EUROPESE COMMISSIE
Brussel, 3.9.2025
SWD(2025) 593 final
WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE
SAMENVATTING VAN HET EFFECTBEOORDELINGSVERSLAG
betreffende het programma Eengemaakte markt en douane
bij
Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad
tot vaststelling van het programma Eengemaakte markt en douane voor de periode 2028-2034, en tot intrekking van Verordeningen (EU) 2021/444, (EU) 2021/690, (EU) 2021/785, (EU) 2021/847 en (EU) 2021/1077
{COM(2025) 590 final} - {SEC(2025) 592 final} - {SWD(2025) 592 final}
Effectbeoordeling van de volgende langetermijnbegroting van de EU (MFK) — PROGRAMMA EENGEMAAKTE MARKT EN DOUANE
1.Behoefte aan actie
Wat zijn de problemen?
Een goed functionerende eengemaakte markt is een voorwaarde voor het concurrentievermogen van de EU en voor het waarborgen van de duurzame welvaart en economische veiligheid van Europa. Er zijn echter nog steeds maatregelen nodig om de eengemaakte markt te voltooien en voor een goed presterende douane-unie te zorgen, die zich kan aanpassen aan geopolitieke onzekerheden en aan de steeds volatieler wordende internationale handelspatronen en -uitdagingen. In de politieke beleidslijnen en recente verslagen van Enrico Letta en Mario Draghi wordt gewezen op het toenemende belang van de eengemaakte markt en de daaraan verbonden douane-unie in het licht van de nieuwe politieke uitdagingen.
Het is dan ook absoluut noodzakelijk om te zorgen voor voortdurende financiering op het gebied van de eengemaakte markt en om de samenwerking tussen de nationale overheden te verbeteren. In het huidige complexe financieringslandschap ontbreekt het aan flexibiliteit en synergieën en wordt de daadwerkelijke toegang tot de beschikbare middelen belemmerd. Met een flexibeler financieringssysteem in het MFK kunnen programma’s gemakkelijker inspelen op veranderende prioriteiten en zo de douane-unie van de EU en het mondiale concurrentievermogen van de eengemaakte markt bevorderen en een gelijker speelveld helpen creëren.
Ondanks de beschikbaarheid van aanzienlijke middelen via het bestaande programma Eengemaakte markt, het Douane-programma, het Fiscalis-programma en het fraudebestrijdingsprogramma van de Unie, die het voorwerp zijn van deze effectbeoordeling, belemmeren een aantal factoren nog steeds de doeltreffende toewijzing en benutting ervan.
Wat moet er worden bereikt?
De algemene doelstelling van dit initiatief is het verbeteren en verdiepen van de werking van de eengemaakte markt en het versterken van de douane-unie, ter bescherming van de financiële en economische belangen van de EU en haar lidstaten door middel van meer flexibiliteit, vereenvoudiging en synergieën.
Meer in het bijzonder gaat dit initiatief in op de uitdaging van versnippering, complexiteit en tekortkomingen op het gebied van coördinatie op de volgende drie gebieden, waar de behoefte aan EU-optreden in de vorm van EU-financiering wordt geschraagd door bewijsmateriaal.
·Door gebrek aan kennis en gegevens worden burgers, consumenten, bedrijven en marktdeelnemers belemmerd om te profiteren van de eengemaakte markt.
·Capaciteitsopbouw, administratieve en operationele samenwerking tussen de lidstaten onderling en tussen de lidstaten en de Europese Commissie blijven suboptimaal.
·Het is wellicht niet mogelijk om de regelgeving, de normalisatie en de handhaving op EU-niveau aan te passen aan een veranderende omgeving.
Bij gebrek aan EU-maatregelen voor gecoördineerde financiering op het gebied van de eengemaakte markt, de douane-unie, het belasting- en fraudebestrijdingsbeleid zouden de vastgestelde problemen en de oorzaken ervan blijven bestaan. Het vermogen van de Europese Commissie om de door haar wettelijke verplichtingen vereiste activiteiten te ondersteunen en de handhaving van het EU-recht volledig te beoordelen, zou door een ongewijzigd financieringslandschap kunnen worden beperkt. Dit zou een belemmering vormen voor de inspanningen om de werking van de eengemaakte markt verder te verbeteren en te voltooien en de douane-unie te versterken.
2.Oplossingen
Omschrijving van de beleidsopties
Er werden twee beleidsopties overwogen, namelijk een geïntegreerd scenario en een scenario van samenbundeling. Beide zijn opgebouwd rond verschillende ambitieniveaus voor het integreren van de huidige financieringsinstrumenten.
