9.10.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 257/26

—

is ervan overtuigd dat de waarden op het gebied van democratie en mensenrechten zoals die staan geformuleerd in het als bijlage aan het Lissabonverdrag toegevoegde Handvest van Grondrechten, de hoeksteen zijn geweest van het Europese integratieproces. Het feit dat de situatie op het gebied van de bescherming van de mensenrechten in de EU is verbeterd, zal de geloofwaardigheid van de EU als voorvechter van democratie en mensenrechten in haar externe betrekkingen alleen maar ten goede komen;

—

wijst erop dat democratie en mensenrechten voor alles zaken zijn die de hele wereld en alle mensen aangaan. In veel samenlevingen zijn het de lokale overheden die het meest direct verantwoording schuldig zijn aan de individuele burger als het om naleving van deze rechten gaat. Aangezien het instrument in de eerste plaats is gericht op institutionele opbouw in de openbare sector, zou er meer aandacht mogen zijn voor lokale en regionale instituties;

—

is van mening dat de strategie die het Comité hanteert als waarnemer bij verkiezingen, aandacht zou moeten krijgen in het kader van doelstelling 5. Deze strategie is gericht op het versterken van de democratie aan de basis en de democratische participatie van de bevolking;

—

meent dat hulp bij verkiezingswaarneming van kapitaal belang is voor de ontwikkeling van de democratie; in de volgende communautaire strategieën voor verkiezingswaarneming zou dan ook bijzondere aandacht moeten uitgaan naar de follow-up van plaatselijke en regionale verkiezingen in derde landen;

—

is van oordeel dat de EU bij haar waarneming van nationale verkiezingen meer rekening zou moeten houden met de beoordeling van de effecten die de bevordering van de democratie op lokaal en regionaal niveau heeft.

Rapporteur

:

Mevrouw UTUNEN (FI, ALDE) Gemeenteraadslid van Jyväskylä

1.

De waarden op het gebied van democratie en mensenrechten zoals die staan geformuleerd in het als bijlage aan het Lissabonverdrag toegevoegde Handvest van de Grondrechten, zijn de hoeksteen geweest van het Europese integratieproces. Het feit dat de situatie op het gebied van de bescherming van de mensenrechten in de EU is verbeterd, zal de geloofwaardigheid van de EU als voorvechter van democratie en mensenrechten in haar externe betrekkingen alleen maar ten goede komen.

2.

De Europese Unie dient er zonder meer van uit te gaan dat democratie en mensenrechten universele waarden zijn, die overal in de wereld met kracht bepleit dienen te worden. De inspanningen die de EU verricht om deze waarden ingang te doen vinden in derde landen, verdienen steun.

3.

Het Comité van de Regio's heeft er bij voortduring op gewezen dat er geen sprake kan zijn van een werkelijk democratische governance als er geen omvangrijke overheveling van bevoegdheden naar het lokale en regionale niveau plaatsvindt. Door samen te werken bij het zoeken naar praktische oplossingen voor concrete alledaagse problemen, kunnen de lokale en regionale overheden bruggen bouwen tussen mensen, het vertrouwen in de lokale democratie vergroten en het geloof in de interculturele dialoog versterken. Deze overheden kunnen zorgen voor meer lokale inbreng en een duurzamer capaciteitsopbouw bij het bevorderen van democratie en mensenrechten.

4.

Democratie en mensenrechten zijn voor alles zaken die de hele wereld en alle mensen aangaan. In veel samenlevingen zijn het de lokale overheden die het meest direct verantwoording schuldig zijn aan de individuele burger als het om naleving van deze rechten gaat. Aangezien het instrument in de eerste plaats is gericht op institutionele opbouw in de openbare sector, zou er meer aandacht mogen zijn voor lokale en regionale instituties.

5.

Het EIDHR heeft een unieke rol te spelen bij het ontwikkelen en consolideren van de democratie en de rechtsstaat in derde landen waar ook ter wereld. Verder kan het bijdragen tot een consistente en samenhangende benadering als het gaat om het optreden van de EU op dit terrein.

