zijn bijzondere karakter, een goed instrument om het seizoengevoelige karakter van toerisme te bestrijden en vakantiespreiding te bevorderen.

2.3.7

Een nieuw Europees scenario om toeristische alternatieven te ontwikkelen in achterstandsgebieden: er zij gewezen op de mogelijkheden die de EU-25 biedt om, met het oog op deze problematiek, een algemeen referentiekader voor maatregelen, informatie-uitwisseling, koppeling van projecten, bevordering van goede praktijken, ontwikkeling van publiek-private samenwerking enz. te scheppen.

2.3.8

Anderzijds kan dit advies samen met het grondwettelijk verdrag, gezien de aandacht daarin voor de burgers, hun rechten en de meest achtergebleven regio's en gebieden en gezien de wijze waarop het toerisme erin wordt behandeld, een Europees antwoord geven dat aansluit bij de nationale, regionale en lokale situatie.

2.4

Al wat kan bijdragen tot de uitwerking van een alternatief kan in dit verband interessant zijn. Zo worden de vorige adviezen van het EESC, de initiatieven van de Commissie en het Europees Parlement, en de ervaringen van instellingen als de Wereldtoerismeorganisatie (WTO) en het Internationaal Bureau voor Sociaal Toerisme (BITS) in dit advies onder de loep genomen.

2.5

Ervaring als uitgangspunt: het is de bedoeling dat dit advies praktisch nut oplevert, met name voor de gebieden die het EESC uit het slop wil helpen halen. Daarom bevat het een lijst van goede praktijken, die van pas komen bij het ontwikkelen van dit soort initiatieven.

3.1

Het is niet eenvoudig vast te stellen wat men precies verstaat onder de „achteropgeraakte gebieden” die in de titel van dit advies worden genoemd, niet alleen vanwege de uiteenlopende kenmerken van deze gebieden, de oorzaak en de redenen van de achteruitgang, de reikwijdte of omvang van de gevolgen hiervan en de geografische spreiding, maar ook en vooral vanwege de ernstige consequenties voor de mensen die er wonen en de bedrijven die er actief zijn.

3.2

Het voornaamste element dat moet worden bestudeerd om de verschillende soorten achterstandsgebieden te karakteriseren en te onderscheiden is wellicht de economische geschiedenis van het gebied in kwestie, uitgedrukt aan de hand van verschillende indicatoren. Zo moet duidelijk antwoord worden gegeven op de vraag of de situatie in het recente verleden is ontstaan als gevolg van technologische, sociale en economische ontwikkelingen, of dat het hier om een permanente situatie gaat en het gebied nooit in staat is geweest om een economisch ontwikkelingspeil te bereiken dat welvaart en rijkdom opleverde voor de inwoners. Dit verschil is ongetwijfeld van groot belang om de ideale oplossing voor dit probleem te vinden en bruikbare alternatieven aan te dragen. De ondernemerservaring, de opleiding van de plaatselijke bevolking en ten slotte de mogelijkheid om plaatsvervangende of nieuwe bedrijvigheid te vinden, lopen van geval tot geval aanzienlijk uiteen.

3.3

De oorzaken van het feit dat sommige gebieden nog geen behoorlijk economisch ontwikkelingspeil hebben bereikt, kunnen zeer verschillend zijn: een perifere ligging, extreme milieuomstandigheden, ontoereikende infrastructuur, weinig ondernemersgeest bij de plaatselijke bevolking en tot slot een hele reeks factoren die ervoor gezorgd hebben en ervoor blijven zorgen dat de plaatselijke bevolking wegtrekt naar gebieden met meer economische groeimogelijkheden, zowel in eigen land als daarbuiten. De toenemende ontvolking en de daaruit voortvloeiende sociale ontwrichting van grote, hoofdzakelijk rurale, gebieden in Europa is een probleem dat de EU met haar beleid en instrumenten voor regionale ontwikkeling daadkrachtig bestrijdt. Toerisme en de ontwikkeling die hiermee gepaard gaat zijn het doel van diverse, waardevolle acties.

3.4

In het geval van gebieden die op een gegeven moment dankzij een aantal activiteiten (zoals landbouw, mijnbouw, textiel-, metaal- of chemische industrie) een sterke economische ontwikkeling hebben gekend en deze ontwikkeling om uiteenlopende redenen hebben zien stagneren, bestaat het probleem hoofdzakelijk in de ontmanteling van een sociaal model, met alle gevolgen van dien voor de lokale bevolking en de bedrijvigheid in de regio. In dergelijke gevallen vormt de afhankelijkheid van één type bedrijvigheid of de geringe economische diversiteit nog een bijkomende factor die het zoeken naar een alternatief voor het verlies van arbeidsplaatsen als gevolg van de economische teruggang bemoeilijkt.

3.5

Er zijn veel factoren die de neergang van een voormalig actief, winstgevend en concurrerend gebied, dat werkgelegenheid en welvaart opleverde, kunnen verklaren. Maar in het algemeen kan worden gesteld dat de globalisering van de economie en de technologische ontwikkelingen hieraan ten grondslag liggen. De markten veranderen snel, soms erg abrupt, en de stabiliteit die de industrie bracht in landen die erin slaagden om de industriële beginselen in vorige eeuwen adequaat toe te passen, is verdwenen en vervangen door technologische en sociale ontwikkelingen, groeiende markten, razendsnelle wereldwijde verspreiding van informatie, mondiale concurrentie en verplaatsing van de productie van goederen en diensten. De keuze voor een bepaalde vestigingsplaats wordt weliswaar grotendeels ingegeven door de factor arbeidskosten, maar het zijn de onderzoeks-, ontwikkelings- en innovatiecapaciteit, de nabijheid en kwaliteit van de dienstverlening, de vakkundigheid van de bedrijfsleiding en de professionaliteit van de werknemers die samen met de toegang tot technologie het concurrentievermogen van een economische activiteit bepalen. Het proces van deïndustrialisering in Europa stoppen en alternatieve bronnen van werkgelegenheid vinden is, getuige de Lissabon-strategie, wellicht de grootste uitdaging waarvoor Europa zich gesteld ziet.

3.6

De neergang van een gebied heeft voor de plaatselijke bevolking en het plaatselijke bedrijfsleven diverse gevolgen: banenverlies, algemene verpaupering, demografische veranderingen, ontvolking en teloorgang van de industriële infrastructuur. Deze effecten worden vaak nog jarenlang en op de meest uiteenlopende manieren gevoeld. De generatie die rechtstreeks de gevolgen ondervindt van de economische teruggang, krijgt dankzij sociale beschermingsmechanismen veelal een soort van vervangend inkomen waar niet om gevraagd is, maar dat noodzakelijk is om in de levensbehoeften te voorzien. Dit is het geval wanneer grote industrie- en mijnbouwondernemingen op de fles gaan en werknemers van jonge en middelbare leeftijd werkloos worden en afhankelijk worden van een uitkering. Deze situatie is al ongewenst, maar de problemen van de volgende generatie, die werk noch uitkering heeft, zijn wellicht nog beangstigender. In dergelijke situaties zijn ondernemersgeest, diversificatie van activiteiten en scholing meer dan een alternatief: zij zijn een absolute noodzaak.

3.7

Voor deze achterstandsgebieden, d.w.z. de gebieden die niet tot economische ontwikkeling zijn gekomen of die hun ontwikkeling hebben zien stagneren, kan toerisme een goed alternatief vormen dat een sterke, stabiele bedrijfstak oplevert met goede toekomstvooruitzichten, die werkgelegenheid genereert en in staat is om duurzame economische, sociale en milieuontwikkeling tot stand te brengen. Het spreekt voor zich dat de culturele en economische veranderingen die hiervan ongetwijfeld het gevolg zullen zijn, niet eenvoudig en zeker niet in alle gevallen succesvol zullen zijn, maar de achterstandsgebieden beschikken nu eenmaal over weinig alternatieven en àls er al alternatieven zijn, dan zijn deze vaak nog veel moeilijker te verwezenlijken.

3.8

Overigens komen soms ook rond of in de buurt van grote steden, óók steden met een florerende economie, verpauperde achterstandsgebieden voor met weinig of geen economische activiteit. In dergelijke gevallen kunnen evenementen met een internationale uitstraling de economie nieuw leven helpen inblazen. Voorbeelden als de wereldtentoonstellingen in Sevilla en Lissabon, alsook de Olympische Spelen in Barcelona of, onlangs nog, in Athene hebben aangetoond dat zij een essentiële factor zijn voor de heropleving van een gebied en vaak de aanzet geven tot toeristische ontwikkeling.

4.1

Na het analyseren van de situatie, het ontstaan en de essentiële kenmerken van de achterstandsgebieden wordt het tijd om de doelstellingen en methoden te definiëren die helpen nagaan op welke manier het toerisme, zoals aangekondigd in de titel van dit advies, een bijdrage levert aan het sociaal-economisch herstel van achterstandsgebieden.

4.1.1

Eerst en vooral moet duidelijk worden gemaakt dat economische ontwikkeling hoofdzakelijk tot doel heeft de lokale bevolking passende omstandigheden te bieden voor hun persoonlijke en sociale ontwikkeling, zodat zij zich niet genoodzaakt zien te emigreren of te verhuizen. Met andere woorden, het doel is behoud van de sociale verbondenheid die de plaatselijke bevolking al generaties lang voelt met haar omgeving. Daarom moeten de toeristische initiatieven die als alternatief worden beschouwd, niet alleen voor de noodzakelijke infrastructuur maar ook voor stabiele werkgelegenheid zorgen voor de mensen die werkzaam zijn in de toerismesector in de ruimste zin van het woord. Wil men de sociale ontwrichting tegengaan, dan is de totstandbrenging van een duurzame en levensvatbare toeristische industrie op lange termijn van essentieel belang als alternatief voor de werkloosheid die door de sociaal-economische neergang is ontstaan.

4.2

De economische ontwikkeling in achterstandsgebieden moet bovendien ook gericht zijn op diversificatie van de economische bedrijvigheid. Indien de achteruitgang van gebieden waar de economische activiteit wordt gekenmerkt door afhankelijkheid van één soort industrie o.m. werd veroorzaakt door technologische veranderingen of marktverschuivingen, dan ligt het voor de hand dat om een herhaling van deze situatie te voorkomen, moet worden gezocht naar bijkomende en uiteenlopende activiteiten waarop de economie van de regio in de toekomst kan drijven. Toerisme is vanwege zijn horizontale karakter en de vele partijen die erbij betrokken zijn (bedrijven in alle soorten en maten, familiebedrijven, multinationale ondernemingen, bedrijven met brede sociale doelstellingen en commerciële belangen) een goed instrument om de bedrijvigheid in een gebied te diversifiëren.

4.3

Afgezien daarvan zijn de maatregelen om de achterstandsgebieden tot ontwikkeling te brengen gericht op het behoud van het evenwicht in economisch, sociaal en met name ecologisch opzicht. De achteruitgang van de industriële of mijnbouwactiviteit leidt vaak tot ernstig verval van de omstandigheden in een gebied: verouderde en verlaten gebouwen, vervuilend industrieel afval, schade aan de omgeving en verontreinigde grond zijn vaak het resultaat van een verouderde industrie en vormen vanzelfsprekend geen ideale omstandigheden voor de ontwikkeling van toerisme, dat doorgaans een mooie en aantrekkelijke natuurlijke omgeving opzoekt.

4.3.1

In wezen is het de taak van bedrijven die in een bepaald gebied actief zijn geweest, om de oorspronkelijke natuurlijke omstandigheden te herstellen of deze in ieder geval zo goed mogelijk weer in orde te brengen. In de praktijk is het natuurlijk niet eenvoudig om vast te houden aan dit beginsel, aangezien slechte bedrijfsresultaten zulks veelal niet toelaten, en is het de taak van de overheid om bij te springen en erop toe te zien dat de omgeving in goede staat wordt gehouden. Dat is vooral belangrijk wanneer de bedrijven die wegtrekken, een vestigingspremie hebben gekregen van de overheid. De maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven moet ertoe leiden dat zij deze bijkomende bedrijfskosten voor hun rekening nemen.

4.4

Om deze — moeilijke — doelstellingen te verwezenlijken moeten methoden worden gehanteerd die een zo groot mogelijke kans van slagen bieden. De sociale dialoog is hierbij een conditio sine qua non, omdat deze een sleutelrol speelt bij het zoeken naar alternatieven. Deze sociale dialoog tussen economische en sociale actoren, tussen ondernemers en werknemers bij monde van vakbonden en ondernemersorganisaties, is onmisbaar om projecten en initiatieven tot een goed eind te brengen. Ook het maatschappelijk middenveld, dat bestaat uit maatschappelijke organisaties en consumenten- en burgerbewegingen, kan en moet hieraan een bijdrage leveren.

4.4.1

Maar het is vooral de overheid die zich moet inzetten voor en actief op zoek moet gaan naar alternatieven voor achterstandsgebieden, hetzij in de toeristische sector, hetzij in de industrie of dienstensector. Het succes van de initiatieven is tot op zekere hoogte afhankelijk van de samenwerking tussen de verschillende bestuurslagen en overheidsinstanties, die, indien nodig, actie moeten ondernemen om de economische levensvatbaarheid van de projecten te waarborgen. De structuurfondsen van de EU zijn instrumenten bij uitstek voor een dergelijke gecoördineerde actie op Europees, nationaal, regionaal en lokaal niveau, waarbij regionale ontwikkelingsprojecten worden opgezet en uitgevoerd en initiatieven worden ontplooid die achterstandsgebieden nieuw leven kunnen inblazen.

4.5

Maar de heropleving van achterstandsgebieden staat of valt bij de opleiding van de plaatselijke beroepsbevolking. Langdurig werklozen moeten worden omgeschoold, zodat zij werk kunnen aanvaarden dat doorgaans heel andere eisen stelt en waarvoor andere vaardigheden nodig zijn dan zij in hun vorige baan gewend waren. Gebleken is dat deze omschakeling een enorme uitdaging is en dat fabrieksarbeiders alleen met intensieve en voortdurende training kunnen worden omgeschoold en voorbereid op een baan in de dienstverlenende sector. Hetzelfde geldt voor de volgende generatie, voor diegenen die weliswaar niet zijn ontslagen maar voor wie een baan in de traditionele industrie geen optie meer is. Scholing is het enige middel om dit gebrek aan arbeidsperspectief tegen te gaan.

4.6

Er kleven zowel voor- als nadelen aan het huidige Europese uitbreidingsproces: enerzijds komen er gebieden bij met een verleden van industrie, mijnbouw of landbouw dat niet zomaar kan worden weggecijferd, maar anderzijds neemt natuurlijk ook de vraag naar recreatie- en toerismemogelijkheden in andere landen aanzienlijk toe, wat de toerismesector geen windeieren zal leggen. Activiteiten ter bevordering van duurzaam toerisme in heel Europa kunnen, mits zij voldoen aan de criteria van het Europees toerismemodel, een goed instrument zijn om de economische ontwikkeling in bepaalde achterstandsgebieden een impuls te geven.

5.1

Eén van de hoofddoelstellingen van dit advies is het in kaart brengen en bestuderen van de vele gevallen waarin toerisme een goed alternatief is gebleken voor achterstandsgebieden.

5.1.1

Hiertoe zijn, behalve de vele ervaringen die werden uitgewisseld op de door het EESC samen met de plaatselijke autoriteiten georganiseerde hoorzitting in Córdoba, tal van interessante initiatieven bijeengebracht die het bestuderen waard zijn en wellicht als voorbeeld kunnen dienen.

5.2

Het geval „Asturië” (Spanje): dit is het succesverhaal van een voormalig mijnbouw- en industriegebied dat het verval en de werkloosheid in deze sectoren heeft weten te bestrijden door te kiezen voor een intensieve ontwikkeling van toerisme. Daartoe worden diverse toeristische attracties en producten ontwikkeld die deel uitmaken van het concept „Asturië en de natuur”:

5.2.1

Deze nieuwe strategie voor plaatselijke ontwikkeling is zeer succesvol geweest: de werkgelegenheid in de regio is de afgelopen jaren met 8 % gestegen. Het spreekt voor zich dat de keuze voor milieubescherming hier de basis heeft gelegd voor kwaliteitstoerisme, dat in harmonie is met de natuur, en dat zowel de economische en sociale spelers als de overheidsinstanties ervoor hebben gekozen om deze strategische koerswijziging en dit nieuwe regiomodel in de armen te sluiten.

5.3

Het geval „Zabrze” (Polen). In heel de regio Silezië hebben door economische en markthervormingen veel bedrijven hun deuren moeten sluiten, waardoor tienduizenden banen verloren zijn gegaan en een troosteloos landschap met verlaten fabrieksterreinen is ontstaan. Er zijn tal van pogingen ondernomen om het toerisme te promoten, maar de regio blijft gebukt gaan onder zijn oude imago van naargeestig en aftands industriegebied. Dit voor toeristen weinig aanlokkelijke imago kan echter een positief element worden voor het sociaal-economisch leven in de regio indien het industriële erfgoed, zoals gewenst en gepland door de autoriteiten, een toeristische bestemming krijgt. Indien de verlaten fabrieksterreinen een nieuwe bestemming krijgen, die hoofdzakelijk toeristisch georiënteerd en niet seizoengebonden is, blijft het industrieel erfgoed en het unieke karakter van deze gebieden en steden behouden.

5.3.1

Een dergelijk project stuit echter op tal van obstakels. Behalve de slechte staat en de verwaarlozing van de fabrieksterreinen zijn er nog problemen die verband houden met de eigendom, het gebrek aan financiële middelen en geschoold personeel, het gebrek aan goede toeristische infrastructuur en andere factoren die ertoe leiden dat slechts een beperkt aantal fabrieksterreinen in aanmerking komt om te worden omgevormd tot toeristische producten waaraan iets te verdienen valt. De rol van structuurfondsen als EFRO en ESF kan van vitaal belang zijn om de barrières die worden opgeworpen door het gebrek aan kapitaalinvesteringen en scholing van de plaatselijke bevolking te overwinnen.

5.3.2

Er is een regionaal plan opgesteld voor het gebruik van voormalige fabrieksterreinen voor toeristische doeleinden: „de route van het industrieel erfgoed” omvat 30 fabrieksterreinen die aan de hand van verschillende criteria (toegankelijkheid, aantrekkelijkheid, bezoekerscapaciteit en veiligheid) zijn geselecteerd.

5.3.3

Met name in het geval van de gemeente Zabrze, een middelgrote stad in het zuiden van Polen, hebben de gemeentelijke autoriteiten het belang van industrieel toerisme goed ingeschat en sinds 2003 staat Zabrze op de kaart als een geslaagd voorbeeld van industrieel toerisme, dat al verschillende prijzen in de wacht heeft gesleept. Zabrze heeft niet alleen een alternatief gevonden voor zijn kwijnende mijnbouwindustrie, maar is ook een centrum voor overleg geworden en een inspiratiebron voor toekomstige projecten op het gebied van industrieel toerisme in Polen en in heel Europa; zo werden hier in september 2004 en mei 2005 internationale conferenties georganiseerd rond het thema „De waarde van het industriële erfgoed voor toerisme en recreatie”. Deze conferenties zijn uitgemond in de resoluties van Zabrze, die een zeer waardevolle visie bevatten op het gebruik van het industrieel erfgoed voor toerisme en recreatie. De Wereldtoerismeorganisatie wil er overigens aan meewerken om een netwerk op te zetten dat industrieel toerisme bevordert.

5.3.4

Kortom, wat in Zabrze is gerealiseerd, biedt een schat aan kennis en ervaringen, die ongetwijfeld van nut kunnen zijn voor andere, soortgelijke plaatsen die zich op toerisme willen toeleggen. Het EESC is zich ten volle bewust van het belang van toerisme en zal zich hier te allen tijde voor inzetten.

5.4

Het geval van het Museo Minero de Río Tinto in Huelva (Spanje). De mijn van Río Tinto was vroeger een plek waar veel edelmetalen werden gedolven, die al sinds de Romeinse tijd welvaart opleverden. In 1982 werd de mijn gesloten, met alle gevolgen van dien voor de plaatselijke economie. Het mijnbouwmuseum van Río Tinto herbergt de nalatenschap van deze vervlogen tijden. Het fungeert tevens als informatiecentrum voor het Parque Minero de Río Tinto, een themapark dat de dorpen en omgeving van het mijnbouwgebied omvat. Het Parque Minero beslaat een gebied van 900 hectare waar bezoekers per trein het traject kunnen afleggen waarlangs vroeger het erts naar Huelva werd gebracht en een bezoek kunnen brengen aan de vroegere mijnen, een Romeins kerkhof en het mijnbouwgebied dat werd opgezet door het Engelse bedrijf dat aan het eind van de 19e eeuw eigenaar was van de mijn. Uiteindelijk is dus een terrein dat niet meer werd gebruikt, omgevormd tot een plaats voor vrijetijdsbesteding en is er opnieuw aandacht voor erfgoed en cultuur. Een toeristische attractie als deze, die gebaseerd is op een „belevenis”, zorgt er hier, net zoals in andere gevallen, voor dat er weer geld wordt verdiend in de gebieden die anders met leegloop te maken zouden hebben.

5.5

Het mijnbouw- en industriegebied van Peñarroya-Pueblonuevo (Spanje) beschikt over een waardevol industrieel erfgoed en omvat de restanten van een fabrieksterrein uit de 20e eeuw. Momenteel wordt het terrein opgeknapt om onderdak te bieden aan diverse recreatiemogelijkheden voor de plaatselijke bevolking en voor bezoekers. Verschillende dorpen in de Valle del Alto Guadiato in de provincie Córdoba hebben de handen ineengeslagen om attracties als het Museo Geológico Minero de Peñarroya-Pueblonuevo te promoten; aan de hand van diverse initiatieven wordt getracht het toerisme te stimuleren om de economie van een aantal dorpen die gebukt gaan onder de werkloosheid als gevolg van de mijnsluiting nieuw leven in te blazen. Dit leidt tot een breed en gecoördineerd toeristisch aanbod dat oude industrie- en mijnbouwgebieden, gastronomie, sport en cultuur omvat en langs diverse dorpen in de regio, waaronder Fuenteovejuna en Bélmez, leidt.

5.6

Het Sistema del Museo de la Ciencia y de la Técnica de Catalunya (Spanje) omvat een twintigtal bestemmingen die tot het industriële erfgoed van de Catalaanse regio behoren en die vroeger onderdak boden aan de textiel-, papier-, leer- en transportindustrie. De Catalaanse industrie was in de voorbije eeuwen van onmiskenbaar groot belang, niet alleen in economisch opzicht maar ook op cultureel, architectonisch en sociaal vlak, en maakt deel uit van de collectieve identiteit van Catalonië. Doel van dit 'Sistema' is het toerisme naar al deze twintig bestemmingen te bevorderen en te fungeren als een netwerk van culturele toeristische attracties. Tevens wordt hiermee een model geleverd voor andere, soortgelijke projecten.

5.7

Een andere interessante ervaring werd opgedaan in La-Roche-en-Ardenne (België). Daar werd met de steun van het Internationaal Bureau voor Sociaal Toerisme (BITS) een vakantiepark voor sociaal toerisme aangelegd. Hierdoor kreeg de plaatselijke werkgelegenheid een belangrijke impuls en werd dit voormalige steenkoolgebied een alternatieve bron van ontwikkeling aangereikt.

5.8

Overal in Europa worden innovatieve toeristische initiatieven ontplooid, die — althans gedeeltelijk — een alternatief beogen aan te dragen voor situaties van economische teruggang. Zo zijn er vissers die toeristen de mogelijkheid bieden om een dag mee te varen aan boord van hun schip en mee te helpen bij de traditionele visvangst. Dit brengt toeristen in contact met een, vanuit toeristisch oogpunt aantrekkelijke, beroepsactiviteit en –cultuur en biedt een kwijnende sector als de visserij een extra bron van inkomsten.

5.9

Het EESC steunt de gezamenlijke verklaring van de Europese federatie van vakbonden in de levensmiddelen-, landbouw- en toerismesector (EFFAT) en van de Europese vereniging van horeca-etablissementen (HOTREC) over maatregelen om de werkgelegenheid in het toerisme in plattelandsgebieden op peil te houden en verder te ontwikkelen.

6.1

Tijdens de verschillende vergaderingen van de studiegroep die met het opstellen van dit advies was belast, alsook tijdens de vruchtbare hoorzitting in Córdoba zijn niet alleen de bovenstaande standpunten naar voren gebracht, maar zijn ook zeer waardevolle conclusies en aanbevelingen geformuleerd.

6.2

Zoals in verschillende documenten van de Commissie en van het EESC alsook in tal van studies wordt opgemerkt, is het toerisme een economische activiteit die niet alleen vanuit strikt economisch oogpunt maar ook in sociaal en milieu-opzicht van groot belang is. Toerisme is een sterke, stabiele bedrijfstak die toekomstperspectief biedt en nieuwe banen genereert, goede banen ook, indien op korte, middellange en lange termijn aan bepaalde duurzaamheidscriteria wordt voldaan.

6.3

De sociaal-economische achterstand die bepaalde gebieden in tal van Europese landen hebben opgelopen, heeft uiteenlopende oorzaken en komt op verschillende manieren tot uiting, maar wat alle gebieden gemeen hebben is dat werkloosheid en gebrek aan economische alternatieven de belangrijkste kenmerken zijn en vooral de plaatselijke bevolking treffen, die zich veelal gedwongen ziet te emigreren, op zoek naar een alternatief voor de traditionele bedrijvigheid van de regio. De ontvolking van grote delen van het platteland en van de industrie- of mijnbouwgebieden is het ongewenste resultaat van de veranderingen in de economische structuur.

6.4

Het voorkomen van sociale ontwrichting van de lokale samenleving is de fundamentele doelstelling van alle beleidsmaatregelen die erop gericht zijn het regionale evenwicht te bewaren en derhalve levensvatbare alternatieven aan te dragen voor deze achterstandsgebieden. Hierbij spelen de Europese structuurfondsen een essentiële rol. Het behoud of de schepping van werkgelegenheid als instrument voor maatschappelijke integratie moet de hoogste prioriteit krijgen.

6.5

Voor veel achterstandsgebieden is toerisme wellicht een goede alternatieve bron van inkomsten, die kansen biedt voor sociale en economische ontwikkeling en nieuwe banen oplevert. Uiteenlopende ervaringen op alle niveaus bewijzen en bevestigen dit.

6.6

Maar het pad van achterstandsgebieden die op zoek zijn naar een alternatief als toerisme is niet zelden bezaaid met allerlei lastige problemen en obstakels. Achterstandsgebieden lenen zich vaak niet „van nature” voor toeristische doeleinden, eerder integendeel. Vaak hebben zij maar weinig toeristische aantrekkingskracht en is ook de omgeving aangetast. Daardoor hebben zij de grootste moeite om de omstandigheden te scheppen waarin toerisme kan floreren. Het is dan ook belangrijk producten en diensten aan te bieden die de vraag kunnen stimuleren.

6.7

Behalve deze slechte uitgangspositie zijn er vaak nog andere obstakels die de ontwikkeling van toerisme in achterstandsgebieden bemoeilijken:

6.8

Maar juist de kansen die het toerisme biedt moeten, ondanks de moeilijkheden die met dit proces gepaard gaan, zowel de overheidsinstanties als de sociale partners en de burgers ertoe aanzetten om de uitdaging aan te gaan en dit potentieel te benutten. Het Europees regionaal beleid en het beleid op andere communautaire terreinen (toerisme, cultuur, werkgelegenheid, vervoer, infrastructuur, enz.) moeten ertoe bijdragen dat deze uitdaging met succes tegemoet wordt getreden. De situatie van de achterstandsgebieden negeren of de hiermee verbonden risico's en obstakels uit de weg gaan lijkt geen goede strategie. Want behalve toerisme beschikken de achterblijvende gebieden niet over veel andere, geschikte alternatieven.

6.9

Om ervoor te zorgen dat toerisme een haalbaar alternatief is voor achterstandsgebieden moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

6.10

De toeristische producten waarvoor in elk gebied wordt gekozen, variëren uiteraard naar gelang van diverse factoren en het is moeilijk per geval vast te stellen wat ideaal is; bij wijze van voorbeeld worden hier echter enkele activiteiten genoemd die direct of indirect verband houden met toerisme en een alternatieve vorm van toerisme kunnen bieden: agrotoerisme en plattelandstoerisme, alsook ambachtelijke industrie, de productie en verkoop van lokaal geproduceerde levensmiddelen, industrieel toerisme (waarvan hierboven enkele geslaagde voorbeelden zijn beschreven), gezondheidstoerisme en cultureel toerisme. Ondersteuning door de overheid is onontbeerlijk voor de overlevingskansen van het plattelandstoerisme op lange termijn.

6.11

Het soort bedrijven dat toeristische producten en activiteiten ontwikkelt in achterstandsgebieden wijkt niet af van andere toeristische ondernemingen. Toch moet rekening worden gehouden met het volgende:

6.12

Om de overlevingskansen van toeristische ondernemingen in achterstandsgebieden te vergroten is het van vitaal belang dat er in de omgeving diverse aanvullende activiteiten worden ontwikkeld die hetzelfde doel nastreven, waardoor een echt „toeristisch verbond” ontstaat waarbij elk bedrijf fungeert als schakel in de keten van één groot toeristisch aanbod. Dit verbond van cultuur, gastronomie, natuur en accommodatie, kortom, van alle economische activiteiten die de aantrekkingskracht van het toerisme bepalen, moet in al zijn facetten, zowel privaat als publiek, worden gecoördineerd. Dit verbond, dat soms — maar niet altijd — ook voorkomt in het traditionele toerisme, is onmisbaar bij nieuwe activiteiten in achterblijvende gebieden vanwege de bijzonder moeilijke en penibele omstandigheden voor bedrijven hier. De „toeristische route”, waarbij een heleboel bedrijven zijn betrokken, is bijvoorbeeld een concrete uitingsvorm van een dergelijk verbond. In ieder geval moet samenwerking tussen bedrijven door alle economische en sociale actoren worden aangemoedigd.

