(1)

Bij brief van 2 oktober 1997 heeft Frankrijk bij de Commissie steunmaatregel N 679/97 aangemeld — een ontwerpdecreet tot wijziging van de reeds bestaande steunregeling voor de radio-omroep (4). Bij besluit van 10 november 1997 (5) heeft de Commissie de verlenging van die steunregeling voor de radio-omroep voor een termijn van tien jaar goedgekeurd.

(2)

Bij besluit van 28 juli 2003 werd een wijziging van de voornoemde steunregeling goedgekeurd (6). De door de Franse autoriteiten voorgestelde wijziging betrof, onder andere, een verandering van de financieringswijze van de steunregeling (7). In het voornoemde besluit kwam de Commissie tot de conclusie dat de gewijzigde steunregeling verenigbaar was met de interne markt in de zin van artikel 107, lid 3, onder c), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna „VWEU” genoemd). Deze wijziging is op 1 januari 2003 in kracht getreden voor een periode van tien jaar.

(3)

Op 22 december 2008 heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie het besluit van de Commissie van 10 november 1997 nietig verklaard voor de periode van 1997 tot 2002. De Commissie heeft derhalve alle noodzakelijke maatregelen getroffen om een einde te maken aan de vastgestelde onwettigheid en heeft de door de Franse autoriteiten verstrekte inlichtingen opnieuw onderzocht (voor een gedetailleerde beschrijving van die procedure, zie hoofdstuk 3 „Redenen voor het inleiden van de procedure”).

(4)

De Commissie heeft Frankrijk bij schrijven van 11 februari 2009 in kennis gesteld van haar besluit om ten aanzien van deze steunmaatregel de procedure van artikel 108, lid 2, van het VWEU in te leiden.

(5)

Het besluit van de Commissie tot inleiding van de procedure is in het Publicatieblad van de Europese Unie bekendgemaakt (8). De Commissie heeft belanghebbenden uitgenodigd hun opmerkingen over de betrokken steunmaatregel te maken.

(6)

Frankrijk heeft bij brief van 23 april 2009 zijn opmerkingen over de maatregel ingediend.

(7)

De Commissie heeft in dit verband geen andere opmerkingen van belanghebbenden ontvangen.

(8)

De maatregel in kwestie bestaat in een steunregeling om de kleine lokale Franse radiostations te ondersteunen die een rol vervullen op het gebied van lokale sociale communicatie en waarvan de commerciële inkomsten uit via de ether verspreide reclame- of sponsorboodschappen minder dan 20 % van hun totale omzet bedragen.

(9)

De steun werd gefinancierd door een parafiscale heffing over de inkomsten uit via radio en televisie uitgezonden reclame.

(10)

De bevoegde autoriteit, namelijk het Steunfonds voor de radio-omroep (Fonds de soutien à l’expression radiophonique, hierna „FSER” genoemd), kan drie soorten steun toekennen:

(11)

De regeling bestaat sinds 1989 en is het voorwerp van een aantal wijzigingen geweest die allen bij de Commissie werden aangemeld en in 1990, 1992, 1997 en 2003 door haar werden goedgekeurd.

(12)

Met het door de Franse autoriteiten aangemelde ontwerpbesluit wordt de steunregeling ten uitvoer gelegd als bedoeld in artikel 80 van wet nr. 86-1067 van 30 september 1986 betreffende de vrijheid van communicatie, gewijzigd bij artikel 25 van wet nr. 89-25 van 17 januari 1989, en bij artikel 27 van wet nr. 90-1170 van 29 december 1990, waarin het volgende wordt bepaald:

„Radio-omroepdiensten waarvan de commerciële inkomsten uit via de ether verspreide reclame- of sponsorboodschappen minder dan 20 % van hun totale omzet bedragen, komen in aanmerking voor steun overeenkomstig de per decreet in de Raad van State vastgestelde voorschriften.

Deze steunmaatregel wordt gefinancierd middels een heffing over de inkomsten uit via radio en televisie uitgezonden reclame.

Vergoedingen die via Hz uitzendende radio-omroepdiensten ontvangen in verband met uitzendingen ten behoeve van collectieve acties of acties in het algemeen belang, worden bij de bepaling van het in de eerste alinea van dit artikel genoemde maximum niet meegerekend.”.

