(1)

Bij besluit van 14 december 2009 (2) (hierna „het herstructureringsbesluit” genoemd) heeft de Commissie een aantal staatssteunmaatregelen (3) ten gunste van de Royal Bank of Scotland (hierna „RBS” genoemd) verenigbaar met de interne markt verklaard. Deze conclusie werd bereikt op basis van het herstructureringsplan (hierna „het herstructureringsplan” genoemd) en de toezeggingen (hierna „de toezeggingen” genoemd) van de Britse regering (hierna „de Britse autoriteiten” genoemd).

(2)

Bij besluit van 9 april 2014 (4) (hierna „het gewijzigde herstructureringsbesluit” genoemd) heeft de Commissie verklaard dat de aangemelde gewijzigde lijst van toezeggingen (5) (hierna „de gewijzigde toezeggingen” genoemd) geen staatssteun vormt. De gewijzigde toezeggingen doen ook geen afbreuk aan de conclusie in het herstructureringsbesluit dat de aan RBS verleende staatssteun op grond van artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) verenigbaar is met de interne markt.

(3)

Sinds de goedkeuring van het gewijzigde herstructureringsbesluit hebben de diensten van de Commissie, de Britse autoriteiten en RBS (rechtstreeks of door middel van de overeenkomstig het herstructureringsbesluit benoemde aangewezen toezichthouder) regelmatig contact gehad in de vorm van bijeenkomsten, telefonische vergaderingen en de uitwisseling van e-mails en documenten.

(4)

Op 17 februari 2017 heeft Her Majesty's Treasury (hierna „HMT” genoemd) publiekelijk aangekondigd dat zij ernaar zou streven de toezegging om het bedrijfsonderdeel Rainbow af te stoten (6), formeel te wijzigen en te vervangen door een pakket maatregelen die de mededinging op de bankenmarkt voor kmo's en het mid-corporate segment (7) (hierna „de bankenmarkt voor kmo's en het mid-corporate segment” genoemd) moeten bevorderen.

(5)

Bij schrijven van 2 maart 2017 hebben de Britse autoriteiten de Commissie kennis gegeven van een formeel verzoek tot vervanging van de toezegging tot afstoting van Rainbow, zoals vastgelegd in het herstructureringsbesluit (8) en vervolgens gewijzigd in het gewijzigde herstructureringsbesluit (9).

(6)

Bij schrijven van dinsdag 4 april 2017 (hierna „het inleidingsbesluit” genoemd) heeft de Commissie de Britse autoriteiten in kennis gesteld van haar besluit om de procedure van artikel 108, lid 2, VWEU ten aanzien van dit verzoek in te leiden.

(7)

Op 5 mei 2017 is het inleidingsbesluit bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Unie (10). De Commissie heeft de belanghebbenden verzocht hun opmerkingen kenbaar te maken.

(8)

Op 8 mei 2017 hebben de Britse autoriteiten hun antwoord op het inleidingsbesluit ingediend.

(9)

In mei en juni 2017 heeft de Commissie opmerkingen van belanghebbenden ontvangen. Er hebben bijeenkomsten plaatsgevonden met enkele belanghebbenden om de ontvangen opmerkingen toe te lichten. De van de belanghebbenden ontvangen opmerkingen zijn door de Commissie aan de Britse autoriteiten ter kennis gebracht.

(10)

Op 22 juni 2017 hebben de Britse autoriteiten hun antwoord ingediend op de van belanghebbenden ontvangen opmerkingen en op de opmerkingen die waren ontvangen in het kader van een eigen markttest van de Britse autoriteiten (11).

(11)

Bij schrijven van 28 juli 2017 hebben de Britse autoriteiten een geactualiseerde kennisgeving aan de Commissie toegezonden met een actualisering van het in de oorspronkelijke kennisgeving van 2 maart 2017 voorgestelde alternatieve pakket.

(12)

Aangezien het Verenigd Koninkrijk op 29 maart 2017 ingevolge artikel 50 van het Verdrag betreffende de Europese Unie kennis heeft gegeven van haar voornemen zich uit de Europese Unie terug te trekken, zullen de Verdragen niet meer van toepassing zijn op het Verenigd Koninkrijk met ingang van de datum van inwerkingtreding van het terugtrekkingsakkoord of, bij gebreke daarvan, na verloop van twee jaar na de kennisgeving, tenzij de Europese Raad met instemming van het Verenigd Koninkrijk tot verlenging van deze termijn besluit. Bijgevolg is dit besluit, onverminderd eventuele bepalingen van het terugtrekkingsakkoord, slechts van toepassing totdat het Verenigd Koninkrijk geen lidstaat meer is.

(13)

RBS (12) is gevestigd in Edinburgh en is een van de grootste groepen op het gebied van financiële diensten in Europa, met klanten in de particuliere, de bedrijven- en de institutionele sector. Eind 2016 had de groep een balanstotaal van 799 miljard GBP (13) en een totaal aan risicogewogen activa (hierna „RWA” genoemd) (14) van 228 miljard GBP.

(14)

Een gedetailleerde beschrijving van de staatssteunmaatregelen ten gunste van RBS is te vinden in de overwegingen 31 tot en met 54 van het herstructureringsbesluit. In het gewijzigde herstructureringsbesluit (15) is aangegeven dat de enige nog niet beëindigde of terugbetaalde kapitaalsteunmaatregel in 2013 bestond in de herkapitalisatie in gewone aandelen en B-aandelen (16) ter waarde van 45,5 miljard GBP, die gerelateerd was aan het Dividend Access Share (hierna „DAS” genoemd) in handen van de staat. Het DAS was ingesteld om de Britse autoriteiten uitgebreidere dividendrechten te bieden.

(15)

In augustus 2015 verkochten de Britse autoriteiten 5,4 % van de bank (17). Dit was de eerste verkoop van overheidsaandelen in de RBS groep. In oktober 2015 werden alle B-aandelen omgezet naar gewone aandelen (18). Het DAS is ingetrokken nadat RBS in maart 2016 een slotdividend aan de Britse autoriteiten betaalde (19). Als gevolg van die maatregelen bezitten de Britse autoriteiten momenteel 8,4 miljard aan gewone aandelen in RBS, d.i. 71,2 % van het gewone aandelenkapitaal van het bedrijf (20).

(16)

De tenuitvoerlegging van de toezeggingen inzake de afstoting en op gedragsgebied, die heeft geleid tot het gewijzigde herstructureringsbesluit, is in detail beschreven in de overwegingen 12 tot en met 22 van het gewijzigde herstructureringsbesluit.

(17)

De tenuitvoerlegging van de in het gewijzigde herstructureringsbesluit opgenomen toezeggingen wordt uiteengezet in de overwegingen 15 en 16 van het inleidingsbesluit. RBS heeft de afstotingen vóór de toegezegde termijn afgerond, met uitzondering van de toezegging inzake de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow.

(18)

De toezeggingen en de gewijzigde toezeggingen bevatten de afstoting van meerdere bedrijfsonderdelen, waaronder het sectorgerelateerde bedrijfsonderdeel voor retail en kmo's van RBS in Engeland en Wales, het sectorgerelateerde bedrijfsonderdeel voor retail en kmo's van NatWest in Schotland, het bedrijfsonderdeel Direct SME en bepaalde mid-corporate klanten (hierna „het bedrijfsonderdeel Rainbow” genoemd). De in het herstructureringsbesluit opgenomen uiterlijke termijn was 31 december 2013. In het gewijzigd herstructureringsbesluit is de termijn verlengd tot 31 december 2017.

(19)

In haar beoordeling van de verenigbaarheid van de steun aan RBS in het herstructureringsbesluit merkt de Commissie op dat de toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow heeft bijgedragen tot een beperking van de concurrentieverstoringen als gevolg van de steun op de bankenmarkt voor kmo's en het mid-corporate segment in het Verenigd Koninkrijk.

(20)

De door RBS en de Britse autoriteiten gevolgde procedure voor de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow en de daarbij ondervonden problemen zijn in detail beschreven in de overwegingen 19 tot en met 25 van het inleidingsbesluit.

(21)

Bij schrijven van 2 maart 2017 hebben de Britse autoriteiten de Commissie kennis gegeven van het verzoek om de toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow te vervangen door een alternatief pakket toezeggingen. Bij schrijven van 28 juli 2017 hebben de Britse autoriteiten een gewijzigde kennisgeving aan de Commissie toegezonden met een actualisering van het in de oorspronkelijke kennisgeving voorgestelde alternatieve pakket.

