2.3.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 62/26

—

benadrukt hoe belangrijk het is voor de burgers van de EU om deel te nemen aan het democratische leven van de EU, niet in het minst in hun lidstaat van verblijf. Het burgerschap van de EU betrekt de burgers bij het proces van Europese eenwording en bij de politiek van hun lidstaat van verblijf, en levert aldus een bijdrage aan de opkomst van een Europese democratie;

—

wijst erop dat de EU vooral dankzij hun gevoel van verbondenheid een duidelijker gezicht voor de burgers krijgt. Daarom is het belangrijk om dit gevoel te versterken, de burgers bewuster te maken en om met behulp van de beschikbare instrumenten en maatregelen onvermoeibaar te werken aan het dichten van de kloof tussen de EU en de burger;

—

onderstreept dat voor lokale en regionale overheden een sleutelrol is weggelegd bij het permanent vergroten van het begrip van het Europese burgerschap en van de rechten die daaruit voortvloeien. Zij staan als bestuurslaag het dichtst bij de burgers van de EU en leveren een belangrijke bijdrage aan een sterkere participerende democratie en aan een beter begrip van de voordelen van de Europese eenwording;

—

benadrukt wat de verkiezingen voor het Europees Parlement van 2014 betreft dat het bijzonder belangrijk is dat EU-burgers meer bewust worden gemaakt van hun rechten en kiesrechten in het land waar zij wonen, en dat de uitoefening van deze rechten ook wordt vergemakkelijkt;

—

verzoekt het CvdR, gelet op het subsidiariteitsbeginsel, de lidstaten om burgers toe te laten niet alleen aan lokale maar ook aan regionale verkiezingen deel te nemen, teneinde de uitoefening van het kiesrecht te verzekeren zoals dit uit het Europees burgerschap voortvloeit;

—

beveelt de lidstaten aan om, met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel, besluiten en maatregelen te nemen die het mogelijk maken om de datum van de regionale en lokale verkiezingen stapsgewijs af te stemmen op die van de Europese. Een en ander kan ertoe bijdragen dat de burgers zich bewust worden van de impact van de Europese, regionale en lokale verkiezingen op het leven van alledag.

Rapporteur

György GÉMESI (HU/EVP), burgemeester van Gödöllő

Referentiedocument

1.

maakt zich sterk voor een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid en voor het Europese burgerschap.

2.

Het is een goede zaak dat 2013 is uitgeroepen tot "Europees jaar van de burger". Het Europese burgerschap zal centraal staan in dit Europese jaar, dat een goede gelegenheid vormt om, met medewerking van de betrokken lokale, regionale en nationale overheden alsook de politieke kopstukken en burgers van de lidstaten, onder meer de opkomstcijfers bij verkiezingen op verschillende niveaus verder omhoog te krijgen.

3.

De twintigste verjaardag van het Europese burgerschap, dat zijn beslag kreeg in het Verdrag van Maastricht, en het uitroepen van 2013 als het jaar van de burger komen als geroepen om de publieke aandacht te vestigen op de rechten en plichten die uit het Europese burgerschap voortvloeien en erop toe te zien dat de burgers hun rechten, en dan met name het kiesrecht, naar behoren kunnen uitoefenen; eventueel kunnen deze rechten nog worden versterkt.

4.

Het is zaak steun te geven aan het Europees burgerschap en de rechten van de burger, het in het Verdrag van Lissabon verankerde recht van de burger om te kiezen en verkozen te worden kracht bij te zetten, en de deelname aan verkiezingen te bevorderen door de rechten in verband met het burgerschap van de EU alsook de uitoefening hiervan te garanderen.

5.

Het Europese burgerinitiatief, dat met het Verdrag van Lissabon het licht zag, is een nieuw recht op democratische deelname op EU-niveau dat het Europese burgerschap leven moet inblazen. De Europese Commissie zou daarom alles in het werk moeten stellen om dit instrument te promoten.

6.

Het is voor de burgers van de EU van groot belang deel te nemen aan het democratische leven van de EU, niet in het minst in hun lidstaat van verblijf. Het burgerschap van de EU betrekt de burgers bij het proces van Europese eenwording en bij de politiek van hun lidstaat van verblijf, en levert aldus een bijdrage aan de opkomst van een Europese democratie. (1)

7.

