Richtlijn (EU) 2019/944 bevat regels voor de productie, de transmissie, de distributie, de levering en de opslag van elektriciteit, en voor de bescherming van de consument, met als doel om in de Europese Unie (EU) geïntegreerde, concurrerende, consumentgerichte, flexibele, eerlijke en transparante elektriciteitsmarkten tot stand te brengen.
De richtlijn bevat onder andere regels inzake detailhandelsmarkten voor elektriciteit, terwijl Verordening (EU) 2019/943, die tegelijkertijd is vastgesteld, met name regels bevat inzake de groothandelsmarkt en netexploitatie.
De richtlijn is in 2024 gewijzigd door Richtlijn (EU) 2024/1711.
KERNPUNTEN
Consumentenrechten
In de richtlijn, zoals gewijzigd, worden bestaande consumentenrechten verduidelijkt en versterkt, en de volgende nieuwe geïntroduceerd:
het recht om een of meer leveranciers vrij te kunnen kiezen en, daartoe, het recht om voor hun gebouwen meer dan één meter- en factureringspunt te hebben;
het recht op minimale belemmeringen met betrekking tot overstap- en uitstapkosten, behalve wanneer een contract met een vaste looptijd en een vaste prijs vóór het einde van de looptijd wordt opgezegd;
het recht op toegang tot ten minste één tariefvergelijkingsinstrument dat aan bepaalde vertrouwenseisen voldoet; voor conforme particuliere instrumenten kan een vertrouwenskenmerk worden afgegeven;
het recht om lid te worden van een energiegemeenschap van burgers met behoud van de volledige consumentenrechten, met inbegrip van het recht om de gemeenschap te verlaten zonder sancties;
het recht op een contract voor de levering van elektriciteit met een vaste looptijd en een vaste prijs en op een contract op basis van een dynamische prijs voor elektriciteit (gebaseerd op prijzen op de sportmarkt of day-ahead-markt) met ten minste één leverancier en met elke leverancier met meer dan 200 000 afnemers, en het recht om te worden geïnformeerd over de mogelijkheden en risico's ervan;
het recht op een aggregatiecontract onafhankelijk van de elektriciteitslevering;
het recht om elektriciteit te produceren, te verbruiken, op te slaan en te verkopen, individueel of via een aankoopgroepering1;
het recht om op verzoek binnen vier maanden een slimme meter te laten installeren, terwijl de EU-lidstaten moeten zorgen voor de uitrol van slimme metersystemen, behalve waar dit nog niet als kosteneffectief wordt beschouwd;
het recht van energiearme en kwetsbare consumenten op gerichte bescherming, waarbij gereguleerde prijsstelling echter alleen onder bepaalde voorwaarden wordt toegestaan;
het recht van afnemers bij wie afsluiting dreigt om ruim van tevoren te worden geïnformeerd over alternatieven, zoals betalingsregelingen of een moratorium.
Facturering
Facturen moeten duidelijk, correct en beknopt zijn en zodanig worden gepresenteerd dat vergelijking wordt vergemakkelijkt.
Factureringsinformatie moet ten minste om de zes maanden worden verstrekt of eenmaal per drie maanden wanneer daarom wordt verzocht of wanneer de eindafnemer heeft gekozen voor elektronische facturering, en ten minste eenmaal per maand als de meter op afstand kan worden uitgelezen.
Aankoopgroeperingen
De lidstaten moeten:
ervoor zorgen dat een aankoopgroepering een eindafnemer een aggregatiecontract kan aanbieden zonder dat de eindafnemer toestemming nodig heeft van zijn leverancier;
de eerlijke deelname van aankoopgroeperingen aan alle elektriciteitsmarkten waarborgen en ervoor zorgen dat beheerders van transmissie- en distributiesystemen2 aankoopgroeperingen net zo behandelen als andere marktdeelnemers, ook wanneer ze diensten kopen;
transparante regels vaststellen die alle marktdeelnemers een rol en verantwoordelijkheden toekennen en voorzien in regels voor de uitwisseling van gegevens tussen marktdeelnemers;
regels vaststellen inzake verrekeningen tussen aankoopgroeperingen en leveranciers wanneer de activering van vraagrespons leidt tot onbalans; een dergelijke vergoeding blijft strikt beperkt tot het dekken van de resulterende kosten en bij de berekening van deze vergoeding kan rekening worden gehouden met de systemische voordelen van vraagrespons.
