SCHRIFTELIJKE VRAAG P-0010/03

van Alexander de Roo (Verts/ALE) aan de Commissie

(10 januari 2003)

Betreft: Europese waterstaatsautoriteit

Steeds vaker kampen lidstaten met hoge waterstanden en overstromingen van met name de rivieren Donau, Elbe, Rijn, Maas en Schelde.

Voor een deel kan dit probleem worden verklaard uit het ontbreken van een omvattend waterbeheer. Het gaat dan niet in de eerste plaats om de kwaliteit van het water. Op dat gebied is de laatste decennia aanzienlijke vooruitgang geboekt, met name via de Kaderrichtlijn Water (2000/60/EG(1)), die op 22 december 2003 van kracht wordt. Op grond van deze EU-wet hoeft (volgens bijlage I) slechts de waterhoeveelheid geregistreerd te worden, maar niet gereguleerd.

Daarnaast zijn er eerder al voor de controle van de waterkwaliteit internationale organen opgericht, zoals de Rijncommissie en de Donaucommissie. De bestaande internationale organen op het gebied van waterbeheer hebben echter geen bevoegdheden met betrekking tot het beheer van waterkwantiteiten. Bij het beheer van de kwantiteit van het rivierwater houden te veel verantwoordelijke autoriteiten op regionaal en nationaal niveau te weinig rekening met het tot stand brengen en herstellen van natuurlijke retentiegebieden, met een zorgvuldig beheer van de uiterwaarden en een duurzaam beleid voor de dijken. Deze verwaarlozing heeft benedenstrooms vaak verwoestende uitwerkingen, zoals we in 2002 met de Elbe en de Donau meemaakten en we met de Rijn, Maas en Schelde bijna jaarlijks ondervinden.

Is de Commissie het met de vragensteller eens dat het beheer van de waterkwantiteit in de stroomgebieden van grensoverschrijdende rivieren een grensoverschrijdend probleem is dat alleen op Europees niveau effectief kan worden aangepakt?

Is de Commissie bereid op korte termijn na te gaan of er voldoende wettelijke basis in de Europese verdragen bestaat om voor stroomgebieden van de grote grensoverschrijdende rivieren, om te beginnen de Elbe, Rijn, Maas en Schelde, te komen tot een Europese bevoegdheid om ook de grensoverschrijdende kwantiteitsproblemen aan te pakken?

Indien volgens de Europese Commissie de bestaande wet- en regelgeving daartoe niet toereikend is, is zij dan bereid aan te geven welke stappen volgens haar genomen moeten worden om wel tot een wettelijke basis te komen die het mogelijk maakt grensoverschrijdende kwantiteitsproblemen van de grote Europese rivieren aan te pakken?

(1) PB L 327 van 22.12.2000, blz. 1.

Antwoord van mevrouw Wallström namens de Commissie

(6 februari 2003)

De Waterkaderrichtlijn(1) behandelt geselecteerde aspecten van de waterkwantiteit zoals het feit dat de waterkwantiteit een essentiële factor is van een goede toestand van het grondwater, en voorziet in een duurzame langetermijnbalans tussen beschikbare voorraden en onttrekkingen. Hoewel de richtlijn zal bijdragen tot het tegengaan van de effecten van overstromingen en droogtes (cf. artikel 1, onder e)) stelt zij als zodanig geen operationele targets vast inzake overstromingspreventie en overstromingsbescherming, niet het minst met het oog op de rechtsgrondslag van artikel 175, lid 1, van het EG-Verdrag.

De door het geachte parlementslid vermelde internationale rivierverdragen (Rijn, Elbe, Schelde, Maas) hebben overstromingspreventie niet als statutaire doelstelling en spelen een actieve rol bij de aanpak van overstromingspreventie en overstromingsbescherming(2). De Commissie, die de Gemeenschap vertegenwoordigt in de instanties van deze verdragen, ondersteunt proactief deze inspanningen.

De Commissie, lidstaten en kandidaat-lidstaten zijn in 2002 gestart met omvattende samenwerking op het gebied van overstroming. Buiten de formele werkingssfeer van de Waterkaderrichtlijn zullen uitwisseling van informatie, kennis en ervaring inzake overstromingspreventie en overstromingsbescherming gedurende 2003 leiden tot een gezamenlijk document inzake best practices op het gebied van overstromingsvoorspelling, -preventie en -vermindering. Tegelijk werkt de Commissie aan een horizontaal initiatief met betrekking tot milieurisico's (bosbranden, aardbevingen, overstromingsgebeurtenissen en technologische risico's), en is een Commissiemededeling gepland voor de eerste helft van 2003. Na bespreking van deze mededeling en nauwkeurige vergelijking van best practices zal de Commissie de noodzaak en werkingssfeer van mogelijke wettelijke kaders overwegen. Parallel hieraan heeft het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de Commissie een overstromingsvoorspellings- en modelvormingsinstrument ontwikkeld voor het Oderbekken. Dit instrument wordt nu ook toegepast op en operationeel gemaakt voor het Elbe- en Donaubekken.

