1. 

Indien de werkgever (hoewel daartoe niet contractueel verplicht) aan voormalige werknemers na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd bijzondere reisfaciliteiten verleent die discrimineren tegen voormalige vrouwelijke werknemers op de wijze als hierboven omschreven, is dit in strijd met

2. 

Indien het antwoord op vragen 1 a), 1 b) of 1 c) bevestigend luidt, is artikel 119 of een van de genoemde richtlijnen rechtstreeks toepasselijk in Lid-Staten in die zin dat zij voor personen in bovengenoemde omstandigheden afdwingbare gemeenschapsrechten medebrengen?

1)

zij moeten direkt of indirekt door de werkgever aan de werknemer worden betaald;

2)

deze betaling moet geschieden uit hoofde van zijn dienstbetrekking.

In zijn conclusie in de eerste Defrenne-zaak (zaak 80/70, Jurispr. 1971, blz. 454 e.v.) heeft de advocaat-generaal Dutheillet de Lamothe uitvoerig uiteengezet, waarom naar zijn oordeel onder meer pensioenen die de werkgever rechtstreeks aan de vroegere werknemer betaalt onder de werkingssfeer van artikel 119 vallen. Ik acht deze uiteenzetting overtuigend en meen, dat zij mutatis mutandis ook geldt voor faciliteiten als hier aan de orde. Op dit laatste punt kom ik echter later in mijn betoog nog terug. Het arrest zelf in de eerste Defrenne-zaak overweegt in rechtsoverweging 6 „dat in de tweede alinea van deze bepaling het begrip beloning wordt uitgebreid tot alle huidige of toekomstige voordelen in geld of in natura, mits deze zij het indirekt, door de werkgever aan de werknemer uit hoofde van zijn dienstbetrekking worden betaald.” Ook het arrest gaat er dus van uit, dat artikel 119 mede toekomstige voordelen omvat, die aan de overige eerdergenoemde voorwaarden van artikel 119 voldoen. De advocaat-generaal Warner kwam in zijn nog niet gepubliceerde conclusie van 11 december 1980 in de zaak Worringham (zaak 69/80), voor zover hier van belang, tot soortgelijke conclusies als de heer Dutheillet de Lamothe.

Op grond van Uw eerdere rechtspraak staat dus in elk geval vast, dat artikel 119 ook op toekomstige voordelen betrekking heeft. Voorts staat op grond van het overgelegde formulier B.R. 7103/6 „Concessions for retired staff” vast, dat de onderhavige voordelen binnen het Verenigd Koninkrijk rechtstreeks en buiten het Verenigd Koninkrijk indirekt door de werkgever aan de werknemer worden betaald. In de derde plaats volgt uit de tekst van artikel 119, dat het daarin neergelegde beginsel van gelijke beloning niet beperkt is tot contractueel overeengekomen voordelen in de zin van dit artikel. Tijdens de mondelinge behandeling is door British Rail Engineering Ltd. ook toegegeven, dat de betrokken reisfaciliteiten tijdens de loop van een arbeidscontract als beloning in de zin van artikel 119 moeten worden beschouwd. Het enige overgebleven meningsverschil betreft derhalve de vraag of ook de voortzetting van de reisfaciliteiten voor een werknemer na zijn pensionering beschouwd kan worden als voordeel „uit hoofde van zijn dienstbetrekking”. In dit geval kan de relatie met de dienstbetrekking anders dan bij bedrijfspensioenregelingen niet mede uit een contract worden afgeleid. Niettemin geldt ook voor deze reisfaciliteiten naar mijn oordeel de opmerking van de heer Dutheillet de Lamothe in de zaak 80/70 (Defrenne, Jurispr. 1971, blz. 459), dat het „stellig de dienstbetrekking (is), die hij weliswaar niet meer vervult doch wel moet hebben vervuld, die hem voor dit voordeel in aanmerking doet komen”. Niets in de stukken wijst er op, dat de reisfaciliteiten worden verleend uit enigerlei anderen hoofde dan de dienstbetrekking. De betrokken mededeling aan het personeel draagt integendeel uitdrukkelijk de titel: „Information for railway staff at the time of their retirement”, waarbij ik de eerste vier woorden onderstreep. De band met de dienstbetrekking wordt aldus uitdrukkelijk erkend. Nog duidelijker blijkt uit de op verzoek van het Hof overgelegde en al eerder vermelde brief van 4 december 1975 aan de vakbonden, dat de faciliteiten na pensionering als een voortzetting moeten worden beschouwd van de tijdens de dienstbetrekking verleende transportfaciliteiten. Anders had deze brief niet van gedeeltelijke intrekking van deze faciliteiten kunnen spreken. Ten aanzien van dezelfde faciliteiten tijdens de dienstbetrekking heeft de werkgever als gezegd tijdens de mondelinge behandeling al toegegeven, dat zij onder artikel 1.19 vallen. Voor de latere voortzetting van die faciliteiten zal dan hetzelfde moeten gelden.

De eerste vraag die het House of Lords U stelt zal derhalve naar mijn oordeel bevestigend moeten worden beantwoord in die zin, dat de onderhavige discriminatie in strijd is met artikel 119 van het EEG-Verdrag.

1.

Indien een werkgever aan voormalige werknemers en hun gezinsleden na het bereiken van hun pensioengerechtigde leeftijd bijzondere reisfaciliteiten blijft verlenen, vormen deze faciliteiten een beloning in de zin van artikel 119, tweede alinea van het EEG-Verdrag en dienen zij te voldoen aan het beginsel gelijke beloning voor gelijke arbeid in de zin van dit artikel.

2.

Indien een discriminatie in dit opzicht als zodanig is te herkennen met behulp van de in genoemd artikel vermelde criteria „gelijke arbeid” en „gelijke beloning”, is artikel 119 EEG-Verdrag daarop rechtstreeks toepasselijk in de Lid-Staten in die zin dat het voor de gediscrimineerde voormalige werknemer afdwingbare gemeenschapsrechten medebrengt.