6.

Het EIDHR kan worden beschouwd als een uithangbord van Europa dankzij welke Europa zich sterker kan profileren als voorvechter van democratie en mensenrechten in derde landen. Het CvdR wil benadrukken dat het voornemen van de EU om zich in te zetten voor de democratie niet betekent dat ze een bepaald model wil exporteren en wil opleggen aan derde landen. Het EIDHR wordt geacht bij te dragen tot een ruimere verspreiding van het universele principe van individuele vrijheid. Het CvdR wijst erop dat het Handvest inzake Lokale Autonomie van de Raad van Europa voor vele nieuwe democratieën in Europa een belangrijke bron van inspiratie en leidraad is geweest bij de opbouw van een goed functionerend lokaal zelfbestuur. Het door het Congres van Lokale en Regionale Overheden van Europa voorgestelde nieuwe Handvest inzake Regionale Democratie zal eenzelfde functie kunnen vervullen.

7.

Omdat het een van de doelstellingen van de EU-strategie is om altijd, ook zonder toestemming van de regeringen van derde landen, hulp te bieden, is het CvdR van mening dat democratisch gekozen lokale en regionale overheden in de betrokken landen zouden moeten worden aangewezen als partners die kunnen meehelpen bij het verwezenlijken van de doeleinden van het EIDHR. Wat dit betreft zouden ze dezelfde rol toebedeeld moeten krijgen als de organisaties van het maatschappelijk middenveld.

8.

Het CvdR zelf beschikt al over verschillende instrumenten voor het uitvoeren van zijn beleid in landen waarmee het betrekkingen heeft aangeknoopt. Vooral de oprichting van drie werkgroepen (voor de relaties met resp. de Westelijke Balkan, Turkije en Kroatië) en de organisatie van een reeks conferenties over het Europese nabuurschapsbeleid hebben ertoe bijgedragen dat er een regelmatige politieke dialoog op gang is gekomen met vertegenwoordigers van lokale en regionale bestuursorganen uit derde landen en dat er bekendheid is gegeven aan beste praktijken.

9.

Wat het instrument zelf en de doelstellingen ervan betreft verdient een meer op de lange termijn gerichte aanpak de voorkeur. Omdat de prioritaire actieterreinen binnen elke programmeerperiode steeds weer veranderen, valt moeilijk in te schatten in welke richting het programma en de in het kader hiervan te ontplooien initiatieven op de lange termijn zullen evolueren. Een gedetailleerde evaluatie van de afgesloten programma's en een gedegen rapportage maken het gemakkelijker om later nieuwe programma's te ontwikkelen.

10.

De aanvraagprocedures voor subsidiëring via het EIDHR dienen te worden gestroomlijnd en het programma zal in de praktijk eenvoudiger moeten worden om mee te werken, zodat ook minder goed ontwikkelde structuren er hun voordeel mee kunnen doen en er zonder enige moeite op flexibele wijze mee kunnen omgaan. Omdat het EIDHR relatief beperkt van omvang zal blijven, zal men er selectief en op strategische wijze gebruik van moeten maken om succes te verzekeren.

11.

Bij de evaluatie en herbeoordeling van de strategie dient rekening te worden gehouden met de standpunten van de lokale en regionale overheden en de subsidiariteit in derde landen. De administratie van het EIDHR moet erop letten dat er niet te veel bureaucratische procedures komen, die vooral in het geval van de voor lokale actoren zo typerende projecten ontmoedigend kunnen werken. Er moet zoveel mogelijk flexibiliteit worden ingebouwd om te voorkomen dat de bureaucratische rompslomp discriminerende effecten heeft.

12.

Het op bevordering van democratie, goede governance, Europese waarden en mensenrechten gerichte beleid van het CvdR is voor het Comité een argument om te worden betrokken bij de strategie als geheel. Wat de voorgestelde vijf doelstellingen betreft zou er in de meerjarenplanning voor de periode 2010-2013 onder doelstelling 2 speciaal aandacht kunnen worden geschonken aan de rol van de lokale en regionale overheden. Verder zou de strategie die het Comité hanteert als waarnemer bij verkiezingen, aandacht moeten krijgen in het kader van doelstelling 5. Deze strategie is gericht op het versterken van de democratie aan de basis en de democratische participatie van de bevolking.