(13)

Wat het onderdeel financiering van de steunregeling betreft, wordt in artikel 1 van het op 2 oktober 1997 door de Franse autoriteiten aangemelde ontwerpbesluit, het latere decreet nr. 97-1263 van 29 december 1997 tot instelling van een parafiscale heffing ten behoeve van een steunfonds voor de radio-omroep (9), bepaald:

„Met ingang van 1 januari 1998, en voor een periode van vijf jaar, wordt een parafiscale heffing op via radio en televisie uitgezonden reclame (hierna „heffing op omroepreclame” genoemd) ingesteld, ter financiering van een fonds ten behoeve van de houders van een vergunning voor radio-omroepdiensten die via Hz uitzenden, waarvan de commerciële inkomsten uit de via die radio en televisie uitgezonden reclameboodschappen voor merken of voor sponsoring minder dan 20 % van hun totale omzet bedragen. Deze heffing heeft tot doel de radio-omroep te bevorderen.”.

In artikel 2 van datzelfde decreet wordt het volgende bepaald:

„De heffing wordt berekend op basis van de bedragen, exclusief de agentschapprovisie en de belasting over de toegevoegde waarde, die door de adverteerders worden betaald voor de uitzending van hun reclameboodschappen bestemd voor het Franse grondgebied.

De heffing is verschuldigd door degenen die deze reclameblokken exploiteren.

Bij gezamenlijk besluit van de minister van Begroting en de minister van Communicatie worden de heffingstarieven vastgesteld in schijven op basis van de kwartaalopbrengst van de heffingsplichtige exploitanten van de reclameblokken, waarbij de volgende maxima gelden:

[…]”.

In artikel 4 van hetzelfde decreet wordt verduidelijkt dat de in artikel 2 bedoelde heffing berekend, vastgesteld en geïnd wordt door de belastingdienst voor rekening van het FSER, op basis van dezelfde regels, garanties en sancties als die waarin is voorzien wat de belasting over de toegevoegde waarde betreft.

(14)

Die bepalingen zijn aangepast naar aanleiding van de wijziging van de bij de Commissie aangemelde en bij besluit van 28 juli 2003 goedgekeurde steunregeling (10). Volgens de nieuwe regels drukt de parafiscale heffing enkel op de op het Franse grondgebied gevestigde exploitanten van reclameblokken.

(15)

De Commissie heeft in 1997 in haar besluit betreffende steunmaatregel N 679/97 een wijziging van de steunregeling goedgekeurd die in een financieringsmechanisme door middel van een parafiscale heffing op via radio of televisie uitgezonden reclame bestaat. Het genoemde besluit bevat geen enkele analyse van de financieringsmethode. Het besluit van 1997 bleef gelden tot 2003, toen het door een nieuw goedkeuringsbesluit (betreffende steunmaatregel NN42/03) (11) werd vervangen.

(16)

Op 3 augustus 2004 heeft Régie Networks, de publicitaire dochteronderneming van een grote Franse radioketen, met name NRJ, voor de rechtbank van Lyon de in 2001 betaalde heffing betwist (152 524 EUR). In deze is een verzoek om een prejudiciële beslissing ingediend bij het Hof van Justitie om de geldigheid te toetsen van het besluit van de Commissie van 10 november 1997 om de steun goed te keuren.

(17)

In het arrest van het Hof van Justitie van 22 december 2008 (12) werd het besluit van 1997 nietig verklaard, omdat de Commissie had verzuimd de financieringsmethode van de onderzochte maatregel te beoordelen.

(18)

In punt 89 van zijn arrest merkt het Hof op dat de Commissie bij haar onderzoek van een steunmaatregel noodzakelijkerwijs rekening moet houden met de financieringswijze van de steun wanneer deze financieringswijze een integrerend onderdeel van de maatregel vormt. In punt 99 van zijn arrest verduidelijkt het Hof dat de heffing integrerend deel van de steunmaatregel uitmaakt wanneer er krachtens de relevante nationale regeling een dwingend bestemmingsverband bestaat tussen de betrokken heffing en steun, in die zin dat de opbrengst van de heffing noodzakelijkerwijs voor de financiering van de steun wordt bestemd en een rechtstreekse invloed heeft op de omvang ervan, en bijgevolg op de beoordeling van de verenigbaarheid van deze steun met de interne markt.