Vooral dankzij hun gevoel van verbondenheid krijgt de EU een duidelijker gezicht voor de burger. Daarom is het belangrijk om dit gevoel te versterken, de burgers bewuster te maken en om met behulp van de beschikbare instrumenten en maatregelen onvermoeibaar te werken aan het dichten van de kloof tussen de EU en de burger.

8.

Bij het versterken van het EU-burgerschap moeten de Europese Commissie, het Europees Parlement en de lokale en regionale overheden van alle lidstaten samenwerken.

9.

Het CvdR wijst er eens te meer op dat er ter behartiging van de belangen van de burger in een steeds mobielere wereld een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid dient te komen (2) en dat het recht op vrij verkeer binnen deze ruimte een cruciaal aspect van het Europees burgerschap is.

10.

In de lidstaat van hun verblijf hebben EU-burgers bij gemeentelijke of Europese verkiezingen hetzelfde recht om te stemmen en verkozen te worden als de onderdanen van die lidstaat. (3)

11.

Hoewel de verschillende nationale kieswetten conform Europese richtlijnen zijn geharmoniseerd, stuiten de burgers bij de uitoefening van hun kiesrechten nog altijd op diverse obstakels in het leven van alledag. (4) In haar verslagen over de toepassing van de Richtlijnen 94/80/CE en 93/109/CE wijst de Europese Commissie hier ook op. (5)

12.

Het is een goede zaak dat de Europese Commissie probeert om obstakels aan te pakken die de uitoefening van met het Europese burgerschap samenhangende rechten in de weg staan. Het CvdR betreurt in dit verband dat sommige EU-burgers, wegens de wetgeving in bepaalde lidstaten die kiesrecht ontzegt aan burgers die buiten het betrokken land verblijven of hebben verbleven, hun burgerrechten niet ten volle kunnen uitoefenen. De Commissie wordt opgeroepen om lidstaten ertoe aan te zetten alle EU-burgers dit fundamentele democratische recht te garanderen.

13.

Het CvdR zou graag meewerken aan het in 2013 – het Europese jaar van de burger – te verschijnen verslag van de Commissie over de vooruitgang die sinds het verslag uit 2010 is geboekt op het gebied van het Europese burgerschap. Dit verslag zal ook nieuwe maatregelen bevatten.

14.

Voor lokale en regionale overheden is een sleutelrol weggelegd bij het permanent vergroten van het begrip van het Europese burgerschap en van de rechten die daaruit voortvloeien. Zij staan als bestuurslaag het dichtst bij de burgers van de EU en leveren een belangrijke bijdrage aan een sterkere participerende democratie en aan een beter begrip van de voordelen van de Europese eenwording, hetgeen gepaard moet gaan met specifieke voorlichtings- en educatieve activiteiten.

15.

De lokale en regionale democratie moet een solide basis voor de ontwikkeling van een sterke en duurzame democratie op verschillende niveaus vormen. Zij zorgt er als zodanig in belangrijke mate voor dat de burgers in groten getale deelnemen aan lokale en regionale verkiezingen en hun kiesrechten uitoefenen. Tevens is het van cruciaal belang dat lokale en regionale overheden binnen hun bevoegdheden educatie in democratie en burgerrechten bevorderen en dat deze educatie gebaseerd is op de wijze waarop burgers in het reële leven van alledag democratische processen en de cultuur van democratische governance ervaren.

16.

Het CvdR ziet graag dat EU-burgers deelnemen aan het lokale en politieke leven en van hun stemrecht gebruikmaken, maar onderkent tegelijkertijd dat zij zelf mogen bepalen of zij meedoen aan lokale of Europese verkiezingen in de lidstaat waar zij wonen. Willen zij een weloverwogen keuze kunnen maken, dan moeten zij in grensoverschrijdende situaties goed geïnformeerd worden over hun rechten in de lidstaat waar zij wonen.

17.

