Door in 2001 werk te bieden aan circa 55 miljoen mensen, d.w.z. bijna 55% van de totale werkgelegenheid in de marktgestuurde economie van de Europese Unie (EU), waren de bedrijfsgerelateerde diensten veruit de belangrijkste bron voor het scheppen van werkgelegenheid in de EU. Uit deze mededeling blijkt echter dat de productiviteitsgroei van de sector fors achterblijft bij die in de Verenigde Staten, wat een bedreiging zal vormen voor de toekomstige werkgelegenheid in Europa. De verplaatsing van banen in de dienstensector naar de VS en Azië dreigt werkelijkheid te worden indien de politieke autoriteiten de uitdagingen voor bedrijfsgerelateerde diensten in de EU niet spoedig aanpakken.

Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de regio's - De concurrentiepositie van bedrijfsgerelateerde diensten en hun bijdrage aan de prestaties van het Europese bedrijfsleven [COM(2003) 747 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad].

Deze mededeling, die een economische analyse van het belang van diensten voor de Europese economie bevat en waarin de concurrentiepositie van deze diensten wordt onderzocht, is bedoeld om blijk te geven van hun gewicht voor de algehele economie van de Europese Unie (EU) en om duidelijk te maken dat de Commissie vastberaden streeft naar betere randvoorwaarden voor bedrijfsgerelateerde diensten.

Bedrijfsgerelateerde diensten omvatten kennisintensieve zakelijke diensten zoals advies op het gebied van informatietechnologieën (IT), beheersadviezen, reclame en beroepsopleiding, alsook operationele diensten zoals industriële reiniging, beveiligingsdiensten en secretariaatswerk. De sector bedrijfsgerelateerde diensten is niet alleen de grootste schepper van werkgelegenheid, maar hij produceert ook meer toegevoegde waarde voor de economie dan gelijk welke andere macro-economische sector. Hij heeft het grootste groeipotentieel en de meeste start-ups en bedrijfsgerelateerde diensten zijn de basis voor de kenniseconomie.

De gebruikelijke verklaring voor de groei in de sector bedrijfsgerelateerde diensten is de verplaatsing van werkgelegenheid van de industrie naar de dienstensector als gevolg van de uitbesteding van diensten die vroeger door bedrijven zelf werden verricht. De redenen voor de groei zijn echter veel complexer dan dat. Andere belangrijke factoren zijn veranderingen in de productiesystemen, een grotere flexibiliteit, een sterkere concurrentie op internationale markten, de toenemende rol van informatie- en communicatietechnologieën (ICT) en kennis en de opkomst van nieuwe soorten diensten. In een Europa dat tegen 2010 de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld wil worden (Europese Raad van Lissabon, maart 2000), zijn bedrijfsgerelateerde diensten van primordiaal belang.

De productiviteitsgroei van de sector bedrijfsgerelateerde diensten blijft echter fors achter bij die in de Verenigde Staten, wat een bedreiging zal vormen voor de toekomstige werkgelegenheid in Europa. De verplaatsing van banen in de dienstensector naar de VS en Azië dreigt werkelijkheid te worden indien de politieke autoriteiten de uitdagingen voor bedrijfsgerelateerde diensten in de EU niet spoedig aanpakken. In een kenniseconomie gaat het erom concurrerend te blijven en dat hangt grotendeels af van het potentieel om in IT en onderzoek en ontwikkeling (O&O) te investeren. In dit opzicht heeft de EU helaas een grote achterstand op de Verenigde Staten: de totale uitgaven voor IT in de EU bedroegen in 2001 4,2% van het BBP tegen 5,3% in de VS, terwijl de gemiddelde uitgaven van de EU voor O&O 13% bedroegen - met grote verschillen tussen de lidstaten - tegen 34% voor de VS.

Deze situatie heeft tot gevolg dat, ondanks het belang van de Europese bedrijfsgerelateerde diensten (26%) in de internationale handel in bedrijfsgerelateerde diensten (export + import) tegen 18% voor de VS, in absolute cijfers het totale nettosaldo voor de VS het dubbele bedraagt van dat van de EU (35 miljard tegenover 17 miljard) met een duidelijk gunstiger dekkingspercentage, namelijk een overschot van 124% tegen 108% voor de EU. Dat komt omdat de EU een belangrijke importeur is van bedrijfsgerelateerde diensten, zodat het netto-overschot gering is. Het positieve nettosaldo is het resultaat van relatief grote overschotten voor financiële en verzekeringsdiensten, vervoer en IT-diensten enerzijds en een aanzienlijk tekort voor sommige kennisintensieve zakelijke diensten (juridische dienstverlening, accountants en beheer, reclamediensten en marktonderzoek) en royalty's anderzijds.

