GROENBOEK De toekomst verlichtenDe verspreiding van innovatieve verlichtingstechnologie versnellen /* COM/2011/0889 definitief */
GROENBOEK De toekomst verlichten
De verspreiding van innovatieve verlichtingstechnologie versnellen Verlichting is verantwoordelijk voor 19 % van het
wereldwijde elektriciteitsverbruik en voor 14 % van dat in de EU[1]. Nu gloeilampen in Europa
langzamerhand in onbruik raken[2], beginnen nieuwe
energie-efficiënte en milieuvriendelijke verlichtingstechnologieën hun plaats
in te nemen. Solid-state-verlichting (SSL) is de meest innoverende technologie
die momenteel de markt verovert. Ze maakt gebruik van lichtgevend
semi-geleidend materiaal dat elektriciteit omzet in licht. SSL omvat led- en
oledverlichting[3]. SSL werd eerst ingevoerd in verkeerslichten en
autolampen. Deze technologie wordt reeds breed gebruikt voor lichtkranten en
tv's en dringt nu door tot de algemene verlichtingsmarkt. De komende jaren
wordt SSL de meest energie-efficiënte en veelzijdige technologie voor algemene
verlichting. Zij zal zorgen voor hoogwaardig licht en visuele topprestaties in
combinatie met nieuwe architectuur- en ontwerpkeuzes voor een beter comfort en
een groter welzijn[4]. Het grootschalige gebruik van SSL zou fors kunnen
bijdragen tot de doelstellingen van de Europa 2020-strategie voor slimme,
duurzame en inclusieve groei en meer bepaald de doelstelling in verband met de
verbetering van de energie-efficiëntie[5]. Dit zal een
aanmerkelijke invloed hebben op de Europese gebruikers (zowel de consument als
de professionele gebruiker) en op het concurrentievermogen van de Europese
verlichtingsindustrie. De huidige SSL-producten kampen echter met een aantal
uitdagingen die een bredere inburgering in de markt verhinderen: ze zijn duur,
de gebruikers zijn niet vertrouwd met deze nieuwe technologie en moeten
vertrouwen krijgen in het gebruik ervan, de technologie evolueert snel en er is
een gebrek aan normen. Europa beschikt reeds over een brede waaier van
beleidsinstrumenten die de inburgering van energie-efficiënte technologieën,
waaronder verlichting, stimuleren en die regelmatig worden herzien en
geactualiseerd. Europa heeft ook erkend dat de openbare sector via
overheidsopdrachten een sleutelrol kan spelen in de versnelling van de
marktpenetratie van dergelijke technologieën[6]. De vraag is dan
ook of er op Europees niveau nieuwe of aanvullende maatregelen nodig en
haalbaar zijn die de snelle inburgering van SSL zouden kunnen stimuleren. En zo
ja, om welke maatregelen gaat het dan? De Europese verlichtingsindustrie speelt een
belangrijke rol in de overgang naar SSL. Deze industrie is groot en van
wereldklasse, en zij is er klaar voor om haar sterke punten in de conventionele
verlichting in te zetten om te profiteren van deze opkomende technologie. In
Europa is de markt echter slechts langzaam aan SSL aan het wennen en onderzoek,
innovatie en samenwerking betreffende SSL zijn versnipperd4. In tegenstelling
hiermee is de verlichtingsindustrie in andere werelddelen, vooral Azië en de
Verenigde Staten, snelle vorderingen aan het maken, met de hulp van
aanzienlijke overheidssteun[7]. Om tred te houden met de snel ontwikkelende
technologie en de wereldwijde concurrentie en om bovenvermelde vraagstukken aan
te pakken, is nu actie op Europees niveau nodig om twee
kerndoelstellingen te behalen die nauw met elkaar verweven zijn: (1)
in verband met de Europese gebruikers (aan
de vraagzijde): consumenten, professionele gebruikers en overheidsafnemers
bewuster maken en hun laten zien dat deze nieuwe verlichtingstechnologie van
hoge kwaliteit is en tijdens haar lange levensduur energie en geld bespaart
waardoor ze ertoe bijdraagt dat Europa zijn energie-efficiëntiedoelstellingen
kan behalen, en nieuwe initiatieven voorstellen om vroeg marktfalen te
verhinderen. (2)
in verband met de Europese
verlichtingsindustrie (aan de aanbodzijde): beleidsmaatregelen
voorstellen die de concurrentiekracht en het mondiale leiderschap van de
verlichtingsindustrie bevorderen en die bijdragen tot het scheppen van groei en
banen in Europa. Dit groenboek maakt deel uit van het Europese
vlaggenschipinitiatief "Een digitale agenda voor Europa"[8]
in het kader van de Europa 2020-strategie voor slimme, duurzame en inclusieve
groei[9]. Het groenboek zet de
belangrijkste vraagstukken uiteen die moeten worden aangepakt in een Europese
strategie die gericht is op de snellere verspreiding van hoogwaardige SSL voor
algemene verlichting. Het is bedoeld om Europa te helpen bij het behalen van de
belangrijkste doelstellingen voor energie-efficiëntie, industrieel en
innovatiebeleid in het kader van Europa 2020. Het groenboek stelt voor om in Europa een aantal
nieuwe beleidsinitiatieven te lanceren en met alle belanghebbenden
een publiek debat op gang te brengen en aldus de verspreiding van SSL te
versnellen. Het heeft de ambitie om proactief een samenhangende reeks
strategische doelstellingen in de Unie vast te stellen die zowel de vraag- als
de aanbodzijde in aanmerking nemen en om, als basis voor toekomstige
maatregelen voor alle betrokken spelers, de algemene voorwaarden vast te
stellen aan de hand waarvan deze doelstellingen kunnen worden behaald. De belanghebbenden uit de onderzoeks- en
bedrijfswereld, overheden, het maatschappelijk middenveld en de burgers wordt
verzocht om zich in dit debat te mengen. Aangezien de digitale
agenda voor Europa een horizontaal initiatief is, heeft dit groenboek
belangrijke raakpunten met verschillende andere vlaggenschipinitiatieven van
Europa 2020. Zo stelt het bijvoorbeeld voor om op het vlak van SSL
verschillende algemene beleidsdoelstellingen toe te passen die de Unie in haar
nieuwe innovatie-[10] en industriebeleid[11]
vastgesteld heeft. Het stelt ook een kader voor van maatregelen in verband met
enkele meer specifieke initiatieven van de Unie zoals het
Energie-efficiëntieplan 20116, 'Horizon 2020', het weldra verwachte
nieuwe kader voor onderzoek en innovatie[12], de thematische
strategie inzake afvalpreventie en afvalrecycling[13],
het initiatief betreffende sleuteltechnologieën[14]
en de fondsen voor het regionaal beleid[15].
1.
SSL: een nieuwe kijk op verlichting
SSL-technologieën voor algemene
verlichtingstoepassingen omvatten led- en oledlichtbronnen,
verlichtingsartikelen[16] en mechanismen voor de
bediening van de lichtbronnen. Ze brengen wit licht voort in verschillende
kleurentinten en variaties, van warm tot koud wit. Ledlampen en
-verlichtingsartikelen omvatten ledlichtpunten met hoge helderheid.
Oledtoestellen zijn gebaseerd op organische lichtbronnen (bv. polymeren) die
homogeen licht uitstralen van een tweedimensionaal vlak en ze kunnen worden
vervaardigd in willekeurige vormen en afmetingen, ook als transparante panelen.
