Het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij

SAMENVATTING VAN:

Richtlijn 2001/29/EG over de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij

WAT IS HET DOEL VAN DE RICHTLIJN?

Het doel van de richtlijn is de wetgeving inzake het auteursrecht en de naburige rechten aan te passen aan de technologische ontwikkelingen en met name aan de informatiemaatschappij, terwijl een hoog niveau van bescherming van de intellectuele eigendom wordt gewaarborgd.
Met de richtlijn wordt de uitvoering beoogd van twee in december 1996 gesloten internationale verdragen: het Verdrag van de Wereldorganisatie voor de intellectuele eigendom (WIPO) inzake auteursrecht en het Verdrag van de WIPO inzake uitvoeringen en fonogrammen (zie de desbetreffende samenvatting).
Het is een van de richtlijnen en verordeningen, waaronder Richtlijn 2004/48/EG betreffende de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten (zie samenvatting), Richtlijn 2012/28/EU inzake verweesde werken (zie samenvatting) en Richtlijn 2014/26/EU betreffende het collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten (zie samenvatting), die samen de wetgeving inzake auteursrecht van de Europese Unie (EU) vormen.

KERNPUNTEN

Door de richtlijn vindt harmonisatie plaats van rechten die belangrijk zijn voor auteurs en de houders van naburige rechten (het reproductierecht, het recht van mededeling van werken aan het publiek en het distributierecht) en — in mindere mate — beperkingen en restricties op deze rechten. De richtlijn harmoniseert ook de bescherming van technische voorzieningen en van informatie, sancties en rechtsmiddelen met betrekking tot het beheer van rechten.

Reproductierecht

Voor de volgende groepen personen en organisaties moeten de lidstaten van de EU voorzien in het uitsluitende recht de directe of indirecte, tijdelijke of duurzame, volledige of gedeeltelijke reproductie met welke middelen en in welke vorm ook toe te staan of te verbieden:

auteurs, met betrekking tot het origineel en de kopieën van hun werk;
uitvoerend kunstenaars, met betrekking tot de vastleggingen* van hun uitvoeringen;
producenten van fonogrammen, met betrekking tot hun fonogrammen;
de producenten van de eerste vastleggingen van films, met betrekking tot het origineel en de kopieën van hun films;
omroeporganisaties, met betrekking tot de vastleggingen van hun uitzendingen, ongeacht of deze uitzendingen via de ether of per draad plaatsvinden, uitzendingen per kabel of satelliet daaronder begrepen.

Recht van mededeling aan het publiek

De lidstaten moeten ten behoeve van auteurs voorzien in het uitsluitende recht, de mededeling van hun werken aan het publiek toe te staan of te verbieden. Dit is met inbegrip van de beschikbaarstelling van hun werken voor het publiek op zodanige wijze dat deze voor leden van het publiek toegankelijk zijn wanneer en waar zij willen.

De lidstaten moeten ook voorzien in het uitsluitende recht, de beschikbaarstelling voor het publiek toe te staan of te verbieden, ten behoeve van:

uitvoerend kunstenaars, met betrekking tot de vastleggingen van hun uitvoeringen;
producenten van fonogrammen, met betrekking tot hun fonogrammen;
de producenten van de eerste vastleggingen van films, met betrekking tot het origineel en de kopieën van hun films;
omroeporganisaties, met betrekking tot de vastleggingen van hun uitzendingen, ongeacht de wijze waarop deze uitzendingen plaatsvinden.

Distributierecht

De lidstaten moeten ten behoeve van auteurs voorzien in het uitsluitende recht, elke vorm van distributie onder het publiek van hun werken of kopieën daarvan toe te staan of te verbieden.
Het distributierecht is in de EU uitgeput wanneer de eerste verkoop of andere eigendomsovergang van het materiaal in de EU geschiedt door de rechthebbende of met diens toestemming.

Beperkingen en restricties

De richtlijn bevat een uitputtende lijst van beperkingen en restricties van de rechten met als doel het gebruik van beschermd materiaal in specifieke omstandigheden te vergemakkelijken.

