28.6.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 200/1

1.

1.1.

1.2.

1.3.

2.

3.

3.1.

3.2.

3.3.

3.4.

3.5.

3.6.

3.7.

3.8.

3.9.

3.10.

3.11.

4.

5.

6.

7.

(1)

Volgens artikel 107, lid 1, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna „het Verdrag” genoemd) is staatssteun in beginsel verboden. Dit verbod moet beletten dat staatssteun de mededinging op de interne markt verstoort en het handelsverkeer tussen lidstaten zodanig verandert dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. In bepaalde gevallen kan staatssteun echter met de interne markt verenigbaar zijn op grond van artikel 107, leden 2 en 3, van het Verdrag.

(2)

Op grond van artikel 107, lid 3, onder c), van het Verdrag kan de Commissie steun als verenigbaar met de interne markt aanmerken wanneer deze is bedoeld om de ontwikkeling van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid binnen de Europese Unie te vergemakkelijken, mits de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad.

(3)

De Europa 2020-strategie (1) zet in op het creëren van de voorwaarden voor slimme, duurzame en inclusieve groei. Met het oog daarop is een aantal nominale doelstellingen bepaald, onder meer inzake klimaatverandering en duurzame energie: i) een vermindering met 20 % van de broeikasgasemissies in de Unie ten opzichte van 1990; ii) het optrekken van het aandeel hernieuwbare energiebronnen in het energieverbruik in de Unie tot 20 %, en iii) een verbetering van de energie-efficiëntie in de Unie met 20 % ten opzichte van 1990. De eerste twee van deze voor de lidstaten bindende doelstellingen werden ten uitvoer gelegd door het Klimaat- en energiepakket (2).

(4)

Op 22 januari 2014 heeft de Commissie de energie- en klimaatdoelstellingen die tegen 2030 zouden moeten worden gehaald, voorgesteld in een mededeling onder de titel „Een beleidskader voor klimaat en energie in de periode 2020-2030” (3) (hierna „het beleidskader voor 2030” genoemd). De pijlers van dit beleidskader voor 2030 zijn: i) een reductie van de broeikasgasemissies met 40 % ten opzichte van 1990; ii) een Uniebrede bindende doelstelling van het aandeel hernieuwbare energie van ten minste 27 %; iii)nieuwe ambities voor het beleid inzake energie-efficiëntie, en iv) nieuwe regels en een stel nieuwe indicatoren die moeten zorgen voor een concurrerend en betrouwbaar energiesysteem.

(5)

De nominale doelstellingen uit punt 3 zijn van bijzonder belang voor deze richtsnoeren. Om het behalen van die doelstellingen te ondersteunen, is in de Europa 2020-strategie het „hulpbronnenefficiënt Europa” als een van de zeven vlaggenschipinitiatieven naar voren geschoven (4). Dat vlaggenschipinitiatief wil een kader tot stand brengen voor beleidsmaatregelen die de overschakeling naar een hulpbronnenefficiënte en koolstofarme economie moeten ondersteunen, hetgeen helpt om:

(6)

Herhaald dient te worden dat niet alleen in het Stappenplan voor efficiënt hulpbronnengebruik in Europa (5), maar ook in de conclusies van de Raad meer dan eens is opgeroepen tot het afbouwen van milieuschadelijke subsidies (6). Daarom dienen deze richtsnoeren rekening te houden met de negatieve effecten van milieuschadelijke subsidies, zonder uit het oog te verliezen dat, zoals in het desbetreffende vlaggenschipinitiatief wordt erkend, een evenwicht moet worden gevonden tussen de verschillende sectoren en beleidslijnen. Steun voor de winning van fossiele brandstoffen maakt geen deel uit van deze richtsnoeren.

(7)

In het Stappenplan worden de lidstaten ook opgeroepen om de hiaten aan te pakken in hun prestaties met betrekking tot het verwezenlijken van de voordelen van Uniewetgeving (7). Om te vermijden dat steunmaatregelen tot milieuschade leiden, moeten de lidstaten met name ook de inachtneming van de milieuwetgeving van de Unie verzekeren, een milieueffectbeoordeling uitvoeren wanneer het Unierecht dit voorschrijft, en erop toezien dat alle vereiste vergunningen worden verkregen.

(8)

Reeds in de mededeling „Energie 2020. Een strategie voor een concurrerende, duurzame en continu geleverde energie” (8), die deel uitmaakte van het vlaggenschipinitiatief „Een hulpbronnenefficiënt Europa”, was de conclusie dat de doelstellingen van een betrouwbare, betaalbare en duurzame energiemarkt in het gedrang komen tenzij de elektriciteitsnetten gemoderniseerd worden, verouderde installaties worden vervangen door concurrerende en schonere alternatieven, en energie in de gehele energieketen op een efficiëntere manier wordt gebruikt.

(9)

In het beleidskader voor 2030 wordt gepleit voor verregaande inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen conform de stappenplannen naar 2050. Om die ambitie waar te maken, dient een kostenefficiënte benadering te worden gehanteerd, die lidstaten flexibiliteit biedt om een transitie naar een koolstofarm energiesysteem te organiseren die aansluit bij hun specifieke situatie, en om het beleid inzake onderzoek en innovatie te bevorderen, zodat dit het klimaat- en energiekader voor de periode na 2020 kan ondersteunen. Deze richtsnoeren nemen die beginselen in acht en effenen de weg voor het beleidskader voor 2030.

(10)

In deze richtsnoeren zet de Commissie uiteen onder welke voorwaarden steun ten behoeve van energie en het milieu met de interne markt verenigbaar kan worden verklaard op grond van artikel 107, lid 3, onder c), van het Verdrag.

(11)

In haar mededeling over de modernisering van het EU-staatssteunbeleid (SAM) (9) kondigde de Commissie aan dat zij met de modernisering van het staatssteuntoezicht inzet op drie doelstellingen:

(12)

Met name werd in die mededeling ervoor gepleit om bij de herziening van de verschillende richtsnoeren en kaderregelingen een gemeenschappelijke benadering te hanteren, met het oog op het versterken van de interne markt, het bevorderen van een doeltreffender gebruik van publieke middelen door staatssteun beter te laten bijdragen aan doelstellingen van gemeenschappelijk belang, en een diepgaander onderzoek van het stimulerende effect, het beperken van steun tot het noodzakelijke minimum en het vermijden van eventuele negatieve effecten van steun op de mededinging en het handelsverkeer. De verenigbaarheidsvoorwaarden die in deze richtsnoeren worden uiteengezet, zijn op deze gemeenschappelijke beoordelingsbeginselen gebaseerd.

(13)

Deze richtsnoeren zijn van toepassing op staatssteun ten behoeve van doelstellingen op het gebied van milieubescherming of energie in alle sectoren die onder de toepassing van het Verdrag vallen, voor zover het maatregelen betreft die onder onderdeel 1.2 vallen. Deze richtsnoeren zijn dus ook van toepassing op de sectoren waarvoor specifieke Unieregels inzake staatssteun gelden (vervoer (10), kolenindustrie, landbouw, bosbouw, en visserij en aquacultuur) tenzij in die specifieke regels anderszins is bepaald.

(14)

Wat de landbouw, visserij en aquacultuur betreft, zijn deze richtsnoeren van toepassing op milieusteun voor ondernemingen die in de verwerking en de afzet van producten werkzaam zijn en, onder bepaalde voorwaarden, ondernemingen die actief zijn in de primaire productie. Voor die sectoren gelden de volgende voorwaarden:

(15)

Deze richtsnoeren zijn niet van toepassing op:

(16)

Milieu- en energiesteun mag niet worden verleend aan ondernemingen in moeilijkheden, zoals voor de toepassing van deze richtsnoeren gedefinieerd door de toepasselijke communautaire richtsnoeren inzake reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden (19), als gewijzigd of vervangen.