(22)

Volgens de Britse autoriteiten heeft het voorgestelde alternatieve pakket gezien de aan de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow verbonden problemen (21) tot doel een alternatief te vinden dat qua reikwijdte en impact ten minste gelijkwaardig is aan de oorspronkelijke toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow, en dat eveneens: i) sneller effect sorteert en concurrentieverstoringen derhalve doeltreffender beperkt; ii) rekening houdt met de huidige marktomstandigheden en de specifieke behoeften van „challenger entities” (hierna „concurrerende instellingen” genoemd) (22) en van andere potentiële nieuwkomers op de bankenmarkt voor kmo's en het mid-corporate segment in het Verenigd Koninkrijk, en iii) de levensvatbaarheid van RBS niet in gevaar brengt.

(23)

Het geactualiseerde alternatieve pakket omvat een reeks corrigerende gedragsmaatregelen en bestaat uit twee onderdelen:

(24)

Er zou een onafhankelijk orgaan (hierna „het orgaan” genoemd) worden ingesteld om het „Capability and Innovation Fund” en de „Incentivised Switching Scheme” (23) te beheren en te controleren.

(25)

Het geactualiseerde alternatieve pakket zou door RBS worden gefinancierd. De Britse autoriteiten ramen de totale kosten van het pakket voor RBS op ongeveer [0,5-1,5] miljard GBP, rekening houdend met de initiële kapitaalkosten en de dalende inkomsten voor RBS (24).

(26)

Aan het „Capability and Innovation Fund” zouden middelen ten bedrage van 425 miljoen GBP worden toegewezen, die zouden worden uitgekeerd aan subsidiabele banken om i) de nodige capaciteit te ontwikkelen om op het gebied van de levering van bancaire diensten aan kmo's te concurreren met RBS, en/of ii) de voor kmo's beschikbare financiële producten en diensten te ontwikkelen en te verbeteren. Investeringsprojecten die voor steun in aanmerking komen, moeten gericht zijn op de toegestane doelstellingen (25).

(27)

Het „Capability and Innovation Fund” zou worden onderverdeeld in vier pools en de fondsen zouden ter beschikking worden gesteld zoals beschreven in tabel 1.

Tabel 1

Beschikbare subsidies voor het „Capability and Innovation Fund”

De hoogste uitkeringen uit het „Capability and Innovation Fund” zouden bestemd zijn voor banken die reeds beschikken over een sterke capaciteit op het gebied van rekeningen-courant voor bedrijven. De drie hoogste toewijzingen zullen beschikbaar worden gesteld aan banken met een dergelijke capaciteit, om hun concurrentiepositie ten opzichte van RBS op het gebied van de levering van bancaire diensten en financiële producten aan kmo's te versterken. De toekenningscriteria voor de verschillende groepen worden nader beschreven in de overwegingen 28 tot en met 31.

(28)

De toekenningscriteria voor pool A: de pool staat open voor elke deposito-instelling:

(29)

De toekenningscriteria voor pool B zijn dezelfde als die voor pool A (zie overweging 28), behalve dat de instelling niet over een aanbod aan rekeningen-courant voor bedrijven hoeft te beschikken (al moet zij wel ten minste publiekelijk haar voornemen hiertoe kenbaar hebben gemaakt).

(30)

De toekenningscriteria voor pool C: deze pool zou open staan voor instellingen van pool A en pool B, alsook voor elke andere instelling:

(31)

De toekenningscriteria voor pool D: deze pool zou open staan voor elke instelling:

(32)

Het „Capability and Innovation Fund” zou worden beheerd en gecontroleerd door het orgaan. Het orgaan moet onafhankelijk zijn van zowel RBS als van de Britse autoriteiten en zal beschikken over de bevoegdheden die nodig zijn voor het vervullen van haar taak om de aanvragen voor het „Capability and Innovation Fund” te verwerken, of de verwerking ervan te regelen, en toe te zien op het gebruik van de fondsen. Er zullen vier groepen waarborgen worden ingesteld met betrekking tot de inzet van fondsen door de ontvangende banken, die gedurende de hele levenscyclus van het fonds werkzaam zullen zijn: i) waarborgen voorafgaand aan de uitbetaling, ii) permanente verslaglegging en controle door het orgaan, iii) auditrecht van het orgaan en iv) recht van het orgaan om de fondsen terug te vorderen.

(33)

De eerste groep waarborgen heeft betrekking op de periode voorafgaand aan de uitbetaling. Aanvragers zullen bij het orgaan een bedrijfsplan moeten indienen dat op redelijk gedetailleerd niveau beschrijft hoe de aanvrager de toegekende fondsen wil inzetten. Het orgaan moet vervolgens elk onderdeel van het plan aan een aantal vooraf vastgestelde factoren toetsen en bepalen of het plan in overeenstemming is met de toegestane doelstellingen (27).

(34)

De tweede groep waarborgen bestaat in de voortdurende verslaglegging en controle door het orgaan: ontvangers zullen gedurende 18 maanden op kwartaalbasis verslag doen aan het orgaan (het orgaan zal zijn eigen jaarverslag over het beheer van het fonds opstellen). Het verslag moet informatie bevatten over de manier waarop de ontvangen fondsen zijn aangewend, met inbegrip van het totale bedrag dat gedurende de laatste drie maanden is uitgegeven. In het geval van instellingen van de pools A, B en C moet het verslag het volgende bevatten:

(35)

De derde groep waarborgen bestaat uit het auditrecht van het orgaan: het orgaan zou de contractuele bevoegdheid hebben om een „gekwalificeerd persoon” (28) te benoemen teneinde een onderzoek en audit uit te voeren naar het gebruik van fondsen door ontvangers wanneer het orgaan reden heeft om te betwijfelen dat de door de ontvanger uit hoofde van maatregel A ontvangen fondsen correct en volledig zijn ingezet.

(36)

De vierde groep waarborgen bestaat in het recht van het orgaan om fondsen terug te vorderen: als het orgaan (bijvoorbeeld naar aanleiding van een audit) van mening is dat er sprake is van een wezenlijke schending van de overeenkomst tussen het orgaan en de ontvanger, kan eerstgenoemde verzoeken om terugvordering van de reeds aan laatstgenoemde uitgekeerde fondsen. Hierbij kan het gaan om het gebruik van het subsidiebedrag voor andere dan de toegestane doelstellingen of voor verboden doelstellingen (29): In dergelijke gevallen kan het orgaan van de ontvanger verlangen dat de schending ongedaan wordt gemaakt of verzoeken om (volledige of gedeeltelijke) terugbetaling van het financieringsbedrag.

(37)

In de bepalingen inzake het gebruik van fondsen van de pools A, B en C moet onder andere worden vastgelegd dat:

(38)

In de bepalingen inzake het gebruik van fondsen van pool D moet onder andere worden vastgelegd dat:

(39)

De financiering voor de pools A, B en C zou plaatsvinden in fasen, zodat instellingen waarvan de aanvraag voor pool A niet wordt gehonoreerd, een aanvraag voor financiering uit pool B kunnen indienen, en instellingen waarvan de aanvraag voor pool B niet wordt gehonoreerd, een aanvraag voor financiering uit pool C kunnen aanvragen. Het financieringsproces voor pool D zal gelijk lopen met het gefaseerde financieringsproces voor de pools A, B en C.

(40)

Het orgaan zal het „Capability and Innovation Fund” voor de instellingen van de pools A en D op de markt brengen zodra dit redelijkerwijs mogelijk is na de oprichting ervan en de ondertekening van de Framework and State Aid Deed (31). Voor instellingen van de pools B en C zal dit plaatsvinden respectievelijk drie en zes maanden nadat het „Capability and Innovation Fund” voor instellingen van pool A op de markt is gebracht.

(41)

De aanvraagtermijn voor fondsen van pool A loopt af binnen twee maanden nadat het fonds voor het eerst door het orgaan op de markt is gebracht, die voor pool B binnen vijf maanden na die datum afloopt en die voor pool C binnen acht maanden. De aanvraagtermijn voor pool D loopt gelijk met die voor fondsen van de pools A en C en verstrijkt uiterlijk zes maanden nadat het fonds voor het eerst door het orgaan op de markt is gebracht.

(42)

De bedoeling is dat het fonds na afloop van de „Incentivised Switching Scheme” wordt opgeheven (hoewel het onder vooraf bepaalde criteria kan worden verlengd, afhankelijk van de hoeveelheid resterende, nog niet uitbetaalde fondsen). De rechten en verplichtingen van het orgaan met betrekking tot de verslaglegging blijven echter van kracht tot drie maanden na de beëindiging van de laatste overeenkomst tussen het orgaan en een aan het „Capability and Innovation Fund” deelnemende begunstigde.

(43)

De kosten voor RBS van maatregel A bestaan uit de 425 miljoen GBP initiële kapitaalkosten, vermeerderd met de exploitatiekosten van het orgaan (32), die voor rekening van RBS zouden komen.

