De toewijzing van slots op de luchthavens van de Europese Unie

KERNPUNTEN

De verordening bevat de objectieve criteria op basis waarvan een luchthaven kan worden aangewezen als een gecoördineerde luchthaven³ of een luchthaven met bemiddeling inzake de dienstregelingen⁴ indien de capaciteit ervan ontoereikend is.

De lidstaten van de Europese Unie (EU) kunnen elke luchthaven aanwijzen als een gecoördineerde luchthaven op voorwaarde dat:

• er een capaciteitsanalyse is uitgevoerd;
• er sprake is van een capaciteitstekort dat op korte termijn niet kan worden verholpen.

Coördinator/bemiddelaar inzake de dienstregelingen

• De lidstaat die verantwoordelijk is voor een gecoördineerde luchthaven of een luchthaven met bemiddeling inzake de dienstregelingen, moet een gekwalificeerde natuurlijke of rechtspersoon met ruime ervaring met de planning van vliegtuigbewegingen aanwijzen als luchthavencoördinator of bemiddelaar inzake de dienstregelingen.
• De coördinator of bemiddelaar inzake de dienstregelingen vervult zijn taken op onafhankelijke, niet-discriminerende en transparante wijze en moet functioneel gescheiden zijn van elke belanghebbende partij.
• Het systeem voor de financiering van de activiteiten van de coördinator waarborgt de onafhankelijke status van de coördinator. Dezelfde coördinator mag voor meer dan één luchthaven worden aangewezen.

Luchthavencapaciteit

• De voor toewijzing beschikbare slotcapaciteit op de luchthavens wordt tweemaal per jaar door de bevoegde autoriteiten vastgesteld volgens de twee programmeringsperioden (winter en zomer) in de internationale luchtvaart. De berekening van de capaciteit van een luchthaven geschiedt op basis van een objectieve analyse van de mogelijkheden om het luchtverkeer te verwerken.
• Luchtvaartmaatschappijen moeten de door de coördinator gevraagde relevante informatie verstrekken.

Coördinatiecomité

• De verantwoordelijke lidstaat moet ervoor zorgen dat op een gecoördineerde luchthaven een coördinatiecomité wordt ingesteld.
• Het coördinatiecomité doet voorstellen en verstrekt advies aan de coördinator over alle vragen met betrekking tot de capaciteit van de luchthaven en in het bijzonder over:
  • mogelijkheden om de capaciteit te verhogen;
  • coördinatieparameters;
  • controlemethoden;
  • lokale richtsnoeren.
• Het lidmaatschap van dit comité staat open voor:
  • de luchtvaartmaatschappijen die van de luchthaven gebruikmaken;
  • de luchthavenbeheerder;
  • de luchtverkeersleidingsautoriteiten;
  • vertegenwoordigers van de algemene luchtvaart.

Procedure voor de toewijzing van slots

• Voor de toewijzing van slots geldt het algemene beginsel dat een luchtvaartmaatschappij die haar specifieke slots⁵ voor ten minste 80 % tijdens de dienstregelingsperiode in de zomer of winter heeft geëxploiteerd, recht heeft op dezelfde slots in de overeenkomstige dienstregelingsperiode van het volgende jaar (ook wel historische rechten genoemd). Slotreeksen die door een luchtvaartmaatschappij niet voldoende benut zijn, worden derhalve aan de slot-pool teruggegeven voor een nieuwe toewijzing (de “use it or lose it”-regel).
• Er kunnen slot-pools worden gevormd met daarin nieuw gecreëerde slots, ongebruikte slots en slots die door een luchtvaartmaatschappij zijn opgegeven of anderszins beschikbaar zijn geworden.
• De coördinator houdt ook rekening met de door de luchtvaartsector opgestelde aanvullende regels en richtsnoeren en met de door het coördinatiecomité voorgestelde lokale richtsnoeren die door de voor de luchthaven verantwoordelijke lidstaat of enige andere voor de luchthaven verantwoordelijke bevoegde autoriteit zijn goedgekeurd, op voorwaarde dat de regels of richtsnoeren verenigbaar zijn met de slotverordening en de EU-wetgeving.
• Indien niet aan een aanvraag voor een slot kan worden voldaan, geeft de coördinator de betrokken luchtvaartmaatschappij hiervan de redenen op en deelt hij tevens het beste alternatieve slot mee.
• Slots mogen in bepaalde gespecificeerde omstandigheden één voor één worden uitgewisseld of overgedragen tussen luchtvaartmaatschappijen (bijvoorbeeld tussen moeder- en dochtermaatschappijen, in geval van gedeeltelijke of volledige overname of overdracht naar een andere route). In dergelijke gevallen is uitdrukkelijke bevestiging door de coördinator altijd vereist.
• Een lidstaat kan bepaalde slots reserveren voor regionale diensten.