(19)

Nadat het Hof is nagegaan of al die voorwaarden in de onderhavige zaak zijn vervuld, stelt het in punt 112 van zijn arrest vast dat de heffing op omroepreclame integrerend deel uitmaakt van de steunregeling voor de radio-omroep die door deze heffing wordt gefinancierd. Bijgevolg diende de Commissie tijdens het onderzoek naar de steunregeling in kwestie noodzakelijkerwijs met de genoemde heffing rekening te houden, hetgeen zij nagelaten heeft in haar besluit betreffende steunmaatregel NN 42/03.

(20)

Na het arrest dat het besluit van de Commissie van 10 november 1997 nietig had verklaard, heeft de Commissie alle noodzakelijke maatregelen getroffen om de vastgestelde onwettigheid te herstellen en heeft zij de door de Franse autoriteiten verstrekte inlichtingen opnieuw onderzocht. De Commissie heeft dan ook op 11 februari 2009 de formele onderzoekprocedure van artikel 108, lid 2, van het VWEU ingeleid onder het procedurenummer C4/2009 (13).

(21)

De Franse autoriteiten hebben bij brief van 23 april 2009 de Commissie de volgende opmerkingen doen toekomen:

(22)

De beoordeling van de steunregeling in kwestie is gebaseerd op artikel 107, lid 3, van het VWEU.

(23)

In artikel 107, lid 1, van het VWEU wordt het volgende bepaald:

„Behoudens de afwijkingen waarin de Verdragen voorzien, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt.”.

(24)

Beoordeling van de onderhavige zaak in het licht van de voorwaarden van artikel 107, lid 1, van het VWEU.

(25)

De aangemelde steunmaatregel was naar aard en toepassingsgebied duidelijk niet in lijn met de voorwaarden van artikel 107, lid 2, van het VWEU en artikel 107, lid 3, onder a) en b), van het VWEU.

(26)

Door het begunstigen van radiostations die op het Franse grondgebied omroepdiensten via Hz verzorgen, en in het bijzonder door die stations te steunen waarvan de reclame-inkomsten het laagst zijn, streeft de steunregeling ernaar de mediadiversiteit op het Franse grondgebied te garanderen, wat een legitiem algemeen doel is. Het steunelement voor de begunstigden zou derhalve kunnen worden getoetst aan de voorwaarden van artikel 107, lid 3, onder c), van het VWEU. Daarin wordt het volgende bepaald: „Als verenigbaar met de interne markt kunnen worden beschouwd: […] steunmaatregelen om de ontwikkeling van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid of van bepaalde regionale economieën te vergemakkelijken, mits de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad […]”. In dat geval moet de Commissie de positieve tegen de negatieve gevolgen van de maatregel afwegen.

(27)

In haar voorgaande besluiten is de Commissie tot de conclusie gekomen dat de steunregeling in kwestie positieve gevolgen heeft en verenigbaar is met de interne markt, met name omdat de regeling tot een duidelijk omschreven doelstelling van algemeen belang bijdraagt. De regeling heeft immers tot doel de veelheid aan radiostations te bevorderen die radio-omroepdiensten op het Franse grondgebied verzorgen. Kleine radiozenders met een lokaal gehoor worden ondersteund, rekening houdende met sociale, culturele en lokale belangen, wat een legitiem algemeen doel vormt. Bovendien is de verstoring van de concurrentie die eventueel wordt veroorzaakt doordat de steun die lokale zenders begunstigt, gering en verandert zij de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt niet zodanig dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. Gezien de opdracht en de grootte van de voornoemde zenders is de verstoring van de concurrentie tussen die zenders en gelijkaardige dienstverrichters in een andere lidstaat bijzonder beperkt. Bijgevolg is de invloed op het handelsverkeer die uit de steun voortvloeit gering.

(28)

Uit het onderzoek van decreet nr. 97-1263, de artikelen 3 en 6, blijkt echter dat de wijze van financiering van de steunregeling door middel van de onderhavige parafiscale heffing integrerend deel uitmaakt van de regeling, zoals overigens door het Hof in zijn arrest-Régie Networks is vastgesteld (de punten 99 tot en met 112).