(44)

Instellingen die in aanmerking komen voor deelname aan de „Incentivised Switching Scheme” (hierna „subsidiabele instellingen” genoemd), zijn deposito-instellingen die aan de volgende criteria voldoen:

(45)

De door RBS gefinancierde „Incentivised Switching Scheme” zou het orgaan financiering verstrekken om aan subsidiabele instellingen fondsen uit te keren die klanten met succes doen overstappen. Dit moet subsidiabele instellingen in staat stellen kmo-klanten van RBS te stimuleren hun rekeningen-courant voor bedrijven, depositorekeningen en leningen over te hevelen naar subsidiabele instellingen. Dit zou de vorm aannemen van een toezegging van RBS om:

(46)

De premies voor rekeningen-courant voor bedrijven en leningen zullen de subsidiabele instellingen in staat stellen aan RBS-klanten binnen de activiteitenkring van Williams & Glyn („W&G”) (34) aantrekkelijke aanbiedingen of andere stimulansen te financieren, en hen ertoe aan te zetten over te stappen.

(47)

De aan de begunstigde instellingen uitgekeerde premies voor rekeningen-courant voor bedrijven zouden sterk progressief zijn zodat voldoende middelen beschikbaar zijn om zowel kleinere als grotere kmo-klanten aantrekkelijke stimulansen te bieden om over te stappen. De bedragen van de premies voor rekeningen-courant voor bedrijven die bij de aanvang van de regeling zouden worden aangeboden, zijn aangegeven in de tabel hieronder.

Tabel 2

Voorgestelde initiële bedragen van de premies voor rekeningen-courant voor bedrijven van de Incentivised Switching Scheme

(48)

De premies voor leningen zullen de subsidiabele banken in staat stellen de aan de klanten aangerekende rentetarieven voor leningen te verlagen, waardoor hun aanbod concurrerender wordt met behoud van een adequate kapitaalopbrengst. Wanneer een klant zijn primaire rekening-courant voor bedrijven en een leenproduct van RBS overhevelt, zal het orgaan aan de ontvangende instelling een aanvullende premie van 2,5 % van het overgedragen leensaldo uitkeren.

(49)

RBS zou zich richten op haar klanten binnen de activiteitenkring van W&G (die ongeveer 200 000 kmo-klanten telt), die informatie zouden krijgen over de voordelen van een overstap, alsook over mogelijke alternatieve concurrerende instellingen waartoe zij zich zouden kunnen richten.

(50)

RBS zou de „Incentivised Switching Scheme” ongeveer drie maanden na de lancering van het pakket bekendmaken, en de premies zouden vanaf het tweede kwartaal van 2018 beschikbaar zijn (ongeveer drie maanden nadat RBS met de bekendmaking aan haar klanten is begonnen). De premies voor de „Incentivised Switching Scheme” zouden elk kwartaal worden uitgekeerd zolang er premies beschikbaar zijn. De premies zouden worden stopgezet wanneer een maximumbedrag van 225 miljoen GBP aan premies voor rekeningen-courant voor bedrijven is uitgekeerd, en hoe dan ook 18 maanden nadat RBS de „Incentivised Switching Scheme” bekend maakte (onder voorbehoud van een verlenging met maximaal twaalf maanden, zie overweging 51), onder d)).

(51)

Het orgaan zou behalve voor het „Capability and Innovation Fund” ook verantwoordelijk zijn voor het beheer van en de controle op de „Incentivised Switching Scheme”, en permanent toezicht houden op het gedrag van RBS ten aanzien van klanten en de interactie met hen. Dit houdt in dat het orgaan, onder voorbehoud van de toepasselijke wetgeving en de vereisten op het gebied van gegevensbescherming, de mogelijkheid moet hebben om:

(52)

Teneinde ervoor te zorgen dat RBS passende stimulansen heeft om de „Incentivised Switching Scheme” doeltreffend uit te voeren, zou RBS, ingeval minder dan […] klanten zijn overgestapt en er aan het eind van de periode van […] maanden (of, ingeval het orgaan besluit de betrokken periode te verlengen, op de datum waarop de verlengde periode afloopt) een onderbesteding in de dotaties is, verplicht zijn een vooraf vastgesteld aanvullend veelvoud (hierna „de multiplicator” genoemd) van die onderbesteding aan het orgaan over te dragen, waarbij een maximum van 50 miljoen GBP geldt.

(53)

De multiplicator is vastgesteld op […] van de onderbesteding. Voor deze sanctie gelden de volgende voorwaarden:

(54)

[…]

(55)

Wanneer de som van de onderbesteding en de multiplicator (samen met eventuele teruggevorderde bedragen en niet-uitgekeerde bedragen uit het „Capability and Innovation Fund”) minder dan 5 miljoen GBP bedraagt, zal het orgaan de fondsen uitkeren aan liefdadigheidsinstellingen.

(56)

RBS zal instemmen met niet-wervingsbepalingen in het kader van de „Incentivised Switching Scheme” die RBS en de leden van haar groep verbieden om i) bepaalde maatregelen te nemen die nadelige gevolgen voor de „Incentivised Switching Scheme” kunnen hebben, en ii) subsidiabele klanten (of klanten die zijn overgestapt naar een instelling die in aanmerking komt voor „incentivised switching”) te werven, over te halen of aan te moedigen om met betrekking tot een rekening-courant voor bedrijven of een lening klant van de groep te blijven, of om een rekening-courant voor bedrijven of een desbetreffende lening binnen bepaalde voorgeschreven termijnen over te dragen van een voor „incentivised switching” in aanmerking komende bank naar een lid van de groep.

(57)

Om het succes van de „Incentivised Switching Scheme” te bevorderen, zal RBS de aan de „Incentivised Switching Scheme” deelnemende banken de optie bieden om een agentuurovereenkomst („Inter-Bank Agency Deed”) te sluiten die de door hen in het kader van de „Incentivised Switching Scheme” aangetrokken klanten de mogelijkheid biedt gebruik te blijven maken van de diensten voor cashtransacties en chequetransacties in RBS-filialen (hierna de „regeling voor toegang tot filialen” genoemd). Deze toegang zal ten minste drie jaar vanaf de start van de „Incentivised Switching Scheme” onder redelijke en niet-discriminerende commerciële voorwaarden beschikbaar zijn voor subsidiabele klanten, waarbij de kosten voor rekening van de betrokken instelling zijn.

(58)

De initiële investeringskosten van maatregel B bedragen 350 miljoen GBP, vermeerderd met de uitvoeringskosten voor RBS en de permanente derving van toekomstige inkomsten voor RBS (37).

(59)

Het inleidingsbesluit bood belanghebbenden de mogelijkheid opmerkingen te maken over het voorstel van de Britse autoriteiten. Tijdens de raadplegingsfase is een groot aantal opmerkingen ontvangen. De opmerkingen hadden betrekking op het initiële alternatieve pakket zoals beschreven in de overwegingen 28 tot en met 68 van het inleidingsbesluit („initieel alternatief pakket” genoemd). Naar aanleiding van de opmerkingen van belanghebbenden en hun eigen markttest (38) hebben de Britse autoriteiten het alternatieve pakket geactualiseerd, zoals beschreven in punt 2.3.

(60)

Gezien het grote aantal opmerkingen (39) worden in dit deel slechts de belangrijkste, door meerdere belanghebbenden gedeelde opmerkingen weergegeven met het oog op de beoordeling van de gelijkwaardigheid van het alternatieve pakket aan de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow.

(61)

De meeste belanghebbenden geven aan dat het initiële alternatieve pakket een aantal kenmerken heeft die de mededinging op de Britse kmo-markten kunnen bevorderen. Sommigen merkten op dat het alternatieve pakket een sneller effect op de mededinging zou hebben met minder uitvoeringsrisico, en meerdere concurrerende instellingen zal kunnen versterken (en niet slechts één zoals in het geval van de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow).

(62)

Met betrekking tot het initiële alternatieve pakket in het algemeen wijzen enkele belanghebbenden erop dat:

(63)

De Britse autoriteiten zijn van mening dat het alternatieve pakket ten minste gelijkwaardig is aan een afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow wat betreft de impact ervan op de beperking van mogelijke concurrentieverstoringen, en met meer zekerheid en ook sneller kan worden uitgevoerd dan een afstoting.

(64)

De Britse autoriteiten zijn van mening dat het alternatieve pakket als geheel is opgezet om op de markt de capaciteit te creëren om blijvend hogere overstapniveaus op de bankenmarkt voor kmo's en het mid-corporate segment tot stand te brengen. Als grootste speler zal RBS de zwaarste lasten dragen. Hoewel het „Capability and Innovation Fund” minder gemakkelijk te kwantificeren is dan de voordelen van de „Incentivised Switching Scheme”, zal het het aanbod aan bancaire producten voor kmo's van meerdere banken versterken, en zo meer keuze op de markt brengen, een verscheidenheid aan bedrijfsmodellen creëren en overstappen stimuleren. Het zal ook de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsactiviteiten en nieuwe technologieën bespoedigen, waardoor kmo's minder afhankelijk worden van hun banken.