(17)

Bij het beoordelen van steun ten behoeve van een begunstigde ten aanzien waarvan een bevel tot terugvordering uitstaat ingevolge een eerder besluit van de Commissie waarin de steun onrechtmatig en met de interne markt onverenigbaar is verklaard, zal de Commissie rekening houden met het bedrag aan steun dat nog moet worden teruggevorderd (20).

(18)

De Commissie heeft een aantal milieu- en energiemaatregelen geïdentificeerd die, onder bepaalde voorwaarden, op grond van artikel 107, lid 3, onder c), van het Verdrag verenigbaar kunnen zijn met de interne markt:

(19)

Voor de toepassing van deze richtsnoeren wordt verstaan onder:

(20)

Voor individuele steun toegekend op grond van een steunregeling blijft de verplichting tot aanmelding overeenkomstig artikel 108, lid 3, van het Verdrag gelden, indien de steun de volgende aanmeldingsdrempels overschrijdt (32) en niet op grond van een concurrerende inschrijvingsprocedure wordt toegekend:

(21)

Voor vrijstellingen van of kortingen op milieubelastingen en vrijstellingen van de financiering van energie uit hernieuwbare energiebronnen die onder onderdeel 3.7 vallen, zullen de voorwaarden voor individueel aan te melden steun niet gelden. Voor steun die echter wordt toegekend in de vorm van fiscale steun die niet onder onderdeel 3.7 van deze richtsnoeren valt, zal een individuele beoordeling plaatsvinden indien de in dat onderdeel bedoelde drempels worden overschreden. Dit geldt ook ongeacht of de individuele begunstigde tegelijkertijd een belastingvrijstelling of -korting krijgt die onder onderdeel 3.7 valt.

(22)

Deze richtsnoeren bevatten de criteria voor de verenigbaarheid van regelingen en individuele steun ten behoeve van milieubeschermings- en energiedoelstellingen waarvoor de aanmeldingsverplichting van artikel 108, lid 3, van het Verdrag geldt.

(23)

Staatssteun ten behoeve van milieubeschermings- en energiedoelstellingen zal als op grond van artikel 107, lid 3, onder c), van het Verdrag met de interne markt verenigbaar worden beschouwd, mits deze, op grond van de in dit deel uiteengezette gemeenschappelijke beoordelingsbeginselen, resulteert in een grotere bijdrage tot de milieu- of energiedoelstellingen van de Unie zonder dat de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt, daardoor zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. Met de specifieke handicaps van steungebieden zal rekening worden gehouden.

(24)

In dit deel wordt duidelijk gemaakt hoe de Commissie de in onderdeel 3.1 beschreven gemeenschappelijke beoordelingsbeginselen zal toepassen bij het beoordelen van steunregelingen en, in voorkomend geval, specifieke voorwaarden vaststelt voor individuele steun (die op grond van een regeling of ad hoc wordt verleend).

(25)

In onderdeel 3.2 worden de algemene verenigbaarheidsvoorwaarden beschreven die gelden voor alle steunmaatregelen die binnen het toepassingsgebied van deze richtsnoeren vallen, tenzij in de meer specifieke onderdelen van deel 3 deze algemene verenigbaarheidsvoorwaarden nader worden gespecificeerd of worden gewijzigd. Onderdeel 3.2 is dan ook van toepassing op de volgende maatregelen die niet aan bod komen in de specifiekere onderdelen van deel 3:

(26)

Om te kunnen beoordelen of een aangemelde steunmaatregel verenigbaar kan worden geacht met de interne markt, gaat de Commissie in de regel na of de vormgeving van de steunmaatregel ervoor zorgt dat de positieve effecten van de steunmaatregel voor het behalen van een doelstelling van gemeenschappelijk belang opwegen tegen de mogelijke negatieve effecten ervan op het handelsverkeer en de mededinging.

(27)

In de mededeling van 8 mei 2012 over de modernisering van het EU-staatssteunbeleid (SAM) (33) werd ervoor gepleit om gemeenschappelijke beginselen uit te werken en vast te leggen die van toepassing zijn op de verenigbaarheidsbeoordeling die de Commissie voor alle steunmaatregelen uitvoert. Met het oog daarop zal de Commissie een staatssteunmaatregel alleen als verenigbaar met de interne markt beschouwen indien deze aan elk van de volgende criteria voldoet:

(28)

Bepaalde categorieën steunregelingen kunnen verder afhankelijk worden gesteld van de voorwaarde dat een doorlichting achteraf wordt uitgevoerd, zoals die in deel 4 wordt beschreven. In dergelijke gevallen kan de Commissie de looptijd van die regelingen beperken (in de regel tot vier jaar of minder), met een mogelijkheid om nadien de verlenging daarvan opnieuw aan te melden.

(29)

Bovendien kan, indien een staatssteunmaatregel of de daaraan gekoppelde voorwaarden (zoals de financieringsmethode wanneer die een integrerend onderdeel van de staatssteunmaatregel vormt) leiden tot een daarmee onlosmakelijk verbonden schending van het Unierecht, de steun niet met de interne markt verenigbaar worden verklaard (34). Zo moet bijvoorbeeld op energiegebied iedere heffing die dient om een staatssteunmaatregel te financieren, met name voldoen aan de artikelen 30 en 110 van het Verdrag (35).

(30)

De algemene doelstelling van milieusteun is het niveau van milieubescherming te verbeteren ten opzichte van het niveau dat zonder steun zou zijn bereikt. Met name zijn in de Europa 2020-strategie ambities en doelstellingen voor duurzame groei geformuleerd die de overschakeling naar een hulpbronnenefficiënte en koolstofarme economie moeten ondersteunen. Een koolstofarme economie met een aanzienlijk aandeel variabele energie uit hernieuwbare energiebronnen vereist een aanpassing van het energiesysteem en met name aanzienlijke investeringen in energienetwerken (36). De primaire doelstelling van steun in de energiesector is te zorgen voor een concurrerend en duurzaam energiesysteem met leveringszekerheid, in een goed functionerende Unie-energiemarkt (37).

(31)

Lidstaten die voornemens zijn milieu- of energiesteun toe te kennen, zullen de nagestreefde doelstelling precies moeten afbakenen en zullen moeten uitleggen wat de verwachte bijdrage van de maatregel aan die doelstelling is. Wanneer een maatregel met cofinanciering van de Europese structuur- en investeringsfondsen wordt ingevoerd, kunnen de lidstaten zich, bij het formuleren van de nagestreefde milieu- of energiedoelstellingen, op de argumentatie in de desbetreffende operationele programma’s baseren.

(32)

Milieustudies kunnen bijdragen tot het behalen van een gemeenschappelijke doelstelling wanneer zij rechtstreeks verband houden met investeringen die op grond van deze richtsnoeren in aanmerking komen, ook indien de onderzochte investering, op grond van de bevindingen van een voorbereidende studie, niet wordt uitgevoerd.

(33)

Om aan te tonen dat individueel aan te melden steun bijdraagt tot een hoger niveau van milieubescherming, kan de lidstaat, zoveel mogelijk in kwantificeerbare termen, gebruikmaken van een uiteenlopende reeks indicatoren, met name de hier genoemde:

(34)

Wordt algemeen weliswaar erkend dat concurrerende markten doorgaans doelmatige uitkomsten opleveren in termen van prijzen, productie en gebruik van hulpbronnen, dan kan, wanneer marktfalen speelt (38), overheidsinterventie de markten beter helpen te functioneren. Onder bepaalde omstandigheden kunnen steunmaatregelen immers marktfalen corrigeren en zodoende bijdragen aan het behalen van de gemeenschappelijke doelstelling voor zover de markt zelf er niet in slaagt een doelmatige uitkomst te genereren. Om te kunnen beoordelen of staatssteun doeltreffend is voor het bereiken van de doelstelling, is het nodig om eerst voor het aan te pakken probleem een diagnose te stellen en dit nader te omschrijven. Staatssteun dient te zijn gericht op situaties waar steun kan zorgen voor een wezenlijke verbetering die de markt alleen niet tot stand kan brengen.

