Migratie- en asielbeleid van de EU — crisis- en overmachtsituaties

KERNPUNTEN

Toepassingsgebied

De verordening heeft betrekking op:

• crisissituaties, met inbegrip van instrumentalisering, en overmacht, waarbij deze respectievelijk worden beschreven als:
  • een uitzonderlijke situatie van massale aankomsten van onderdanen van niet-EU-landen of staatlozen in een lidstaat, van zodanige omvang en van dien aard dat het de werking van goed opgestelde systemen van de lidstaat disfunctioneel maakt, en wel zodanig dat er ernstige gevolgen kunnen optreden voor de werking van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel,
  • een situatie waarin een niet-EU-land (derde land) of een vijandige niet-overheidsactor de verplaatsing van niet-EU-onderdanen of staatlozen naar de buitengrenzen van de EU of een lidstaat bevordert of vergemakkelijkt met het oog op het destabiliseren van de EU of de lidstaten, en dergelijke acties de essentiële functies van een lidstaat in gevaar kunnen brengen ("instrumentalisering");
• abnormale en onvoorziene omstandigheden die buiten de controle van een lidstaat vallen en waarvan de gevolgen ondanks de uitoefening van de nodige zorgvuldigheid niet hadden kunnen worden vermeden ("overmacht").

De maatregelen moeten:

• tijdelijk, noodzakelijk, evenredig, passend en beperkt zijn tot uitzonderlijke omstandigheden;
• de rechten van asielzoekers en personen die internationale bescherming genieten eerbiedigen, met inbegrip van het recht op asiel en de eerbiediging van het beginsel van non-refoulement;
• het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, de algemene beginselen van het EU-recht en het internationale recht en de asielwetgeving van de EU naleven.

Governance

In het kader van de procedure:

• moet een lidstaat die in een crisissituatie of een overmacht verkeert, een beschrijving geven van de situatie en de Europese Commissie verzoeken om hulp en, in voorkomend geval, tijdelijke afwijkingen van de bestaande regels;
• de Commissie:
  • beoordeelt de situatie, met hulp van relevante EU agentschappen en internationale organisaties,
  • besluit uiterlijk twee weken of de betrokken lidstaat wordt geconfronteerd met een bepaalde situatie en stuurt zijn besluit (“uitvoeringsbesluit”) aan het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie,
  • in voorkomend geval stelt de Commissie een uitvoeringsbesluit van de Raad voor met de voorgestelde maatregelen (een ontwerpplan voor solidariteitsmaatregelen en afwijkingen);
• Op basis van het voorstel van de Commissie besluit de Raad binnen een termijn van twee weken welke maatregelen moeten worden genomen, met daarin:
  • toestemming voor de lidstaat om de afwijkingen toe te passen;
  • in voorkomend geval, een solidariteitsresponsplan met inbegrip van de solidariteitsmaatregelen die de lidstaat kan nemen om de situatie aan te pakken;
• de maximale totale duur van de toepassing van de afwijkingen en solidariteitsmaatregelen is één jaar (met een eerste periode van drie maanden die kan worden verlengd);
• de Commissie:
  • monitort de situatie, samen met de Raad,
  • besteedt bijzondere aandacht aan de naleving van de grondrechten en de humanitaire normen,
  • wijzigt en verlengt verschillende maatregelen, afhankelijk van de ontwikkeling van de situatie, en trekt deze in;
  • brengt om de drie maanden na de inwerkingtreding van het besluit van de Raad verslag uit aan het Parlement en de Raad;
• de EU-solidariteitscoördinator:
  • ondersteunt de herplaatsingsactiviteiten van de betrokken lidstaat naar andere lidstaten ("opvang");
  • bevordert de paraatheid, samenwerking en veerkracht van de lidstaten bij de tenuitvoerlegging van het asiel- en migratiebeleid van de EU;
  • verstrekt in het kader van het herplaatsingsmechanisme om de twee weken een bulletin.

Solidariteitsmaatregelen

Een lidstaat kan de volgende bijstand van zijn EU-partners vragen:

• de herplaatsing van asielzoekers of personen die internationale bescherming genieten;
• financiële bijdragen;
• alternatieve steun, zoals voor grensbeheer en capaciteitsopbouw.

Afwijkingen

Afhankelijk van de situatie kan een lidstaat gebruik maken van de volgende tijdelijke vrijstellingen:

• de termijn voor de registratie van de verzoekers van internationale bescherming wordt verlengd van vijf dagen tot vier weken na de indiening van de aanvragen, met voorrang voor personen met bijzondere behoeften, minderjarigen en hun gezin;
• een extra periode van zes weken voor de verlenging van de grensprocedure en de terugkeergrensprocedure;
• wijzigingen in het toepassingsgebied van de grensprocedure;
• een verlenging van het tijdschema voor de Dublin-procedure;
• bevrijding van de verplichting om asielzoekers terug te nemen uit een andere lidstaat.

Versnelde procedure

In specifieke situaties kan de Commissie een aanbeveling aannemen over een versnelde procedure voor het verlenen van internationale bescherming aan verzoekers uit een bepaald land van herkomst. Het doel is om de procedures te versnellen en binnen vier weken af te ronden voor groepen met waarschijnlijk goed onderbouwde aanvragen.

Slotbepalingen

De lidstaten nemen in hun nationale strategieën voor crisisparaatheid het volgende op:

• rampenplannen en preventieve maatregelen om het risico van crises te beperken;
• een analyse van de middelen die nodig zijn om crises aan te pakken en de rechten van verzoekers en personen die internationale bescherming genieten tebeschermen.

De financiële steun van de EU is beschikbaar voor lidstaten die migranten uit een lidstaat in crisis opnemen, terwijl deze laatste in aanmerking komen voor financiering voor de bouw, het onderhoud en de renovatie van opvangvoorzieningen.

De verordening strekt tot wijziging van Verordening (EU) 2021/1147 betreffende het Fonds voor asiel, migratie en integratie.