Het is een goede zaak dat ook het Programma van Stockholm (6) prioritaire aandacht besteedt aan de vrijheid van verkeer als grondrecht en, in hetzelfde verband, aan het bevorderen en versterken van de electorale rechten van de burgers en aan het verhogen van de opkomstcijfers. Terecht staat in dit programma dat het invoeren van rechten niet genoeg is en dat er ook voor moet worden gezorgd dat deze ongehinderd kunnen worden uitgeoefend. Het Comité schrijft in zijn beleidsprioriteiten voor 2012 dat het "ondersteuning [zal] blijven bieden tot de doelstellingen van het programma van Stockholm en het daarbij behorende actieplan volledig zijn verwezenlijkt". (7)

18.

Het CvdR kan zich vinden in het voornemen van de Commissie om samen met het Comité van de Regio's, de decentrale overheden en hun verenigingen een informeel platform op te richten voor direct overleg over de concrete uitoefening van het kiesrecht. De bedoeling hiervan is om een impuls te geven aan de discussie en het overleg over het Europese burgerschap, de belangrijkste vraagstukken in kaart te brengen en de uitwisseling van ervaringen en goede praktijken te ondersteunen.

19.

Het programma van het Comité van de Regio's voor 2013 bevat tal van activiteiten om de EU-burgers voor te lichten over hun kiesrecht en ervoor te zorgen dat zij dit uitoefenen. (8)

20.

In 2013, jaar van de burgers, zal het Comité van de Regio's in nauwe samenwerking met de andere EU-instellingen, en dan vooral met de Commissie, een aantal activiteiten organiseren, waaronder actieve voorlichting door de leden van het Comité van de Regio's, presentaties door CvdR-leden, bezoeken van CvdR-leden aan scholen en universiteiten, workshops, openbare debatten en bijeenkomsten in gemeentehuizen over het recht van vrij verkeer, het stemrecht en de rol van lokale en regionale overheden, en media-evenementen (waarbij lokale journalisten worden betrokken),online-informatie over deze activiteiten en documentatie over het paspoort van de EU-burger in alle officiële talen, en een presentatie over goede praktijken betreffende decentrale communicatie over de EU tijdens de jaarlijkse EuroPCom-conferentie.

21.

Volgens het verslag van de Europese Commissie (9) nemen kiesgerechtigden in lidstaten waarvan ze geen onderdaan zijn gemiddeld vaker deel aan gemeenteraadsverkiezingen dan aan Europese verkiezingen (10). Dat is een belangrijke vaststelling, die nader wetenschappelijk onderzoek verdient en in ieder geval aantoont dat lokale kwesties van belang zijn en sommige burgers stimuleren om zich in te zetten. Het is van belang deze kans aan te grijpen en te proberen na te gaan welke factoren mensen kunnen motiveren om te ijveren voor Europese beleidskwesties en de Europese verkiezingen.

22.

Ook bij gemeenteraadsverkiezingen moet ervoor gezorgd worden dat kiesgerechtigde EU-burgers volop van hun stemrecht gebruikmaken.

23.

Projecten om verschillende generaties met electorale rollenspelen en het uitwisselen van ervaringen en via diverse informatiekanalen warm te laten lopen voor lokale en Europese verkiezingen, om hun het gevoel te geven dat ze bij een bepaalde gemeenschap horen, om hun duidelijk te maken hoeveel baat zij bij een en ander kunnen hebben en om hun te wijzen op het belang van op lokaal en Europees niveau genomen besluiten voor het leven van alledag van burgers in een bepaalde stad of regio, zouden in belangrijke mate kunnen bijdragen aan het beantwoorden van de vraag "Wat heb ik er zelf aan als ik ga stemmen?".

24.

Op alle bestuurslagen zijn extra maatregelen nodig om voor een grotere opkomst en meer burgers op kieslijsten te zorgen. Het tekort aan informatie over kiezersrechten en verkiezingsprocedures, de moeilijkheden om zich in te schrijven en de taalbarrières moeten bestreden blijven worden.

25.

Het verdient aanbeveling vereenvoudigingen aan te brengen in de administratieve procedures en elektronische diensten in te voeren die EU-burgers in staat stellen om gebruik te maken van hun kiesrecht en – vooral – om zich voor verkiezingen in te schrijven. In dit verband dienen goede praktijken te worden uitgewisseld.

26.

