13.9.2012   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 277/143

—

In het voorstel voor een Raadsverordening en de uitvoeringsplannen voor Horizon 2020 moet meer aandacht komen voor de dagelijkse praktijk door het lokale en regionale niveau te stimuleren actief mee te werken aan het bereiken van de doelen van de Europa 2020-strategie.

—

De drie pijlers van Horizon 2020 betekenen een grote meerwaarde voor het Europees onderzoek.

—

Binnen Horizon 2020 moeten middelen worden vrijgemaakt voor onderzoek naar en ontwikkeling van concepten, methoden en andere vormen van intellectueel kapitaal die nodig zijn om de samenwerking tussen regio's en steden, universiteiten en bedrijfsleven op het gebied van innovatie en kennisexploitatie te bevorderen.

—

Regio's en steden moeten Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie (OOI) als essentieel onderdeel opnemen in hun beleidsagenda. Horizon 2020 en cohesiemiddelen moeten worden gebruikt om de concepten, instrumenten en andere voorwaarden uit te werken waarmee het voor lokale en regionale overheden mogelijk wordt innovatie actief te bevorderen, risico's te nemen en te investeren in praktische OOI-toepassingen, teneinde regionaal maatwerk te leveren.

—

Het CvdR stelt een strategische doelstelling voor t.b.v. Horizon 2020, om een Europese open innovatiecultuur tot stand te brengen via speciaal daarvoor op te zetten programma's en andere instrumenten. Innovatie-ecosystemen, sleuteltechnologieën, openbare aanbestedingen en onderzoeksinfrastructuurvoorzieningen moeten extensief worden ontwikkeld.

—

Vernieuwing van het kaderprogramma betekent dat de praktische uitvoering van het programma wordt vereenvoudigd en dat door de EU gefinancierde OOI-activiteiten meer effect sorteren.

—

Er is een mentaliteitsverandering nodig om de doelstellingen te halen. Pionierswerk verrichtende regio's zouden Europese consortia met verschillende capaciteiten moeten vormen om grensverleggende innovaties tot stand te brengen die in heel Europa gebruikt kunnen worden.

—

Het Europees Instituut voor innovatie en technologie (EIT) kan ook op regionaal niveau voor een specifieke meerwaarde zorgen.

Rapporteur

Markku MARKKULA (FI/EVP), lid van de gemeenteraad van Espoo

Referentiedocument

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van Horizon 2020 - het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie (2014-2020)

COM(2011) 809 final

1.

De Commissievoorstellen zijn een uitstekend uitgangspunt voor de afbakening van de EU-activiteiten op het vlak van onderzoek, ontwikkeling en innovatie (OOI) tijdens de volgende programmeringsperiode (2014-2020). Alle regio's en regionale betrokkenen kunnen en moeten hun kennis nuttig gebruiken. De verspreiding en verdere ontwikkeling van de OOI-resultaten over heel Europa is dan ook cruciaal.

2.

Willen we de doelstellingen van de Europa 2020-strategie bereiken, dan moet het cohesiebeleid van de EU bijdragen tot verbreding van de vaardigheden en het innovatievermogen op lokaal niveau en tot de ontwikkeling van instrumenten ter bevordering van de intra-Europese samenwerking tussen regio's. Dergelijke instrumenten en samenwerkingsinitiatieven zijn nodig om de resultaten van Horizon 2020 op lokaal en regionaal niveau te implementeren. Alle regionale onderzoeksactiviteiten die door Horizon gefinancierd worden, moeten worden toegespitst op „wereldwijde excellentie”; de beginselen van slimme specialisatie kunnen hieraan bijdragen. Daarnaast moet een nauwere koppeling tussen Horizon 2020 en de structuurfondsen ook goed tot uitdrukking komen in de operationele programma's en in de strategieën voor onderzoek, innovatie en slimme specialisatie.

3.