13.

Hoewel de steun die in het kader van deze doelstelling wordt verleend, voornamelijk ten goede komt aan NGO's, zal moeten worden beseft dat het in bepaalde landen individuele mensenrechtenactivisten en zelfs gemeenteambtenaren zijn die risico lopen bij de uitoefening van hun functie en dagelijkse bezigheden. Getracht moet worden steun voor deze personen te mobiliseren.

14.

Een participatie- en integratiedemocratie op lokaal en regionaal niveau is uiteindelijk de beste manier om een goed functionerende democratische samenleving op te bouwen, een samenleving waarin rekening wordt gehouden met de behoeften van de burgers en die wordt gekenmerkt door een goede governance en het vertrouwen en de steun van de burgers.

15.

Er is behoefte aan modellen voor integratiedemocratie waarin bijv. een evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen wordt gewaarborgd, evenals van de indiaanse bevolking en van de lokale minderheden, indien aanwezig. Verder lijken verspreiding van beste praktijken en steun aan lokale overheden van cruciaal belang als het gaat om de participatie van plaatselijke minderheden, personen met een handicap, kinderen en jongeren.

16.

Voor het bereiken van een goede governance, gebaseerd op een brede politieke vertegenwoordiging en participatie, is het absoluut noodzakelijk om te erkennen dat beslissingen het best genomen kunnen worden op het niveau dat het dichtst bij de burger staat.

17.

Democratische processen waarbij verantwoording moet worden afgelegd — om te beginnen op lokaal en regionaal niveau — zijn van essentieel belang voor het waarborgen van de transparantie van het bestuur en spelen een sleutelrol bij het bestrijden van corruptie en het verlichten van de armoede.

18.

Door het ontwikkelen van contacten met een meer informeel karakter op het niveau van de individuele burger en door speciaal aandacht te besteden aan het vinden van praktische oplossingen voor de alledaagse problemen van de mensen, kunnen de lokale en regionale overheden er in belangrijke mate toe bijdragen dat de lokale samenwerking tussen groepen met conflicterende belangen wordt verbeterd.

19.

Maatschappelijke organisaties, plaatselijke NGO's en basisorganisaties die zich inzetten voor de fundamentele vrijheden en de mensenrechten, alsmede plaatselijke mensenrechtenactivisten, kunnen bij het ingang doen vinden van politieke, economische en sociale rechten op lokaal niveau de beste resultaten boeken als hun werk erkenning vindt en ze hun activiteiten kunnen verrichten in een veilige omgeving, zonder dat ze bedreigd of lastig gevallen worden. Er kan op lokaal niveau met name veel worden bereikt bij het bevorderen van democratische waarden en de politieke bewustwording van de burgers als deze in de gelegenheid worden gesteld om samen te werken met de legitiem verkozen lokale en regionale overheden.

20.

De lokale dimensie is in het bijzonder van belang als het gaat om verschillende vormen van grensoverschrijdende samenwerking, zoals conflictoplossing. Er dient speciaal te worden gewezen op de positieve rol van lokale initiatieven in conflictsituaties, zoals die van „stedendiplomatie”, bij het bevorderen van de interculturele dialoog en het entameren van vertrouwenwekkende initiatieven op lokaal op lokaal niveau. Daarom moet nog meer aandacht worden besteed aan wereldwijde campagnes ter versterking van de democratie en de mensenrechten, bijv. door gebruik te maken van een transnationale aanpak waarin ook ruimte is voor een duidelijk lokaal en regionaal perspectief.

21.

