18.3.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 67/1

I-XIII

1-13

1-3

4-6

7-10

11-13

14-22

14

15-16

17-18

19-22

23-36

34-36

37-39

40-42

40-42

43-64

43-57

46

47

48-51

52

53-56

57

58-64

59-61

62-63

64

65-76

65-69

70-74

75

76

77-78

79-87

I.

Van het grondgebied van de Europese Unie met 15 lidstaten bestaat 136 miljoen ha (36 %) uit bossen en bosgebieden. Bosbouw en daarmee samenhangende bedrijvigheid verschaffen werk aan 2,6 miljoen mensen. Bossen en bosgebieden leveren belangrijke voordelen voor het milieu op, zoals het behoud van fauna en flora en bescherming tegen bodemerosie.

II.

Hoewel bosbouw in de Verdragen nauwelijks aan de orde komt, bestaat er al sinds 1964 EU-steun voor de bosbouw. In 1998 stippelde de Raad een bosbouwstrategie voor de EU uit  (3) op basis van twee grondbeginselen: a) bosbeheer moet duurzaam zijn  (4) en b) bossen zijn multifunctioneel (vervullen een ecologische, economische en sociale functie).

III.

Sinds 2000 worden de bosbouwmaatregelen, die in twee categorieën zijn ingedeeld, bebossing en andere bosbouwmaatregelen, gefinancierd uit de middelen voor plattelandsontwikkeling. Voor de periode 2000-2006 is 4,7 miljard EUR aan EU-uitgaven voor bosbouw uitgetrokken, de helft voor bebossing van landbouwgrond en de helft voor andere bosbouwmaatregelen.

IV.

De controleurs van de Rekenkamer gingen na of de bosbouwmaatregelen waren gebaseerd op bosbouwprogramma's of gelijkwaardige instrumenten, hoe de maatregelen werden geprogrammeerd en gefinancierd, hoe ze werden uitgevoerd en welk effect ze sorteerden. Er werden controlebezoeken afgelegd bij de Commissie en in de voornaamste begunstigde lidstaten (Spanje, Portugal, Italië, Ierland en Frankrijk). Een steekproef van op basis van hun financiële gewicht en representativiteit geselecteerde projecten werd ter plaatse bezocht.

V.

De bosbouwstrategie van de EU gaat ervan uit dat de (hoofdzakelijk economische, ecologische en sociale) doelstellingen van het bosbouwbeleid complementair zijn; in werkelijkheid zijn ze vaak tegenstrijdig. Bij gebreke van een gemeenschappelijke definitie van „bos”, kan moeilijk worden nagegaan in hoeverre de doelstelling is bereikt (zie de paragrafen 15-18).

VI.

Het beheer van de bosbouwstrategie van de EU wordt gedeeld door de Commissie en de lidstaten. De verantwoordelijkheid voor de beoordeling in hoeverre de gefinancierde projecten bijdragen tot het welslagen van de EU-strategie is niet duidelijk toegewezen (zie de paragrafen 19-22).

VII.

Sinds 2000 moeten de lidstaten hun bosbouwmaatregelen baseren op nationale of subnationale bosbouwprogramma's. Deze zijn echter niet altijd voorhanden, en wanneer ze bestaan, lopen ze inhoudelijk sterk uiteen. Waar geen bosbouwprogramma’s bestonden, aanvaardde de Commissie plannen voor plattelandsontwikkeling (PPO's) en operationele programma's (OP's) als gelijkwaardig aan de nationale programma's. Maar de beoordeling ervan werd beïnvloed door de interne organisatie van de Commissie zelf en door tijdsdruk. De informatie van de Commissie over bosbouwmaatregelen in de lidstaten is nog steeds onvolledig (zie de paragrafen 23-36).

VIII.

De steun voor de bosbouw wordt verleend met behulp van de instrumenten voor de programmering van de plattelandsontwikkeling, maar ondervindt hinder van de grote vraag naar middelen voor de reeds lopende begeleidende GLB-maatregelen inzake bosbouw. De lange looptijd van bosbouwcontracten laat niet veel speelruimte over: een groot deel van het beschikbare geld is in de praktijk reeds toegewezen in de vorm van begeleidende GLB-maatregelen. (zie de paragrafen 37-39).

IX.

Het bestaande systeem voor de uitvoering van bosbouwmaatregelen is ingewikkeld. Dit levert zowel de beherende autoriteiten als de begunstigden moeilijkheden op (zie de paragrafen 40-42).

X.

De controleurs constateerden een aantal gebreken in de uitvoering van de bosbouwmaatregelen (zie de paragrafen 43-58 en 62-64), zoals:

XI.

Wanneer de bebossing door gemeenten wordt uitgevoerd, ontvangen deze geen steun voor het verzorgen van zaailingen en jonge aanplant. Omdat sommige van deze lokale autoriteiten beweerden, wellicht niet over de nodige financiële middelen te beschikken, dreigen projecten waarnaar veel EU-steun is gegaan, na enige jaren te mislukken (zie de paragrafen 59-61).

XII.

Uitbreiding van bosgebieden door gesubsidieerde bebossing van landbouwgrond is zeer duur, voornamelijk wegens de compensatie van de inkomensderving van de landbouwers gedurende 20 jaar. Bovendien is er niet bijster veel bereikt en had het goedkoper gekund (zie de paragrafen 65-78).

XIII.

Diverse aspecten van de steunregeling moeten opnieuw worden bekeken. De Commissie moet met name opnieuw bezien hoe de bosbouwmaatregel doelgerichter en tegen geringere kosten voor de EU-begroting kan worden ingezet, waarbij rekening wordt gehouden met de verschuivingen in de behoeften van de bevolking en met het feit dat het accent in de communautaire regelgeving thans op duurzame voordelen voor het milieu ligt (zie de paragrafen 79-87).

1.

Van het totale grondgebied van de EU bestaat 136 miljoen ha  (5) ofwel ongeveer 36 % uit bossen en bosrijke gebieden. Bossen bevorderen het toerisme en worden beschouwd als een belangrijk bestanddeel van de Europese natuur en als leefgebied van een groot aantal zoogdier-, vogel- en reptielsoorten. Ze bieden bescherming tegen bodemerosie, lawines en wind.

2.

