Antwoord van de EU op onstabiele situaties

In deze mededeling wordt een strategie voorgesteld voor een gezamenlijk en gecoördineerd antwoord van de Europese Unie (EU) op onstabiele situaties in derde landen. Deze strategie is gebaseerd op een betere benutting van de verschillende EU-instrumenten op politiek, diplomatiek, humanitair, ontwikkelings- en veiligheidsgebied.

BESLUIT

Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's van 25 oktober 2007 - aanzet tot een antwoord van de EU op onstabiele situaties - engagement voor duurzame ontwikkeling, stabiliteit en vrede onder moeilijke omstandigheden [COM(2007) 643 definitief - Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt].

SAMENVATTING

Onstabiele situaties betekenen een grote hinderpaal voor duurzame ontwikkeling, regionale stabiliteit en internationale veiligheid. Aan de basis van die situaties liggen verschillende factoren zoals de structurele kwetsbaarheid van de economie, bepaalde tekortkomingen van het democratisch bestuur, aantasting van het milieu of onvoldoende toegang tot de natuurlijke hulpbronnen. Onder deze omstandigheden kan of wil de staat zich niet kwijten van zijn verplichtingen wat betreft het verstrekken van basisdiensten, het beheer van de hulpbronnen, de rechtsstaat, de veiligheid van de bevolking en de bescherming en bevordering van de rechten en vrijheden van de burger.

Gezien haar positie als belangrijkste donor van humanitaire bijstand en ontwikkelingshulp en haar vooraanstaande rol op het gebied van de internationale politiek en veiligheid heeft de EU een bijzondere verantwoordelijkheid voor de respons op onstabiele situaties.

Voor de preventie van onstabiele situaties bestaan er systemen voor snelle waarschuwing, analyse, controle en evaluatie. Ontwikkelingssamenwerking en politieke instrumenten spelen een belangrijke rol bij de vaststelling van preventieve maatregelen. Enerzijds pakt de ontwikkelingssamenwerking de onderliggende oorzaken van de onveiligheid aan. In die context houden de nationale strategiedocumenten een potentieel in dat moet worden versterkt. Anderzijds kan de politieke dialoog, die een essentieel element van iedere samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en derde landen vormt, bijdragen tot de uitwerking van nationale strategieën om een duurzame oplossing voor onstabiele situaties te vinden.

Het antwoord op onstabiele situaties wordt in de eerste plaats gegeven door de ontwikkelingssamenwerking op lange termijn, met name door de nationale strategiedocumenten. Wanneer die werkwijze als gevolg van de verslechtering van de situatie niet langer mogelijk is, gebruikt de EU instrumenten met een politiek of diplomatiek karakter. Wanneer het zo ver komt dat onstabiele situaties uitmonden in een crisis met humanitaire implicaties, wordt humanitaire hulp geboden.

De reactie op onstabiele situaties moet worden aangepast aan de toestand in het betrokken land, door de strategische respons toe te spitsen op de lange termijn en de initiële maatregelen op het voorzien in de onmiddellijke behoeften van de bevolking, met name van de meest kwetsbare groepen. Bovendien is het belangrijk te voorkomen dat sommige groepen uit de boot van de hulpverlening vallen. Daartoe moet worden gestreefd naar complementariteit van de maatregelen door middel van de gedragscode van de EU en, in het kader van de humanitaire hulp, via de methodologie voor het identificeren van vergeten crisissituaties. Ook een betere coördinatie binnen de EU is noodzakelijk.

Postcrisissituaties worden beheerd aan de hand van het strategische kader "Samenhang van noodhulp, rehabilitatie en ontwikkeling" (esdeenfr), dat moet zorgen voor coördinatie tussen de terugtrekking van de humanitaire hulp en de overgang naar ontwikkelingsmaatregelen. De Commissie onderstreept de noodzaak om dit kader te versterken, met name door een betere integratie van bestuur, institutionele ontwikkeling en veiligheid.

