Beperkende maatregelen met het oog op de situatie in Belarus en de betrokkenheid van Belarus bij de Russische agressie tegen Oekraïne

SAMENVATTING VAN:

Besluit 2012/642/GBVB betreffende beperkende maatregelen tegen Belarus en zijn betrokkenheid bij de Russische agressie tegen Oekraïne

Verordening (EG) nr. 765/2006 betreffende beperkende maatregelen tegen Belarus en zijn betrokkenheid bij de Russische agressie tegen Oekraïne

WAT IS HET DOEL VAN HET BESLUIT EN DE VERORDENING?

• In Besluit 2012/642/GBVB en Verordening (EG) nr. 765/2006 worden sancties tegen het Belarussische regime en de aanhangers van dat regime vastgesteld.
• Na de verkiezingen in Belarus in augustus 2020 en de daaropvolgende repressie van het maatschappelijk middenveld en activisten van de oppositie zijn bij uitvoeringsbesluiten en -verordeningen reisverboden en bevriezing van activa ingesteld voor personen en lichamen of entiteiten.
• Verdere sancties volgden op de onwettige noodlanding van een Ryanair-vlucht in Minsk in mei 2021. Deze omvatten een verbod om over EU-grondgebied te vliegen en een verbod op de toegang tot EU-luchthavens voor vluchten van luchtvaartmaatschappijen van Belarus.
• In februari en maart 2022, na de niet-uitgelokte invasie van Oekraïne door Russische strijdkrachten en de betrokkenheid van Belarus bij deze agressie, heeft de Raad van de Europese Unie een aanvullend uitgebreid pakket sancties goedgekeurd.
• In juni 2022 heeft de EU besloten de werkingssfeer van de sancties uit te breiden voor de verdere tenuitvoerlegging van de conclusies van de Europese Raad van 24 maart 2022 naar aanleiding van de betrokkenheid van Belarus bij de Russische militaire agressie tegen Oekraïne.
• In augustus 2023 nam de EU verdere sancties aan met betrekking tot mensenrechtenschendingen, samen met extra gerichte beperkende maatregelen als reactie op de betrokkenheid bij de militaire agressie van Rusland tegen Oekraïne.

KERNPUNTEN

De verdragen van de Europese Unie (EU) bieden de rechtsgrond voor de EU om sancties op te leggen aan niet-EU-landen.

Beperkende maatregelen (sancties)

Besluit 2012/642/GBVB en Verordening (EG) nr. 765/2006 betreffen het volgende:

• Een verbod op de uitvoer van wapens en uitrusting die voor binnenlandse repressie kan worden gebruikt (bijlage III bij de verordening bevat een lijst van dergelijke uitrusting);
• Een verbod op de directe of indirecte verkoop, levering, overdracht of uitvoer van vuurwapens, hun onderdelen, essentiële componenten en munitie als vermeld in bijlage I bij Verordening (EU) nr. 258/2012 tot uitvoering van het Protocol van de Verenigde Naties tegen de illegale vervaardiging van en handel in vuurwapens (zie de samenvatting), en vuurwapens en andere wapens als vermeld in bijlage XVI bij Verordening (EG) nr. 765/2006 aan natuurlijke personen of rechtspersonen, entiteiten of lichamen in Belarus of bestemd voor gebruik in Belarus.
• Een verbod op het verlenen van technische bijstand, financiële bijstand of makelaarsdiensten met betrekking tot dergelijke apparatuur.
• Bevriezing van activa (de bevriezing van tegoeden (financiële activa en economische voordelen van enigerlei aard) en economische middelen) en een reisverbod (waardoor de toegang van personen tot lidstaten van de EU wordt beperkt) ten aanzien van degenen die:
  • verantwoordelijk zijn voor ernstige schendingen van de mensenrechten;
  • het maatschappelijk middenveld en de democratische oppositie onderdrukken;
  • verantwoordelijk zijn voor andere activiteiten die de democratie of de rechtsstaat in Belarus ernstig ondermijnen;
  • baat hebben bij het bewind van Loekasjenko of dat bewind steunen.