Energiegemeenschappen van burgers
Energiegemeenschappen van burgers:
zijn op vrijwillige en open deelname gebaseerde entiteiten waarover aandeelhouders of leden zeggenschap hebben, die het recht hebben om zich bezig te houden met productie, distributie, levering, verbruik, energie-efficiëntiediensten of oplaaddiensten voor elektrische voertuigen, of om andere energiediensten aan haar leden of aandeelhouders aan te bieden;
hebben het recht om te worden aangesloten op distributienetten en om op niet-discriminerende wijze te worden behandeld wat betreft regulering of toegang tot alle elektriciteitsmarkten;
hebben het recht om zelf geproduceerde elektriciteit tussen de leden te verdelen in overeenstemming met een kosten-batenanalyse van gedistribueerde energiebronnen;
hebben het recht, indien de betrokken lidstaat dit toestaat, distributienetten te bezitten, op te richten, te kopen of te huren, mits wordt voldaan aan de toepasselijke regelgeving.
Toegang tot gegevens en interoperabiliteit
De richtlijn houdt een actualisering in van de regels voor toegang tot meetgegevens en verbruiks-/productiegegevens door netwerkbeheerders, afnemers, leveranciers en dienstverleners. Bovendien wordt erin bepaald dat de Europese Commissie in secundaire wetgeving interoperabiliteitsregels vaststelt om de uitwisseling van gegevens te vergemakkelijken.
Gegevensbeheerders moeten zorgen voor niet-discriminerende toegang tot gegevens van slimme metersystemen en daarbij de regels inzake gegevensbescherming in acht nemen.
Elektromobiliteit
De lidstaten moeten een regelgevingskader tot stand brengen om de aansluiting van oplaadpunten voor elektrische voertuigen op het distributienetwerk te bevorderen.
Distributiesysteembeheerders DSB’s mogen uitsluitend oplaadpunten voor elektrische voertuigen bezitten, ontwikkelen, beheren of exploiteren als geen enkele andere partij zich bij een open aanbestedingsprocedure heeft gemeld, afhankelijk van goedkeuring door de regulerende instanties en in overeenstemming met de regels voor toegang door derden.
Distributiesysteembeheerders
DSB’s:
moeten juridisch onafhankelijk zijn van andere, niet met distributie samenhangende activiteiten.
zijn verantwoordelijk voor het waarborgen van het vermogen van het systeem op lange termijn om te voldoen aan de vraag naar de distributie van elektriciteit, met inbegrip van de kostenefficiënte integratie van nieuwe elektriciteitsinstallaties en met name die waar elektriciteit wordt geproduceerd uit hernieuwbare energiebronnen, en moeten de systeemgebruikers de informatie verstrekken die zij voor efficiënte toegang tot en gebruik van het systeem nodig hebben;
moeten een netontwikkelingsplan bekendmaken waarin wordt aangegeven welke investeringen voor de komende vijf tot tien jaar worden gepland;
moeten, wanneer ze deel uitmaken van een verticaal geïntegreerd bedrijf, althans met betrekking tot hun rechtsvorm, organisatie en besluitvorming, onafhankelijk van andere, niet met distributie samenhangende activiteiten zijn;
mogen geen opslagfaciliteiten bezitten, ontwikkelen, beheren of exploiteren, tenzij aan bepaalde voorwaarden is voldaan.
moeten ontvlochten zijn van bedrijven die actief zijn op het gebied van de productie of levering van elektriciteit of gas, wat betekent dat leveringsbedrijven geen rechten mogen uitoefenen over een transmissiesysteembeheerder en vice versa;
moeten ervoor zorgen dat het systeem op lange termijn kan voldoen aan de vraag naar transmissie van elektriciteit, in nauwe samenwerking met aangrenzende TSB’s en DSB’s;
waarborgen het zeker beheer van het systeem en handhaven het evenwicht tussen de elektriciteitsvoorziening en -vraag;
mogen geen energieopslagfaciliteiten bezitten, ontwikkelen, beheren of exploiteren, onder dezelfde voorwaarden als die welke voor DSB’s gelden.
Nationale energieregulators
Nationale energieregulators:
moeten onafhankelijk zijn van overheids- of bedrijfsbelangen;
zijn verantwoordelijk voor het vaststellen of goedkeuren van transmissie- en distributietarieven of de methodologie daarvan;
zijn verantwoordelijk voor aangepast toezicht op regionale beheercentra en andere entiteiten op regionaal niveau.
Flexibele verbindingsovereenkomsten
Met Wijzigingsrichtlijn (EU) 2024/1711 kunnen lidstaten besluiten om een systeem te ontwikkelen voor TSB's en DSB's om flexibele verbindingsovereenkomsten in te voeren op gebieden waar de beschikbaarheid van netwerkcapaciteit beperkt is of niet voor nieuwe verbindingen beschikbaar is. De systeemgebruiker moet via een flexibele netwerkverbinding een energiecontrolesysteem installeren dat is gecertificeerd door een erkende certificerende instantie.
Energie delen
Onder Wijzigingsrichtlijn (EU) 2024/1711 moeten de lidstaten ervoor zorgen dat alle huishoudens, kleine en middelgrote ondernemingen, overheidsinstanties en, indien zij dat besluiten, andere eindgebruikers het recht hebben om deel te nemen aan gedeeld energieverbruik als actieve klanten4 op niet-discriminerende wijze, binnen dezelfde biedzone of in een meer beperkt geografisch gebied.
Beheer van leveranciersrisico
Op grond van Wijzigingsrichtlijn (EU) 2024/1711 moeten de regelgevende instanties van de lidstaten, of een alternatieve bevoegde autoriteit die hiertoe is aangewezen, ervoor zorgen dat leveranciers:
passende saneringsstrategieën hebben en uitvoeren om het risico van veranderingen in de elektriciteitsvoorziening voor de economische levensvatbaarheid van hun contracten met afnemers te beperken, terwijl de liquiditeit op en de prijssignalen van kortetermijnmarkten moeten worden gehandhaafd;
alle redelijke maatregelen nemen om het risico op falen van de voorziening te beperken.
Bescherming tegen afsluiting
Op grond van Wijzigingsrichtlijn (EU) 2024/1711 moeten lidstaten ervoor zorgen dat kwetsbare afnemers en afnemers die te kampen hebben met energiearmoede, volledig worden beschermd tegen elektriciteitsafsluitingen door passende maatregelen te nemen, onder meer door afsluitingen of andere soortgelijke maatregelen te verbieden.
Toegang tot betaalbare energie tijdens een elektriciteitsprijscrisis
Op grond van Wijzigingsrichtlijn (EU) 2024/1711 kan de Raad van de Europese Unie, op voorstel van de Commissie, een elektriciteitsprijscrisis op regionaal of EU-niveau afkondigen indien aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:
zeer hoge gemiddelde prijzen op groothandelsmarkten voor elektriciteit gelijk aan ten minste 2,5 maal de gemiddelde prijs van de vijf voorgaande jaren en ten minste 180 €/MWh dienen gedurende ten minste zes maanden te worden gehandhaafd, waarbij geen rekening wordt gehouden met perioden waarin een elektriciteitsprijscrisis is afgekondigd bij de berekening van de gemiddelde prijs van vijf jaar op regionaal of EU-niveau;
een sterke stijging van de consumptieprijzen voor elektriciteit met ongeveer 70 %, die naar verwachting minstens drie maanden aanhoudt.