Het CvdR onderschrijft de aanpak en het standpunt van de Europese Commissie dat opgave van woonplaats ook tot automatische kiezersregistratie moet kunnen leiden en steunt de inspanningen van de Commissie in die zin. Vereenvoudigde administratieve procedures voor inschrijving op kiezerslijsten zou doeltreffend kunnen bijdragen tot integratie en burgers tevens kunnen aanzetten tot uitoefening van hun kiesrecht.

27.

De lidstaten worden aangemoedigd om, met het oog op uitwisseling en verspreiding van ervaringen, met lokale en regionale overheden samen te werken, door evaluatieverslagen en analyses op te stellen om na te gaan of EU-wetgeving doeltreffend is omgezet en wordt toegepast, en door deze ter beschikking te stellen van de burgers via specifieke voorlichtings- en promotiesystemen.

28.

Uitgaande van het beginsel van multilevel governance is het van belang dat doeltreffende samenwerking tussen verschillende bestuursniveaus in de lidstaten wordt verzekerd. Aldus kunnen juridische oplossingen worden gevonden voor problemen die kunnen rijzen bij de toepassing van nationale voorschriften voor de uitoefening van het kiesrecht, rekening houdend met desbetreffende technische voorstellen.

29.

De lidstaten worden opgeroepen obstakels voor de uitoefening van het kiesrecht uit de weg te ruimen en het voor EU-burgers van andere landen mogelijk te maken zich kandidaat te stellen en politiek actief te zijn in het land waar zij wonen.

30.

De lidstaten zouden moeten voorzien in contactpunten om informatie te verzamelen en regelmatig te analyseren over EU-burgers van andere landen die zich kandidaat stellen en gekozen worden in de lidstaat waar zij wonen. Een en ander zou het gemakkelijker maken voor de lidstaten en de EU-instellingen om ervaringen uit te wisselen.

31.

Wat de Europese verkiezingen betreft, volstaat de in de EU-richtlijn vastgestelde regeling nog niet om EU-burgers te verhinderen in twee landen hun actief en passief kiesrecht uit te oefenen. Het Comité steunt daarom de inspanningen van de Commissie om dit probleem doeltreffender in een nieuw voorstel aan te pakken en ervoor te zorgen dat de daaruit voortvloeiende wetgeving geen nieuwe administratieve obstakels opwerpt voor de uitoefening van het recht van EU-burgers om deel te nemen aan Europese verkiezingen in het land waar zij wonen.

32.

Wat de verkiezingen voor het Europees Parlement van 2014 betreft, is het bijzonder belangrijk dat EU-burgers meer bewust worden gemaakt van hun rechten en kiesrechten in het land waar zij wonen, en dat de uitoefening van deze rechten ook wordt vergemakkelijkt

33.

Europese politieke partijen zijn van essentieel belang om burgers bewust te maken van het Europese beleid en om hun politieke wil te vertolken. Tevens fungeren zij als bruggenhoofden tussen de nationale en de Europese politiek. Zij vertegenwoordigen de standpunten van de burgers en maken ruimte voor een publiek debat over Europese aangelegenheden. Ook bevorderen zij de interactie tussen alle niveaus van het EU-systeem voor multilevel governance. Europese politieke partijen zouden daarom hun activiteiten moeten opvoeren en nieuwe manieren moeten bedenken om politieke bewustwording teweeg te brengen, bijvoorbeeld door prominente kandidaten voor te dragen voor hoge Europese ambten bij Europese verkiezingen of door bij verkiezingen voor het Europees Parlement transnationale lijsten aan te houden.

34.

Het is van belang de EU-burgers bewust te maken van hun juridische status (11) en van de rechten en plichten die voortvloeien uit het EU-burgerschap. Ook moet er steun komen voor de mogelijkheden die worden geboden door Europese projecten en fondsen voor verspreiding van informatie via conferenties, seminars, opleidingen, uitwisseling van goede praktijken en samenwerkingsactiviteiten, en met name voor de programma's "Grondrechten en burgerschap" en "Europa voor de burger". Lokale en regionale overheden worden aangemoedigd actief deel te nemen aan grensoverschrijdende projecten en twinning van steden.

35.