Bij het besluit en de verordening is een bijgewerkte lijst gevoegd van personen van wie de tegoeden zijn bevroren en voor wie een reisverbod geldt.

Conclusies van de Raad van oktober 2020

• De hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid heeft verklaard dat de verkiezingen van augustus 2020 in Belarus “noch vrij, noch eerlijk” zijn verlopen. Naast de extra bevriezingen van activa en reisverboden van Uitvoeringsbesluit (GBVB) 2020/1388 en Uitvoeringsverordening (EU) 2020/1387 heeft de EU aangegeven bereid te zijn:
  • verdere beperkende maatregelen te treffen tegen hooggeplaatste functionarissen, onder wie Alexander Loekasjenko;
  • de samenwerking met de centrale autoriteiten van Belarus te verminderen;
  • haar steun aan de bevolking en het maatschappelijk middenveld van Belarus uit te breiden en haar financiële bijstand dienovereenkomstig aan te passen.
• Bij Uitvoeringsbesluit (GBVB) 2020/1650 en Uitvoeringsverordening (EU) 2020/1648 wordt de lijst van hooggeplaatste functionarissen tegen wie de EU beperkende maatregelen heeft ingesteld, onder wie Alexander Loekasjenko, bijgewerkt.
• Als reactie op de brutaliteit van de autoriteiten van Belarus en ter ondersteuning van de democratische rechten van de bevolking van Belarus, is de Raad op 19 november 2020 overeengekomen door te gaan met de voorbereiding van een nieuwe ronde sancties. Gezien de voortdurende onderdrukking van het maatschappelijk middenveld in Belarus worden bij Uitvoeringsbesluit (GBVB) 2020/2130 29 personen en 7 entiteiten toegevoegd aan de lijst in de bijlage bij Besluit 2012/642/GBVB, en worden bij Uitvoeringsverordening (EU) 2020/2129 deze 29 personen en 7 entiteiten toegevoegd aan de lijst van aan beperkende maatregelen onderworpen natuurlijke en rechtspersonen, entiteiten en lichamen in bijlage I bij Verordening (EG) nr. 765/2006.