(29)

Zoals het Hof in punt 89 van het arrest-Régie Networks in herinnering heeft gebracht: „de wijze van financiering van een steunmaatregel kan de gehele daarmee gefinancierde steunregeling onverenigbaar met de interne markt maken. Derhalve mag het onderzoek van een steunmaatregel niet worden losgemaakt van de gevolgen van de wijze van financiering ervan. Integendeel, de Commissie moet bij haar onderzoek van een steunmaatregel noodzakelijkerwijze ook rekening houden met de wijze van financiering ervan wanneer deze financieringswijze een integrerend onderdeel van de maatregel vormt (zie in die zin met name arrest-Van Calster e.a., reeds aangehaald, punt 49, en arrest van 15 juli 2004, Pearle e.a., C-345/02, Jurispr. 2004, blz. I-7139, punt 29).”.

(30)

Dat betekent dat de Commissie bij haar onderzoek naar de verenigbaarheid van de steunregeling met de interne markt rekening moet houden met de betrokken heffing. Die heffing op omroepreclame lijkt wat dat betreft in strijd te zijn met het algemene beginsel dat regelmatig door de Commissie is bevestigd en door het Hof is bekrachtigd in zijn arrest van 25 juni 1970, Frankrijk/Commissie, zaak 47/69, Jurispr. 1970, blz. 487), dat ingevoerde producten of diensten moeten worden vrijgesteld van parafiscale heffingen die bedoeld zijn om een steunregeling te financieren waarvoor uitsluitend nationale ondernemingen in aanmerking komen. Het Hof wijst op deze beoordeling in zijn arrest-Régie Networks (punt 115).

(31)

De Commissie is van oordeel dat de niet-vrijstelling van de in Frankrijk via Hz verzorgde omroepdiensten vanuit in andere lidstaten gevestigde stations die niet in aanmerking komen voor de uit hoofde van de aangemelde regeling toegekende steun, de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt zodanig verandert dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. Terwijl het door de aangemelde regeling beoogde algemene doel van het steunelement voor de begunstigden legitiem is en als verenigbaar met de interne markt kan worden beschouwd, geldt dat niet voor de wijze van financiering ervan.

(32)

De Commissie concludeert derhalve dat deze steunregeling verenigbaar met de interne markt kan worden verklaard, met name in het licht van de criteria van artikel 107, lid 3, onder c), van het VWEU. De Commissie kan daarentegen de financieringsmethode van de regeling niet goedkeuren.

(33)

De Commissie heeft dienaangaande akte genomen van de door de Franse autoriteiten in hun schrijven van 23 april 2009 aangevoerde onmogelijkheid om (onder de heffingsplichtigen van de parafiscale heffing waarmee de steunregeling wordt gefinancierd) de buitenlandse ondernemingen te identificeren die tijdens de door de steunregeling in kwestie bestreken periode omroepdiensten in Frankrijk hebben verzorgd vanuit in andere lidstaten gevestigde stations of regies. De Commissie aanvaardt, gezien het gedateerde karakter van de feiten, het bestaan van administratieve moeilijkheden die de identificatie belemmeren. Toch lijkt de verstreken tijd in de onderhavige zaak, op basis van de door de Franse autoriteiten verstrekte toelichtingen, op zich geen onoverkomelijke hinderpaal voor de identificatie van de heffingsplichtigen. De Franse autoriteiten hebben daarentegen aangegeven dat het, aan de hand van de gegevens in hun bezit, niet altijd mogelijk is te bepalen of de heffingsplichtigen exploitanten waren die vanaf Frans grondgebied of vanuit een andere lidstaat uitzonden. In dat geval is het hun taak de heffingsplichtige individueel en binnen een termijn van zes maanden vanaf de kennisgeving van dit besluit over zijn specifiek recht op terugbetaling in te lichten indien die vanuit een andere lidstaat naar Frankrijk heeft uitgezonden. De administratie dient alle haar ter beschikking staande middelen in te zetten teneinde de heffingsplichtigen te identificeren. Aangezien het evenwel niet vaststaat dat de Franse autoriteiten zelf alle heffingsplichtigen zullen kunnen identificeren, dienen zij tevens afdoende ruchtbaarheid te geven aan de terugbetalingsregeling, zodat de betrokken ondernemingen zich kenbaar kunnen maken.

(34)

Niets belet Frankrijk immers om die onbekende ondernemingen in staat te stellen hun recht te doen gelden op terugbetaling van de tijdens de periode van 1997 tot 2002 ten onrechte betaalde heffingen. Frankrijk kan de onverenigbaarheid van de financieringsmethode van de steunregeling ongedaan maken door het bedrag van de met de interne markt onverenigbare heffingen terug te betalen. Het dient daarbij de volgende voorwaarden te vervullen: