1.

Zijn de volgende feiten en maatregelen in strijd met de artikelen 30 en 34 of 38-47 EEG-Verdrag, met de artikelen 42 en 60, Toetredingsakte of met de verordening houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector groenten en fruit:

2.

Ingeval het antwoord op de eerste vraag tenminste gedeeltelijk bevestigend is, wordt dit dan beïnvloed door het feit dat de meerderheid van de producenten zich voor het behoud van de Council heeft uitgesproken?

3.

Hebben de bepalingen van gemeenschapsrecht waarmee de in de eerste vraag omschreven maatregelen eventueel in strijd zijn, rechtstreekse werking in die zin, dat zij particulieren rechten verlenen die zij voor de nationale rechterlijke instanties kunnen doen gelden?

Zo ja,

4.

Gaat de eventuele onverenigbaarheid van een der in de eerste vraag omschreven maatregelen met artikel 30 of artikel 34 EEG-Verdrag terug tot 1 januari 1975, welke datum is vermeld in artikel 42 Toetredingsakte, of tot 1 februari 1973, zoals vermeld in artikel 60 van die akte?

—

de verenigbaarheid met het gemeenschapsrecht van de publiciteit voor Britse appels en peren

—

de verenigbaarheid met het gemeenschapsrecht van het optreden van de Council op het gebied van de kwaliteitsnormen.

1.

Ter terechtzitting heeft de Council ernstig voorbehoud gemaakt omtrent de opportuniteit van dit onderzoek. Hij merkte op, dat deze vraag, die tijdens de procedure voor het Hof voor het eerst werd gesteld, geheel nieuw was en geen verband hield met de onderwerpen die de nationale rechter voor ogen had. Wordt hierop toch geantwoord, dan zou het evenwicht tussen de respectieve bevoegdheden van de nationale rechterlijke instanties en het Hof in prejudiciële zaken in gevaar komen. Hij meent dat de rechten van partijen in het hoofdgeding zouden kunnen worden aangetast: zij hadden over deze vragen opmerkingen of althans uitvoeriger opmerkingen bij de nationale rechter en bij het Hof kunnen indienen, indien die vragen waren opgeworpen vóór de indiening van schriftelijke opmerkingen door een instelling en een Lid-Staat die buiten de onderhavige procedure staan.

Deze opmerkingen, die beslist hout snijden, zouden mij nebben overtuigd, indien ook ik de kwalificatie van de litigieuze heffingen als steunmaatregelen beslissend zou hebben geacht voor de oplossing van het geschil.

Ik ben die mening echter niet toegedaan. Uit 's Hofs arresten van 29 november 1978 (zaak 83/78, Pigs Marketing Board, Jurispr. 1978, blz. 2347) en 26 juni 1979 (zaak 177/78, Pigs and Bacon Commission, Jurispr. 1979, blz. 2161) blijkt immers dat, wanneer een geschil een onder een gemeenschappelijke marktordening vallende landbouwsector betreft, het probleem eerst uit dat gezichtspunt moet worden gezien. Uit artikel 38, lid 2, EEG-Verdrag volgt immers dat de algemene regels betreffende de instelling van de gemeenschappelijke markt moeten wijken voor de in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid vastgestelde specifieke bepalingen. Hiertoe behoren, om de reeds in het arrest-Pigs Marketing Board (r.o. 52-55) uiteengezette redenen, de verdragsbepalingen betreffende de afschaffing van tarief- en handelsbeperkingen voor het intracommunautaire handelsverkeer (onder meer de artikelen 13 en 16, 30 en 34). De voorschriften van het landbouwrecht moeten met name worden onderzocht vóór het hoofdstuk van het Verdrag betreffende de mededingingsregels, dat wil zeggen de artikelen 85-94. Uit artikel 31 van verordening nr. 1035/72 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector groenten en fruit vloeit immer voort, dat het beroep van een Lid-Staat op de artikelen 92-94 inzake steunmaatregelen geen voorrang kan hebben boven de bepalingen van de verordening tot ordening van deze marktsector (arrest-Pigs and Bacon Commission, r.o. 9-11).

Daarom zal ik het vraagstuk van de verenigbaarheid van de aan de producenten opgelegde heffing met de artikelen 92-94 EEG-Verdrag slechts summier en subsidiair behandelen, voor het geval dat Uw Hof mijn analyse niet mocht delen.

2.

Deze vraag heeft tijdens de mondelinge behandeling, waarschijnlijk wegens het standpunt van de Commissie, een grote rol gespeeld. Zij acht de activiteiten van de Council immers in strijd met het gemeenschapsrecht.

Zij gaat uit van de onbetwistbare constatering dat diensten zoals de Council verleent een steunmaatregel in de zin van artikel 92 EEG-Verdrag vormen, zelfs indien zij worden gefinancierd uit een aan de producenten opgelegde heffing. In zijn arrest van 22 maart 1977 (zaak 78/76, Steinike & Weinlig, Jurispr. 1977, blz. 595) heeft het Hof in verband met soortgelijke maatregelen als de onderhavige geoordeeld dat „een overheidsmaatregel ter begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde produkten niet zijn karakter van voordeel verliest doordat hij geheel of gedeeltelijk wordt gefinancierd uit van overheidswege verplicht gestelde bijdragen van de betrokken ondernemingen” (r.o. 22, zie ook r.o. 21). De door de Council aan de telers van appels en peren verleende diensten vormen dus wel degelijk een steunmaatregel in de zin van artikel 92 EEG-Verdrag.

Voorts blijkt uit de stukken, dat het maximumbedrag van de heffing sinds de toetreding van het Verenigd Koninkrijk tot de Gemeenschap driemaal werd verhoogd, namelijk op 1 april 1975 en op 7 mei en 18 december 1980. Ik deel het standpunt van advocaatgeneraal Warner in zijn conclusie in de zaak-Pigs and Bacon Commission (Jurispr. 1979, blz. 2203-2204), dat de verhoging van een parafiscale heffing, welke dient om een steunmaatregel te financieren, een wijziging van een steunmaatregel in de z:n van artikel 93, lid 3, kan zijn. De Commissie nu wijst erop, dat zij, in strijd met artikel 93, lid 3, EEG-Verdrag, van geen der drie wijzigingen in kennis is gesteld. Dit heeft volgens haar tot gevolg dat die steunmaatregel onwettig is sinds 1 april 1975, de datum van de eerste tariefwijziging.

Deze opvatting wordt fel bestreden door de regering van het Verenigd Koninkrijk, die van mening is, de Commissie — overeenkomstig de verdragsbepalingen inzake steunmaatregelen van de staten — voortdurend van de activiteiten van de Council, en met name van de wijzigingen van het heffingsbedrag, op de hoogte te hebben gehouden. Zij heeft daartoe kopieën overgelegd van uittreksels uit de lijst van in het Verenigd Koninkrijk verleende steunmaatregelen in de sector groenten en fruit, die zij bij de Commissie heeft gemeld. De overgelegde uittreksels bestrijken de jaren 1973, 1974, 1976, 1979, 1980 en 1981. Inderdaad wordt het bedrag van de steunmaatregel daarin telkens vermeld.. [Uit het dossier kan echter niet worden afgeleid of de laatste verhoging van de heffing (december 1980) de Commissie wel ter kennis is gebracht.] Maar de Commissie antwoordt terecht, dat die inlichtingen naar hun aard verschillen van de in artikel 93, lid 3, EEG-Verdrag vereiste kennisgeving: zij dateren immers

van na de inwerkingtreding van de steunmaatregel, terwijl artikel 93, lid 3, een voorafgaande kennisgeving verlangt.

Deze overweging lijkt mij echter geen oplossing te bieden. Volgens mij was de in artikel 93, lid 3, bedoelde procedure in casu namelijk niet van toepassing. Weliswaar ben ik met advocaatgeneraal Warner van mening dat „er... geen reden is om artikel 93, lid 3, anders dan strikt uit te leggen” (conclusie in de zaak-Pigs and Bacon Commission, Jurispr. 1979, blz. 2204), maar ik stem ook in met advocaatgeneraal Trabucchi, waar hij stelt dat „ondergeschikte aanpassingen in aansluiting op bepalingen van de basisregeling” van de verplichting tot kennisgeving zijn vrijgesteld (conclusie in zaak 51/74, Van der Hulst, Jurispr. 1975, blz. 106). In casu geloof ik dat de wijziging van het steunbedrag, die — volgens het Verenigd Koninkrijk — slechts werd aangebracht met het oog op de inflatie, van ondergeschikt belang en zelfs te verwaarlozen is.

1.