Conclusies van de Europese Raad van mei 2021

• Naar aanleiding van de onwettige noodlanding van een Ryanair-vlucht in Minsk in mei 2021 heeft de Europese Raad:
  • opgeroepen tot de onmiddellijke vrijlating van journalist Raman Pratasevich en zijn vrouw Sofia Sapega en tot garanties voor hun bewegingsvrijheid;
  • de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie opgeroepen om het incident met spoed te onderzoeken.
• In juni 2021 heeft de Raad de volgende verordeningen en besluiten aangenomen:
  • Besluit (GBVB) 2021/908 en Verordening (EU) 2021/907 tot wijziging van Besluit 2012/642/GBVB en Verordening (EG) nr. 765/2006 houdende een verbod voor luchtvaartuigen van luchtvaartmaatschappijen van Belarus om te landen op of op te stijgen van het grondgebied van de EU, dan wel over het grondgebied van de EU te vliegen, tenzij zij daartoe in bepaalde omstandigheden specifiek zijn gemachtigd;
  • Besluit (GBVB) 2021/1001 en Verordening (EU) 2021/996 tot verdere wijziging van Besluit 2012/642/GBVB en Verordening (EG) nr. 765/2006 teneinde de vrijgave van bepaalde bevroren tegoeden of economische middelen toe te staan en één persoon uit Belarus toe te voegen aan de lijst van personen aan wie sancties zijn opgelegd;
  • Uitvoeringsbesluit (GBVB) 2021/1002 en Uitvoeringsverordening (EU) 2021/997 tot wijziging van respectievelijk de bijlage bij Besluit 2012/642/GBVB en bijlage I bij Verordening (EG) nr. 765/2006 teneinde 77 personen en 7 rechtspersonen toe te voegen aan de lijst van personen aan wie sancties zijn opgelegd;
  • Besluit (GBVB) 2021/1031 en Verordening (EU) 2021/1030 tot wijziging van respectievelijk Besluit 2012/642/GBVB en Verordening (EG) nr. 765/2006 tot vaststelling van de definities van goederen en technologie voor tweeërlei gebruik, beleggingsdiensten, effecten, geldmarktinstrumenten en kredietinstelling, en er wordt een verbod ingesteld op de verkoop, levering of overdracht van apparatuur, technologie en software die zijn bestemd voor gebruik bij het toezicht op en de interceptie van telefooncommunicatie door de autoriteiten van Belarus.
• In november 2021 heeft de Raad de volgende besluiten en verordeningen aangenomen:
  • Besluit (GBVB) 2021/1989 tot wijziging van Besluit 2012/642/GBVB en tot invoering van bepaalde uitzonderingen op het verbod op het verstrekken van verzekeringen en herverzekeringen aan de Belarussische regering en Belarussische overheidsinstanties en -agentschappen, teneinde onbedoelde gevolgen te voorkomen. Verordening (EU) 2021/1986 strekt tot wijziging van Verordening (EG) nr. 765/2006 om met die wijziging rekening te houden.
  • Besluit (GBVB) 2021/1990 voert een aanvullend criterium in om gerichte beperkende maatregelen te kunnen toepassen tegen degenen die activiteiten van het Loekasjenko-regime organiseren of daartoe bijdragen waardoor het illegaal overschrijden van de buitengrenzen van de EU, de overdracht van verboden goederen of de illegale overdracht van aan beperkingen onderworpen goederen, met inbegrip van gevaarlijke goederen, naar het grondgebied van de EU wordt vergemakkelijkt. Verordening (EU) 2021/1985 strekt tot wijziging van Verordening (EG) nr. 765/2006 om met die wijziging rekening te houden.

Sancties opgelegd vanwege de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne, die begon in 2022

