26.5.2010   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 135/2

1.

De conclusies, van 14 november 2006, van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over doelmatigheid en rechtvaardigheid in onderwijs en opleiding (1), waarin de lidstaten verzocht wordt te zorgen voor rechtvaardige onderwijs- en opleidingsstelsels die erop gericht zijn kansen, toegangsmogelijkheden, benaderingen en resultaten te bieden waarop de sociaaleconomische achtergrond en andere factoren die tot een onderwijsachterstand kunnen leiden niet van invloed zijn;

2.

De aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad van 18 december 2006 inzake sleutelcompetenties voor een leven lang leren (2), waarin het belang wordt onderstreept van het ontwikkelen van sleutelcompetenties voor iedereen en van het treffen van passende voorzieningen voor degenen die als gevolg van een onderwijsachterstand speciale ondersteuning behoeven om hun leerpotentieel te verwezenlijken;

3.

De resolutie van de Raad van 15 november 2007 over nieuwe vaardigheden (3) voor nieuwe banen, waarin wordt benadrukt dat het nodig is te anticiperen op de vaardigheidsbehoeften en het algemene vaardigheidsniveau te verhogen en daarbij prioriteit te geven aan onderwijs en opleiding voor degenen die het risico op economische en sociale uitsluiting lopen;

4.

De resolutie van de Raad van 23 november 2007 over de modernisering van de universiteiten ten behoeve van het concurrentievermogen van Europa in een mondiale kenniseconomie (4), waarin wordt bevestigd dat het belangrijk is de mogelijkheden voor een leven lang leren te vergroten, de toegang tot het hoger onderwijs voor niet-traditionele en volwassen leerlingen te verruimen en de „levenslang leren”-dimensie van universiteiten te ontwikkelen;

5.

De conclusies van de Raad van 22 mei 2008 over volwasseneneducatie (5), waarin wordt gesteld dat het vaardigheidsniveau van het nog aanzienlijke aantal laaggeschoolde werknemers moet worden verhoogd en waarin de bijdrage van volwasseneneducatie aan de versterking van de sociale cohesie en de economische ontwikkeling wordt benadrukt;

6.

Besluit nr. 1098/2008/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 oktober 2008 inzake het Europees Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting (2010) (6), waarin staat dat het ontbreken van basiscompetenties en -kwalificaties die aansluiten bij de eisen van de arbeidsmarkt, een belangrijke belemmering is voor integratie in de samenleving;

7.

De conclusies, van 21 november 2008, van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over de toekomstige prioriteiten voor nauwere Europese samenwerking inzake beroepsonderwijs en -opleiding (7), waarin wordt beklemtoond dat beroepsonderwijs en -opleiding niet alleen het concurrentievermogen, de prestaties van de ondernemingen en de innovatie in het kader van een gemondialiseerde economie bevorderen, maar ook de kansengelijkheid, de sociale samenhang, de persoonlijke ontplooiing en het actief burgerschap, en dat beroepsonderwijs en -opleiding voor iedereen aantrekkelijker moeten worden;

8.

De conclusies van 21 november 2008 van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, betreffende het voorbereiden van jongeren op de 21ste eeuw: een agenda voor Europese samenwerking op schoolgebied (8), waarin de lidstaten wordt verzocht toegang te garanderen tot hoogwaardige onderwijskansen en -voorzieningen, met name voor kinderen en jongeren die als gevolg van persoonlijke, sociale, culturele en/of economische omstandigheden mogelijk in een kansarme positie verkeren;

9.

De conclusies van de Raad van 26 november 2009 over het onderwijs aan kinderen met een migrantenachtergrond (9), waarin de lidstaten wordt verzocht om op het daarvoor in hun situatie geëigende bestuursniveau — plaatselijk, regionaal of landelijk — passende maatregelen te nemen, teneinde te garanderen dat alle kinderen eerlijke en gelijke kansen geboden worden, alsmede de noodzakelijke steun om, ongeacht hun achtergrond, al hun mogelijkheden te ontwikkelen;

10.