Bossen zijn van groot sociaal-economisch belang. Ongeveer 65 % van de bossen zijn privé-bezit van ongeveer 12 miljoen eigenaren in de EU. De eigendomsstructuren in de EU lopen echter sterk uiteen. In Griekenland en Ierland bezit de staat ongeveer tweederde van het bosbestand. In België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Luxemburg en Spanje zijn de voornaamste boseigenaren lokale overheden en in de Noordse landen geeft privé-bezit de toon aan. Economisch gezien is de EU-15 's werelds op een na grootste producent van papier en zaaghout en de op twee na grootste exporteur van bosbouwproducten. De productie van de bedrijfstakken die van bossen afhankelijk zijn, is ongeveer 300 miljard EUR waard, ofwel 10 % van de totale waarde van in de EU gefabriceerde goederen  (5).

3.

De bosbouwsector is een belangrijke werkgever, met name in de plattelandsgebieden van de EU. Volgens de Commissie  (6) verschaft de sector werk aan naar schatting 2,6 miljoen personen.

4.

De EU steunt de bosbouw sinds 1964. Meer dan 30 jaar lang was de steun gericht op verbetering van de bosstructuur; sinds 1992 komt daarbij de bebossing van landbouwgrond. Op 15 december 1998 kreeg de sector een nieuwe impuls toen de Raad een resolutie vaststelde  (7) waarin een bosbouwstrategie voor de Europese Unie werd uitgestippeld.

5.

De strategie omvat een kader voor bosbouwmaatregelen, waarin uitzicht wordt geboden op de integratie van het bosbeleid in andere beleidsterreinen en een transparante aanpak wordt aangemoedigd waaraan alle belanghebbenden  (8) kunnen deelnemen. Deze strategie is gebaseerd op internationale verbintenissen die de Commissie en de lidstaten voorheen zijn aangegaan en moest worden uitgevoerd op basis van nationale en regionale bosbouwprogramma's.

6.

De strategie berust op twee grondbeginselen:

7.

In de periode 1992-1999 werd ongeveer 1 500 miljoen EUR aan de bebossing van landbouwgrond besteed. In de periode 2000-2006 moet de EU-bijdrage volgens plan 2 387 miljoen EUR voor bebossing en 2 420 miljoen EUR voor andere bosbouwmaatregelen bedragen  (10) (zie de tabel).

8.

In het jaar 2000 werden de bosbouwuitgaven bij Verordening (EG) nr. 1257/1999 geïntegreerd in de steun voor plattelandsontwikkeling  (11). Met deze steun wordt met name één of meer van de volgende doelstellingen nagestreefd (artikel 29):

Er werden twee soorten maatregelen ingevoerd:

9.

Alle financiële steun van de EU voor de bebossing van landbouwgrond komt ten laste van het EOGFL, afdeling Garantie. De bebossing van „andere” grond wordt gefinancierd uit de afdeling Oriëntatie van het EOGFL indien ze plaatsvindt in regio's die onder doelstelling 1 van de Structuurfondsen vallen  (14), en uit de afdeling Garantie van het EOGFL indien ze elders plaatsvindt.

10.

De cijfers in de tabel tonen aan dat de lidstaten de strategie verschillend aanpakken. De noordelijke EU-landen (Zweden en Finland) beschikken reeds over een groot bosareaal en voeren geen noemenswaardig bebossingsbeleid, maar leggen zich liever toe op andere prioriteiten in de plattelandsontwikkeling. De uitgaven zijn het hoogst in Spanje, Italië en Portugal, waar niet alleen het gevaar van schade aan het bosbestand door brand en droogte groot is, maar waar bosbouwmaatregelen ook om economische, sociale en milieuredenen worden bevorderd.

11.

De conclusie van een eerdere controle van de Rekenkamer  (15) luidde dat er onvoldoende analyses van het effect, evaluaties en toezicht op de uitvoering door de lidstaten waren.

12.

De onderhavige controle had betrekking op de bosbouwmaatregelen van de verordening voor plattelandsontwikkeling die in paragraaf 8 zijn samengevat  (16). De controle van de Rekenkamer had voornamelijk ten doel uit te maken:

13.

Er werden controlebezoeken gebracht aan de Commissie (directoraat-generaal Landbouw), waar de informatie over de uitvoering van de strategie werd onderzocht. Ook werden er controles verricht op het beheer van de bosbouwmaatregelen en -projecten door de nationale, regionale en lokale bestuursinstanties in de voornaamste ontvangende lidstaten (Spanje, Portugal, Italië, Ierland en Frankrijk). 34 projecten, geselecteerd op basis van het financiële gewicht en de representativiteit van de maatregelen, werden ter plaatse gecontroleerd.

14.

Het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voorziet niet in een gemeenschappelijk bosbouwbeleid en in de artikelen van het EG-Verdrag met betrekking tot het gemeenschappelijk landbouwbeleid zijn geen bepalingen over de markt voor producten van de bosbouw, zoals hout, opgenomen. Communautaire acties op bosbouwgebied worden dan ook verricht met toepassing van voor andere beleidsterreinen geldende bepalingen van het EG-Verdrag  (17).

Bijlage I geeft een samenvatting van de voornaamste bosbouwmaatregelen uit het verleden.

15.

Het begrip duurzaamheid is ontwikkeld op internationale conferenties en heeft meestal met politieke toezeggingen te maken. Op conferenties in Helsinki en Lissabon, respectievelijk in 1993 en 1998, werd het concept duurzaam bosbeheer nader omschreven door een lijst van toezichtindicatoren op te stellen. Het blijft echter een vaag begrip omdat het is gebaseerd op een geheel van (hoofdzakelijk economische, milieu- en sociale) doelstellingen en intenties (bijvoorbeeld bescherming van de biodiversiteit en productiviteit) die onderling tegenstrijdig kunnen zijn.

16.

Het moet bijzonder moeilijk zijn geweest een goed evenwicht te vinden tussen de economische, ecologische en sociale doelstellingen. De betrokken partijen definiëren dit evenwicht, naar gelang van hun eigen belangen, uiteenlopend en er bestaan conflicten tussen deze belanghebbenden. In een bezochte lidstaat werd op het beleid scherpe kritiek geleverd door milieu-NGO's, die beweerden dat het te zeer zou zijn toegespitst op de economische aspecten en te weinig op de noodzaak de biodiversiteit in stand te houden. Andere lidstaten schonken weinig aandacht aan de sociale functie van bossen. De grafiek illustreert de diverse componenten van duurzaamheid.

17.