• Naar aanleiding van de niet-uitgelokte invasie van Oekraïne door de Russische strijdkrachten en de betrokkenheid van Belarus bij deze agressie tegen Oekraïne, heeft de hoge vertegenwoordiger op 24 februari 2022 aangegeven dat de reactie van de EU zowel sectorale als individuele beperkende maatregelen zou omvatten. De Raad heeft Besluit (GBVB) 2022/337 tot wijziging van Besluit 2014/145/GBVB (zie de samenvatting) en Verordening (EU) 2022/336 tot uitvoering van Verordening (EU) nr. 269/2014 aangenomen betreffende beperkende maatregelen ten aanzien van acties die de territoriale integriteit ondermijnen of bedreigen, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen of bedreigen.
• Op 2 maart 2022 heeft de Raad Besluit (GBVB) 2022/354 tot wijziging van Besluit 2014/145/GBVB, Uitvoeringsverordening (EU) 2022/353 tot uitvoering van Verordening (EU) nr. 269/2014 aangenomen, Besluit (GBVB) 2022/356 tot wijziging van Besluit 2014/145/GBVB en Verordening (EU) 2022/355 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 765/2006. Deze handelingen bevatten gerichte beperkingen:
  • met betrekking tot acties die de territoriale integriteit, de soevereiniteit en de onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen of bedreigen, op 22 hooggeplaatste Belarussische militairen gezien hun rol in de besluitvorming en de strategische planning die hebben geleid tot de Belarussische betrokkenheid bij de Russische agressie tegen Oekraïne;
  • op de handel in goederen die worden gebruikt voor de productie of vervaardiging van tabaksproducten, minerale brandstoffen, bitumineuze stoffen en gasvormige koolwaterstofproducten, kaliumchloride (potas)-producten, houtproducten, cementproducten, ijzer- en staalproducten en rubberproducten;
  • op de uitvoer van goederen en technologie voor tweeërlei gebruik en van bepaalde geavanceerde goederen en technologie die zouden kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van Belarus op militair, technologisch, defensie- en veiligheidsgebied, alsmede beperkingen op het verstrekken van daarmee verband houdende diensten.
• Op 9 maart 2022heeft de Raad Besluit (GBVB) 2022/399 en Verordening (EU) 2022/398 aangenomen. Deze handelingen:
  • verbieden de notering en verlening van diensten in verband met aandelen van entiteiten die eigendom zijn van de Belarussische staat op handelsplatforms van de EU;
  • beperken financiële deposito’s van Belarus naar de EU;
  • verbieden transacties met de centrale bank van Belarus;
  • beperken de verlening van gespecialiseerde diensten inzake financieel berichtenverkeer aan bepaalde Belarussische kredietinstellingen en hun Belarussische dochterondernemingen; en
  • in het kader van het gemeenschappelijk Europees luchtruim, verplichten de netwerkbeheerder voor luchtverkeersbeheer ertoe alle door exploitanten van luchtvaartuigen ingediende vliegplannen te verwerpen waaruit blijkt dat zij voornemens zijn boven het grondgebied van de EU of van Belarus activiteiten uit te voeren die een inbreuk vormen op Verordening (EG) nr. 765/2006, zodat het de piloot niet is toegestaan te vliegen.
• Op 8 april 2022 heeft de Raad Besluit (GBVB) 2022/579 en Verordening (EU) 2022/577 aangenomen, waarin nieuwe economische sancties worden vastgesteld als reactie op de betrokkenheid van Belarus bij de Russische agressie tegen Oekraïne, om het vermogen van Rusland om de agressie voort te zetten daadwerkelijk in te perken:
  • een verbod op de verkoop van na 12 april 2022 uitgegeven effecten in de officiële valuta van een lidstaat of van aandelen in instellingen voor collectieve belegging die posities in dergelijke effecten bieden, aan Belarussische onderdanen of natuurlijke personen die in Belarus verblijven, of aan in Belarus gevestigde rechtspersonen, entiteiten of lichamen;
  • een verbod op de verkoop, levering, overdracht of uitvoer van bankbiljetten in de officiële valuta van een lidstaat naar Belarus of natuurlijke of rechtspersonen, entiteiten of lichamen in Belarus, waaronder de regering en de centrale bank van Belarus, of voor gebruik in Belarus, enkele uitzonderingen daargelaten;
  • een verbod voor in Belarus gevestigde ondernemingen voor wegvervoer om op het grondgebied van de EU goederen over de weg te vervoeren, enkele uitzonderingen en afwijkingen daargelaten.
• Als reactie op de aanhoudende betrokkenheid van Belarus bij de Russische invasie in Oekraïne heeft de EU op 3 juni 2022 nieuwe sancties tegen Belarus aangenomen. Met Besluit (GBVB) 2022/882 wordt de lijst van entiteiten waarop de beperkingen van toepassing zijn, uitgebreid met de verkoop, levering, overdracht en uitvoer van goederen en technologie voor tweeërlei gebruik en van goederen en technologie die kunnen bijdragen tot de technologische versterking van de defensie- en veiligheidssector van Belarus. Met Besluit (GBVB) 2022/882 wordt ook de lijst uitgebreid van Belarussische banken en dochterondernemingen waarop onder de beperkende maatregelen van toepassing zijn voor wat betreft het verstrekken van gespecialiseerd financieel berichtenverkeer voor de uitwisseling van financiële gegevens (SWIFT-verbod). Verordening (EU) 2022/877 strekt tot wijziging van Verordening (EG) nr. 765/2006 om met die wijzigingen rekening te houden.

  Met het oog op de ernst van de situatie in Belarus, de aanhoudende schendingen van de mensenrechten en de onderdrukking van maatschappelijke organisaties en de democratische oppositie heeft de Raad op dezelfde dag Uitvoeringsbesluit (GBVB) 2022/881 en Uitvoeringsverordening (EU) 2022/876 aangenomen, waarbij 12 nieuwe personen en 8 entiteiten zijn toegevoegd aan de lijst van personen, entiteiten en lichamen waarop de beperkende maatregelen van toepassing zijn.