(35)

Om richtsnoeren te kunnen vaststellen die garanderen dat steunmaatregelen de gemeenschappelijke doelstelling verwezenlijken, zouden de lidstaten een nadere omschrijving moeten geven van marktfalen dat een belemmering vormt voor een hoger niveau van milieubescherming of een goed functionerende, betrouwbare, betaalbare en duurzame interne energiemarkt. Marktfalen met betrekking tot milieu- en energiedoelstellingen kan, of het nu daarvan verschilt of daarmee gelijkloopt, een hinderpaal zijn voor het bereiken van optimale uitkomsten en kan om de volgende redenen tot een ondoelmatige uitkomst leiden:

(36)

Het feit dat binnen een bepaalde context marktfalen bestaat, is op zich geen voldoende argument voor overheidsmaatregelen. Met name kunnen reeds andere beleidslijnen en maatregelen voorhanden zijn die bepaalde van de vastgestelde vormen van marktfalen aanpakken. Voorbeelden daarvan zijn onder meer sectorale regulering, bindende vervuilingsnormen, tariefmechanismen zoals de Unieregeling voor handel in broeikasgasemissierechten (hierna „EU-ETS” genoemd) en CO2-heffingen. Aanvullende maatregelen die staatssteun behelzen, kunnen alleen gericht zijn op het resterende marktfalen, d.w.z. het marktfalen dat door die andere beleidslijnen of maatregelen niet wordt aangepakt. Voorts is het van belang dat wordt aangetoond hoe staatssteun andere beleidslijnen en maatregelen versterkt die hetzelfde marktfalen moeten corrigeren. Daarom is het argument dat staatssteun nodig is, minder overtuigend indien de steun ingaat tegen andere beleidslijnen die op hetzelfde marktfalen zijn gericht.

(37)

De Commissie zal steun als noodzakelijk beschouwen indien de lidstaat aantoont dat de steun daadwerkelijk inzet op (resterend) marktfalen dat onopgelost blijft.

(38)

Hoewel er, algemeen gesproken, sprake kan zijn van marktfalen en steunmaatregelen in beginsel goed kunnen zijn vormgegeven om een doelmatige marktuitkomst op te leveren, hebben niet alle betrokken ondernemingen in dezelfde mate met dit soort marktfalen te kampen. Daarom zal de Commissie, voor individueel aan te melden steun, de specifieke behoefte aan steun in de betrokken zaak nagaan. Het is aan de lidstaat om aan te tonen dat, wat de met de steun gesteunde specifieke activiteit betreft, marktfalen onopgelost blijft en dat de steun daadwerkelijk op het aanpakken van dat marktfalen is gericht.

(39)

Afhankelijk van het specifieke marktfalen dat dient te worden aangepakt, zal de Commissie rekening houden met de volgende factoren:

(40)

De voorgenomen steunmaatregel moet een geschikt beleidsinstrument zijn om de betrokken beleidsdoelstelling te helpen bereiken. Een steunmaatregel zal niet als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd indien dezelfde positieve bijdrage aan de gemeenschappelijke doelstelling kan worden geleverd met andere, minder verstorende beleidsinstrumenten of andere, minder verstorende soorten steuninstrumenten.

(41)

Staatssteun is niet het enige beleidsinstrument waarover de lidstaten beschikken om hogere niveaus van milieubescherming te bevorderen of om een goed functionerende, betrouwbare, betaalbare en duurzame interne energiemarkt tot stand te brengen. Belangrijk is daarbij voor ogen te houden dat er misschien andere, beter geschikte instrumenten zijn om die doelstellingen te bereiken. Regulering en marktgebaseerde instrumenten zijn de belangrijkste instrumenten om milieu- en energiedoelstellingen te bereiken. Ook zachte instrumenten, zoals vrijwillige milieukeuren en de verspreiding van milieuvriendelijke technologieën, kunnen een belangrijke rol spelen om tot een hoger niveau van milieubescherming te komen.

(42)

Verschillende maatregelen om hetzelfde marktfalen te verhelpen, kunnen elkaar tegenwerken. Dit is het geval wanneer een efficiënt, marktgebaseerd mechanisme is opgezet dat specifiek op het probleem van externaliteiten is gericht. Een bijkomende steunmaatregel om hetzelfde marktfalen aan te pakken, dreigt de slagkracht van dit marktgebaseerde mechanisme aan te tasten.

(43)

Verschillende maatregelen om verschillende vormen van marktfalen te verhelpen, kunnen elkaar tegenwerken. Een maatregel die inwerkt op een probleem van leveringszekerheid, moet worden afgewogen tegen de milieudoelstelling van de uitfasering van subsidies die schadelijk zijn voor het milieu of de economie, met inbegrip van fossiele brandstoffen. Evenzo kan een maatregel om broeikasgasemissies terug te dringen, het aanbod van variabele stroom doen toenemen, hetgeen dan negatief kan uitwerken op de leveringszekerheid.

(44)

Het beginsel „de vervuiler betaalt” doen naleven via de milieuwetgeving, zorgt in beginsel ervoor dat het marktfalen in verband met negatieve externaliteiten zal worden gecorrigeerd. Daarom is staatssteun geen geschikt instrument en kan geen staatssteun worden toegekend wanneer de begunstigde van de steun op grond van bestaande Uniewetgeving of nationale wetgeving voor de vervuiling aansprakelijk kan worden gehouden (40).

(45)

Milieusteun en energiesteun kan in verschillende vormen worden toegekend. De lidstaat dient er echter voor te zorgen dat de steun wordt toegekend in de vorm die naar verwachting het minste risico op verstoringen van het handelsverkeer en de mededinging oplevert. In dat verband moet de lidstaat aantonen waarom andere, potentieel minder verstorende vormen van steun (zoals terugbetaalbare voorschotten in vergelijking met rechtstreekse subsidies of belastingkredieten in vergelijking met belastingkortingen) of vormen van steun die gebaseerd zijn op financiële instrumenten zoals schuld- of eigenvermogensinstrumenten (bv. leningen met rentekorting of rentesubsidie, overheidsgaranties of een andere vorm van kapitaalverschaffing tegen gunstige voorwaarden) minder geschikt zijn.

(46)

Het gekozen steuninstrument dient aan te sluiten bij het marktfalen dat de steunmaatregel beoogt aan te pakken. Met name kan, wanneer de reële inkomsten onzeker zijn (bijvoorbeeld in het geval van energiebesparende maatregelen), een terugbetaalbaar voorschot het geschikte instrument zijn. Voor steunregelingen waarmee de doelstellingen en prioriteiten van operationele programma’s ten uitvoer worden gelegd, wordt het in dit programma gekozen financieringsinstrument in beginsel geacht een passend instrument te zijn.

(47)

Voor exploitatiesteun moet de lidstaat aantonen dat de steun geschikt is voor het behalen van de doelstelling van de regeling waarop de steun inzet. Om aan te tonen dat de steun geschikt is, kan de lidstaat het steunbedrag vooraf berekenen als een vast bedrag dat de over een bepaalde periode verwachte bijkomende kosten dekt, om zo ondernemingen te stimuleren hun kosten zo beperkt mogelijk te houden en hun bedrijfsactiviteiten op termijn doelmatiger te laten verlopen (41).

(48)

Om aan te tonen dat regelingen geschikte instrumenten zijn, kan de lidstaat ook gebruikmaken van uitkomsten van doorlichtingen uit het verleden, zoals beschreven in deel 4.

(49)

Milieu- en energiesteun kan alleen met de interne markt verenigbaar worden verklaard indien deze een stimulerend effect heeft. Van een stimulerend effect is sprake wanneer de steun de begunstigde ervan ertoe aanzet zijn gedrag zodanig te veranderen dat het niveau van milieubescherming toeneemt of een betrouwbare, betaalbare en duurzame energiemarkt beter gaat functioneren, een gedragsverandering die deze zonder de steun niet zou doorvoeren. De steun mag niet de kosten subsidiëren van een activiteit die een onderneming sowieso zou moeten maken, noch mag deze een vergoeding zijn voor het normale zakelijke risico van een economische activiteit.