Leds zijn nu een rijpe technologie. Oleds zijn nog
niet rijp[17] en momenteel zijn er
enkel producten in kleine series in de bovenlaag van het gamma verkrijgbaar op
de markt. Oleds zullen de volgende jaren belangrijker worden wanneer ze de
algemene verlichtingsmarkt betreden en ze zullen de deur openzetten voor een assortiment
nieuwe verlichtingstoepassingen. SSL is op verschillende belangrijke vlakken een
doorbraak in algemene verlichting: ·
Energie-efficiëntie:
nieuwe SSL-producten zijn even energie-efficiënt als hun meest geavanceerde
tegenhangers (fluorescentie- of halogeenlampen) die zich dicht tegen hun
optimale prestatieniveau bevinden. De volgende jaren zal SSL op het vlak van
energie-efficiëntie alle bestaande verlichtingstechnologie inhalen. Het zal
forse energiebesparingen[18] mogelijk maken in goed
ontworpen, geplaatste en gebruikte slimme verlichtingsinstallaties[19]
en leiden tot een aanzienlijke bijdrage tot de CO2-vermindering op
Europees niveau[20]. ·
Verlichtingskwaliteit en visueel comfort: SSL biedt hoogwaardige verlichting[21] en visueel
comfort op het vlak van kleurweergave (levendige, verzadigde kleuren van
verlichte voorwerpen) en dynamische controle (lichtspectrum, momentane
omschakeling en dimming). Ze heeft een lange levensduur[22]
met lagere onderhoudskosten en bevat geen kwik. De intensiteit en kleur is
gemakkelijk te regelen, zodat de verlichting kan worden aangepast aan de
behoeften van de toepassing of de wensen van de gebruiker. Huidig onderzoek
toont ook aan dat bepaalde ledlampen omgevingsverlichting tot stand brengen die
bijdraagt tot het welzijn en optimale leer- en werkomstandigheden (bv. in
scholen en kantoren) en die een positieve invloed uitoefent op de vitaliteit,
concentratie en alertheid van mensen[23]. ·
Ontwerp en esthetica:
SSL-technologie geeft verlichtingsontwerpers en de verlichtingsindustrie een vrijwel
onbeperkte vrijheid om nieuwe verlichtingsconcepten en ontwerpparameters te
ontwikkelen. Ze maakt nieuwe vormen van verlichtingsartikelen en -systemen
mogelijk, onder meer de volledige integratie van verlichting in bouwelementen
(muren, plafonds, vensters). Vooral oleds bereiden de weg voor naar volledig
nieuwe verlichtingstoepassingen en zullen een belangrijke rol spelen in de
ontwikkeling van dunne, bijzonder efficiënte lichtpanelen met maximale
ontwerpmogelijkheden. Door kleuren en vormen te combineren, zullen leds en
oleds nieuwe kansen creëren om de omgeving via licht aan te passen aan
persoonlijke wensen, wat bijdraagt tot welzijn en comfort. ·
Innovatie en nieuwe kansen voor het
bedrijfsleven: de combinatie en toepassing van de
brede waaier van SSL-kenmerken en -voordelen zal tal van kansen scheppen voor
de verlichtingsindustrie en zal leiden tot een wijziging van de
ondernemingsmodellen: van de verkoop van lichtbronnen en verlichtingsartikelen
naar de integratie ervan in woninginrichting en gebouwen; van de verkoop van
vervangende lampen naar de verkoop van slimme verlichtingssystemen en
-oplossingen en de totstandbrenging van een nieuwe nutssector waar verlichting
als dienst wordt verkocht. Intensieve productie- en onderzoeksactiviteiten
overal ter wereld beloven voor de eerstvolgende jaren een verdere verbetering
van de SSL-prestaties (d.w.z. energie-efficiëntie en kwaliteit) en forse
kostenverlagingen. Zo hebben de allernieuwste witte leds al een efficiëntie van
30-50 % bereikt[24], hebben ze een soortelijke
lichtstroom[25] van 100-150 lumen/watt
(lm/W) en een kleurweergave-index[26] van 80. De streefwaarden
voor warme witte leds voor de komende tien jaar zijn: 50-60 % efficiëntie, meer
dan 200 lm/W soortelijke lichtstroom en een kleurweergave-index van meer dan
90. De allernieuwste oledproducten hebben vandaag ongeveer 50 lm/W. Hun
soortelijke lichtstroom zal naar verwachting weliswaar altijd onder die van
leds blijven, maar de toegevoegde waarde van de oledtechnologie schuilt in haar
omvang, flexibiliteit en de mogelijkheden voor nieuwe toepassingen. In 2010 bedroegen de
totale marktinkomsten van algemene verlichting wereldwijd ongeveer 52 miljard
euro, waarvan nagenoeg 30 % in Europa werd uitgegeven. Volgens de prognoses zal
de wereldmarkt tegen 2020 88 miljard euro bereiken, waarbij het aandeel van
Europa zal dalen tot minder dan 25 %[27]. De huidige
marktpenetratie van SSL in Europa is zeer laag: in 2010 haalde het marktaandeel
van leds (in waarde) 6,2 %. Verschillende studies voorspellen dat SSL tegen
2020 meer dan 70 % van de algemene verlichtingsmarkt in Europa zal uitmaken27. Europa staat voor de uitdaging om de bestaande
hinderpalen uit de weg te ruimen en aldus het potentieel van SSL waar te maken
en daardoor meteen ook de Europese verlichtingsindustrie te helpen om het
voortouw te blijven nemen in de wereldwijde concurrentie.
2.
SSL en Europese gebruikers
2.1.
Een groot potentieel voor de verspreiding van SSL
in Europa
Verlichting is een essentiële dienst voor huishoudelijk
gebruik, in publieke ruimtes en in andere toepassingen, van reclamepanelen,
voertuigen, verkeer en straatverlichting tot overheidsinstellingen en openbare
gebouwen. In Europa neemt professionele verlichting (bedrijfsgebouwen en
straatverlichting) 52 % van de totale marktinkomsten voor haar rekening, de
overige 48 % zijn voor woongebouwen27. In kantoorgebouwen wordt 50 %
van het volledige elektriciteitsverbruik voor verlichting gebruikt, in
ziekenhuizen is dit aandeel 20-30 %, in fabrieken 15 %, in scholen 10-15 % en
in woongebouwen 10-12 %[28]. Leds zijn op de algemene verlichtingsmarkt
verkrijgbaar als in het plafond ingebouwde spots en als vervanging van
gloeilampen, maar dankzij recente vooruitgang in de ledtechnologie kunnen ze
ook in veeleisender toepassingen worden ingebouwd en gebruikt: straatverlichting,
binnen- en buitenverlichting met hoge helderheid, winkel- en
etalageverlichting, algemene verlichting van koopwaar enz. Winkelcentra pikten
de trend snel op en sommigen behaalden energiebesparingen van 60 % en een
terugverdientijd van ongeveer drie jaar[29]. Ledverlichting
wordt ook gewaardeerd in hotels waar verlichtingsrenovaties tot 90 % hogere
doeltreffendheid leiden in vergelijking met de vroegere toestand[30].
Het potentieel voor de verspreiding van leds in Europa is zeer groot, aangezien
75 % van de bestaande verlichtingsinstallaties ouder is dan 25 jaar[31].
De eerste onderzoeken naar de effecten van
ledverlichting over haar volledige levensduur in vergelijking met andere
verlichtingstechnologieën zijn reeds uitgevoerd28. De effecten over
de volledige levensduur moeten verder worden gevolgd naarmate de ledtechnologie
evolueert. In de toekomst kunnen SSL-toepassingen breed worden verspreid en
niet alleen worden ingezet ter vervanging van bestaande verlichtingssystemen,
maar ook worden ingebouwd in meubilair of gebouwen. Op lange termijn zou dit de
verwachte energiebesparingen kunnen beperken, een effect dat bekendstaat als
het rebound effect[32]. Verlichting neemt 50 %
van het elektriciteitsverbruik in Europese steden voor haar rekening[33].
Steden ontwikkelen gaandeweg strategieën voor duurzame stadsverlichting die ze
opnemen in hun stadsontwikkelingsbeleid en uitvoeren in nauwe samenwerking met
verlichtingsontwerpers, architecten en stadsplanologen. Het potentieel van SSL
als vervangingstechnologie van meer dan 90 miljoen traditionele straatlampen in
Europa en de snelle evolutie van deze technologie brengen tal van Europese
steden[34] ertoe om proefprojecten
op te starten die hen vertrouwd maken met deze technologie, de belangrijkste
voordelen ervan laten ondervinden en inzicht geven in mogelijke nadelen.
Sommige lidstaten financieren SSL-proefprojecten of uiteenlopende
innovatieactiviteiten[35]. In andere gevallen
worden publiek-private partnerschappen opgericht die voor een periode van 20
tot 30 jaar de verantwoordelijkheid voor de openbare verlichting op zich nemen[36].
2.2.