Tijdelijke vrijstelling van regels inzake het gebruik van slots

• Er moet worden opgemerkt dat tijdens de COVID-19-pandemie de “use it or lose it”-regel is opgeschort, waarbij tijdelijke vrijstelling van de regels inzake het gebruik van de slots wordt verleend. Het luchtverkeer heeft sinds de zomerdienstregelingsperiode 2022 een sterk herstel gekend en het luchtverkeer voor de winterdienstregelingsperiode 2022/2023 zal naar verwachting ongeveer 90 % van het niveau van 2019 bedragen. De situatie in de luchtvaartsector blijft echter onzeker vanwege het risico dat er nieuwe COVID-19-varianten ontstaan, naast de gevolgen van de oorlog van Rusland tegen Oekraïne voor het luchtverkeer en het vermogen van luchtvaartmaatschappijen om hun slots te exploiteren, aangezien EU-luchtvaartmaatschappijen niet in het luchtruim van Belarus, Rusland en Oekraïne kunnen toetreden.
• Wijzigingsverordening (EU) 2022/2038 bevat regels om ervoor te zorgen dat luchtvaartmaatschappijen die hun slots niet gebruiken in overeenstemming met de in Verordening (EEG) nr. 95/93 vastgestelde gebruiksgraad van slots, niet automatisch de voorrang verliezen met betrekking tot de slotreeksen die zij anders zouden kunnen genieten.
• Aangezien Verordening (EEG) nr. 95/93 tot doel heeft het efficiënte gebruik van de luchthavencapaciteit en de eerlijke toegang voor alle luchtvaartmaatschappijen tot beperkte luchthavencapaciteit te waarborgen, moet de aanpassing van de vereisten voor normaal gebruik van slots door middel van een lager gebruikspercentage, of met gerechtvaardigde uitzonderingen voor niet-gebruik, strikt worden beperkt tot situaties waarin slotvrijstelling nodig is en mag deze niet leiden tot oneerlijke concurrentievoordelen voor luchtvaartmaatschappijen met historische slots. In Wijzigingsverordening (EU) 2022/2038 worden ook de voorwaarden vastgesteld waaronder luchtvaartmaatschappijen recht blijven hebben op een reeks slots overeenkomstig Verordening (EEG) nr. 95/93 en worden de eisen vastgesteld waaraan luchtvaartmaatschappijen moeten voldoen om ongebruikte capaciteit vrij te geven. De betreffende periode loopt van 30 oktober 2022 tot en met 28 oktober 2023, overeenkomstig de herstelprognose van de Europese Organisatie voor de veiligheid van de luchtvaart.
• Indien een luchtvaartmaatschappij tijdens dezelfde periode kan aantonen dat zij de aan haar toegewezen reeks slots heeft gebruikt gedurende ten minste 75 % van de tijd tijdens de dienstregelingsperiode waarvoor zij is toegewezen, heeft zij het recht dezelfde reeks slots in de volgende overeenkomstige dienstregelingsperiode te gebruiken.
• Met Wijzigingsverordening (EU) 2022/2038 kan de Europese Commissie door middel van gedelegeerde handelingen het minimumgebruikspercentage voor elke dienstregelingsperiode tussen 30 oktober 2022 en 28 oktober 2023 ook verlagen als het wekelijkse luchtverkeer gedurende twee opeenvolgende weken onder 80 % ligt (in vergelijking met de cijfers van 2019) als gevolg van COVID-19, een andere epidemiologische situatie of als direct gevolg van de inval door Rusland in Oekraïne.

Handhaving

• Het vluchtplan van een luchtvaartmaatschappij kan door de bevoegde luchtverkeersleidingsautoriteiten worden verworpen indien de luchtvaartmaatschappij van plan is op een gecoördineerde luchthaven te landen of op te stijgen zonder dat de coördinator daarvoor een slot heeft toegewezen.
• Indien een luchtvaartmaatschappij herhaaldelijk en opzettelijk luchtvaartdiensten uitvoert op een tijdstip dat wezenlijk verschilt van de toegewezen slots of de slots op aanzienlijk andere wijze gebruikt, kan de coördinator besluiten de desbetreffende reeks slots in te trekken van die luchtvaartmaatschappij. Die luchtvaartmaatschappij kan bijgevolg haar historische rechten verliezen.
• Lidstaten moeten doeltreffende, evenredige en afschrikkende sancties ter bestraffing van dit soort situaties vaststellen.