(50)

Volgens de Commissie heeft de steun voor de begunstigde geen stimulerend effect in alle gevallen waarin de werkzaamheden aan het project reeds zijn aangevangen voordat de begunstigde bij de nationale autoriteiten een steunaanvraag heeft ingediend. In die gevallen waarin een begunstigde een project begint uit te voeren voordat hij een steunaanvraag heeft ingediend, zal alle steun voor dat project niet als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd.

(51)

Lidstaten moeten een formulier voor het aanvragen van steun invoeren en gebruiken. Dit aanvraagformulier bevat ten minste de naam van de aanvrager en de grootte van zijn bedrijf, een beschrijving van het project, met vermelding van de locatie en de start- en einddatum, het steunbedrag dat nodig is om het project uit te voeren, en de in aanmerking komende kosten. Op het aanvraagformulier moeten de begunstigden de situatie zonder steun beschrijven, d.w.z. een situatie die het nulscenario (counterfactual) wordt genoemd, of het alternatieve project of scenario. Daarnaast moeten grote ondernemingen, ter staving van het in het aanvraagformulier beschreven nulscenario, bewijsstukken verschaffen.

(52)

Wanneer de steunverlenende autoriteit een aanvraagformulier ontvangt, moet zij het nulscenario op zijn geloofwaardigheid toetsen en bevestigen dat de steun het vereiste stimulerende effect heeft. Een nulscenario is geloofwaardig indien het een reëel scenario betreft en verband houdt met factoren die meespeelden in de besluitvorming op de datum waarop de begunstigde het besluit nam ten aanzien van de investering. Aan de voorwaarden van de punten 50 en 51 hoeft niet te worden voldaan wanneer de steun op basis van een concurrerende inschrijvingsprocedure wordt toegekend.

(53)

De Commissie is van oordeel dat steun voor aanpassing aan toekomstige Unienormen in beginsel een stimulerend effect heeft, ook wanneer de norm reeds is vastgesteld, maar nog niet in werking is getreden. In dat laatste geval echter heeft steun een stimulerend effect wanneer de steun de verwezenlijking van de investering stimuleert lang voordat de norm van kracht wordt. Steun voor de aanpassing aan reeds vastgestelde, maar nog niet in werking getreden Unienormen zal geacht worden een stimulerend effect te hebben indien de investering ten minste één jaar vóór de inwerkingtreding van de Unienormen ten uitvoer wordt gelegd en voltooid.

(54)

Voorts kan er in afwijking van punt 53 sprake zijn van een stimulerend effect indien steun wordt toegekend ten behoeve van:

(55)

De Commissie vindt dat steun ten behoeve van investeringen die de begunstigde in staat stellen maatregelen te nemen die verder gaan dan de geldende Unienormen, positief bijdraagt tot de milieu- of energiedoelstelling. Om lidstaten niet te ontmoedigen verplichte nationale normen vast te stellen die strenger zijn dan de overeenkomstige Unienormen, is van dit soort positieve bijdrage sprake ongeacht of er nationale normen bestaan die strenger zijn dan de Unienorm. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om maatregelen ter verbetering van de water- en luchtkwaliteit die verder gaan dan bindende Unienormen. Van deze positieve bijdrage is ook sprake in het geval van een bindende nationale norm die is vastgesteld bij ontstentenis van Unienormen.

(56)

Op grond van de richtlijn energie-efficiëntie, Richtlijn 2012/27/EU (42), moeten grote ondernemingen om de vier jaar een energieaudit uitvoeren. Daarom kan steun aan grote ondernemingen ten behoeve van energieaudits alleen een stimulerend effect hebben voor zover de steun geen compensatie is voor een energieaudit die door deze richtlijn energie-efficiëntie wordt opgelegd. Aangezien dezelfde verplichting niet geldt voor kmo’s, kan staatssteun aan kmo’s voor het uitvoeren van de energieaudit een stimulerend effect hebben.

(57)

Het voorgaande punt laat de beoordeling onverlet van het stimulerende effect van staatssteun voor energie-efficiëntiemaatregelen die worden aanbevolen door of uitgevoerd als gevolg van de energieaudit of die voortvloeien uit andere instrumenten, zoals energiebeheersystemen en milieubeheersystemen.

(58)

Voor individueel aan te melden maatregelen moeten de lidstaten het stimulerende effect van de steun uitgebreid aantonen aan de Commissie. Zij moeten duidelijke bewijzen leveren dat de steun daadwerkelijk invloed heeft op het investeringsbesluit, zodat daarmee het gedrag van de begunstigde onderneming wordt gewijzigd, het niveau van milieubescherming wordt verhoogd of dit resulteert in een beter functioneren van de Europese energiemarkt. Om een omvattende beoordeling mogelijk te maken, moet de lidstaat niet alleen informatie over het gesteunde project verstrekken, maar ook een uitgebreide beschrijving van het nulscenario waarin geen van de lidstaten steun verleent aan de begunstigde.

(59)

De voordelen van nieuwe investeringen of productiemethoden zijn doorgaans niet beperkt tot hun directe effecten op het milieu of de energiemarkt. Dit soort voordelen kunnen met name productievoordelen zijn (43), terwijl de risico’s met name verband houden met de onzekerheid over de vraag of de investering wel zo productief zal zijn als verwacht.

(60)

Het stimulerende effect kan in beginsel worden vastgesteld aan de hand van een analyse aan de hand van het nulscenario, waarbij de omvang van de geplande activiteiten mét en zonder steun wordt vergeleken. In wezen komt dit erop neer dat de winstgevendheid van het project zonder de steun wordt nagegaan, om na te gaan of deze inderdaad achterblijft bij de winst die de onderneming zou behalen door het alternatieve project ten uitvoer te leggen.

(61)

In dat verband kan de winstgevendheid worden beoordeeld aan de hand van methoden die in de betrokken sector gebruikelijk zijn, zoals bijvoorbeeld methoden om de netto contante waarde (NPV) van het project (44), de interne opbrengstvoet (IRR) (45) of de gemiddelde Return on Capital Employed (ROCE) te beoordelen. De winstgevendheid van het project moet worden vergeleken met normale rendementspercentages die de onderneming hanteert bij andere vergelijkbare investeringsprojecten. Wanneer die percentages niet beschikbaar zijn, moet de winstgevendheid van het project worden vergeleken met de kapitaalkosten van de onderneming als geheel of met de rendementspercentages die doorgaans in de betrokken sector zijn waar te nemen.

(62)

Wanneer er geen specifiek nulscenario bekend is, kan het stimulerende effect worden aangenomen wanneer er een financieringskloof is, d.w.z. wanneer de investeringskosten hoger uitvallen dan de netto contante waarde van de verwachte exploitatiebaten van de investering op basis van een vooraf opgesteld ondernemingsplan.

(63)

De lidstaten wordt met name gevraagd om zich te baseren op uit de betrokken periode stammend, relevant en geloofwaardig bewijsmateriaal, zoals onder meer officiële documenten van de raad van bestuur, rapporten van kredietcomités, risicobeoordelingen, financiële rapporten, interne businessplannen, adviezen van deskundigen en andere studies met betrekking tot het investeringsproject dat ter beoordeling voorligt. Documenten die informatie bevatten over vraagprognoses, kostenprognoses en financiële prognoses, documenten die aan een investeringscomité worden overgelegd en waarin verschillende investeringsscenario’s zijn uitgewerkt, of documenten die aan de financiële instellingen worden verstrekt, kunnen helpen om zich van het stimulerende effect te vergewissen.