7.1

Het sociaal-economisch herstel van de achteropgeraakte gebieden in Europa is een grote uitdaging voor overheidsinstanties op alle niveaus, voor de sociaal-economische actoren en voor de burgers, een uitdaging die tegemoet dient te worden getreden om de ontvolking van bepaalde gebieden tegen te gaan en de plaatselijke bevolking te beschermen tegen armoede of te weerhouden van emigratie. Toerisme is slechts een van de alternatieven, maar gezien zijn toegevoegde waarde, zijn werkgelegenheidsscheppend vermogen en zijn toekomstperspectieven wèl het alternatief dat de voorkeur verdient.

7.2

In feite wijzen zowel de Europese beleidslijnen als de documenten van de Europese instellingen in deze richting: de Europese Commissie, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité zijn uitgesproken voorstanders van dit alternatief. Toch wordt nog onvoldoende financiële steun ter beschikking gesteld voor structurele maatregelen en wordt het steeds moeilijker om de structuurfondsen in te zetten als instrument voor economisch herstel. Het zou een goede zaak zijn indien de Commissie op grond van succesvolle ervaringen een proefproject zou lanceren om na te gaan hoe de structuurfondsen het beste kunnen worden ingezet ter bevordering van het toerisme in gebieden met een sociaal-economische achterstand.

7.3

Andere instanties, zoals de Wereldtoerismeorganisatie (WTO) en het Internationaal Bureau voor Toerisme (BITS), nemen strategische maatregelen om de promotie en coördinatie van toeristische projecten in achteropgeraakte gebieden in goede banen te leiden.

7.4

In de lidstaten zelf moeten de acties van de verschillende bestuursniveaus (nationaal, regionaal, lokaal) worden gecoördineerd. Waarnemingsposten voor toerisme zijn een goed instrument om de mogelijkheden van de sector te onderzoeken en de verschillende strategieën en beleidsmaatregelen ter ontwikkeling van het toerisme uit te voeren.

7.5

Het EESC heeft al eerder advies uitgebracht over toerisme en pleit ook nu weer voor de totstandbrenging van een Europees toerismebeleid rond een Europees toerismemodel, dat niet per se gebaseerd is op regelgeving, maar vooral op waarden en beginselen (zoals duurzaamheid, kwaliteit van de dienstverlening, de producten en de arbeidsplaatsen, veiligheid voor de consument, publiek-private samenwerking, toegankelijkheid voor iedereen, promotie van het lokale erfgoed en de lokale cultuur) die moeten garanderen dat het toerisme in Europa en in alle landen op korte, middellange en lange termijn een solide grondslag heeft. Dit advies is het vervolg op de eerder gepubliceerde strategische en beleidsdocumenten en vestigt de aandacht op de positieve bijdrage die het toerisme kan leveren aan het sociaal-economisch herstel van achteropgeraakte gebieden, wat één van de uitgangspunten van het Europees toerismemodel moet zijn.

8.

Dit advies dient als bijdrage van het EESC aan het Europees Toerismeforum 2005, dat in oktober a.s. in Malta wordt gehouden met als titel „Verklaring van Córdoba over de bijdrage van het toerisme aan het sociaal-economisch herstel van achteropgeraakte gebieden” .

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/11

1.1

Bij Richtlijn 2004/18/EG van 31 maart 2004 wordt de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten geregeld en verzekerd. In deze richtlijn werden de vorige desbetreffende richtlijnen gebundeld en werd hun inhoud aangepast, zodat aldus een vereenvoudigd wettelijk kader tot stand is gekomen.

1.2

Met het oog op de afbakening van het toepassingsgebied van de richtlijn wordt een aantal drempels vastgesteld, waaronder de richtlijn niet van kracht is. Voorts is voorzien in een specifieke procedure aan de hand waarvan de drempels periodiek worden herbekeken.

1.3

De drempels in de richtlijn zijn vastgesteld in euro's, terwijl de drempels die voortvloeien uit de internationale verplichtingen van de Unie op grond van de WTO-overeenkomst inzake overheidsopdrachten in bijzondere trekkingsrechten (BTR) zijn uitgedrukt. Artikel 78 van de richtlijn bevat een mechanisme waarmee de Commissie de drempels kan controleren en herzien als de ontwikkeling van de wisselkoers tussen BTR en euro daartoe noopt. Ook bij een herziening zou het niveau van de drempels evenwel in wezen gelijk moeten blijven.

1.4

De Commissie had met name besloten niet te raken aan de drempel van 249.000 euro die van toepassing is op overheidsopdrachten voor diensten die voor meer dan 50 % door de aanbestedende diensten zijn gesubsidieerd [art. 8 b)], en op opdrachten voor leveringen die zijn geplaatst door aanbestedende diensten die niet in bijlage IV zijn opgenomen (d.i. andere aanbestedende diensten dan centrale overheidsinstanties).

1.5

Door een materiële fout vermeldt artikel 78 dat de drempel voor opdrachten die voor meer dan 50 % door de aanbestedende diensten worden gesubsidieerd, zoals bedoeld in art. 8 b), in overeenstemming moet worden gebracht met een andere drempel, waardoor deze feitelijk wordt verlaagd.

2.1

Het onderhavige voorstel voor een richtlijn is er alleen op gericht deze materiële fout recht te zetten. Door rectificatie van artikel 78 wordt de drempel die is aangegeven in artikel 8 betreffende het toepassingsgebied van de richtlijn opnieuw in overeenstemming gebracht met het in artikel 78 vermelde mechanisme voor de herziening van de drempels.

2.2

Het EESC is dan ook zeer ingenomen met deze wijziging waarmee de samenhang van de regelgevende tekst wordt hersteld.

2.3

Dit is des te meer van belang gelet op de termijn voor de volgende herziening van de drempels, die krachtens artikel 78, lid 4, in november 2005 zou moeten plaatsvinden.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/12

1.1

Met dit voorstel voor een verordening inzake de rechten van luchtreizigers met beperkte mobiliteit maakt de Commissie zich sterk voor gelijke kansen voor gehandicapten en minder mobiele personen in het luchtvervoer.

1.2

De Commissie ziet vliegreizen als een hefboom voor integratie en de actieve deelname van gehandicapten aan het economische en sociale leven.

1.3

Het initiatief valt onder de beleidsmaatregelen op het gebied van non-discriminatie, een algemeen beginsel dat uitdrukkelijk is vastgelegd in artikel 21 van het Handvest van de Grondrechten van de EU. Overigens is de Gemeenschap ook krachtens artikel 13 van het EG-verdrag gemachtigd discriminatie op grond van o.m. handicap te bestrijden.

1.4

Dankzij deze verordening zouden alle passagiers in gelijke mate moeten kunnen profiteren van de voordelen van de openstelling van een Europese luchtvervoersmarkt.

1.5

Het is voor het eerst dat Europese wetgeving wordt uitgevaardigd die specifiek gericht is op gehandicapten. Ook vele ouderen en passagiers die tijdelijk minder mobiel zijn zullen hiervan profiteren.

1.6

Het voorstel, dat bedoeld is om ongelijke behandeling te voorkomen, is gebaseerd op de volgende grondbeginselen:

1.7

Er moet een eind komen aan de discriminatie en personen met een beperkte mobiliteit moeten naar behoren worden bijgestaan. De vrijwillige afspraken die luchtvervoerders en luchthavens de laatste jaren hebben gemaakt zijn een eerste stap, maar volstaan niet. Verder is het ook belangrijk dat de verantwoordelijkheden haarfijn worden afgebakend en dat er duidelijke regels komen.

2.1

Het EESC is ingenomen met dit initiatief van de Commissie en kan zich volledig vinden in de hoofdlijnen van het voorstel.

2.2

Het lijdt geen twijfel dat mensen met beperkte mobiliteit dankzij deze verordening gemakkelijker gebruik zullen kunnen maken van het luchtvervoer. Bovendien houdt het voorstel verband met de recente EU-wetgeving inzake compensatie en bijstand aan luchtreizigers bij instapweigering en annulering of langdurige vertraging van vluchten (1), waarmee de rechten van passagiers verder worden versterkt.

2.3

Het EESC heeft er eerder al op gewezen (2) dat gehandicapten niet alleen af te rekenen hebben met barrières op het gebied van werkgelegenheid, maar dat ook op andere vlakken wetgeving noodzakelijk is. Voor gehandicapten is mobiliteit immers de sleutel tot sociale integratie.

2.4

Het EESC betreurt het ontbreken van bepalingen inzake de toegankelijkheid voor gehandicapten van de luchthaveninfrastructuur, de voertuigen voor het passagiersvervoer op de luchthaven en de vliegtuigen. Zonder dit soort maatregelen zal de gelijkheid van kansen in het luchtvervoer nooit ten volle gerealiseerd worden. Het EESC verzoekt de Commissie dan ook de wetgeving verder uit te breiden: nieuwe infrastructuur en vervoersmiddelen moeten voor alle passagiers toegankelijk zijn en de bestaande barrières moeten geleidelijk worden weggewerkt.

2.5

Het EESC staat achter de algemene bepalingen van de verordening, en verwelkomt m.n. het voorstel om voor elke luchthaven één centraal beheersorgaan voor de bijstand in het leven te roepen. Een dergelijke regeling bakent immers de verantwoordelijkheden af en biedt de beste garantie op degelijke en continue bijstand aan passagiers met beperkte mobiliteit.

2.6

Om de algemene doelstelling nog vollediger te bereiken zouden sommige bepalingen evenwel nog kunnen worden aangescherpt.

2.7

Om ervoor te zorgen dat de rechten van àlle burgers — ook als hun mobiliteit beperkt is — in de luchtvervoerssector worden nageleefd, is het verder ook van belang dat de representatieve maatschappelijke organisaties zo veel mogelijk worden geraadpleegd. Daarnaast moeten de luchthavens, de dienstverleners, de luchtvaartmaatschappijen en de belangenorganisaties van gehandicapten — met inbegrip van mensen met beperkte mobiliteit — binnen het Comité van luchthavengebruikers met elkaar in overleg treden om de verordening correct ten uitvoer te leggen. Daarbij dienen overigens ook de veiligheidsnormen ter sprake te komen.

Het EESC is ingenomen met de bepaling dat niet de gehandicapten de kosten van de bijstand moeten dragen. Het kan zich echter niet vinden in de zevende overweging, waarin wordt bepaald dat de kosten van de bijstand evenredig moeten worden gespreid over alle passagiers. Het EESC herhaalt dat de luchtvaartmaatschappijen de kosten moeten delen, daarbij uitgaande van het aantal passagiers dat elk van die maatschappijen van en naar de luchthaven in kwestie vervoert. Een en ander mag er in geen geval toe leiden dat de passagiers meer gaan betalen voor een vliegticket.

2.8

De in artikel 4 opgenomen uitzondering op artikel 3 — het voorkomen van vervoersweigering –, op grond waarvan het mogelijk is een passagier te weigeren om veiligheidsredenen, moet verder worden verduidelijkt om willekeur te voorkomen. Zo zouden de veiligheidsvereisten op EU-niveau moeten worden gespecificeerd en vastgelegd. Dat kan in een bijlage bij de verordening of in een uitvoeringsverordening. De veiligheidsregels die op dit moment zijn bepaald door de luchtvervoerders of in de wetgeving, lopen sterk uiteen en zijn soms zelfs tegenstrijdig. Het voorstel van de Commissie om deze regels vast te leggen via nationale wetgeving zet geen zoden aan de dijk. Verder moet de informatie m.b.t. de veiligheidsvereisten openbaar zijn, en mag het niet zo zijn dat zij alleen op aanvraag beschikbaar is.

2.9

Een lacune is voorts dat niet uitdrukkelijk wordt bepaald dat de luchtvaartmaatschappij verplicht is om op grond van de verordening geweigerde passagiers op te vangen: zij moeten worden terugbetaald of op een andere vlucht worden gezet. Daarbij dient te worden uitgegaan van de al goedgekeurde verordening inzake compensatie en bijstand aan luchtreizigers bij instapweigering en annulering of langdurige vertraging van vluchten.

2.10

Ook de in artikel 5 vermelde bepalingen inzake de verplichting tot bijstand moeten worden aangescherpt. Het beheersorgaan van de luchthaven moet ook verantwoordelijk worden gesteld voor passagiers die overstappen of op doorreis zijn, op voorwaarde dat zij 24 uur van tevoren bijstand hebben aangevraagd. De huidige formulering van het voorstel („alle redelijke inspanningen leveren”) is niet afdoende. Wel kan rekening worden gehouden met uitzonderlijke omstandigheden waar het beheersorgaan geen invloed op heeft.

2.11

Alle Europese luchthavens moeten zorgen voor een continue en correcte bijstandsverlening aan passagiers met beperkte mobiliteit; die bijstand moet overigens verder gaan dan de in bijlage 1 bij de verordening vastgelegde bepalingen. Wordt vastgehouden aan de in het voorstel vastgelegde drempel van twee miljoen passagiers, dan zou een aanzienlijk aantal Europese luchthavens niet aan deze basisverplichting hoeven te voldoen. Voorts is er ook behoefte aan specifieke kwaliteitsnormen op maat van kleine luchthavens die minder dan één miljoen passagiers per jaar vervoeren. Deze dienen te worden vastgesteld op plaatselijk niveau, in nauwe samenwerking met organisaties van gehandicapten en mensen met beperkte mobiliteit.

2.12

Ook moet het personeel leren omgaan met gehandicapten, zodat zij de bijstandsverlening kunnen afstemmen op de behoeften en de situatie van de persoon in kwestie. Dankzij nieuwe technologieën (bv. sms-berichten of „piepers”) zouden passagiers met beperkte mobiliteit (zoals slechtzienden en slechthorenden) overigens ook vlotter hun weg kunnen vinden binnen de luchthaven.

2.13

Er dient te worden nagedacht over een eenvoudige — en gratis — procedure voor kennisgeving van behoefte aan bijstand. Normaliter wordt bijstand aangevraagd bij de luchtvaartmaatschappij als de tickets gereserveerd worden. Om de dienstverlening optimaal te doen verlopen is het van kapitaal belang dat de luchtvaartmaatschappij alle informatie correct doorgeeft aan de luchthaven. Een passagier die bijstand aanvraagt zou ter bewijs een code moeten krijgen. Bij geschillen zou de bewijslast inzake het ontbreken van kennisgeving bovendien bij de luchtvaartmaatschappij en/of de reisagent die verantwoordelijk is voor de boeking moeten liggen.

2.14

Daarbij dient ook rekening te worden gehouden met een aantal vereisten inzake toegankelijkheid. Het moet mogelijk zijn de kennisgeving via alternatieve kanalen als telefoon en internet door te geven. De internet-websites moeten voldoen aan de WAI-richtlijnen (3) en kennisgeving per telefoon moet gratis kunnen.

2.15

Voorts dient te worden verwezen naar Richtlijn 95/46/EG betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens, om zo de bescherming van de persoonlijke levenssfeer te verzekeren. Ook dient te worden vermeld dat de informatie alleen mag worden gebruikt om aan de in de verordening vastgelegde verplichtingen op het vlak van bijstand te voldoen, en dat de gegevens niet tegen de passagier in kwestie mogen worden gebruikt.

2.16

De lidstaten kunnen verschillende organen aanwijzen voor de afhandeling van klachten. Het EESC vreest dat de procedures bij overtredingen daardoor aan efficiëntie zullen inboeten en dat de passagiers niet altijd zullen weten waar zij terecht kunnen. Het EESC pleit ervoor dat één vlot toegankelijk orgaan wordt gekozen om klachten te ontvangen, toe te zien op de uitvoering van de verordening en de naleving ervan af te dwingen. Het huidige voorstel kan beduidend worden vereenvoudigd door in elke lidstaat één orgaan aan te wijzen dat met al deze taken wordt belast. Gezien de internationalisering van het luchtverkeer en het toenemend aantal passagiers dat buitenlandse reizen maakt, is het EESC voorstander van de oprichting van een Europees orgaan.

2.17

Het EESC meent dat personen met beperkte mobiliteit recht hebben op volledige vergoeding van verloren of beschadigde mobiliteitshulpmiddelen. Er dient terdege te worden beseft dat verlies of schade belangrijke gevolgen kan hebben voor de mobiliteit, de autonomie en de veiligheid van de passagier. De verantwoordelijkheid voor de grondafhandeling van de mobiliteitshulpmiddelen moet volgens het Comité bij de luchtvervoerder komen te liggen, wat zou aansluiten bij de in het Verdrag van Montreal vastgelegde internationale regelgeving inzake de aansprakelijkheid van luchtvervoerders.

2.18

Ook wil het EESC er nog op wijzen dat duidelijk moet worden vastgelegd wie verantwoordelijk en aansprakelijk is bij een ongeval met hulpbehoevende passagiers of indien de bijstand te kort schiet, hetzij op de luchthaven, hetzij bij het instappen, uitgaande van het Verdrag van Warschau zoals gewijzigd bij de Verdragen van Den Haag en Montreal (4).

2.19

Ook wil het EESC ingaan op een aantal kwesties in verband met de bijstand aan boord ter sprake worden gebracht. Het vervoer van officiële geleidehonden wordt beperkt tot vluchten van minder dan vijf uur; het Comité stelt voor deze beperking, die in de praktijk niet bestaat, te schrappen. Verder zouden de vervoerders moeten worden verplicht om de passagiers op de hoogte te brengen van beperkingen inzake het vervoer aan boord van mobiliteitshulpmiddelen. De bepalingen inzake de toegankelijkheid van vluchtinformatie moeten worden uitgebreid tot de informatie over veiligheidsmaatregelen.

2.20

Het EESC wijst erop dat niet alle obstakels die vliegreizen bemoeilijken, worden aangepakt. Zo is het m.n. van cruciaal belang dat alle nieuwe luchthavens ook voor minder mobiele personen toegankelijk zijn, en dat de bestaande luchthavens de belemmeringen voor een vrije toegang geleidelijk aan wegwerken.

2.21

Ten slotte pleit het EESC ervoor dat luchtvervoerders die nieuwe toestellen kopen of charteren, kiezen voor een model dat beantwoordt aan de vereisten inzake toegankelijkheid.

3.1

Het EESC staat volledig achter het voorstel, maar dringt aan op een aantal wijzigingen (zie hoofdstuk 2 voor verdere details) ter verbetering van de samenhang en de doeltreffendheid van de maatregelen om gehandicapten en passagiers met beperkte mobiliteit gelijke kansen te bieden bij vliegreizen.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/15

1.1

Het toezicht op de veiligheid van het vliegverkeer is wereldwijd gereguleerd in het kader van het uit 1944 daterende Verdrag van Chicago inzake de Internationale Burgerluchtvaart en is gebaseerd op normen die ontwikkeld zijn door de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie, die bij dat verdrag in het leven is geroepen. In wezen staan de luchtvaartmaatschappijen, in het bijzonder wat de naleving van de veiligheidsvereisten betreft, onder toezicht van hun thuisland.

1.2

Buiten de EU hangen de veiligheidsniveaus af van de doeltreffendheid van de toezichtprocedures die in derde landen worden toegepast. Om de veiligheid te garanderen van alle vliegtuigen die binnen de Gemeenschap, naar de Gemeenschap of naar bestemmingen buiten de Gemeenschap vliegen, hebben het Europees Parlement en de Raad onlangs Richtlijn 2004/36/EG van het Europees Parlement en de Raad inzake de veiligheid van luchtvaartuigen uit derde landen die gebruik maken van luchthavens in de Gemeenschap (1) goedgekeurd, die voorziet in een geharmoniseerd systeem van inspecties van buitenlandse vliegtuigen die gebruik maken van Europese luchthavens. Daarnaast voorziet deze richtlijn in de uitwisseling van informatie tussen de lidstaten en in de mogelijkheid om door een lidstaat genomen maatregelen tegen een derde land of exploitant die zich niet aan de internationale veiligheidsnormen houdt, tot de gehele Gemeenschap uit te breiden.

1.3

Kort samengevat worden de lidstaten er door de „SAFA-richtlijn” toe verplicht een mechanisme te creëren voor het verzamelen van informatie aan de hand waarvan zij dan potentieel onveilige exploitanten kunnen identificeren.

1.4

Door de vliegramp in Sharm-el-Sheikh en de ongevallen die zich in 2005 hebben voorgedaan, is duidelijk geworden dat er meer stringente regels nodig zijn.

1.5

„Ramp inspections” moeten verplicht worden gesteld en de lidstaten moeten ertoe worden verplicht op grotere schaal informatie uit te wisselen en de uit deze controles voortvloeiende gemeenschappelijke maatregelen ten uitvoer te leggen. De Commissie zou een Europese lijst van luchtvaartmaatschappijen met veiligheidsproblemen moeten opstellen.

1.6

Bemanningen die vluchten boven Europees grondgebied uitvoeren, moeten steekproefsgewijs in een vluchtsimulator worden gecontroleerd, om te zien of zij bekwaam genoeg zijn om in een druk luchtruim te vliegen.

1.7

Wanneer mensen via een website van een luchtvaartmaatschappij of via een reisbureau een vlucht boeken, moeten zij kunnen zien welke maatschappij die vlucht uitvoert. Indien hierin verandering optreedt, bijv. bij „wet lease” (waarbij een luchtvaartmaatschappij een vliegtuig met bemanning van een andere maatschappij huurt), zouden zij hiervan vóór vertrek in kennis gesteld moeten worden. Indien zij er niet mee akkoord gaan, zouden zij hun geld volledig terug moeten krijgen.

1.8

Desgewenst zouden passagiers type, model en leeftijd van het desbetreffende vliegtuig te weten moeten kunnen komen, alsook het land waarin het vliegtuig geregistreerd staat.

1.9

Er moet met klem op worden aangedrongen dat de bemanning voldoende rust tussen vluchten krijgt.

1.10

Een goede beheersing van het Engels of, afhankelijk van de bestemming, van een andere Europese taal dient verplicht te worden gesteld voor de bemanning; dit is nodig om met de passagiers te communiceren en in geval van nood adequaat op te treden.

1.11

Luchtvaartuigen die om veiligheidsredenen door één EU-lidstaat worden geweerd, zouden door alle EU-lidstaten geweerd moeten worden.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/16

1.1

Aviaire influenza (AI; ook wel vogelpest of vogelgriep genoemd) is een zeer besmettelijke virusziekte bij pluimvee, die ook kan overgaan op andere dieren en in een enkel geval op de mens. Sinds enkele maanden voert China een omvangrijk vaccinatieprogramma uit nadat in de westelijke provincie Qinghai aan het AI-virus overleden trekganzen waren gevonden.

1.2

Tijdens recente uitbraken van de hoogpathogene vorm van het virus in verschillende delen van de wereld, waaronder een aantal EU-lidstaten, zijn meer dan 200 miljoen stuks pluimvee aan AI overleden, of gedood en vernietigd om de ziekte te bestrijden. Deze grootschalige preventieve ruimingen hebben met name bij EU-burgers geleid tot grote ethische en sociaal-economische bezwaren evenals tot ongerustheid over dierenwelzijn en milieu.

1.3

Het vermogen van het AI-virus om snel te muteren en zich vlug aan te passen, vormt een concrete bedreiging voor de gezondheid van mens en dier. Hoewel de zogenaamde laagpathogene AI-virussen (LPAI-virussen) volgens de huidige kennis geringere risico's voor de gezondheid opleveren dan de hoogpathogene AI-virussen (HPAI-virussen), ontstaan laatstgenoemde virussen als gevolg van een mutatie van bepaalde LPAI-virussen, in het bijzonder van de types H5 en H7, en kunnen HPAI-virussen bij een uitbraak onder pluimvee leiden tot een zeer hoog sterftecijfer. Uit de beschikbare gegevens blijkt dat het merendeel van het aantal gemelde besmettingen van mensen met AI en alle menselijke sterfgevallen ten gevolge van AI-virussen te wijten zijn aan HPAI-virussen van de types H5 en H7. Er bestaat daarnaast bewijs voor de overdracht van LPAI-virussen van het type H9 van varkens en pluimvee op mensen, maar de werkelijke bedreiging daarvan voor de volksgezondheid is niet duidelijk.

1.4

Ongecontroleerde uitbraken van AI kunnen leiden tot het ontstaan van een volledig aan de mens aangepast virus en daardoor uiteindelijk tot een influenzapandemie met wereldwijd enorme aantallen slachtoffers en desastreuze sociaal-economische gevolgen.

2.1

Het eerste voorstel van de Commissie behelst de intrekking van Richtlijn 92/40/EEG betreffende aviaire influenza en de vervanging daarvan door een nieuwe richtlijn houdende een aanpassing van de bestaande bepalingen.

2.2

Dit voorstel omvat een verandering van de definitie van AI, zodat naast HPAI- ook LPAI-virussen onder de Richtlijn komen te vallen. De voorgestelde bestrijdingsmaatregelen variëren echter al naar gelang de verschillende risico's die deze virussen opleveren.

2.3

In dit voorstel worden verder verplichte bewakings- en bestrijdingsmaatregelen voor LPAI-virussen vastgesteld. Voorgesteld wordt de lidstaten te verzoeken om bewakingsprogramma's waarmee LPAI vroegtijdig kan worden ontdekt, ter goedkeuring aan de Commissie voor te leggen, zodat in geval van een uitbraak snel ziektebestrijdingsmaatregelen kunnen worden genomen en mutatie van LPAI in HPAI wordt voorkomen.

2.4

Daarnaast wordt voorgesteld om na constatering van LPAI direct bestrijdingsmaatregelen te nemen, met de mogelijkheid van gecontroleerde slacht wanneer de risico's als te verwaarlozen worden aangemerkt. Indien het nodig wordt geacht, kan echter ook tot ruiming van dieren worden overgegaan; deze bestrijdingsmaatregel blijft dus mogelijk.

2.5

Tevens worden voorstellen gedaan voor nieuwe en flexibele bepalingen voor de vaccinatie van pluimvee en andere vogels, die maatregelen voor zowel beschermende als noodvaccinaties omvatten.

2.6

Op grond van het eerste voorstel zouden ook andere als huisdier gehouden vogels dan pluimvee, zoals in dierentuinen gehouden vogels, onder de bepalingen inzake de bestrijding van LPAI en HPAI moeten vallen. Volgens de Commissie zouden de lidstaten echter zelf, op basis van een risicobeoordeling, moeten besluiten of ze tot vaccinatie of ruiming overgaan.

2.7

Voorts worden, ter bescherming van de volksgezondheid als AI is vastgesteld, bepalingen voorgesteld voor de samenwerking tussen de nationale autoriteiten op veterinair gebied en op het terrein van de volksgezondheid.

2.8

In de ontwerprichtlijn wordt daarnaast een bepaling voorgesteld voor een snelle besluitvorming via de comitéprocedure.

2.9

In het tweede Commissievoorstel wordt voorgesteld om de Gemeenschap ook financiële steun te laten verlenen voor maatregelen van de lidstaten om LPAI-virussen uit te roeien.

2.10

Tot slot wordt in het eerste voorstel de suggestie gedaan om de Commissie de mogelijkheden voor de oprichting van een AI-vaccinbank te laten onderzoeken.

3.1

Het EESC is ingenomen met de Commissievoorstellen, waarmee goed wordt gereageerd op het toenemende aantal uitbraken van AI en de circulatie van het virus bij wilde vogels, en waarin de met de beheersing van uitbraken opgedane ervaringen en de nieuwe kennis over het mutatievermogen van het AI-virus en met name van de LPAI-virussen zijn verwerkt.

3.2

Het EESC is zich er zeer van bewust dat het uitblijven van nieuwe maatregelen ter bestrijding van AI risico's voor de gezondheid van mens en dier kan opleveren.

3.3

De nieuwe definitie van AI en de verplichte bewakings- en bestrijdingsmaatregelen voor LPAI vormen voor het EESC belangrijke stappen in de strijd tegen het virus en de potentiële negatieve gevolgen daarvan.

3.4

Het begrijpt dat veel burgers negatief staan tegenover een beleid ter bestrijding van AI waarbij enkel en alleen enorme aantallen vogels worden geslacht.

3.5

Het EESC erkent dat veel kennis is opgedaan over vaccinatie en het is ingenomen met de voorgestelde beschermende en noodvaccinaties als extra beleidsinstrument bij de bestrijding van AI.

3.6

Tot slot is het EESC ingenomen met het voorstel om een uitbraak van AI verplicht te melden aan de autoriteiten op het terrein van de volksgezondheid.

4.1

Het EESC erkent dat er mogelijk nieuwe risico's op het vlak van diergezondheid zijn ontstaan door het feit dat de EU na de uitbreiding andere buitengrenzen heeft gekregen. Het zou dan ook graag zien dat de Commissie voldoende middelen ter beschikking stelt voor controle en toezicht op de uitvoering en omzetting van de in dit verband relevante richtlijnen.

4.2

Het EESC ziet in dat de bestrijding van AI een internationale aangelegenheid is en verzoekt de Commissie derhalve om ernaar te streven dat AI overal ter wereld op gelijke wijze wordt bestreden.

4.3

Het EESC is ingenomen met de financiële omkadering van de Commissievoorstellen en met de Gemeenschapsbijdrage voor ruiming als instrument ter bestrijding van LPAI, maar stelt voor om die bijdrage te verhogen van 30 naar 50 % van de gemaakte kosten.

5.1

Het EESC kan zich vinden in de Commissievoorstellen, omdat die in het belang zijn van de gezondheid van mens en dier, die moeten worden beschermd tegen het snel muterende en zich vlug aanpassende AI-virus.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/18

2.1

Volgens het EESC vloeit het voorstel van de Commissie voort uit de in april 2004 goedgekeurde hervorming in de tabakssector, die was gericht op de afschaffing van de premieregeling en de regeling voor de beheersing van de productie en op de instelling van een nieuw systeem van ontkoppelde ondersteuning.

2.2

Met het oog op vereenvoudiging in aansluiting op de hervorming van 2004 en gelet op de discussies die in het beheerscomité voor rechtstreekse steunverlening worden gehouden, ware het naar de mening van het Comité nuttiger en praktischer geweest had de Commissie een voorstel voor een geconsolideerde versie van verordening (EEG) nr. 2075/92 voorgelegd in plaats van de voorgestelde wijziging en schrapping van bepaalde artikelen.