In casu hebben de betrokken campagnes ontegenzeglijk ten doel, de Britse producenten in staat te stellen hun marktaandeel te heroveren (verslag 1981, punt 11, vooruitzichten, blz. 18). Uit bepaalde processtukken blijkt immers duidelijk dat dit de laatste jaren is teruggelopen ten gunste van producenten uit de andere Lid-Staten van de Gemeenschap (onder meer uit Frankrijk) en zelfs uit derde landen (Zuid-Afrika, Nieuw-Zeeland).

Op grond daarvan en van de zeer ruime definitie die in ‚s Hofs rechtspraak aan het begrip maatregelen van gelijke werking als kwantitatieve invoerbeperkingen wordt gegeven, zouden dergelijke campagnes strijdig met artikel 30 EEG-Verdrag kunnen worden geacht. De verwijzende rechter zou dan moeten onderzoeken of de reclamepraktijken van de Council de in ’s Hofs arresten gestelde voorwaarden vervullen.

Maar het lijkt mij moeilijk staande te houden, dat de betrokken activiteit van de Council neerkomt op „een nationale praktijk, door de... regering ingevoerd en met haar bijstand toegepast, waarvan de potentiële gevolgen voor de invoer uit andere Lid-Staten vergelijkbaar zijn met die van verbindende regeringsmaatregelen” (arrest van 24 november 1982, zaak 249/81, Commissie/Ierland, „Buy Irish”, Jurispr. 1982, blz. 4005, r.o. 27). Anders dan de Irish Goods Council heeft de Apple and Pear Development Council geen overheidssubsidies ontvangen ter dekking van de kosten van zijn reclamecampagnes, waarvan de doelstellingen en de algemene opzet niet door de Britse regering zijn bepaald (ibid. r.o. 15).

2.

Blijkens zijn jaarverslagen heeft de Council zich beziggehouden met de promotie van bepaalde variëteiten fruit. Ik doel hier op de reclamecampagnes voor de appels Cox en Bramley (jaarverslagen en -rekeningen over het boekjaar eindigend op 31 maart 1981, blz. 17).

Nagegaan moet worden of deze campagnes verenigbaar zijn met verordening nr. 1035/72 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector groenten en fruit en met artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag.

1.

Het lijdt geen twijfel dat de structuur van de Council, waarover de verwijzende rechter ook spreekt in het eerste onderdeel van zijn vraag, volstrekt niet onverenigbaar is met het gemeeschapsrecht.

Ik wijs erop, dat met de structuur (constitution) van de Council gedoeld wordt op de leden ervan (producenten, werknemers, zelfstandigen, specialisten in marketing en distributie) die door de minister worden aangewezen (artikel 4 van de Apple and Pear Development Council Orders 1966 en 1980).

Hetzelfde geldt voor de andere activiteiten die dit orgaan daadwerkelijk uitoefent, zoals marktstudies en — op zeer bescheiden schaal — het verrichten of bevorderen van wetenschappelijk onderzoek.

De Council schijnt de andere in bijlage 1 bij de besluiten van 1966 en 1980 opgesomde taken nooit te hebben vervuld.

2.

De registratieplicht (tweede onderdeel van de vraag van de verwijzende rechter) is volgens mij gewoon een middel om de inning van de in het vierde onderdeel van de vraag bedoelde heffing te verzekeren. Het lijkt immers noodzakelijk, de producenten te verplichten zich bij de Council te doen registreren met het oog op de efficiënte inning van de door hen verschuldigde heffing. Ik geloof niet dat de afzonderlijke strafbaarstelling van de niet-nakoming van deze verplichting volstaat om de verplichting te verzelfstandigen ten opzichte van de inning van de heffing.

3.

Dat de Council de producenten kan verplichten, verklaringen en inlichtingen te verstrekken over hun activiteiten en dat de niet-nakoming van deze verplichtingen strafbaar is gesteld, lijkt mij evenmin in strijd met een regel of beginsel van gemeenschapsrecht.

4.

Moeilijker te beoordelen is daarentegen de rechtmatigheid van de verplichte jaarlijkse heffing, die de producenten aan de Council moeten betalen om hen in staat te stellen de aan zijn activiteiten verbonden kosten te dekken.