(64)

Om te garanderen dat het stimulerende effect op objectieve basis wordt vastgesteld, kan de Commissie bij haar beoordeling van het stimulerende effect een vergelijking maken tussen ondernemingsspecifieke gegevens en gegevens over de bedrijfstak waarin de onderneming actief is (de zogeheten benchmarking). Met name dient de lidstaat, voor zover mogelijk, sectorale gegevens te verschaffen waaruit blijkt dat het nulscenario van de onderneming, haar vereiste winstgevendheidsniveau en haar verwachte kasstromen redelijk zijn.

(65)

De Commissie kan tot de conclusie komen dat er een stimulerend effect is in gevallen waarin een onderneming — met steun — een prikkel heeft om een project uit te voeren, zelfs indien het gesteunde project niet het normale winstgevendheidsniveau bereikt. Dit kan bijvoorbeeld gerechtvaardigd zijn omdat de ruimere voordelen niet tot uiting komen in de winstgevendheid van het project zelf. In die omstandigheden krijgt het bewijs ter staving van het bestaan van een stimulerend effect bijzonder belang.

(66)

Wanneer een onderneming zich aanpast aan een nationale norm die verder gaat dan Unienormen of die is vastgesteld bij ontstentenis van Unienormen, zal de Commissie nagaan of de begunstigde van de steun, wat de toegenomen kosten betreft, substantieel zou zijn getroffen en niet in staat zou zijn geweest de aan de onmiddellijke toepassing van de nationale normen verbonden kosten te dragen.

(67)

Voor investeringen waarmee ondernemingen boven de door Unienormen vereiste minimumniveaus uitkomen, kan de Commissie toch besluiten dat er geen stimulerend effect speelt, met name indien die investeringen beantwoorden aan de op de markt beschikbare technische minimumnormen.

(68)

Indien de steun de gedragingen van de begunstigde niet verandert door deze aan te zetten tot bijkomende activiteiten, heeft die steun geen stimulerend effect in termen van het bevorderen van milieuvriendelijk handelen in de Unie of het versterken van het functioneren van de Europese energiemarkt. Daarom zal steun niet worden goedgekeurd in gevallen waarin blijkt dat dezelfde activiteiten zelfs zonder steun zouden plaatsvinden.

(69)

Milieu- en energiesteun wordt als evenredig beschouwd indien het steunbedrag per begunstigde beperkt blijft tot het minimum dat nodig is om de beoogde doelstelling inzake milieubescherming of energie te verwezenlijken.

(70)

Als algemeen beginsel geldt dat steun als tot het minimum beperkt zal worden beschouwd indien het steunbedrag overeenstemt met de voor het bereiken van de doelstelling vereiste (netto)meerkosten vergeleken met het nulscenario waarin er geen steun wordt verleend. De nettomeerkosten worden vastgesteld als het verschil tussen de economische baten en kosten (inclusief investeringen en exploitatie) van het gesteunde project en die van het alternatieve project dat de onderneming zonder steun zou uitvoeren (d.w.z. het nulscenario).

(71)

Het kan echter moeilijk zijn om alle economische voordelen die een onderneming uit extra investeringen zal halen, volledig in rekening te brengen (46). Daarom kan voor maatregelen waarvoor geen individuele beoordeling moet worden uitgevoerd, een vereenvoudigde methode worden gebruikt waarin de klemtoon ligt op het berekenen van de extra investeringskosten, d.w.z. zonder rekening te houden met de exploitatiebaten en -kosten. Maatregelen waarvoor geen individuele beoordeling moet worden gemaakt, zullen geacht worden evenredig te zijn indien het steunbedrag de maximale steunintensiteit (d.w.z. een bepaald percentage van de in aanmerking komende kosten zoals dat in de punten 72 tot en met 76 wordt bepaald) niet overschrijdt. Die maximale steunintensiteiten dienen ook als plafond voor de steun ten behoeve van aan te melden maatregelen.

(72)

Bij milieusteun zijn de in aanmerking komende kosten de extra kosten van de investeringen in immateriële en/of materiële activa die rechtstreeks verband houden met het bereiken van de gemeenschappelijke doelstelling.

(73)

De in aanmerking komende kosten worden als volgt bepaald:

(74)

Bijlage 2 bevat een overzicht van de relevante nulscenario’s of berekeningen van de in aanmerking komende kosten die laten zien welk nulscenario in vergelijkbare zaken moet worden gebruikt. De Commissie kan alternatieve nulscenario’s accepteren indien de lidstaat dat goed onderbouwt.

(75)

Voor maatregelen ten behoeve van geïntegreerde projecten, zoals geïntegreerde energie-efficiëntiemaatregelen of biogasprojecten, kan het nulscenario moeilijk te bepalen zijn. Wanneer geen geloofwaardig nulscenario kan worden bepaald, is de Commissie bereid om de totale kosten van een project als alternatief te beschouwen, hetgeen kan betekenen dat steunintensiteiten worden verlaagd om de verschillende berekening van de in aanmerking komende kosten tot uiting te brengen.

(76)

De in de punten 73 tot 75 uiteengezette regels, gelden voor de bouw van productie-installaties in projecten voor energie-efficiënte stadsverwarming of -koeling. Evenwel zal de benadering waarbij naar de financieringskloof wordt gekeken, worden toegepast op steun voor de aanleg van het netwerk, net zoals als bij de beoordeling van energie-infrastructuur.

(77)

Met het oog op voorspelbaarheid en een gelijk speelveld hanteert de Commissie voor steun de maximale steunintensiteiten die in bijlage 1 zijn vermeld. Die steunintensiteiten brengen de behoefte aan overheidsingrijpen tot uiting die wordt bepaald door de omvang van het marktfalen, enerzijds, en de verwachte mate van verstoring van de mededinging en het handelsverkeer, anderzijds.

(78)

Hogere steunintensiteiten kunnen worden toegestaan voor bepaalde soorten steun of voor investeringen in een steungebied, maar de steunintensiteit mag nooit meer dan 100 % van de in aanmerking komende kosten bedragen:. De mogelijkheden voor hogere steunintensiteiten zijn als volgt:

(79)

Daarom zal de Commissie steun als verenigbaar met de interne markt beschouwen indien de in aanmerking komende kosten correct zijn berekend en de in bijlage 1 aangegeven maximale steunintensiteiten in acht zijn genomen.

(80)

Wanneer de steun wordt toegekend via een concurrerende inschrijvingsprocedure op grond van duidelijke, transparante en niet-discriminerende criteria, kan het steunbedrag tot 100 % van de in aanmerking komende kosten oplopen (53). Deze inschrijvingsprocedure moet niet-discriminerend zijn en er moeten voldoende ondernemingen aan kunnen deelnemen. Bovendien moet het met de inschrijvingsprocedure verband houdende budget een bindende beperking zijn in die zin dat niet alle deelnemers steun kunnen krijgen. Ten slotte moet de steun worden toegekend op grond van de oorspronkelijke offerte van de gegadigde, zodat verdere onderhandelingen zijn uitgesloten.

(81)

Steun kan gelijktijdig op grond van meerdere steunregelingen worden toegekend of mag worden gecumuleerd met ad-hocsteun, mits het totale bedrag aan staatssteun voor een activiteit of project de maxima niet overschrijdt die met de steunplafonds van deze richtsnoeren zijn vastgesteld. Centraal door de Commissie beheerde Uniefinanciering die niet direct of indirect onder de controle van de lidstaat staat (54), vormt geen staatssteun. Wanneer dit soort Uniefinanciering wordt gecombineerd met staatssteun, wordt alleen met deze laatste rekening gehouden om te bepalen of aanmeldingsdrempels en de maximale steunbedragen in acht worden genomen, mits het totale bedrag aan overheidsfinanciering dat voor dezelfde in aanmerking komende kosten wordt toegekend, het of de maximale financieringspercentage of -percentages niet overschrijdt dat of die in de toepasselijke regels van het Unierecht is of zijn vastgesteld.