De Commissievoorstellen doen recht aan het evenredigheids- en het subsidiariteitsbeginsel. Het is de bedoeling dat de acties in het kader van Horizon 2020 op EU-niveau zo veel mogelijk toegevoegde waarde leveren en maximaal effect sorteren. Hierdoor kan het algemene fundament voor onderzoek en innovatie worden versterkt en kunnen de onderzoeksactiviteiten van de lidstaten worden gesteund en overlappingen worden voorkomen. Het is met name van belang om het via Horizon 2020 mogelijk te maken om in cruciale sectoren een kritische massa te scheppen en O&O-activiteiten te realiseren waaraan veel risico's zijn verbonden en die veel doorzettingsvermogen vereisen. Dit is de best denkbare manier om de risico's te delen en via een groots opgezette aanpak voldoende schaalvoordelen te realiseren.

4.

beklemtoont het belang van Horizon 2020. Voorgesteld wordt om een noodzakelijk minimumbedrag van 80 miljard euro uit te trekken voor het programma, dat immers een belangrijke rol speelt in de uitvoering van de Europa 2020-strategie en ander beleid van de Unie, alsook in de totstandbrenging en werking van de Europese Onderzoeksruimte (EOR). Europa moet echter herstellen van de financiële crisis en ervoor zorgen dat het op bepaalde prioritaire gebieden een internationale voortrekkersrol kan vervullen. Er zijn in Horizon 2020 dan ook instrumenten nodig die gericht zijn op veranderingen in de dagelijkse praktijk en waarmee sneller maatschappelijk resultaat zal worden geboekt, zoals nieuwe banen, slimme groei en meer welzijn, zowel op korte als lange termijn.

5.

Het Comité is ingenomen met de Horizon 2020-doelstelling van innovatiever onderzoek dat rekening houdt met het innovatiepotentieel. Het is daarom van essentieel belang dat regionale beleidsmakers en lokale universiteiten en onderzoeksinstellingen zich – nog voor de start van de nieuwe programmeringsperiode – actief gaan bezighouden met de ontwikkeling van gezamenlijke regionale innovatiestrategieën en uitvoeringsprogramma's die gericht zijn op slimme specialisatie en uit verschillende bronnen worden gefinancierd, inclusief gemeentelijke begrotingen, bijdragen van het bedrijfsleven en diverse EU-financieringsinstrumenten. Daarbij is het van belang dat zowel de Europese onderzoeks- en innovatieagenda en de nationale en regionale innovatiestrategieën op elkaar aansluiten.

6.

De plannen in het kader van Horizon 2020 (inhoud, toewijzing van middelen en instrumenten) dienen in de eerste plaats te worden beoordeeld op grond van hun impact en hun stimulerende rol in het kader van de OOI-activiteiten overal in Europa. Financieel gesproken is Horizon 2020 een bijzonder ambitieus programma (80 miljard euro voor de periode 2014-2020). Bij de Marie Curieacties merkt men echter een terugval: van bijna 1 miljard in 2013 naar slechts 0,7 miljard in 2014. Gezien de verdiensten van dit programma zouden de financiële inspanningen van deze acties meer in lijn moeten liggen met die van de ERC. Bovendien vertegenwoordigt het Horizon 2020-programma maar een klein percentage van alle Europese OOI-activiteiten; bij de besluitvorming moet dan ook naar de hele Europese OOI-sector worden gekeken en moeten duidelijke prioriteiten worden gesteld voor het gebruik van de middelen uit het Horizon 2020-programma.

7.

Het Comité heeft er eerder al op gewezen (1) dat grote concrete stappen nodig zijn, waarbij alle – lokale, regionale en centrale – bestuurslagen in de lidstaten meer verantwoordelijkheid krijgen en ook alle andere partijen worden ingeschakeld. De belangrijke rol van regionale en lokale overheden bij de uitwerking en implementatie van de Europa 2020-strategie dient te worden erkend in de nationale hervormingsprogramma's. Ook is de gezamenlijke inzet nodig van alle betrokkenen, die via de territoriale pacten kunnen meewerken aan de regionale OOI-activiteiten.

8.