Problemen en uitdagingen voor de inburgering van
SSL bij de Europese gebruiker
Op de markt bestaat reeds een breed assortiment
van SSL-producten die zijn toegesneden op de uiteenlopende behoeften van de
gebruiker. Er zijn echter nog tal van uitdagingen die de inburgering van SSL
bij de consumenten, professionele gebruikers en steden in de weg staan. Deze
uitdagingen vergen een aanpak op Europees niveau. De volgende belangrijke
problemen moeten worden aangepakt: Problemen voor consumenten en professionele
gebruikers –
Ledproducten van lage kwaliteit: er zijn reeds enkele ledproducten van goede
kwaliteit op de Europese markt, maar veel ledproducten in het aanbod zijn niet
goed ontworpen en slecht vervaardigd, zodat ze koud, wit licht van lage
kwaliteit afgeven en vooral dienen als vervangingslamp. De consumenten ervaren
ook dat deze producten veel minder lang meegaan dan op de verpakking staat
aangegeven[37]. Voorschriften voor de
minimale kwaliteit van ledproducten worden gezien als een belangrijke factor
die de tevredenheid van de consument met ledverlichting kan garanderen en die
de ledmarkt kan doen groeien. De lidstaten zijn verantwoordelijk voor het
toezicht op de prestaties en veiligheid van producten die in de EU-markt worden
verkocht en het CE-merkteken dragen (markttoezicht). Een doeltreffende
regeling van het markttoezicht is een randvoorwaarde voor de inburgering van
ledproducten van hoge kwaliteit in de EU-markt. –
Hoge eerste aankoopkosten: snelle vooruitgang in de onderdelen en
fabricageprocessen van SSL-technologie en forse investeringen door
verschillende bedrijven leiden ertoe dat de SSL-kosten met 30 % per jaar dalen.
In de nabije toekomst zullen ledlampen echter duurder blijven dan andere
bestaande verlichtingstechnologieën[38]. Aangezien leds van hoge
kwaliteit een lange levensduur hebben, zijn hun onderhoudskosten lager.
Professionele gebruikers moeten tot aankoop van een verlichtingsproduct
beslissen op basis van de berekening van de totale kosten van eigendom (TCO -
total cost of ownership)[39]. –
Gebruikers zijn zich doorgaans niet volledig
bewust van de voordelen en mogelijkheden van SSL-technologie: ze beschouwen SSL nog niet als een
belangrijke koolstofarme technologie en zijn niet in staat om de kosten van SSL
af te wegen tegen de voordelen ervan. –
Ontoereikende of slechte productinformatie: wanneer consumenten beslissen om
SSL-producten te kopen, hebben ze het lastig om het juiste product te kopen
aangezien ze inzicht moeten hebben in uiteenlopende technische kenmerken die
niet zijn aangeduid of die vaak slecht worden uitgelegd op de productverpakking
(bv. misleidende beweringen over de gelijkwaardigheid van hun lichtrendement
enz.). –
Bezorgdheid betreffende biologische
veiligheid ("blue light hazard" of "blauwlichtschade"): er bestaat bezorgdheid over de gevolgen voor de gezondheid van
ledlicht dat door toedoen van het blauwe spectrumbestanddeel van het licht
schade zou toebrengen aan het netvlies[40]. Het
ontwerpverslag van het WCNG[41] betreffende "Health
effects of artificial light" ("Effecten van kunstlicht op de
gezondheid") heeft echter geen bewijs gevonden dat blauw licht van
kunstverlichting (waaronder ledlampen voor de consument) een risico zou vormen.
Het WCNG beveelt voorlopig echter aan om maatregelen omtrent het misbruik van
kunstverlichting in het algemeen in overweging te nemen. –
De technologie is snel voorbijgestreefd en
normen ontbreken: gebruikers
aarzelen om in SSL te investeren met het oog op de verdere prijsdalingen en de
snelle technologische verbeteringen (in de laboratoria verdubbelt de
doeltreffendheid van leds om de 18-24 maanden). Momenteel zijn er hiaten, ook
veiligheidshiaten, in de normalisatie van SSL-technologie. Bovendien moeten de volgende uitdagingen worden
aangepakt voor de verspreiding van SSL in steden en particuliere gebouwen: Specifieke uitdagingen
voor ruime SSL-verspreiding in steden –
Steden zijn onvoldoende op de hoogte,
aarzelen of hebben onvoldoende prikkels om oude buitenverlichtingstechnologieën
te vervangen door energie-efficiëntere SSL: vandaag de dag stellen veel steden zich
terughoudend op als het gaat om de ruime toepassing van SSL in
buitenverlichting, vooral omwille van de relatief hoge investeringskosten die
ze daar vooraf voor moeten neertellen en die niet stroken met de krappe
jaarlijkse stadsbegroting (ook al worden deze kosten doorgaans gecompenseerd
door aanzienlijk lagere levensduurkosten). Andere redenen zijn gebrek aan
vertrouwen door het ontbreken van kwaliteitscertificatie en het gebrek aan
normen voor de ontwikkeling van de juiste specificaties. Specifieke uitdagingen voor de verspreiding van
SSL in particuliere gebouwen –
Het conflict tussen verhuurder en huurder: dit betreft de tegenstrijdige belangen van
de eigenaar van het gebouw, die de eerste kostprijs van de verlichting betaalt,
en de gebruiker die doorgaans de bedrijfskosten betaalt[42].
Het verhindert de plaatsing en de mogelijke energiebesparingen van
energie-efficiënte verlichting6.
2.3.
Initiatieven die de inburgering van SSL bij
consument en gebruiker bevorderen
EU-beleid en normatieve instrumenten
betreffende SSL-producten Er
bestaat reeds een brede waaier van EU-instrumenten, vrijwillig zowel als
normatief, die van toepassing zijn op SSL en de verdere verspreiding ervan
zullen bevorderen via minimale prestatie- en veiligheidsvoorschriften voor
SSL-producten. De belangrijkste instrumenten zijn: ecodesign[43],
energie-etikettering[44], ecolabel[45],
de richtlijn inzake laagspanning of de richtlijn inzake algemene
productveiligheid[46], de richtlijnen
betreffende beperking van het gebruik van gevaarlijke stoffen en
betreffende afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA)[47],
groene overheidsopdrachten[48] en het nieuwe
wetgevingskader[49]. Deze
instrumenten worden regelmatig herzien zodat ze de technologische vooruitgang
en mogelijk nieuwe EU beleidsmaatregelen in de betrokken domeinen
weerspiegelen. Met name: –
maatregelen voor de tenuitvoerlegging van de richtlijnen
inzake ecodesign en energie-etikettering en de Verordening betreffende het
ecolabel voor lichtbronnen worden momenteel herzien en ontwikkeld: de Commissie
is voornemens om een nieuwe verordening betreffende ecodesign aan te nemen die
gerichte verlichting (reflectorlampen) zal bestrijken. Zij zal verplichte
EU-wetgeving invoeren betreffende gerichte lampen met minimale
functionaliteitsvoorschriften voor alle leds (volgens een bestaande
ecodesignverordening moeten niet-gerichte leds reeds voldoen aan minimale
voorschriften betreffende energie-efficiëntie)[50]. De Commissie is
van plan om in de herziene verordening betreffende energie-etikettering leds en
allerlei gerichte en professionele lampen op te nemen[51]; –
de richtlijn inzake laagspanning zal worden
afgestemd op het nieuwe wetgevingskader46; –
tegen einde 2011 worden in het kader van de groene overheidsopdrachten
de nieuwe criteria voor "binnenverlichting" aangenomen en worden de
bestaande criteria voor "straatverlichting en verkeerssignalen"
geactualiseerd; –
overwogen wordt om in 2012 de ecolabelcriteria voor
lichtbronnen dusdanig te herzien dat zij leds gaan omvatten. In aanvulling op het bovenstaande: –
GreenLight[52] is een
vrijwillig initiatief dat (openbare en particuliere) verbruikers van
bedrijfselektriciteit aanmoedigt om hun energieverbruik voor verlichting te
verminderen door energie-efficiënte verlichting te plaatsen in hun inrichting; –
het Internationaal Energieagentschap (IEA) is
momenteel het vraagstuk van de globale kwaliteit van SSL aan het behandelen
door een kwaliteitsborgingsplan voor SSL[53] te ontwikkelen,
door bij te dragen tot de harmonisatie van de prestatietesten en te werken aan
de ontwikkeling van accreditatie-infrastructuur[54]. Met het oog op de vermelde uitdagingen zijn
verdere maatregelen nodig om de verspreiding van SSL in Europa te versnellen: Uit het oogpunt van de consument –
De bij verlichting belanghebbende partijen en/of
consumentenverenigingen wordt verzocht om bewustmakingscampagnes te organiseren