De resolutie van de Raad van 27 november 2009 over een nieuw kader voor Europese samenwerking in jeugdzaken (2010-2018) (10), waarin de lidstaten worden opgeroepen te zorgen voor gelijke toegang van jongeren tot onderwijs en opleiding van hoge kwaliteit op alle niveaus en betere koppelingen tussen formeel onderwijs en niet-formeel leren te ontwikkelen.

1.

Participatie in onderwijs en opvang van hoge kwaliteit in de vroege jeugd, met hoog opgeleid personeel en een goede verhouding tussen aantal kinderen en personeelssterkte, levert bij alle kinderen positieve resultaten op en biedt de grootste voordelen voor de kansarmsten. Adequate stimulansen en ondersteuning, het aanpassen van het aanbod aan de behoeften, alsmede grotere toegankelijkheid, kunnen de participatie van kinderen uit kansarme milieus ten goede komen (13);

2.

Een van de factoren die het meest bijdragen tot maatschappelijke insluiting is een kwaliteitsonderwijs dat iedereen sleutelcompetenties bijbrengt. Scholen met veel leerlingen uit kansarme milieus moeten extra worden gesteund;

3.

Om schooluitval met succes te voorkomen, moet kennis worden opgedaan over risicogroepen van schooluitvallers op lokaal, regionaal en nationaal niveau (bijvoorbeeld als gevolg van persoonlijke of sociaaleconomische omstandigheden, of van leerproblemen) en moeten er systemen komen voor het vroegtijdig opsporen van personen die dit risico lopen. Er moeten algemene, transsectorale strategieën worden gevolgd met een reeks stelselmatige beleidsmaatregelen voor de hele school waarmee de diverse oorzaken van schooluitval worden aangepakt. Geïndividualiseerde steun voor risicoleerlingen kan de vorm aannemen van onderwijsmaatwerk, counseling, mentorschap en begeleiding, welzijnszorg en buitenschoolse activiteiten die het leren ondersteunen;

4.

In iedere onderwijsinstelling vergen insluitingsstrategieën krachtig leiderschap, stelselmatige controle van resultaten en kwaliteit, innovatief en door een goede docentenopleiding geschraagd kwaliteitsonderwijs, empowerment en motivering, samenwerking met andere deskundigen en voldoende middelen. Beter geïntegreerde steun aan leerlingen met problemen vereist samenwerking met ouders en belanghebbenden in de gemeenschap, bijvoorbeeld wat niet-formele en informele leeractiviteiten buiten de schooluren betreft;

5.

Dat de voorwaarden worden geschapen voor een geslaagde insluiting in het reguliere onderwijs van leerlingen met speciale behoeften, komt ook de andere leerlingen ten goede. De kwaliteit kan voor iedereen worden verbeterd door meer gebruik te maken van gepersonaliseerde methoden — zoals geïndividualiseerde leerplannen en inzetbeoordeling ter ondersteuning van het leerproces —, leraren de vaardigheden bij te brengen om met verscheidenheid om te gaan en er voordeel uit te halen, het gebruik van samenwerkend onderwijzen en leren te stimuleren, naast verruiming van de toegang en de participatie.

—

Een gediversifieerd aanbod van beroepsscholing, met meer nadruk op sleutelcompetenties, ook transversale, kan individuele personen de broodnodige kansen bieden om hun kwalificaties te verbeteren en zodoende toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt. De betekenis van beroepsscholing voor kansarme groepen kan worden vergroot door meer maatwerk, meer begeleiding en advies, het erkennen van verschillende vormen van eerdere leerervaringen, en het bevorderen van alternatieve regelingen voor leren op de werkplek. Grotere participatie, in het bijzonder van laaggeschoolden, in voortgezet beroepsonderwijs en voortgezette beroepsopleiding is de sleutel tot een beleid van actieve insluiting en tot het beperken van de werkloosheid bij veranderingen in het bedrijfsleven.

1.

Om het ambitiepeil te verhogen en het hoger onderwijs toegankelijker te maken voor studenten uit kansarme milieus, moet worden voorzien in krachtiger financiële steunregelingen en andere stimulansen, die beter op de situatie zijn afgestemd. Betaalbare, toegankelijke, toereikende en meeneembare studieleningen en op middelentoetsen gebaseerde studietoelagen kunnen de participatiepercentages doen stijgen van degenen die de kosten van hoger onderwijs niet kunnen betalen;

2.