Om concurrerend te kunnen zijn op de internationale markt moeten voor de Europese ondernemingen geschikte randvoorwaarden worden gecreëerd zodat ze de huidige uitdagingen van een mondiale markt het hoofd kunnen bieden. Volgens deze mededeling vormen de volgende vijf elementen de grootste uitdagingen voor bedrijfsgerelateerde diensten in de EU:

Voor elk van deze vijf uitdagingen moeten volgens de mededeling een aantal acties worden voortgezet. Ten aanzien van een markt voor bedrijfsgerelateerde diensten die wat marktintegratie en concurrentie betreft niet dynamisch genoeg is, wordt onder meer voorgesteld:

Wat het gebrek aan kwaliteit en kwantiteit van de voor de productie noodzakelijke input (arbeidskwalificaties, integratie van ICT en kapitaal) betreft, wordt in deze mededeling het volgende voorgesteld:

In deze mededeling wordt ook geconstateerd dat de output van ondernemingen in de sector bedrijfsgerelateerde diensten niet transparant genoeg is (normen), onvoldoende met cijfers wordt gestaafd (rapportage over immateriële activa) of niet genoeg wordt gedocumenteerd (kwaliteit). Vandaar dat de volgende acties worden voorgesteld:

Aangezien de verlening en het gebruik van bedrijfsgerelateerde diensten in minder ontwikkelde regio's en in de kandidaat-lidstaten beperkt is, moet volgens deze mededeling de dienstensector nog beter in het regionale ontwikkelingsbeleid worden geïntegreerd. De ontwikkeling van regionale markten voor bedrijfsgerelateerde diensten is een noodzakelijk bestanddeel van de inhaalslag die de minder ontwikkelde Europese regio's moeten leveren. Deze diensten kunnen er ook toe bijdragen dat de regio's een interessantere concurrentieomgeving worden en daardoor investeringen van buitenaf aantrekken.

Om ten slotte de besluitvorming van ondernemingen en beleidsmakers te vergemakkelijken, wordt in deze mededeling voorgesteld de economische informatie en analyse met name via betere dienstenstatistieken te verbeteren. Een betere kennis en statistische dekking van bedrijfsgerelateerde diensten is dan ook een essentieel instrument bij beslissingen van ondernemingen, beleidsmakers en andere belanghebbenden en kan helpen bij het toezicht op de vooruitgang die bij de uitvoering van de maatregelen op de in deze mededeling genoemde beleidsterreinen wordt geboekt.

De bij de analyse naar voren gekomen uitdagingen behoeven een dringende aanpak. Anders bestaat het gevaar dat de Europese bedrijfsgerelateerde diensten markten moeten prijsgeven. Begin 2004 heeft de Commissie een Europees forum (DE)(EN)(FR) voor bedrijfsgerelateerde diensten georganiseerd waarin de communautaire instellingen, de lidstaten, de beroepsorganisaties, de werknemers, de onderzoeksinstellingen en andere belanghebbenden uit de zakenwereld zullen vertegenwoordigd zijn.

Een aantal kerncijfers

Bedrijfsgerelateerde diensten zijn de grootste economische sector die in 2001 aan circa 55 miljoen mensen werk bood - wat neerkomt op bijna 55% van de totale werkgelegenheid in de marktgestuurde EU-economie.
De bedrijfsgerelateerde diensten (exclusief financiële diensten) waren in 2000 goed voor 53% van de totale werkgelegenheid in de marktgestuurde economie van de EU, terwijl de industrie een aandeel van 29% had, wat neerkomt op circa 29 miljoen banen. De sector getuigt ook van dynamisme: van de meer dan 1 miljoen nieuwe ondernemingen die in 2000 zijn opgericht in de tien lidstaten waarvoor gegevens beschikbaar zijn, maakte 66% deel uit van de sector bedrijfsgerelateerde diensten.
Bedrijfsgerelateerde diensten zijn vooral dominant in Nederland (65%) en het Verenigd Koninkrijk (61%). Zij zijn, wat de werkgelegenheid betreft, het minst belangrijk in Portugal (45%), Duitsland (46%) en Italië (48%).
Het aandeel van bedrijfsgerelateerde diensten in de totale toegevoegde waarde bedroeg in 2001 gemiddeld 54% tegen 34% voor de industrie. Zo zijn bedrijfsgerelateerde diensten in Nederland goed voor een aandeel van 61% en die in het Verenigd Koninkrijk voor 60%, terwijl dat aandeel voor Finland 44% en voor Duitsland 48% bedroeg.
De dienstensector wordt gekenmerkt door een zeer groot aantal micro-ondernemingen (minder dan tien werknemers). Hun aandeel in de totale werkgelegenheid in de dienstensector van de EU bedraagt 33% tegen 18% in de industrie. Wat bedrijfsgerelateerde diensten betreft, komen micro-ondernemingen het meest voor in de handel (38%). Anderzijds is het werkgelegenheidsaandeel van grote ondernemingen in de sector bedrijfsgerelateerde diensten van vergelijkbare grootte (33% tegenover 30% in de industrie). De sector vervoer en communicatie wordt gekenmerkt door een groot werkgelegenheidsaandeel van grote ondernemingen (57%).

See also