De Europese programma's die het burgerschap van de EU ten goede komen zijn de programma's die algemeen gericht zijn op ondersteuning van de lidstaten in hun activiteiten om de Europese wetgeving en het Europese beleid beter bekend te maken en ten uitvoer te leggen, om grensoverschrijdende samenwerking te bevorderen en om de kennis op de verschillende actiegebieden te ontwikkelen.

36.

Er moet werk gemaakt worden, door ondersteuning van verschillende vormen van territoriale samenwerking, van projecten en initiatieven om van het EU-burgerschap een tastbare realiteit te maken en administratieve lasten en obstakels te beperken.

37.

Wat financiering van programma's i.v.m. EU-burgerschap betreft, moet een eenvoudigere en doeltreffendere aanpak worden gehanteerd, moeten de prioriteiten duidelijker vastgesteld zijn en aansluiten bij de politieke prioriteiten. Er moet aandacht worden geschonken aan de verspreiding van de resultaten van de projecten, teneinde hun zichtbaarheid te vergroten. Om de strategische en politieke doelstellingen te verwezenlijken moet steun worden gegeven aan opleiding en bewustmaking, moeten netwerken worden versterkt en moet de grensoverschrijdende samenwerking worden vergemakkelijkt. Voorts is het van belang de programma's m.b.t. Europees burgerschap aantrekkelijker te maken, door ze via presentaties in de lidstaten beter bekend te maken.

38.

In het kader van de intensivering van de bewustmakingsactiviteiten en de inschakeling van Europese projecten moet er meer aandacht uitgaan naar jongeren en moeten ook scholen en hogeronderwijsinstellingen daarbij worden betrokken. Het CvdR heeft in een initiatiefadvies bijzondere nadruk gelegd op de bevordering, via het onderwijs, van actief burgerschap van jongeren (12).

39.

Het onderwijsbeleid speelt een cruciale rol in de voorlichting van Europese burgers en met name jongeren, wat betreft het concept van Europees burgerschap en de daarmee verbonden rechten. Dit beleid zou nog veel meer moeten bijdragen aan de bevordering van meertaligheid en mobiliteit van studenten en leerkrachten.

40.

Het is van belang dat jongeren uitgebreid worden geïnformeerd zodat ze bewuste burgers en kiezers worden. Van nog groter belang is het hun uit te leggen wat er op het spel staat en waarvoor zij stemmen bij verkiezingen.

41.

De Raad van Europa heeft met de bevordering van onderwijsnetwerken ruime ervaring opgedaan op onderwijsgebied. Het Comité pleit dan ook voor samenwerking en uitwisseling van ervaringen, mede op basis van de door de Raad verrichte werkzaamheden ter zake.

42.

Voorlichtingscampagnes kunnen de rechten die uit het Europees burgerschap voortvloeien beter bekend maken en ervoor zorgen dat meer mensen aan de verkiezingen deelnemen. Samenwerking met scholen en hogeronderwijsinstellingen en andere opleidingsverstrekkers hebben in dit verband een belangrijke rol te spelen. Studenten van andere EU-lidstaten volgen vaak lessen van scholen en universiteiten in het kader van uitwisselingsprogramma's en zouden aldus kunnen worden gestimuleerd om hun kiesrecht uit te oefenen.

43.

De ervaring leert dat de deelname aan verkiezingen hoger kan zijn wanneer parlementsverkiezingen tegelijkertijd met regionale of gemeentelijke verkiezingen worden georganiseerd (13).

44.

Op basis van zijn advies over het actieplan ter uitvoering van het programma van Stockholm (14) nodigt het CvdR alle betrokken actoren uit na te gaan hoe de EU-burgers meer mogelijkheden kunnen worden gegeven om deel te nemen aan verkiezingen in de lidstaat waar zij wonen.

45.

Wat de deelname aan lokale en Europese verkiezingen betreft, wordt er in de huidige Europese wetgeving niet uitgegaan van een volledige harmonisatie van de kiesstelsels van de lidstaten. Gelet op het subsidiariteitsbeginsel, verzoekt het CvdR de lidstaten om burgers toe te laten niet alleen aan lokale maar ook aan regionale verkiezingen deel te nemen, teneinde de uitoefening van het kiesrecht te verzekeren zoals dit uit het Europees burgerschap voortvloeit.