De lidstaten hanteren uiteenlopende definities van bosgebieden. Er bestaat een internationaal ontwikkelde definitie (met name bij de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties — FAO  (18)), maar deze wordt niet in alle lidstaten op dezelfde wijze gehanteerd, zoals blijkt uit een verslag van de Commissie van de Europese Gemeenschappen  (19).

18.

Bijlage II laat de verschillen tussen de door de lidstaten gehanteerde definities van het begrip „bos” zien. Zo zou het bosareaal van de hele EU ruwweg 5 % kleiner uitvallen indien de door Ierland gehanteerde definitie werd gebezigd, terwijl het met de Luxemburgse definitie ongeveer 3 % groter zou worden  (20). Een van de doelstellingen van de EU-steunverlening voor bossen is de uitbreiding van bosgebieden. Bij gebreke van een uniform gehanteerde omschrijving kan echter moeilijk worden nagegaan in hoeverre de doelstelling is bereikt.

19.

Het beheer van de bosbouwstrategie van de EU wordt gedeeld tussen de Commissie en de lidstaten. De verschillende verantwoordelijkheden voor de uitvoering van de strategie in het kader van de verordening inzake plattelandsontwikkeling zijn:

20.

Bijgevolg moeten bosbouwmaatregelen in de lidstaten voldoen aan de voorschriften van Verordening (EG) nr. 1257/1999, waarvoor de financiële verantwoordelijkheid, met inbegrip van de evaluatie van de deugdelijkheid ervan (efficiëntie, doeltreffendheid, zuinigheid) bij de Commissie ligt  (22), terwijl de lidstaten verantwoordelijk zijn voor de opstelling en uitvoering van de nationale programma's waarmee uitvoering wordt gegeven aan de maatregelen  (23).

21.

De controle wees uit dat noch de Commissie, noch de lidstaten de verantwoordelijkheid namen, te beoordelen of een project bijdroeg tot het welslagen van de bosbouwstrategie van de EU. Verder gingen de nationale instanties niet stelselmatig na of een voor EU-cofinanciering goedgekeurd project paste in de strategie en de doelstellingen ervan.

22.

Er moet duidelijkheid komen over de verantwoordelijkheden en de rol van de Commissie en de lidstaten bij de uitvoering van de strategie, niet alleen om in algemene zin het beheer doeltreffender te maken, maar ook om het effect van de EU-steun voor de bosbouw te maximaliseren. Dat zal de Commissie ook helpen, geheel te voldoen aan de rechtsvoorschriften betreffende haar financiële verantwoordingsplicht inzake de uitvoering van de begroting.

23.

Zoals aangegeven in paragraaf 19, sub a) en bepaald in de basisverordening over de steun voor plattelandsontwikkeling  (24), moesten de lidstaten vanaf 1999 hun bosbouwmaatregelen in het kader van de plattelandsontwikkeling op nationale of subnationale bosbouwprogramma's of gelijkwaardige instrumenten baseren.

24.

In een door de Commissie gecofinancierde studie  (25), bedoeld om de beleidsbepalers verbeterde middelen aan de hand te doen voor de opstelling en uitvoering van nationale bosbouwprogramma's, is het bestaan van dergelijke programma's in de lidstaten onderzocht. De beschikbaarheid en inhoud van dergelijke programma's bleken sterk uiteen te lopen. In de studie wordt opgemerkt dat sommige lidstaten in 2001 nog steeds niet over zulke programma's beschikten, dat andere deze aan het ontwikkelen en slechts een paar lidstaten deze al aan het uitvoeren waren.

25.

Tot een gemeenschappelijke aanpak van de omschrijving van de beginselen voor nationale bosbouwprogramma's werd in feite pas in april 2003 besloten  (26).

26.

De voornaamste in de studie vermelde problemen waren: de ontwikkeling van de bosbouwprogramma's verloopt traag; de formulering bevat vaagheden en de uitvoering, wanneer daarvan al sprake is, verloopt versnipperd. De studie wees onder meer het bestaan van vele actoren en de vaagheid van het concept duurzaamheid als oorzaken van deze situatie aan.

27.

Krachtens de verordening mag steun voor de bosbouw, wanneer er geen bosbouwprogramma's zijn, op gelijkwaardige instrumenten worden gebaseerd  (27). De verordening bepaalt uitdrukkelijk dat het instrument gelijkwaardig moet zijn en dus de verbinding moet vormen en rechtvaardigen tussen de bosbouwstrategie van de EU en de door de EU gecofinancierde nationale bosbouwmaatregelen. Als gelijkwaardig aan bosbouwprogramma's heeft de Commissie plannen voor plattelandsontwikkeling (PPO's) en operationele programma's (OP's) aanvaard.

28.

De PPO's leggen echter verband tussen diverse maatregelen voor plattelandsontwikkeling om het beleid voor plattelandsontwikkeling uit te voeren. Gewoonlijk zijn ze niet toegespitst op bosbouw, maar op andere agrarische prioriteiten, waarnaar dan ook de meeste financiële middelen gaan. De bosbouwprogramma's zijn gericht op prioriteiten in verband met bossen, waaronder de uitvoering van de strategie, maar de in de PPO's neergelegde bosbouwmaatregelen zijn vaak slechts van marginaal belang in vergelijking met de meer op de landbouw gerichte maatregelen in de tweede pijler van het GLB.

29.

Bovendien werd de beoordeling van de Commissie van de gelijkwaardige instrumenten beïnvloed door zowel tijdsdruk als de interne organisatie, zoals hieronder wordt uiteengezet.

30.

Krachtens de regelgeving  (28) moesten de nationale autoriteiten zowel de PPO's als de OP's uiterlijk eind 1999 bij de Commissie indienen. De programmeringsperiode ging in op 1 januari 2000. Eind 1999 en begin 2000 stond de Commissie onder een uiterst hoge werkdruk en maandenlang moesten de eenheden van de Commissie grote hoeveelheden documenten binnen een zeer kort tijdsbestek beoordelen  (29).

31.

Vóór de goedkeuring van de plannen vonden er vaak uitvoerige discussies en onderhandelingen plaats tussen de Commissie en de nationale autoriteiten. Bosbouwmaatregelen vormden slechts één van de discussie-onderwerpen en er volgden vele wijzigingen. Bij de meeste lidstaten nam het goedkeuringsproces meer dan een jaar in beslag en de programma's en plannen werden pas in 2001 goedgekeurd.

32.