2.3

Het EESC is van mening dat het voorstel een formeel karakter heeft, om redenen van juridische duidelijkheid en doorzichtigheid wordt voorgelegd, een stap in de goede richting vormt en daarom ook kan worden goedgekeurd.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/19

1.

Voordat de geldigheidsduur van een protocol bij een visserijovereenkomst tussen de EU en een derde land verstrijkt, beginnen beide partijen onderhandelingen over de vernieuwing van dat protocol. Hierbij wordt erop toegezien dat de visserijactiviteiten gewoon kunnen doorgaan.

2.

Bij de afronding van die onderhandelingen paraferen de EU en het derde land behalve de nieuwe tekst van het protocol en de bijbehorende bijlage ook een briefwisseling over de voorlopige toepassing van het nieuwe protocol; meestal wordt dit nieuwe protocol toegepast vanaf de eerste dag na het verstrijken van het vorige protocol.

3.

Wanneer al die documenten zijn geparafeerd, leiden de diensten van de Commissie een procedure in die nodig is om tot een formeel voorstel van de Commissie te komen. Dit voorstel wordt dan ter goedkeuring aan de Raad overgelegd.

4.

De procedure bestaat in feite uit twee teksten:

5.

Met een en ander kunnen verscheidene maanden zijn gemoeid. De datum waarop de onderhandelingen worden afgerond, hangt namelijk ook af van het betrokken derde land. Daardoor kan het gebeuren dat de Raad pas enkele maanden na de in de briefwisseling afgesproken begindatum van de voorlopige toepassing een besluit kan nemen.

6.

In die tussentijd kunnen dan de in het nieuwe protocol geregelde vangstmogelijkheden niet worden gebruikt.

7.

Verordening (EG) 3317/94 van de Raad van 22 december 1994 (1) bevat enerzijds procedures die de Commissie en de betrokken lidstaat moeten volgen, en anderzijds regels voor de visserijactiviteiten van EU-vaartuigen in het kader van de visserijovereenkomsten én voor de machtiging tot het verrichten van visserijactiviteiten in de wateren van een derde land.

8.

De Commissie stelt voor om artikel 5, lid 2, van Verordening (EG) 3317/94 uit te breiden met een alinea die het haar mogelijk maakt vergunningsaanvragen van lidstaten meteen in behandeling te nemen en ze aan een derde land te doen toekomen, zonder te hoeven wachten totdat de Raad het besluit over de voorlopige toepassing van een nieuw protocol heeft goedgekeurd.

9.

Het is van groot belang dat visserijactiviteiten gewoon kunnen doorgaan en een goede zaak dat de Commissie in haar voorstel uitgaat van de in het kader van het vorige protocol gebruikte verdeelsleutel en aldus het beginsel van relatieve stabiliteit toepast, onverminderd de bepalingen die eventueel later door de Raad worden vastgesteld. Het EESC gaat daarom akkoord met het voorstel van de Commissie.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/20

1.1

De Commissie wil met het Groenboek een raadpleging op gang brengen over de bevoegdheid, wetconflicten en wederzijdse erkenning in verband met internationale echtscheidingszaken. Haar voorstellen hebben echter slechts betrekking op de lidstaten van de Unie (er zij op gewezen dat in het Groenboek inzake erfopvolging en testamenten wordt voorgesteld dat ook personen en goederen uit derde landen onder de voorschriften dienaangaande zouden vallen).

1.2

Er zijn verschillende internationale regelingen die het onderwerp van dit advies direct of indirect raken:

1.3

Het zou misplaatst zijn om de complexiteit te negeren van een aangelegenheid die verweven is met uiteenlopende religieuze en culturele specificiteiten die enerzijds diepgeworteld zijn in het gedachtegoed van de mensen maar anderzijds, zoals het gehele familierecht, sinds verschillende decennia aan vergaande veranderingen onderhevig zijn. Gegeven de Europese ruimte van vrijheid, veiligheid en recht en het vrije verkeer van personen kan de Europese wetgever evenwel niet voorbijgaan aan het feit dat een groot aantal huwelijken in een echtscheiding eindigt en er steeds meer huwelijken tussen personen van verschillende nationaliteit worden gesloten.

1.4

De huidige ontwikkeling van het nationale familierecht is hoofdzakelijk gebaseerd op de beginselen van democratie (de wetgevingsbevoegdheid van volksvertegenwoordigingen) en van vrijheid en gelijkheid van personen. Deze beginselen zijn zowel op EG-niveau als in ieder van de lidstaten van openbare orde. Ook worden er echter steeds meer familierechtelijke kwesties langs contractuele weg geregeld (onder meer huwelijken of civielrechtelijke overeenkomsten tussen personen van hetzelfde geslacht, echtscheiding met wederzijdse instemming of erfrechtelijke overeenkomsten).

1.5

Deze ontwikkeling heeft niet overal dezelfde snelheid, maar lijkt onomkeerbaar. De culturele pregnantie van religieuze concepten die min of meer diep verankerd zijn lijkt van invloed te zijn op de snelheid en inhoud van veranderingen die kunnen conflicteren met concepten en regels die in lange tradities wortelen, alsook met juridische en sociale concepten en noties waarin deze tot uiting komen.

1.6

Het recht van de lidstaten loopt in ieder geval vergaand uiteen op het gebied van echtscheidingen en scheidingen van tafel en bed of de voorwaarden voor en de gevolgen van de nietigverklaring van een huwelijk. Zo wordt een echtscheiding op Malta niet erkend. In het Groenboek wordt daarom, op goede gronden, niet voorgesteld om voor harmonisatie van het materiële recht te kiezen.

1.7

Voorgesteld wordt wel om eventueel twee kwesties te regelen die verband houden met echtscheidingen met een internationale (Europese) component:

1.8

Verordening „Brussel II” betreffende de bevoegdheid van de nationale rechter en de wederzijdse erkenning van gerechtelijke beslissingen (waarvoor geen exequatur is vereist) is reeds van toepassing op echtscheidingszaken. De vraag luidt of deze in haar huidige vorm al dan niet toereikend is en in welke mate een land al dan niet zijn bepalingen van openbare orde kan tegenwerpen aan de tenuitvoerlegging van een uitspraak van een rechter van een andere lidstaat die in een gegeven geval ander materieel recht heeft toegepast (dat overigens niet noodzakelijkerwijs het gemene recht van zijn land hoeft te zijn).

1.9

De diepgaande verschillen tussen de nationale regels betreffende de ontvankelijkheid van een echtscheidingsverzoek met internationale aspecten vormt een groot probleem: soms kan het zelfs mogelijk zijn dat een dergelijk verzoek door geen enkele rechter van welke lidstaat dan ook in behandeling kan worden genomen. Dat berooft partijen van de mogelijkheid om hun recht van toegang tot de rechter uit te oefenen, hetgeen schending van een grondrecht oplevert en daarmee onaanvaardbaar is.

1.10

Om een einde aan deze situatie te maken zou er dus een bevoegdheidsregeling dienen te komen, maar de vraag luidt hoe die eruit zou moeten zien.

1.11

Het toepasselijke recht kan een echtscheidingsprocedure soms vergemakkelijken, verlengen, ingewikkelder maken of zelfs qua aan te voeren motieven en voorwaarden beperken. Zou uitsluitend het recht van de rechter van toepassing zijn, dan kan dat resulteren in een „rush naar de rechter” wanneer eiser de voor hem gunstigste rechter en het gunstigste recht zou kunnen kiezen. De tegenpartij zou zich hierdoor geschaad kunnen voelen omdat dit recht niet noodzakelijkerwijs aan zijn verwachtingen beantwoordt. Hierbij valt te denken aan situaties waarin niet of nauwelijks kan worden aangeknoopt bij het op het huwelijk toepasselijke recht of de nationaliteit van de echtgenoten.

1.12

De vraag luidt daarom of de zaak naar een andere rechter moet kunnen worden verwezen wanneer verweerder het bestaan aanvoert van sterkere dan wel gelijkwaardige aanknopingspunten met de rechter van een ander land of wanneer de eerstaangezochte rechter en de door hem op het verzoek toegepaste materiële regels op geen of slechts weinig objectieve aanknopingspunten berusten.

1.13

Verwijzing zou moeten worden toegestaan (maar „pingpongwedstrijden” tussen rechters dienen te worden vermeden) en verder zou er snel een verwijzingsbeslissing moeten worden gegeven (urgentieprocedure) ten einde manoeuvres om de materiële behandeling van de zaak uit te stellen te vermijden. Ook in echtscheidingszaken op tegenspraak hebben partijen namelijk recht op een definitieve uitspraak die binnen een redelijke termijn wordt gegeven.

1.14

Afhankelijk van het geval past de nationale rechter het interne recht van zijn land of het nationale internationaal privaatrecht (IPR) toe. In het Groenboek wordt geen aandacht besteed aan toepassing van het recht van een derde land (bijv. het personenrecht dat op de huwelijkspartners van toepassing is). Dit vormt evenwel een belangrijke kwestie wanneer één van de twee, of beiden, de nationaliteit van een derde land hebben, hetgeen in Europa nogal eens het geval is.

1.15

Het Comité kan zich vinden in de in het Groenboek voorgestelde aanpak en stelt voor om geen procedures voor verwijzing naar derde landen in te voeren wanneer één van de echtgenoten de nationaliteit van één van de lidstaten heeft. Daarbij doet het er niet toe welk recht op het huwelijk van toepassing is.

1.16

Behalve naar de erkenning van de echtscheiding dient ook aandacht uit te gaan naar de erkenning van de nietigverklaring van het huwelijk en scheiding van tafel en bed. De nationale rechtsstelsels verschillen namelijk wat de voorwaarden en gevolgen van de nietigverklaring betreft (hierbij valt met name aan het probleem van schijnhuwelijken te denken). Overigens dient een lidstaat, zelfs indien echtscheiding daar wettelijk niet bestaat, niet alleen over te gaan tot erkenning op zijn grondgebied van de geldigheid van een in een andere lidstaat uitgesproken echtscheiding maar ook van alle vermogens- en personenrechtelijke en andere juridische gevolgen van die scheiding.

1.17

Het Haags Verdrag kent, in volgorde van belangrijkheid, de volgende aanknopingspunten: de gewone verblijfplaats (in het common law„domicile” genoemd) van eiser, of minstens één jaar ononderbroken verblijf in het land waar het verzoek tot de rechter wordt gericht (2), de laatste gemeenschappelijke verblijfplaats van de echtgenoten alvorens het verzoek werd ingediend, de nationaliteit van de echtgenoten of van minstens één van hen.

1.18

De achtste inleidende overweging van Verordening 2201(2003) luidt als volgt: „Wat beslissingen betreffende echtscheiding, scheiding van tafel en bed of nietigverklaring van het huwelijk betreft, mag deze verordening uitsluitend van toepassing zijn op de ontbinding van de huwelijksband, met terzijdestelling van kwesties zoals de echtscheidingsgronden, de vermogensrechtelijke gevolgen van het huwelijk of andere bijkomende maatregelen”. Toch dient overeen te worden gekomen dat de economische en andere effecten van de echtscheiding kunnen variëren naargelang de bevoegde rechter of het toepasselijke recht en dat de echtgenoten bij de forumkeuze hiermee rekening kunnen houden.

1.19

Verder dienen definitieve beslissingen van de nationale rechters automatisch in de gehele Unie te worden erkend. Er moet daarvoor dus geen speciale geldigverklaringsprocedure procedure komen en evenmin mogen er redenen voor niet-tenuitvoerlegging worden aangevoerd. (3) Voorts wordt voorgesteld dat het tenuitvoerleggingbevel niet voor beroep vatbaar is.

1.20

De algemene bevoegdheid berust bij de lidstaat of de subnationale entiteit in het geval van het Verenigd Koninkrijk, waar verschillen bestaan tussen de rechtsstelsels van Engeland, Wales, Schotland, Noord-Ierland en Gibraltar. De verordening voegt nagenoeg in dezelfde volgorde de volgende criteria aan die van het Haags Verdrag toe: ingeval van gemeenschappelijk verzoek de gewone verblijfplaats van één van de echtgenoten. Verder dienen de echtgenoten dezelfde nationaliteit te hebben indien het verzoek wordt ingediend in het land van oorsprong. Daarbij doet het er niet toe wat de woonplaats of de werkelijke verblijfplaats van elk van beiden is. De termijn betreffende de woonplaats van eiser wordt teruggebracht tot zes maanden indien deze de nationaliteit van het land van zijn woonplaats heeft.

1.21

Krachtens artikel 7, lid 2, betreffende de residuele bevoegdheid kan de echtgenoot met de nationaliteit van een lidstaat zijn verzoek in de lidstaat van verblijf en overeenkomstig de bevoegdheidsregels van die staat indienen indien verweerder de nationaliteit van een derde land heeft of geen verblijfplaats (of domicile in de zin van het common law) in een lidstaat heeft. Er kan zich evenwel een bevoegdheidsconflict voordoen met de rechter die door de andere echtgenoot in een derde land is aangezocht. Verder kan zich het volgende voordoen: geen enkele rechter van een lidstaat is bevoegd maar wel die van een derde land, een van de twee ex-echtgenoten dan wel beiden zijn onderdaan van een lidstaat of hebben zich daar juist gevestigd en willen het buitenlandse vonnis erkend zien door alle lidstaten dan wel in ieder geval door de lidstaten waarvan zij de respectieve nationaliteit hebben of waar zij gevestigd zijn. Dan zijn zij onderworpen aan het recht van die lidstaten inz ake buitenlandse vonnissen of aan de bepalingen betreffende de wederzijdse erkenning van eventuele internationale overeenkomsten. Moeten in dit verband de bepalingen van „Brussel II” voor de onderdanen van een lidstaat worden herzien?

1.22

In vergelijking met het Haags Verdrag bevat de Verordening dus meer en explicietere regels voor de bevoegdheidstoedeling. Deze regels zouden als basis moeten dienen voor de in een specifiek op echtscheiding toegesneden verordening (bijv. middels verwijzing naar deze regels of naar de bepalingen betreffende wederzijdse erkenning van beslissingen).

1.23

Het Haags Verdrag en genoemde Verordening bevatten echter geen bepalingen over het op de echtscheiding toepasselijk recht, en het werkingsgebied van de Verordening is beperkt tot echtscheiding, scheiding van tafel en bed en nietigverklaring van het huwelijk. De oorzaken en gevolgen van ontbinding van het huwelijk worden aan nationaal recht overgelaten.

1.24

Er zij op gewezen dat bijv. ongeveer 15 % van de in Duitsland ingediende verzoeken om echtscheiding, scheiding van tafel en bed of nietigverklaring een internationaal element bevatten. Het aantal echtscheidingen in de lidstaten die een Europees aspect hebben, is onbekend.

2.1

Momenteel gelden voor wetconflicten de regels van de lidstaat waar de rechter wordt aangezocht. Daardoor kunnen afhankelijk van de lidstaat waar het verzoek wordt ingediend zeer verschillende antwoorden worden gegeven op de vraag welk recht op één en dezelfde situatie van toepassing is.

2.2

In dit verband wordt in het Groenboek een serie goed gekozen voorbeelden gegeven betreffende zowel de bevoegdheid (die negatieve conflicten kunnen opleveren en kunnen uitmonden in weigering om de zaak in behandeling te nemen) als de diversiteit van oplossingen. Het is dus alleszins denkbaar dat een bepaalde oplossing niet voldoet aan de verwachtingen van een dan wel van beide partijen. Hieruit vloeit in ieder geval een bepaalde onzekerheid voort, alsook in bepaalde gevallen een gebrek aan voorspelbaarheid van de uitkomst van de regels. Voorts speelt er het risico van „forumshopping” en een „rush naar de rechter” dat het gevolg is van de litispendentieregel van „Brussel II” (bestaat er een aanknopingspunt, dan is de eerste aangezochte rechter bevoegd).

2.3

Dit probleem speelt vooral wanneer de echtgenoten niet dezelfde nationaliteit en evenmin een gemeenschappelijke verblijfplaats hebben of wanneer, indien zij wel dezelfde nationaliteit hebben, zij in andere landen verblijven dan in het land van hun nationaliteit.

2.4

Het Comité is het ermee eens dat in dergelijke situaties partijen een zekere vrijheid moet worden gelaten om het toepasselijke recht te kiezen. Ook zou verweerder zich moeten kunnen beroepen op zijn verwachtingen aangaande het toepasselijke recht of om verwijzing moeten kunnen verzoeken naar een ander forum waarvoor het huwelijk de meeste objectieve aanknopingspunten zou bieden. Wanneer eiser zich wendt tot een rechter en om toepassing van intern recht verzoekt en verweerder de voorkeur geeft aan een andere rechter of ander recht, dan dient de beslissing over rechterlijke bevoegdheid of toepasselijk recht te worden genomen door de rechter die in eerste instantie door eiser werd aangezocht, in een snelle procedure.

2.5

Zou de nationaliteit van één der partijen het enige aanknopingspunt zijn, dan moeten partijen zich krachtens de verordening wenden tot de rechter van hun gewone verblijfplaats. Het toepasselijke recht zou evenwel best wel eens niet met hun gemeenschappelijke verwachtingen kunnen stroken (bijv. wanneer men het recht toegepast wil zien van het land dat nauwere banden met het huwelijk heeft).

2.6

Het verdient dus de voorkeur, partijautonomie een rol te laten spelen in plaats van zich te beperken tot een automatische toepassing van de aanknopingspunten. Zo zou bijv. gekozen moeten kunnen worden tussen het recht van het land van de nationaliteit en het recht van de aangezochte rechter, maar een en ander zonder verwijzingsmogelijkheid.

2.7

Sommige lidstaten hebben verklaard, beslissingen inzake nietigverklaring naar canoniek recht door een kerkelijk gerecht op grond van een concordaat of een met de Heilige Stoel gesloten verdrag voor te leggen aan de civiele rechter (Italië, Portugal, Spanje en Malta (4)). De kerkelijke nietigverklaring kan evenwel conflicteren met het nationale recht van andere lidstaten omdat deze de motivering van de nietigverklaring niet erkennen of om procedurele redenen. (5)

2.8

Is er sprake van een materieel of procedureel conflict met de interne openbare orde of met het EVRM, dat zou de aangezochte lidstaat moeten weigeren exequatur te verlenen of de kerkelijke beslissing te erkennen. Eiser zou dan in een normale civiele procedure kunnen verzoeken om nietigverklaring, scheiding van tafel en bed of echtscheiding. Zo niet, dan zou hem slechts de gang naar het Europees Hof voor de rechten van de mens openstaan met het risico dat de procedure onnodig wordt verlengd.

2.9

Ook al zou het aantal negatieve bevoegdheidsperikelen relatief beperkt blijken te zijn, dan nog acht het Comité een communautair initiatief op zijn plaats wanneer een dergelijke situatie uitmondt in schending van het grondrecht zich tot een rechter te kunnen wenden met een verzoek om echtscheiding, scheiding van tafel en bed of nietigverklaring met bijbehorende modaliteiten.

2.10

Er zou dus moeten worden besloten tot harmonisatie van de collisieregels voor het toepasselijk recht en de rechterlijke bevoegdheid teneinde te voorkomen dat een zaak niet in behandeling wordt genomen.

2.11

Het kan zijn dat in een derde land een beslissing met intracommunautaire gevolgen wordt genomen die een schending oplevert van een in Europa erkend grondrecht van één der partijen of van dwingende bepalingen van interne openbare orde die de rechter ambtshalve dient toe te passen. Daarom moet in de aldus geharmoniseerde regels een openbare-ordeclausule betreffende de erkenning van zo'n uitspraak of van de exequaturverlening worden opgenomen.

2.12

Het EG-recht mag verder geen voorschrift bevatten op grond waarvan alle lidstaten moeten overgaan tot erkenning van een uitspraak van een rechter van een derde land inzake echtscheiding, nietigverklaring of scheiding van tafel en bed betreffende ingezetenen van de Unie die niet de nationaliteit van een der lidstaten hebben. Er dient dus eerst een exequaturprocedure te worden gevolgd en wel zelfs indien een andere lidstaat een dergelijke uitspraak reeds op grond van een bilateraal akkoord met het derde land in kwestie heeft erkend. (6)

2.13

Verder is het Comité van mening dat prorogatie van rechtsmacht mogelijk moet zijn in geval van een gezamenlijk verzoek, maar dan moet de keuze van de rechter wel op een aanknopingspunt zijn gebaseerd. Ook zou in dit geval een authentieke (bijv. notariële) akte kunnen worden vereist.

2.14

Voorts moet er een vergelijkende studie worden gemaakt van de feitelijke gevolgen van een echtscheiding in de lidstaten op het gebied van de ouderlijke macht, het hoederecht betreffende minderjarigen en vermogensrechtelijke aspecten. Ook deze drie elementen spelen een rol in verband met de rush naar de rechter. In ieder geval lijkt het moeilijk om een echtscheiding volledig los te koppelen van de familie- en vermogensrechtelijke gevolgen ervan, die soms op grond van uiteenlopende jurisprudentie en wetten (men denke bijv. aan het hoederecht en de ouderlijke macht) van lidstaat tot lidstaat verschillen. In het Groenboek wordt hier echter geen aandacht besteed.

2.15

De lidstaten zou moeten worden gevraagd om, zo dit al niet is gebeurd, alsnog al hun mogelijkheden in overweging te nemen om bij echtscheiding, scheiding van tafel en bed of nietigverklaring met een Europees element alternatieve geschilbeslechtingsmethoden, zoals bemiddeling (7), in te voeren. Daardoor zou de toegang tot de rechter worden vergemakkelijkt en kunnen de procedures voor de justitiabelen gemakkelijker worden ingekort

2.16

Het Comité blijft openstaan voor deze belangrijke kwestie voor de burgers en hun mobiliteit. Het zal goed letten op de resultaten van de door de Commissie opgestarte raadpleging en de meer gedetailleerde regelgevingsvoorstellen die daaruit kunnen voortvloeien. Ook kan worden gedacht aan bijstelling van de nieuwe verordening „Brussel II” of een specifiek op echtscheiding toegesneden verordening. Voorts zou het Comité graag cijfers hebben over het aantal echtscheidingsverzoeken met een Europees element per lidstaat, het aantal negatieve bevoegdheidsconflicten en andere relevante aangelegenheden. Vervolgens kan het overgaan tot concreter onderzoek van de problemen met het oog op eventuele wetgevingsvoorstellen voor de rechterlijke bevoegdheid en het toepasselijke recht in echtscheidingszaken.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/25

1.1

De verordeningen 1408/71 en 574/72 betreffende de toepassing van de socialezekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen, zijn na hun goedkeuring herhaaldelijk aangepast aan de veranderingen die deze regelingen en de bijbehorende uitkeringen in de loop van de tijd hebben ondergaan.

1.2

Het is op de eerste plaats de bedoeling de verordeningen aan te passen aan veranderingen in de nationale wetgevingen en aan de uitspraken van het Hof van Justitie. In onderhavig voorstel voor een verordening is dan ook voornamelijk getracht de wijzigingen in de nationale wetgeving van de nieuwe lidstaten in kaart te brengen. Daarnaast wil de Commissie de regelingen voor medische hulpverlening in het buitenland verder vereenvoudigen door een aantal van de desbetreffende wijzigingen uit te breiden tot de procedures voor uitkeringen bij arbeidsongevallen en beroepsziekten.

1.3

Beide verordeningen zijn laatstelijk gewijzigd bij Verordening nr. 631/2004 (1), waarin de hierboven vermelde wijzigingen van de regelingen voor medische bijstand in een andere lidstaat zijn vastgelegd. Het Comité heeft eerder al advies uitgebracht over dit verordeningsvoorstel (2).

1.4

De meest ingrijpende wijziging op het vlak van de coördinatie van de socialezekerheidsregelingen van de EU-lidstaten is evenwel ingevoerd bij Verordening nr. 883/2004 (3) van het Europees Parlement en de Raad, die ruim zes jaar op de onderhandelingstafel van de instellingen heeft gelegen voor zij werd goedgekeurd en gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU. Toch is deze verordening, die in de plaats komt van Verordening nr. 1408/71, nog steeds niet in werking getreden. Er wordt nl. gewacht op de goedkeuring van de toepassingsverordening, die op zijn beurt de huidige Verordening nr. 574/72 zal vervangen.

Verder heeft het Comité advies uitgebracht (4) over het voorstel van de Commissie voor een verordening betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsregelingen.

2.1

De Commissie presenteert een voorstel voor de wijziging van zowel Verordening 1408/71 als Verordening 574/72 tot vaststelling van de wijze van toepassing van eerstgenoemde verordening. Aangezien aan de twee wijzigingen verschillende juridische overwegingen ten grondslag liggen (zie par. 1.2) is er geen onderling verband.

2.1.1

Voorgesteld wordt een aantal van de bijlagen bij Verordening 1408/71 te wijzigen. De bijlagen betreffen specifieke nationale situaties die uitdrukkelijk dienen te worden vermeld om het beoogde effect voor de burger te verkrijgen.

2.1.2

De wijzigingen van Verordening 574/72 zijn dan weer bedoeld om de tekst en de procedures te vereenvoudigen. Wie op dit moment het slachtoffer wordt van een arbeidsongeval of een beroepsziekte in een andere lidstaat, krijgt nog af te rekenen met heel wat administratieve rompslomp. Bij de vereenvoudiging van de procedures voor het ontvangen van algemene medische zorg in het buitenland wordt de lijn van Verordening nr. 631/2004 doorgetrokken.

3.1

Het Comité is ingenomen met dit voorstel, dat gericht is op verdere verbetering en vereenvoudiging van de procedures om zo tot een betere coördinatie van de socialezekerheidsstelsels in de EU te komen. Wijzigingen die de burgers van de Unie ten goede komen en hun relatie met de nationale overheid kunnen verbeteren, dragen hoe dan ook de goedkeuring van het Comité weg.

3.2

Ook positief is dat het voorstel weer een stap is in de richting van verdere verwezenlijking van een van de vier basisvrijheden die ten grondslag liggen aan de Unie, nl. het vrije verkeer van werknemers, en, bij uitbreiding, ook het vrije verkeer van de in de verordening bedoelde personen. Het Comité wil er in dit verband dan ook nogmaals bij de EU-instellingen en de lidstaten op aandringen dat alle nog bestaande barrières worden geslecht, zodat iedereen zich vrij kan gaan bewegen binnen de grenzen van de Unie, en het vrije verkeer een sociaal recht wordt. Het verwelkomt dit voorstel dat een basisrecht van de burgers dichterbij brengt.

3.3

De medebeslissingsprocedure neemt zoveel tijd in beslag dat de inhoud van een voorstel ingrijpend kan veranderen. In een vorig advies (5) over een voorstel tot gedeeltelijke wijziging van de twee verordeningen wijst het Comité erop dat het aan dit proces moet deelnemen en zijn standpunt kenbaar moet maken binnen een reëel tijdsbestek, vooral wanneer het gaat om voorstellen tot wijziging van de sociale en arbeidswetgeving. Een ander, later advies (6) sluit hier nauw bij aan: het Comité oppert dat het de kans moet krijgen zijn oordeel uit te spreken over alle wijzigingen die in de loop van het proces van goedkeuring in de teksten worden aangebracht. In onderhavig advies stelt het Comité dus ten overvloede dat het een grotere rol moet gaan spelen in dit soort procedures.

3.4

Een schrijnend voorbeeld is de manier waarop de goedkeuring en publicatie van Verordening 883/2004 (7) betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels zijn verlopen. In zijn advies (8) terzake heeft het Comité destijds gesteld dat het de ontwikkeling van het voorstel op de voet zou blijven volgen, gezien de complexiteit en de verwachte wijzigingen die de tekst tijdens de verdere behandeling nog zou ondergaan. Vier jaar later is de verordening goedgekeurd zonder dat het Comité zich nog over de definitieve tekst heeft uitgesproken.

Gezien het belang van dit soort verordeningen moet het EESC er alles aan doen om zijn stem op het juiste moment te laten horen. Het pleit daarom voor een aanpassing van de raadplegingsprocedure, zodat de maatschappelijke organisaties vaker de kans krijgen hun stempel te drukken op de besluitvorming binnen de EU.

Voortbordurend op zijn standpunt uit het hierboven vermelde advies zou het EESC voorts een initiatiefadvies willen opstellen over de nieuwe Verordening 883/2004 betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels, die bedoeld is ter vervanging van de huidige Verordening 1408/71.

3.5

In verband daarmee wijst het Comité er nog op dat het in Titel V van Verordening 1408/71 vermelde Raadgevend Comité voor de sociale zekerheid van migrerende werknemers zijn rol nauwgezet en volgens de bepalingen van deze verordening moet uitoefenen. Dit Comité, dat vooral bestaat uit vertegenwoordigers van vakbonden en werkgevers, fungeert als spreekbuis voor de sociale en economische kringen, die zo de kans krijgen de communautaire instellingen via adviezen en voorstellen op de hoogte te brengen van hun mening over de wijzigingen van de communautaire regelgeving inzake sociale zekerheid.

3.6

In artikel 90 van Verordening 883/2004 wordt bepaald dat Verordening 1408/71 wordt ingetrokken, met uitzondering van een aantal welbepaalde gevallen, en in artikel 91 wordt bepaald dat de verordening in werking treedt op de twintigste dag na haar publicatie. In lid 2 van hetzelfde artikel staat evenwel te lezen dat de verordening van toepassing is met ingang van de datum van inwerkingtreding van de toepassingsverordening.

Daarom, en met het oog op het Europees Jaar van de mobiliteit van werknemers (2006), dringt het Comité er bij de EU-instellingen en de lidstaten op aan dat zij de toepassingsverordening snel en efficiënt afwerken en goedkeuren, zodat de nieuwe coördinatieverordening zo spoedig mogelijk volledig in werking kan treden en in de plaats kan komen van de complexe bepalingen van de huidige Verordening nr. 1408/71.

4.1

Verordening (EEG) nr. 1408/71 van de Raad van 14 juni 1971 betreffende de toepassing van de socialezekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen

4.1.1

In artikel 1 worden de bijlagen I, II, II bis, III, IV en VI bij deze verordening gewijzigd.