Regio's en steden moeten een hoofdrol spelen bij de totstandbrenging van nieuwe vormen van joint ventures en samenwerkingsverbanden tussen overheden, bedrijven en mensen; bij het stimuleren van OOI met het oog op het vinden van innovatieve oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen moet de klemtoon liggen op een grotere rol van de gebruikers, op open innovatie en op valorisatie van excellente kennis. Als Europa wil uitgroeien tot een wereldleider die de grote maatschappelijke uitdagingen aankan, zoals bepaald in Horizon 2020, dan moeten de OOI-activiteiten multidisciplinair, multisectoraal, multidimensionaal en multicultureel van aard zijn, en dus ruim medewerking krijgen vanuit het veld. Laboratoria zijn niet langer meer uitsluitend terug te vinden op de universitaire campus maar zijn uitgegroeid tot regionale innovatie-ecosystemen die fungeren als proeftuin voor het snel verkrijgen van prototypes van allerhande soorten van gebruikersgestuurde innovatie: nieuwe op verandering gerichte en schaalbare producten, procedés, structuren en systemen. Dat is echter ondenkbaar zonder actieve medewerking van de lokale en regionale overheden.

9.

Om de beoogde synergie tussen het regionaal beleid en het onderzoeksbeleid te realiseren is er grote behoefte aan een regionale component in Horizon 2020. Het Comité vraagt daarom om behoud van instrumenten en programma's in Horizon 2020 als Kennisregio's en Levende Laboratoria. Deze programma's zijn op regionale leest geschoeid, hebben een sterke regionale impact, versterken het regionale innovatiepotentieel en gaan verder dan alleen „kennisuitwisseling”.

10.

Het programma Kennisregio's mag in geen geval worden stopgezet, zelfs niet op grond van het feit dat er gelijkaardige initiatieven bestaan die ruimschoots worden gefinancierd uit de cohesiemiddelen. Bedoeling is juist dat het programma zich gaat richten op de ontwikkeling van regionale excellentie en veel grootschaliger wordt. Kennisregio's kunnen van cruciaal belang zijn om regio's te prikkelen en te ondersteunen in de richting van slimme specialisatie, en kunnen het pad effenen voor meer Europese samenwerking en benchlearning. Benchlearning is een proces waarmee beoogd wordt bij te dragen tot systeemveranderingen door middel van benchmarking en collaboratief leren.

11.

Het programma Kennisregio's moet een bijzondere rol vervullen in de financiering van het onderzoek naar de manier waarop regionale activiteiten kunnen worden geïntegreerd in verschillende vlaggenschipinitiatieven, zodat op Europees niveau vruchtbaar kan worden samengewerkt. Zo moet dit programma o.m. gericht zijn op de versterking van het concurrentievermogen van regionale onderzoeksecosystemen op het gebied van de digitale agenda en zuinige technologieën, niet alleen in Europa maar in de hele wereld; dit zal nieuwe perspectieven openen voor deelnemende kleine en middelgrote ondernemingen, die een cruciale rol spelen bij het vermarkten en implementeren van innovatieve ontwikkelingen.

12.

Noch in het voor de periode 2014-2020 voorgestelde meerjarig financieel kader van de Europese Unie, noch in Horizon 2020 wordt melding gemaakt van het programma „Intelligente energie – Europa” (IEE), dat in de huidige programmeringsperiode essentieel was voor de innovatie van het lokaal bestuur, de financiële instrumentering, het aantrekken van lokale actoren en burgers, het uitwerken van een langetermijnvisie en netwerkvorming, en dat initiatieven zoals het Burgemeesterconvenant mogelijk heeft gemaakt. Het CvdR dringt er dan ook op aan dat in Horizon 2020 een aparte begrotingspost wordt opgenomen voor niet-technologische oplossingen, in de geest en ter voortzetting van het IEE-programma.

13.

Om de regionale impact van de Europese OOI-activiteiten te vergroten moet aandacht worden besteed aan de volgende aspecten:

14.

benadrukt de volgende kernthema's m.b.t. onderzoek, ontwikkeling en innovatie (OOI) voor regio's in heel Europa:

15.