(82)

Steun mag niet worden gecumuleerd met de-minimissteun voor dezelfde in aanmerking komende kosten indien deze cumulering ertoe zou leiden dat de steunintensiteit hoger uitkomt dan de in deze richtsnoeren vastgestelde steunintensiteit.

(83)

Voor individuele steun is inachtneming van de in dit deel en in bijlage 1 vastgestelde maximale steunintensiteiten niet voldoende om evenredigheid te garanderen. Die maximale steunintensiteiten worden gehanteerd als een plafond voor individuele steun (55).

(84)

Als algemene regel geldt dat individueel aangemelde steun geacht zal worden tot het minimum beperkt te zijn indien het steunbedrag overeenstemt met de nettomeerkosten van de gesteunde investering in het betrokken gebied vergeleken met het nulscenario waarin er geen steun wordt verleend. Alle desbetreffende kosten en baten over de hele levensduur van het project moeten in aanmerking worden genomen.

(85)

Indien geen specifiek alternatief project kan worden gevonden dat als nulscenario kan dienen, zal de Commissie nagaan of het steunbedrag hoger uitvalt dan het minimum dat nodig is om het gesteunde project voldoende winstgevend te maken, doordat bijvoorbeeld de interne opbrengstvoet (IRR) daarvan daardoor hoger uitkomt dan de normale rendementspercentages die de betrokken onderneming hanteert bij andere vergelijkbare investeringsprojecten. Wanneer die benchmark niet beschikbaar is, kunnen de kapitaalkosten van de onderneming als geheel of de rendementspercentages die doorgaans in de betrokken sector zijn waar te nemen, voor dat doel worden gebruikt.

(86)

De lidstaat dient het bewijs te leveren dat het steunbedrag tot het minimum wordt beperkt. Berekeningen die voor de analyse van het stimulerende effect zijn gebruikt, kunnen ook worden gebruikt om na te gaan of de steun evenredig is. De lidstaat moet de evenredigheid aantonen op grond van de documenten als bedoeld in punt 63.

(87)

Voor exploitatiesteun die via een concurrerende inschrijvingsprocedure wordt toegekend, wordt individuele steun geacht evenredig te zijn indien de algemene voorwaarden zijn vervuld.

(88)

Wil de steun verenigbaar zijn met de interne markt, dan moeten de negatieve effecten van de steunmaatregel in termen van mededingingsdistorsies en beïnvloeding van het handelsverkeer tussen lidstaten beperkt zijn en moeten de positieve effecten ervan in termen van bijdrage aan de doelstelling van gemeenschappelijk belang opwegen tegen die negatieve effecten.

(89)

De Commissie ziet vooral twee potentiële door steun veroorzaakte verstoringen: verstoringen van de productmarkt en locatiegebonden effecten. Beide soorten verstoringen kunnen leiden tot allocatieve inefficiënties die de economische slagkracht van de interne markt aantasten, en tot spreidingsproblemen met invloed op de verdeling van economische activiteiten over de verschillende regio’s.

(90)

Steun voor milieudoeleinden zal, naar zijn aard, meestal milieuvriendelijke producten en technologieën begunstigen ten koste van andere, meer vervuilende producten en technologieën, en dit effect van de steun zal, in beginsel, niet worden beschouwd als een ongewenste verstoring van de mededinging, omdat het intrinsiek verband houdt met het doel zelf van de steun, namelijk de vergroening van de economie. Bij het beoordelen van de mogelijke negatieve effecten van milieusteun zal de Commissie rekening houden met het totale milieueffect van de maatregel ten opzichte van de negatieve impact ervan op de marktpositie — en dus op de winst — van niet-gesteunde ondernemingen. Daarbij zal de Commissie vooral rekening houden met de verstorende effecten voor concurrenten die ook op milieuvriendelijke basis actief zijn, zelfs zonder steun. Ook is het zo dat hoe geringer het verwachte milieu-effect van de betrokken maatregel is, des te grondiger zal worden nagegaan wat het effect ervan is op de marktaandelen en de winst van concurrenten op de markt.

(91)

Een van de mogelijke schadelijke effecten van staatssteun voor milieu- en energiedoelstellingen is dat daarmee het marktmechanisme wordt doorkruist dat voor efficiënte uitkomsten zorgt door het belonen van de meest doelmatige en innovatieve producenten en het onder druk zetten van de minst doelmatige producenten om te verbeteren, te herstructureren of de markt te verlaten. Dit kan een situatie doen ontstaan waarin, als gevolg van de steun die bepaalde ondernemingen krijgen, doelmatigere of innovatievere concurrenten (bv. concurrenten met een andere, misschien zelfs schonere technologie) die anders de markt zouden kunnen betreden of daar kunnen uitbreiden, dit niet kunnen doen. Op de lange termijn kan deze verstoring van het proces waarbij concurrenten die de markt betreden of verlaten, innovatie afremmen en sectorbrede productiviteitsverbeteringen vertragen.

(92)

Steun kan ook verstorende effecten hebben doordat daarmee aanzienlijke marktmacht van de begunstigde van de steun wordt versterkt of bestendigd. Zelfs wanneer steun niet rechtstreeks aanzienlijke marktmacht versterkt, kan dit indirect gebeuren, doordat de steun de groei van bestaande concurrenten ontmoedigt, hen aanzet de markt te verlaten of ontradend werkt voor de markttoetreding van nieuwe concurrenten.

(93)

Afgezien van verstoringen van de productmarkten, kan steun ook effecten hebben op het handelsverkeer en de locatiekeuze. Die verstoringen kunnen spelen tussen lidstaten, wanneer ondernemingen over de grenzen heen concurreren of een afweging maken tussen verschillende investeringslocaties. Steun die erop gericht is een economische activiteit in een bepaalde regio te behouden of deze over te brengen naar andere regio’s binnen de interne markt, zal wellicht niet direct tot een verstoring van de productmarkt leiden, maar kan activiteiten of investeringen van één regio naar een andere verplaatsen, zonder enig netto-effect voor het milieu.

(94)

In beginsel moet een steunmaatregel en de context waarbinnen deze wordt toegepast, worden onderzocht om na te gaan in hoeverre deze als verstorend kan worden aangemerkt. Wel zijn er bepaalde omstandigheden waarin de negatieve effecten duidelijk opwegen tegen mogelijke positieve effecten, zodat de steun niet met de interne markt verenigbaar kan worden verklaard.

(95)

De Commissie stelt maximale steunintensiteiten vast die een basisvoorwaarde voor verenigbaarheid vormen en die moeten beletten dat staatssteun wordt gebruikt voor projecten waar de verhouding tussen steunbedrag en in aanmerking komende kosten geacht wordt zeer hoog en zeer waarschijnlijk verstorend te zijn.

(96)

Evenzo zal steun voor milieu- en energiedoelstellingen die alleen leidt tot een verandering van locatie van de economische activiteit, zonder dat het bestaande niveau van milieubescherming in de lidstaten wordt verbeterd, niet als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd.

(97)

Bij de beoordeling van de negatieve effecten van de steunmaatregel concentreert de Commissie haar analyse van de verstoringen veroorzaakt door de voorzienbare effecten die de milieu- en energiesteun heeft op de concurrentie tussen de ondernemingen op de betrokken productmarkten en op de locatie van economische activiteiten. Indien staatssteunmaatregelen zijn toegespitst op het marktfalen dat zij beogen aan te pakken, zal het risico dat de steun de mededinging sterk verstoort, beperkter zijn.

(98)

Indien de steun evenredig is en tot de bijkomende investeringskosten beperkt blijft, wordt het negatieve effect van de steun in beginsel gemitigeerd. Maar zelfs wanneer steun noodzakelijk en evenredig is, kan hij bij de begunstigden ervan leiden tot een gedragsverandering die de mededinging verstoort. Een winstgerichte onderneming zal doorgaans echter het niveau van milieubescherming alleen tot boven de verplichte normen verhogen indien zij meent dat dit haar op zijn minst marginaal enig voordeel zal opleveren.

(99)

Om de verstoringen van de mededinging en het handelsverkeer tot een minimum beperkt te houden, zal de Commissie veel belang hechten aan het selectieproces. Het selectieproces moet, voor zover mogelijk, op niet-discriminerende, transparante en open wijze zijn verlopen, zonder onnodig ondernemingen uit te sluiten die zouden kunnen meedingen met projecten om dezelfde milieu- of energiedoelstelling te behalen. Het selectieproces dient te resulteren in de keuze van begunstigden die met het kleinste steunbedrag of op de meest kostenefficiënte wijze de milieu- of energiedoelstellingen kunnen bereiken.

(100)

De Commissie zal met name de negatieve effecten van de steun nagaan door de volgende elementen te bezien:

(101)

De lidstaat moet ervoor zorgen dat de negatieve effecten zoals die in onderdeel 3.2.6.1 werden beschreven, beperkt blijven. Naast de in onderdeel 3.1.6.2. genoemde elementen, zal de Commissie rekening houden met en nagaan of de individuele steun leidt tot:

(102)

De Commissie kan, naast de aangemelde regeling, ook de regelingen voor energie- en milieusteun onderzoeken waarvan de introductie gepland staat en die direct of indirect de begunstigde onderneming ten goede komen, om zo het gecumuleerde effect van de steun te kunnen beoordelen.

(103)

De Commissie zal ook nagaan of de steun ertoe leidt dat sommige gebieden gunstigere productievoorwaarden genieten, met name door verhoudingsgewijs lagere productiekosten als gevolg van de steun of door dankzij de steun bereikte hogere productienormen. Dit kan ertoe leiden dat ondernemingen in steungebieden blijven of daar naartoe verhuizen, of tot de verplaatsing van handelsstromen naar het steungebied. Bij haar onderzoek van aan te melden individuele steun zal de Commissie dan ook rekening houden met bewijsmateriaal waaruit blijkt dat de begunstigde van de steun alternatieve locaties heeft overwogen.

(104)

De lidstaten moeten zorgen voor de bekendmaking van de volgende informatie op een uitgebreide staatssteunwebsite, op nationaal of regionaal niveau: de volledige tekst van de goedgekeurde steunregeling of de subsidiebeschikking voor individuele steun en de uitvoeringsbepalingen ervan, of een link daarnaar; de identiteit van de steunverlenende autoriteit of autoriteiten; de identiteit van de individuele begunstigden, de vorm en het bedrag van de steun voor elke begunstigde, de datum waarop de steun is toegekend, het soort onderneming (kmo of grote onderneming), de regio waar de begunstigde onderneming is gevestigd (op NUTS 2-niveau), en de voornaamste economische sector waarin de begunstigde actief is (op NACE-groepsniveau).

(105)

Voor regelingen in de vorm van belastingvoordelen en steun in de vorm van kortingen op de financiële steun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen, kan de informatie over individuele steunbedragen worden meegedeeld in de volgende tranches (in miljoen EUR): [0,5-1]; [1-2]; [2-5]; [5-10]; [10-30]; [30 en meer].

(106)

Dit soort informatie moet worden bekendgemaakt nadat de subsidiebeschikking is gegeven, moet ten minste tien jaar worden bewaard en moet zonder beperkingen beschikbaar zijn voor het brede publiek (57). lidstaten zullen dit soort informatie pas vanaf 1 juli 2016 moeten verschaffen. Van het vereiste dat informatie moet worden bekendgemaakt, kan ontheffing worden verleend ten aanzien van individuele steunverleningen van minder dan 500 000 EUR.

(107)

De Unie heeft in het kader van haar Europa 2020-strategie ambitieuze doelstellingen geformuleerd op het gebied van klimaatverandering en duurzame energie. Het waarmaken van die ambities wordt reeds ondersteund via diverse wetgevingshandelingen van de Unie, zoals EU-ETS, de richtlijn hernieuwbare energie, Richtlijn 2009/28/EG (58), en de richtlijn brandstofkwaliteit, Richtlijn 2009/30/EG (59). De tenuitvoerlegging van die handelingen levert evenwel misschien niet altijd de meest doelmatige marktuitkomsten op en, onder bepaalde omstandigheden, kan staatssteun dan een geschikt instrument zijn om bij te dragen tot het behalen aan de Uniedoelstellingen en de daarmee samenhangende nationale doelstellingen.

(108)

De voorliggende richtsnoeren zijn van kracht voor de periode tot 2020. Zij dienen echter de weg te banen voor het behalen van de doelstellingen die in het beleidskader voor 2030 zijn vastgesteld. Met name is de verwachting dat in de periode 2020-2030 gevestigde hernieuwbare energiebronnen grid-competitive zullen worden (met conventionele energie zullen kunnen concurreren), hetgeen betekent dat subsidies en vrijstellingen van balanceringstaken degressief dienen te worden uitgefaseerd. Deze richtsnoeren sporen met die doelstelling en zullen zorgen voor de overgang naar een kostenefficiënte uitkomst via marktwerking.

(109)

Marktinstrumenten, zoals veilingen of concurrerende inschrijvingsprocedures die open staan voor alle, op EER-niveau op voet van gelijkheid concurrerende producenten van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen, zouden normaal gesproken ervoor moeten zorgen dat subsidies afnemen tot een minimum met het oog op de volledige uitfasering ervan.

(110)

Omdat technologieën voor hernieuwbare energie zich echter in uiteenlopende stadia van technologische ontwikkeling bevinden, bieden deze richtsnoeren de mogelijkheid voor lidstaten om technologiespecifieke inschrijvingsprocedures te organiseren, op basis van het langetermijnpotentieel van een bepaalde nieuwe en innoverende technologie, de behoefte om diversificatie tot stand te brengen, netwerkrestricties, netwerkstabiliteit en systeem(integratie)kosten.

(111)

Specifieke uitzonderingen zijn opgenomen voor installaties van een bepaalde omvang waarvoor niet mag worden aangenomen dat een inschrijvingsprocedure passend is, of voor installaties die in de demonstratiefase zitten. Het opnemen van dit soort installaties is optioneel.

(112)

Gezien de overcapaciteit op de markt voor biobrandstoffen op basis van voedingsgewassen, zal de Commissie oordelen dat steun voor investeringen in nieuwe en bestaande capaciteit voor biobrandstoffen op basis van voedingsgewassen niet gerechtvaardigd is. Wel is investeringssteun toegestaan om de kosten te dekken voor het ombouwen van installaties voor biobrandstoffen op basis van voedingsgewassen tot installaties voor geavanceerde biobrandstoffen. Afgezien van dit specifieke geval kan investeringssteun voor biobrandstoffen alleen worden toegekend ten behoeve van geavanceerde biobrandstoffen.

(113)

Hoewel er vanaf de datum van toepassing van deze richtsnoeren een eind zal komen aan investeringssteun ten behoeve van biobrandstoffen op basis van voedingsgewassen, mag exploitatiesteun voor biobrandstoffen op basis van voedingsgewassen slechts worden toegekend tot en met 2020. Daarom mag dit soort steun alleen worden toegekend voor installaties die vóór 31 december 2013 in bedrijf zijn gekomen, en dit totdat de installatie volledig is afgeschreven, maar in ieder geval tot uiterlijk 2020.

(114)

Daarnaast zal de Commissie oordelen dat de steun het niveau van de milieubescherming niet verhoogt — en dus niet verenigbaar kan worden verklaard met de interne markt — indien de steun wordt toegekend ten behoeve van biobrandstoffen waarvoor een leverings- of bijmengverplichting geldt (60), tenzij een lidstaat kan aantonen dat de steun beperkt is tot duurzame biobrandstoffen die te duur zijn om deze alleen met een leverings- of bijmengverplichting op de markt te brengen.