Één van de oorzaken hiervan is dat bij het goedkeuringsproces van de Commissie voor PPO's en OP's en dus bij de goedkeuring van de bosbouwmaatregelen veel verschillende DG's en eenheden zijn betrokken  (30). Voor de analyse van de PPO's was het DG Landbouw verantwoordelijk, terwijl de OP's hoofdzakelijk werden gecoördineerd door het DG Regionaal beleid. In totaal zijn meer dan acht eenheden binnen het DG Landbouw en zeven andere DG's (bijvoorbeeld Milieu, Energie en Vervoer, Gezondheid en consumentenbescherming) betrokken bij kwesties in verband met bossen. De versnippering van de bevoegdheden voor bosbouw over zo vele diensten van de Commissie bedreigt de samenhang en bemoeilijkt de besluitvorming.

33.

Deze kwestie werd reeds in 1997 door het Europees Economisch en Sociaal Comité aan de orde gesteld  (31) in de volgende bewoordingen: „Voorbereiding en toepassing van de voor de bosbouw relevante regelgeving is verdeeld over verschillende DG's van de Commissie, waardoor het moeilijk is om de doelstellingen van het bosbeleid op een samenhangende wijze aan elkaar te relateren”.

34.

Om de samenhang met de bosbouwmaatregelen met EU-financiering te beoordelen, heeft de Commissie informatie nodig over de bosbouwmaatregelen in de lidstaten die niet uit de EU-begroting worden gefinancierd. Deze informatie was bij de Commissie echter niet beschikbaar toen Verordening (EG) nr. 1257/1999 werd voorgesteld en vastgesteld, en ontbreekt nog steeds. Volgens de Commissie bezitten de lidstaten zelf geen inventaris van de verschillende bosbouwmaatregelen.

35.

De Commissie moet in kennis worden gesteld van staatssteun in de bosbouwsector (en andere sectoren). De eenheid die voor bosbouw verantwoordelijk is bij het DG Landbouw ontvangt een kopie van de door de lidstaten ingezonden gegevens. Er wordt van deze steun echter geen inventaris opgemaakt.

36.

Er loopt een door de EU gefinancierd onderzoeksproject (gecoördineerd door het European Forestry Institute) met als doel betrouwbaarder kennis van de overheidsfinanciering van de bosbouwsector te verkrijgen. De eerste resultaten zouden in de loop van het jaar 2004 beschikbaar moeten komen. Deze basisinformatie over de bestaande financiële instrumenten en het effect ervan zou een essentiële voorwaarde voor extra EU-financiering moeten zijn.

37.

De benutting van de programmering voor plattelandsontwikkeling wordt belemmerd doordat veel middelen naar begeleidende bosbouwmaatregelen van het GLB vloeien waarvoor reeds eerder contracten zijn aangegaan. Door de lange looptijd van bosbouwcontracten rest er weinig speelruimte omdat een groot deel van het beschikbare geld in de praktijk reeds is toegewezen in de vorm van begeleidende GLB-maatregelen, zoals hieronder wordt verduidelijkt.

38.

Aan bebossingscontracten met een looptijd van maximaal 20 jaar die zijn aangegaan vóór 2000 (toen de maatregel werd gefinancierd als begeleidende maatregel in het kader van de GLB-hervorming) zijn veel middelen besteed die waren bestemd voor de bebossingsmaatregel in het kader van de plattelandsontwikkeling. In de periode 2000-2002 werden de meeste voor bebossing in de programmeringsperiode 2000-2006 toegewezen middelen in feite aan eerdere contracten in het kader van regelingen voor begeleidende maatregelen besteed. Hoewel er voor de nieuwe programmeringsperiode veel strengere milieu-eisen worden gesteld, valt er daardoor vooralsnog geen gunstiger effect op het milieu te constateren, want voor de meeste opgenomen middelen gelden nog de minder strikte verbintenissen van vóór 2000.

39.

De zevenjarige duur van de huidige programmeringsperiode is niet goed toegesneden op bebossingscontracten, waarvan de looptijd 20 jaar kan bedragen en vaak ook bedraagt. Met name het recht van de begunstigde op een jaarlijkse premie voor elke hectare, ter dekking van een veronderstelde inkomensderving gedurende wel 20 jaar, gaat de financiële middelen van de programma's ver te boven.

40.

Zoals opgemerkt in paragraaf 5 zijn de financieringsregelingen complex. Het voorschrift dat de beheersautoriteiten twee reeksen regels moeten hanteren, vormt een ernstige en overbodige complicatie. De door de lidstaten uit te voeren controles op verrichtingen verschillen naargelang de verrichtingen uit de afdeling Garantie of de afdeling Oriëntatie van het EOGFL zijn gefinancierd  (32). Deze dualiteit van de systemen vermindert de duidelijkheid en doeltreffendheid ervan. Op de conferentie van Salzburg over plattelandsontwikkeling werd dit uitvoeringssysteem door diverse betrokken partijen bekritiseerd  (33).

41.

De regelgeving is bij diverse gelegenheden gewijzigd. Voor het laatst werden er in 2003 diverse wijzigingen ingevoerd waarvan er twee van bijzonder belang zijn. Opnieuw werd toegestaan de kosten van sommige bosbouwinvesteringen aan de hand van standaardprijzen per eenheid te bepalen, terwijl voorheen facturen of gelijkwaardige documenten ter onderbouwing van de gedane uitgaven werden verlangd. Verder werd het op de GBCS-vereisten gebaseerde sanctiesysteem  (34) voor oppervlaktesteun met terugwerkende kracht tot 1 januari 2000 niet langer van toepassing geacht. Daardoor is niet duidelijk welke sancties moeten worden opgelegd wanneer de gedeclareerde oppervlakte verschilt van die welke tijdens de controle wordt geconstateerd.

42.

Voor de begunstigden is het systeem al even ingewikkeld. Om voor de maatregel in aanmerking te komen, moeten zij wel 22 documenten indienen. De daarvoor toegestane tijd is kort en een bijkomende moeilijkheid is dat de aanvraagtermijnen van tevoren niet altijd goed bekend zijn. In alle bezochte lidstaten laten de begunstigden bijgevolg de aanvragen gewoonlijk door gespecialiseerde bureaus en consultants indienen, waardoor de administratieve rompslomp wordt vergroot (Italië, Ierland, Spanje, Portugal en Frankrijk).

43.