(65)

De Britse autoriteiten merken op dat het alternatieve pakket is opgezet om dezelfde doelstellingen te bereiken als de oorspronkelijke afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow:

(66)

Wat betreft de gevolgen van het alternatieve pakket voor het mid-corporate segment, houden de Britse autoriteiten ook rekening met het volgende:

(67)

De Britse autoriteiten zijn van mening dat het alternatieve pakket aanvullende voordelen biedt ten opzichte van de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow:

(68)

Met betrekking tot de opmerkingen van belanghebbenden merken de Britse autoriteiten op dat:

(69)

In een aantal opmerkingen van belanghebbenden wordt aangegeven dat de omvang van het „SME Capability Fund” zou moeten worden verhoogd omdat dit de impact op de mededinging op de bankenmarkt voor kmo's zou vergroten.

(70)

In andere opmerkingen van belanghebbenden wordt aangegeven dat de versnippering van fondsen over een groot aantal banken, waardoor geen enkele bank een investering van betekenis kan doen, geen wezenlijk effect op de mededinging of de concentratie zal hebben. In plaats van te voorzien in gelijke uitkeringen binnen de respectieve pools, zou de omvang van de uitkeringen moeten variëren om rekening te houden met de feitelijke behoeften en de investeringsplannen van de aanvrager.

(71)

Een aantal belanghebbenden merkte ook op dat het „SME Capability Fund” verder zou moeten worden opengesteld voor instellingen die niet over een sterke capaciteit op het gebied van rekeningen-courant voor bedrijven beschikken en dat niet-bancaire instellingen (bijv. bouwspaarkassen) ook van het „Capability Fund” zouden moeten kunnen profiteren.

(72)

De Britse autoriteiten zijn van mening dat redelijkerwijs kan worden verwacht dat het „SME Capability Fund”, met name in combinatie met de „Incentivised Switching Scheme”, de marktaandelen van de concurrerende instellingen zal doen toenemen en bijgevolg zal resulteren in een overeenkomstige daling van het marktaandeel van RBS.

(73)

De Britse autoriteiten zijn van mening dat het „Capability Fund” het marktaandeel van de concurrerende instellingen zal verhogen, aangezien het de financiële situatie van banken die toetreden tot de bankenmarkt voor kmo's (en, indien ze dat wensen, voor het mid-corporate segment) wezenlijk zal verbeteren en/of hun bestaande capaciteiten verder zal ontwikkelen,. Ter illustratie van het onderliggende idee: een subsidie uit het fonds van 3 miljoen GBP kan een „borderline” project ten bedrage van 10 miljoen GBP rendabel maken doordat een investeringsrendement van een project dat lager is dan de kapitaalkosten, hierdoor op een levensvatbaar en duurzaam niveau komt te liggen.

(74)

Naar aanleiding van de opmerkingen van belanghebbenden hebben de Britse autoriteiten de volgende wijzigingen in het alternatieve pakket aangebracht:

(75)

Enkele belanghebbenden vroegen zich af of de voorgestelde omvang van de premies genoeg klanten zou stimuleren om de inspanningen in verband met een overstap op te brengen. De ervaring leert dat klanten inert zijn, en er moet worden voorzien in een helder, naadloos overstapproces voor klanten. Om het overstappen te vergemakkelijken, zou RBS ook informatie over hun klanten moeten delen met de concurrerende instellingen (bijv. kredietachtergrond). Enkele belanghebbenden gaven ook aan dat achtergrondgegevens over klanten moeten worden verstrekt voor de beoordeling van hun kredietwaardigheid.

(76)

In een aantal opmerkingen wordt aangegeven dat de omvang van de premies zou moeten worden verhoogd om een overstap mogelijk te maken (en zou moeten worden gekoppeld aan de complexiteit en de grootte van de klant), wat zou inhouden dat de totale omvang van de „Incentivised Switching Scheme” aanzienlijk zou moeten worden verhoogd.

(77)

In sommige opmerkingen wordt aangegeven dat de looptijd van de „Incentivised Switching Scheme” lang genoeg zou moeten zijn om te waarborgen dat de factor tijd geen belangrijke belemmering vormt. Verder werd een automatische uitbreiding van de klantenkring (indien het gewenste overstapniveau niet wordt gehaald) ter sprake gebracht.

(78)

In verschillende opmerkingen werd voorgesteld het alternatieve pakket behalve op de overdracht van rekeningen-courant voor bedrijven ook te richten op de overdracht van leningen, aangezien door de focus op rekeningen-courant voor bedrijven geen aandacht wordt besteed aan de noodzaak voor meer concurrentie op de markt voor leningen aan kmo's. Het pakket zou te zeer zijn gericht op aanbieders van rekeningen-courant voor bedrijven. De markt voor leningen aan kmo's wordt als veel winstgevender beschouwd dan die voor rekeningen-courant voor bedrijven, en ook op de markt voor kmo-leningen moeten concurrentieverstoringen worden weggewerkt. In de opmerkingen wordt verder ter sprake gebracht dat de concurrerende instellingen op dit moment in het nadeel zijn omdat de vier grootste banken een geavanceerd interneratingsmodel mogen gebruiken in plaats van een gestandaardiseerd kapitaalmodel: hierdoor kunnen de vier banken betere tarieven voor leningen bieden dan de concurrerende instellingen.

(79)

In enkele opmerkingen wordt voorgesteld RBS te verplichten klanten af te stoten (met inbegrip van gedwongen verkopen van rekeningen-courant voor bedrijven en/of leningen) in plaats van klanten de mogelijkheid te bieden van bank te veranderen. In andere opmerkingen wordt voorgesteld dat RBS zich ertoe moet verbinden een minimumaantal netto rekeningen-courant voor bedrijven over te dragen en een boete voor niet-nakoming moet krijgen.

(80)

In een aantal opmerkingen wordt ook voorgesteld de „Incentivised Switching Scheme” pas van start te laten gaan nadat de begunstigden de via het „SME Capability Fund” verkregen investeringen hebben kunnen inzetten.

(81)

Met betrekking tot de in het initiële alternatieve pakket opgenomen „Incentivised Switching Scheme” zijn de Britse autoriteiten van mening dat:

(82)

Naar aanleiding van de opmerkingen van belanghebbenden stellen de Britse autoriteiten dat zij er vertrouwen in hebben dat met de voorgestelde financiële stimulansen voldoende kmo-klanten zullen overstappen, omdat:

(83)

Verder zijn de Britse autoriteiten naar aanleiding van de opmerkingen van belanghebbenden van mening dat:

(84)

Naar aanleiding van de opmerkingen van belanghebbenden en hun eigen marktstudie hebben de Britse autoriteiten ook de volgende wijzigingen aangebracht in de „Incentivised Switching Scheme”:

(85)

Een aantal belanghebbenden plaatste vraagtekens bij de voordelen die de regeling inzake toegang tot filialen zou hebben voor de mededinging op de bankenmarkt voor kmo's, en voerde aan dat het beheer en de financiering van de regeling een belasting zouden zijn voor de betrokken klanten en concurrerende instellingen en het orgaan onnodig kunnen afleiden.

(86)

Een klein aantal belanghebbenden stond positief tegenover de regeling inzake toegang tot filialen en meende er voordeel bij te hebben.

(87)

Rekening houdend met de ontvangen opmerkingen dat de regeling inzake toegang tot filialen waarschijnlijk slechts van beperkt belang is voor de concurrerende instellingen, ook al is ze voor een aantal onder hen wel belangrijk, zal de regeling inzake toegang tot filialen worden gehandhaafd met de volgende herzieningen:

(88)

Enkele belanghebbenden waren kritisch over het voorgestelde „Innovation Fund”, omdat ze het onnodig vinden en denken dat het, gezien het langtermijnkarakter ervan, geen noemenswaardige impact op de mededinging, noch gevolgen voor de positie van RBS op de Britse kmo-markt zou hebben. Ze voerden aan dat de financiering uit het „Innovation Fund” beter aan andere elementen van het pakket zou worden toegewezen.

(89)

Enkele opmerkingen over het „Innovation Fund” waren positief: het zou het innovatieproces in de kmo-banksector versnellen. Sommige belanghebbenden voerden ook aan dat banken en bouwspaarkassen eveneens toegang zouden moeten hebben tot de voordelen van deze financiering.

(90)

Naar aanleiding van de ontvangen opmerkingen zal het „Innovation Fund” worden samengevoegd met het „SME Capability Fund” teneinde een „Capability and Innovation Fund” te creëren. Dit is bedoeld om tegemoet te komen aan de bedenkingen bij het bestaan van twee afzonderlijke fondsen, door meer flexibiliteit te bieden wat betreftde personen die een aanvraag mogen indienen en de manier waarop de fondsen worden toegewezen, waarbij de voordelen van de financiering van voor kmo's relevante innovaties behouden blijven.