en zo de gebruikers bewuster te maken van SSL-producten en hen inzicht bij te
brengen over de manier waarop de consument SSL-producten naar zijn behoeften
kan kiezen. –
De lidstaten en de verlichtingsindustrie dienen
ervoor te zorgen dat de in Europa verkochte SSL-producten voldoen aan de
EU-wetgeving betreffende prestatie- en veiligheidsvoorschriften. –
De Commissie zal de ontwikkelingen in verband met
mogelijke effecten van de ledverlichtingstechnologie op de gezondheid van de
consumenten verder blijven volgen. Vragen: (1) Wat zou u voorstellen om de hierboven geschetste uitdagingen
voor de bredere marktpenetratie van SSL-technologie in Europa aan te gaan? (2) Welke aanvullende uitdagingen ziet u voor een bredere
marktpenetratie van SSL in Europa en welke oplossingen zou u voorstellen om ze
te overwinnen? (3) Wat kunnen de lidstaten doen om het markttoezicht op
productprestaties en veiligheid op het gebied van SSL-verlichtingsproducten te
versterken? (4) Wat kan de verlichtingsindustrie doen om de prestaties van
SSL-producten te garanderen? (5) Wat kan er worden gedaan om de consumenten en professionele
gebruikers bewuster te maken van SSL-technologie en welke specifieke
maatregelen en prikkels zou u voorstellen om de inburgering van SSL te
versnellen? Leidende SSL-markten voor steden tot stand
brengen De overheid kan groene
overheidsopdrachten aanwenden om de bredere verspreiding van energie-efficiënte
verlichting in steden of gebouwen te ondersteunen. Veel lidstaten hebben op
nationaal niveau een eigen aanpak voor de ondersteuning van groene
overheidsopdrachten goedgekeurd. Voor steden bestaat er reeds een aantal financiële
instrumenten waarmee ze haalbaarheidsstudies kunnen financieren betreffende
investeringen in duurzame energie, waaronder verlichting, op plaatselijk
niveau. Voorbeelden zijn de faciliteit voor technische bijstand ELENA[55]
en het Europees fonds voor energie-efficiëntie (EEE-F)[56]. Wanneer steden in staat worden gesteld om in een
vroeg stadium SSL in te zetten, kunnen ze een voortrekkersrol vervullen
als het gaat om SSL-producten in Europa. Dat vereist echter een nauwe
samenwerking tussen de verantwoordelijke gemeentelijke overheden en de
verlichtingsindustrie. Daardoor zouden de steden de voordelen van SSL beter
leren begrijpen en inzicht krijgen in het assortiment van bestaande keuzes dat
op hun behoeften is toegesneden. Ze zouden ook kunnen profiteren van de
ervaring op het stuk van beste praktijken en ze zouden passende instrumenten
kunnen vaststellen voor de snelle verspreiding van SSL. Om in Europese steden leidende SSL-markten tot
stand te brengen, overweegt de Commissie de volgende maatregelen: –
vertegenwoordigers van steden, de SSL-industrie en
andere relevante belanghebbenden uitnodigen om een taakgroep op te richten die
specifiek de opdracht krijgt om een stappenplan en een uitvoeringsplan voor te
stellen voor de totstandbrenging van een leidende SSL-markt in Europese steden.
Deze opdracht kan het opzetten van innovatieve financiële regelingen en
publiek-private partnerschappen omvatten, evenals mechanismen voor het
uitwisselen van informatie en beste-praktijkervaring; –
steden uitnodigen om gebruik te maken van ELENA en
EEE-F, bestaande structuurfondsen en andere financiële mechanismen om de
verspreiding van SSL op grote schaal te plannen; –
vanaf 2012 een aantal speciaal hiervoor bedoelde
bewustmakingsevenementen organiseren ten behoeve van Europese steden[57],
in nauwe samenwerking met SSL-proefprojecten van het CIP[58],
de lidstaten en regio's die SSL-proefprojecten in verband met buitenverlichting
ondersteunen en alle andere geïnteresseerde belanghebbenden; –
nieuwe mechanismen zoeken die gebruikt kunnen
worden voor de uitvoering van grootschalige proefprojecten, demonstratie- en
verspreidingsacties voor slimme verlichtingssystemen in Europese steden en
regio's. Zulke acties zijn opgenomen in de investeringsprioriteiten van het
nieuwe cohesiebeleid (2014-2020) en zouden de basis kunnen vormen voor de
totstandbrenging van een mogelijk Europees innovatiepartnerschap inzake slimme
steden10. Leidende SSL-markten voor gebouwen tot stand
brengen Voor openbare gebouwen bestaan er
beleidsinstrumenten en normatieve instrumenten die ook de verspreiding van SSL
ondersteunen, of anders zullen deze spoedig in werking treden: –
groene overheidsopdrachten kunnen door de
overheid worden gebruikt om de bredere verspreiding van energie-efficiënte
verlichting in openbare gebouwen te ondersteunen[59]; –
het voorstel van de Commissie voor een richtlijn
betreffende energie-efficiëntie[60], die belangrijke
delen van het energie-efficiëntieplan in de praktijk brengt, bevat
verschillende elementen die de inburgering van SSL-technologie en
verlichtingsdiensten in openbare gebouwen kunnen bevorderen. Het stelt met name
voor dat de overheden in het algemeen alleen producten, dus ook
verlichtingsproducten, aankopen die tot de hoogste energie-efficiëntieklasse
behoren, wat binnenkort voor leds het geval zal zijn. De inburgering van
energie-efficiënte verlichtingstechnologieën in gebouwen zal ook worden
bevorderd door de aan nutsbedrijven opgelegde verplichting om energiebesparende
maatregelen voor de eindgebruiker uit te voeren en door de aan de openbare
sector opgelegde verplichting om openbare gebouwen te renoveren; –
de richtlijn betreffende de energieprestatie van
gebouwen [61]bepaalt dat alle nieuwe
openbare gebouwen tegen 2019 bijna energieneutraal moeten worden en dat dit
tegen 2021 voor alle nieuwe gebouwen geldt. Volgens de richtlijn zijn de
lidstaten verantwoordelijk voor het vaststellen van minimumeisen voor de
energieprestatie van gebouwen. Momenteel wordt een verordening voorbereid die
voorziet in een methodiek waarmee de kostenoptimale niveaus van de minimumeisen
inzake energieprestatie voor nieuwe en bestaande gebouwen (zowel woon- als
bedrijfsgebouwen) kunnen worden berekend. De verordening moedigt de lidstaten
ook aan om op systeemniveau kostenoptimale eisen voor
verlichtingssystemen te berekenen en vast te stellen ten behoeve van bestaande
bedrijfsgebouwen of om deze af te leiden uit de berekeningen die voor gebouwen
zijn gemaakt. Ook voor woongebouwen
bestaat de noodzaak om financiële en andere prikkels in te stellen die
gebruikers aanzetten om SSL-technologie te kopen en te installeren. Ook zouden
er innovatieve contractmodellen ingevoerd kunnen worden, waar verlichting
bijvoorbeeld zou worden aangekocht als dienst van bedrijven die de investering
voor de SSL-installatie op zich nemen en die hun rendement halen uit de
energiebesparingen die met de nieuwe verlichtingsinstallatie worden
gerealiseerd[62]. De voorgestelde richtlijn
inzake energie-efficiëntie stimuleert dergelijke contractmodellen voor
energieprestaties. De volgende maatregelen zouden de totstandbrenging
van leidende SSL-markten in openbare en woongebouwen kunnen versnellen: –
aan de overheden wordt gevraagd om de brede
verspreiding van SSL-technologie te bevorderen wanneer ze openbare gebouwen
renoveren; –
de lidstaten worden uitgenodigd individuele consumenten
te stimuleren zodat deze aangemoedigd worden om de huidige verlichtingssystemen
in hun huizen te vervangen door SSL. Vragen: (6) Wat kan er gebeuren om het conflict tussen verhuurder en
huurder op te lossen? (7) Welke aanvullende maatregelen kunnen helpen om de
SSL-verspreiding in gebouwen te versnellen?
3.
SSL en de Europese verlichtingsindustrie
3.1.
De Europese verlichtingsindustrie en uitdagingen
voor haar verdere ontwikkeling
De Europese verlichtingsindustrie is groot en
heeft wereldklasse: ze stelt 150 000 mensen te werk en heeft een jaarlijkse
omzet van 20 miljard euro. De sector is zeer innovatief, maar zeer versnipperd
langsheen de waardeketen4. Naast een aantal grote, mondiale
marktdeelnemers, bestaat zij uit een paar duizend kmo's, die vooral actief zijn
in de sector van de verlichtingsartikelen. Op het vlak van SSL
zijn in Europa twee van de vier grootste mondiale ledfabrikanten gevestigd4,
ook al vindt de huidige productie slechts in beperkte mate in Europa plaats[63].