Hoewel de mensenrechtendialogen gewoonlijk met het centrale gezag worden gevoerd, zijn kwesties op het gebied van de democratie duidelijk ook een zaak van de lokale en regionale actoren. Er kan geen goed functionerend democratische stelsel van de grond komen en in stand worden gehouden zonder de participatie en inbreng van lokale en regionale actoren. Beide bestuurlijke niveaus dragen ten volle bij aan de ontwikkeling van dit stelsel.

22.

Uit de door de VN gehanteerde definitie van mensenrechtenactivisten — „personen en organisaties die zich inzetten voor het bevorderen en verdedigen van mensenrechten en fundamentele vrijheden”, blijkt duidelijk dat hier ook een rol is weggelegd voor bestuurders en activisten op lokaal niveau.

23.

Een groot aantal gevallen van marteling vindt met name plaats in lokale gevangenissen en op lokale politiebureaus. Er zal dan ook alles aan moeten worden gedaan om naleving van nationale wetgeving en internationale verdragen op plaatselijk niveau af te dwingen. Daarom zal er steun moeten worden verleend aan plaatselijke NGO's die toezien op het optreden van de autoriteiten, alsmede aan de opleiding van overheidsfunctionarissen.

24.

Het CvdR schaart zich het achter het richtsnoer inzake de rechten van kinderen en wijst op de rol van de lokale overheden bij het verschaffen van toegang tot adequaat onderwijs en een adequate gezondheidszorg, incl. het recht op reproductieve gezondheidszorg, met name voor meisjes, en bij het waarborgen van onderwijs.

25.

Het CvdR staat achter de Commissiemededeling COM(2008/55) waarin een bijzondere plaats voor kinderen in het externe optreden van de EU wordt ingeruimd. Het belang van het kind resp. de rechten van kinderen moeten meer aandacht krijgen in alle externe activiteiten van de EU (mainstreaming of children's rights).

26.

Het is goed dat er op dit moment reeds samenwerkingsakkoorden zijn met instanties als de Raad van Europa, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa en het Internationale Gerechtshof. Het ware echter zeer te wensen dat er meer aandacht komt voor versterking van de lokale democratie en uitbreiding van de mogelijkheden die de lokale en regionale overheden hebben om de civiele, politieke, economische en sociale rechten ingang te doen vinden.

27.

Het is belangrijk dat kinderen het recht hebben om te participeren, invloed uit te oefenen en hun stem te laten horen (zoals neergelegd in art. 12 van het Verdrag inzake de rechten van het kind van de VN), m.n. als er beslissingen worden genomen over zaken van plaatselijk belang.

28.

Op grond van de opgedane ervaringen en de eigen inspanningen ter bevordering van lokale en regionale democratie, decentralisatie en zelfbestuur in Europa is het CvdR ervan overtuigd dat waarachtige democratie en mensenrechten in de wereld alleen kunnen worden bevorderd als de nationale en Europese overheden voldoende respect betonen voor de bestaande lokale en regionale bevoegdheden.

29.

Verkiezingswaarneming is de laatste twee jaar een van de effectieve instrumenten van het externe beleid van het CvdR geworden. Het CvdR erkent de expertise en de jarenlange inzet van het Congres van Lokale en Regionale Overheden op dit gebied en is verheugd dat het in de gelegenheid is gesteld deel te nemen aan de inspanningen van het Congres ter ondersteuning van de lokale en regionale democratie.

30.

Steun voor verkiezingswaarneming draagt in belangrijke mate bij tot ontwikkeling van de democratie. In de toekomstige EU-strategieën inzake verkiezingswaarneming zou ook bijzondere aandacht moeten worden besteed aan de waarneming van lokale en regionale verkiezingen in derde landen

31.

De EU zou bij haar waarneming van nationale verkiezingen meer rekening moeten houden met de beoordeling van de effecten die de bevordering van de democratie op lokaal en regionaal niveau heeft.

32.

In de komende strategie voor de periode 2010-2013 zou aandacht moeten zijn voor de rol die de lokale en regionale overheden hier zouden kunnen spelen, zeker als het gaat om lokale verkiezingen en gelet op de Europese expertise bij de waarneming in derde landen.