Voor de periode 1992-1999 werd de bebossing van landbouwgrond geregeld bij Verordening (EEG) nr. 2080/92. Dit was een begeleidende GLB-maatregel, verplicht voor de lidstaat en bedoeld ter bevordering van alternatief gebruik van landbouwgrond en de ontwikkeling van bosbouwactiviteiten op landbouwbedrijven.

44.

Voor de periode 2000-2006 bestaat de bebossing van landbouwgrond zoals bepaald in artikel 31 van Verordening (EG) nr. 1257/1999 in de omzetting van landbouwgrond in bossen en bosgebieden. Met bebossing wordt beoogd de uitbreiding van bosgebieden te bevorderen met inachtneming van Verordening (EG) nr. 1257/1999 (zie paragraaf 8). Er wordt steun toegekend indien de aanplant is aangepast aan de lokale omstandigheden en milieuvriendelijk is. De lidstaat moet specificeren welke landbouwgrond voor steun in aanmerking komt. Deze omvat met name bouwland, grasland, blijvend weiland en voor meerjarige teelten gebruikte grond waarop geregeld landbouw wordt beoefend (Verordening (EG) nr. 445/2002, artikel 26).

45.

Bijgevolg werd bij de bebossing van landbouwgrond de klemtoon verlegd van bevordering van alternatief gebruik van landbouwgrond overeenkomstig Verordening (EEG) nr. 2080/92 naar bevordering van de uitbreiding van bosgebieden met inachtneming van Verordening (EG) nr. 1257/1999. Ook maakt bebossing thans deel uit van de PPO's, waarvan de administratie, uitvoering en controle variëren volgens de criteria van de lidstaten. Bebossing is niet langer verplicht gesteld.

46.

De vraag welke grond prioriteit verdiende voor een milieuvriendelijke bebossing, bleek voor uiteenlopende interpretaties vatbaar. In sommige landen werd gekozen voor weinig vruchtbare, goedkope grond op onbeschutte hellingen om erosie tegen te gaan (Spanje), zodat rekening werd gehouden met de milieubehoeften, maar niet altijd werd voldaan aan de eis dat het om landbouwgrond moest gaan. In andere landen (Italië, Portugal), waar vergelijkbare klimatologische omstandigheden heersen en het milieu soortgelijke eisen stelt, viel bebossing van vruchtbare en dure landbouwgrond te constateren. Er werd niet in duidelijke operationele doelstellingen of richtlijnen aangegeven hoe bebossing door het stellen van prioriteiten kan worden ingepast in de strategie, met name in het onderdeel milieu. In drie van de vijf bezochte lidstaten (Spanje, Portugal en Frankrijk) werden niet stelselmatig vóór de goedkeuring van de projecten verificaties van de milieuvriendelijkheid verricht, en in één lidstaat (Ierland) bleek bij een van de bezochte projecten geen goedkeuring vooraf te zijn verleend, hoewel de procedures dit voorschreven.

47.

Bij de meeste maatregelen werden er meer projectaanvragen ingediend dan er middelen beschikbaar waren. Om uit te maken welke projecten zouden worden gefinancierd, moest dan ook een keuze worden gemaakt uit de subsidiabele aanvragen. Ondanks de door de Commissie uitgebrachte richtsnoeren  (35) constateerden de controleurs een aantal gebreken in de procedure voor de selectie van de projecten: frequent gebrek aan duidelijke, transparante en objectieve criteria voor het rangschikken en selecteren van de verschillende projectaanvragen (Italië, Spanje, Portugal en Frankrijk). Vaak werd het beginsel „die eerst komt, eerst maalt” gehanteerd  (36). Soms waren de selectieprocedures onvoldoende gedocumenteerd. Er was geen behoorlijk informatiesysteem opgezet om afgewezen of uitgesloten aanvragen te registreren (Italië, Portugal).

48.

Een belangrijk kenmerk van de bebossingsmaatregel is dat de grond slechts in aanmerking kan komen indien hij voorheen voor landbouwdoeleinden in gebruik is geweest. Het voorafgaande gebruik van de grond bepaalt ook de compenserende steun voor inkomensderving, die hoger is naarmate het voorafgaande gebruik winstgevender was. Daarom is het van het grootste belang dat er betrouwbare systemen bestaan om te verifiëren of de informatie ter rechtvaardiging van het compensatiebedrag juist is  (37).

49.

Tijdens de controle werd geconstateerd dat de verstrekte informatie meestal afkomstig is van de opgaven van de aanvrager zelf. Doorgaans werden als voorafgaande teelten gewassen opgegeven die recht geven op het hoogste compensatiebedrag (bijvoorbeeld tarwe). De overheidsinstanties pasten echter geen deugdelijke procedures toe om de juistheid van deze opgave te verifiëren. Er werd met name niet stelselmatig nagegaan welk gewas in de voorgaande jaren in het GBCS  (38) was geregistreerd (Italië, Ierland, Spanje en Portugal). Sommige bestuursinstanties accepteerden (ten dele verouderde) kadastrale informatie ter onderbouwing van de opgave (Spanje en Ierland). Andere verifieerden de juistheid van de opgaven van de landbouwers tijdens controles ter plaatse die door de beheersautoriteit werden uitgevoerd voordat de investering werd goedgekeurd (Italië en Ierland). Maar hoewel deze controlebezoeken nuttig waren, kon daarmee niet altijd nauwkeurig worden bepaald welk gewas voorheen op de grond was verbouwd.

50.

In sommige gevallen werd een hoge compensatie voor inkomensderving toegekend hoewel de omliggende percelen uit arme grond bestonden en ten tijde van het controlebezoek als weideland voor schapen werd gebruikt (Ierland). In andere gevallen (Spanje) was het voorafgaande grondgebruik discutabel, omdat de grond al vele jaren niet meer in gebruik was.

51.

Gedurende de controle werd geconstateerd dat de referentieperiode ter rechtvaardiging van de indeling van grond als landbouwgrond van lidstaat tot lidstaat aanzienlijk verschilde. In één lidstaat (Spanje) was die periode vijf keer zo lang als die in andere bezochte lidstaten (10 jaar tegen twee). Zo'n lange periode maakt het moeilijker; het gebruik van de grond in het verleden te verifiëren en maakt het twijfelachtig of de grond werkelijk is gebruikt zoals opgegeven. Blijkens de controle waren sommige gevallen waarin voorafgaand gebruik als landbouwgrond was aanvaard betwistbaar. Er is duidelijk behoefte aan een coherente aanpak; de Commissie zou een leidraad moeten geven.