(91)

Volgens artikel 107, lid 1, VWEU zijn alle maatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen vervalsen of dreigen te vervalsen, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt, verboden. De Commissie stelt vast dat de Britse autoriteiten van mening zijn dat er geen aanvullende staatssteun zou worden toegekend als onderdeel van het geactualiseerde alternatieve pakket.

(92)

Om als staatssteun in de zin van die bepaling te worden aangemerkt, moet bijgevolg aan elk van de volgende voorwaarden zijn voldaan: i) de maatregel is toerekenbaar aan de staat en wordt uit staatsmiddelen bekostigd; ii) de maatregel kent een voordeel toe aan de ontvanger; ii) dat voordeel is selectief, en iv) de maatregel vervalst de mededinging of dreigt die te vervalsen en kan het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloeden.

(93)

Het in punt 2.3 beschreven geactualiseerde alternatieve pakket vormt een financiële kostenpost voor RBS. Op basis van door de Britse autoriteiten verstrekte gegevens zouden de initiële kosten van het alternatieve pakket naar schatting ongeveer 833 miljoen GBP bedragen (51), met een aanvullende blijvende kostenpost door gederfde winsten (52). Er zullen geen staatsmiddelen van de staat naar RBS vloeien om deze maatregelen te bekostigen. De kosten van het geactualiseerde alternatieve pakket zullen volledig door RBS worden gedragen.

(94)

Aangezien het geactualiseerde alternatieve pakket geen staatsmiddelen met betrekking tot RBS inhoudt, hoeven de overige cumulatieve voorwaarden om een maatregel als staatssteun te kwalificeren, niet te worden beoordeeld. Het alternatieve pakket houdt derhalve geen nieuwe steun voor RBS in.

(95)

De Commissie stelt vast dat er geen rechtstreeks verband is tussen de aan RBS in 2008 en 2009 verleende staatssteun en het in punt 2.3 beschreven geactualiseerde alternatieve pakket. In het kader van de procedure die heeft geleid tot het herstructureringsbesluit, deden de Britse autoriteiten inderdaad de toezegging om het bedrijfsonderdeel Rainbow af te stoten, en de goedkeuring van de steun was op die toezegging gebaseerd. Het alternatieve pakket is acht jaar na de toekenning van de laatste kapitaalsteun aan RBS voorgesteld. Bijgevolg kan worden uitgesloten dat het alternatieve pakket rechtstreeks verband houdt met of wordt gefinancierd uit de steun voor RBS in 2008 en 2009.

(96)

Hierbij zij evenwel opgemerkt dat, zoals aangegeven in overweging 15, de staat nog 71,2 % van de aandelen van RBS in handen heeft. Dit wijst erop dat de financiële last van het alternatieve pakket indirect, doch grotendeels door de staat als grootste aandeelhouder van RBS wordt gedragen. Bovendien zijn de Britse autoriteiten nauw betrokken geweest bij het ontwerp van het alternatieve pakket, wat erop zou kunnen wijzen dat het ontwerp van het pakket toerekenbaar is aan de staat. Bovendien zou het alternatieve pakket een selectief voordeel kunnen verschaffen aan de ondernemingen die ervan kunnen profiteren. De maatregel is ook zo ontworpen dat de effecten ervan op de concurrerende instellingen zijn gericht.

(97)

Zelfs als het alternatieve pakket zou worden beschouwd als staatssteun aan de banken die ervan zouden profiteren, is de Commissie evenwel van mening dat het verenigbaar is als noodzakelijk onderdeel van de toezeggingen op basis waarvan de steunmaatregelen ten gunste van RBS als verenigbaar worden beschouwd op grond van het herstructureringsbesluit, het gewijzigde herstructureringsbesluit en het onderhavige besluit (53).

(98)

In het licht van de in punt 5.1.1. besproken elementen concludeert de Commissie dat het geactualiseerde alternatieve pakket geen nieuwe staatssteun aan RBS vormt.

(99)

Zoals uitgelegd in punt 5.1.2. wordt dergelijke steun, voor zover het alternatieve pakket aangemerkt staatssteun aan de begunstigde banken vormt, op grond van artikel 107, lid 3, onder b), VWEU als verenigbaar met de interne markt beschouwd als noodzakelijk onderdeel van de toezeggingen op basis waarvan de aanvankelijke steunmaatregelen ten gunste van RBS in de onderhavige zaak als verenigbaar worden beschouwd. De verenigbaarheid van de bestaande steun aan RBS in het licht van de vervanging van de toezegging tot afstoting door het alternatieve pakket wordt geanalyseerd punt 5.2 van het onderhavige besluit.

(100)

Hoewel het geactualiseerde alternatieve pakket geen nieuwe staatssteun aan RBS lijkt in te houden, is de bestaande steun goedgekeurd op basis van, onder andere, de toezegging om het bedrijfsonderdeel Rainbow te verkopen. De Britse autoriteiten verzoeken nu die toezegging te vervangen door een toezegging om het geactualiseerde alternatieve pakket uit te voeren. De Commissie moet derhalve beoordelen of de voorgestelde vervanging de conclusie dat de bestaande steun aan RBS verenigbaar is met de interne markt, zou wijzigen.

(101)

Een herstructureringsbesluit, zoals het gewijzigde herstructureringsbesluit, kan in principe door de Commissie worden gewijzigd wanneer de wijziging is gebaseerd op nieuwe toezeggingen die als gelijkwaardig aan de oorspronkelijke toezeggingen kunnen worden aangemerkt (54). In die situatie zouden de bestaande steunmaatregelen verenigbaar blijven in de zin van artikel 107, lid 3, onder b), VWEU als het algemene evenwicht van het oorspronkelijke besluit intact blijft. Om het oorspronkelijke evenwicht in stand te houden, mag de vervanging van de toezegging tot afstoting door het alternatieve pakket geen negatieve invloed hebben op de levensvatbaarheid van de steunbegunstigde en moet het geheel van toezeggingen gelijkwaardig blijven wat de lastenverdeling en de compenserende maatregelen betreft, rekening houdend met de vereisten van de herstructureringsmededeling (55).

(102)

De Commissie moet beoordelen of de aanpassingen in de gewijzigde toezeggingen iets veranderen aan de in het gewijzigde herstructureringsbesluit getrokken conclusie met betrekking tot de vraag of RBS haar levensvatbaarheid kan herstellen zonder verdere staatssteun.

(103)

Volgens de door de Britse autoriteiten ingediende schatting (zie tabel 3) zijn de kosten van het alternatieve pakket niet hoger dan de kosten van het continueren van de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow. De Commissie is derhalve van mening dat een overstap naar het alternatieve pakket geen noemenswaardige invloed zou hebben op de levensvatbaarheid van RBS.

(104)

Hierbij zij ook opgemerkt dat het bedrijfsonderdeel Rainbow zelf geen verliesgevende bank is (56). Bijgevolg zouden de aanpassingen in de gewijzigde toezeggingen om RBS toe te staan het bedrijfsonderdeel Rainbow te behouden, geen negatieve gevolgen hebben voor de winstgevendheid van RBS.

(105)

De Commissie concludeert voorlopig dat de door de Britse autoriteiten voorgestelde wijzigingen de levensvatbaarheid van RBS niet in gevaar brengen.

(106)

RBS heeft sinds 2008 aanzienlijke aan de gewone aandeelhouders toe te rekenen verliezen geleden (57), die hoofdzakelijk het gevolg zijn van de opeenstapeling van grote eenmalige posten zoals boeten en schikkingen voor fouten in het verleden en misleidende verkoop van bepaalde producten, herstructureringskosten en hogere verliezen dan verwacht op niet-kernactiva. De Commissie moet derhalve onderzoeken of haar conclusie dat RBS opnieuw winstgevend en levensvatbaar kan worden zonder verdere staatssteun, nog steeds geldt.

(107)

De Commissie merkt op dat de resultaten van RBS voor het eerste halfjaar van 2017 wijzen op een grotere winstgevendheid (58). RBS meldde voor het eerste halfjaar van 2017 een bedrijfsresultaat van 939 miljoen GBP voor gewone aandeelhouders.

(108)

De Tier 1-kernkapitaalratio's zijn sinds 2013 verder verbeterd en het bedrijfsresultaat van de kernactiviteiten is positief gebleven zoals beschreven in overweging 11 van het inleidingsbesluit.

(109)

De Commissie is derhalve van mening dat de voorgestelde wijzigingen de in het gewijzigde herstructureringsbesluit getrokken conclusie met betrekking tot het vermogen van RBS om haar levensvatbaarheid te herstellen, niet ter discussie stellen.

(110)

Het gewijzigde herstructureringsbesluit geeft aan dat de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow was bedoeld als maatregel om de concurrentieverstoringen te beperken en geen maatregel tot lastenverdeling was, noch een maatregel ter beperking van de herstructureringskosten (59). Als zodanig is het geactualiseerde alternatieve pakket niet van invloed op de eerdere door de Commissie uitgevoerde beoordeling van de lastenverdeling.

(111)

De gemelde wijzigingen zijn derhalve niet van invloed op de in het herstructureringsbesluit en het gewijzigde herstructureringsbesluit uitgevoerde beoordeling van de lastenverdeling.

(112)

In overeenstemming met het gewijzigde herstructureringsbesluit (60) was de toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow in de eerste plaats bedoeld om de concurrentieverstoring die de steun aan RBS had kunnen veroorzaken, te beperken. Meer specifiek was de toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow bedoeld om te vermijden dat het zeer hoge in 2008 en 2009 aan RBS toegekende bedrag aan staatssteun zou leiden tot een buitensporige concurrentieverstoring op de Britse markt voor bancaire diensten aan kmo- en mid-corporate klanten, waarop RBS marktleider was (61). Om te voorkomen dat de positie van RBS op die markt verder zou worden versterkt en de mededinging op die markt daardoor zou afnemen, deden de Britse autoriteiten de toezegging dat RBS een instelling met een marktaandeel van 5 % op de markt van kmo- en mid-corporate klanten in het Verenigd Koninkrijk zou afstoten (62).

(113)

Het alternatieve pakket zoals beschreven in punt 3.3 heeft tot doel de concurrentieverstoring op dezelfde wijze aan te pakken als de toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow waarvoor het in de plaats komt.

(114)

De Commissie moet derhalve beoordelen of het geactualiseerde alternatieve pakket gelijkwaardig is aan de toezegging tot afstoting waarvoor het in de plaats zal komen.

(115)

Het alternatieve pakket bestaat grotendeels uit twee afzonderlijke maatregelen. De Commissie is voornemens de gelijkwaardigheid zowel op elk afzonderlijk niveau als op het niveau van het pakket te beoordelen.

(116)

De Commissie merkt op dat de verstrekking van middelen uit het „Capability and Innovation Fund” (63) aan zogeheten concurrerende instellingen ter verhoging van hun capaciteit voor het aanbieden van kmo-bankdiensten de mededinging op de bankenmarkt voor kmo's waarschijnlijk zal bevorderen.

(117)

Op basis van de door de Commissie naar aanleiding van het inleidingsbesluit ontvangen opmerkingen van belanghebbenden stelt de Commissie vast dat de verdeling van de fondsen over verschillende subsidiebedragen van maximaal 120 miljoen GBP het aanbod aan bancaire producten van meerdere instellingen kan versterken en meer keuzemogelijkheden op de markt kan bieden.

(118)

De door de belanghebbenden getoonde belangstelling en de van hen ontvangen feedback over hoe zij de eventueel uit het „Capability and Innovation Fund” ontvangen fondsen zouden gebruiken, zijn een extra garantie dat het „Capability Fund” een positieve impact zal hebben op de mededinging op de markt.

(119)

Op basis van de van belanghebbenden ontvangen opmerkingen komt de omvang van de subsidies in grote mate overeen met de omvang die sommige belanghebbenden hebben aangegeven nodig te hebben om te worden gestimuleerd te investeren in hun kmo-bankcapaciteit. Er zal worden geconcurreerd om de uitkeringen uit de fondsen, waarbij de meeste financiering naar die banken zal gaan die het meest concurrentiebevorderende voorstel aan het orgaan kunnen voorleggen. De Commissie is van oordeel dat de omvang van de subsidies uit het „Capability and Innovation Fund” passend is en dat de mededinging een grotere impact op de markt zal hebben.

(120)

De Commissie merkt op dat de middelen uit het „Capability and Innovation Fund” voor een totaalbedrag van 425 miljoen GBP zijn geconcentreerd rond vier grote subsidies, die samen 330 miljoen GBP bedragen. Er bestaat inderdaad een grote kloof tussen het marktaandeel van de vier leidende kmo-banken in het Verenigd Koninkrijk (64) en de concurrerende instellingen. Voorts zijn er binnen de concurrerende instellingen grote verschillen tussen banken die reeds actief zijn op het gebied van bankdiensten voor kmo's en die welke pas tot de markt zijn toegetreden of slechts over een beperkt productaanbod beschikken, en die zich vaak richten tot de kleinste kmo's. De afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow had tot doel een bank voor kmo's en het mid-corporate segment te creëren die weliswaar kleiner was dan de vier leidende kmo-banken, maar nog steeds groot genoeg zou zijn om de concurrentie met hen aan te gaan. De toewijzing van het grootste deel van de fondsen aan de weinige concurrerende instellingen die reeds een sterke capaciteit op het gebied van rekeningen-courant voor bedrijven voor kmo's hebben, zal waarschijnlijk de grootste gevolgen voor de mededinging op de markt hebben en met grotere zekerheid leiden tot een aanzienlijke versterking van de positie van één of meer instellingen. Dit zou de gelijkwaardigheid met de gevolgen die de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow zou hebben gehad, doen toenemen in vergelijking met een alternatief pakket dat zou zijn gericht op nieuwkomers of banken die slechts een beperkt aanbod aan bankproducten voor kmo's aanbieden en zich vaak uitsluitend tot de kleinste kmo's richten.

(121)

Volgens de van belanghebbenden ontvangen opmerkingen is het voor concurrerende instellingen belangrijk om eerst extra capaciteit op te bouwen ter ondersteuning van de inspanningen om W&G-klanten te overtuigen over te stappen via de „Incentivised Switching”. Volgens de Commissie biedt de termijn van drie maanden na de toekenning van een subsidie uit het „Capability and Innovation Fund” de concurrerende instellingen de mogelijkheid hun aanvullende investeringen te plannen en uit te voeren, zonder dat de tenuitvoerlegging van de „Incentivised Switching Scheme” onnodig vertraging oploopt.

(122)

De Commissie merkt op dat de „Incentivised Switching Scheme” (65) zal leiden tot een toename van de mededinging op de bankenmarkt voor kmo's, doordat klanten van RBS naar concurrerende instellingen worden overgedragen. De tenuitvoerlegging van de „Incentivised Switching Scheme” beoogt de overdracht van klanten voor drie procentpunten van het marktaandeel van RBS op de bankenmarkt voor kmo's in het Verenigd Koninkrijk (berekend op basis van het aantal kmo's).

(123)

Qua aantal overgedragen kmo's zou de „Incentivised Switching Scheme” kunnen leiden tot een vermindering van het marktaandeel van RBS met meer dan drie procentpunten, maar in dat geval zou de portefeuille van overstappende klanten een hoger aandeel kleinere kmo's bevatten. Aangezien het voor maatregel B beschikbare bedrag voor financiering aan een maximum gebonden is, houdt het overstappen van meer klanten inderdaad in dat de premies gemiddeld lager moeten zijn en dat de overgedragen klanten zeer kleine kmo's zouden moeten zijn, wat niet het doel van de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow was. Concluderend moet bij de beoordeling van de gelijkwaardigheid in aanmerking worden genomen dat de „Incentivised Switching Scheme” zo is opgezet dat de overdracht van het marktaandeel van RBS is beperkt tot drie procentpunten.

(124)

Met betrekking tot de kans dat de verlaging met drie procentpunten wordt gehaald, merkt de Commissie op dat het door de concurrerende instellingen gecreëerde aanbod aantrekkelijk genoeg zal moeten zijn om zo veel mogelijk klanten te overtuigen over te stappen. Gelet op de van belanghebbenden ontvangen opmerkingen, de in het in opdracht van RBS door Charterhouse uitgevoerde onderzoek (66) vermelde hoogte van de premies en de verhoogde financiering die beschikbaar is voor maatregel B, is de Commissie van mening dat de regeling nu omvangrijk genoeg is om aan te zetten tot een overdracht van klanten die overeenkomt met een marktaandeel van drie procentpunten.

(125)

Volgens de Commissie vormen de verlenging van de duur, de uitbreiding van de activiteitenkring en de multiplicator zoals beschreven in de overwegingen 52 en 53 een extra garantie dat een overdracht van een marktaandeel van RBS van drie procentpunten kan worden bereikt.

(126)

De Commissie is voorts van mening dat rekeningen-courant voor bedrijven een „gateway”-product zijn voor kmo's, die zich in het algemeen tot de aanbieder van hun rekening-courant voor bedrijven zullen richten wanneer ze op zoek zijn naar andere bancaire diensten zoals bijvoorbeeld leningen (67). De Commissie is derhalve van mening dat de stimulansen voor het overhevelen van zakelijke lopende rekeningen de klanten tevens stimuleren om leenproducten over te hevelen.

(127)

De Commissie merkt op dat de in overweging 48 beschreven premies voor leningen de concurrerende instellingen in staat zouden stellen kmo-klanten verder te stimuleren om naast hun rekeningen-courant voor bedrijven ook andere producten over te dragen. De hoogte van de premie voor de lening verkleint tevens het door de belanghebbenden gemelde nadeel in verband met het gebruik van het gestandaardiseerd kapitaalmodel (68). Volgens de Commissie is dit een extra garantie dat het alternatieve pakket gelijkwaardig is aan de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow, waarbij die leningen zouden zijn overgedragen aan een potentiële koper.

(128)

De Commissie merkt tevens op dat het bedrag van 75 miljoen GBP dat is vrijgemaakt om het overstappen te helpen vergemakkelijken (vergoeding van opzegkosten in verband met de overdracht van leningen of van andere kosten voor derden, zoals bijvoorbeeld juridische kosten) en dat de CASS de drempel voor klanten om over te stappen naar de concurrerende instellingen zal verlagen.

(129)

De Commissie is tevens van mening dat de bevoegdheden en het toezicht van het orgaan (69) ervoor zorgen dat de „Incentivised Switching Scheme” na de invoering van de regeling verder kan worden aangepast aan de signalen van de markt.

(130)

De Commissie vindt het niet problematisch dat de toegang tot filialen van RBS (zoals beschreven in overweging 57) niet langer als een kosteloos aanbod zou worden voorgesteld, zoals was voorzien in de initiële versie van het alternatieve pakket. De gevestigde concurrerende instellingen voor kmo's hadden inderdaad aangegeven dat ze een dergelijke toegang niet nodig hebben om met de vier leidende kmo-banken te kunnen concurreren. Door de fondsen die aanvankelijk waren toegewezen aan de (aanvankelijk kosteloze) regeling voor toegang tot filialen, te gebruiken voor de maatregelen A en B, worden de fondsen van het alternatieve pakket efficiënter ingezet om hetzelfde effect te bereiken als met de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow.

(131)

Op basis van de wijzigingen die zijn aangebracht in de „Incentivised Switching Scheme”, de in de regeling opgenomen waarborgen en de van belanghebbenden ontvangen opmerkingen concludeert de Commissie dat de „Incentivised Switching Scheme” een overdracht van drie procentpunten marktaandeel van RBS naar alle waarschijnlijkheid zal realiseren.

(132)

Zoals aangegeven in het inleidingsbesluit (70) zijn er verschillende manieren om de gelijkwaardigheid van het alternatieve pakket te beoordelen. In een contrafeitelijk scenario kan de impact van het alternatieve pakket worden vergeleken met de verwachte impact van een verkoop van het bedrijfsonderdeel Rainbow aan een koper uit de sector als die nu zou plaatsvinden („afstoting van Rainbow” in tabel 3) of met de verwachte impact van een afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow volgens het herstructureringsbesluit („besluit doelstelling 2009” in tabel 3). Wat betreft de gebruikte indicator, kan de gelijkwaardigheid met verschillende indicatoren worden gemeten, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van het aandeel van RBS op de kmo-markt, de financiële uitgaven voor RBS en de omvang van de overgedragen activa en passiva.

(133)

Tabel 3 vergelijkt de drie scenario's aan de hand van verschillende indicatoren.

Tabel 3

Vergelijking van drie scenario's aan de hand van verschillende indicatoren

(134)

De motivatie achter de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow in het herstructureringsbesluit en het gewijzigde herstructureringsbesluit is de beperking van de concurrentieverstoring op de bankenmarkt voor kmo's en het mid-corporate segment in het Verenigd Koninkrijk. De Britse autoriteiten hebben het alternatieve pakket ontworpen om dezelfde onderliggende doelstelling te bereiken.

(135)

De alternatieven kunnen worden vergeleken aan de hand van de gevolgen voor het marktaandeel van RBS op de Britse kmo-markt. Volgens het herstructureringsbesluit zou de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow naar verwachting leiden tot een verlies aan marktaandeel van 5 % zoals beschreven in overweging 112 van het inleidingsbesluit. Het alternatieve pakket zou eveneens moeten leiden tot een verlies aan marktaandeel. Dit zou maximaal 3 % bedragen als alleen de „Incentivised Switching Scheme” in aanmerking wordt genomen. De Commissie is van mening dat de impact van het „Capability and Innovation Fund” eveneens voldoende significant zal zijn om kmo's in staat te stellen over te stappen van RBS en van andere banken. Dit is echter moeilijk te kwantificeren.

(136)

Zoals door de Britse autoriteiten is aangegeven (73), is het redelijk rekening te houden met het feit dat RBS sinds het herstructureringsbesluit marktaandeel op de Britse kmo-markt heeft verloren. De Britse autoriteiten verwezen daarbij naar een gegevensverstrekker. Helaas is de gegevensverstrekker pas in het vierde kwartaal van 2010 begonnen met marktaandeelberekeningen. Bijgevolg is er geen consistente tijdreeks die de periode 2008 of 2009 tot nu bestrijkt. Volgens de door de verstrekker berekende gegevens had RBS in het vierde kwartaal van 2010 (eerste gegevenspunt) een marktaandeel van [25-30] % op de markt voor kmo's met een omzet tot 25 miljoen GBP. Volgens die gegevens verloor RBS tussen het vierde kwartaal van 2010 en het vierde kwartaal van 2016 [3-7] % aan marktaandeel op de markt voor kmo's met een omzet tot 25 miljoen GBP (74). De Commissie is van mening dat het voorzichtiger is zich te baseren op het verlies aan marktaandeel sinds het vierde kwartaal van 2011 ([0-5] %) in plaats van op het verlies aan marktaandeel sinds het vierde kwartaal van 2010 ([3-7] %) omdat het eerste gegevenspunt (vierde kwartaal van 2010) een hoger marktaandeel geeft dan wat ten tijde van het herstructureringsbesluit door andere bronnen was opgegeven en derhalve niet kan worden uitgesloten dat het een eenmalige piek betreft die geen correcte weergave is van het beginpunt in 2008-2009. De Commissie is derhalve van mening dat het reeds verloren marktaandeel in het Britse kmo-marktsegment voorzichtig kan worden becijferd op [0-5] %.

(137)

De in het herstructureringsbesluit verwachte daling met 5 % in het marktaandeel van RBS wordt overschreden wanneer het van het alternatieve pakket verwachte verlies aan marktaandeel (tot 3 % voor maatregel B alleen al) wordt opgeteld bij het vastgestelde verlies aan marktaandeel van [0-5] %.

(138)

Op basis van de analyse in de overwegingen 122 tot en met 131 oordeelt de Commissie dat een overdracht van 3 % aan marktaandeel in termen van kmo-klanten door het alternatieve pakket naar alle waarschijnlijkheid zal worden gehaald.

(139)

De Commissie is derhalve van mening dat het in 2009 ten tijde van het herstructureringsbesluit verwachte verlies aan marktaandeel voor kmo's met het alternatieve pakket kan worden bereikt.

(140)

De Commissie merkt op dat maatregel A gericht is op kmo-klanten, maar dat het mid-corporate segment niet wordt uitgesloten als begunstigde van het alternatieve pakket. Het „Capability and Innovation Fund” zal banken de mogelijkheid bieden hun bestaande aanbod op het gebied van zakelijk bankieren voor grotere kmo's en bijgevolg ook voor het mid-corporate segment te versterken en uit te breiden. Een van de banken gaf bijvoorbeeld in haar opmerkingen naar aanleiding van het inleidingsbesluit aan dat ze tot 25 miljoen GBP zou investeren in een geavanceerd platform voor zakelijk internetbankieren dat geavanceerde digitale mogelijkheden biedt (met inbegrip van FX en internationale betaalmogelijkheden) aan kleine, middelgrote en grote ondernemingen. Deze bank verwachtte tevens dat verdere investeringsplannen met een waarde tot 50 miljoen GBP haar zouden helpen alle marktsegmenten te bedienen.

(141)

De Commissie is tevens van mening dat de „Incentivised Switching Scheme” (met hoge premies voor de grotere, complexere kmo's) een extra stimulans zal zijn voor concurrerende instellingen om hun producten en diensten voor die grotere kmo's verder te verbeteren. Die concurrerende instellingen zullen bijgevolg ook hun capaciteit om mid-corporate klanten te bedienen, versterken.

(142)

De Commissie stelt tevens vast dat de subsidies en premies van de maatregelen A en B geconcentreerd zijn bij enkele concurrerende instellingen die reeds een sterke capaciteit op het gebied van rekeningen-courant voor bedrijven voor kmo's hebben. Dit zullen ook de banken zijn die waarschijnlijk zullen proberen te concurreren om mid-corporate klanten.