De driepijlerstructuur van Horizon 2020 biedt kansen om de strategische doelstellingen van EU 2020 te verwezenlijken. Aangezien Horizon 2020 zich focust op OOI-activiteiten op EU-niveau, wat een katalysatoreffect zou moeten hebben op OOI-activiteiten in de lidstaten en regio's, zouden de volgende aanbevelingen in aanmerking moeten worden genomen bij de herziening van de regelgeving en praktijken van Horizon 2020:

16.

De bereidheid van regio's om van onderzoek te profiteren moet worden vergroot. Hier moet meer aandacht en financiering op worden gericht. De ontwikkelde vaardigheden, praktijken en instrumenten moeten vervolgens worden gebruikt om de onderzoekresultaten in heel Europa te kunnen toepassen. Dit kan alleen worden bereikt door de synergie te vergroten tussen alle financieringsinstrumenten, namelijk Horizon 2020, het cohesiebeleid en nationale, regionale en lokale middelen. Het gezamenlijk gebruik van middelen volstaat echter niet en vraagt bovendien een aanpassing van de werkwijze en administratieve procedures. Met name is er behoefte aan het opvoeren van regionale samenwerking en gezamenlijk leren waar het gaat om een doeltreffend gebruik van RIS3-strategieën (nationale/regionale innovatiestrategieën voor slimme specialisatie).

17.

Wel moet er in het kader van de complementariteit van Horizon 2020 met andere EU-financieringsprogramma's, inclusief de structuurfondsen, op worden toegezien dat ook de regio's en steden die niet in aanmerking komen voor financiering uit deze fondsen, steun krijgen voor de ontwikkeling van het zogenaamde triple helix-model (waarbij lokale en regionale overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven samenwerken) op het gebied van innovatie en kennisexploitatie. Daarom, en gezien het belang van Horizon 2020 voor de EU in haar geheel, moeten specifieke middelen uit het programmabudget worden vrijgemaakt voor onderzoek naar en de ontwikkeling van dergelijke samenwerkingsverbanden.

18.

Daarnaast is een mentaliteitsverandering noodzakelijk om de doelstellingen te halen. Pionierswerk verrichtende regio's zouden Europese consortia met verschillende capaciteiten moeten vormen om grensverleggende innovaties tot stand te brengen die in heel Europa gebruikt kunnen worden. Regio's en steden zouden ook meer mogelijkheden moeten krijgen om gebruik te maken van het Horizon 2020-programma en vergelijkbare initiatieven. Met name de mogelijkheden van digitalisering en de nieuwe sleuteltechnologieën dienen ten volle te worden benut ter modernisering van het regionale innovatiebeleid. Het CvdR moedigt verder de regio's aan om zich te richten op open innovatie, waarbij het individu centraal staat in publiek-private partnerschappen met een cruciale rol voor universiteiten en andere kennisinstellingen.

19.

benadrukt de aanvullende rol van Horizon 2020 ten aanzien van OOI-activiteiten in de lidstaten. De tenuitvoerlegging van Horizon 2020 zou in het bijzonder moeten resulteren in programma's en andere financieringsinstrumenten die als katalysator voor Europese innovatiemaatregelen werken, pionierswerk aanmoedigen en de deelname van het bedrijfsleven en met name het mkb opvoeren. Dit vraagt om het aanmoedigen van de bereidheid om risico's te nemen, die immers vaak hand in hand gaat met grote innovaties. Ook zijn meer middelen nodig voor het mkb, met name waar het gaat om de snelle productie van prototypes en het vermarkten en toepassen van innovatieve ontwikkelingen.

20.

De rol van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek moet worden gewijzigd, om regionale en lokale besluitvormers te helpen met de laatste OOI-resultaten. Dit zou in nauwe coördinatie met het nieuwe platform voor slimme specialisatie moeten worden ontwikkeld. In plaats van rapporten en andere publicaties zouden de resultaten veel meer moeten draaien om financiering van experimenten en snelle vervaardiging van prototypen en toepassing van onderzoekskennis op praktische veranderingsprocessen in alle delen van Europa, om zo het vernieuwingspotentieel op regionaal en lokaal niveau te vergroten.

