Kunststofproducten voor eenmalig gebruik — Bestrijding van de effecten op het milieu

SAMENVATTING VAN:

Richtlijn (EU) 2019/904 betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu

WAT IS HET DOEL VAN DE RICHTLIJN?

• Het doel is de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu te voorkomen en te verminderen, en de overgang naar een circulaire economie in de hele Europese Unie (EU) te bevorderen. Dit gebeurt door de invoering van een combinatie van maatregelen die zijn afgestemd op de producten die onder de richtlijn vallen, met name door ervoor te zorgen dat kunststofproducten voor eenmalig gebruik (wegwerpplastic), waarvoor duurzamere en betaalbare alternatieven beschikbaar zijn, niet op de markt kunnen worden gebracht.
• De richtlijn is het resultaat van de kunststofstrategie van de EU, een belangrijk element in de transitie van de EU naar een circulaire economie.

KERNPUNTEN

Toepassingsgebied

De richtlijn is van toepassing op bepaalde kunststofproducten voor eenmalig gebruik, producten vervaardigd uit oxo-degradeerbare kunststof* en kunststofhoudend vistuig. Kunststofproducten voor eenmalig gebruik worden geheel of gedeeltelijk uit kunststof vervaardigd en zijn doorgaans bedoeld om slechts één keer of voor een korte periode te worden gebruikt voordat ze worden weggegooid.

Marktbeperkingen

• De volgende kunststofproducten voor eenmalig gebruik mogen niet in de handel worden gebracht:
  • bestek (vorken, messen, lepels en eetstokjes);
  • borden;
  • rietjes en katoenen wattenstaafjes (tenzij deze worden gebruikt met actieve implanteerbare of andere medische hulpmiddelen);
  • roerstaafjes voor dranken;
  • stokjes en de mechanismen daarvan, bedoeld om te worden bevestigd aan en ter ondersteuning van ballonnen, met uitzondering van ballonnen voor industriële of andere professionele toepassingen die niet aan consumenten worden verstrekt;
  • voedselverpakkingen gemaakt van geëxpandeerd polystyreen (d.w.z. dozen, met of zonder deksel) voor voedingsmiddelen die bestemd zijn voor onmiddellijke consumptie en die gewoonlijk vanuit de verpakking of zonder verdere bereiding (kunnen) worden geconsumeerd;
  • producten vervaardigd uit oxo-degradeerbaar kunststof;
  • drankverpakkingen gemaakt van geëxpandeerd polystyreen, met inbegrip van doppen en deksels; en
  • drinkbekers gemaakt van geëxpandeerd polystyreen, met inbegrip van doppen en deksels.

Consumptievermindering

• In overeenstemming met het afvalbeleid van de EU zijn EU-lidstaten verplicht:
  • maatregelen te nemen om het verbruik te verminderen van bepaalde kunststofproducten voor eenmalig gebruik waarvoor geen alternatief bestaat (drinkbekers, met inbegrip van doppen en deksels, en verpakkingen van bereide levensmiddelen voor onmiddellijke consumptie); en
  • het verbruik van deze producten voor eenmalig gebruik en de genomen maatregelen te monitoren en aan de Europese Commissie verslag uit te brengen over de geboekte vooruitgang.
• De richtlijn vereist een ambitieuze en aanhoudende kwantitatieve consumptievermindering van deze producten uiterlijk in 2026 (in vergelijking met een nullijn uit 2022).
• Met betrekking tot consumptievermindering heeft de Commissie een uitvoeringshandeling vastgesteld, Uitvoeringsbesluit (EU) 2022/162 over de berekening, verificatie en rapportage van de consumptievermindering van bepaalde kunststofproducten voor eenmalig gebruik en de maatregelen die de lidstaten daarvoor hebben getroffen.