46.

Het CvdR is van plan de ontwikkelingen i.v.m. het initiatief "Let me vote" actief te steunen.

47.

Het Comité beveelt de lidstaten aan om, met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel, na te denken over maatregelen die het mogelijk maken om de datum van de regionale en lokale verkiezingen af te stemmen op die van de Europese. Een en ander kan ertoe bijdragen dat de burgers zich bewust worden van de impact van de Europese, regionale en lokale verkiezingen op het leven van alledag.

48.

De structuren van de lokale en regionale overheden alsook de gerechtelijke en bestuursrechtelijke tradities van de lidstaten lopen sterk uiteen.

49.

Het Comité vindt net als het Europees Parlement dat de Europese verkiezingen niet in juni maar in mei zouden moeten worden gehouden, omdat hiervan een positieve uitwerking kan worden verwacht op de deelname aan de verkiezingen.

50.

De Europese burgers moeten beter worden ingelicht over de stembusgang, hun belangstelling moet worden gewekt en hun motivatie worden verbeterd. Met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel zouden de lidstaten, om de deelname aan verkiezingen te vergroten, met de blik op de lange termijn gericht beter moeten nagaan of en hoe zij het kiesproces beter toegankelijk kunnen maken door bv. vooraf stemmen, elektronisch stemmen of mobiele stembureaus mogelijk te maken. Ook moet naar behoren gevolg worden gegeven aan het VN-Verdrag inzake personen met een handicap, waarin uitdrukkelijk is bepaald dat personen met een handicap volledige en onbelemmerde toegang tot verkiezingen moet worden geboden.

51.

Ondanks gerichte maatregelen om EU-burgers in te lichten over hun kiesrechten zijn er grote verschillen in de mate waaraan aan de verkiezingen wordt deelgenomen. Om de uitoefening van het kiesrecht te bevorderen moeten goede praktijken van lokale en regionale overheden op dit gebied daarom intensiever uitgewisseld worden.

52.

Door het concept van Europees burgerschap te koppelen aan een lokaal en regionaal perspectief en door de aandacht van de burgers te vestigen op het belang van de rol van territoriale overheden in het Europese besluitvormingsproces kunnen burgers worden aangezet tot deelname aan de verkiezingen.

53.

Onder verwijzing naar het CvdR-advies over het EU-burgerschap 2010 zij erop gewezen dat ook de politieke rechten van onderdanen van derde landen versterkt moeten worden. In diverse lidstaten hebben zij het recht om te stemmen en zich kandidaat te stellen bij lokale en regionale verkiezingen. Dat leidt bij alle buitenlandse burgers waarschijnlijk tot meer belangstelling voor verkiezingen, wat op zijn beurt weer een grotere vraag naar informatiemateriaal in verschillende talen met zich meebrengt.

54.

Er moeten inspanningen worden geleverd om de Europese instellingen, hun vertegenwoordigers, de Europe Direct-centra, de lokale en regionale overheden, de middenveldorganisaties en de sociaaleconomische partners nauw te laten samenwerken zodat ervoor wordt gezorgd dat alle kiesgerechtigde Europeanen op een verantwoorde manier worden geïnformeerd over hun rechten en de wijze waarop deze kunnen worden uitgeoefend.

55.

Het is van belang dat er in bewustmakings-, voorlichtings- en educatieve campagnes die in het kader van het Europees Jaar van de burger gezamenlijk door lokale en regionale overheden, regeringsinstanties, middenveldorganisaties en media zijn ontwikkeld, gebruik wordt gemaakt van een eenvoudige taal die gemakkelijk door de burgers begrepen kan worden. De publicaties en documenten voor het grote publiek moeten in alle officiële talen van de EU ter beschikking worden gesteld.

56.

Het is zaak dat de samenwerking tussen de Europese instellingen, de lidstaten en de territoriale overheden enerzijds en de media anderzijds wordt geïntensiveerd. Het CvdR zou een wedstrijd kunnen instellen voor de beste en meest tot de verbeelding van de burgers sprekende artikelen en nieuwsberichten over verkiezingen, de uitoefening van het kiesrecht en de verschillende stadia van het verkiezingsproces.