21.

Zeer belangrijk volgens het CvdR zijn manieren om ervoor te zorgen dat nieuwe doeltreffende instrumenten met een sterke regionale dimensie worden ontwikkeld en toegepast. Horizon 2020 beschikt wel degelijk over beleidsrichtsnoeren. In het specifiek programma ter uitvoering van Horizon 2020 wordt expliciet verwezen naar activiteiten van regionaal belang en de coördinatie met de steunverlening met cohesiemiddelen. De prioriteit „Maatschappelijke uitdagingen” omvat een activiteit voor het dichten van de onderzoeks- en innovatiekloof in Europa, bijvoorbeeld door excellente onderzoeksinstellingen en minder ontwikkelde regio's samen te brengen in teams, door topkwaliteit in minder ontwikkelde regio's te erkennen en door ervoor te zorgen dat overheden op regionaal niveau van elkaars beleid kunnen leren.

22.

Het CvdR geeft een krachtige boodschap af aan de lokale en regionale overheden, om een actieve rol binnen Horizon 2020 te spelen. Voor een optimaal resultaat van Horizon 2020 moeten lokale en regionale overheden de grensoverschrijdende territoriale en pan-Europese samenwerking verder ontwikkelen. Daartoe moeten ze ook gebruikmaken van de mogelijkheden die de Europese groepering voor territoriale samenwerking (EGTS) biedt (2). Zij moeten met name in staat worden gesteld om gezamenlijke platforms te ontwikkelen (zoals innovatiefora en testopstellingen voor samenwerking waarin de reële en virtuele wereld worden geïntegreerd) om open innovatie en regionale innovatie-ecosystemen te bevorderen. Actieve Europese samenwerking zou schaalvoordelen opleveren en zou resulteren in de totstandkoming van grotere markten voor lokale ondernemingen en andere lokale ontwikkelingen. Slimme specialisatie – het belangrijkste basisbeginsel van zowel Horizon 2020 als het cohesiebeleid – biedt nieuwe mogelijkheden voor dit alles.

23.

Het CvdR benadrukt dat de uitvoering van Horizon 2020 de systemische aard van de OOI-keten en zijn slotfases, d.w.z. het op de markt brengen van de onderzoeksresultaten, moet accentueren. Een toename van open-innovatieactiviteiten vraagt om meer onderzoeksactiviteiten die samenhangen met innovatievermogen en innovatie-ecosystemen. Daarom moeten multidisciplinaire OOI-activiteiten hoofdzakelijk gericht zijn op factoren die een innovatieve verandering mogelijk maken, met inbegrip van prognoses, menselijk kapitaal, vernieuwingscapaciteiten, en parameters voor de beoordeling van innovatie.

24.

Het CvdR stelt een strategische doelstelling voor t.b.v. Horizon 2020, om een Europese open-innovatiecultuur tot stand te brengen via speciaal daarvoor op te zetten programma's en andere instrumenten, bijvoorbeeld om eindgebruikers, burgers en maatschappelijke organisaties hier meer bij te betrekken, door op ICT gebaseerde methoden en instrumenten voor open innovatie te ontwikkelen. Deze doelstelling zou activiteiten moeten omvatten voor moduleerbare ervaringen op het gebied van beheer, methoden, instrumenten en praktische toepassingen van open innovatie. De experimentele benadering is nodig, met name op gebieden waar aan digitalisering gelinkte innovatie een enorme impact kan hebben, zoals slimme steden en slimme mobiliteit.

25.