Afzonderlijke inzamelings- en ontwerpeisen voor kunststof flessen voor eenmalig gebruik

• Met de richtlijn wordt een inzamelingsdoelstelling vastgesteld waarbij uiterlijk in 2029 90 % van de kunststof flessen voor eenmalig gebruik wordt ingezameld (met een tussentijdse doelstelling van 77 % voor uiterlijk 2025).
• Voor petflessen geldt dat ze uiterlijk 2025 minstens 25 % gerecyclede kunststof bevatten; voor alle flessen geldt dat zij uiterlijk 2030 minstens 30 % gerecyclede kunststof bevatten.
• Flessen met kunststof doppen en deksels mogen alleen in de handel worden gebracht als de doppen en deksels tijdens de fase van beoogd gebruik van de producten aan de verpakkingen bevestigd blijven.
• Uitvoeringsbesluit (EU) 2021/1752 bevat regels over de berekening, verificatie en rapportage van gegevens over de gescheiden inzameling van afval van kunststof drankflessen voor eenmalig gebruik.

Verplichte markering

• Bepaalde kunststof wegwerpproducten die op de markt worden gebracht, moeten worden voorzien van een zichtbare, duidelijk leesbare en onuitwisbare markering die op de verpakking of op het product zelf wordt aangebracht. Het gaat om de volgende producten:
  • maandverband en tampons;
  • vochtige doekjes;
  • tabaksproducten met filters, en filters die verkocht worden voor gebruik in combinatie met tabaksproducten; en
  • drinkbekers.
• De markering moet consumenten informeren over:
  • passende afvalbeheeropties voor het product of manieren van afvalverwijdering die voor het product vermeden moeten worden; en
  • de aanwezigheid van kunststof in het product, samen met de negatieve invloed op het milieu van zwerfafval.
• Uitvoeringsverordening (EU) 2020/2151 bevat de regels over de markeringsspecificaties voor deze producten.

Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid

• In de richtlijn is het “vervuiler-betaalt”-principe verwerkt. De producenten zullen de kosten moeten dragen van:
  • het inzamelen van afval en het opruimen van zwerfafval;
  • het verzamelen van gegevens in verband met vochtige doekjes, ballonnen en tabaksproducten met filters en filters die verkocht worden voor gebruik in combinatie met tabaksproducten; en
  • bewustmakingsmaatregelen voor de volgende kunststofproducten voor eenmalig gebruik:
    • voedselverpakkingen;
    • drankverpakkingen;
    • bekers;
    • zakjes en wikkels;
    • lichte draagtassen; en
    • tabaksproducten met filters en filters die verkocht worden voor gebruik in combinatie met tabaksproducten.
• Voor vochtige doekjes en ballonnen gelden deze verplichtingen met uitzondering van de inzamelingskosten.
• Ook moeten de lidstaten:
  • ervoor zorgen dat er regels worden vastgesteld voor de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor kunststofhoudend vistuig; en
  • kunststofhoudend vistuig monitoren en beoordelen met het oog op de vaststelling van inzamelingsdoelstellingen voor de hele EU.
• Uitvoeringsbesluit (EU) 2021/958 bevat de regels voor het format voor het rapporteren van gegevens en informatie en voor het format voor het kwaliteitscontroleverslag, met betrekking tot vistuig dat in de handel is gebracht en vistuigafval dat in de lidstaten is ingezameld.

Informatiesystemen en verslaglegging

Uitvoeringsbesluit (EU) 2021/2267 bevat het format voor het rapporteren van gegevens en informatie over het ingezamelde afval na consumptie van tabaksproducten met filters en van filters die verkocht worden voor gebruik in combinatie met tabaksproducten.

Bewustmaking

Lidstaten moeten ook maatregelen nemen om:

• consumenten voor te lichten en verantwoordelijk consumentengedrag te stimuleren om zwerfafval van bovengenoemde producten te verminderen; en
• consumenten bewust te maken van herbruikbare alternatieven en van de gevolgen van ongepaste manieren van verwijdering van afval van deze kunststofproducten voor eenmalig gebruik op de riolering.