Flexibeler en meer gediversifieerde leertrajecten, bijvoorbeeld erkenning van eerdere leerervaringen, deeltijdonderwijs en leren op afstand, kunnen hulpmiddelen zijn om het hoger onderwijs te combineren met werk of gezinsverplichtingen en een bredere participatie aan te moedigen. Uitvoeringsmaatregelen die gericht zijn op het volgen en vergroten van het doorstromingspercentage in het hoger onderwijs, het bieden van geïndividualiseerde steun, en op het verbeteren van de begeleiding, het volgen en het oefenen van de vaardigheden, met name in de eerste stadia van een universitaire studie, kunnen de slaagpercentages voor kansarme leerlingen verbeteren;

3.

Er moeten, zeker wat financiering betreft, bijzondere inspanningen worden gedaan opdat ten volle rekening wordt gehouden met de behoeften van kansarme studenten, die vaak geen baat vinden bij de beschikbare mobiliteitsstelsels;

4.

Ongelijkheid, armoede en sociale uitsluiting kunnen beter worden bestreden als wordt erkend dat instellingen voor hoger onderwijs de maatschappelijke taak hebben om de samenleving te laten profiteren van de kennis, kennis ten dienste te stellen van de gehele gemeenschap, zowel plaatselijk als mondiaal, en tegemoet te komen aan sociale behoeften;

5.

Instellingen voor hoger onderwijs kunnen zich ook van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid kwijten door hun middelen ter beschikking te stellen van volwassen, informele en niet-formele leerlingen, meer onderzoek te doen naar sociale uitsluiting, innovatie te bevorderen en onderwijskundige middelen en methodologie te actualiseren.

1.

Een betere toegang tot volwassenenonderwijs kan nieuwe mogelijkheden bieden voor actieve insluiting en betere maatschappelijke participatie, met name voor laaggeschoolden, werklozen, volwassenen met speciale behoeften, ouderen en migranten. In het bijzonder voor migranten kan het leren van de taal of de talen van het gastland een belangrijke rol spelen bij hun maatschappelijke integratie, en de basisvaardigheden en de inzetbaarheid ten goede komen;

2.

Volwassenenonderwijs, aangeboden in een veelheid van omgevingen, met inzet van diverse belanghebbenden (zoals de openbare en de particuliere sector, instellingen voor hoger onderwijs, plaatselijke gemeenschappen en ngo′s), en gericht op leren voor persoonlijke, burgerschaps-, sociale en werkgebonden doeleinden, is van centraal belang voor het bereiken van kansarme en risicogroepen. Wat bepaaldelijk werkgerelateerd leren betreft, kan het bedrijfsleven, als een vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen, anticiperen op structurele veranderingen en zorgen voor herscholingsmogelijkheden;

3.

Te onderzoeken valt hoe het potentieel van intergenerationeel leren kan worden benut om kennis en expertise te delen en de communicatie en solidariteit tussen jongere en oudere generaties te verbeteren, de breder wordende digitale kloof te overbruggen en maatschappelijke isolement terug te dringen.

—

Onderwijs- en opleidingsstelsels met flexibele leertrajecten die — zo lang als het kan — mogelijkheden openhouden en doodlopende trajecten mijden, helpen om kansarmoede te overwinnen. Ook dragen zij ertoe bij dat mensen in sociaaleconomisch of cultureel opzicht niet gemarginaliseerd raken en niet worden geremd door lage verwachtingen. Levenslange begeleiding en validering van verworven vaardigheden, erkenning van eerdere studie en ervaring, diversificatie van inschrijvingsvormen voor alle onderwijs- en opleidingsniveaus, inclusief hoger onderwijs en volwassenenonderwijs, en scherper instellen op de kwaliteit en aantrekkelijkheid van de leeromgeving, kunnen de overgang voor leerlingen vergemakkelijken. Vernieuwende vormen van begeleiding en samenwerking met andere sociale diensten en het maatschappelijk middenveld zijn nodig voor het bereiken van kansarme groepen die buiten de onderwijs- en opleidingsstelsels staan.