Van Horizon 2020 wordt vooral een stroomlijning van de administratieve procedures verwacht. Gestreefd moet worden naar onderzoekthema's en flexibele, transparante financieringssystemen die zo aantrekkelijk zijn dat het voor universiteiten, onderzoekinstellingen en ondernemingen de moeite loont om een grootschalige Europese samenwerking op te zetten en hiervoor aanzienlijke bedragen van hun eigen middelen te reserveren. De rechtsgeldige boekhouding en routinecontroles van iedere deelnemer zouden als een adequate en voldoende controle op de uitgaven kunnen worden beschouwd. Dit zou het aantal controles door de EU en door overheidsambtenaren van de lidstaten aanzienlijk beperken en zelfs terugdringen tot een lager niveau dan oorspronkelijk was gepland.

26.

pleit ervoor om administratieve procedures te vereenvoudigen en beklemtoont dat administratieve praktijken altijd voor ondersteuning moeten zorgen en ten dienste moeten staan van de feitelijk beoogde inhoudelijke streefdoelen van projecten. Een one-stop-shop bij de Europese Commissie zou kunnen voorkomen dat de coördinatie van innovatieve projecten gefragmenteerd wordt. Dit is met name belangrijk voor multidisciplinaire projecten of projecten die uit verschillende Europese fondsen worden gefinancierd.

27.

Artikel 24 van de ontwerpverordening inzake de regels voor deelneming (COM(2011) 810 final), waarin het gaat over de indirecte kosten, zal moeten worden gewijzigd. Het model dat hier wordt voorgesteld (het zgn. flat rate-model), houdt in dat de indirecte kosten worden vastgesteld tegen een vast tarief van 20 % van de totale directe subsidiabele kosten. Dit zou in veel gevallen leiden tot enorme problemen bij het dekken van de indirecte kosten. Ofwel zal het percentage aanzienlijk moeten worden opgetrokken, ofwel zal het mogelijk moeten worden om ook in het geval van de indirecte kosten de daadwerkelijk uitgegeven bedragen te aanvaarden.

28.

Het is een goede zaak dat Horizon 2020 en het cohesiebeleid op elkaar worden afgestemd en dat de verschillende programma's en financiële instrumenten van de EU worden gekoppeld. Om de benodigde veranderingen te garanderen, moeten de plannen van Horizon 2020 echter wel nader worden uitgewerkt. Dit betekent dat er bij ieder programma criteria moeten worden vastgesteld die aansluiten bij de doelen van het programma in kwestie, maar bij alle programma's moet wel als uitgangspunt gelden dat het project voorziet in doeltreffende maatregelen om onderzoeksresultaten over te dragen zodat ze ook van buitenaf kunnen worden gebruikt. Om de impact te vergroten zou er tijdens het project flexibeler gebruik moeten kunnen worden gemaakt van de financiële middelen. Het gaat uiteindelijk om de resultaten, niet om de administratieve regels.

29.

Het Comité herhaalt zijn steun voor de door het EP voorgestelde benadering, gebaseerd op „wetenschap en technologie” of „wetenschap en innovatie”, die uitgaat van deugdelijke wetenschappelijke of technische criteria voor de kwaliteit en realistische beheerspraktijken, met oog voor de overeenkomsten en verschillen tussen wetenschap, technologische ontwikkeling en marktverspreiding (3).

30.

Belangrijk is dat de activiteiten die gefinancierd worden met middelen uit het Horizonprogramma en het Cohesiefonds nauw op elkaar worden afgestemd. In de nieuwe programmeringsperiode moeten de cohesiemiddelen gebruikt worden voor het doel dat het CvdR heeft aangegeven in zijn advies over het Vereenvoudigen van de tenuitvoerlegging van de kaderprogramma's voor onderzoek. Het CvdR pleitte daarin voor de invoering van nieuwe mechanismen voor het verlenen van financiële steun aan lokale en regionale overheden om expertise te kopen van onderzoekers van succesvolle projecten, waarmee zij de benodigde vaardigheden voor de ontwikkeling van innovaties in de regio in huis kunnen halen (4).

31.

Volgens het CvdR zouden de volgende maatregelen van de Horizon 2020-programma's op grote schaal moeten worden toegepast, waarbij in ieder programma de focus moet liggen op onderwerpen die het meest relevant zijn voor de doelstellingen die ermee worden beoogd:

32.