Richtsnoeren van de Commissie

• In juni 2021 heeft de Commissie richtsnoeren uitgegeven over kunststofproducten voor eenmalig gebruik om ervoor te zorgen dat de eisen van de richtlijn in de hele EU juist en uniform worden toegepast.
• De richtsnoeren verduidelijken de belangrijkste termen uit de richtlijn en geven voorbeelden van kunststofproducten voor eenmalig gebruik die binnen of buiten het toepassingsgebied van de richtlijn te vallen.

VANAF WANNEER ZIJN DE REGELS VAN TOEPASSING?

• De richtlijn moest op 3 juli 2021 in nationale wetgeving omgezet zijn.
• De marktbeperkingen en de regels voor de markering van producten zijn van toepassing vanaf 3 juli 2021, terwijl de regels voor het productontwerp van doppen en deksels van kunststof drankverpakkingen voor eenmalig gebruik van toepassing zijn vanaf 3 juli 2024.
• De maatregelen voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor tabaksproducten met filter en voor filters die verkocht worden voor gebruik in combinatie met tabaksproducten zijn van toepassing vanaf 5 januari 2023.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

• Kunststofproducten voor eenmalig gebruik (Europese Commissie)
• EU-beperkingen met betrekking tot bepaalde plastic producten voor eenmalig gebruik (Europese Commissie)

KERNBEGRIPPEN

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Richtlijn (EU) 2019/904 van het Europees Parlement en de Raad van 5 juni 2019 betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu (PB L 155 van 12.6.2019, blz. 1-19)

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Uitvoeringsbesluit (EU) 2022/162 van de Commissie van 4 februari 2022 tot vaststelling van bepalingen ter uitvoering van Richtlijn (EU) 2019/904 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de berekening, verificatie en rapportage van de consumptievermindering van bepaalde kunststofproducten voor eenmalig gebruik en van de daartoe door de lidstaten getroffen maatregelen (PB L 26 van 7.2.2022, blz. 19-35)

Uitvoeringsbesluit (EU) 2021/2267 van de Commissie van 17 december 2021 tot vaststelling van het format voor de rapportage van gegevens en informatie over het ingezamelde afval na consumptie van tabaksproducten met filters en van filters die verkocht worden voor gebruik in combinatie met tabaksproducten (PB L 455 van 20.12.2021, blz. 32-36)

Uitvoeringsbesluit (EU) 2021/1752 van de Commissie van 1 oktober 2021 tot vaststelling van uitvoeringsbepalingen voor Richtlijn (EU) 2019/904 van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de berekening, verificatie en rapportage van gegevens over de gescheiden inzameling van afval van kunststof drankflessen voor eenmalig gebruik (PB L 349 van 4.10.2021, blz. 19-30)

Uitvoeringsbesluit (EU) 2021/958 van de Commissie van 31 mei 2021 tot vaststelling van het format voor de rapportage van gegevens en informatie over vistuig dat in de handel is gebracht en over het in de lidstaten ingezameld vistuigafval, en tot vaststelling van het format voor het kwaliteitscontroleverslag overeenkomstig artikel 13, lid 1, punt d), en artikel 13, lid 2, van Richtlijn (EU) 2019/904 van het Europees Parlement en de Raad (PB L 211 van 15.6.2021, blz. 51-64)

Achtereenvolgende wijzigingen aan uitvoeringsbesluit (EU) 2021/958 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

Uitvoeringsverordening (EU) 2020/2151 van de Commissie van 17 december 2020 tot vaststelling van regels inzake geharmoniseerde markeringsspecificaties voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik die zijn opgenomen in deel D van de bijlage bij Richtlijn (EU) 2019/904 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu (PB L 428 van 18.12.2020, blz. 57-67)

Richtlijn 2008/98/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 november 2008 betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen (PB L 312 van 22.11.2008, blz. 3-30)

Zie de geconsolideerde versie.

Richtlijn 94/62/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 1994 betreffende verpakking en verpakkingsafval (PB L 365 van 31.12.1994, blz. 10-23)

Zie de geconsolideerde versie.

Laatste bijwerking 11.04.2022