Ik wijs erop, dat ik mij hier slechts uitspreek over de wettigheid van deze heffing op zichzelf, en niet voor zover zij het mogelijk maakt, eventueel met het gemeenschapsrecht onverenigbare activiteiten van de Council te financieren. Indien de verwijzende rechter mocht vaststellen dat de activiteiten op het gebied van de publiciteit of de kwaliteit onverenigbaar zijn, dan zal deze constatering uiteraard ook moeten gelden voor de heffing die dient om ze te financieren.

Ik voeg daar zonder aarzeling aan toe, dat de heffing, als maatregel van geldelijke aard, niet kan worden onderzocht uit een oogpunt van de artikelen 30 e.v. EEG-Verdrag (in die zin met name het arrest van 22 maart 1977, zaak 74/76, Iannelli, Jurispr. 1977, blz. 557, r.o. 9, en de conclusie van de heer Warner in zaak 177/78, Pigs and Bacon Commission, Jurispr. 1979, blz. 2209-2210).

Uit 's Hofs rechtspraak volgt ook, dat deze heffing niet als een in de artikelen 13, respectievelijk 16 EEG-Verdrag verboden heffing van gelijke werking als een invoerrecht of uitvoerrecht kan worden aangemerkt, aangezien zij appels en peren niet treft wegens overschrijding van een intracommunautaire grens (arrest van 12 juli 1973, zaak 2/73, Geddo, Jurispr. 1973, blz. 865, r.o. 5 en 6; arresten van 17 mei 1983, zaak 132/82, Commissie/België, Jurispr. 1983, blz. 1649, r.o. 8; en 133/82, Commissie/Luxemburg, ibid. blz. 1669, r.o. 9).

Voorts moet worden onderzocht of de heffing verenigbaar is met de voorschriften van de gemeenschappelijke marktordening. In een arrest van 13 maart 1981 (gevoegde zaken 36 en 71/80, Irish Creamery, Jurispr. 1981, blz. 735) heeft het Hof geoordeeld dat een belasting op de waarde van bepaalde onder een gemeenschappelijke marktordening vallende landbouwprodukten, bedoeld om doòr de producenten te worden gedragen, in beginsel niet onverenigbaar is met de voorschriften van deze gemeenschappelijke ordening, tenzij zij leidt „tot een verstoring van de werking van de in het kader van de betrokken gemeenschappelijke marktordeningen voorziene mechanismen voor de vorming van de gemeenschappelijke prijzen en voor de regulering van de marktbevoorrading” (arrest-Irish Creamery, reeds aangehaald, r.o. 24). Het lijkt mij duidelijk dat de heffing in casu niet zulke gevolgen heeft. Ik voeg daar echter terstond aan toe, dat het — zoals gezegd — mogelijk blijft dat bepaalde activiteiten die zij helpt financieren, dergelijke gevolgen hebben.

5.

Tenslotte zou ik op het laatste onderdeel van door de Britse rechter gestelde vraag willen antwoorden, dat het mij logisch lijkt, de zeer kleine producenten van de in de vorige onderdelen omschreven verplichtingen vrij te stellen. Men mag ervan uitgaan, dat producenten met een areaal van minder dan twee hectare appel- en perebomen, of met minder dan 50 appel- of perebomen, hun prod'uktie niet of slechts op marginale wijze in de handel brengen.

1.

Gevraagd wordt of de bepalingen van gemeenschapsrecht die de Council eventueel heeft geschonden, rechtstreekse werking hebben, in die zin dat zij particulieren rechten verlenen die zij voor de nationale rechterlijke instanties kunnen doen gelden.

In mijn antwoord op de eerste vraag heb ik overwogen, dat bepaalde activiteiten van de Council in strijd zouden kunnen zijn met enerzijds de verordening houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector groenten en fruit en anderzijds artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag.

De rechtstreekse werking van de voorschriften van de gemeenschappelijke ordening der markten vloeit hieruit voort, dat zij zijn opgenomen in een verordening die krachtens artikel 189 EEG-Verdrag „rechtstreeks toepasselijk is in elke Lid-Staat” (arrest-Pigs Marketing Board, reeds genoemd, r.o. 67).

In het kader van de groenten- en fruitmarkt heeft artikel 40, lid 3, rechtstreekse werking doordat het bij verordening nr. 1035/72 ten uitvoer is gelegd (arrest-Geddo, reeds genoemd, r.o. 2-4).

2.

Het is eveneens onbetwistbaar dat, indien de heffing bestemd zou blijken voor de financiering van met die bepalingen onverenigbare activiteiten, de producenten deze omstandigheid zouden kunnen aanvoeren als absoluut verweer tegen elke vordering tot betaling van de heffing (arrest-Pigs and Bacon Commission, reeds genoemd, r.o. 24).

3.

Door de rechtstreekse werking van de eventueel geschonden bepalingen zijn de producenten in beginsel ook gerechtigd terugbetaling te vorderen van de jaarlijkse heffingen die zij hebben betaald. Deze vordering tot terugbetaling moet worden beperkt tot het deel van de heffing dat dient om activiteiten te financieren die met het gemeenschapsrecht in strijd zijn. Het staat aan de nationale rechter, op deze grondslag en op de in het nationale recht voorgeschreven wijze te bepalen hoe die terugbetaling moet geschieden (ibid., r.o. 25).

4.

Vervolgens vraagt de nationale rechter of de terugvordering ook de vóór de uitspraak van het prejudiciële arrest betaalde heffingen kan omvatten, dan wel beperkt is tot eventueel na de uitspraak van dit arrest verrichte betalingen.

De onderhavige zaak gelijkt op de zaak-Defrenne door de vergelijkbare houding die de Commissie lange tijd heeft aangenomen inzake het gestelde probleem. Men mag immers niet uit het oog verliezen, dat ook in andere Lid-Staten organen zoals de Apple and Pear Development Council bestaan, en dat de Commissie de geldigheid van hun activiteiten uit een oogpunt van gemeenschapsrecht nooit heeft betwist, noch hierom a fortiori tegen een Lid-Staat een actie wegens verdragschennis heeft ingesteld. Integendeel, uit het antwoord dat het inzake landbouw bevoegde Commissielid Dalsager op 17 augustus 1981 gaf aan de heer Scott Hopkins, lid van het Europees Parlement, blijkt dat hij de werkzaamheden van de Council, en met name de inning van de heffing, destijds verenigbaar met het gemeenschapsrecht achtte.

5.

Tenslotte vraagt de nationale rechter, of de rechter van een Lid-Staat bij zijn beslissing om terugbetaling van heffingen te gelasten, in aanmerking mag nemen dat de via die heffingen bijeengebrachte gelden zijn gebruikt voor doeleinden die de producenten ten goede zijn gekomen of hadden kunnen komen.

Ook op dit punt bestaat er bij Uw Hof vaste rechtspraak. U heeft immers geoordeeld: „Het gemeenschapsrecht verzet zich er niet tegen, dat de nationale rechterlijke instanties overeenkomstig hun nationaal recht rekening houden met het feit dat ten onrechte toegepaste heffingen door de belastingplichtige onderneming in haar prijzen kunnen zijn verdisconteerd en op haar afnemers zijn afgewenteld” (arrest-Ariete, reeds genoemd, dictum; eerder in dezelfde zin: arrest-Pigs and Bacon Commission, reeds genoemd, r.o. 25 en dictum punt 3). Voorts heeft Uw Hof zelfs gepreciseerd „dat de bescherming van de door de communautaire rechtsorde terzake gewaarborgde rechten (de rechten die de nationale rechter heeft te handhaven) niet vergt dat ten onrechte toegepaste heffingen worden terugbetaald in omstandigheden die zouden uitlopen op een ongegronde verrijking van de rechthebbenden” (arrest-Ariete, r.o. 13).

Deze oplossing lijkt mij analoog toepasselijk op de door de verwijzende rechter vermelde gevallen waarin een heffing is gebruikt voor doeleinden die de betaler ten goede zijn gekomen.

I.

II.

Indien de betrokken maatregelen onverenigbaar zijn met het gemeenschapsrecht, kan noch de instemming van een meerderheid van producenten, noch a fortiori de raadpleging van andere belanghebbenden deze onverenigbaarheid opheffen.

III.

Artikel 40, lid 3, EEG-Verdrag en verordening nr. 1035/72 van de Raad hebben rechtstreekse werking, in die zin dat zij particulieren rechten verlenen die zij voor nationale rechterlijke instanties kunnen doen gelden:

IV.

Indien een van de activiteiten van de Council langs de weg van verordening nr. 1035/72 onverenigbaar blijkt met artikel 30 EEG-Verdrag, moet deze onverenigbaarheid krachtens artikel 60, lid 1, Toetredingsakte worden geacht te zijn ingetreden op 1 februari 1973.