1.

Te zorgen voor een bredere toegang tot kwaliteitsonderwijs en -opvang in de vroege jeugd, met als doel alle kinderen, in het bijzonder de kinderen uit kansarme milieus of met speciale onderwijsbehoeften, op weg te helpen en hun leermotivatie te vergroten;

2.

De kwaliteit van het aanbod in scholen verbeteren en de verschillen tussen en binnen de scholen te beperken, teneinde mogelijke sociaal-economische of culturele marginalisering tegen te gaan;

3.

Alle aandacht te richten op het aanleren van essentiële basisvaardigheden, in het bijzonder lezen, schrijven, rekenen en, vooral voor leerlingen met een migrantenachtergrond, taalvaardigheid;

4.

Netwerkactiviteiten tussen scholen aan te moedigen, voor de uitwisseling van ervaringen en voorbeelden van goede werkwijzen;

5.

Meer inspanningen te doen om schooluitval te voorkomen, door het ontwikkelen van waarschuwingssystemen die aangeven voor welke leerlingen uitval dreigt, insluitingsstrategieën voor de gehele school te bevorderen, waarin de nadruk ligt op kwaliteit en die berusten op een adequate management- en lerarenopleiding in het perspectief van een leven lang leren;

6.

Meer geïndividualiseerde benaderingen en systeemgebonden responsen te ontwikkelen ter ondersteuning van alle leerlingen, en extra hulp te geven aan leerlingen uit kansarme milieus en met speciale behoeften;

7.

Het belang van schoolonderwijs duidelijker te maken, zodat leerlingen hogere ambities gaan koesteren, en niet alleen het vermogen, maar ook de motivatie om te leren wordt gestimuleerd;

8.

Het beroep van docent aantrekkelijker te maken, goede praktijkopleidingen aan te bieden en te zorgen voor een krachtige schoolleiding;

9.

Scholen meer verantwoording te laten afleggen tegenover de gehele samenleving, partnerschappen tussen scholen en ouders, bedrijfsleven en lokale gemeenschappen te versterken en formele en niet-formele activiteiten verder te integreren;

10.

Succesvolle methoden van inclusief onderwijs voor alle leerlingen — vooral leerlingen met speciale behoeften — te bevorderen, door van scholen leergemeenschappen te maken waar van elke leerling, in een geest van insluiting en onderlinge steun, de talenten worden erkend. Meten wat het effect is van deze methoden, met als specifiek doel dat elk onderwijsniveau toegankelijker wordt voor leerlingen met speciale behoeften, en dat hun slaagpercentages toenemen.

1.

Het verwerven van sleutelcompetenties te bevorderen met behulp van beroepsopleidingen en beroepsopleidingsprogramma′s, en beter in te spelen op de behoeften van kansarme leerlingen;

2.

Beroepsonderwijs- en opleiding verder te ontwikkelen zodat leerlingen hun eigen trajecten kunnen opzetten;

3.

Na te streven dat beroepsonderwijs en -opleiding goed worden geïntegreerd in de algemene onderwijs- en opleidingsstelsels, met inbegrip van flexibele trajecten die de leerlingen de mogelijkheid bieden over te stappen naar een andere sector en naar een baan;

4.

Te zorgen voor meer begeleiding en advies en leraren daar beter in op te leiden, ter ondersteuning van de loopbaankeuzes van de studenten en hun overstap binnen het onderwijs of vanuit het onderwijs naar een baan. Dit is bijzonder belangrijk om een geslaagde integratie op de arbeidsmarkt en de insluiting van leerlingen met speciale behoeften te bewerkstelligen.

1.

Een ruimere toegang te bieden, bijvoorbeeld door financiële steunregelingen voor studenten te versterken en door middel van flexibele en gediversifieerde leertrajecten;

2.

Beleid te ontwikkelen dat erop gericht is in het hoger onderwijs een hoger percentage voltooide studies te bereiken, onder meer door individuele ondersteuning, begeleiding en advies;

3.