Europa heeft ook een stevige positie verworven op het vlak van de opkomende
oledverlichtingstechnologie, maar heeft er moeite mee om het leiderschap in
O&O om te zetten in bedrijfssucces en innovatieve producten op de markt te
brengen die in Europa met behulp van grootschalige productieprocessen in massa
geproduceerd kunnen worden. De bredere
verspreiding van SSL zal van invloed zijn op de verlichtingssector. Gedurende
de volgende 3-5 jaar zal de retrofitsector[64] naar verwachting
de SSL-markt domineren, ondersteund door de verdere geleidelijke eliminatie van
conventionele gloeilampen. Naarmate ledlampen gaan overheersen, zal een
geleidelijke verschuiving plaatsvinden van de verkoop van vervangingslampen
naar de verkoop van verlichtingsartikelen, en meer bepaald de verkoop van slimme
verlichtingssystemen en verlichtingsdiensten. De
mogelijkheid om verlichtingskenmerken aan te passen aan de specifieke eisen
van de gebruikers zal nieuwe zakelijke mogelijkheden bieden in antwoord op
de uitdaging van een actieve en gezonde oudere bevolking. Omwille van de hoge
eerste investeringskosten zullen SSL-verlichtingssystemen en -diensten de weg
bereiden voor innovatieve financieringsmodellen zoals leasing of contractuele
overeenkomsten, te beginnen met installaties voor grote gebouwen en
toepassingen voor buiten. Intelligente systemen en communicatiesystemen zullen
de sector geleidelijk omvormen tot aanbieders van verlichtingssystemen en
-diensten. Deze verschuiving naar slimme verlichtingssystemen
en -diensten zal een belangrijke invloed hebben op de markt voor
verlichtingsartikelen en de dienstenmarkt. Grote marktdeelnemers in de
verlichtingsindustrie begeven zich gaandeweg op de markt van
verlichtingsdiensten, waardoor consolidatie van de verlichtingsindustrie ontstaat.
Voorts zullen toegesneden oplossingen de verlichtingsindustrie mogelijkheid tot
groei bieden, wanneer ze haar voordeel doet met het potentieel van de
ledtechnologie, vooral wanneer deze wordt gecombineerd met slimme
lichtbeheersingssystemen waarmee creatieve verlichtingsontwerpen en grote
kostenbesparingen kunnen worden gerealiseerd[65]. Deze wijziging van de
ondernemingsmodellen zal een betere samenwerking vergen tussen de Europese
fabrikanten van verlichting en verlichtingsartikelen enerzijds en tal van
andere betrokkenen langsheen de ruimere waardeketen, waaronder: groot-
en kleinhandel, stadsplanologen, architecten en verlichtingsontwerpers,
fabrikanten en installateurs van elektrische onderdelen/systemen, de sector
facility management en de bouwsector, en bedrijven die verlichtingsdiensten
aanbieden. Europa voert de concurrentie in gebouwbeheersystemen en
verlichtingsdiensten aan en kan munt slaan uit een grote, levendige en
vermaarde gemeenschap van verlichtingsarchitecten en -ontwerpers. De verticale
integratie langsheen de waardeketen gebeurt reeds en zal naar verwachting
worden voortgezet. De volgende 3-5 jaar zullen van groot belang zijn
voor de vestiging van leidende SSL-marktdeelnemers. De Europese industrie
bevindt zich in principe in een uitstekende positie om voort te bouwen op bestaande
troeven en daardoor munt te slaan uit de opkomende SSL-technologie. De Europese
verlichtingsindustrie staat echter al onder zware druk, nu nieuwe - vooral
Aziatische - marktdeelnemers uit de ledachtergrondverlichtingsindustrie voor
vlakke beeldschermen en tv's de algemene markt voor ledverlichting betreden. Al
deze factoren zullen de wereldwijde verlichtingsindustrie de komende decennia
ingrijpend veranderen.
3.2.
Een Europese strategische aanpak voor een
concurrerende SSL-industrie in Europa
Tegen deze achtergrond is een Europese
strategische aanpak voor een concurrerende SSL-industrie vereist. Vooral de
volgende belangrijke vraagstukken in verband met de evolutie van de Europese
SSL-industrie en de ontwikkeling van haar concurrentievermogen moeten worden aangepakt. –
De "vallei des doods": SSL is een onderdeel van fotonica, een sleuteltechnologie. Een
groep deskundigen op hoog niveau[66] voor
sleuteltechnologieën heeft de belangrijkste problemen vastgesteld die Europa
heeft bij het omzetten van zijn ideeën in verhandelbare producten[67].
Om door deze "vallei des doods" heen te geraken, beveelt de groep een
strategie aan met drie pijlers die gericht zijn op: (i) technologisch
onderzoek; (ii) productontwikkeling en demonstratie; (iii) geavanceerde
productie van wereldklasse. Op basis van dit brugmodel met drie pijlers heeft
de groep een reeks specifieke beleidsaanbevelingen gedaan voor de
doeltreffendere industriële ontwikkeling en verspreiding van
sleuteltechnologieën in Europa. –
Versterking van de SSL-waardeketen (van grondstoffen tot productie en eindproducten, met inbegrip van
leveranciers van onderdelen en uitrusting): dit is nodig om de bestaande
versnippering in de verlichtingsindustrie weg te werken. Oleds zullen de
grenzen tussen de fabrikanten van verlichtingsbronnen en die van
verlichtingsartikelen verder doen vervagen en ze zullen de reeds aan de gang
zijnde consolidatie in de verlichtingssector versnellen. –
Samenwerking bevorderen tussen de
SSL-industrie en de andere betrokken marktdeelnemers langsheen de ruimere
waardeketen. Betere samenwerking is essentieel
voor de ontwikkeling van nieuwe ondernemingsmodellen en om van
verlichtingsproducten over te schakelen op verlichtingssystemen en -diensten,
waar Europa een heleboel troeven in handen heeft om leider te worden op de
wereldmarkt. –
De toekomst van de SSL-productie in Europa: de Europese SSL-industrie zal strategische beslissingen moeten nemen
over de toekomst van de SSL-productie in Europa, voor leds maar meer nog voor
de opkomende oledverlichtingstechnologie. –
De schaarse grondstoffenvoorraad
veiligstellen en afgedankte SSL-producten recyclen:
de komende jaren zal de Europese industrie worden geconfronteerd met de
uitdaging om de voorraad schaarse grondstoffen veilig te stellen[68]
die nodig zijn voor de productie van SSL maar die slechts beperkt beschikbaar
zijn omwille van de bestaande bijna-monopolies en uitvoerbeperkingen[69].
Dit wordt weerspiegeld door de uitdaging om de technologie te verbeteren en zo
de aanwending van schaarse hulpbronnen te beperken en door de uitdaging om deze
te recyclen, in overeenstemming met het vlaggenschipinitiatief "Efficiënt
gebruik van hulpbronnen"[70] en het bijbehorende
stappenplan[71]. Voor de verdere
ontwikkeling van de Europese SSL-industrie, haar innovatiecapaciteit en
wereldwijde concurrentiekracht zullen ook de volgende vraagstukken van cruciaal
belang zijn: –
normalisering:
een strategische ontwikkeling en een strategisch gebruik van normalisering en
de doeltreffende bevordering van de betrokken normen over de hele wereld[72]
kunnen dienen om de Europese industrie te vestigen als leider op de
wereldmarkt; –
intellectuele-eigendomsrechten en innovatie: toegang tot intellectuele-eigendomsrechten is een belangrijke kwestie
voor SSL-mededinging en ‑innovatie, zowel voor industriële zwaargewichten
als voor kmo's. Mondiale SSL-marktdeelnemers verlenen doorgaans onderlinge
licenties voor intellectuele-eigendomsrechten op gunstige voorwaarden. Nauwere
samenwerking tussen de grootindustrie en de kmo's zou bijdragen tot de snellere
ontwikkeling van innovatieve SSL-producten in Europa; –
toegang tot goedkope manieren om te
investeren: innovatieve kmo's zien vaak geen manier om op goedkope wijze te
investeren. Als ze daar wel in zouden slagen, zouden ze kunnen groeien en
voordeel trekken uit hun technologische knowhow. Voor Europa heeft dit
belangrijke gevolgen voor de lange termijn aangezien veel kmo's niet in staat
zullen zijn om snel te investeren in nieuwe SSL-technologieën die van cruciaal
belang zijn om een langdurige, levendige toeleveringsketen met die
revolutionaire technologie tot stand te brengen; –
onderwijs en opleiding: de verlichtingssector heeft een grotere behoefte aan het aantrekken
en opleiden van nieuwe wetenschappers en ingenieurs om het te voorziene tekort
aan vaardigheden tegen te gaan[73]. Om SSL te doen
inburgeren, dienen kmo's in verlichtingsartikelen, elektriciteitsinstallateurs,
wederverkopers, ontwerpers en planners van stadsverlichting en, meer algemeen,
overheidsafnemers van verlichting speciale kennis en opleiding in SSL te krijgen
om te begrijpen hoe ze deze technologie het beste kunnen plaatsen of gebruiken.