Bij haar respons op onstabiele situaties moet de EU zorgen voor een betere samenhang tussen de middelen waarover zij beschikt, dat wil zeggen de communautaire instrumenten, de mechanismen van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) en van het Europees veiligheids- en defensiebeleid (EVDB) en de bilaterale steun van de lidstaten. De EU moet met name zorgen voor een grotere synergie tussen de bestaande financiële instrumenten:

• het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF), dat flexibele mechanismen financiert voor maatregelen in de fase aansluitend op de noodhulp en voor de overgang naar de ontwikkelingsfase;
• de instrumenten voor ontwikkelingssamenwerking () en voor het nabuurschaps- en partnerschapsbeleid, die een speciale spoedprocedure omvatten waardoor overgang naar de ontwikkelingsfase mogelijk is en specifieke maatregelen kunnen worden toegepast wanneer het stabiliteitsinstrument en het instrument voor humanitaire hulp niet kunnen worden aangewend;
• het stabiliteitsinstrument, waarmee steun kan worden verleend in geval van bestaande of dreigende crisissituaties, bij een eerste aanzet tot politieke stabilisatie na een crisis of bij de snelle terugkeer naar normale omstandigheden na een natuurramp;
• het instrument voor humanitaire hulp, dat wordt gebruikt in geval van een crisis met humanitaire implicaties ongeacht de mate van onstabiliteit of de oorzaken van de crisis;
• het thematisch programma betreffende niet-overheidsactoren en plaatselijke overheidsinstanties en het Europees instrument voor democratie en mensenrechten (EIDHR), die voorzien in procedures voor toepassing in situaties die een ongunstige invloed hebben op de participatieve ontwikkeling of de eerbiediging van de mensenrechten. Met name het EIDHR maakt het mogelijk activiteiten te financieren zonder de goedkeuring van de regeringen van de partnerlanden, wat in bepaalde onstabiele situaties van fundamenteel belang is;
• begrotingssteun, die de Commissie vaak in postconflictsituaties heeft gebruikt om in te spelen op dringende financiële behoeften, de cruciale overheidsfuncties te consolideren en de sociale stabiliteit in stand te houden.

Ten slotte stelt de Commissie de volgende maatregelen voor:

• goedkeuring en toepassing van de beginselen voor het internationaal engagement in onstabiele landen en situaties (pdf) (EN) (FR), die zijn opgesteld door de OESO-commissie voor ontwikkelingsbijstand (DAC);
• het meer systematisch integreren van onstabiliteitsvraagstukken in de politieke dialoog met onstabiele partnerlanden;
• regelmatige uitwisseling van risicoanalyses en van de antwoorden van de EU, zowel op het terrein als in de Commissiediensten;
• in kaart brengen van de mechanismen van de bilaterale en communautaire steun, met bijzondere aandacht voor de complementariteit tussen het gemeenschappelijk optreden van het GBVB/EVDB, het stabiliteitsinstrument, de vredesfaciliteit voor Afrika en de instrumenten voor samenwerking op lange termijn;
• onderzoek van evaluatie- en analyse-instrumenten betreffende bestuur, conflicten en rampenmonitoring;
• verbetering van het mechanisme voor begrotingssteun, onder meer door nauwere coördinatie met de internationale financiële instellingen;
• versterking van het partnerschap met de Verenigde Naties en andere multilaterale organisaties.

GERELATEERDE BESLUITEN

Conclusies van de Raad over een antwoord van de EU op onstabiele situaties. Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen van 19 november 2007 [Niet in het Publicatieblad bekendgemaakt] (EN)(ES)(DE)(FR) (pdf).

De Raad schaart zich namens de EU onder meer achter de "beginselen voor goed internationaal engagement in onstabiele landen en situaties" en vraagt de Commissie om uiterlijk in 2009 een uitvoeringsplan op basis van zijn conclusies in te dienen.

Laatste wijziging: 31.01.2008