4.1.2

De tekst van bijlage I, deel II, (hierin wordt aangegeven op welke personen het in de verordening opgenomen begrip „gezinslid” van toepassing is) wordt aangepast aan de veranderingen in de Slowaakse wetgeving.

4.1.3

Bijlage II, deel I, (inzake de bijzondere regelingen voor zelfstandigen die van de werkingssfeer van de verordening zijn uitgesloten) wordt gewijzigd naar aanleiding van een verandering in de Franse wetgeving.

4.1.4

Bijlage II, deel II, (inzake de bijzondere uitkeringen bij geboorte of adoptie die zijn uitgesloten van de werkingssfeer van de verordening) wordt gewijzigd naar aanleiding van de veranderingen in de wetgeving in Estland, Letland en Polen. Ook de bepalingen die betrekking hebben op Luxemburg worden gewijzigd. Volgens een arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen mogen de Luxemburgse uitkeringen bij geboorte immers niet worden uitgesloten van de werkingssfeer van de verordening, maar moeten zij worden beschouwd als exporteerbare gezinsbijslagen.

4.1.5

Ook bijlage II bis (inzake bijzondere, niet op premie- of bijdragebetaling berustende prestaties) wordt gewijzigd naar aanleiding van diverse aanpassingen en wijzigingen van de wetgevingen van Duitsland, Letland, Polen en Slowakije.

4.1.6

In bijlage III, deel A, (betreffende de bepalingen van bilaterale overeenkomsten die nog steeds van toepassing zijn, in weerwil van de verordening over hun intrekking) worden de overbodige punten geschrapt, wat neerkomt op een vereenvoudiging.

Zo wordt ook in bijlage III, deel B, (met de lijst van de bepalingen van bilaterale overeenkomsten die niet van toepassing zijn op alle personen waarop de verordening van toepassing is) de nummering aangepast en worden akkoorden of bilaterale overeenkomsten die aan de voorwaarden voldoen, opgenomen.

4.1.7

Bijlage IV, deel A, (met de lijst van nationale wetgevingen volgens welke het bedrag van de invaliditeitsuitkeringen onafhankelijk is van de duur der tijdvakken van verzekering), wordt aangepast aan de Tsjechische wetgeving.

In bijlage IV, deel C, (met de lijst van de gevallen waarin van de dubbele pensioenberekening kan worden afgezien daar deze nooit tot een hoger resultaat zal leiden), worden de rubrieken „Tsjechië” en „Estland” gewijzigd.

Bijlage IV, deel D, (met de lijst van de uitkeringen en overeenkomsten betreffende de overlapping van uitkeringen van hetzelfde type in twee of meer lidstaten) wordt gewijzigd naar aanleiding van veranderingen in de wetgeving van Slowakije.

4.1.8

Bijlage VI (die de bijzonderheden voor de toepassing van de wetgevingen van bepaalde lidstaten bevat) wordt gewijzigd naar aanleiding van veranderingen in de Nederlandse wetgeving.

4.1.9

Het Comité wil hier nogmaals onderstrepen wat het doel is van de wijzigingen in de verschillende bijlagen bij Verordening 1408/71.

Op de eerste plaats wordt de tekst vereenvoudigd, wat de toepassing vergemakkelijkt en de leesbaarheid verhoogt. Daarmee wordt dus aangeknoopt bij Verordening 883/2004 betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels, die gericht is op vereenvoudiging en modernisering, zonder te raken aan de nationale socialezekerheidsstelsels. Het Comité schaart zich dan ook zonder voorbehoud achter deze wijzigingen.

Ten tweede hebben een aantal landen in bepaalde gevallen nieuwe uitkeringen in de wetgeving opgenomen. Aangezien dit een verbetering van de desbetreffende nationale socialezekerheidsregelingen inhoudt, kan het Comité niet anders dan deze wijzigingen verwelkomen: de sociale rechten in de lidstaten in kwestie kunnen er alleen maar op vooruit gaan. Wel betreurt het Comité dat de burgers van de recentelijk toegetreden lidstaten nog opbotsen tegen specifieke administratieve barrières.

4.1.10

Ten slotte is het Comité van oordeel dat bijlage II, deel II, van de verordening dient te worden geschrapt. Alle lidstaten zouden zich moeten schikken in het arrest van het Hof van Justitie dat uitkeringen bij geboorte of adoptie geen bijzondere uitkeringen zijn, maar eerder gezinsbijslagen, en dus exporteerbaar. Het Comité zou graag zien dat de lidstaten dit juridisch gegeven aanvaarden, vóór het Hof zich verplicht ziet een aantal vonnissen te vellen om deze uitspraak uit te breiden tot de hele Unie.

4.2

Verordening nr. 574/72 van de Raad tot vaststelling van de wijze van toepassing van Verordening nr. 1408/71

4.2.1

In artikel 2 stelt de Commissie voor vier artikelen van de verordening (die stuk voor stuk betrekking hebben op medische bijstand bij een arbeidsongeval of beroepsziekte) te wijzigen.

4.2.2

De leden 5 en 6 van artikel 60 (verstrekkingen ingeval de woonplaats in een andere lidstaat dan de bevoegde staat ligt) worden geschrapt. Bepaalde kennisgevingprocedures, die in de praktijk toch al niet werd toegepast, komen te vervallen.

Het Comité staat volledig achter deze vereenvoudiging, waarmee ook een eind wordt gemaakt aan de bureaucratische rompslomp.

4.2.3

De tekst van artikel 62 (verstrekkingen ingeval de verblijfplaats in een andere lidstaat dan de bevoegde staat ligt) wordt vervangen. Met de invoering van de Europese ziekteverzekeringskaart is de afwikkeling voor de betrokkene niet langer nodeloos ingewikkeld; de bevoegde instanties doen het nodige. De tekst van artikel 62 is nu gelijk aan die van het bij Verordening 631/2004 gewijzigde artikel 21.

Het Comité is voorstander van alle vereenvoudigingen waardoor de burger vlotter toegang krijgt tot de uitkeringen waarop hij recht heeft.

4.2.4

Artikel 63, lid 2 (verstrekkingen aan werknemers bij overbrenging van hun woonplaats of terugkeer naar het land van hun woonplaats en aan werknemers die toestemming hebben om zich met het oog op hun geneeskundige verzorging naar een andere lidstaat te begeven), wordt gewijzigd: er wordt immers verwezen naar de leden 5 en 6 van artikel 60, die bij het huidige verordeningsvoorstel geschrapt worden.

4.2.5

Artikel 66, lid 1 (onenigheid over de vraag of het ongeval of de ziekte al dan niet het gevolg van de uitoefening van een beroep is), moet worden gewijzigd: er wordt nl. verwezen naar artikel 20, dat werd geschrapt bij Verordening 631/2004.

4.2.6

Het Comité geeft groen licht voor alle voorgestelde wijzigingen, die duidelijk een verbetering zijn. De tekst wordt vereenvoudigd en de bureaucratische rompslomp wordt beperkt: de betrekkingen tussen de burgers en de overheid zullen vlotter verlopen.

5.1

Het Comité staat achter het voorstel, onder voorbehoud van de hierboven geformuleerde opmerkingen. De verbetering en vereenvoudiging van de verordeningen 1408/71 en 574/72, waarmee het vrije verkeer van de EU-burgers weer een stap dichterbij komt, is positief. Een nog grotere vooruitgang echter zou worden bereikt met de inwerkingtreding van Verordening 883/2004 betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels, die op zichzelf al een algemene en verreikende vereenvoudiging betekent.

5.2

Aangezien het Comité zich niet meer heeft kunnen uitspreken over de definitieve tekst die na langdurig onderhandelen uiteindelijk uit de bus is gekomen, zou het hierover zo snel mogelijk een initiatiefadvies moeten opstellen, liefst nog vóór het begin van de wetgevingsprocedure m.b.t. de nieuwe toepassingsverordening waaraan de Commissie momenteel de laatste hand legt.

5.3

Het Comité verzoekt de Commissie het voorstel voor de toepassingsverordening zo snel mogelijk af te werken, en dringt er bij de Raad en het EP op aan dat zij de wetgevingsprocedure die moet leiden tot de goedkeuring van dit voorstel, zo veel mogelijk bespoedigen. Het mag niet weer gebeuren dat er zoals bij de behandeling van Verordening nr. 883/2004 enorme vertragingen worden opgelopen, zeker niet nu 2006 is uitgeroepen tot het Europees Jaar van de mobiliteit van werknemers.

5.4

Wat de wijzigingen van de diverse bijlagen bij Verordening 1408/71 betreft dringt het Comité er nogmaals op aan dat bijlage II, deel II, inzake de bijzondere uitkeringen bij geboorte of adoptie, zo snel mogelijk wordt geschrapt, met goedvinden van de lidstaten die nog steeds vasthouden aan de uitzonderingsregeling.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/29

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité bevestigt opnieuw dat het veel belang hecht aan het bereiken van een veel concretere vooruitgang op het vlak van de gelijkheid van mannen en vrouwen, zoals het heeft benadrukt in recente adviezen over dit onderwerp. (2) De gelijkheid van mannen en vrouwen (gendergelijkheid) is een beleidsprioriteit van de Europese Unie en moet dat ook blijven. Ondanks de grotere inzet van de laatste jaren op dit vlak in de EU, is het nog steeds zo dat vrouwen op de meeste terreinen benadeeld worden (3), iets waar absoluut verandering in moet komen. Ook moet er verbetering komen in de, weliswaar zeldzame, situaties waarin mannen door genderdiscriminatie getroffen worden. Hiertoe behoort ook een reeks problemen die ontstaan als gevolg van discriminatie (op basis van seksuele geaardheid, leeftijd, gezondheid, handicap, etniciteit, enz.) en die nog eens verergerd worden door een genderaspect.

1.1.1

Er is dus sprake van vele verschillende soorten genderongelijkheid die bovendien overal in de EU voorkomen. Het is absoluut noodzakelijk deze ongelijkheden te onderkennen, te documenteren, te verzamelen en te analyseren, alsmede er op Gemeenschapsniveau lering uit te trekken en er oplossingen voor te zoeken.

1.1.2

Het EESC verwelkomt daarom elk effectief hulpmiddel waarmee ervoor gezorgd kan worden dat de gelijkheid van mannen en vrouwen in de praktijk werkelijkheid wordt.

1.1.3

Het EESC steunt het voorstel tot oprichting van een Europees Genderinstituut (4) (hierna „Instituut”), want het veronderstelt dat dit instituut voor zowel de EU als de lidstaten een effectief hulpmiddel zal zijn — met een groot potentieel — bij hun inspanningen ter bevordering van gendergelijkheid, zowel op juridisch vlak als in de dagelijkse praktijk.

1.2

Het EESC onderschrijft de redenen voor de oprichting van een zelfstandig orgaan alsmede het besluit dat de oprichting van het Instituut niet mag leiden tot vervanging of verzwakking van de huidige ervaren gespecialiseerde agentschappen of van de agentschappen die op communautair niveau in oprichting zijn (5). De oprichting van het Instituut mag ook niet leiden tot een verminderde toepassing van het mainstreamingbeginsel in de instellingen van de Gemeenschap of in welk beleid of welk programma ervan dan ook. Het Comité is er echter van overtuigd dat dit beginsel door de oprichting van het Instituut juist wordt versterkt.

1.3

Het EESC is van mening dat het Instituut autoriteit zal verwerven op basis van zijn objectiviteit, neutraliteit, onafhankelijkheid en expertise en dankzij de mogelijkheid om informatie op één plek bijeen te brengen. Het Instituut maakt een kans om een belangrijk hulpmiddel te worden voor een breed scala aan gebruikers. Het zal bij een consequente toepassing van het gendermainstreamingbeginsel dienst doen als „leverancier” voor vele verschillende soorten „klanten”, van het maatschappelijk middenveld in de breedste zin van het woord, tot de besluitvormingsorganen van de EU.

1.3.1

Bovendien zal het Instituut niet alleen werkzaam zijn binnen de EU, maar eveneens in een ruimere Europese context, inclusief in het kader van de voorbereidingen voor een verdere uitbreiding van de EU, en zal het eveneens op internationaal niveau actief zijn. Zo zal het ook multiculturele verbanden en uitwisselingen helpen bevorderen.

1.4

Gezien de zeer ambitieuze doelstellingen en taken die het Instituut toebedacht worden, is het EESC van mening dat het nodig is de bevoegdheden en verplichtingen met betrekking tot het takenpakket (onderzoek, verspreiding van informatie, voorlichting, enz.) duidelijker te definiëren dan de Commissie dat doet. Het is noodzakelijk de doelstellingen van zowel de gegevensvergaring als het gebruik van de gegevens op een zodanige wijze te definiëren, dat het Instituut volledig zijn rol in het Europese besluitvormingsproces kan vervullen. In verband hiermee dient opgemerkt te worden dat alle communautaire organisaties afhankelijk zijn van de statistische middelen van de verschillende lidstaten. Het Instituut dient de mogelijkheid te krijgen om vanuit zijn specifieke optiek zijn licht te laten schijnen over voorgestelde projecten. Er moet aan het Instituut ook een opvoedende rol op het gebied van gendermainstreaming toebedeeld worden en het zou in de gelegenheid gesteld moeten worden zijn mening te geven over communautaire initiatieven en activiteiten op het gebied van de genderproblematiek.

1.4.1

Het EESC is van mening dat een duidelijkere omschrijving van de doelen en taken van het Instituut zal aantonen dat het om een belangrijk orgaan gaat en dat het noodzakelijk is het te laten beschikken over de middelen die nodig zijn om de doelstellingen ervan te kunnen verwezenlijken.

1.5

Het is zaak dat het Instituut een sterke morele autoriteit krijgt. Het is van essentieel belang dat de werkwijze van het Instituut transparant is en dat voor daadwerkelijk effectieve banden wordt gezorgd met de in artikel 10 (1) a) t/m c) genoemde maatschappelijke groeperingen, die over een rijke expertise en analytische ervaring beschikken op het terrein van de gelijkheid van mannen en vrouwen, en tevens een directere afspiegeling zijn van de behoeften van de EU-burgers. Het EESC beveelt met klem aan om de vertegenwoordigers van deze groeperingen van het maatschappelijk middenveld meer zetels in de raad van bestuur van het Instituut toe te bedelen (zie ook par. 3.7.2 en 3.7.3). In verband hiermee wil het EESC nogmaals wijzen op de belangrijke rol van de sociale partners op verschillende niveaus, als het gaat over de gelijkheid van mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt.

1.6

Tegelijkertijd dringt het EESC erop aan dat de vertegenwoordigers van de Europese sociale partners en de desbetreffende representatieve NGO's in de raad van bestuur dezelfde positie krijgen als de overige leden. Met andere woorden, dat zij hetzelfde stemrecht krijgen (zie ook par. 3.7.4).

1.7

Het EESC is van mening dat de voor het Instituut bestemde financiële middelen van zodanige omvang moeten zijn dat het Instituut zijn taak terdege kan vervullen, in samenwerking met andere communautaire agentschappen of programma's die ook op het gendervraagstuk ingaan, overigens zonder dat het ten koste van deze organisaties en programma's gaat.

1.8

Het voorstel voor een verordening geeft niet aan waar het Instituut gevestigd zal zijn. Het EESC doet echter de aanbeveling om één van de landen die in 2004 tot de EU zijn toegetreden aan te wijzen als vestigingsplaats. Een aantal van deze landen heeft hier namelijk al belangstelling voor getoond. Bovendien is het van belang de organen evenwichtig over de EU te spreiden. Ook zal er aldus een directer contact mogelijk zijn met de burgers (M/V) van het uitgekozen land, zodat beter kennis genomen kan worden van hun ervaringen op het gebied van gelijke kansen voor mannen en vrouwen.

1.9

Het EESC is ervan overtuigd dat de samenwerking met het Instituut tot wederzijds profijt zal strekken en verklaart bij deze dat het bereid is binnen het kader van de communautaire regels met het toekomstige Instituut samen te werken.

2.1

Op 8 maart 2005 heeft de Europese Commissie het „Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot oprichting van een Europees Genderinstituut” ingediend (6). In het desbetreffende persbericht (7) stond onder meer het volgende geschreven:

Het Instituut zal vormgegeven worden als een onafhankelijk kenniscentrum op Europees niveau. Het zal ten dienste van de beleidsmakers in Brussel en in de lidstaten zorgen voor de vergaring, analyse en verspreiding van zowel onderzoeksgegevens als betrouwbare en vergelijkbare informatie. Het zal voorzien zijn van een documentatiecentrum en een bibliotheek die beide openbaar toegankelijk zullen zijn.

Het Instituut zal het onderzoek en de uitwisseling van ervaringsgegevens stimuleren door ontmoetingen te organiseren tussen beleidsmakers, deskundigen en belanghebbende partijen. Het zal zich eveneens inzetten voor een vergroting van de bekendheid van genderbeleidsmaatregelen, door middel van activiteiten als conferenties, campagnes en studiebijeenkomsten. Een andere zeer belangrijke taak bestaat uit de ontwikkeling van hulpmiddelen ter ondersteuning van de toepassing van gendergelijkheid in al het communautaire beleid.

2.2

De lange periode tussen het eerste initiatief voor een Europees instituut in 1995 (8) tot aan de indiening van een voorstel voor een verordening over dit onderwerp in maart 2005, is besteed aan deskundig en politiek onderzoek. Hierdoor is het mogelijk geweest een goed afgewogen voorstel te doen.

2.3

De Raad Werkgelegenheid, Sociaal beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken heeft zich tijdens zijn zitting van 17 en 18 juni 2004 ondubbelzinnig uitgesproken vóór oprichting van een Europees instituut (9):

„De delegaties verleenden hun volledige steun aan het beginsel van de oprichting van een instituut, en onderstreepten daarbij het belang van een structuur die een toegevoegde waarde zou bieden zonder de huidige activiteiten op dit gebied te dupliceren. Ook werd gewezen op de noodzaak van begrotingsneutraliteit.”

De Raad geeft het Instituut de volgende bevoegdheden:

2.3.1

Vervolgens heeft de Europese Raad de Commissie verzocht hieromtrent een voorstel in te dienen (10).

2.4

De beslissing tot de oprichting van het Instituut is genomen na de uitbreiding van de EU met 10 nieuwe lidstaten. Het EESC is dan ook van mening dat het belangrijk is het Instituut vanaf het allereerste begin te plaatsen in de context van de uitgebreide Unie, zodat uit een breder scala aan ervaringen, situaties en knowhow geput kan worden.

2.5

In zijn recente advies „Beijing +10: evaluatie van de geboekte vooruitgang op het gebied van de gelijkheid van mannen en vrouwen” (11) heeft het EESC een inventarisatie gemaakt van de ontwikkelingen op het gebied van de gendergelijkheid, alsook van alle activiteiten op dit terrein in de EU. Het EESC verwijst bij deze naar dit advies en benadrukt dat dankzij de bredere toepassing van het gendermainstreamingbeginsel de behoefte aan expertise, analyses en informatie stijgt, alsmede de hieraan gestelde kwaliteitseisen. Dit alles stemt het EESC tot groot genoegen.

2.6

In de dagelijkse praktijk worden steeds meer bestaande en nieuwe problemen in de EU en in de lidstaten aan het licht gebracht, die dringend moeten worden opgelost. Aangezien de problemen rechtstreeks gerelateerd zijn aan de genderproblematiek, liggen ze op het werkterrein van het Instituut.

2.6.1

Het EESC heeft al eerder meer in detail gewezen op een groot aantal gebieden waarop optreden vereist is, en wel in zijn advies „Beijing +10”. Het verwijst hierbij naar dit advies (12)

2.7

Zoals hiervoor reeds werd benadrukt is het EESC zich ervan bewust dat het gendermainstreamingbeginsel een steeds bredere toepassing vindt, en dat het zich steeds verder ontwikkelt. Om die reden is het EESC het ermee eens dat de bundeling van de inspanningen van de lidstaten en de betrokken partijen uit het maatschappelijk middenveld, ter ondersteuning van de communautaire instellingen, een taak is die toegewezen dient te worden aan een zelfstandige instantie. Dit zal bijdragen aan het bereiken van een synergie-effect. Verder is het EESC van mening dat erop dient te worden toegezien dat het Instituut en de communautaire agentschappen elkaar wederzijds aanvullen, en dat het gendermainstreamingbeginsel verder zal worden ontwikkeld in het kader van de agentschappen, in nauwe samenwerking met het toekomstige instituut. Samenwerking met institutionele mechanismen ter bevordering van de gendergelijkheid dient eveneens de regel te worden.

2.8

Het EESC wijst erop dat er met de oprichting van het Instituut weliswaar vooruitgang wordt geboekt, maar dat dit niet betekent dat er geen verdere maatregelen nodig zouden zijn om nog meer vorderingen op het vlak van gelijke kansen te maken, of om de in documenten van de Gemeenschap opgenomen doelstellingen te realiseren. Het is van het allergrootste belang dat het Instituut zich actief inzet voor de verwezenlijking van de Lissabondoelstellingen ter ondersteuning van de economische groei en het scheppen van werkgelegenheid.

2.9

Het EESC is voorstander van de oprichting van het Instituut. Wel moet het Instituut een zo positief mogelijke respons krijgen bij het maatschappelijk middenveld, zowel op Europees, nationaal als lokaal niveau. Want zonder deze steun zal het Instituut geen goede start kunnen maken. Het is dus van belang dat alle benodigde middelen voor dit nieuwe instituut ingezet worden, zodat het geloofwaardigheid en vertrouwen krijgt. Op die manier zal het Instituut zijn activiteiten op succesvolle wijze kunnen ontplooien en de belangstelling kunnen wekken die hem toekomt.

3.1

Het EESC stemt in met de rechtsgrondslag voor de oprichting van het Instituut, namelijk artikel 141, lid 3, en artikel 13, lid 2 van het EG-Verdrag. Het gaat akkoord met de in de preambule gegeven overwegingen, welke tevens de toepassing van artikel 5 van het Verdrag verklaren.

3.2

Het EESC beaamt dat de beoogde samenwerking met bestaande structuren, zoals stichtingen en andere organen, in overeenstemming is met de wens van de Raad mogelijke overlappingen uit te sluiten. Het EESC is van mening dat Overweging nr. 12 impliciet verwijst naar andere instellingen en instanties die werkzaam zijn binnen de EU, zoals bijvoorbeeld Eurostat. Het EESC verwijst naar de mededeling van de Commissie omtrent de schepping van een kader voor Europese regelgevende agentschappen (13) en naar het interinstitutioneel ontwerpakkoord met betrekking tot de schepping van een kader voor Europese regelgevende agentschappen (14) en het neemt er nota van dat de plaats van het Instituut binnen het geheel van bestaande instellingen eveneens in deze context gedefinieerd zal worden.

3.3

Het EESC wijst erop dat de naam van het Instituut (artikel 1) in het Engels, „European Institute for Gender Equality”, zeer treffend de missie ervan weergeeft en daarmee een zo breed mogelijke connotatie oproept (ethisch, moreel, esthetisch, seksueel, enz.). Zoals in de praktijk reeds is gebleken, heeft het woord „gender” in een aantal EU-talen geen precies equivalent. Om die reden zou in die talen een naam gekozen moeten worden die zo dicht mogelijk bij het origineel staat.

3.4

Wat de doelstellingen van het Instituut betreft, is het EESC van mening dat er in artikel 2 een duidelijkere verwijzing moet komen naar de invoering van het gendermainstreamingbeginsel.

3.4.1

Het EESC is verder van mening dat het Instituut belast dient te worden met de ondersteuning van werkgevers-, werknemers- en andere middenveldorganisaties bij hun activiteiten op het gebied van de gelijkheid van mannen en vrouwen. Deze doelstelling dient duidelijk vermeld te worden en er dient steeds rekening mee te worden gehouden.

3.5

Het EESC is van mening dat de in artikel 3 omschreven taken even belangrijk zijn als de doelstellingen. De taken dienen aangevuld te worden, zoals reeds opgemerkt in par. 1.4 van dit advies.

3.5.1

Het EESC verzoekt om een expliciete vermelding van de sociale partners in artikel 3, lid 1 a). In verband hiermee herinnert het Comité eraan dat de Europese sociale partners recentelijk een raamstrategie inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen hebben aangenomen.

3.5.2

Het EESC benadrukt dat indien het Instituut regelmatig naar buiten treedt, en dat vaker dan alleen bij de presentatie van het jaarverslag, het beduidend makkelijker zal zijn de toegevoegde waarde ervan aan te tonen. Deze naar buiten gerichte activiteiten dienen bij te dragen aan de doelstellingen zoals die bijvoorbeeld voortvloeien uit de raamstrategie inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen. Behalve het jaarrapport zou het Instituut onder meer ook zijn werkprogramma dienen te publiceren (artikel 3, lid 1e).

3.5.3

De vraagstukken waar het Instituut zich mee bezig zal houden, zullen bovendien geschikte werkmethoden vereisen. Deze dienen zich aan te passen aan de verschillende soorten genderongelijkheid en –discriminatie, gebruik makend van bijvoorbeeld vergelijkende methodes (benchmarking), casestudies, verticale (sectorale) gegevensverzameling, gender budgeting, monitoring, enz. Hierbij zal het Instituut uiteraard samen dienen te werken met gespecialiseerde agentschappen en instituten.

3.5.4

In hetzelfde artikel staat in lid 1 d) vermeld dat het Instituut onderzoek verricht in „Europa”. Naar de mening van het EESC wordt hiermee verwezen naar een bredere werking in het kader van de EER, van de toekomstige uitbreiding en van de Raad van Europa.

3.5.5

Het EESC zou graag zien dat in artikel 3, lid 1 g), overeenkomstig de in artikel 2 genoemde doelstellingen, en in overeenstemming met de preambule, het nationaal of het regionaal niveau toegevoegd wordt. Hierdoor zal het mogelijk zijn verdere belanghebbenden die een rol kunnen spelen in het vergroten van het bewustzijn met betrekking tot gendergelijkheid bij het grote publiek, zoals bijvoorbeeld decentrale overheden, bij het geheel te betrekken.

3.6

Het EESC onderschrijft de intentie om het Instituut onafhankelijk te maken van nationale organen en het maatschappelijk middenveld (artikel 5). Het EESC is echter van mening dat het Instituut eveneens onafhankelijk dient te zijn van de communautaire instellingen en organen, zodat het deze op een objectievere wijze kan benaderen. Mede om die reden, d.w.z. ter verhoging van de onafhankelijkheid van het Instituut, stelt het EESC voor om het aantal vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld in de raad van bestuur uit te breiden.

3.6.1

Het EESC onderschrijft het principe van een vrije en onafhankelijke manier van samenwerking tussen het Instituut en instellingen in de lidstaten. Het is van mening dat het goed zou zijn de leden van het adviesforum te belasten met de verantwoordelijkheid voor de tijdige ontvangst en levering van informatie (zie par. 3.8.2). In deze context zou het een geschikte taak kunnen zijn voor de instellingen die in het kader van de richtlijn ter herziening van de richtlijnen gelijke kansen (15) in de lidstaten actief dienen te zijn.

3.7

Wat de organen van het Instituut betreft, waardeert het EESC de inspanningen die gedaan worden om van de raad van bestuur een operationeel orgaan te maken dat op een zodanige efficiënte wijze het Instituut bestuurt, dat het in staat is flexibel te reageren op veranderingen en op de vraag naar diensten.

3.7.1

Het EESC is echter van mening dat de Commissie de leden van de raad van bestuur die de eerdergenoemde groeperingen vertegenwoordigen slechts zou mogen benoemen op voordracht van de vermelde organisaties. Dat zou in artikel 10 opgenomen moeten worden.

3.7.2

Het EESC wijst er met nadruk op dat er een effectieve en duidelijke vertegenwoordiging nodig is van de Europese sociale partners en hun organisaties op communautair niveau, die er volgens de bewoording van de richtlijn een gerechtvaardigd belang bij hebben een bijdrage te leveren aan zowel de strijd tegen discriminatie op grond van geslacht als de strijd voor een gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Dit alles om ervoor te zorgen dat de raad van bestuur adequaat op gesignaleerde behoeften kan reageren, d.w.z. dat deze zijn verplichtingen richting de Europese Commissie en de lidstaten kan nakomen, waarbij hij tegelijkertijd feedback vanuit het maatschappelijk middenveld krijgt. Bovendien bestaat er geen enkele rechtvaardiging voor het feit dat zo'n vertegenwoordiging van het maatschappelijk middenveld niet voorgesteld wordt. Aangezien — in tegenstelling tot de tripartiete organen van de Gemeenschap — het nationaal niveau van de sociale partners niet in het Instituut vertegenwoordigd zal zijn, is het wenselijk ten minste op deze manier een actieve deelname van de sociale partners en de betreffende niet-gouvernementele organisaties te garanderen.

3.7.3

Het EESC dringt er om die reden met klem op aan dat het aantal leden van de raad van bestuur uitgebreid wordt. Het Comité is van mening dat een vergroting van het aantal vertegenwoordigers tot een aantal van zes per betrokken partij (Raad, Commissie, sociale partners en desbetreffende NGO's op communautair niveau) gewenst is, hetgeen tegelijkertijd de in artikel 10 (1) a) t/m c) genoemde organisaties de kans geeft onder de kandidaten een gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen te bewerkstelligen. Dit betekent dat elk van de drie genoemde groepen twee zetels krijgt.

3.7.4

Evenmin wordt er een rechtvaardiging gegeven voor het feit dat de vertegenwoordigers van de sociale partners en NGO's geen stemrecht krijgen. Om de onafhankelijkheid, autonomie en objectiviteit van het Instituut beter te kunnen waarborgen, verzoekt het EESC de Commissie om in de tekst op te nemen dat elke vertegenwoordiger van werkgevers- en werknemersorganisaties en de desbetreffende NGO's volwaardig stemrecht krijgt. Dit is in overeenstemming met lid 4, waarin staat dat „Ieder lid van de raad van bestuur, of bij afwezigheid diens plaatsvervanger, één stem” heeft.