Voort te gaan met het wegnemen van barrières, de mogelijkheden voor leermobiliteit te vergroten en de kwaliteit ervan te verbeteren, met name door studenten uit kansarme milieus met passende middelen tot mobiliteit aan te moedigen;

4.

Specifieke programma's voor volwassenen en andere niet-traditionele lerenden te bevorderen.

1.

Krachtiger beleid te voeren, dat laaggeschoolden, werkloze volwassenen en, waar nodig, burgers met een migrantenachtergrond, de kans biedt op verwerving van een kwalificatie of hogere vakbekwaamheid, en meer tweedekansonderwijs voor jonge volwassenen aan te bieden;

2.

Maatregelen te steunen die ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot de basisvaardigheden en sleutelcompetenties die nodig zijn om in de kennismaatschappij te leven en te leren, in het bijzonder lees- en schrijfvaardigheid en ICT-vaardigheden.

1.

De doorstroommogelijkheden in het onderwijs te verbeteren en de barrières rond, binnen en tussen onderwijs- en opleidingsstelsels uit de weg te ruimen;

2.

Nauwere banden tot stand te brengen tussen de onderwijswereld en de werkende wereld en de gehele samenleving, met het oog op een grotere inzetbaarheid en een versterkt actief burgerschap;

3.

Stelsels in te voeren voor het valideren en erkennen van eerdere studies, inclusief informele en niet-formele studies, en intensiever levenslange begeleiding toe te passen bij kansarme en laaggeschoolde leerlingen;

4.

Impact en effectiviteit van de financiële steunmaatregelen voor kansarmen te evalueren, evenals het effect dat de opzet van onderwijsstelsels en -structuren op hen heeft;

5.

Te denken aan het verzamelen van gegevens over leerresultaten en schooluitvalpercentages en over de sociaaleconomische achtergrond van leerlingen, met name in beroepsonderwijs en -opleiding, hoger onderwijs en volwassenenonderwijs;

6.

Te overwegen gekwantificeerde doelstellingen te bepalen op het gebied van sociale insluiting middels onderwijs, die aansluiten op de situatie van iedere lidstaat;

7.

Te denken aan een geïntegreerde aanpak voor deze doelstellingen, in coördinatie met andere beleidssectoren;

8.

Passende middelen uit te trekken voor kansarme leerlingen en scholen, en in voorkomend geval het Europees Sociaal Fonds en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling ook te gebruiken om door middel van onderwijs sociale uitsluiting terug te dringen.

1.

Te blijven samenwerken aan de strategische prioriteit, namelijk het bevorderen van kansengelijkheid, sociale samenhang en actief burgerschap, en wel door actief gebruik te maken van de open coördinatiemethode in de context van het strategisch kader voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding (ET 2020) en door de sociale dimensie van de processen van Bologna en Kopenhagen uit te voeren, en maatregelen te treffen die aansluiten op de Raadsconclusies van 2008 inzake volwasseneneducatie;

2.

Actief gebruik trachten te maken van ieder onderdeel van het Programma Een leven lang leren, en in voorkomend geval van het Europees Sociaal Fonds, het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en het programma PROGRESS, met als doel de sociale insluiting te verbeteren door middel van onderwijs en opleiding, en in voorstellen voor de volgende generatie programma's een sterke nadruk te blijven leggen op deze dimensie;

3.

Een grotere participatie van leerlingen uit een kansarm milieu of met speciale behoeften, aan transnationale mobiliteitsregelingen, partnerschappen en projecten te stimuleren en te ondersteunen, in het bijzonder aan die welke berusten op het Programma Een leven lang leren;

4.

Vergelijkend onderzoek naar de doeltreffendheid van beleidsmaatregelen te steunen, met als doel de gelijkheid in onderwijs en opleiding te vergroten, de kennisbasis te verbreden in samenwerking met andere internationale organisaties en te bereiken dat onderzoeksresultaten een brede verspreiding krijgen;

5.

De rol te benadrukken die onderwijs en opleiding hebben als bepalende instrumenten ter verwezenlijking van de doelstellingen van het proces van sociale insluiting en sociale bescherming.