Er is een verplichte uitzondering op het reproductierecht voor bepaalde tijdelijke reproductiehandelingen die een integraal en essentieel onderdeel vormen van een technisch procédé (tijdelijke kopieën) en die een rechtmatig gebruik of een doorgifte in een netwerk tussen derden door een tussenpersoon van een werk of ander materiaal tot doel hebben.

Alle andere beperkingen en restricties met betrekking tot het reproductierecht en het recht van mededeling van werken aan het publiek zijn ter beoordeling van de EU-lidstaten zelf (zij kunnen ze al dan niet toepassen) en hebben in het bijzonder betrekking op het “publieke” domein. Voor drie van deze beperkingen — reprografie*, reproducties voor privégebruik en van uitzendingen door instellingen met een maatschappelijk doel — moeten de rechthebbenden een billijke compensatie ontvangen.
Wanneer de lidstaten voorzien in beperkingen en restricties op het reproductierecht, kunnen zij voorzien in soortgelijke beperkingen op het distributierecht.

Rechtsbescherming

De lidstaten moeten voorzien in een rechtsbescherming tegen het omzeilen van doeltreffende technische voorzieningen met betrekking tot werken of materiaal in welke vorm dan ook.
Deze rechtsbescherming heeft ook betrekking op de vervaardiging, invoer, distributie en verkoop van inrichtingen of het verrichten van diensten die zouden bijdragen tot het omzeilen van technische voorzieningen.

Bescherming van informatie over het beheer van rechten

De lidstaten moeten voorzien in een passende rechtsbescherming tegen iedereen die opzettelijk op ongeoorloofde wijze een van de volgende handelingen verricht:

de verwijdering of wijziging van elektronische informatie betreffende het beheer van rechten;
de verspreiding, uitzending, mededeling aan of beschikbaarstelling voor het publiek van werken of ander beschermd materiaal waarvan de elektronische informatie betreffende het beheer van rechten is verwijderd.

Sancties en rechtsmiddelen

De lidstaten moeten voorzien in passende sancties en rechtsmiddelen met betrekking tot inbreuken op de in deze richtlijn geharmoniseerde rechten. Zij moeten ervoor zorgen dat rechthebbenden een vordering tot beëindiging van de inbreuk kunnen instellen ten aanzien van tussenpersonen van wie de diensten door een derde worden gebruikt om inbreuk te maken op een auteursrecht of naburige rechten.

Wijzigingen van Richtlijn 2001/29/EG

Richtlijn 2001/29/EG is twee keer gewijzigd door:

Richtlijn (EU) 2017/1564, de richtlijn inzake toegestane vormen van gebruik van bepaalde werken die door het auteursrecht beschermd zijn ten behoeve van personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben (zie samenvatting) en tot uitvoering van het Verdrag van Marrakesh in de EU (zie samenvatting). Deze richtlijn voorziet in een verplichte uitzondering op de rechten die door het EU-recht zijn geharmoniseerd en die relevant zijn voor de gebruiksvormen en de werken die onder het Verdrag van Marrakesh vallen. Het gaat daarbij met name om de rechten van reproductie, mededeling aan het publiek, beschikbaarstelling aan het publiek, distributie en uitlening. Met de wijziging wordt verduidelijkt dat artikel 5, lid 3, punt b), van Richtlijn 2001/29/EG op grond waarvan de lidstaten beperkingen en restricties kunnen stellen ten behoeve van mensen met een handicap, van toepassing is op gevallen die niet onder Richtlijn 2017/1564 vallen;
Richtlijn (EU) 2019/790 inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt van de EU (zie samenvatting). In artikel 24 wordt verduidelijkt dat de lidstaten kunnen gebruikmaken van de uitzonderingen of beperkingen van artikel 5, lid 2, punt c), en artikel 5, lid 3, punt a), van Richtlijn 2001/29/EG, die betrekking hebben op gevallen van reproductie door voor het publiek toegankelijke bibliotheken, onderwijsinstellingen of musea, of door archieven, en wanneer het gebruik betreft alleen ter illustratie bij het onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek, onverminderd de uitzonderingen en beperkingen bepaald in Richtlijn (EU) 2019/790.

VANAF WANNEER IS DE RICHTLIJN VAN TOEPASSING?