3.3.
Initiatieven ter versterking van de SSL-waardeketen
Uit het oogpunt van onderzoek en innovatie EU-financiering van onderzoek en
innovatie en initiatieven ter zake
in de huidige programmeringsperiode (2007-2013) Het
zevende kaderprogramma[74] (KP7) draagt meer dan 90
miljoen euro bij tot de ondersteuning van onderzoek naar SSL in de hele
Europese Unie. De activiteiten bestrijken onderzoek naar leds en oleds en hun
productieprocessen. Het thematische gebied "nanowetenschappen,
nanotechnologieën, materialen en nieuwe productietechnologieën" (NMP)
ondersteunt onderzoek naar materialen voor doeltreffender lichtbronnen. Het
thematische gebied "informatie- en communicatietechnologieën" (ICT)
steunt onderzoek dat streeft naar een aanmerkelijke verbetering van de
functionaliteit, kwaliteit en prestaties van verlichtingstoepassingen op basis
van SSL. De gemeenschappelijke onderneming ENIAC[75]
financiert O&O in verband met de ontwikkeling van voordelige
SSL-oplossingen voor de gehele waardeketen. Verdere O&O-mogelijkheden voor
SSL worden verschaft in de respectieve werkprogramma's van deze thematische
gebieden voor 2011-2012. Het
Kaderprogramma voor concurrentievermogen en innovatie (CIP)[76]
steunt onder meer innovatieactiviteiten op het vlak van verlichting en zorgt
voor een betere toegang tot financiële middelen. Het programma Intelligente
energie voor Europa[77] van het CIP financiert
verschillende steunmaatregelen met betrekking tot SSL om de consument bewuster
te maken, de lidstaten te steunen bij hun markttoezicht of bij de toepassing
van slimme verlichtingsoplossingen. In 2012 zal het programma voor
ICT-beleidsondersteuning van het CIP[78] verschillende
SSL-proefprojecten met ongeveer zeven miljoen euro ondersteunen met de
bedoeling om de recentste SSL-technologieën te demonstreren en de resultaten in
heel Europa te verspreiden. Via
het cohesiebeleid[79] worden door
verschillende Europese regio's structuurfondsen aangewend die hun capaciteit
voor verandering en innovatie in SSL verhogen[80]. Hun
investeringen zijn gericht op O&O en innovatie, proefproductielijnen en de
ontwikkeling van menselijk kapitaal bv. in het opkomende domein van de oleds. De Commissie overweegt de volgende maatregelen: –
de Europese normalisatie-instellingen (ENI's)
opdracht geven om samen met de industrie en de belanghebbenden, en in
samenwerking met internationale normalisatie-instellingen, normen[81]
te ontwikkelen; –
SSL-proefprojecten die het publiek overal in de EU
beter bewust willen maken van SSL-technologieën door hun innoverende karakter
te demonstreren in openbare en commerciële ruimten. De proefprojecten worden
begin 2012 gelanceerd en zullen voor een groter effect in nauwe synergie worden
uitgevoerd met gelijkaardige acties die door enkele lidstaten worden gestart; –
verschillende initiatieven die van belang zijn voor
de sleuteltechnologie- (en SSL-) industrie en die volgens planning in 2011-2013
worden gelanceerd. Voorbeelden hiervan zijn: Horizon 2020, het nieuwe kaderprogramma
voor onderzoek en innovatie (zie verder), het nieuwe cohesiebeleid voor de
periode 2014-2020 (zie verder), de herziening van de regels voor staatssteun,
de vaststelling van nieuwe financiële instrumenten ter ondersteuning van
sleuteltechnologieën, of van een regeling voor het bewaken van de vooruitgang
in de uitvoering van sleuteltechnologieën; –
tijdens de twee laatste jaren van het KP7, zullen
de thematische gebieden NMP en ICT verder financiële middelen blijven
verstrekken aan O&O betreffende nieuwe verlichtingsbronnen en -systemen en
nieuwe materialen ter vervanging van kritieke grondstoffen zoals fosfor[82]
of betreffende volledig driekleurige witte leds. Bijzondere aandacht zal ook
gaan naar de normalisering en het onderzoek van vraagstukken in verband met de
afdanking, de verwijdering en recycleerbaarheid van organische verlichting; –
tijdens het laatste jaar van het thematische
KP7-gebied ICT zou een specifieke maatregel voor kmo's kunnen worden ingevoerd
die gericht is op ondersteuning van innovatieactiviteiten voor kmo's (waaronder
verlichtings-kmo's) en op de vergemakkelijking van hun toegang tot nieuwe
kennis en productievermogens; –
met Horizon 2020 wordt een stapsgewijze verandering
voor de onderzoeks- en innovatieprestaties van Europa op het vlak van fotonica
in het algemeen en SSL in het bijzonder voorgesteld. In het kader van Horizon
2020 zal de Commissie overwegen om een publiek-privaat partnerschap (PPP) in
fotonica op te zetten. Dat PPP zal duidelijk de klemtoon leggen op de
behandeling van de volledige onderzoeks- en innovatieketen, van materialen tot
proefprojecten. De Commissie nodigt de SSL-belanghebbenden uit om mee te doen
aan de uitwerking van de voornaamste aandachtspunten, de strategische
doelstellingen en controlestructuur van het PPP, de rol en
verantwoordelijkheden van de deelnemende partijen, de toezeggingen van de
industrie en het toezicht op de effecten van het PPP aan de hand van relevante
indicatoren. –
in de investeringsprioriteiten van het nieuwe
cohesiebeleid (2014-2020) heeft de Commissie voorgesteld om
sleuteltechnologieën (waaronder SSL) te introduceren als onderdeel van
regionale strategieën voor slimme specialisatie[83].
Dit zal mechanismen omvatten die door de Europese regio's gebruikt kunnen
worden ter ondersteuning van technologisch en toegepast onderzoek in verband
met sleuteltechnologieën, proeflijnen, vroege productvalidatie en grootschalige
demonstratieacties, en een geavanceerd productievermogen. Vragen: (8) Welke maatregelen zouden, naast bovenvermelde maatregelen, onderzoek
en innovatie verder kunnen ondersteunen en de SSL-waardeketen in Europa verder
kunnen versterken? Uit het oogpunt van de verlichtingsindustrie Om de bovenvermelde
uitdagingen en tekortkomingen te overwinnen, meer bepaald de verschuiving naar
een aanpak die rekening houdt met de gehele waardeketen, zal de Europese
SSL-industrie ook actie moeten ondernemen. De industrie wordt meer bepaald
verzocht om: –
haar eigen industriële initiatieven te lanceren die
het huidige toepassingsgebied en de bestaande ondernemingsallianties verruimen;
zo dient zij meer bepaald te streven naar win-winplatforms voor samenwerking,
zowel langsheen de waardeketen van conventionele verlichting (met inbegrip van
nauwere samenwerking tussen grote verlichtingsbedrijven en kmo's) als langsheen
de ruimere waardeketen; –
de overheidssteun voor een PPP op het vlak van
fotonica in het kader van "Horizon 2020" te koppelen aan een
verbintenis om in Europa te investeren, ook in SSL-productie; –
samen te werken met de consument om nieuwe functionaliteiten
voor verlichtingstoepassingen te ontwikkelen die de inburgering van SSL zouden
versnellen en het welzijn positief zouden beïnvloeden; –
samen te werken met de Europese
normalisatie-instellingen om nog onopgeloste problemen in verband met SSL-normalisatie
aan te pakken, waaronder veiligheidsproblemen, milieu-aspecten en -procedures
en een gemeenschappelijke methodiek om de prestaties van SSL-producten en ‑systemen
te meten; –
voort te gaan met de beoordeling van de effecten
van SSL-producten gedurende hun volledige levensduur; –
alle bestaande mechanismen te benutten voor het
opstarten van de beroepsopleiding en de doorlopende scholing en opleiding van
elektriciteitsinstallateurs en wederverkopers en van andere professionele en
overheidsgebruikers, en te streven naar een aanpassing van universitaire
onderwijsprogramma's in verlichtingstechnologieën. Vragen: (9) Welke andere acties kunnen door de industrie worden ondernomen
om de duurzame SSL-productiecapaciteit in Europa te versterken? (10) Welke aanvullende acties kunnen de samenwerking langsheen de
waardeketen versterken, met name de samenwerking met architecten en
verlichtingsontwerpers, elektriciteitsinstallateurs en met de bouwsector? Welke
rol dienen de lidstaten en de EU te spelen bij de realisatie daarvan? (11) Zijn er vandaag de dag leemten in de normalisering die de
SSL-innovatie en ‑verspreiding verhinderen? Zo ja, waar bevinden die
leemten zich en hoe kunnen ze worden gedicht? (12) Welke acties dienen de lidstaten en de industrie te ondernemen
om het onderwijs, de beroepsopleiding en de doorlopende scholing en opleiding
in SSL te ondersteunen en om onderwijsprogramma's zo aan te passen dat ze ook
de recentste verlichtingstechnologieën behandelen? Verdere samenwerking om de SSL-aanpak van de
EU te realiseren –
Een betere coördinatie van de inspanningen op dit
vlak tussen de Commissie en vertegenwoordigers van de SSL-verlichtingsindustrie
en de ruimere SSL-waardeketen zou nuttig zijn. Daarom nodigt de Commissie de
vertegenwoordigers van de SSL-belanghebbenden uit om met de Commissie van
gedachten te wisselen en aldus regelmatig de geboekte vooruitgang te
beoordelen, en om voorstellen te doen betreffende nieuwe acties waarmee de in
dit groenboek beschreven ambitieuze doelstellingen kunnen worden behaald.
4.
Openbaar debat en verdere stappen
De Commissie is van mening dat de eerder vermelde
initiatieven, problemen en vragen de belangrijkste aspecten zijn die overwogen
dienen te worden met het oog op de beleidsdoelstelling 'versnelling van de
verspreiding van hoogwaardige SSL'. De lidstaten, het Europees
Parlement en andere landen worden uitgenodigd om het debat met hun
belanghebbenden te stimuleren. Om het debat betreffende deze vragen te
ondersteunen, zullen uiteenlopende sociale media worden gebruikt, waaronder een
website voor openbare raadpleging: http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/actions/ssl-consultation/index_en.htm.
De Commissie nodigt
alle belanghebbenden uit hun bijdragen in te dienen tot uiterlijk 29
februari 2012. Deze bijdragen hoeven niet alle in dit groenboek opgeworpen
vragen te behandelen. Ze kunnen beperkt blijven tot vragen die voor u van
bijzonder belang zijn. Vermeld a.u.b. duidelijk de vragen waarop uw bijdrage
betrekking heeft. Ontvangen bijdragen worden, samen met de
identiteit van de auteur, op het internet gepubliceerd, tenzij de auteur van de
bijdrage daartegen bezwaar maakt. Het is belangrijk om de specifieke
privacyverklaring te lezen die bij dit groenboek is gevoegd om kennis te nemen
van de wijze waarop uw persoonsgegevens en bijdrage zullen worden behandeld. De resultaten van de openbare raadpleging zullen
op het internet worden gepubliceerd. Ze zullen mee in aanmerking worden genomen
tijdens de overweging of de Commissie in de toekomst nieuwe maatregelen dient
te treffen. [1] Guide on the Importance of Lighting, 2011, www.celma.org [2] Verordening (EG) nr. 244/2009 van de Commissie.
Gloeilampen zullen tegen 1 september 2012 volledig uit gebruik genomen zijn. De
eerstvolgende jaren zullen er naar verwachting ongeveer 8 miljard gloeilampen
worden vervangen in de woningen van Europese burgers. [3] Led = licht emitterende diode; oled = organische led. [4] Tweede strategische onderzoeksagenda van het Europees
technologieplatform PHOTONICS21, 2010. [5] Tegen 2020: toename van de energie-efficiëntie met 20 %
(in vergelijking met het niveau van 1990). [6] COM(2011) 109 definitief. [7] In 2009 hebben de Verenigde Staten een SSL-strategie
voor de lange termijn ingevoerd (van onderzoek tot verhandeling). China is
bezig met een stedelijk prestigeprogramma voor ledstraatverlichting waar meer
dan 21 steden bij betrokken zijn; het verleent forse subsidies aan
ledproducerende fabrieken en streeft ernaar in de loop van de volgende drie
jaar één miljoen banen te scheppen in de sector. Zuid-Korea heeft een nationale
ledstrategie vastgesteld met de bedoeling om tegen 2012 tot de wereldtop-drie
van de ledsector te behoren. [8] COM(2010) 245 definitief/2. [9] http://ec.europa.eu/europe2020/index_nl.htm [10] COM(2010) 546 definitief. [11] COM(2010) 614. [12] http://ec.europa.eu/research/horizon2020/index_en.cfm [13] COM(2011) 13 definitief. [14] COM(2009) 512. [15] COM(2011) 615 definitief. [16] d.w.z. verlichtingsarmaturen en lampen. [17] Oleds zullen naar verwachting de volgende drie tot vijf
jaar een rijpe technologie worden. [18] Volgens verwijzing 4 kunnen SSL-bronnen de mogelijke
energiebesparingen met wel 50 % en in combinatie met slimme lichtbeheersystemen
met wel 70 % verhogen in vergelijking met het hedendaagse verbruik. [19] In combinatie met slimme besturingen die
aanwezigheidsdetectie, daglichtcontrole e.d. mogelijk maken, kan
SSL-verlichting soepeler worden bestuurd op het vlak van straalbundelhoek,
lichtkleur, dimmen of frequent schakelen in vergelijking met andere spaarlampen
zoals compacte fluorescentielampen (CFL). [20] In 2009 bedroeg het totale elektriciteitsverbruik in de
EU-27 2719 TWh (Eurostat), waarvan 14 % voor verlichting. Daarvan zou 266 TWh
bespaard kunnen worden als we uitgaan van 70 % energiebesparingen. [21] Verlichtingskwaliteit omvat: kleurkwaliteit (inclusief
uitzicht, kleurweergave en kleurvastheid); verlichtingssterkte (de hoeveelheid
licht die een lichtbron verschaft voor een taak of op een oppervlak);
fotometrische verdeling van de lichtbron in een verlichtingsartikel;
levensduur; onderhoudsgemak; en kostprijs. [22] Leds hebben een levensverwachting van 25 000 - 50 000 uur
(vijf keer zoveel als die van CFL's). [23] Zie bv. het verslag over "Lighting, Well-being and
Performance at Work", J. Silvester and E. Konstantinou, Centre for
Performance at Work at City University London (2011). [24] Efficiëntie verwijst naar het percentage elektriciteit dat
in zichtbaar licht wordt omgezet. Voor gloeilampen is dat 2 % en voor CFL's
ongeveer 25 %. [25] De soortelijke lichtstroom van een lichtbron is de
verhouding van het lichtrendement tot de verbruikte elektriciteit en is een
maat voor de energie-efficiëntie van een lamp of verlichtingssysteem. [26] De kleurweergave-index geeft aan in welke mate een