In de context van de communautaire financiering kan het communautaire initiatief Interreg III van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) voor de periode 2000-2006 op operationeel niveau bijdragen aan de ondersteuning van lopende acties op internationaal niveau inzake overstromingspreventie en -bescherming. Met name met lijn B, betreffende transnationale samenwerking, wordt goed beheer van de natuurlijke rijkdommen, met name de watervoorraden bevorderd en een geïntegreerde ruimtelijkeordeningsbenadering gevolgd.

Er bestaan transnationale programma's betreffende grensoverschrijdende rivierbekkens, zoals Rijn-Maas (North West Europe programme) en de Donau of de Oder-Neisse (Cadses programme Central, Adriatic and South -Eastern Europe) of Alpine Space, dat de Alpenregio's omvat. Deze programma's hebben onder hun prioriteiten acties om natuurrampen zoals overstromingen te voorkomen.

Types acties die op transnationale basis kunnen worden gefinancierd zijn onder meer:

- formulering van gezamenlijke strategieën voor risicobeheer in gebieden die vatbaar zij voor overstroming;

- opstellen en implementeren van geïntegreerde strategieën en acties voor de preventie van overstroming in transnationale stroomgebieden;

- infrastructuurinvesteringen, bijvoorbeeld voor het creëren van retentie- en overstroomgebieden of voor het herstel van de natuurlijke loop van zijrivieren en overstroomgebieden;

- verbetering van waarneming, voorspelling, data-uitwisseling, monitoring en risicobeheer alsook het testen van nieuwe technologieën (bv. simulatiemodellen, meteorologische monitoring enz.) op diverse schalen;

- ontwikkeling van nieuwe en meer efficiënte planningsinstrumenten (gevarenzoneplannen, -modellen) voor de preventie van natuurrampen in gebieden die vatbaar zijn voor overstroming;

- ontwikkeling van informatiesystemen voor een optimale verspreiding van informatie teneinde de bevolking te beschermen tegen overstroming en aldus het publiek bewuster te maken van de risico's;

- verbeteren van bestaande voorspellings-/waarschuwingssystemen. Bevordering en totstandbrenging van good practice bijvoorbeeld versterking van monitorings-, waarschuwings- en beschermingssystemen.

In het kader van deze programma's hebben meerdere projecten reeds betrekking op deze kwesties en worden daarbij de verschillende actoren samengebracht die samenwerken om overstromingspreventie te verbeteren.

In de vorige programmeerperiode van de Structuurfondsen (1997-1999) voorzag het initiatief IRMA (Interreg Rhein-Meuse Activities) reeds in financiële steun voor de preventie van overstroming in het Rijn-Maasbekken (meer dan 130 miljoen euro uit het EFRO voor een totale financiering van meer dan 400 miljoen euro).

In de huidige periode, van 2000 tot 2006, heeft het programma North West Europe veruit het belangrijkste budget voor overstromingspreventie gereserveerd de maatregel voor de preventie van overstromingsschade heeft betrekking op ongeveer 92,3 miljoen euro, waarvan 46,2 miljoen euro uit het EFRO. Het Cadses-programma reserveert, met de prioriteit betreffende milieubescherming, ongeveer 28,5 miljoen euro voor mogelijke acties op het gebied van milieubescherming, risicobeheer en geïntegreerd waterbeheer. Tenslotte voorziet het programma Alpine Space, met de maatregel inzake samenwerking op het gebied van natuurlijke risico's, in totaal in 17 miljoen euro, waarvan 8,5 miljoen euro uit het EFRO.

(1) Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid.

(2) Rijn: actieplan overstromingsbescherming aangenomen, implementatie aan de gang. Elbe: strategie inzake overstromingsbescherming aangenomen, ontwerp-actieprogramma momenteel gevalideerd na de overstromingsramp van 2002, aanneming verwacht eind 2003. Donau: minimalisering van de impact van overstromingen als onderdeel van het aangenomen actieprogramma, follow-up-evaluatie aan de gang. Maas en Schelde: overstromingspreventie en -bescherming is een sleutelonderdeel van de onlangs ondertekende nieuwe verdragen.