Intrekking
Richtlijn (EU) 2019/944 strekt tot intrekking van Richtlijn 2009/72/EG van de Raad met ingang van .
VANAF WANNEER TREDEN DE REGELS IN WERKING?
Richtlijn (EU) 2019/944 moest per in nationaal recht zijn omgezet. De regels zijn van toepassing sinds .
Wijzigingsrichtlijn (EU) 2024/1711 moest uiterlijk op zijn omgezet.
Aankoopgroepering. Een natuurlijke persoon of rechtspersoon die de belasting of de opgewekte elektriciteit van verschillende afnemers voor de verkoop, koop of veiling op een elektriciteitsmarkt combineert.
Distributiesysteembeheerder. Een natuurlijke persoon of rechtspersoon die in een bepaald gebied verantwoordelijk is voor de exploitatie en ontwikkeling van het elektriciteitsdistributiesysteem, evenals voor de interconnecties ervan met andere systemen, en die ervoor moet zorgen dat het systeem op lange termijn kan voldoen aan een redelijke vraag naar distributie van elektriciteit.
Transmissiesysteembeheerder. Een natuurlijke persoon of rechtspersoon die in een bepaald gebied verantwoordelijk is voor de exploitatie en ontwikkeling van het elektriciteitstransmissiesysteem, evenals voor de interconnecties ervan met andere systemen, en die ervoor moet zorgen dat het systeem op lange termijn kan voldoen aan een redelijke vraag naar transmissie van elektriciteit.
Actieve klant. Een eindklant, of een groep van gezamenlijk handelende eindgebruikers, die in andere gebouwen elektriciteit verbruikt of opslaat binnen haar gebouwen en binnen haar nauwe grenzen, dan wel zelf gegenereerde of gedeelde elektriciteit, of die zelf opgewekte elektriciteit verkoopt of deelneemt aan flexibiliteits- of energie-efficiëntieregelingen, mits deze activiteiten niet de belangrijkste commerciële of professionele activiteiten van de klant vormen.
BELANGRIJKSTE DOCUMENT
Richtlijn (EU) 2019/944 van het Europees Parlement en de Raad van betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit en tot wijziging van Richtlijn 2012/27/EU (herschikking) (PB L 158 van , blz. 125-199).
Achtereenvolgende wijzigingen in Richtlijn (EU) 2019/944 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.
GERELATEERDE DOCUMENTEN
Verordening (EU) 2019/941 van het Europees Parlement en de Raad van betreffende risicoparaatheid in de elektriciteitssector en tot intrekking van Richtlijn 2005/89/EG (PB L 158 van , blz. 1-21).
Verordening (EU) 2019/942 van het Europees Parlement en de Raad van tot oprichting van een Agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators (herschikking) (PB L 158 van , blz. 22-53).
Verordening (EU) 2018/1999 van het Europees Parlement en de Raad van inzake de governance van de energie-unie en van de klimaatactie, tot wijziging van Richtlijn 94/22/EG, Richtlijn 98/70/EG, Richtlijn 2009/31/EG, Verordening (EG) nr. 663/2009, Verordening (EG) nr. 715/2009, Richtlijn 2009/73/EG, Richtlijn 2009/119/EG van de Raad, Richtlijn 2010/31/EU, Richtlijn 2012/27/EU, Richtlijn 2013/30/EU en Richtlijn (EU) 2015/652 van de Raad, en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 525/2013 (PB L 328 van , blz. 1-77).
Richtlijn (EU) 2018/2001 van het Europees Parlement en de Raad van ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen (PB L 328 van , blz. 82-209).