Met een verdere harmonisatie van de wettelijke bepalingen wordt in het geïntegreerde scenario één enkel, meer gestroomlijnd flexibel kader vastgesteld, maar blijft er nog steeds een duidelijke scheiding tussen de vier bestaande programma’s bestaan. Dit zou betekenen dat het toekomstige programma de huidige op pijlers gebaseerde aanpak en governancemodellen van het programma Eengemaakte markt zou overnemen en de nieuwe onderdelen (douane, belastingen en fraudebestrijding) als nieuwe pijlers zou opnemen (met uitzondering van het onderdeel kmo’s en het onderdeel levensmiddelen en diervoeders).
Het scenario van samenbundeling houdt een volledige samenvoeging in van alle beleidsprioriteiten binnen het toepassingsgebied, met één gemeenschappelijke basishandeling, d.w.z. met dezelfde wettelijke en institutionele vereisten voor alle activiteiten binnen het toepassingsgebied. Dit scenario zou meer flexibiliteit kunnen bieden met meer mogelijkheden om in te spelen op veranderende omstandigheden of behoeften en een grotere flexibiliteit om begrotingskredieten over te hevelen tussen verschillende beleidsterreinen.
Vergelijking van de opties
Het geïntegreerde scenario heeft een beperkt potentieel voor meer flexibiliteit, synergieën en vereenvoudigingen. Er moeten mogelijkheden worden geschapen voor aanvullende of verbeterde activiteiten, zoals een snellere en betere reactie op veranderende omstandigheden, en er moeten meer gezamenlijke activiteiten worden opgezet.
Hoewel het scenario van samenbundeling mogelijk administratief complex is als gevolg van veeleisendere beheers- en coördinatiebehoeften, heeft het de capaciteit om een solide en flexibel kader vast te stellen en te leiden tot stapsgewijze verbeteringen ten opzichte van de huidige situatie van de vier programma’s. Het zou leiden tot vereenvoudigde en gestroomlijnde processen, beleidsoverschrijdende synergieën, geïntegreerde digitale instrumenten voor toegang tot financiering, plus doeltreffende programma-uitvoering en verslaglegging voor alle beleidsterreinen, zonder de administratieve lasten voor belanghebbenden te verhogen.
Voorkeursoptie
De beide beleidsopties werden beoordeeld, waarbij de nadruk vooral lag op de opzet ervan. Het scenario van samenbundeling is de voorkeursoptie. Door de opzet en de beleidsterreinen die het bestrijkt, heeft dit scenario het grootste potentieel om de algemene doelstelling van het programma te verwezenlijken en alle vastgestelde problemen en onderliggende oorzaken aan te pakken.
De behoeften van de betrokken beleidsterreinen kunnen het best worden aangepakt met het scenario van samenbundeling, waarbij vier voorgaande programma’s worden geconsolideerd door vereenvoudiging en stroomlijning van de procedures. Dit zou het beleid en de programma’s van de EU helpen bevorderen, de betrokkenheid van belanghebbenden aanmoedigen en de relevantie van de activiteiten vergroten. Het scenario van samenbundeling zorgt voor meer operationele en administratieve synergieën en meer flexibiliteit. Het bevordert vereenvoudiging en vermindert de administratieve lasten door vereenvoudigde EU-financieringsprocedures en verbeterde empirisch onderbouwde beleidsvorming die klaar is voor het digitale tijdperk.
3.Gevolgen van het voorkeursscenario
Het scenario van samenbundeling zou zowel de horizontale activiteiten ter ondersteuning van de nationale autoriteiten als de beleidsvormings- en rechtshandhavingsrol van de Commissie doeltreffender maken. Er zijn extra voordelen mogelijk op beleidsoverschrijdende gebieden en bij horizontale activiteiten, naast een groter aanpassingsvermogen en potentieel voor synergieën en vereenvoudiging in het beheer en de administratie van het programma, wat zou leiden tot minder administratieve lasten en lagere kosten.
Het is belangrijk dat beleidsspecifieke juridische verbintenissen prioriteit krijgen en tegelijkertijd de grootst mogelijke flexibiliteit bieden bij de algemene governance en uitvoering van het programma.
4.Vervolgactie
Wanneer wordt het initiatief geëvalueerd?
Dit initiatief zal worden gemonitord via het prestatiekader voor de begroting voor de periode na 2027, dat in een afzonderlijke effectbeoordeling zal worden onderzocht. Het prestatiekader voorziet in een uitvoeringsverslag tijdens de uitvoeringsfase van het programma en in een evaluatie achteraf overeenkomstig artikel 34, lid 3, van Verordening (EU, Euratom) 2024/2509. De evaluatie wordt uitgevoerd volgens de richtsnoeren van de Commissie voor betere regelgeving en zal worden gebaseerd op indicatoren die relevant zijn voor de doelstellingen van het programma.