52.

Het bedrag dat per hectare moet worden betaald ter compensatie van inkomensderving gedurende maximaal 20 jaar is vastgesteld in het PPO. De rechtsgrondslag (Verordening (EG) nr. 1257/1999 schrijft niet voor dat de lidstaten de berekening van deze bedragen in hun ontwerp-programma moeten motiveren, terwijl dit bij milieumaatregelen in de landbouw wel een vereiste is. Op deze kwestie heeft de Rekenkamer in het verleden gewezen  (39). Uit de controle in de lidstaten bleek dat de bedragen die waren vastgesteld als compensatie van inkomensderving de in de verordening vastgestelde grenzen niet overschreden. In vrijwel alle bezochte lidstaten werd echter geen toereikende documentatie verstrekt om de inkomensderving te bewijzen waarvoor in het PPO een compensatie was vastgesteld (Italië, Ierland, Spanje en Portugal). Deze essentiële informatie moet verstrekt en door de Commissie onderzocht worden.

53.

Een ander aspect van de compensatie van inkomensderving is dat de begunstigde een hogere compensatie ontvangt als hij landbouwer is. De criteria waaraan een landbouwer moet voldoen, verschillen naar gelang van de lidstaat en ook van het bepaalde in Verordening (EEG) nr. 2080/92 en Verordening (EG) nr. 1257/1999. In de regel worden als criteria gehanteerd de werktijd die aan landbouw wordt besteed en het daaruit verkregen inkomen.

54.

Uit de controle bleek dat zeer moeilijk kon worden nagegaan of de begunstigde werkelijk landbouwer was. Met name het percentage van de werktijd dat werkelijk aan landbouwactiviteiten wordt besteed, is doorgaans niet verifieerbaar. Bijgevolg wordt ook de status van landbouwer toegekend op basis van een verklaring van de begunstigde zelf dat hij aan de criteria voldoet (Italië, Ierland en Portugal).

55.

De controle bracht betwistbare gevallen aan het licht van begunstigden die als landbouwers werden betaald. In door de nationale instantie aanvaarde gevallen was grond aangekocht door iemand die een ander perceel bewerkte. Hij werd als landbouwer erkend op grond van zijn activiteit op de andere grond en ontving bijgevolg compensatie voor inkomensderving voor de pas gekochte grond, hoewel hij deze zelf voordien nooit had bewerkt  (40).

56.

De Commissie was vóór de goedkeuring van Verordening (EG) nr. 1257/1999 bekend met de moeilijkheden die het onderscheid tussen landbouwers en niet-landbouwers oplevert bij de uitvoering van de maatregel in de praktijk. In haar verslag 1997  (41) aan het Parlement en de Raad over de toepassing van Verordening (EEG) nr. 2080/92 wordt verklaard dat het verschil in steun naargelang de begunstigde al dan niet als hoofdberoep de landbouw beoefent, de betrokken instanties in de lidstaten ten aanzien van de premie ter vergoeding van inkomensverlies met moeilijkheden confronteert. De Commissie heeft naar aanleiding hiervan echter geen leidraad gegeven, en er zijn geen corrigerende maatregelen getroffen.

57.

De lidstaten moeten controles ter plaatse organiseren om de regelmatigheid van de betalingen te verifiëren  (42). Daarin zijn verscheidene gebreken geconstateerd:

58.

Onder de andere bosbouwmaatregelen valt een groot aantal acties en ingrepen die zijn opgesomd in de artikelen 30 en 32 van Verordening (EG) nr. 1257/1999. Het betreft hoofdzakelijk investeringen in de bosbouw maar ook de bebossing van niet-landbouwgrond. Sommige maatregelen zijn gericht op het behoud en de verbetering van de ecologische stabiliteit van bossen wanneer de beschermende en ecologische functie van deze bossen van openbaar nut is. Andere zijn gericht op het voorkómen van brand en andere natuurrampen, en op het tegengaan van erosie.

59.

Krachtens de toepasselijke verordening  (43) kan bosbouwsteun slechts worden verleend voor bossen en gronden die eigendom zijn van particuliere personen of verenigingen daarvan, of van gemeenten of verenigingen daarvan.

60.

Grond en bos in eigendom van andere overheidsinstanties dan gemeenten (bijvoorbeeld staat of regio) zijn niet subsidiabel. Tijdens de controle leverden verscheidene beheersinstanties hierop de kritiek dat acties van grote ecologische waarde niet werden aangemoedigd (Italië en Spanje). In één lidstaat (Ierland) verkreeg een semi-overheidsorgaan, dat op het eerste gezicht niet in aanmerking kwam, toch deze subsidies. Dankzij een wijziging  (44) van de basisverordening kan er nu in overheidsbossen worden geïnvesteerd met het doel de ecologische of maatschappelijke waarde ervan te verhogen (artikel 30, lid 1, tweede streepje). De bebossing van grond in overheidsbezit (met uitzondering van gemeenten) blijft echter niet-subsidiabel.

61.

Bij bebossing door gemeenten wordt in de huidige steunregeling geen steun voor onderhoud verleend. Gemeenten beweerden dat zij wellicht niet de financiële middelen zouden hebben om te waarborgen dat zaailingen en jonge aanplant naar behoren zouden worden verzorgd en onderhouden. Hierdoor is het risico groot dat projecten waarvoor aanzienlijke EU- en nationale steun is verleend, in latere jaren zullen mislukken.

62.

In 1999 hadden een aantal landen, waaronder Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Denemarken, te lijden van hevige winden. Slechts één lidstaat (Frankrijk) besloot, gebruik te maken van de mogelijkheid om de kosten van het schadeherstel uit middelen voor plattelandsontwikkeling te cofinancieren. Daardoor besteedde het echter alleen al aan deze maatregel tweederde van de beschikbare middelen. In de andere lidstaten werden extra middelen uitgetrokken, waarvan de geplande strategie of de programmeringsregelingen geen hinder ondervonden.

63.

Er bestaan dus uiteenlopende benaderingen van hetzelfde probleem. Hoewel dit legaal is, valt te betwijfelen of deze verschillende benaderingen van de financiering van stormschade en de uitvoering van de strategie op lange termijn even doeltreffend zijn. De Commissie zou moeten nagaan welke aanpak het best voorziet in de toekomstige behoeften van de bossen in de EU. Zo werd in Denemarken na de stormen van 1999 een regeling ingevoerd waarin verzekering tegen toekomstige stormschade gepaard ging met staatssteun voor het herstel van particuliere bossen.