Horizon 2020 moet ervoor zorgen dat er overal in Europa geavanceerde methoden en procedés voor samenwerkingsverbanden tussen universiteiten en bedrijven worden toegepast. Het accent moet liggen op het scheppen van een resultaatgerichter onderzoeksklimaat dat tot meer innovatie leidt, en op het scheppen van winst voor bedrijven, incl. overheidsbedrijven.

33.

Internationaal succesvolle producten – waarbij het kan gaan om producten in de enge betekenis van het woord, maar ook om systemen, diensten of bredere operationele kaders – zijn het resultaat van expertise van wereldklasse, gebaseerd op waardeketens en ecosystemen. Horizon 2020 moet de voorwaarden kunnen creëren voor functionele innovatieketens. Alleen dan zal kunnen worden gereageerd op de grote maatschappelijke uitdagingen en op de noodzaak om de industrie nieuw leven in te blazen.

34.

benadrukt de rol van sleuteltechnologieën in Horizon 2020. Technologieën moeten niet alleen in aparte programma's voor wetenschap en technologie worden ontwikkeld; veeleer is het zaak dat ze meteen al in de O&O-fase gekoppeld worden aan industriële waardeketens en mondiale innovatienetwerken, en aan activiteiten om regionale ecosystemen en innovatieclusters te ontwikkelen en de expertise te vergroten. Campusontwikkelingen op regionaal niveau kunnen een bijdrage hieraan leveren. Dit is belangrijk omdat productontwikkelingsactiviteiten van kleine en ook grotere bedrijven hierdoor verder dan de altijd moeilijke beginfase kunnen komen.

35.

De behoefte van de overheidssector aan nieuwe diensten, producten en technologieën zou ten volle moeten worden benut, en gebruikt moeten worden als hefboom om meer vraag naar innovatie te scheppen via openbare aanbestedingen. Het CvdR heeft eerder gewezen (5) op de enorme koopkracht die overheidsopdrachten vertegenwoordigen (ze zijn goed voor 17 % van het bbp in de EU-27), alsook op het feit dat ze een cruciale rol spelen als drijvende kracht achter innovatie en als natuurlijke drijfveer om hogere normen te hanteren (o.a. op sociaal en milieugebied). Het potentieel zou benut moeten worden op regionaal, nationaal en Europees bestuursniveau en zou moeten worden geschraagd door adequate maatregelen voor capaciteitsopbouw.

36.

De Europese Onderzoeksruimte (EOR) kan versterkt worden als het aanbesteden van diensten betreffende onderzoek en ontwikkeling wordt opgenomen in openbare-aanbestedingsprocedures. In dit verband zij gewezen op het CvdR-advies over het groenboek inzake de aanbestedingsmarkt (6) en het CvdR-advies over precommerciële inkoop (7), mits dit er niet toe leidt dat deze diensten aan concurrentie worden blootgesteld.

37.

Steden zijn van essentieel belang als omgevingen waarin brede, systeemveranderende innovaties kunnen plaatsvinden die in potentie aanzienlijke kansen bieden om oplossingen uit te dokteren voor de lastige economische, sociale en milieuproblemen van onze tijd. Vanuit beleids- en kennisinstellingen dient er meer steun te komen voor het omschakelingsproces waarbinnen systeemveranderende vernieuwingen in stedelijke omgevingen ontwikkeld, aangestuurd en opgeschaald kunnen worden.

38.

Volledige betrokkenheid van regio's en lokale overheden is cruciaal om de doelstellingen van de Europa 2020-strategie voor groei en banen, in het bijzonder die van de Innovatie-Unie, op basis van regionaal maatwerk te realiseren. Het CvdR onderstreept de essentiële rol die zij spelen in het samenbrengen van bedrijven, universiteiten of onderzoekscentra en publieke instellingen (via de triple helix of gelijkaardige benaderingen).

39.