• In augustus 2023heeft de Raad Besluit (GBVB) 2023/1601, Uitvoeringsverordening (EU) 2023/1591 en Verordening (EU) 2023/1594aangenomen. Met deze besluiten worden nog eens 38 personen en 3 entiteiten die verantwoordelijk zijn voor ernstige mensenrechtenschendingen en de onderdrukking van het maatschappelijk middenveld en de democratie aan de sanctielijst toegevoegd, waarmee het totaal op 233 personen en 37 entiteiten komt. Exportverboden gelden nu voor goederen en technologie die gebruikt worden in de lucht- en ruimtevaartindustrie; voor vuurwapens, hun onderdelen en essentiële componenten en munitie; en voor goederen en technologie voor tweeërlei gebruik. Dit exportverbod is bedoeld om ontwijking tegen te gaan door de aanhoudende steun van Belarus aan de Russische militaire agressie tegen Oekraïne tegen te gaan en zo de impact en het bereik van de EU-sancties te versterken.

VANAF WANNEER ZIJN HET BESLUIT EN DE VERORDENING VAN TOEPASSING?

• Besluit 2012/642/GBVB is vanaf 1 november 2012 van toepassing.
• Verordening (EC) nr. 765/2006 is sinds 20 mei 2006 van toepassing.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

• Belarus en de EU (Europese Dienst voor extern optreden)
• EU-betrekkingen met Belarus (Raad van de Europese Unie)
• Beperkende maatregelen tegen Belarus (Raad van de Europese Unie).

BELANGRIJKSTE DOCUMENTEN

Besluit 2012/642/GBVB van de Raad van 15 oktober 2012 betreffende beperkende maatregelen tegen Belarus (PB L 285 van 17.10.2012, blz. 1-52)

Achtereenvolgende wijzigingen aan Besluit 2012/642/GBVB werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

Verordening (EG) nr. 765/2006 van de Raad van 18 mei 2006 betreffende beperkende maatregelen tegen president Loekasjenko en bepaalde functionarissen van Belarus (PB L 134 van 20.5.2006, blz. 1-11)

Zie de geconsolideerde versie.

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie — Titel V — Algemene bepalingen betreffende het extern optreden van de Unie en specifieke bepalingen betreffende het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid — Hoofdstuk 2 — Specifieke bepalingen betreffende het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid — Eerste afdeling — Gemeenschappelijke bepalingen — Artikel 29 (oud artikel 15 VEU) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 33)

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Vijfde deel — Extern optreden van de Unie — Titel IV — Beperkende maatregelen — Artikel 215 (oud artikel 301 VEG) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 144)

Besluit 2014/145/GBVB van de Raad van 17 maart 2014 betreffende beperkende maatregelen met betrekking tot acties die de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen of bedreigen (PB L 78 van 17.3.2014, blz. 16-21)

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) nr. 269/2014 van de Raad van 17 maart 2014 betreffende beperkende maatregelen met betrekking tot acties die de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen of bedreigen (PB L 78 van 17.3.2014, blz. 6-15)

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) nr. 258/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 14 maart 2012 tot uitvoering van artikel 10 van het Protocol van de Verenigde Naties tegen de illegale vervaardiging van en handel in vuurwapens, hun onderdelen, componenten en munitie, tot aanvulling van het Verdrag van de Verenigde Naties ter bestrijding van grensoverschrijdende georganiseerde misdaad (VN-protocol inzake vuurwapens), en tot vaststelling van uitvoervergunningen voor vuurwapens, hun onderdelen, componenten en munitie en maatregelen betreffende de invoer en doorvoer ervan (PB L 94 van 30.3.2012, blz. 1-15)

Laatste bijwerking 17.01.2024