64.

Uit de controles bleek dat de procedures voor de controle op openbare aanbestedingen voor bosbouwmaatregelen moeten worden verbeterd, met name gezien de beperkte concurrentie op dit gebied. In twee lidstaten (Italië en Ierland) werden overtredingen van de aanbestedingsprocedure geconstateerd.

65.

Gedurende de periode 1992-1999 kostte de bebossing van landbouwgrond in het kader van Verordening (EEG) nr. 2080/92 de EU-begroting 1,519 miljard EUR. Gedurende de periode 2000-2006 werd nog eens 2,38 miljard EUR uit de EU-begroting toegewezen aan de bebossing van landbouwgrond in het kader van Verordening (EG) nr. 1257/1999.

66.

Wanneer de landbouwgrond aan een particulier toebehoort (het meest voorkomende geval), bestaan de financieringskosten uit drie elementen:

67.

Het meest kost de compensatie van de inkomensderving. Zo beliep de EU-steun die aan een gecontroleerd bebossingsproject werd toegekend 847 487 EUR (75 % van de totale kosten). De steun bestond uit: aanlegkosten: 137 940 EUR (16 %); onderhoudskosten gedurende vijf jaar: 101 748 EUR (12 %); kosten wegens inkomensderving gedurende 20 jaar: 607 799 EUR (72 %).

68.

Bij alle gecontroleerde projecten vormde de compensatie van inkomensderving meer dan de helft van de totale kosten. De begunstigden zien deze compensatie als een gegarandeerd inkomen. Het is de voornaamste drijfveer geworden om aanvragen voor de maatregel in te dienen.

69.

Gedurende de periode 1992-1999 was de bebossing van landbouwgrond overeenkomstig Verordening (EEG) nr. 2080/92 een begeleidende GLB-maatregel waarmee werd beoogd een alternatief gebruik van landbouwgrond te stimuleren. Sinds 2000 maakt de maatregel deel uit van Verordening (EG) nr. 1257/1999 inzake steun voor plattelandsontwikkeling, die ten doel heeft de uitbreiding van bosgebieden met inachtneming van het milieu-effect te bevorderen. In het licht van deze heroriëntatie lijkt het gebruik van de meeste middelen voor de compensatie van inkomensderving gedurende 20 jaar in geval van particuliere landbouwgrond niet de meest spaarzame manier om het gestelde doel te bereiken en dient het opnieuw te worden bezien (zie ook de volgende paragrafen).

70.

Volgens de officiële eindevaluatie van Verordening (EEG) nr. 2080/92 zijn er voor 1,519 miljard EUR bossen aangelegd. In deze evaluatie wordt aangegeven dat de aangelegde opstanden 0,92 % (1 041 589 hectare) van het Europese bosareaal van 1998 uitmaakten. De evaluator concludeerde dat deze bijdrage al bij al niet erg groot leek te zijn en dat het effect op de verlaging van de landbouwproductie, die met de verordening was beoogd, vrij beperkt was.

71.

Bij Verordening (EG) nr. 1257/1999 werd nog eens 2,38 miljard EUR voor de bebossing van landbouwgrond over de periode 2000-2006 bestemd. Doel was thans de uitbreiding van bosgebieden. Aan het mechanisme werd echter vrijwel niets veranderd. Waarschijnlijk zal de bijdrage van Verordening (EG) nr. 1257/1999 tot de uitbreiding van het bosbestand dan ook niet groter zijn dan die van Verordening (EEG) nr. 2080/92.

72.

In 1995 nam door de toetreding van Finland, Zweden en Oostenrijk het bosareaal van de EU met circa 57 miljoen hectare toe, van 79 tot 136 miljoen hectare (+72 %). De uitbreiding van 2004 betekent een nieuwe toename van het bosareaal van de EU, en wel met 24 miljoen hectare van 136 tot 160 miljoen hectare.

73.

Op een conferentie over de toekomst van de plattelandsontwikkeling in november 2003 werd de bebossing van landbouwgrond besproken  (46). De veranderende context en de opeenvolgende uitbreidingen zijn echter van invloed geweest op prioriteiten waarmee tot dusver onvoldoende rekening is gehouden.

74.

Reeds in 1997 uitte het Europees Economisch en Sociaal Comité  (47) twijfels over de doeltreffendheid van bebossing, toen het stelde: „Tevens dient te worden onderzocht of het op de lange termijn uit een oogpunt van efficiency gewenst zou zijn om de middelen van de EU te concentreren op bevordering van de houtafzet (onder andere ten bate van energieopwekking), in plaats van deze rechtstreeks te vertalen in steunmaatregelen voor bebossing. Middelen van de EU zouden met name bestemd dienen te worden voor onderzoek en onderwijs, alsmede voor voorlichting en advisering; ook dient er geld te gaan naar steunmaatregelen ten behoeve van het platteland, waardoor op de lange termijn de voorwaarden voor de bos- en houtsector worden verbeterd. De steun van de EU voor bebossing zou gericht dienen te worden op verbetering van de kwaliteit van bossen, zoals bestrijding van erosie, bescherming van grondwater, voorkoming van stormschade en herbebossing van gronden waar bosbranden hebben gewoed. In het kader van de structuurfondsen en fondsen voor regionale ontwikkeling van de EU zouden op ruimere schaal middelen beschikbaar moeten worden gesteld voor het bedrijven van een economisch rendabele en milieuvriendelijke bosbouw en houtverwerking.” Met veel van de aanbevelingen is rekening gehouden in Verordening (EG) nr. 1257/1999, maar de voornaamste uitgaven gaan nog steeds naar bebossing.

75.

Ten aanzien van de doelstelling het bosgebied te vergroten (zie paragraaf 8), bestaan er andere soorten grond die kunnen worden bebost. In de verordening wordt bepaald dat steun voor de bebossing van landbouwgrond die eigendom is van overheidsinstanties uitsluitend dient ter dekking van de aanlegkosten  (48), dat wil zeggen dat er geen compensatie van inkomensderving of onderhoudskosten behoeft te worden betaald, zoals bij de bebossing van particuliere grond het geval is. Indien de uitbreiding van het bosgebied wordt beoogd, kan dus theoretisch worden betoogd dat het veel efficiënter zou zijn deze actie op grond in overheidsbezit te richten. Dit zou grote besparingen opleveren (geen betaling van de compensatie van inkomensderving), zodat met hetzelfde steunbedrag een veel groter gebied zou kunnen worden bebost.