(143)

Volgens de door de verstrekker berekende gegevens had RBS in het vierde kwartaal van 2010 (eerste gegevenspunt) een marktaandeel van [30-35] % op de markt voor ondernemingen met een omzet van meer dan 25 miljoen GBP (75). Volgens die gegevens verloor RBS [5-10] % aan marktaandeel tussen het vierde kwartaal van 2010 en het tweede kwartaal van 2017 op de markt voor kmo's met een omzet tot 25 miljoen GBP (76). Net zoals bij het kmo-marktsegment is de Commissie van mening dat het voorzichtiger is zich te baseren op het verlies aan marktaandeel van het vierde kwartaal van 2011 in plaats van op het verlies aan marktaandeel van het vierde kwartaal van 2010. De Commissie merkt op dat het vastgestelde verlies aan marktaandeel van RBS op de markt voor ondernemingen van het vierde kwartaal van 2011 tot en met het vierde kwartaal van 2016 ([0-5] %) overeenkomt met dat voor kmo's ([0-5] %). Het vastgestelde marktverlies is zelfs nog hoger wanneer het marktverlies van het vierde kwartaal van 2011 tot en met het tweede kwartaal van 2017 ([5-10] %) in aanmerking wordt genomen.

(144)

De Commissie merkt tevens op dat het mid-corporate segment vaak complexere en gevarieerdere bancaire producten nodig heeft. Slechts een zeer beperkt aantal concurrerende instellingen heeft echt blijk gegeven van belangstelling voor die klanten (77), aangezien de meeste banken niet beschikken over de capaciteit om die producten op een winstgevende manier te ontwikkelen. De Commissie denkt tevens dat het redelijk is de Britse opmerkingen in overweging 66, onder e), in aanmerking te nemen, waarin wordt opgemerkt dat de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow een beperktere en/of meer onzekere impact op de mededinging in het mid-corporate segment zou hebben gehad dan in het kmo-segment.

(145)

Hoewel de concurrentieverstoring moeilijker te kwantificeren is vanwege de indirecte impact van het alternatieve pakket op het mid-corporate segment, is de Commissie van mening dat het alternatieve pakket samen met het vastgestelde marktverlies waarschijnlijk een impact op de concurrentie voor het mid-corporate segment zal hebben die ten minste gelijkwaardig is aan de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow. De Commissie concludeert derhalve dat de maatregelen A en B ook rekening houden met de concurrentieverstoring voor het mid-corporate segment.

(146)

Met betrekking tot zowel mid-corporate als kmo-klanten kan het geschatte totale kapitaalverlies van de verschillende scenario's ook worden gebruikt om de gelijkwaardigheid tussen de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow en het alternatieve pakket te vergelijken.

(147)

Het herstructureringsbesluit bevatte geen schatting van de kapitaalkosten van de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow. Het is echter redelijk zich te baseren op de schatting van de kapitaalkosten die de eventuele verkoop van het bedrijfsonderdeel Rainbow zou genereren, zoals becijferd door de Britse autoriteiten.

(148)

De kosten die RBS sinds 2009 heeft gemaakt om te voldoen aan de toezegging tot afstoting, bedragen [1-3] miljard GBP (78). Het betreft verschillende soorten kosten, voor het grootste deel technologische kosten voor het opzetten van een afzonderlijk IT-platform voor het bedrijfsonderdeel Rainbow.

(149)

Het directe kapitaalverlies (79) van het alternatieve pakket is lager dan wanneer de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow wordt voortgezet. Bovendien is, wanneer de reeds door RBS gemaakte kosten worden meegerekend, het alternatieve pakket duidelijk duurder dan wat impliciet werd voorzien in het herstructureringsbesluit (80).

(150)

Concluderend kan worden gesteld dat wanneer die indicator wordt gebruikt, het alternatieve pakket in tegenstelling tot wat de Britse autoriteiten beweren, geen verlichting van de financiële last voor RBS inhoudt ten opzichte van wat in het herstructureringsbesluit was geschetst; integendeel, het is zelfs aanzienlijk duurder.

(151)

De impact van de CET1-ratio kan ook worden gebruikt om de verschillende scenario's te vergelijken. Het verschil tussen de indicator van de CET1-ratio en de indicator van het kapitaalverlies is dat bij de eerste ook rekening wordt gehouden met de vermindering van risicogewogen activa: Als een scenario resulteert in een grotere daling van risicogewogen activa heeft dit — voor een gegeven kapitaalverlies — een minder negatief effect op de CET1-ratio.

(152)

De CET1-cijfers zijn verstrekt door de Britse autoriteiten. Tabel 3 laat zien dat de CET1-impact van het alternatieve pakket significanter is. Dit lijkt het gevolg te zijn van het feit dat hier sprake is van een geringer verlies aan activa. Bijgevolg heeft het pakket ondanks het lagere kapitaalverlies een iets groter negatief effect op de CET1-ratio.

(153)

De alternatieve scenario's kunnen ook met betrekking tot de totale activa worden vergeleken. De impact van het alternatieve pakket op de totale activa is significant kleiner dan bij de toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow.

(154)

De toezegging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow was gericht op de afstoting van een levensvatbare bank. Om een levensvatbare bank te zijn, moest het bedrijfsonderdeel Rainbow beschikken over voldoende inkomensgenererende activa en klanten om de kosten van haar grote netwerk aan filialen en infrastructuur te kunnen dragen. De bedrijfsactiviteiten van Rainbow omvatten derhalve, naast leningen en deposito's voor kmo's, die centraal stonden in de maatregel ter bevordering van de mededinging op de kmo-markt, ook een hoog bedrag aan retailleningen en -deposito's.

(155)

Het alternatieve pakket voorziet niet in de overdracht van activa en passiva van particulieren- en andere niet-kmo's. Het is gericht op het bewerkstelligen van een overdracht van een deel van de kmo-klanten, met hun activa (leningen) en passiva (deposito's). Het alternatieve pakket is derhalve veel kleiner in termen van overgedragen activa, maar poogt een vergelijkbaar resultaat op de Britse bankenmarkt voor kmo's te realiseren.

(156)

Sinds de datum van het herstructureringsbesluit (14 december 2009) heeft RBS echt geprobeerd het bedrijfsonderdeel Rainbow af te stoten, zoals blijkt uit de opeenvolgende procedures die zijn ingeleid, en de aanzienlijke financiële en personele middelen die zijn ingezet voor de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow.

(157)

Daardoor heeft RBS aanzienlijke kosten gemaakt (met name de geschatte kosten voor de poging tot afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow, zoals beschreven in overweging 148).

(158)

De Commissie stelt eveneens vast dat het alternatieve pakket de aan RBS gestelde eisen niet lijkt te verlichten. In termen van kosten zou het alternatieve pakket, boven op de reeds in het verleden door RBS gedragen kosten, een extra financiële last voor RBS vormen. De cumulatieve kosten sinds 2009 zouden aanzienlijk hoger zijn dan impliciet was voorzien in het herstructureringsbesluit.

(159)

Het alternatieve pakket zal in combinatie met de verloren marktaandelen leiden tot een totale daling van het marktaandeel van RBS op de kmo-markt die ten minste gelijkwaardig is aan die waarvan werd uitgegaan in het herstructureringsbesluit. De vrees dat de zeer omvangrijke steun van 2008-2009 door RBS zou worden gebruikt om haar marktaandeel op de reeds geconcentreerde kmo-markt te consolideren of te doen groeien, zou dus op dezelfde wijze worden weggenomen als wanneer de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow had plaatsgevonden zoals voorzien in het herstructureringsbesluit.

(160)

De Commissie is derhalve van mening dat, met het oog op het bereiken van het beoogde effect op de mededinging, het alternatieve pakket gelijkwaardig is aan de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow.

(161)

De Commissie merkt tevens op dat RBS alle toezeggingen en gewijzigde toezeggingen van het herstructureringsbesluit en het gewijzigde herstructureringsbesluit (afgezien van de afstoting van het bedrijfsonderdeel Rainbow) ten uitvoer heeft gelegd. De aangemelde vervanging van één enkele toezegging tot afstoting vindt derhalve plaats in de context van een correcte uitvoering van de rest van het herstructureringsplan.

(162)

Op basis van de voorafgaande beoordeling zijn de door de Commissie in het inleidingsbesluit geuite twijfels ten aanzien van de gelijkwaardigheid van het alternatieve pakket weggenomen. De wijziging in de toezeggingen heeft geen gevolgen voor de conclusie in het herstructureringsbesluit en het gewijzigde herstructureringsbesluit, en de aan RBS verleende staatssteun moet derhalve op grond van artikel 107, lid 3, onder b), VWEU verenigbaar met de interne markt worden verklaard.

(163)

Voorts concludeert de Commissie dat de mogelijke staatssteun aan begunstigden van het alternatieve pakket verenigbaar met de interne markt moet worden verklaard als noodzakelijk onderdeel van de toezeggingen op basis waarvan de steunmaatregelen ten gunste van RBS verenigbaar met de interne markt zijn verklaard,