3.7.5

Het EESC is van oordeel dat de directeuren van de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden, het Europees Agentschap voor de veiligheid en de gezondheid op het werk, het Europees Centrum voor de ontwikkeling van de beroepsopleiding en het Europees Bureau voor de grondrechten, een eventueel directe mogelijkheid zouden moeten krijgen om als waarnemers deel te nemen aan vergaderingen van de raad van bestuur van het Instituut (artikel 10, lid 11). De directeur van het Instituut zou op zijn beurt de mogelijkheid moeten krijgen deel te nemen aan vergaderingen van de genoemde instellingen (op basis van een volmacht van de raad van bestuur of op basis van een memorandum van overeenstemming).

3.8

Het EESC is het ermee eens dat de taak van het adviesforum eruit zal bestaan de lidstaten de mogelijkheid te bieden relevante organen bij het geheel te betrekken, alsmede een netwerk van deskundigen te creëren. Het adviesforum krijgt overeenkomstig artikel 12 geen zeggenschap binnen het Instituut. Om die reden is het overbodig te vermelden dat de drie leden die de betrokken partijen op Europees niveau vertegenwoordigen, geen stemrecht bezitten. Ook rijst zo de vraag waarom zij door de Commissie benoemd worden. Het zou juist wenselijk zijn hen rechtstreeks te laten benoemen door de in artikel 10 (1) a) t/m c) genoemde organisaties.

3.8.1

Er moet gezocht worden naar een manier waarop een evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen gewaarborgd kan worden.

3.8.2

Zoals reeds in par. 3.6.1 gesteld werd, zou het nuttig zijn de leden van het adviesforum verantwoordelijk te stellen voor de organisatie van samenwerkingsverbanden tussen instellingen in hun landen aan de ene kant en het Instituut aan de andere kant (artikel 12, lid 4).

3.9

Het EESC heeft bezwaren tegen de voor het Instituut voorgestelde financiering. In de geciteerde verklaring van de Raad (par. 2.3 van dit advies) neemt het EESC tegenstrijdige aanwijzingen waar: enerzijds de opdracht om toegevoegde waarde te creëren, m.a.w. om veeleisende taken te vervullen, en anderzijds de opdracht om begrotingsneutraliteit te garanderen.

3.9.1

Algemeen wordt ervan uitgegaan dat de financiering van het Instituut gedeeltelijk in mindering zal worden gebracht op de financiering van het PROGRESS-programma. In punt 3.6 van de toelichting bij de ontwerpverordening staat dat „de activiteiten van het Instituut zullen verschillen van de gendergelijkheidsactiviteiten van het PROGRESS-programma (2007-2013)”. Het EESC ziet hierin een argument ter ondersteuning van de standpunten in zijn advies over het PROGRESS-programma:

„Het EESC pleit er in dit verband dan ook voor, de voor het genderinstituut uitgetrokken middelen bij het opstellen van het algemene financiële kader voor Progress — anders dan in dit ontwerpbesluit het geval is — niet in mindering te brengen op de Progress-begroting, maar er een aparte begroting voor op te stellen.” (16)

3.9.2

Het EESC doet daarom de aanbeveling om tijdens de onderhandelingen over de financiële vooruitzichten van de EU rekening te houden met de omvang van de voor het functioneren van het Instituut en voor het bereiken van goede resultaten noodzakelijke financiële middelen. Het adviseert tevens om deze middelen, op z'n minst gaandeweg, op een zodanige manier toe te wijzen dat het Instituut aan de gestelde vereisten kan voldoen, dus dankzij een solide financiële en juridische basis.

3.9.3

Het EESC gaat ervan uit dat de concentratie van het werk op het gebied van gendergelijkheid op één plek zal leiden tot besparingen op communautair en nationaal niveau. De voorlopige begroting van het PROGRESS-programma zou om die reden niet met dit bedrag moeten worden verminderd, maar ingeval besloten wordt het Instituut geen eigen financiële middelen te geven, juist ermee moeten worden verhoogd.

3.9.4

De oprichting van het Instituut mag onder geen beding een voorwendsel zijn voor een verlaging van de financiële middelen van andere instellingen die zich eveneens bezighouden met vraagstukken op het vlak van gelijke kansen, zoals bijvoorbeeld de Stichting van Dublin.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/34

1.1

In januari 2004 is een nieuw actieplan voor de noordelijke dimensie (NDAP II (1)) in werking getreden.

1.2

Het nieuwe actieplan is gecentreerd rond vijf speerpunten:

1.3

Daarnaast is er aandacht voor regio's met specifieke behoeften, zoals Kaliningrad en de Arctische regio. Ter ondersteuning van het economisch, werkgelegenheids- en sociaal beleid in deze regio's wordt gezamenlijke actie van de betrokken actoren aangemoedigd.

1.4

Het NDAP II stelt uiteenlopende maatregelen voor voor de speerpuntsectoren, maar laat de concrete uitwerking over aan de betrokken actoren. Er is geen apart budget voor het actieplan. De maatregelen worden gefinancierd via verschillende EU-programma's (bijv. Tacis) en de middelen die de regeringen van de betrokken landen en internationale financiële instellingen (de Noordse Investeringsbank (NIB), de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBWO), enz.) ter beschikking stellen.

1.5

Jaarlijks stelt de Europese Commissie een verslag op van de vooruitgang bij de tenuitvoerlegging van het actieplan. In het jaarverslag van 2004 valt te lezen dat er een uitgebreid aantal maatregelen is opgezet in de vijf speerpuntsectoren. Daarnaast wordt de conclusie van het EESC aangehaald dat de maatschappelijke organisaties nauwelijks op de hoogte zijn van de maatregelen die in het kader van het beleid voor de noordelijke dimensie worden opgezet, en wordt gepleit voor betere voorlichting en een grotere rol voor regionale organisaties bij de tenuitvoerlegging en monitoring van deze maatregelen.

1.6

Jaarlijks wordt ook bekeken hoe de tenuitvoerlegging van het actieplan is verlopen en waar het eventueel beter kan: in 2004 is er te dien einde een bijeenkomst van hoge ambtenaren georganiseerd, dit jaar komt er een ministerconferentie en voor de tweede helft van volgend jaar staat er weer een bijeenkomst van hoge ambtenaren op het programma.

2.1

In het NDAP II wordt het Europees Economisch en Sociaal Comité verzocht bij te dragen aan de tenuitvoerlegging van het actieplan: „Met het oog op de brede participatie van maatschappelijke organisaties in de beoordeling van de voortgang die in het kader van het actieplan is geboekt, zou het ook dienstig zijn als het Europees Economisch en Sociaal Comité jaarlijkse fora zou kunnen organiseren over de implementatie van het actieplan, met deelname door vertegenwoordigers van de sociale en economische organisaties die zitting hebben in het Comité”  (2).

2.2

Dit verzoek is ingegeven door het feit dat het EESC al eerder bijdragen heeft geleverd m.b.t. dit dossier, te weten de adviezen over „De betrekkingen tussen de Europese Unie en de oeverstaten van de Oostzee” (3), „De noordelijke dimensie van de EU m.i.v. de betrekkingen met Rusland” (4), „De noordelijke dimensie: Actieplan voor de noordelijke dimensie in het externe en grensoverschrijdende beleid van de EU in de periode 2000-2003” (5) en het „Strategisch partnerschap EU/Rusland — Wat zijn de volgende stappen?” (6), zijn verklaringen betreffende de ministeriële vergaderingen over de noordelijke dimensie in 1999, 2001 en 2002 en de conclusies van de twee conferenties (fora) die het EESC in 2001 en 2003 over het beleid voor de noordelijke dimensie heeft georganiseerd.

2.3

Het EESC heeft besloten in te gaan op het verzoek van de Commissie en zich vooral te richten op de vraag

2.4

Om inzicht te verwerven in de standpunten van het maatschappelijk middenveld heeft het EESC in 2004 naar diverse maatschappelijke organisaties in de betrokken landen een vragenlijst gestuurd en drie verkennende bezoeken georganiseerd naar resp. Gdanks, Kaliningrad en Riga.

3.1

Het EESC heeft deelgenomen aan de bijeenkomst van hoge ambtenaren in oktober 2004, waar het een rapport met zijn conclusies en aanbevelingen (7) heeft gepresenteerd.

3.2

De conclusie m.b.t. de participatie van het maatschappelijk middenveld aan het NDAP II was in het algemeen dat de desbetreffende organisaties:

De „oude” EU-lidstaten leken het op genoemde onderdelen overigens beter te doen dan de andere landen in de regio.

In het algemeen was er bij de gecontacteerde maatschappelijke organisaties belangstelling om meer te weten te komen over het beleid voor de noordelijke dimensie en het NDAP II, mee te werken aan projecten en mede toe te zien op de tenuitvoerlegging van de maatregelen op nationaal en Europees niveau.

Het EESC heeft voorgesteld om de maatschappelijke organisaties beter te informeren over het NDAP II en hen meer te betrekken bij de tenuitvoerlegging en monitoring van het actieplan.

Zowel op het terrein van de voorlichting als op dat van de monitoring heeft het EESC op Europees niveau diverse initiatieven gesteund. Tegelijkertijd heeft het altijd benadrukt dat activiteiten in het kader van het beleid voor de noordelijke dimensie in de eerste plaats gericht moeten zijn op het subnationale, dus het lokale en regionale niveau, om ervoor te zorgen dat de desbetreffende overheden en maatschappelijke organisaties op een constructieve manier bij het actieplan betrokken worden.

Het EESC staat achter het in het NDAP II (8) bepleite beginsel dat de deelname van maatschappelijke organisaties aan de jaarlijkse bijeenkomsten van hoge ambtenaren dient te worden aangemoedigd.

Daarnaast heeft het EESC een aantal bijkomende zaken naar voren gebracht waaraan zijns inziens meer aandacht dient te worden besteed in het NDAP II, nl.:

3.3

Deze aanbevelingen hebben nog niets aan geldingskracht ingeboet.

4.1

Het EESC heeft in het rapport van 2004 aangegeven, op basis van dezelfde criteria als in 2004, een bijdrage te willen leveren aan de ministerconferentie van 2005 en de bijeenkomst van hoge ambtenaren in 2006.

4.2

In het kader van de recentelijk opgerichte contactgroep voor Oost-Europa (EECG) zet het EESC zijn werkzaamheden op het gebied van het beleid voor de noordelijke dimensie voort. De contactgroep bestaat uit leden van het EESC en houdt zich bezig met activiteiten die het Comité organiseert ten behoeve van landen in Oost-Europa. Met deze activiteiten wil het EESC het communautaire beleid ondersteunen ter versterking van de betrekkingen met deze landen, hieraan bijdragen door als spreekbuis van het maatschappelijk middenveld op te treden en zelf rechtstreekse contacten aanknopen met de betrokken maatschappelijke actoren.

4.3

Via eigen contacten, maar ook door te verwijzen naar het informatiesysteem van de Commissie voor de noordelijke dimensie (NDIS) heeft het EESC getracht meer bekendheid te geven aan het beleid voor de noordelijke dimensie.

4.4

Ter voorbereiding van onderhavig advies heeft het EESC in juni dit jaar een vragenlijst verstuurd naar ca. 100 maatschappelijke organisaties. Ook is het beleid voor de noordelijke dimensie door het EESC ter sprake gebracht tijdens de discussies die het in verband met het op te stellen advies over de betrekkingen tussen de EU en Rusland gevoerd heeft met maatschappelijke organisaties uit laatstgenoemd land. De conclusies van dit advies zijn derhalve mede gebaseerd op de standpunten van maatschappelijke organisaties uit de zgn. partnerlanden.

5.1.1

In juni 2005 heeft het EESC een enquête gehouden m.b.t. de algemene kennis van het beleid voor de noordelijke dimensie. Diverse maatschappelijke organisaties in de landen die betrokken zijn bij het actieplan (de Baltische staten, de landen van Noord-Europa, Duitsland, Rusland m.i.v. Kaliningrad, en Polen) hebben een vragenlijst toegestuurd gekregen. Net als vorig jaar werden ze gevraagd naar hun kennis van het beleid voor de noordelijke dimensie en het NDAP II, hun mening over dit beleid en hun aandeel in de tenuitvoerlegging en monitoring van het NDAP II.

5.1.2

Slechts 20 organisaties hebben gereageerd, waaruit blijkt dat het beleid voor de noordelijke dimensie en het actieplan nog maar weinig bekendheid genieten. De antwoorden op de vragenlijsten hebben deze indruk nog eens bevestigd: het merendeel van de organisaties die op de vragenlijst reageerden, verklaarde weliswaar min of meer te weten wat het beleid voor de noordelijke dimensie en het NDAP II inhielden, maar slechts in een enkel geval bleek de organisatie in kwestie het nieuwe actieplan daadwerkelijk te kennen. Een derde van de maatschappelijke organisaties verklaarde al wel eens gehoord te hebben van het beleid voor de noordelijke dimensie en een speciaal actieplan, maar had duidelijk geen idee wat dit inhield of wat er mee beoogd werd.

5.1.3

Sommige organisaties bleken al te hebben gehoord van (de weinige) publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) in het kader van het beleid voor de noordelijke dimensie. Vooral het partnerschap voor ecologische initiatieven (NDEP) werd in dit verband genoemd. Verschillende organisaties kenden het beleid voor de noordelijke dimensie dan weer via regionale organisaties uit de Oostzeeregio, in de eerste plaats de Raad van Oostzeestaten (CBSS). Daarnaast blijken de werkgevers- en werknemersnetwerken (resp. Business Advisory Council (BAC) en Baltic Sea Trade Union network (BASTUN)) het nodige te hebben gedaan om hun leden te informeren over het beleid voor de noordelijke dimensie.

5.1.4

Ondanks het informatiesysteem dat de Commissie voor de noordelijke dimensie heeft opgezet (NDIS), lijkt bij sommige organisaties het idee te bestaan dat het NDAP II geen programma voor maatschappelijke organisaties is, maar een politiek project voor regionale samenwerking tussen de regeringen en terzake bevoegde overheidsinstanties.

5.2.1

Uit de antwoorden op de vragenlijsten blijkt duidelijk dat regeringen, overheidsinstanties en andere organisaties slechts weinig hebben ondernomen om maatschappelijke organisaties te informeren over en te betrekken bij het NDAP II. Slechts een paar organisaties maken in dit verband melding van een inzet van overheidswege in positieve zin. In sommige landen hebben de bevoegde instanties niettemin seminars en workshops georganiseerd m.b.t. de tenuitvoerlegging van het NDAP II. Ook de regionale overheden blijken zich op dit vlak niet onbetuigd te hebben gelaten.

5.2.2

Slechts weinig maatschappelijke organisaties zijn op eigen initiatief mee gaan werken aan het NDAP II. De organisaties die dat wel deden, waren voornamelijk betrokken bij activiteiten in het kader van de verbetering van het investeringsklimaat in het gebied van de noordelijke dimensie, de samenwerking met andere organisaties in landen van de noordelijke dimensie en het debat over de toekomst van het beleid voor de noordelijke dimensie en hebben, meer in het algemeen, de ontwikkelingen in het beleid voor de noordelijke dimensie gevolgd.

—

de arbeidsmarkt, werkgelegenheid en sociale dialoog,

—

de ondersteuning van het MKB

—

het scheppen van gunstige voorwaarden voor handels- en andere economische betrekkingen

—

het scheppen van gunstige voorwaarden voor grensoverschrijdende investeringen

—

het aan elkaar koppelen van de infrastructuur in de betrokken gebieden en de verbetering van vervoersnetwerken

—

de maatschappelijke organisaties betrokken worden bij de tenuitvoerlegging van het NDAP II

—

structuren worden opgezet voor de tenuitvoerlegging van het NDAP II

—

voldoende middelen worden vrijgemaakt voor het NDAP II

—

verslagen over de vooruitgang bij de tenuitvoerlegging van het NDAP II worden verspreid.

6.1

Het EESC is er voorstander van de regionale samenwerking in het noordelijk gedeelte van Europa voort te zetten door middel van gestructureerde, multilaterale en grensoverschrijdende samenwerking waarbij ook landen betrokken worden die geen lid zijn van de EU. Het beleid voor de noordelijke dimensie biedt hiervoor, naar zijn mening, een uitstekend kader.

6.2

Het EESC onderschrijft het voornemen om het beleid voor de noordelijke dimensie te koppelen aan de samenwerking tussen de EU en Rusland en de vier gemeenschappelijke ruimten. In een recent advies over „De bijdrage van het maatschappelijk middenveld aan de betrekkingen tussen de EU en Rusland” (9) verklaart het EESC (par. 3.2.5): „Ook de regionale samenwerking — in het kader van de Noordelijke dimensie (…) zal (…) op nieuwe leest moeten worden geschoeid. Het EESC stelt met voldoening vast dat ook dit aspect de vereiste aandacht krijgt in de routekaarten en dringt aan op nog meer maatregelen ter ontwikkeling van de regionale samenwerking als onderdeel van de totale betrekkingen tussen de EU en Rusland.”

6.3

Om de samenwerking in het kader van de noordelijke dimensie te doen slagen dient Rusland op een gepaste manier te worden betrokken bij de voorbereiding en tenuitvoerlegging van toekomstig beleid. Gedacht zou kunnen worden aan samenwerkingsmechanismen, bijv. een gezamenlijk stuurcomité, waarin tevens andere landen in de regio die geen lid zijn van de EU kunnen participeren.

6.4

Het EESC wenst in dit verband tevens te wijzen op zijn aanbevelingen in het advies over de betrekkingen tussen de EU en Rusland om in eerdergenoemde routekaarten meer aandacht te besteden aan zaken die van belang zijn voor het maatschappelijk middenveld en maatschappelijke organisaties een grotere rol toe te bedelen bij de samenwerking tussen beide landen. Er zou o.a. bekeken moeten worden hoe in de toekomstige mechanismen voor het beleid voor de noordelijke dimensie gestructureerd overleg met het maatschappelijk middenveld kan worden opgezet.

6.5

De samenwerking in het kader van het beleid voor de noordelijke dimensie spitst zich toe op vijf actieterreinen die ook met het oog op de toekomst relevant zijn. Allereerst moet worden voortgeborduurd op de positieve ervaringen met de zgn. partnerschappen voor de noordelijke dimensie (op het gebied van milieu, sociale zaken en volksgezondheid en informatietechnologie) door serieus te overwegen nieuwe partnerschappen op te zetten op het gebied van:

6.6

De huidige regionale instanties in de Oostzeeregio, met name de Raad van Oostzeestaten (CBSS), dienen een centrale rol te krijgen in het komende actieplan voor de noordelijke dimensie. Via hun eigen regionale samenwerkingsnetwerken en de contacten met genoemde instanties moeten maatschappelijke organisaties betrokken worden bij het beleid voor de noordelijke dimensie en een eerlijke kans krijgen een bijdrage hieraan te leveren.

6.7

Het EESC wijst erop, zoals het eerder al deed in 2004, dat er meer openbare informatie moet worden verspreid over het beleid voor de noordelijke dimensie. Een eerste vereiste is in dit opzicht dat het NDIS verbeterd wordt. Het EESC benadrukt tevens dat de informatie niet alleen op nationaal, maar ook lokaal niveau moet worden verspreid, aangezien het beleid voor de noordelijke dimensie zowel de nationale regeringen als de lagere overheden in de betrokken landen aanbelangt. Door het publiek beter te informeren zal de belangstelling voor het beleid voor de noordelijke dimensie groeien en zal de participatie c.q. bijdrage van maatschappelijke organisaties toenemen.

6.8

De financiering van partnerschappen dient per geval te worden bekeken, waarbij voor regeringen en internationale financiële instellingen een centrale taak is weggelegd. De financiële mechanismen die voor Noorwegen en de EER zijn ingesteld, kunnen eveneens een positieve bijdrage leveren, met name door gezamenlijke grensoverschrijdende maatregelen in het kader van het beleid voor de noordelijke dimensie te stimuleren. Het Europees nabuurschap- en partnerschapsinstrument (ENPI) zal vanaf begin 2007 in werking treden.

6.9

Het EESC zal zijn werkzaamheden op het vlak van het beleid voor de noordelijke dimensie voortzetten en zal in 2006 opnieuw een bijdrage leveren aan de bijeenkomst van hoge ambtenaren. Deze bijdrage zal waarschijnlijk ook een aantal conclusies bevatten die te herleiden zijn tot de discussies die het Comité met maatschappelijke organisaties uit de zgn. partnerlanden heeft gevoerd. Het EESC is ook altijd bereid mee te werken aan verdere beschouwingen over de tenuitvoerlegging van het beleid voor de noordelijke dimensie.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/39

1.1.1

De maatschappij verlangt duidelijk betere wetgeving en het EESC zal deze wens overbrengen aan de Europese instellingen en de regeringen, waarbij het zal uitgaan van de behoeften van het maatschappelijk middenveld, een van de adressaten van het Gemeenschapsrecht.

1.1.2

„Beter wetgeven” betekent vooral dat de wetgever zich moet verplaatsen in de adressaat van de rechtsregel. Daarom is inspraak zo belangrijk: overleg vooraf met, en aandacht voor de representativiteit van, maatschappelijke organisaties en sociale partners — omdat zij rechtstreeks met de wetgeving te maken krijgen — met gebruikmaking op constructieve wijze van de middelen en vakkennis van de adviesorganen.

1.1.3

„Beter wetgeven” betekent ook minder wetgeven, wetsinflatie bestrijden, het acquis vereenvoudigen, want teveel wetgeving leidt tot een ondoordringbaar juridisch oerwoud dat de handel belemmert, en tot slot ervoor zorgen dat regels effectief en eenvoudig kunnen worden toegepast.

1.1.4

„Beter wetgeven” houdt tevens in dat wetgeving tot de essentie moet worden beperkt en dat het uiteindelijke doel ervan centraal moet komen te staan. Wetgeving dient flexibel te zijn en gemakkelijk te kunnen worden aangepast, maar moet tegelijk duurzaam genoeg zijn. Dat vereist in alle fasen van het wetgevingsproces — van ontwerp tot toepassing — nauwkeurigheid en vooral coherentie

1.1.5

Wetgeving vereenvoudigen betekent wetten en regels zoveel mogelijk minder complex maken, maar níet dat de omvang van de communautaire wetgeving drastisch moet worden teruggebracht of op grote schaal deregulering zou moeten plaatsvinden. Dat zou indruisen tegen de door het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven verwachte en benodigde rechtszekerheid en stabiliteit.

1.1.6

Alle verouderde wetten en regels dienen zonder meer te worden afgeschaft.

1.2.1

Elk directoraat-generaal (DG) van de Europese Commissie moet afhankelijk van het aantal wetsteksten dat onder zijn verantwoordelijkheid valt en hun complexiteit (die bijvoorbeeld kan worden bepaald door te kijken naar de lengte van een wetstekst, het aantal verwijzingen naar eerdere wetsteksten en het aantal administratieve verplichtingen die een wetstekst met zich meebrengt) een passend vereenvoudigingsprogramma opstellen, dat in het algemeen programma van de Commissie zal worden opgenomen. In die programma's van de DG's moet worden ingegaan op de noodzaak en de verwachte impact van de voorgestelde vereenvoudiging voor de gebruikers van de desbetreffende wetgeving en moet steeds worden aangegeven hoe de wetsteksten zullen worden vereenvoudigd (afschaffing, herziening, codificatie enz.). Ook moet ieder DG aangeven hoeveel middelen het nodig denkt te hebben voor de realisering van zijn vereenvoudigingsprogramma.

1.2.2

De Commissie zal in een geconsolideerd jaarverslag met de titel „Vereenvoudiging van het acquis en beter wetgeven” aangeven welk programma voor dat jaar is vastgesteld, welke vooruitgang met de uitvoering van het programma van het voorbije jaar is geboekt, wat de gevolgen daarvan zijn voor haar doorlopend vereenvoudigingsprogramma voor de middellange termijn en voor haar werkprogramma. In dat jaarverslag bespreekt de Commissie dan tevens de communautaire en nationale ontwikkelingen op het vlak van vereenvoudiging en verbetering van wetgeving, en komt ze eventueel met nieuwe voorstellen en aanbevelingen terzake. De bedoeling van deze werkwijze is om een wildgroei van elkaar overlappende verslagen en mededelingen te voorkomen.

1.2.3

De instantie die het initiatiefrecht heeft om wetgevingsvoorstellen op te stellen, is niet neutraal: haar invloed is doorslaggevend bij de vaststelling van prioriteiten, bij de formulering van de doelstellingen van wetgeving, bij de voorbereiding en uitwerking van wetgevingsvoorstellen en bij de aanpassing daarvan naar aanleiding van wijzigingsvoorstellen van de wetgever. Bovendien zijn de kwaliteit en relevantie van een wetgevingsvoorstel direct van invloed op de duur en afloop van de procedure voor de goedkeuring ervan. Als een wetgevingsvoorstel slecht is voorbereid, betekent dat immers een aanzienlijk verlies van tijd en middelen voor alle betrokkenen, met inbegrip van de organisaties die om advies werden gevraagd.

1.2.4

Goedgekeurde wetgevingsvoorstellen of omzettingsmaatregelen die gebreken vertonen of tot interpretatieproblemen leiden, hebben consequenties op gerechtelijk vlak (vaak is een uitspraak van de nationale of communautaire rechter nodig) en brengen extra kosten voor de nationale overheden en de justitiabelen met zich mee.

1.2.5

De Commissie en de wetgever zijn niet alwetend en de sociaal-economische en technologische werkelijkheid is complex en aan veranderingen onderhevig: ingrijpende aanpassing of versoepeling van wetgeving die in de praktijk niet tot het beoogde doel leidt of waarvan de uitvoering de overheden en de gebruikers buitensporig veel geld kost, doet dan ook geen afbreuk aan het gezag van de wetgever. Zulks getuigt juist van intelligent beleid, versterkt het vertrouwen van de adressaten van het recht en zorgt ervoor dat regels beter worden nageleefd.

1.2.6

De beoordeling van wetgeving in de prelegislatieve fase dient derhalve te eindigen met een effectbeoordeling (impact assessment). Daarin wordt beschreven hoe in de praktijk op de komst van de wetgeving kan worden gereageerd, welke plaats zij in de bestaande wetgeving zal krijgen en welke uitvoeringsproblemen er eventueel kunnen zijn.

1.2.7

Indien de Commissie wetgevingsvoorstellen die reeds worden bestudeerd, intrekt, dient zij haar besluit om de reeds gestarte wetgevingsprocedure stop te zetten, te motiveren en de wetgevende instellingen en adviesorganen evenals de maatschappelijke organisaties die reeds om advies werd gevraagd of waarvoor dit besluit gevolgen heeft, daarover te consulteren.

1.2.8

De beoordeling van wetgeving — vooraf en achteraf — moet in ieder geval een pluriforme activiteit zijn waaraan alle betrokkenen moeten kunnen deelnemen. Alleen zo kan die beoordeling een onbetwist politiek en maatschappelijk draagvlak krijgen. De beoordeling van wetgeving vooraf (ex ante) gebeurt vóór en tijdens de uitwerking van wetgeving. De beoordeling van wetgeving achteraf (ex post) gebeurt in twee fasen: allereerst tijdens de omzetting van richtlijnen of de uitvoering van verordeningen (dan kunnen de eerste problemen met de receptie van het recht en uitvoeringsproblemen al aan het licht komen), vervolgens in de vorm van de eigenlijke effectbeoordeling, die na een vooraf vastgestelde periode waarin de wetgeving in de praktijk wordt toegepast, wordt uitgevoerd en waaruit onvoorziene of zelfs ongewenste gevolgen van de wetgeving kunnen blijken. Een effectbeoordeling op zijn beurt kan weer gevolgen hebben voor de wetgeving zelf (feed back) of voor de uitvoering ervan (1).

1.2.9

De negatieve of onvoorziene gevolgen van wetgeving kunnen heel divers zijn. Niet alleen dient te worden gekeken of wetgeving voor overheden of adressaten buitensporig hoge kosten met zich meebrengt, maar ook moet de sociaal-economische en milieu-impact ervan worden bestudeerd evenals de consequenties ervan op het vlak van de grondrechten.

1.2.10

De uitoefening van uitvoeringsbevoegdheden moet worden geëvalueerd, zowel op communautair (directe uitvoering, comitéprocedure voor regelgeving, regelgevende agentschappen) als op nationaal niveau (ministeries, decentrale overheden, zelfstandige bestuursorganen, evenals de impact van die bevoegdheden (door de gebruikers te nemen administratieve stappen, kosten, complexiteit), de doeltreffendheid van controles en van eventuele sancties. De wetgever moet het verloop van deze evaluatie, waarbij dus wordt gekeken naar regelgeving én uitvoering, kunnen volgen.

1.2.11

De lidstaten dienen daarnaast hun eigen evaluatie- en beoordelingsinstrumenten te ontwikkelen en te perfectioneren en vervolgens aan de Commissie en de nationale wetgever verslag uit te brengen over de resultaten en de moeilijkheden die (nog) worden ondervonden.

1.2.12

De uitvoering van wetgeving zal kunnen worden gevolgd en bijgestuurd met behulp van een beleid waarin coördinatie, voorlichting en uitwisseling van nationale praktijkvoorbeelden en hun doeltreffendheid centraal staan, via de regelmatige publicatie van implementatietabellen (zoals voorzien in het besluit van de Commissie) en dankzij het scorebord voor de vooruitgang die met de interne markt wordt geboekt.

1.2.13

Het EESC zal, zoals het in oktober 2000 heeft beloofd (gedragscode), jaarlijks advies blijven uitbrengen over het algemene verslag „Vereenvoudiging van het acquis en beter wetgeven” en over de mededelingen en de verschillende specifieke verslagen van de Commissie met betrekking tot de vereenvoudiging van het acquis en de kwaliteit van de wetgeving.

1.3.1

Het EESC beschouwt de opdracht om het communautair corpus juris eenvoudiger, samenhangender en pertinenter te maken niet enkel als een methodologische en technische kwestie, maar ook als een uiterst politieke aangelegenheid die vraagt om grootschalige interinstitutionele actie en een even zo grote ondersteuning vanuit het maatschappelijk middenveld.

2.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) is door het Britse voorzitterschap gevraagd een advies op te stellen over het thema „Beter wetgeven”. Tevens is het geraadpleegd over het 12e verslag van de Commissie over „de wetgeving verbeteren 2004” en heeft het kennis genomen van de Mededeling over betere wetgeving, groei en werkgelegenheid (die werd opgesteld naar aanleiding van de Europese Raad over de herziening van de Lissabon-strategie), evenals van het recente Commissiebesluit over de omzetting van EU-richtlijnen.

2.2

Het is geenszins de bedoeling van het EESC om met zijn voorstellen de communautaire methode, die is gebaseerd op de rechtsstaat (de rule of law) ter discussie te stellen. Het gebruik van die methode wordt in het grondwettelijk verdrag opnieuw bevestigd en geconsolideerd, en aangevuld met een procedure op grond waarvan het maatschappelijk middenveld zich rechtstreeks kan wenden tot de instantie die het initiatiefrecht heeft om wetgevingsvoorstellen op te stellen. Het EESC heeft zich bij de formulering van zijn voorstellen hoofdzakelijk laten leiden door de conclusies van de Raad van Edinburgh van 1992, het witboek over governance, de Lissabon-strategie (2000-2001) en het Interinstitutioneel akkoord van 16 december 2003, en daarbij ook gekeken naar de op initiatief van zes voorzitterschappen en de Raad aangevatte werkzaamheden.

2.3

Het EESC benadrukt in zijn voorstellen dat het maatschappelijk middenveld betrokken zou moeten worden bij de uitwerking, evaluatie en latere herziening van wetgeving. Het maatschappelijk middenveld beoogt met adviezen en voorstellen ten aanzien van de inhoud en kwaliteit van wetgevingsvoorstellen immers op constructieve wijze bij te dragen aan de verbetering van alle wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen waar ondernemingen en burgers mee te maken hebben.

2.4

Het EESC erkent dat er behoefte bestaat aan betere wetgeving en juicht alle initiatieven op dat vlak toe. Het benadrukt echter dat niet elke regel als lastig of onnodig moet worden beschouwd, aangezien de EU zich aan nieuwe uitdagingen moet kunnen aanpassen. Bovendien zou het er niet mee kunnen instemmen dat de Commissie, als hoedster van het communautair belang en stuwende kracht achter de Europese integratie, stelselmatig afziet van haar initiatiefrecht om wetgevingsvoorstellen op te stellen en daarmee van haar bijdrage aan de „totstandbrenging van een steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa”.

3.1

Met betere wetgeving wordt een bijdrage geleverd aan betere governance, en een eenvoudigere en begrijpelijkere wetgeving kan het maatschappelijk middenveld ook een positieve indruk geven van efficiënt handelende Europese instellingen. Het gaat er dus om het vertrouwen van het maatschappelijk middenveld in de regelgevende instanties te herstellen.

3.2

Aan het principe dat iedereen gelijk is voor de wet wordt tegenwoordig afbreuk gedaan door de complexiteit van de geldende regels en hun enorme aantal, en doordat het toepasselijk recht en het recht in wording moeilijk toegankelijk zijn. Bij de vereenvoudiging van het acquis evenals bij de voorbereiding van nieuwe wetgevingsvoorstellen moeten duidelijkheid en toegankelijkheid derhalve het uitgangspunt vormen.

3.3

In het te Nice in 2000 plechtig afgekondigde Handvest van de grondrechten van de Europese Unie wordt het recht van de Europese burgers op behoorlijk bestuur bekrachtigd. Essentieel voor de goede werking van dit grondrecht zijn participatie aan de totstandkoming van wetgeving, voorlichting, de noodzaak van het wetgevingsvoorstel, de raadpleging van onafhankelijke en betrouwbare deskundigen, de toepassing van het subsidiariteits- en het evenredigheidsbeginsel, en een kwalitatief goede wetgeving, omzetting en uitvoering daarvan.

3.4

De prioriteiten „vereenvoudiging van het acquis” en „beter wetgeven” en de bijbehorende communautaire beleidsmaatregelen dragen evenzo bij aan een behoorlijk bestuur. Daarvoor moeten dan wel voldoende middelen worden vrijgemaakt. Deze prioriteiten moeten in het gehele wetgevings- en implementatieproces worden geïntegreerd. Vervolgens moet een tijd lang adequate politieke en financiële ondersteuning worden verleend.

3.5

De vereenvoudiging van het acquis en de verbetering van de kwaliteit en de doeltreffendheid van wetgeving zijn een communautaire topprioriteit geworden als het gaat over concurrentievermogen, groei en werkgelegenheid, duurzame ontwikkeling, de kwaliteit van het leven van de Europese burgers, en het stimuleren van de activiteiten van ondernemingen op de interne markt en van hun handelscontacten met derde landen.

3.6

De resultaten van de genomen maatregelen en initiatieven blijven echter nog ver achter bij wat mogelijk is. De sinds 1992 gevolgde en in 2001 door de EU-instellingen en lidstaten aanzienlijk aangescherpte strategie ter verbetering van de wetgeving en haar toepassing dient opnieuw tegen het licht te worden gehouden nu de Lissabon-strategie geen succes is, gelet op de constateringen en voorstellen uit het verslag van Wim Kok en na de herziening van de Lissabon-strategie door de Europese Raad.

3.7

Het EESC deelt het standpunt van de Commissie dat er een nieuwe inschatting moet worden gemaakt van de behoeften en de beschikbare middelen. Dat geldt evengoed voor het nationale niveau.

3.8

De problemen waar Europa mee kampt op het vlak van concurrentievermogen en de verwezenlijking van de kenniseconomie, en politiek gezien ten aanzien van transparantie, participatie, efficiëntie en acceptatie van wetgeving door burgers en ondernemingen, vragen in de EU-25 en met volgende uitbreidingsrondes op komst om een beslissende versterking en in sommige opzichten zelfs een nieuwe definiëring van de werkwijze en een herverdeling van de middelen voor „beter wetgeven”.

3.9

De huidige strategie van de Commissie blijkt duidelijk uit twee in maart 2005 verschenen mededelingen (2) en zou in de loop van dit jaar moeten worden aangevuld met een voorstel voor een kader voor de werking van de agentschappen. Dat kader zou zich volgens het EESC moeten beperken tot een aantal richtsnoeren zonder afbreuk te doen aan de autonomie van de agentschappen, die reeds worden gecontroleerd door de Europese Rekenkamer wat de uitvoering van hun begroting betreft en door het Hof van Justitie ingeval van geschillen.

3.10

In het 12e verslag over het thema „De wetgeving verbeteren” (3) wordt nog eens gewezen op het actieplan van de Commissie „Vereenvoudiging en verbetering van de regelgeving”, het interinstitutioneel akkoord van december 2003 (4) en de strategie van de lidstaten die deel uitmaakt van het intergouvernementele actieprogramma dat in mei 2002 door de ministers voor Ambtenarenzaken werd goedgekeurd. De Commissie benadrukte in haar in 2003 verschenen 11e verslag over het thema „De wetgeving verbeteren” (5) de doelstellingen die zij in dit verband nastreeft. Die doelstellingen heeft zij bovendien in acht thematische mededelingen nader uitgewerkt (6).

3.11

De Commissie baseerde bovengenoemd actieplan op de uitkomsten van voorbereidend werk van deskundigen, het in 2001 verschenen witboek over Europese governance en de werkzaamheden van de adviesgroep over de kwaliteit van de regelgeving, die in 2000 door de ministers voor Ambtenarenzaken was ingesteld. Inmiddels bestaat over dit actieplan een tamelijk brede overeenstemming.

3.12

De verbetering van het acquis communautaire via vereenvoudiging van de regelgeving is een van de fundamentele doelstellingen van de Commissie, die daarvoor speciaal een aanpak uitgedacht en middelen uitgetrokken heeft.

3.13

In 1992 gaf de Europese Raad van Edinburgh het startschot voor het proces om de regelgeving te vereenvoudigen en het subsidiariteits- en het evenredigheidsbeginsel te doen naleven. Sindsdien heeft de Commissie regels vastgesteld voor raadpleging vooraf van belanghebbenden, voor effectbeoordelingen, en inzake de kwaliteit en de redactie van nieuwe wetgeving. Inmiddels zijn twaalf jaarverslagen verschenen over het verloop van dat proces en de daarmee geboekte vooruitgang, die weliswaar reëel is, maar nog lang niet voldoende om de rechtsgebruikers te overtuigen.

3.14

De initiatieven die sinds het Ierse voorzitterschap door de Raad worden genomen voor een betere wetgeving, waren in 2004 aanleiding voor een verklaring van zes voorzitterschappen inzake een betere regelgeving (7). De Raad Concurrentievermogen van november 2004 wees een twintigtal wetsteksten aan die voor vereenvoudiging in aanmerking komen (en verdeelde die in 15 prioriteiten) en zette zijn werkzaamheden terzake in februari 2005 voort. De Commissie is begonnen om aan deze uitgestippelde beleidslijn concreet invulling te geven en het is absoluut noodzakelijk dat daarmee succes wordt geboekt.

3.15

De Commissie heeft in haar Mededeling „Betere regelgeving met het oog op economische groei en meer banen in de Europese Unie” (8) haar aanpak uit 2002 geherdefinieerd in het kader van de herziening van de Lissabon-strategie.

3.16

Ook het EESC is vastbesloten om, als EU-instelling die het maatschappelijk middenveld vertegenwoordigt, al in een vroege fase en zeer actief bij te dragen aan het initiatief om de Europese wetgeving te verbeteren en duidelijker, samenhangender en doeltreffender te maken teneinde aan de gegronde verwachtingen van burgers en ondernemingen tegemoet te komen. Het EESC kan, op grond van het met de Commissie gesloten samenwerkingsprotocol (9), raadplegingen organiseren over wetgevingsvoorstellen. De adviezen van het EESC over vereenvoudiging dienen scherper te worden geformuleerd en in de eerste plaats te worden geschreven vanuit het perspectief van de adressaten van de wetgeving.

4.1

Wetgeving is het instrument bij uitstek voor de verwezenlijking van communautair beleid, gezien het juridisch kader dat door de Verdragen is geschapen. De lidstaten beschikken over meer instrumenten om beleid te verwezenlijken.

4.2

Bij de verbetering van (bestaande en toekomstige) wetgeving zou de nadruk moeten liggen op vereenvoudiging, een coherent gebruik van juridische begrippen en heldere formuleringen. Prioriteit zou daarbij moeten worden gegeven aan de beleidsterreinen met de meest veranderlijke, omvangrijke en complexe regelgeving. Gedacht moet dan bijvoorbeeld worden aan de regelgeving voor de interne markt, aan de milieuwetgeving, aan de wetgeving op het vlak van vervoersbeleid en statistiek.

4.3

De Lissabon-strategie — met name de noodzaak de Europese concurrentiepositie te verbeteren — en het streven naar een betere Europese governance  (10) brengen onder meer met zich mee dat de functie van regelgeving, de voorwaarden voor de toepassing daarvan en de consequenties van de Europese wetgeving in de lidstaten (voor wetgeving en bestuur) onder de loep moeten worden genomen. Dit om een coherentere regelgeving en een meer uniforme toepassing van het recht, en daarmee een gelijk speelveld (level playing field) op de interne markt te garanderen. Om die reden mogen bij de omzetting geen onnodige regels worden toegevoegd en mogen de richtlijnen niet gecompliceerder worden gemaakt.

4.4

De Europese Raad van Lissabon vroeg de Commissie, de Raad en de lidstaten om voor 2001 een strategie uit te werken ter vereenvoudiging van de regelgeving via een gecoördineerd optreden (11). Hij wees ook op het belang van een nieuwe en meer flexibele benadering op het gebied van regelgeving.

4.5

Het EESC kan zich vinden in zo'n nieuwe benadering op het gebied van regelgeving (12) en is van mening dat daar ook een meer rechtstreekse en permanente deelname van het maatschappelijk middenveld aan de uitwerking van wetgeving bij hoort, hetzij in samenwerking met de andere EU-instellingen, hetzij op min of meer zelfstandige wijze (co- en zelfregulering), zoals voorzien in het interinstitutioneel akkoord van december 2003.

4.6

Er dienen nieuwe partnerschappen te worden aangegaan met de sociaal-economische actoren (betere inzet van de werkgelegenheidscomités, meer gebruikmaken van de sociale dialoog, maar bijvoorbeeld ook eventueel sectorale comités of thematische werkgroepen oprichten), omdat de economie steeds grootschaliger (mondialer) en immateriëler wordt (digitale economie en kennismaatschappij, vraagstukken t.a.v. industriële eigendom en auteursrechten, audits van ondernemingen en nieuwe instrumenten en financiële diensten) (13). Daardoor zullen traditionele procedures en instrumenten ter discussie komen te staan en zal hoe dan ook een oplossing moeten worden gevonden voor het feit dat die procedures en instrumenten maar moeilijk kunnen worden aangepast aan de snelle ontwikkelingen op de markt en de behoeften aan innovatie-, investerings-, opleidings- en onderzoeksmogelijkheden.

4.7

De Commissie volgt reeds bepaalde raadplegingsprocedures en voert al effectbeoordelingen uit, waarvoor elk jaar een draaiboek wordt gepubliceerd en waarbij ze met name gebruik maakt van de comparatieve „kosten-baten”-methode, aangevuld met o.a. een multicriteria-analyse. Voor het EESC is een kosten-baten-analyse alleen niet een op alle beleidsterreinen en voor alle gevolgen van wetgeving effectief instrument (bijv. als het gaat over volksgezondheid en milieu). Bij effectbeoordelingen zou namelijk ook moeten worden gelet op de inachtneming van de grondrechten en op overwegingen van algemeen belang, aspecten die per definitie moeilijk te vatten zijn in termen van kosten-baten.

4.8

Behalve de Mededeling „Modernisering en vereenvoudiging van het acquis communautaire” (14) (waarin de randvoorwaarden voor beter wetgeven worden vastgesteld) zijn er nog andere, meer specifieke initiatieven genomen met betrekking tot de landbouwregelgeving (15) en (in 2004) de visserijwetgeving (16) (zeer ingewikkelde en snel evoluerende wetgeving), en ter vereenvoudiging van de interne markt (het SLIM-initiatief, dat in 1996 werd gelanceerd en deels tot bemoedigende resultaten leidde, maar waar de Raad en het Europees Parlement niet erg warm voor liepen, zodat dit initiatief inmiddels lijkt te zijn afgeschreven (17)).

4.9

Het interinstitutioneel akkoord (18) dat de Commissie, de Raad en het Europees Parlement op 16 december 2003 sloten, beoogt binnen de EU-instellingen een nieuwe benadering van de wetgevingstaak ingang te doen vinden die meer mogelijkheden voor het afsluiten van contracten en co- en zelfregulering biedt. Het EESC heeft naar aanleiding van dit akkoord een advies over het thema vereenvoudiging (19) uitgebracht, evenals het reeds genoemde informatief rapport over alternatieve vormen van regulering (20). Voordien hield het EESC zich vooral met het SLIM-initiatief bezig. Bij de tenuitvoerlegging van het interinstitutioneel akkoord zou volgens het EESC speciale aandacht moeten uitgaan naar het MKB en de toepassing van het Europees Handvest voor het Kleinbedrijf.

4.10

Soms wordt beweerd dat meer dan de helft van de wetgeving in de lidstaten uiteindelijk van de EU afkomstig is. In 2000 werd tijdens de voorbereidende werkzaamheden met betrekking tot het thema governance een cijfer genoemd van 80.000 pagina's aan acquis communautaire. Momenteel laten andere onderzoeken een meer gematigde ontwikkeling zien in de orde van grootte van 10 % van de nieuwe wetgeving van de lidstaten.

4.11

Hoe het ook zij, de uitwerking, omzetting en uitvoering van die regelgeving brengt kosten met zich mee — niet alleen voor de EU en de lidstaten, maar ook voor het bedrijfsleven en particulieren, die worden geacht de wet te kennen, zich eraan te houden en daartoe de nodige administratieve handelingen te verrichten (compliance costs — uitvoeringskosten).

4.12

Het is lastig na te gaan hoeveel geld wordt besteed aan het opstellen en naleven van wetgeving en wat de kosten zijn van de administratieve en bureaucratische consequenties van wetgeving, maar vooral vanuit het bedrijfsleven komt steeds meer kritiek op de regeltjes, problemen, obstakels en soms overbodige handelingen die het gevolg zijn van de invoering van nieuwe wetgeving. Volgens sommigen zou daardoor de Europese concurrentiepositie aanzienlijk worden geschaad, wat ook de Raad en de Commissie zorgen baart. Alle hier bedoelde kosten moeten hoe dan ook in kaart worden gebracht om de kwaliteit van de wetgeving objectief te kunnen beoordelen. De OESO raamt de zgn. uitvoeringskosten van regelgeving op 3 à 4 % van het Europees BBP (21).

4.13

De kosten van de uitvoering en naleving van wetgeving en de gevolgen daarvan voor het concurrentievermogen vormen echter slechts één invalshoek, één aspect van „beter wetgeven”, dat zeker niet moet worden verwaarloosd, maar niet het enige noch het allerbelangrijkste aspect is (22). Niettemin zou een aanpak kunnen worden overwogen waarbij de beste wetgeving instemming krijgt, d.w.z. die wetgeving waarvan de uitvoering en naleving het minste kost, terwijl de doelstellingen ervan gerealiseerd worden. Dit is een van de voorstellen uit het Mandelkern-verslag en het EESC zou deze aanpak graag bij wijze van experiment in de praktijk gebracht zien worden bij wetgevingsvoorstellen die gevolgen hebben voor het bedrijfsleven en met name voor het MKB. De Commissie kijkt al naar de administratieve kosten en werkt op het ogenblik in het kader van een proefproject aan een kostenmodel (EU Net Admin. Costs model).

4.14

Wetgeven is een politieke handeling, die niet alleen gevolgen heeft voor Europese regeringen en de EU-instellingen, maar ook voor het maatschappelijk middenveld en de Europese burgers. Er is in dit verband veel kritiek op de ondoorzichtige en ingewikkelde procedures voor de totstandkoming van Europese regelgeving, het gebrek aan transparantie, en op de nutteloze toevoeging van overbodige vereisten en procedures bij de omzetting van richtlijnen (gold-plating). Die creëren een nog groter woud van administratieve procedures en leiden tot meer obstakels, papierwerk en kosten voor de gebruikers (red tape). Daarnaast klagen NGO's en de sociale partners vaak over het formele karakter en de beperkte mogelijkheden van de voorafgaande raadplegingsrondes, terwijl die hen wel veel tijd en geld kosten en beslag leggen op hun deskundigen.

4.15

Al met al gaat het hier over een bestuurlijk, democratisch en imagoprobleem, waar zowel de EU-instellingen als de lidstaten mee te kampen hebben. Het draait om het beeld dat de burgers hebben van Europa en de EU-instellingen, die nu snel met doeltreffende oplossingen dienen te komen. Tegelijk gaat het erom, Europa in het licht van het streven naar groei, werkgelegenheid en een sterkere concurrentiepositie beter beslagen ten ijs te laten komen. Ook de lidstaten moeten bestuurlijke en administratieve hervormingen overwegen, want de geuite kritiek gaat ook hen direct aan en voor de totstandbrenging van een beter algemeen bestuur is een actieve bijdrage van hun kant onmisbaar.

4.16

Dit alles heeft rechtstreeks gevolgen voor de Europese gedachte en de voortschrijding van de Europese integratie, vooral nu het politieke debat over het grondwettelijk verdrag alle aandacht van de burgers krijgt. Aan hun verwachtingen en die van het maatschappelijk middenveld omtrent de verbetering van de kwaliteit en de begrijpelijkheid van de communautaire wetgeving moet worden beantwoord; er dient te worden geijverd voor de vereenvoudiging van die wetgeving, en de bureaucratische last die het bedrijfsleven en de bestuurlijke instanties torsen vanwege de uitvoering daarvan, moet aan een kritisch onderzoek worden onderworpen.

5.1

In februari 2003 heeft de Commissie een actieplan opgestart om het volume van het acquis communautaire te reduceren, de toegankelijkheid van de wetgeving te verbeteren en de bestaande wetgeving te vereenvoudigen. Op basis daarvan heeft de Commissie een doorlopend vereenvoudigingsprogramma uitgewerkt en een dertigtal voorstellen gedaan, die een vereenvoudiging inhouden voor de marktpartijen, de burgers en de nationale overheden. Op het ogenblik zijn 15 van deze wetgevingsvoorstellen nog in behandeling bij de Raad.

5.2

Het EESC verwacht dat de Commissie in oktober een nieuwe fase van haar vereenvoudigingsprogramma zal presenteren. Daarbij zou rekening moeten worden gehouden met de standpunten van de belanghebbenden (zie de openbare raadpleging op de EUROPA-site die op 1 juni 2005 is gestart) en zou ook een sectorale aanpak mogelijk moeten worden.

5.3

Het ESSC hecht er veel belang aan dat het in december 2003 goedgekeurde Interinstitutioneel akkoord „Beter wetgeven” ten uitvoer wordt gelegd en dan met name punt 36 daarvan betreffende de werkmethoden van de Raad en het Europees Parlement inzake voorstellen voor vereenvoudiging.

5.4

Bij codificatie, een belangrijk vereenvoudigingsinstrument, komt een nieuwe wetstekst in de plaats van de oude, versnipperde regelgeving, d.w.z. de oorspronkelijke tekst en de daaropvolgende wijzigingen worden samengebracht en geharmoniseerd. De oude wetstekst komt officieel te vervallen zodat de adressaten van de regelgeving de rechtszekerheid krijgen waarop ze zaten te wachten. Dit vereist formele goedkeuring van de nieuwe wetstekst door de wetgever. Een dergelijke goedkeuring is niet nodig voor de door het Europees Publicatiebureau uitgevoerde consolidatie van regelgeving, die „technisch” van aard is en niet dezelfde garanties biedt op het vlak van rechtszekerheid, hoewel daarmee wordt bijgedragen aan verbetering van de kennis van regelgeving. Consolidatie van regelgeving is in feite een voorbereiding op codificatie.

5.5

Bestaande regelgeving wordt ongewijzigd gecodificeerd, als deze vrij volledig en stabiel is. Niets belet echter om in sommige gevallen een ander soort codificatie te overwegen als een gedeeltelijke herziening van de geldende regelgeving nodig is.

5.6

Als een voorschrift in meerdere wetsteksten past, dan dient dat voorschrift in één gecodificeerde tekst als hoofdregel te worden opgenomen en in de andere wetsteksten in een afwijkende typografie te worden gedrukt met vermelding van de regelgeving waarin het als hoofdregel is opgenomen.

5.7

Als bij consolidatie van regelgeving interne tegenstrijdigheden tussen de verschillende wetsteksten aan het licht komen, zoals uiteenlopende definities of terminologie, dient een algehele herformulering van de geconsolideerde regelgeving zo snel mogelijk aan de wetgever te worden voorgelegd.

5.8

Eventuele onjuistheden bij de afschaffing of codificatie van regelgeving dienen zo snel mogelijk te worden gecorrigeerd en gepubliceerd.

5.9

Stelselmatige consolidatie van wetgeving vormt een permanent en efficiënt vereenvoudigingsinstrument, waarmee de noodzaak van codificatie of herziening van wetgeving (teneinde die helderder en samenhangender te maken) duidelijker kan worden aangetoond. Consolidatie maakt het geldend recht toegankelijker.

5.10

Via de website EUR-Lex dient toegang te kunnen worden verkregen tot al het toepasselijk recht. Alle gecodificeerde en geconsolideerde wetsteksten die deel uitmaken van het geldend recht, dienen altijd via EUR-Lex toegankelijk te blijven.

5.11

Na verloop van tijd worden geldende wetsteksten echter moeilijk opvraagbaar vanwege de methode die wordt gebruikt om het publiek inzage te geven in de Publicatiebladen, wat een volledige kennis van het acquis in de weg staat. Dit probleem moet worden opgelost.

6.1

Via de website PRE-Lex zou toegang moeten kunnen worden verkregen tot al het recht in wording, waarbij dat recht in zijn context zou moeten worden geplaatst (met uitleg en vermelding van de uitkomsten van evaluaties, raadplegingsrondes en studies). In wetgeving in voorbereiding zou via hyperlinks naar andere richtlijnen of verordeningen moeten worden verwezen, zodat die meteen kunnen worden geraadpleegd ongeacht hun verschijningsdatum in het Publicatieblad.

6.2

Elk bestaand voorschrift dat tegenstrijdig is met nieuwe wetgeving zou expliciet moeten worden afgeschaft of gewijzigd.

6.3

De meeste van deze voorstellen zijn niet nieuw en worden al in de praktijk gebracht, maar daarbij zouden soms nog een aantal zaken kunnen worden verbeterd. Er zouden ook nog andere voorstellen om de wetgeving te verbeteren kunnen worden gedaan, maar de uitvoering, daarvan mag de reeds gecompliceerde procedures voor het opstellen van wetgeving niet nóg ingewikkelder of tijdrovender maken, temeer daar in het grondwettelijk verdrag van de codecisieprocedure de standaardwetgevingsprocedure wordt gemaakt.

6.4

De Commissie stelt in dit verband voor (COM(2005) 97 def.) om twee nieuwe instanties in het leven te roepen (die onder haar zouden ressorteren):

6.5

De Commissie doet afhankelijk van het soort wetgevingsvoorstel reeds beroep op dergelijke deskundigen. De ervaring zal leren of een formalisering van deze praktijk daadwerkelijk een meerwaarde zal hebben.

a)

Vaststelling van de doelstellingen die met de wetgeving moeten worden gerealiseerd, afhankelijk van het recht waar het wetgevingsvoorstel op wordt gebaseerd, reeds bestaande wetgeving en de jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie (EHvJ) op het betreffende gebied. Bestudering van de manieren waarop de beoogde doelstellingen het beste kunnen worden bereikt zonder dat er sprake is van wetsinflatie en met inachtneming van het subsidiariteits- en het evenredigheidsbeginsel.

b)

Indeling van de doelstellingen op grond van belangrijkheid en vaststelling van prioriteiten via sectorale of horizontale maatregelen. Omschrijving van de rol die de Raad hierbij speelt. Analyse van de noodzaak voor nieuwe wetgeving: bestaan er in de Verdragen of de secundaire wetgeving niet reeds instrumenten waarmee de beoogde doelstellingen ook kunnen worden gerealiseerd?

c)

Uitwerking van een middellangetermijnplanning (agenda, werkprogramma) voor de verwezenlijking van de beoogde doelstellingen met daarbij oog voor de benutting van nieuwe partnerschappen om die doelstellingen te bereiken.

d)

Vaststelling van de rechtshandeling(en) die het meest geschikt zijn om de beoogde doelstellingen te realiseren: richtlijn (kaderwet), verordening (wet), vereenvoudiging (samenvoeging van de nieuwe wetgeving met al bestaande regelgeving, waarbij juridische begrippen en definities dienen te worden geharmoniseerd; systematische consolidatie van de voorgestelde wijzigingen en reeds bestaande regelgeving; codificatie; of herschikking, d.w.z. herziening van versnipperde wetgeving en samenvoeging daarvan in één vereenvoudigd instrument) of een andere, alternatieve vorm van regulering (codecisie, coregulering, zelfregulering met of zonder toezicht, of bij overeenkomst). Inachtneming van het streven naar vereenvoudiging en helderheid bij de uitwerking van alle nieuwe wetgeving.

e)

Uitvoering van effectbeoordelingen vooraf die meer behelzen dan alleen een puur financiële kosten-baten-analyse, vooral op die terreinen waarop zo'n analyse lastig is (bijv. effect van milieumaatregelen voor de volksgezondheid, de biodiversiteit en de lucht- en waterkwaliteit; effect van maatregelen in het kader van het sociaal beleid op participatie, arbeids- en levensomstandigheden en de verwachte gevolgen voor de productiviteit, de economische efficiëntie en het sociaal welzijn). De uitkomsten van dergelijke effectbeoordelingen zouden in het algemeen positief moeten zijn op het stuk van het algemeen belang (bijv. effectiviteit van sociaal-economische rechten), maar de uitvoering van de wetgeving moet zo min mogelijk gepaard gaan met te strikte regels, buitensporig hoge kosten (compliance costs) en controles en bepalingen die voor de realisering van de beoogde doelstellingen overbodig zijn. Als een financiële berekening echt noodzakelijk is, dan kan die soms worden gerelativeerd in het licht van bepaalde prioritaire beleidsdoelstellingen.

f)

Oog voor de „participatiedemocratie”, dat wil zeggen voor alternatieve vormen van regulering waarbij de adressaten van de regelgeving rechtstreeks betrokken worden. In geval van wetgevingsinstrumenten wil dat zeggen aandacht voor daadwerkelijke en voldoende raadpleging van in eerste instantie de meest direct betrokkenen uit het maatschappelijk middenveld, wat rechtstreeks en via hun representatieve organisaties moet gebeuren, en eventueel raadpleging van het EESC en/of het Comité van de Regio's (verzoek om verkennende adviezen). Gebruikmaking van groen- en witboeken bij de voorbereiding van wetgevingsvoorstellen en grootschalige raadpleging van het maatschappelijk middenveld en de EU-instellingen. Oprichting van partnerschappen met maatschappelijke organisaties. Benutting van de beschikbare communicatiemiddelen om uitleg te geven over de beoogde doelstellingen en instrumenten.

8.1.1

Het EESC neemt nota van de goedkeuring door de Commissie van nieuwe interne richtsnoeren voor effectbeoordelingen, die sinds 15 juni 2005 gelden.

8.1.2

Zodra de met een wetgevingsvoorstel beoogde doelstellingen zijn vastgesteld, zouden er voorbereidende effectbeoordelingen, die in verhouding dienen te staan tot de reikwijdte en de complexiteit van de beoogde doelstellingen, moeten worden uitgevoerd met gebruikmaking van de personele middelen en bestaande bevoegdheden van het DG of de DG's die een initiatief willen uitwerken. Dat zou een eerste stap in de beoordeling van een wetgevingsvoorstel vormen.

8.1.3

De gehanteerde criteria en werkwijze mogen afgeleid zijn van een vooraf vastgestelde standaardwerkwijze, die vervolgens wel aan ieder DG en indien nodig aan het wetgevingsvoorstel zelf dient te worden aangepast. In dit stadium kan worden overwogen om informeel overleg te voeren met een aantal van de meest representatieve of meest betrokken belangenorganisaties en nationale deskundigen over het toepassingsgebied, de beoogde doelstellingen, het soort wetgevingshandeling en de verwachte impact van het wetgevingsvoorstel. Dergelijk overleg mag echter geen afbreuk doen aan het beginsel van open raadpleging.

8.1.4

Vervolgens kan worden gewerkt aan wat het EESC een „voorbereidende effectbeoordeling” noemt. (23) Dat kan zowel intern gebeuren als door een beroep te doen op onafhankelijke externe of nationale deskundigen, zoals de Commissie voorstelt. (24)

8.1.5

Bij effectbeoordelingen moet op evenwichtige wijze aandacht worden besteed aan de drie zwaartepunten van de Lissabon-strategie (economie, sociale gelijkheid en milieu).

8.1.6

Het is volgens het Comité belangrijk effectbeoordelingen het middelpunt te laten vormen van de uitwerking en toepassing van wetgeving. Die studies mogen niet langer als verplichte administratieve vingeroefeningen zonder meerwaarde worden beschouwd.

8.1.7

Het EESC dringt erop aan een effectbeoordeling verplicht te stellen voor ten minste elk wetgevingsvoorstel dat gevolgen heeft voor de werkgevers of werknemers uit een bepaalde economische sector en voor elk wetgevingsvoorstel dat onder de codecisieprocedure valt. De keuze van een wetgevingsinstrument zou moeten worden verantwoord in relatie tot een eventuele alternatieve reguleringswijze (coregulering, het sluiten van overeenkomsten, zelfregulering; zoals voorzien in het interinstitutioneel akkoord „beter wetgeven” van december 2003) en gelet op de bijdrage die daarmee wordt geleverd aan het streven naar juridische en administratieve vereenvoudiging voor de gebruikers. Op basis van de uitkomsten van effectbeoordelingen alléén mogen echter geen besluiten worden genomen over het al dan niet lanceren van wetgevingsvoorstellen.

8.2.1

De volgende fase, de eigenlijke redactie van het wetgevingsvoorstel, voltrekt zich ook eerst binnen het betreffende DG zelf volgens de werkmethode van de Commissie, met name volgens de regels voor het opstellen van wetgeving, waarbij een beroep kan worden gedaan op de comités van juristen en deskundigen van de Commissie. Bij de redactie van een wetgevingsvoorstel zouden een aantal mogelijkheden nog moeten worden opengelaten. In de raadplegingsfase namelijk mag niet met een al tot in elk detail „dichtgetimmerde” tekst worden gewerkt, maar zou de belanghebbenden juist over de diverse nog openstaande mogelijkheden om advies moeten worden gevraagd.

8.2.2

In deze fase zouden ook de communautaire adviesorganen moeten worden geraadpleegd of moeten deze op eigen initiatief advies uitbrengen over wetgevingsvoorstellen van een zeker belang. Het Comité van de Regio's, dat de decentrale overheden vertegenwoordigt, en het EESC, dat de spreekbuis vormt van het maatschappelijk middenveld, bijvoorbeeld, zouden moeten worden gevraagd een verkennend advies uit te brengen over wetgevingsvoorstellen die vooral gevolgen hebben voor de interne markt, de economie, het bedrijfsleven, de internationale handel, de externe betrekkingen van de EU, het milieu, sociale en immigratiekwesties, de bestedingen of de landbouwwetgeving en de hervorming daarvan (groen- en witboeken nog buiten beschouwing gelaten). In die adviezen zou moeten worden ingegaan op de voorbereidende effectbeoordeling, de beoogde doelstellingen en de uitgedachte instrumenten om die doelstellingen te realiseren.

8.2.3

Adviezen over wetgevingsvoorstellen die al tot in detail zijn uitgewerkt en die reeds aanleiding hebben gegeven tot de eerste geschillen, komen eigenlijk te laat om nog wat aan de opzet van die voorstellen te kunnen veranderen. Als EESC en CvdR meteen vanaf het begin van het wetgevingsproces worden geraadpleegd, kunnen hun adviezen veel efficiënter bijdragen aan het verbeteren van de wetgeving, aan de begrijpelijkheid daarvan en aan de acceptatie van die wetgeving door de adressaten.

8.2.4

In de raadplegingsfase moeten de belanghebbenden en de betrokken nationale en lokale organisaties en instanties rechtstreeks worden geraadpleegd met gebruikmaking van de daartoe geschikte klassieke middelen (hoorzittingen, seminars, adviesaanvragen) of elektronische instrumenten (e-mails, vragenlijsten op de website van het bevoegde DG). De adviesorganen kunnen op grond van de met hen gesloten samenwerkingsprotocollen bepaalde raadplegingsprocedures organiseren. Van die mogelijkheid zou vaker gebruik moeten worden gemaakt.

8.2.5

Een open raadpleging via een communautaire website veronderstelt gebruik van adequate communicatiemiddelen om er bekendheid aan te geven. Het onderwerp van de raadpleging, de inhoud van het wetgevingsvoorstel en het bestaan van de website dienen immers onder de aandacht te worden gebracht van zoveel mogelijk mensen, sociaal-economische actoren, ondernemingen en lokale overheden voor wie het wetsvoorstel gevolgen heeft. Er zou een register van relevante Europese en nationale organisaties, lokale overheidsinstanties en nationale en regionale SER's kunnen worden samengesteld, zodat al die organisaties en instanties tegelijk via e-mail kunnen worden geïnformeerd over de start van een nieuwe raadpleging. Ook de relevante gebruikelijke media (algemene en gespecialiseerde pers) zouden kunnen worden ingeschakeld om bekendheid te geven aan nieuwe raadplegingsrondes.

8.2.6

Aan het eind van de raadplegingsfase dient op de website van de Commissie een objectieve samenvatting van de ontvangen reacties te worden gepubliceerd. In dat verslag mogen geen vooroordelen voorkomen, mogen niet voornamelijk die zaken worden vermeld die aansluiten op het oorspronkelijke voorstel van de Commissie, en mogen geen zaken onder druk van lobbygroepen worden opgenomen, zodat het algemeen belang voorrang krijgt boven individuele belangen en praktisch realisme voorrang boven ideologische benaderingen.

8.2.7

Als bovenstaande werkwijze niet wordt gevolgd, kunnen zich lastig op te lossen problemen voordoen, zoals het geval was bij de twee voorgestelde „havenpakketten” (ontbreken van een effectbeoordeling en van verwijzingen naar de door de lidstaten geratificeerde internationale maritieme verdragen van de IAO), de ontwerprichtlijn „diensten op de interne markt” (geen harmonisering van de wetgeving) en de ontwerprichtlijn over de „octrooieerbaarheid van in computers geïmplementeerde uitvindingen” (die tot grote onduidelijkheid en rechtsonzekerheid aanleiding gaf en uiteindelijk door het Europees Parlement in tweede lezing is verworpen, nadat ook het EESC voorbehoud had gemaakt) (25).

8.2.8

Voor de beoordeling van de gevolgen van een wetgevingsvoorstel voor de nationale overheden die de communautaire wetgeving moeten uitvoeren, zou gebruik moeten worden gemaakt van een reeds in veel landen gehanteerde methode, waarbij contacten worden gelegd tussen het bevoegde DG en de desbetreffende juridische en technische diensten van de nationale overheden. Voorts zou moeten worden samengewerkt en zouden de interne procedures voor effectbeoordelingen moeten worden geëvalueerd (benchmarking), om te komen tot vergelijkbare criteria die rekening houden met de eindgebruikers van de wetgeving.

8.2.9

De criteria voor de bepaling van de kwaliteit en de gevolgen van wetgeving moeten eenvoudig zijn, zoals de criteria die in het Mandelkern-verslag voorgesteld (26), en moeten optimaal gebruik maken van bestaande Europese en nationale statistische gegevens en de bevindingen van controle- en inspectiediensten. Daarbij moet voldoende plaats worden ingeruimd voor raadpleging van het uitvoerend en toezichthoudend personeel dat de wetgeving daadwerkelijk in de praktijk zal brengen, en ook worden gelet op de behoeften aan voorlichting en eventueel bijscholing en aan nieuwe medewerkers of de overplaatsing van medewerkers met het oog op een efficiënte tenuitvoerlegging van de wetgeving.

8.2.10

Het gaat er namelijk om dat op elk betrokken niveau de kosten voor de tenuitvoerlegging van de nieuwe wetgeving en de technische minimumvereisten zo nauwkeurig mogelijk worden berekend respectievelijk beschreven gelet op de reeds bestaande regelgeving. Op die manier kan meer duidelijkheid worden verkregen over de diverse gevolgen van de beoogde nieuwe wetgeving, zodat de kosten van de tenuitvoerlegging daarvan zo laag mogelijk kunnen worden gehouden.

8.2.11

Het netwerk van deskundigen dat de Commissie opricht zou de momenteel binnen de Commissie gehanteerde werkwijze kunnen helpen verfijnen en dus doeltreffender maken. Dit netwerk zou eventueel ook specifieke effectbeoordelingen moeten onderzoeken die concreet op een wetgevingsvoorstel of wijzigingsvoorstellen betrekking hebben.

8.2.12

Voor elk wetgevingsvoorstel is een programmering vereist om de verschillende stappen vast te stellen alsmede de termijnen waarbinnen alle werkzaamheden moeten zijn afgerond. Die termijnen dienen redelijk te zijn en rekening te houden met de eventuele consequenties en dringendheid van het voorstel.

8.2.13

Effectbeoordelingen die onvolledig of onvoldoende worden bevonden, zouden moeten kunnen worden aangepast, eventueel met hulp van externe deskundigen. Het Europees Parlement heeft onlangs op zijn OEIL-website (27) een nieuwe rubriek geopend over de analyse van effectbeoordelingen, die — wellicht een kritische — aanvulling kan vormen op de reeds door de Commissie hierover uitgebrachte publicaties (het draaiboek en de afzonderlijke beoordelingen van alle wetgevingsvoorstellen die onder de codecisieprocedure vallen, die de Commissie vanaf 2005 wil realiseren).

8.2.14

Als alle in het voorafgaande genoemde stappen zijn gezet, kan de laatste hand worden gelegd aan het wetgevingsvoorstel, de effectbeoordeling (28), het financieel memorandum en de toelichting daarop, dat ertoe dient om de uiteindelijke gebruikers van de wetgeving, juristen en de communautaire en nationale wetgevers zo begrijpelijk mogelijk uitleg te geven over de doelstellingen, de reikwijdte en de praktische gevolgen van de voorgestelde wetgeving. Juist in deze fase zou de wetgeving aan een „kwaliteitscontrole” moeten worden onderworpen. De praktische invulling daarvan moet nog worden vastgesteld.

8.2.15

De mededeling die de Commissie doet toekomen aan de communautaire en nationale wetgevers en adviesorganen of aan de lokale uitvoerings- of controle-instanties zou alle bovengenoemde elementen moeten bevatten.

8.2.16

Als eenmaal een wetgevingsinstrument is gekozen, dient het toepassingsgebied daarvan nauwkeurig te worden beschreven en moet een onderscheid worden gemaakt tussen datgene wat onder het beoogde instrument valt (richtlijn) en datgene wat onderdeel van een ander instrument zou kunnen uitmaken (verordening) of datgene wat via alternatieve regulering zou kunnen worden geregeld.

8.2.17

De geredigeerde wetstekst moet duidelijk en ondubbelzinnig zijn en dient niet alleen de rechtsgrondslag te vermelden, maar moet ook expliciet naar de relevante artikelen uit de verdragen en naar reeds bestaande wetgeving verwijzen (een simpele verwijzing naar een nummer van het Publicatieblad van de EU is echter onvoldoende; de wetgeving moet in extenso worden vermeld en de inhoud en reikwijdte ervan dient kort te worden samengevat, om de begrijpelijkheid van de nieuwe wetgeving voor de rechtsgebruikers te vergroten en te voorkomen dat die wetgeving alleen door gespecialiseerde juristen wordt begrepen). De preambule — de aanhalingen en overwegingen — is zeer belangrijk voor een goed begrip van de doelstellingen en inhoud van het dispositief — de eigenlijke wetgeving — en moet dus helder geformuleerd zijn zonder storende uitweidingen.

8.2.18

Nieuwe ontwikkelingen of latere wijzigingen kunnen in de wetgeving zelf worden verwerkt (op basis van een verslag van de Commissie dat binnen een bepaalde tijd nadat de wetgeving van kracht is geworden, verschijnt — een methode die al wordt toegepast — of, nog beter, via een standaardherzieningsclausule — sunset clause — die na een periode van bijvoorbeeld drie jaar gaat gelden) (29). Dit veronderstelt dat de Commissie systematisch over de toepassing van de wetgeving wordt geïnformeerd (feedback) via opmerkingen en voorstellen van het maatschappelijk middenveld, dat daartoe over een communautaire contactpersoon zou moeten beschikken (één aanspreekpunt bij de EU-vertegenwoordigingen in de lidstaten of een door de Commissie in de wetgeving zelf aangewezen dienst).

8.2.19

Op grond van de herzieningsclausule zou de Commissie dan ofwel binnen een bepaalde tijd wijzigingen moeten voorstellen of met een ander voorstel moeten komen, ofwel binnen dezelfde periode moeten uitleggen waarom wijzigingen volgens haar niet nodig zijn.

8.2.20

Enkele „denktanks” stellen voor om een Europees agentschap op te richten dat toezicht zou moeten gaan houden op de kwaliteit en de relevantie van de wetgeving. Het zou echter disproportioneel en in tegenspraak met de letter en de geest van de verdragen zijn om een soort hogere toezichthoudende instantie op te richten die de wetgeving controleert en daarin ook wijzigingen kan aanbrengen. Zo'n instantie zou afbreuk doen aan het recht — en de plicht — van de Commissie om het initiatief tot wetgevingsvoorstellen te nemen. Het EESC staat in ieder geval afwijzend tegenover de oprichting van een dergelijk „superagentschap” dat de uitoefening door de Commissie van haar initiatiefrecht zou controleren. Belangrijker zijn, volgens het EESC, de raadplegingen vooraf en de voorbereidende effectbeoordelingen, evenals de studies en raadplegingsrondes achteraf.

8.2.21

Ook de autonome en gedelegeerde regelgevingsbevoegdheden moeten onder de loep worden genomen, want de wetgevingscomités en regelgevende agentschappen gaan in vergelijking met de normale wetgevingsprocedures ondoorzichtig te werk. De wetgever moet de uitoefening van deze uitvoeringsbevoegdheden kunnen controleren. Voorts zouden de sociale partners op gelijke voet in de raden van bestuur van de agentschappen moeten worden vertegenwoordigd.

8.2.22

De kwaliteit van de vertaling van de wetgeving in de officiële talen van de EU schiet soms tekort: het aantal bij de Commissie werkende juristen-vertalers en hun vakkennis moeten met het oog op toekomstige uitbreidingsrondes worden vergroot. Europese ambtenaren die belast zijn met het redigeren van wetgevingsvoorstellen en vereenvoudigingsinitiatieven, moeten intern worden bijgeschoold om hun vaardigheden op het vlak van wetgevingstechniek en de beoordeling van wetgeving te verbeteren. Aan deze vaardigheden moet in de universitaire juridische opleidingen in de lidstaten meer aandacht worden besteed met het oog op de aanwerving van nieuwe Europese ambtenaren en nationale deskundigen. Sommige universiteiten doen dit reeds en voeren in dit verband ook wetenschappelijk onderzoek uit. De expertise van deze universiteiten zou door de EU kunnen worden benut.

8.2.23

De op ad-hocbasis bestaande comités van deskundigen (die deel uitmaken van de Commissie of onder de Commissie vallen) zouden vóór de publicatie van een wetgevingsvoorstel suggesties moeten doen ter verbetering van de duidelijkheid, samenhang en relevantie van de inhoud en formulering van dat wetgevingsvoorstel en ter vergroting van de eenheid van juridische concepten en rechtstermen in de gehele wetgeving. De Commissie heeft voorts een praktische gids samengesteld voor alle personen die zich bezighouden met het redigeren van wetgevingsvoorstellen, teneinde te zorgen voor meer uniformiteit en samenhang in het recht en tussen de gebruikte juridische begrippen en rechtstermen. Die schrijfwijzer zou precies moeten worden opgevolgd.

8.2.24

De kwaliteit van de wetgeving hangt dus sterk af van de vooraf uitgevoerde effectbeoordelingen en georganiseerde raadplegingsrondes, want die voorkomen dat er later teveel of in vergelijking met het wetgevingsvoorstel te uitgebreide wijzigingsvoorstellen worden ingediend. Ook de kwaliteit van de wijzigingsvoorstellen zelf is van invloed op de kwaliteit van de uiteindelijke wetstekst. Compromisvoorstellen die niet erg helder zijn of vaag zijn geformuleerd om alle betrokkenen tevreden te stellen, kunnen de doeltreffendheid en de duidelijkheid van het wetgevingsvoorstel negatief beïnvloeden. Een terminologiegroep (bestaande uit juristen-vertalers en deskundigen) zou de Commissie kunnen helpen om de voorgestelde veranderingen anders te formuleren ter bevordering van helderheid en samenhang, zodat zij de wijzigingen met het oog op een nieuwe lezing zou kunnen aanvaarden.

8.2.25

Het EESC heeft er met belangstelling kennis van genomen dat de Commissie bezig is haar richtsnoeren voor effectbeoordelingen te herzien en op punten die verband houden met economie en concurrentievermogen aan te scherpen. Overeenkomstig de herziene richtsnoeren moet ook worden nagegaan of het Handvest van de grondrechten is nageleefd (30)Deze nieuwe aanpak is in lijn met een aantal voorstellen uit onderhavig advies en het EESC zal de uitvoering ervan dan ook op de voet volgen.

8.2.26

Er zou ook een effectbeoordeling moeten kunnen worden gemaakt van omvangrijke wijzigingsvoorstellen, volgens de door de Commissie uitgewerkte methode, maar dit mag dan niet leiden tot vertraging van de wetgevingsprocedure. Het EESC hoopt dat de drie instellingen in het kader van het interinstitutioneel akkoord „Beter wetgeven” tot overeenstemming zullen kunnen komen over de effectbeoordelingen.

9.1

Er dient zoveel mogelijk te worden voorkomen dat wetgeving moet worden geïnterpreteerd teneinde tot een goed begrip ervan te komen, hoewel de interpretatie van wetgeving door de rechter, aangevuld met de uitleg op basis van de rechtsleer en van juristen, onmisbaar blijft voor de toepassing van het recht in bijzondere gevallen. Een onduidelijke of instabiele wetgeving doet evenwel afbreuk aan de rechtszekerheid, brengt hogere uitvoeringskosten met zich mee omdat steeds een beroep moet worden gedaan op juristen, deskundigen en eventueel de rechter, en leidt tot langere uitvoeringstermijnen en incorrecte omzettingsmaatregelen. De rechter ziet zich in dat geval genoodzaakt in de huid van de wetgever te kruipen, terwijl het aantal rechtszaken zich daardoor dreigt op te stapelen zodat op den duur geen sprake meer is van een vlotte gang naar de rechter en op zijn minst niet meer van een eerlijk proces binnen een redelijke termijn.

9.2

De Gemeenschapsrechter bespoedigt de harmonisering van het nationaal recht door prejudiciële vragen te beantwoorden. Eventuele slechte wetgeving echter noopt hem ertoe om duidelijkheid te scheppen over de betekenis en juridische reikwijdte van voor meer dan één uitleg vatbare bepalingen. Op die manier vult hij tekortkomingen van de wetgever op.

9.3

Tot slot zou optimaal gebruik moeten worden gemaakt van de mogelijkheid om gespecialiseerde raadkamers van eerste aanleg in het leven te roepen, zodat het Hof zo snel mogelijk in eerste aanleg een uitspraak kan doen en zo goed en snel mogelijk in tweede aanleg de jurisprudentie kan harmoniseren en het oorspronkelijke en afgeleide Gemeenschapsrecht kan verduidelijken.

10.1

De nationale regeringen en hun vertegenwoordigers in het Coreper, in de verschillende Raadsformaties en in de wetgevingscomités hebben samen met de Commissie, in hun hoedanigheid van wetgever én uitvoerder van wetgeving, een bijzondere verantwoordelijkheid wat de uitwerking en de toepassing van wetgeving betreft.

10.2

Zodra een wetgevingsvoorstel wordt bestudeerd, zouden de nationale onderhandelaars en de bij de omzetting en uitvoering betrokken nationale ambtelijke diensten meer moeten samenwerken, teneinde beter voorbereid te zijn op de implementatie en vertragingen bij de uitvoering te voorkomen.

10.3

De lidstaten zijn niet alleen deel gaan uitmaken van het communautaire institutionele bestel en hebben niet alleen te maken gekregen met de overdracht van bevoegdheden of de gezamenlijke uitoefening daarvan, maar zijn ook zelf veranderd. Ze hebben het aantal plaatsen waar beslissingen worden genomen, zien toenemen als gevolg van decentralisatie en deconcentratie van bestuursinstanties en rijksdiensten, en de overdracht van bevoegdheden aan decentrale overheden of onafhankelijke bestuurslichamen of agentschappen met regelgevende en bestuurlijke bevoegdheden, en werden geconfronteerd met de bijbehorende budgettaire consequenties. Bovendien hebben de lidstaten behalve met de Europese regelgeving te maken met andere supranationale rechtsregels (die zij hebben onderschreven en waaraan zij zich op grond van het principe pacta sunt servanda dienen te houden) en hebben zij op sommige terreinen minder greep gekregen op de economie (door de globalisering, de WTO, de interne markt en privatiseringen).

10.4

Hervormingen van het staatsbestel en van overheden verlopen niet altijd in het gewenste tempo. Elkaar overlappende bevoegdheden leiden echter tot onzekerheid en juridische problemen, waarvan het bedrijfsleven en de met de uitvoering van wetgeving belaste nationale of decentrale overheidsdiensten nadeel ondervinden.

10.5

Wetgeving komt allang niet meer alleen van het nationale bestuursniveau: de centrale overheid zet het Gemeenschapsrecht volgens zijn eigen uitvoerings- en controlevoorschriften om en doet dat niet altijd samen met de decentrale overheden. Dat leidt soms tot aanzienlijke verschillen tussen de lidstaten in de toepassing van dat recht en van communautaire administratieve vereisten, wat ten koste gaat van de noodzakelijke harmonisering op de interne markt en tot concurrentieverstoringen kan leiden.

10.6

Zonder actieve en resolute deelname van de lidstaten, zowel op politiek niveau als „in het veld”, aan het proces ter vereenvoudiging en verbetering van de Europese wetgeving zullen de Europese burgers niets van dat proces meekrijgen en zullen de in dit kader ontplooide activiteiten vergeefs zijn. Met het één-loket-beginsel, e-overheid, vereenvoudiging, de uniformering van formulieren en op douanegebied wordt vooruitgang geboekt, maar nog niet snel genoeg. Daarnaast dient bij de verspreiding van informatie onder de rechtsgebruikers ook rekening te worden gehouden met de digitale kloof.

10.7

Heel wat regeringen en nationale parlementen zijn zich al bewust geworden van de noodzaak van beter wetgeven en een beter bestuur. Vaak hebben zij daartoe ten behoeve van bepaalde geledingen uit het maatschappelijk middenveld speciale instanties opgericht om toe te zien op de kwaliteit van de wetgeving die wordt voorbereid of omgezet. Het zou nuttig zijn de balans op te maken van de in dit verband opgedane ervaringen. Aan de hand daarvan zouden praktijkervaringen moeten worden uitgewisseld en de gebruikte criteria en werkwijzen meer moeten worden geharmoniseerd.

10.8

Er dient hier ook te worden gewezen op de rol van de nationale rechter, die welbewust prejudiciële vragen voorlegt aan het Hof. De dienstverlening van het justitiële apparaat dient in het algemeen echter te worden verbeterd wat betreft de duur van de procedures en in sommige gevallen de kosten van een gang naar de rechter voor de justitiabelen.

10.9

Het mandaat van de werkgroep van nationale regelgevingsdeskundigen en van het netwerk van onafhankelijke deskundigen die de Commissie wenst op te richten om een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van de wetgeving (31), zou eventueel kunnen worden uitgebreid tot het geven van adviezen over de kwaliteit van de omzetting van wetgeving. Ook zou een „waarschuwingssysteem” kunnen worden ontwikkeld dat nationale maatschappelijke organisaties en de adressaten van wetgeving de mogelijkheid biedt aan de bel te trekken (daarbij valt bijv. te denken aan specifieke contactpunten en Euro-infocentra).

10.10

Tevens zou het EESC kunnen nadenken over de oprichting van aanspreekpunten voor de maatschappelijke organisaties binnen zijn gespecialiseerde afdelingen, bijvoorbeeld binnen zijn afdelingen „Landbouw, plattelandsontwikkeling, milieu” en „Interne markt, productie en consumptie”, met daarbij een centrale rol voor zijn Waarnemingspost voor de interne markt en zijn vernieuwde databank PRISM. Op die manier zou het EESC zijn bespreking van de verslagen van de Commissie over vereenvoudiging en beter wetgeven beter kunnen afstemmen op de wensen van de rechtsgebruikers en doeltreffendere voorstellen ter verbetering kunnen doen.

11.1

De EU-lidstaten zijn ook binnen de OESO betrokken bij een proces ter verbetering van de wetgeving, waarvan het doel is hun concurrentiepositie te versterken. Uit verschillende verslagen van de OESO blijkt dat met dit proces in de meeste gevallen maar mondjesmaat resultaten worden geboekt in vergelijking met de beoogde doelstellingen, waarvan er een aantal overeenstemmen met de communautaire streefdoelen (kwalitatief betere regelgeving, vereenvoudiging van de contacten met overheidsinstanties en van administratieve procedures (één-loket-beginsel), ontwikkeling van nieuwe besluitvormingsondersteunende instrumenten, toegankelijkere besluitvormingsprocedures (transparantie, participatie), meer e-overheid en decentralisatie, enz.).

11.2

De OESO stimuleert de oprichting in ieder land van een instantie die de kosten, de effecten en de kwaliteit van nieuwe regelgeving moet gaan beoordelen. Hoewel de in dit verband ten aanzien van de communautaire wetgeving genomen initiatieven en gehanteerde criteria niet geheel met die van de OESO overeenstemmen, vanwege de uiteenlopende bevoegdheden die de 25 lidstaten binnen de EU met elkaar delen en de doelstellingen van de communautaire wetgeving, bestaat er toch synergie tussen de aanpak van de EU en die van de OESO. (32)

11.2.1

Er wordt trouwens een gezamenlijk project voorbereid van de EU en de OESO over de integratie van de communautaire wetgeving in de tien nieuwe EU-lidstaten. Er zou dus een verdergaande samenwerking tussen de EU en de OESO moeten worden overwogen.

11.3

De problemen die zich voordoen bij de omzetting van wetgeving vinden voor het merendeel hun oorsprong op het niveau van de nationale regeringen en hun overheidsdiensten. Wat de omzetting betreft, zou kwaliteit de belangrijkste prioriteit moeten zijn, terwijl de inachtneming van termijnen ook belangrijk is om tijdelijke fragmentatie van de interne markt te voorkomen.

11.4

De in het grondwettelijk verdrag voorziene uitbreiding van het aantal beleidsterreinen waarvoor de codecisieprocedure geldt, is vanuit democratisch oogpunt belangrijk. Maar in combinatie met de raadpleging en beoordeling die op verschillende momenten en verschillende niveaus plaatsvindt, loopt de wetgevingsprocedure daarmee het gevaar te lang te gaan duren en te complex te worden. Met kwaliteit van wetgevingsvoorstellen en omzettingsmaatregelen kan het risico dat termijnen worden opgerekt, worden ondervangen. De uitwerking van indicatoren ter beoordeling van de kwaliteit van de regelgeving is derhalve van fundamenteel belang (33).

11.5

De vereenvoudiging van het acquis vormt de lastigste kwestie. Dat streven brengt veel werk met zich mee en het EESC betwijfelt of de daarvoor benodigde middelen ter beschikking kunnen worden gesteld zonder dat de lidstaten volledig instemmen met alle relevante beleidsbesluiten en de bijbehorende financiële consequenties. Het EESC roept hen daarom op dit wel te doen.

11.6

Benadrukt moet worden dat de participatieve aanpak niet te onderschatten eisen stelt aan de maatschappelijke organisaties, de EU-instellingen en hun medewerkers, en aan de nationale regeringen en hun overheidsdiensten. Formele of technocratische oplossingen alleen hebben geen enkele kans van slagen, ook niet als de wetgevingstechniek en de effectbeoordelingsindicatoren in de orde zijn.

11.7

Terwijl de Commissie bevoegd is om in naam van de EU internationale verdragen te sluiten (WTO enz.), dient er op nationaal en communautair niveau tevens ruimte te zijn voor de raadpleging en participatie van sociaal-economische en andere organisaties uit het maatschappelijk middenveld. Er zou moeten worden nagedacht over daartoe geschikte beginselen en werkwijzen.

11.8

Vereenvoudiging en verbetering van de wetgeving moeten niet worden verward met deregulering op sociaal-economisch vlak; zij zijn een onderdeel van goed overheidsbestuur. Het gaat erom het gehele ingewikkelde wetgevingsproces voor een Unie van staten technisch en politiek beter te beheersen, met behulp van democratische, participatieve en rationele procedures.

11.9

Ten slotte: in dit advies zijn de problemen en mogelijke oplossingen ten aanzien van beter wetgeven duidelijk uiteengezet. Dankzij de inspanningen die al worden gedaan, moeten de beoogde doelstellingen kunnen worden gerealiseerd. Maar waarom vallen de resultaten in de praktijk dan nog zo tegen? Bestaan er obstakels en zo ja welke? Zijn er voldoende middelen beschikbaar of moet er meer geld worden vrijgemaakt? Is er bij alle betrokkenen wel sprake van genoeg politieke wil om dit project te doen slagen? Kunnen alle hindernissen worden overwonnen? Deze vragen zijn niet gemakkelijk te beantwoorden, maar voor het succes van het globale initiatief „vereenvoudiging van het acquis en beter wetgeven” lijken een sterke politieke wil en een langdurige follow-up van de genomen maatregelen essentieel.

31.1.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 24/52

1.1

Een goed functionerende interne markt met adequate sociale wetgeving en met name met goede werknemers-, consumenten- en milieubescherming, vormt de basis van de Europese integratie. De interne markt levert aanzienlijke voordelen op voor burgers en bedrijven en legitimeert aldus integratie.

1.2

De EU functioneert als een rechtsstaat. Wetgeving zorgt voor een stevige verankering van de interne markt en voorkomt discriminatie op grond van herkomst of nationaliteit van goederen, personen of ondernemingen. Een effectieve implementatie van de Europese wetgeving sterkt het vertrouwen van het publiek in de Europese beleids- en besluitvorming en zorgt ervoor dat de EU beter tegemoet komt aan wat burgers en bedrijven bezighoudt. Dit vergt echter een tijdige en correcte omzetting van EU-wetgeving in nationale wetgeving.

1.3

Bovendien moet Europese wetgeving die allerlei barrières beoogt te slechten om gelijke voorwaarden voor iedereen te scheppen, stipt en consequent worden toegepast in de hele EU en effectief worden gehandhaafd door alle bevoegde instanties, zowel op nationaal als op regionaal niveau.

1.4

De interne markt functioneert alleen dan goed en wordt alleen dan een bron van groei en welvaart als er geen discriminatoire of verborgen belemmeringen zijn voor burgers of bedrijven, zoals lastige of langdurige administratieve procedures. Uit de vele klachten die elk jaar door burgers en bedrijven worden ingediend, blijkt dat nationale maatregelen vaak te restrictief of te complex en onevenredig zijn (1). Dit is deels te wijten aan het zogeheten gold-plating dat plaatsvindt tijdens de omzetting van EU-wetgeving in nationale wetgeving. Gold-plating betekent dat er nationale regels worden toegevoegd, waardoor de doelstellingen van de EU onduidelijk kunnen worden .

1.5

'Beter wetgeven' maakt onlosmakelijk deel uit van de Lissabon-agenda. In de conclusies van de Europese Raad van 22-23 maart 2005 werd uitdrukkelijk bevestigd dat verbetering van de regelgeving een positieve bijdrage kan leveren aan het concurrentievermogen. Ook de Raad Concurrentievermogen kwam op 6-7 juni 2005 (2) tot deze conclusie. Met het oog hierop dient te worden beklemtoond dat betere wetgeving en uitvoering en handhaving nauw met elkaar verbonden zijn: een goede wet is een wet die uitvoerbaar is en die gehandhaafd wordt.

1.6

Om uitvoerbaar te zijn moet een wet voldoende duidelijk zijn en om doeltreffend te zijn moet een wet een passend antwoord bieden op specifieke problemen. Als een wet te ingewikkeld en te vaag is, bijvoorbeeld omdat er geen goede effectbeoordeling heeft plaatsgevonden, dan levert de uitvoering ervan onvermijdelijk problemen op. Met als gevolg dat er weer nieuwe wetten moeten komen om deze problemen aan te pakken. Slechte wetten leiden tot een wildgroei van wetten en buitensporige hoeveelheden regels, die een onnodige last op de schouders van bedrijven leggen (die aan de regels moeten voldoen) en verwarring zaaien onder burgers (3).

1.7

Om te kunnen garanderen dat wetgeving effectief ten uitvoer wordt gelegd, dienen overheden over de noodzakelijke bestuurscapaciteit te beschikken. Anders leiden tekortkomingen op administratief vlak tot uitvoerings- en handhavingsproblemen.

1.8

Een doeltreffende uitvoering van de Europese wetgeving verbetert tevens de concurrentiepositie en vergemakkelijkt grensoverschrijdende samenwerking, twee fundamentele doelstellingen van de Lissabon-agenda.

1.9

Het EESC is van mening dat de uitvoering en naleving van de Europese wetgeving zeer te wensen over laat. Uit cijfers over de mate waarin de Europese wetgeving is geïmplementeerd blijkt dat de omzetting van richtlijnen in nationale wetgeving in de lidstaten achterstand heeft opgelopen. Cijfers over inbreukprocedures tonen aan dat de bepalingen vaak onjuist of onvolledig zijn omgezet. 78 % van de procedures die de Commissie in de periode 2002-2005 heeft aangespannen tegen lidstaten betreft inderdaad de omzetting en toepassing van richtlijnen. Dit duidt erop dat lidstaten moeite hebben om vast te stellen op welke manier richtlijnen nationaal ten uitvoer moeten worden gelegd.

1.10

De Raad heeft de problemen met de uitvoering en handhaving in diverse resoluties aan de kaak gesteld (4). Ook in het interinstitutioneel akkoord van 2003 over „Beter wetgeven” wordt gesproken over „betere omzetting en toepassing”.

1.11

In een aantal gevallen heeft het Hof van Justitie zich uitgesproken over de verplichting voor de lidstaten effectieve toepassing en handhaving van de EU-wetgeving te waarborgen (5).

1.12

De Commissie heeft diverse documenten geproduceerd waarin staat hoe de lidstaten beter kunnen scoren bij het omzetten en toepassen van de wetgeving (6). In zijn witboek over governance zegt de Commissie hierover: „Uiteindelijk hangt de impact van de voorschriften van de Europese Unie af van de bereidheid en de capaciteit van de autoriteiten van de lidstaten om te garanderen dat deze doeltreffend, volledig en tijdig worden omgezet en toegepast” (7). Onlangs nog heeft de Commissie in haar mededeling van 16 maart 2005 over „Betere regelgeving met het oog op economische groei en meer banen in de Europese Unie” een koers uitgestippeld om het regelgevingskader van de EU te verbeteren zonder de administratieve kosten al te veel op te drijven.

1.13

Sinds 1985 is de „nieuwe aanpak” steeds nuttiger geworden als instrument op het gebied van de technische harmonisatie en normalisatie. Hiermee wordt een stabiel, sober en transparant regelgevend kader gecreëerd met een systeem van 'checks and balances' voor de autoriteiten, waarbij gebruik wordt gemaakt van een zeer gevarieerd aantal, in richtlijnen opgenomen, instrumenten waarbij producenten en derden grote verantwoordelijkheid dragen. Ten aanzien van de uitvoering concludeert de Commissie, met name naar aanleiding van een diepgaande analyse, dat „de ervaring echter tevens heeft geleerd dat de tenuitvoerlegging van deze richtlijnen op een aantal manieren verder kan worden verbeterd” (8). Dit document brengt ernstige tekortkomingen aan het licht.

1.14

In het Tweede Verslag over de implementatie van de internemarktstrategie 2003-2006 (9) gaat de Commissie na op welke gebieden de uitvoering en handhaving van de EU-wetgeving te wensen overlaat. Zij geeft ook aan wat de plannen voor de toekomst zijn en welke onderdelen voor verbetering vatbaar zijn. Dit impliceert o.m. een grotere directe betrokkenheid van de lidstaten, en dus een politieke bereidheid. In de aanbeveling van de Commissie betreffende de omzetting van internemarktrichtlijnen in nationaal recht (10) worden bepaalde gedragslijnen omschreven die de lidstaten dringend wordt aangeraden in te voeren. De belangrijkste hiervan zijn: één minister en één ministerie moeten verantwoordelijk worden gemaakt voor het toezicht op en de coördinatie van de omzetting, er moet een centrale nationale databank worden opgezet met gegevens over omgezette richtlijnen, en nauwe samenwerking tussen de nationale ambtenaren die in Brussel onderhandelen en de ambtenaren die nationale maatregelen uitvoeren moet worden bevorderd.

1.15

Scoreborden, die de stand van uitvoering te zien geven, tonen aan waar de formele omzetting tekortschiet. Maar ondanks deze blijken van aandacht van de respectieve Europese instellingen, is de manier waarop overeengekomen regels in nationale wetgeving en/of regelgeving worden omgezet niet systematisch onderwerp van studie en discussie geweest in de Raad. Wanneer de wetgeving in verschillende delen van een lidstaat verschillend zou worden toegepast, zou dat snel tot protesten leiden, maar wanneer de verschillen zich tussen lidstaten onderling voordoen, komt zoiets niet eens op de politieke agenda.

1.16

Dankzij de „scoreborden” is het onmiskenbaar duidelijker geworden hoe ver de lidstaten staan met de omzetting van de Europese wetgeving in nationale wetgeving. Vergelijkbare scoreborden voor de toepassing van de wetgeving, die inzicht verschaffen in de wijze waarop de nationale overheden de Europese wetgeving en beleidsmaatregelen toepassen, ontbreken echter nog.

1.17

Hoewel verbetering iedereen op de lippen ligt, zijn de publieke actoren in Europa zich er nog steeds onvoldoende van bewust en zijn zij onvoldoende overtuigd dat zij moeten waarborgen dat de Europese wetgeving, die de basis vormt voor de Europese eenwording, correct functioneert. Dit kan alleen gebeuren als het hele proces volgens de regels verloopt: goedkeuring van richtlijnen, omzetting, uitvoering, handhaving. Vaak ontbreekt het ook wel eens aan de wil om dit hele proces consequent te doorlopen. De lidstaten kunnen zich baseren op Commissiedocumenten, talrijke arresten van het Hof van Justitie en relevante wetenschappelijke literatuur om hun wettelijke verplichtingen beter na te komen.

1.18

Een effectieve toepassing van het Europese recht vergt speciale aandacht en waarborgen in een EU met steeds meer lidstaten. Het Europese eenwordingsproces mag niet in gevaar worden gebracht door een afname van de doeltreffendheid van de EU-regels.

2.1

Hoewel het EG-Verdrag allerlei harmonisatiemaatregelen bevat om de interne markt te voltooien (11) heeft de ervaring in de jaren zeventig en begin jaren tachtig geleerd dat volledige harmonisatie een langzaam, moeizaam en in sommige gevallen overbodig proces is. Het was gemakkelijker om afspraken te maken over maatregelen gebaseerd op wederzijdse erkenning en toezicht in de lidstaat van herkomst en deze uit te voeren. Dergelijke maatregelen zijn ook doeltreffender gebleken bij de liberalisering van de handel en de investeringen, zonder al te veel administratieve rompslomp. Maar de EU is nu een nieuwe fase ingegaan, die wordt gekenmerkt door toenemende verschillen in bestuurscultuur. Hierdoor wordt de behoefte aan regelgeving wellicht weer groter, om convergentie te bereiken en goede werkmethodes te bevorderen.

2.2

Ondanks de invoering van nieuwe beleidsinstrumenten is de toename van de Gemeenschapswetgeving deels het natuurlijk gevolg geweest van de voortschrijdende integratie, maar ook deels het resultaat van onvolledige of gebrekkige uitvoering door de lidstaten. Er zijn namelijk nieuwe regels bijgekomen om te voorkomen dat lidstaten hun verplichtingen niet nakomen of de nationale regelgeving veel te ingewikkeld wordt (12). Een mooi voorbeeld zijn de liberaliseringrichtlijnen die de Commissie heeft goedgekeurd op grond van art. 86, lid 3, op terreinen als telecommunicatiediensten en telecommunicatieapparatuur.

2.3

Gezien de problemen die veel lidstaten ondervinden met de uitvoering van de Europese wetgeving, vergt een betere toepassing hiervan ook gemeenschappelijke inspanningen van de nationale overheden (13). Deze inspanningen ontbreken tot nog toe, terwijl juist nu overal in de lidstaten wordt gekozen voor minder interventionistische en lichtere instrumenten van beleidsuitvoering en regulering.

2.4

De Europese Raad van Lissabon in 2000, die de aanzet heeft gegeven tot de versterking van de concurrentiepositie van de Unie, heeft de open coördinatiemethode geïntroduceerd met als doel de uitvoering en handhaving van de wetgeving te verbeteren door gebruik te maken van kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren, benchmarking en best practices. De lidstaten hebben nog niet systematisch en uitgebreid gebruik gemaakt van dergelijke best practices om hun eigen prestaties op het gebied van beleidsuitvoering te verbeteren.

2.5

Aanvankelijk waren de verwachtingen ten aanzien van de open coördinatiemethode hoog gespannen. Dat gold ook voor de doelstellingen van benchmarking en best practices. De ervaring leert echter dat een positief oordeel niet op zijn plaats is. De lidstaten blijken niet bereid te zijn hun wetgeving aan te passen, om over implementatie en handhaving nog maar te zwijgen, als zij hiertoe niet verplicht zijn.

2.6

In 2004 hadden de tien kandidaat-lidstaten het acquis communautaire overgenomen in hun nationale wetgeving. Zij hebben de termijn derhalve formeel in acht genomen. Maar verandering van de wet impliceert niet per se een correcte omzetting. Bovendien zijn voor uitvoering en handhaving efficiënte administratieve instanties en procedures vereist, die in een aantal gevallen van de grond af aan moesten worden opgebouwd omdat er gebrek is aan de noodzakelijke ervaring om de Europese regels effectief toe te passen. Meer samenwerking tussen de nationale overheden en de Europese instellingen moet een eenvormige toepassing van de Europese regelgeving in de hele Unie gemakkelijker maken (14).

2.7

Hoewel de Europese wet- en regelgeving gericht is op het scheppen van gelijke voorwaarden op een open Europese markt, kunnen de instrumenten per onderwerp aanzienlijk verschillen. Het uitgangspunt mag dan wel hetzelfde zijn op alle gebieden, maar de mate van beoogde integratie kan enorm variëren. Dit leidt tot meer of minder „communautaire” regels en bijgevolg tot verschillende standpunten en een uiteenlopende juridische aanpak.

2.8

Deze verschillen vloeien voort uit de verschillende integratiedoelstellingen op gebieden als, bijvoorbeeld, de interne markt en het milieubeleid enerzijds en sociaal beleid en gezondheidszorg, die hoofdzakelijk tot de nationale bevoegdheid behoren, anderzijds. In het Verdrag zelf is de bewoording ook minder ambitieus waar het gaat om gezondheidszorg en onderwijs. Op deze beleidsterreinen moet de EU „coördineren” en „stimuleren” en niet zozeer integreren.

2.9

Bijgevolg leveren de huidige ontwikkelingen een kleurrijk geheel van verschillende Europese wetgevingsinstrumenten op, die naast elkaar bestaan en op hun beurt de nationale aanpak beïnvloeden. Te noemen zijn:

2.10

Deze brede waaier van EU-instrumenten die omzetting, uitvoering en handhaving in de lidstaten vereisen, geeft vaak aanleiding tot nationale, en dus uiteenlopende, interpretaties van wat moet worden uitgevoerd en gehandhaafd op nationaal niveau en hoe dit in zijn werk moet gaan.

2.11

Wanneer men de praktische effecten van het huidige model wil bepalen, moet wat de lidstaten betreft in verschillende mate rekening worden gehouden met de volgende elementen:

2.12

De EU-aanpak houdt uiteraard rekening met de diversiteit van de lidstaten en hun rijke administratieve tradities, rechtsculturen en politieke stelsels. Dit is zelfs een principekwestie. Maar de verschillende tradities en culturen mogen een effectieve toepassing van de Europese wetgeving niet in de weg staan, zodat marktverstoringen en discriminatie worden vermeden. Gezien de uitbreiding van de bevoegdheden van de Unie en de toetreding van nieuwe lidstaten wordt een en ander nog gecompliceerder.

2.13

Volgens de Commissie wordt het uiteindelijke resultaat beïnvloed door specifieke factoren als:

2.14

Niet alleen de Gemeenschapswetgeving is toegenomen, ook het aantal niet-wettelijke instrumenten en processen die de lidstaten ertoe moeten aanzetten om de Europese wetgeving op tijd en correct uit te voeren, zoals de regelmatige verslagen en scoreborden over de hoeveelheid omgezette EU-wetgeving is dienovereenkomstig gestegen.

2.15

Bovendien heeft de Commissie diverse acties ondernomen om burgers en bedrijven te informeren over hun rechten en hen te stimuleren om die rechten ten overstaan van nationale instanties en bij nationale rechtbanken te doen gelden. De contactpunten voor burgers en bedrijven en SOLVIT-centra beogen bijv. de problemen die personen en bedrijven ondervinden wanneer zij naar een andere lidstaat willen verhuizen of daar willen gaan werken, in kaart te brengen en op te lossen.

2.16

Volgens de laatste berichten over gevallen die door de SOLVIT-centra worden behandeld betreft 50 % van alle problemen de erkenning van beroepskwalificaties, de markttoegang voor producten, voertuigregistratie en verblijfsvergunningen. Hoewel 80 % van de gevallen met succes wordt opgelost, blijkt uit deze cijfers ook dat de problemen niet nieuw of onbekend zijn. Burgers en bedrijven ondervinden meestal problemen vanwege bureaucratische procedures en door de onwil van nationale instanties om hun eisen bij te stellen. Bovendien wordt 20 % van de problemen, ondanks het succes van de SOLVIT-centra, niet opgelost. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat dit percentage daalt en dat de nationale SOLVIT-centra en het Europese SOLVIT-netwerk grotere bekendheid krijgen bij het publiek, zowel bij de burgers als bij de bedrijven.

2.17

De uitbreiding van de Unie is ook een uitdaging. Een toename van het aantal leden kan niet in goede banen worden geleid zonder een overeenkomstige versterking van de procedures inzake consultatie en toezicht.

2.18

De intensivering van deze procedures is zeer duidelijk tot uiting gekomen bij de laatste uitbreiding en in de afspraken die tijdens de Europese Raad van december 2004 in Brussel werden gemaakt met het oog op de komende uitbreiding. Kandidaat-lidstaten zullen voortaan nauwkeuriger worden gecontroleerd door de Commissie en zij moeten een groter deel van het acquis communautaire hebben geïmplementeerd voordat zij mogen toetreden. Ook zullen de overgangsregelingen die eventueel voor hen worden getroffen, sneller worden beëindigd.

3.1

Effectieve uitvoering en handhaving zijn van cruciaal belang voor burgers en bedrijven. Uitvoering en handhaving zijn onlosmakelijk verbonden met het rechtsstaatbeginsel. De vaak uiteenlopende interpretaties van communautaire wetgeving doen vragen rijzen bij burgers en bedrijven, zoals: waar moeten wij met onze klachten naar toe? Wie is er verantwoordelijk? Wat moeten wij op korte termijn doen? Van groter belang is de vraag in hoeverre ondoelmatige implementatie van de wet tot uitstel of wijzigingen in het investeringspatroon leidt en het vertrouwen van de burgers ondermijnt. Deze vragen hebben te maken met legitimiteit, samenhang en voorspelbaarheid van het EU-beleid. Er moet verandering komen in het huidige onbevredigende tempo waarin de wetgeving wordt omgezet en uitgevoerd.

3.2

De uitvoering van op correcte wijze goedgekeurde Europese richtlijnen is zó ingewikkeld en verwarrend dat een algemene SWOT-analyse van het systeem geboden is om inzicht te krijgen in de stand van zaken. Hoe zit het met de oorzaken van de problemen? Met welke uitdagingen worden lidstaten geconfronteerd? Waar streven de lidstaten naar: wat is de wenselijke relatie en interactie tussen subsidiariteit en EU-toezicht? Met andere woorden: wie is belast met het meten van wat en wat zijn de criteria? In welke mate sluiten de wettelijke instrumenten en de huidige praktijken aan bij de doelstellingen van Europese integratie? Hoe gaan de EU en de lidstaten reageren op de klachten van burgers en bedrijven over de onvolledige en soms contraproductieve manier van omzetten, uitvoeren en handhaven van Europese regels in nationale regelingen en praktijken?

3.3

In aansluiting op discussies over verbeteringen in de lidstaten, moeten dit soort intrigerende vragen ook worden gesteld om een breed en open debat aan te zwengelen tussen beleidsmakers en ambtenaren alsook met de particuliere sector en het maatschappelijk middenveld over de gewenste aanpassingen van procedures en praktijken in de EU en in de lidstaten. Dit moet leiden tot een beter besef van de effecten van correcte omzetting, uitvoering en handhaving voor het gehele EU-beleid.

3.4

Er moet worden nagedacht over de invloed die toekomstige uitbreidingen zullen hebben op de samenhang en uniforme toepassing van het Gemeenschapsrecht in de hele EU. De EU moet ook nagaan, hoe kan worden voorkomen dat er in een Unie van 27 of meer lidstaten met een steeds grotere diversiteit handels- en investeringsbarrières ontstaan en het recht op vrije vestiging wordt belemmerd.

3.5

De meningen zijn verdeeld over de vraag hoe het probleem van een onjuiste implementatie van het EU-recht, dat in politiek opzicht verband houdt met de spanningen tussen subsidiariteit en een aanpak op Europees niveau, kan worden opgelost. Volgens sommigen zijn de lidstaten weliswaar ten volle verantwoordelijk voor de uitvoering van het Gemeenschapsrecht, maar moet de Commissie een oogje in het zeil houden. Anderen zijn voorstander van subsidiariteit: geef de lidstaten ruim baan en laat iedereen zijn eigen problemen oplossen. Een derde mogelijkheid is dat de lidstaten zich meer zeggenschap en verantwoordelijkheid toe-eigenen en elkaar controleren, en dat de Commissie toezicht houdt op de naleving van de wetgeving en, waar nodig, zelfbewust gebruik maakt van haar wettelijke bevoegdheden.

3.6

De Commissie speelt, als hoedster van de Verdragen en initiator van de wetgeving, een belangrijke rol bij het garanderen van een goede werking van de interne markt. Zij wordt geacht eenvoudige en uitvoerbare wetgeving voor te stellen, die problemen op de interne markt oplost zonder de lidstaten en bedrijven met buitensporig hoge kosten op te zadelen. De Commissie heeft de afgelopen jaren inderdaad alles in het werk gesteld om de wetgeving te vereenvoudigen en het effect van de voorgestelde wetgeving te meten. Tegelijkertijd moet de Commissie snel en resoluut handelen om een eind te maken aan inbreuken. De Commissie moet nagaan hoe zij haar aanbevelingen uit 2004 (zie boven) inzake tijdige en correcte omzetting kan uitbreiden tot de fase van tenuitvoerlegging en handhaving.

3.7

Als medebestuurders van de Unie hebben de lidstaten de plicht om loyaal te zijn jegens de Unie, hun verplichtingen na te komen, de vervulling van de taken van de Gemeenschap te vergemakkelijken en de doelstellingen van het Verdrag (artikel 10 van het EG-Verdrag) niet in gevaar te brengen. Met andere woorden: uit de houding van de nationale overheden moet blijken dat zij zélf de EU zijn en dat zij zich dienovereenkomstig volledig inzetten voor de besluiten van de Unie (15).

3.8

Het Hof van Justitie heeft in talrijke zaken beslist dat de lidstaten geen interne administratieve problemen mogen aanvoeren als excuus om onvolledige of onjuiste uitvoering van de Gemeenschapswetgeving te rechtvaardigen. Deze arresten kunnen toekomstige procedures helpen verbeteren.

3.9

Ook zal moeten worden nagedacht over de wetgevings- en niet-wetgevingsinstrumenten en over procedures die de beste garanties bieden voor een effectieve beleidsuitvoering in een Unie met meer dan 30 leden.

3.10

Het gebruik van niet-wetgevingsinstrumenten en procedures laat een vrij gemengd resultaat zien. Ondanks een vliegende start lijkt de open coördinatiemethode niet erg succesvol te zijn. SOLVIT-centra, daarentegen, hebben 80 % van de hun voorgelegde problemen opgelost.

3.11

De Raad Concurrentievermogen heeft de lidstaten in zijn conclusies van maart 2005 verzocht na te gaan in hoeverre hun nationale wetgeving aansluit bij de EU-regelgeving teneinde handelsbelemmeringen uit de weg te ruimen en volledige concurrentie te garanderen. Het Europees Parlement heeft ook ingezien dat het voordelen heeft om nationale instanties de naleving van de EU-wetgeving in hun landen te laten controleren. Screening is een praktische manier om handelsbarrières op te sporen en te verwijderen, of deze nu het gevolg zijn van incorrecte implementatie van de EU-wetgeving, van gebrek aan middelen om naleving van de wetgeving af te dwingen of eenvoudigweg van een administratieve praktijk die niet aan de EU-voorwaarden voldoet.

4.1.1

Het EESC is van mening dat uitvoering en handhaving van de wetgeving onlosmakelijk verbonden zijn met verbetering van de wetgeving, en derhalve een beleidsprioriteit zijn (16). Daarvan is tot dusver echter nog geen sprake ondanks een koersverandering in sommige lidstaten en binnen de Commissie, die in de goede richting gaat. Wetgevers hebben vaak onvoldoende rekening gehouden met de voorwaarden voor uitvoering en handhaving. Bij consistente effectbeoordelingen voor betere wetgeving moet ook rekening worden gehouden met de wijze waarop de wetgeving moet worden uitgewerkt en moet worden gehandhaafd. Het hele proces is een voorwaarde voor een level playing field en voor de legitimiteit van de EU.

4.1.2

In principe zijn het de lidstaten die primair verantwoordelijk zijn voor het garanderen van een juiste uitvoering en handhaving van de Europese wetgeving. De Commissie moet er, als hoedster van de Verdragen, op toezien dat de lidstaten ook daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid nemen. Als deze hierin tekortschieten, kan de Commissie een inbreukprocedure starten of andere geschikt geachte middelen aanwenden om een probleem als gevolg van een onjuiste toepassing van EU-wetgeving op te lossen.

4.1.3

Als gevolg van het interinstitutioneel akkoord van 2003 houdt de Raad zich momenteel bezig met het verbeteren en vereenvoudigen van de wet- en regelgeving. Het EESC vindt dat voldoende aandacht moet worden besteed aan een betere toepassing van alle Europese regelgeving, en niet alleen van de richtlijnen die door de lidstaten moeten worden uitgevoerd.

4.1.4

Het EESC is van mening dat de Raad Concurrentievermogen, die over de interne markt — kern van het integratieproces — gaat, de natuurlijke partner moet zijn van de Commissie bij alle discussies over uitvoering en handhaving van de EU-wetgeving.

4.1.5

Een zeer belangrijk en vaak doorslaggevend aspect is dat de nationale bestuursrechtelijke regelingen buiten het bestek van de Verdragen vallen. Niettemin vloeit uit artikel 10 van het EG-Verdrag en uit de jurisprudentie voort dat de nationale autoriteiten een juiste uitvoering en handhaving moeten garanderen. Met het oog hierop beklemtoont het EESC dat de lidstaten medebestuurders zijn van, en derhalve medeverantwoordelijk zijn voor, de Europese Unie.

4.1.6

Het accent heeft te lang gelegen op de invoering van nieuwe Europese regels. Het EESC deelt de mening van de Commissie dat in een EU met 25 lidstaten de nadruk moet liggen op de uitvoering en handhaving van de bestaande wetten in plaats van op de invoering van nieuwe regels. Nieuwe Gemeenschapswetgeving is geen aantrekkelijke optie, omdat zulks een aanzienlijke investering in tijd en middelen vergt. Uitsluitend vertrouwen op gerechtelijke procedures om de lidstaten te dwingen tot het oplossen van problemen is echter ook tijdrovend en vormt een aanslag op de schaarse middelen. Wat nodig is, is veeleer een cultuuromslag, waarbij het accent in de lidstaten en in de Commissie minder komt te liggen op nieuwe regelgeving en meer op de uitvoering en handhaving van bestaande regelgeving, zodat de geldende EU-wetgeving en het gevoerde beleid hun doel bereiken. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat de nadruk op uitvoering en handhaving als excuus kan dienen om geen wetgeving in te voeren op terreinen die nog steeds nieuwe wetgeving vergen.

4.1.7

Het doorlichten van bestaande en reeds doorgevoerde Europese wetgeving (zoals in Denemarken gebeurt) kan van nut zijn voor het verbeteren van de wetgeving. Dit is een goed voorbeeld van interactie tussen vereenvoudiging enerzijds en verbetering van de uitvoering en handhaving anderzijds.

4.1.8

Wat alternatieven als zelfregulering en co-regulering betreft (17), moet van geval tot geval worden bekeken wanneer deze wel of niet in aanmerking komen. Hoewel co- en zelfregulering moeten worden gestimuleerd, dient de bruikbaarheid van deze alternatieven te worden getoetst bij de concrete toepassing ervan.

4.1.9

Volgens het EESC is het ook zonneklaar dat de toenemende problemen met de uitvoering en handhaving op nationaal niveau moeten worden aangepakt en opgelost door middel van nauwere samenwerking tussen nationale en communautaire instanties.

4.1.10

Naar de mening van het EESC wordt met dit soort nauwere samenwerking ook voorkomen dat er overbodige Europese wetgeving wordt ingevoerd; invoering die wellicht niet de aangewezen route is naar verbetering van de nationale implementatieprocedures. Deze procedures zijn te traag en te lastig en beogen vaak nationale beleidsdoelstellingen te verwezenlijken met buitenproportionele middelen.

4.2.1

Het EESC vindt dat de lidstaten hun eigen implementatiemethoden en –procedures moeten kunnen blijven bepalen. Deze methoden en procedures kunnen ook worden meegenomen door de lidstaten en de Commissie in hun effectbeoordelingen.

4.2.2

De resultaten moeten overal in de EU dezelfde zijn, ongeacht de methoden of procedures die de lidstaten wensen te hanteren om de Europese of nationale wetgeving betreffende de interne markt uit te voeren. Bovendien moeten de resultaten werkelijk het primaire en secundaire recht van de EU tot gelding laten komen.

4.2.3

Het EESC is van mening dat, waar gesproken wordt van lidstaten, ook subnationale overheden met autonome wetgevende en/of uitvoerende bevoegdheden (bijv. deelstaten, provincies, regio's) erbij betrokken moeten worden.

4.2.4

De volgende stap in de samenwerking tussen de Europese instellingen en de nationale overheden op het gebied van de uitvoering van de Europese wetgeving en beleidsmaatregelen is de versterking of stroomlijning van de nationale administratieve capaciteit voor beleidsuitvoering, waarover momenteel in sommige lidstaten wordt gesproken.