76.

Bovendien is met de bebossing een zeer versnipperd effect bereikt, gedeeltelijk doordat ze op vrijwillige basis geschiedde. Sommige landbouwers passen de maatregelen toe, andere niet. Bijgevolg bestaat er geen gecoördineerde strategie en worden bebossingsprojecten één voor één goedgekeurd, zodat het regionale of lokale effect ervan vaak niet kan worden gemeten.

77.

Verscheidene lidstaten (Denemarken, Italië, Portugal en Griekenland) hebben te kennen gegeven dat de daadwerkelijke uitvoering van een bosbouwbeleid over de gehele EU werd beïnvloed door de lijst van maatregelen in de artikelen 30 en 32, die volgens hen meer op een raamwerk lijkt dan op gerichte maatregelen.

78.

De maatregelen in artikel 32 zijn meer gericht op milieuvoordelen. Er is echter zeer weinig gebruik van gemaakt, blijkbaar omdat de maximaal toegestane premie door potentiële begunstigden niet aantrekkelijk genoeg wordt bevonden (alle lidstaten). De Commissie zou dit fenomeen moeten bestuderen om ervoor te kunnen zorgen dat dit aspect van de strategie volgens plan functioneert.

79.

De EU ondersteunt bosbouwmaatregelen sinds 1964, hoewel de regelgeving niet voorziet in een gemeenschappelijk bosbouwbeleid. Sedert 2000 wordt financiële steun verleend in het kader van de verordening betreffende plattelandsontwikkeling in de EU, maar zij is gebaseerd op internationale politieke verbintenissen. De concepten in deze verbintenissen (duurzaamheid en multifunctionaliteit) zijn vaag, zodat de meerwaarde van de steun voor de EU moeilijk kan worden vastgesteld. Daarbij komt dat de lidstaten het begrip „bos” uiteenlopend definiëren (zie de paragrafen 14-18).

80.

Het gedeelde beheer voor de uitvoering van de bosbouwstrategie is niet duidelijk. Wegens dit gebrek aan duidelijkheid voelt noch de lidstaat noch de Commissie zich verantwoordelijk voor de beoordeling van de bijdrage van een bosbouwproject tot het welslagen van de bosbouwstrategie van de EU (zie de paragrafen 19-22).

81.

De Commissie gaat bij haar bosbouwsteun uit van het bestaan van nationale of subnationale bosbouwprogramma's of gelijkwaardige instrumenten, maar daarvan is slechts zelden sprake, en zo ja, dan zijn ze van zeer uiteenlopende kwaliteit (zie de paragrafen 23-26).

82.

Wanneer gelijkwaardige instrumenten worden gehanteerd, gewoonlijk plannen voor plattelandsontwikkeling, heeft de kwalitatieve beoordeling van de bosbouwmaatregelen te lijden van tijdsdruk en gebrek aan personeel. De kwalitatieve beoordeling kampt ook met een gebrek aan informatie bij de Commissie over bosbouwmaatregelen van de lidstaten (zie de paragrafen 27-36).

83.

Aan bebossingscontracten die vóór 2000 zijn opgesteld en een looptijd van maximaal 20 jaar hebben, zijn grote bedragen besteed die bestemd waren voor de uitvoering van bebossingsmaatregelen in het kader van de plattelandsontwikkeling. Verder is een programmeringsperiode van zeven jaar niet goed toegesneden op de voor bosbouwmaatregelen vereiste planning op langere termijn, die 20 jaar kan bedragen (zie de paragrafen 37-39).

84.

Het gebruik van uiteenlopende financieringsregelingen (een combinatie van financiering uit het EOGFL-Oriëntatie en het EOGFL-Garantie) heeft geleid tot een ingewikkeld systeem voor de uitvoering van het plattelandsontwikkelingsbeleid (zie de paragrafen 40-42).

85.

Onderzoek van een selectie van projecten heeft een aantal gebreken aan het licht gebracht. De vraag welke grond prioriteit verdiende voor bebossing, werd uiteenlopend geïnterpreteerd. Wanneer de projectaanvragen meer middelen vergden dan er beschikbaar waren, bestonden er geen duidelijke criteria voor de keuze (rangschikking) van de projecten. Verder heerste er onzekerheid over het voorafgaande grondgebruik en de status van landbouwer van de begunstigde. Er waren ook gevallen waarin de door de lidstaten gehanteerde controlesystemen gebrekkig en ontoereikend waren (zie de paragrafen 43-58 en 62-64).

86.

Bij bebossing door gemeenten (lokale instanties) wordt in de huidige steunregeling geen steun voor onderhoud verleend. Deze instanties bezitten wellicht niet de nodige financiën om te waarborgen dat zaailingen en jonge aanplant goed worden verzorgd (onderhoud). Daardoor is het risico groot dat projecten waarvoor aanzienlijke EU- en nationale steun is verleend, in latere jaren zullen mislukken (zie de paragrafen 59-61).

87.

Het effect van de maatregel voor de bebossing van landbouwgrond is gering. Er is niet noemenswaardig bebost en het resultaat zou goedkoper kunnen worden bereikt. De gefinancierde projecten leiden in plattelandsgebieden tot een versnipperde en ongecoördineerde uitvoering. Al bij al zijn de bosbouwmaatregelen niet doelgericht genoeg (zie de paragrafen 65-78).

—

met hun vele functies zijn bossen van essentieel belang voor het platteland en vormen ze een hoofdbestanddeel van een geïntegreerd beleid voor plattelandsontwikkeling, met name wegens hun bijdrage tot het inkomen en de werkgelegenheid en hun ecologische en maatschappelijke waarde;

—

bossen en de diversiteit ervan vormen een belangrijk deel van de Europese natuurlijke omgeving en de bescherming en instandhouding ervan passen in een aantal beleidslijnen van de Gemeenschap waarvoor met name specifieke milieu-initiatieven zijn genomen, zoals de strategie van de Gemeenschap inzake biodiversiteit, Natura 2000 en de uitvoering van het verdrag inzake klimaatverandering;

—

voor bosbouwproducten, met name hout (maar ook kurk en harsen) gelden de regels van de interne markt, met inbegrip van de normale EU-mededingingsregels voor staatssteun, fusies en kartels.