Richtlijn 2001/29/EG is van toepassing sinds 22 juni 2001 en moest vóór 22 december 2002 in de lidstaten zijn omgezet in nationale wetgeving.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

De digitale toekomst van Europa vormgeven — Auteursrecht (Europese Commissie).

KERNBEGRIPPEN

Vastlegging: een werk moet in een kopie zijn geïncorporeerd waardoor het door anderen gezien of gekopieerd kan worden (d.w.z. in een tastbaar medium zoals een opname).

Reprografie: de techniek en de praktijk van het kopiëren en reproduceren van documenten en grafisch materiaal.

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappĳ (PB L 167 van 22.6.2001, blz. 10-19)

Achtereenvolgende wijzigingen aan Richtlijn 2001/29/EG werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Richtlijn (EU) 2019/789 inzake de uitoefening van auteursrechten en naburige rechten die van toepassing zijn op bepaalde online-uitzendingen van omroeporganisaties en doorgifte van televisie- en radioprogramma’s (PB L 130 van 17.5.2019, blz. 82-91)

Richtlijn (EU) 2019/790 inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt (PB L 130 van 17.5.2019, blz. 92-125)

Verordening (EU) 2017/1128 betreffende grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten in de interne markt (PB L 168 van 30.6.2017, blz. 1-11) (“portabiliteitsverordening”)

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) 2017/1563 inzake de grensoverschrijdende uitwisseling tussen de Unie en derde landen van exemplaren in toegankelijke vorm van bepaalde werken en ander materiaal die door het auteursrecht en naburige rechten beschermd zijn ten behoeve van personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben (PB L 242 van 20.9.2017, blz. 1-5) (verordening tot uitvoering van het Verdrag van Marrakesh in de EU)

Richtlijn (EU) 2017/1564 inzake bepaalde toegestane vormen van gebruik van bepaalde werken en ander materiaal die door het auteursrecht en naburige rechten beschermd zijn ten behoeve van personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben (PB L 242 van 20.9.2017, blz. 6-13) (richtlijn tot uitvoering van het Verdrag van Marrakesh in de EU)

Richtlijn 2014/26/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 februari 2014 betreffende het collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten en de multiterritoriale licentieverlening van rechten inzake muziekwerken voor het online gebruik ervan op de interne markt (PB L 84 van 20.3.2014, blz. 72-98) (“CRM-richtlijn”)

Richtlijn 2012/28/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken (PB L 299 van 27.10.2012, blz. 5-12) (“richtlijn verweesde werken”)

Richtlijn 2009/24/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009 betreffende de rechtsbescherming van computerprogramma’s (gecodificeerde versie) (PB L 111 van 5.5.2009, blz. 16-22) (“softwarerichtlijn”)

Richtlijn 2006/115/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 betreffende het verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van intellectuele eigendom (gecodificeerde versie) (PB L 376 van 27.12.2006, blz. 28-35) (“richtlijn verhuur en uitleen”)

Richtlijn 2006/116/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 betreffende de beschermingstermijn van het auteursrecht en van bepaalde naburige rechten (gecodificeerde versie) (PB L 372 van 27.12.2006, blz. 12-18) (“termijnrichtlijn”)

Zie de geconsolideerde versie.

Richtlijn 2004/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten (PB L 157 van 30.4.2004, blz. 45-86) (“IPRED”). Tekst geherpubliceerd in corrigendum (PB L 195 van 2.6.2004, blz. 16-25)

Zie de geconsolideerde versie.

Richtlijn 2001/84/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende het volgrecht ten behoeve van de auteur van een oorspronkelijk kunstwerk (PB L 272 van 13.10.2001, blz. 32-36) (“volgrechtrichtlijn”)

Richtlijn 96/9/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 maart 1996 betreffende de rechtsbescherming van databanken (PB L 77 van 27.3.1996, blz. 20-28) (“databankenrichtlijn”)

Zie de geconsolideerde versie.

Richtlijn 93/83/EEG van de Raad van 27 september 1993 tot coördinatie van bepaalde voorschriften betreffende het auteursrecht en naburige rechten op het gebied van de satellietomroep en de doorgifte via de kabel (PB L 248 van 6.10.1993, blz. 15-21) (“satelliet- en kabelrichtlijn”)

Zie de geconsolideerde versie.

Laatste bijwerking 23.09.2021