lichtbron kleuren weergeeft. [27] Bv. "Lighting the way: Perspectives on the global
lighting market", McKinsey & Company (2011). [28] Annex 45 Guidebook on Energy Efficient Electric
Lighting for Buildings (2010), International Energy Agency (IEA). [29] "Lighting energy savings in 10 Shopping Malls",
LED project UNIBAIL RODAMCO, (2011). [30] "The European GreenLight Programme - Efficient
Lighting Project, Implementation Catalogue 2005-2009", JRC. [31] http://www.celma.org/archives/temp/CELMA_ELC_LSL_Presentation_D.Zembrot_EP_25012011.pdf [32] "Addressing the rebound effect" – final report (2011),
European Commission study contract ENV.G.4/FRA/2008/0112. [33] "Énergie et patrimoine communal" (2005), ADEME. [34] Bv. Amsterdam, Berlijn, Boedapest, Bremen, Brussel,
Eindhoven, Haarlem, Leipzig, Lyon, Manchester, Oslo, Rotterdam, Tallinn, Tilburg,
Toulouse en andere steden. [35] Bv. Duitsland verstrekt financiële middelen voor een reeks
proefprojecten "Kommunen in neuem Licht"; Frankrijk steunt Cluster
Lumière dat een innovatieplatform voor leds aanbiedt. [36] Bv. stadsbestuur van Birmingham. [37] "Consumer relevant Eco-design requirements for
domestic lighting", BEUC – ANEC position paper (2011), http://www.beuc.eu [38] De kleinhandelsprijs voor een gloeilamp van 60 W bedraagt
minder dan 1 euro, terwijl die van een gelijkwaardige CFL ongeveer 5 euro en
die van een gelijkwaardige led meer dan 30 euro bedraagt. De huidige prognoses
voorzien dat CFL's en leds pas in 2015-2016 een gelijk marktaandeel zullen
hebben. [39] TCO omvat aankoop, onderhoud en vervanging evenals de
energiekosten. [40] "Lighting systems using light-emitting diodes: health
issues to be considered" (2010), ANSES. [41] Wetenschappelijk comité voor nieuwe gezondheidsrisico's;
het adviseert de Commissie over wetenschappelijke vraagstukken in verband met
de veiligheid van de consument, de volksgezondheid en het milieu. [42] Ook bekend als het "split incentives"
(gesplitste stimulansen) conflict tussen investeerders en eindgebruikers van
energie of ook nog de "principaal-agentproblematiek". Bv. wanneer we
de huidige leds vergelijken met fluorescentielampen, wordt hun TCO hoger na 5-6
jaar gebruik. [43] Ecodesign (http://ec.europa.eu/energy/efficiency/ecodesign/eco_design_en.htm)
streeft naar producten met lagere effecten op het milieu, dus ook een lager
energieverbruik van producten tijdens hun volledige levensduur. [44] Energie-etikettering (http://ec.europa.eu/energy/efficiency/labelling/energy_labelling_en.htm)
stelt het kader vast voor de ontwikkeling van productspecifieke
energie-etikettering zodat eindgebruikers de efficiëntere producten kunnen
kiezen aan de hand van standaardproductinformatie over het energieverbruik. [45] Ecolabel (http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/) is
een vrijwillige regeling die producten met hoge milieuprestaties steunt. [46] De richtlijn inzake laagspanning (http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/electrical/lvd/)
behandelt de veiligheid van elektrische producten die werken met meer dan 50
volt en zorgt ervoor dat alleen veilige elektrische uitrusting op de markt
komt. De veiligheidsvraagstukken voor producten die werken met minder dan 50
volt worden behandeld door de richtlijn inzake algemene productveiligheid
(http://ec.europa.eu/consumers/safety/prod_legis/index_en.htm). [47] De richtlijn betreffende de beperking van het gebruik
van gevaarlijke stoffen streeft naar een beperking van het gebruik van
gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur, http://ec.europa.eu/environment/waste/rohs_eee/,
terwijl de richtlijn betreffende afgedankte elektrische en elektronische
apparatuur de inzameling en recycling van die apparatuur stimuleert, http://ec.europa.eu/environment/waste/weee/ [48] Groene overheidsopdrachten zijn een vrijwillige
regeling op EU-niveau. Ze vormen een procedure waarbij overheden ernaar streven
om goederen, diensten en werkzaamheden aan te kopen die over hun gehele
levensduur genomen een lager milieu-effect hebben. COM (2008) 400. [49] Sinds 2010 kan de gedwongen tenuitvoerlegging van de
prestatie- en veiligheidsvoorschriften die in de meeste van bovenstaande
instrumenten vervat zijn, steunen op het nieuwe wetgevingskader dat
bestaat uit twee instrumenten die elkaar aanvullen: een verordening en een
besluit. Sinds 2010 stelt de verordening inzake het nieuwe wetgevingskader een
krachtiger kader voor het markttoezicht op elektrische apparatuur vast en
bepaalt zij de bevoegdheden en plichten van de bevoegde nationale autoriteiten.
Zij dienen op een passende schaal controle uit te oefenen op zowel binnenlandse
als ingevoerde producten en zij moeten producten tegenhouden die een risico
vormen of die om andere redenen niet aan de geldende voorschriften voldoen. Het
besluit inzake het nieuwe wetgevingskader bevat referentiebepalingen die
algemene verplichtingen voor marktdeelnemers behelzen waaruit de wetgever een
passende keuze kan maken. Surf ook naar: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/single-market-goods/regulatory-policies-common-rules-for-products/new-legislative-framework/ [50] http://ec.europa.eu/energy/efficiency/ecodesign/doc/meeting/ed_wd_dls_leds_hl_converter_v1.0.pdf [51] http://ec.europa.eu/energy/efficiency/ecodesign/doc/meeting/el_wd2_-_draft_regulation_on_a_lamp_energy_label_v1.0.pdf [52] Sinds de lancering van het GreenLight-programma door de
Europese Commissie in 2000 hebben meer dan 650 publieke en particuliere
organisaties zich tot dit programma verbonden, http://www.eu-greenlight.org [53] Het plan omvat productcategorieën, minimale vermelding van
prestatiewaarden en productverklaringen, en verslaggeving van de geteste
waarde. [54] "Implementing Agreement for a Co-operative Programme
on Efficient Electrical End-Use Equipment (4E)", IEA Annual Report 2010,
SSL Annex. [55] ELENA (European Local ENergy Assistance
of Europese hulp voor plaatselijke energie) werd opgericht door de Commissie en
de Europese Investeringsbank. [56] http://ec.europa.eu/energy/eepr/eeef/eeef_en.htm [57] Mogelijke verspreidingskanalen: de Covenant of Mayors
(Burgemeesterconvenant); Eurocities; het GreenLight-programma, de LUCI
association; enz. [58] Tijdens het CIP-ICT-werkprogramma 2011 vond een oproep
voor SSL-proefprojecten plaats, met een begroting van 10 miljoen euro. Als
resultaat van deze oproep worden begin 2012 enkele proefprojecten opgestart. [59] 12 % van alle bestaande gebouwen in Europa worden door de
overheid beheerd. [60] COM(2011) 370 definitief. [61] RL 2010/31/EU. [62] Gelijkaardige modellen voor bedrijfsgebouwen en straatverlichting
zijn reeds ingezet. [63] Momenteel bevindt minder dan 10 % van de chipproductie
voor leds zich in Europa. [64] Ledlampen die conventionele gloei-, fluorescentie- of
halogeenlampen vervangen. [65] "The European Lighting Industry’s Considerations Regarding
the need for an EU Green Paper on Solid State Lighting", ELC/CELMA 2011, www.celma.org
[66] http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/key_technologies/kets_high_level_group_en.htm [67] http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/files/kets/hlg_report_final_en.pdf [68] Meer bepaald gallium en indium evenals
zeldzame-aard-materialen die in fosfor worden gebruikt (yttrium, cerium, europium). [69] China heeft momenteel 95 % van 's werelds voorraad aan
zeldzame-aard-materialen in handen en het land heeft maatregelen getroffen om
de uitvoer daarvan strikt aan banden te leggen. [70] COM (2011) 21. [71] COM(2011) 571 definitief. [72] Zie het overzichtsrapport "Joint CELMA/ELC Guide on
LED related standards" (2011), www.celma.org [73] Zie ook het ELECTRA-initiatief, COM(2009) 594 definitief. [74] http://ec.europa.eu/research/fp7/index_en.cfm [75] http://www.eniac.eu/web/index.php [76] http://ec.europa.eu/cip/ [77] http://ec.europa.eu/energy/intelligent/ [78] http://ec.europa.eu/information_society/activities/ict_psp [79] http://ec.europa.eu/regional_policy/themes/research/index_en.htm [80] Bv. Baden-Württemberg en Saksen in Duitsland, Rhône-Alpes
in Frankrijk, Oulu in Finland. [81] Bv. om bestaande leemten in veiligheid en interfacing weg
te werken, methoden voor het meten van de prestaties en levensduur van
SSL-producten en -systemen, de communicatie van onafhankelijk werkende
SSL-producten en -systemen met elkaar en met andere energiesystemen. [82] In overeenstemming met COM(2008) 699 en COM(2011) 25,
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/raw-materials/index_nl.htm [83] COM(2011) 614 en COM(2011) 615 definitief.