Het is belangrijk om te investeren in pan-Europese onderzoeksinfrastructuur. Om lokale en regionale actoren bij de verwezenlijking van de Europa 2020-doelstellingen te betrekken, zou de innovatiedimensie passend aanwezig moeten zijn in alle aspecten van het EOR-raamwerk, bv. door de EOR te ontwikkelen in de richting van een Europese Onderzoeks- en Innovatieruimte. Pan-Europese onderzoeksinfrastructuurvoorzieningen vormen een essentiële aanvulling op universitaire en andere onderzoeksfaciliteiten en -voorzieningen. Ook trekken ze toponderzoekers vanuit de hele wereld aan en moeten ze beschouwd worden als gezamenlijke platforms voor onderzoekers uit verschillende disciplines en als belangrijke centra voor samenwerking tussen academici, professionals van particuliere en overheidsbedrijven en andere maatschappelijke actoren.

40.

De Commissie benadrukt (8) dat de EIT-colocatiecentra een belangrijke rol spelen in het beter op elkaar afstemmen van lokale en mondiale aspecten van de kennis- en innovatiegemeenschappen (KIG's) als geheel, door nauwe samenwerking met regionale overheden, met name wanneer zij betrokken zijn bij het uitstippelen en uitvoeren van regionale innovatiestrategieën voor slimme specialisatie (Regional Innovation Strategies for Smart Specialisation, RIS3). Een uitstekend voorbeeld van de uitwerking van dit concept zijn de Regionale Innovatie- en Uitvoeringsgemeenschappen van de Klimaat-KIG. Zij bieden een oorspronkelijk pan-Europees regionaal innovatiemodel, waarbij regio’s als proeftuin worden gebruikt en de ontwikkeling van managementvaardigheden en regionale pluspunten aan mondiale uitdagingen worden gekoppeld.

41.

is ingenomen met het voorstel van de Commissie om op de thematische gebieden nieuwe KIG's tot stand te brengen: in de eerste ronde over innovatie voor gezond leven en actief ouder worden, grondstoffen en voedsel voor de toekomst, en in de tweede ronde over stedelijke mobiliteit, productie met toegevoegde waarde en slimme en veilige samenlevingen. Van speciaal belang is de rol van KIG's bij het aanmoedigen en ondersteunen van open innovatie via geavanceerde digitalisering, teneinde innovatie in heel Europa te stimuleren.

42.

Het EIT zou moeten doorgaan met zijn werk, dat van groot belang is om de verbreiding van goede praktijken ter integratie van de kennisdriehoek actief te promoten, teneinde een gemeenschappelijke cultuur te scheppen op het gebied van innovatie en kennisoverdracht. In de toekomst zou het EIT moeten bevorderen dat de KIG-ervaringen overal in de Europese regio's bruikbaar worden en dat er een samenwerkingscultuur wordt geschapen die binnen en buiten Europa als rolmodel kan dienen.

43.

Het CvdR steunt de structurele ontwikkelingsplannen voor het bestuur van het EIT. Vooral belangrijk in het desbetreffende verordeningsvoorstel van de Commissie (9) is dat het EIT de nationale en regionale vertegenwoordigers en andere belanghebbenden uit de innovatieketen rechtstreeks bij zijn activiteiten moet betrekken, tot wederzijds voordeel van de partijen. Voor een systematischer dialoog en uitwisseling moet een EIT-forum van belanghebbenden worden opgericht, waarin de ruimere groep van belanghebbenden over horizontale vraagstukken kunnen discussiëren. Het CvdR zou moeten fungeren als brug tussen het forum en de regio's.

44.

Het CvdR stelt voor dat de KIG's van het EIT topmanagementtrainingen gaan verzorgen waar regionale besluitvormers kunnen leren profiteren van de bestaande kansen om onderzoek, ontwikkeling en innovatie te gebruiken als wezenlijk onderdeel van de plaatselijke besluitvorming en van benchlearning in netwerken tussen Europese regio's. Dit is uitermate belangrijk, omdat het EIT-netwerk de Europese innovatiemotor is die topspelers uit de wereld van onderwijs en onderzoek en het bedrijfsleven samenbrengt.