(115)

Meer bepaald worden met EU-ETS en met CO2-heffingen de kosten van broeikasgasemissies weliswaar geïnternaliseerd, maar worden deze kosten misschien — nog — niet volledig geïnternaliseerd. Staatssteun kan dus bijdragen tot het behalen van de daarmee samenhangende, maar onderscheiden Uniedoelstellingen inzake hernieuwbare energie. Tot bewijs van het tegendeel neemt de Commissie dus aan dat er marktfalen blijft spelen dat met steun voor hernieuwbare energie kan worden aangepakt.

(116)

Om de lidstaten in staat te stellen hun doelstellingen in lijn met de Europa 2020-doelstellingen te bereiken, neemt de Commissie aan dat dit soort steun een geschikt instrument is en dat de verstorende effecten ervan beperkt zijn mits alle overige voorwaarden zijn vervuld.

(117)

Wat betreft steun voor de productie van waterkracht, de effecten daarvan kunnen dubbel zijn: enerzijds heeft dit soort steun een positief effect in termen van lagere broeikasgasemissies, maar anderzijds kan dit soort steun ook een negatief effect hebben op watersystemen en de biodiversiteit. Daarom moeten lidstaten bij het toekennen van steun voor de productie van waterkracht Richtlijn 2000/60/EG (61) in acht nemen, en met name artikel 4, lid 7, daarvan, waarin criteria zijn bepaald ten aanzien van het toestaan van nieuwe veranderingen van waterlichamen.

(118)

Een kernbeginsel van de Uniewetgeving inzake afval is de afvalhiërarchie die een prioritaire volgorde bepaalt voor de wijze waarop afval dient te worden beheerd (62). Staatssteun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen waarbij afval, met inbegrip van restwarmte, als brandstof wordt gebruikt, kan een positieve bijdrage leveren aan de bescherming van het milieu, mits dit beginsel daarmee niet wordt omzeild.

(119)

Steun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen kan worden toegekend in de vorm van investerings- of exploitatiesteun. Voor regelingen inzake investeringssteun en voor individueel aan te melden investeringssteun zijn de in onderdeel 3.2 bedoelde voorwaarden van toepassing.

(120)

Voor regelingen inzake exploitatiesteun zullen de algemene bepalingen van onderdeel 3.2 worden toegepast, zoals aangepast door de specifieke bepalingen die in dit onderdeel zijn uiteengezet. Voor individueel aan te melden exploitatiesteun gelden de voorwaarden van onderdeel 3.2, voor zover van toepassing, rekening houdende met de aanpassingen uit dit onderdeel voor regelingen inzake exploitatiesteun.

(121)

De Commissie zal steunregelingen voor een periode van maximaal tien jaar toestaan. Wordt dit soort maatregel gehandhaafd, dan dient hij na die periode opnieuw te worden aangemeld. Wat biobrandstoffen op basis van voedingsgewassen betreft, de looptijd van bestaande en nieuw aangemelde regelingen dient tot 2020 beperkt te zijn.

(122)

De Unie heeft een algemene Uniedoelstelling vastgesteld voor het aandeel hernieuwbare energiebronnen in het uiteindelijke energieverbruik en heeft deze doelstelling vertaald naar bindende nationale doelstellingen. De richtlijn hernieuwbare energie bevat samenwerkingsmechanismen (63) die grensoverschrijdende steun voor het bereiken van nationale doelstellingen moeten bevorderen. Regelingen inzake exploitatiesteun dienen in beginsel open te staan voor andere EER-Staten en Verdragsluitende Partijen bij de Energiegemeenschap, zodat de verstorende effecten in hun geheel beperkt blijven. Een en ander beperkt de kosten tot een minimum voor lidstaten die als enige doel hebben om de in de Uniewetgeving vastgestelde nationale doelstelling inzake hernieuwbare energiebronnen te bereiken. Het kan echter ook zijn dat lidstaten een samenwerkingsmechanisme willen opzetten voordat zij verdere grensoverschrijdende steun toestaan, omdat anders productie in installaties in andere landen niet zal meetellen voor het bereiken van hun nationale doelstelling in het kader van de richtlijn hernieuwbare energie (64). De Commissie zal positief staan tegenover regelingen die openstaan voor andere EER-Staten of landen van de Energiegemeenschap.

(123)

Steun voor elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen dient, in beginsel, ertoe bij te dragen dat hernieuwbare elektriciteit in de markt geïntegreerd wordt. Voor bepaalde hernieuwbare kleinschalige installaties is dit echter misschien niet doenbaar of passend.

(124)

Om de integratie van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen in de markt te stimuleren, is het van belang dat begunstigden hun elektriciteit rechtstreeks op de markt afzetten en onderworpen zijn aan marktverplichtingen. Vanaf 1 januari 2016 geldt elk van de volgende voorwaarden voor alle nieuwe steunregelingen en steunmaatregelen:

(125)

De in punt 124 vastgestelde voorwaarden gelden niet voor installaties met een geïnstalleerd elektrisch vermogen van minder 500 kW of voor demonstratieprojecten, behalve voor elektriciteit uit windenergie, waar als voorwaarde geldt 3 MW geïnstalleerd elektrisch vermogen of 3 productie-eenheden.

(126)

Tijdens een overgangsfase die 2015 en 2016 bestrijkt, dient steun voor ten minste 5 % van het geplande nieuwe elektrische vermogen uit hernieuwbare energiebronnen te worden toegekend via een concurrerende inschrijvingsprocedure op basis van duidelijke, transparante en niet-discriminerende criteria.

Met ingang van 1 januari 2017 gelden de volgende voorwaarden:

de steun wordt toegekend volgens een concurrerende inschrijvingsprocedure op grond van duidelijke, transparante en niet-discriminerende criteria (66), tenzij:

Indien concurrerende inschrijvingsprocedures op niet-discriminerende basis open staan voor alle producenten die elektriciteit produceren uit hernieuwbare energiebronnen, zal de Commissie aannemen dat de steun evenredig is en de mededingingsvoorwaarden niet zodanig verandert dat de interne markt wordt geschaad.

De inschrijvingsprocedure kan tot specifieke technologieën worden beperkt wanneer een voor alle producenten open staande procedure een suboptimaal resultaat zou opleveren, hetgeen niet kan worden verholpen door de vormgeving van de procedure met name gelet op:

(127)

Steun kan zonder een concurrerende inschrijvingsprocedure zoals beschreven in punt 126, worden toegekend ten behoeve van installaties met een geïnstalleerd elektrisch vermogen van minder dan 1 MW of demonstratieprojecten, behalve van elektriciteit uit windenergie, voor installaties met een geïnstalleerd elektrisch vermogen tot 6 MW of 6 productie-eenheden.

(128)

Indien geen concurrerende inschrijvingsprocedure plaatsvindt, gelden de voorwaarden van de punten 124 en 125 en de voorwaarden voor exploitatiesteun ten behoeve van hernieuwbare energie niet zijnde elektriciteit zoals uiteengezet in punt 131.

(129)

De steun wordt slechts toegekend totdat de installatie volledig is afgeschreven volgens algemeen erkende boekhoudkundige regels en alle vroeger ontvangen investeringssteun moet op de exploitatiesteun in mindering worden gebracht.

(130)

Deze voorwaarden laten de mogelijkheid voor lidstaten onverlet om rekening te houden met overwegingen op het gebied van ruimtelijke ordening, bijvoorbeeld dat bouwvergunningen moeten worden verkregen voordat aan de inschrijvingsprocedure mag worden deelgenomen, of door te eisen dat binnen een bepaalde termijn investeringsbesluiten worden genomen.

(131)

Voor hernieuwbare energie niet zijnde elektriciteit zal exploitatiesteun als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd indien elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(132)

Anders dan bij de meeste andere hernieuwbare energiebronnen zijn de investeringskosten bij biomassa relatief laag, maar zijn de exploitatiekosten hoger. Hogere exploitatiekosten kunnen beletten dat een biomassacentrale (68), ook nadat zij is afgeschreven, in bedrijf blijft, omdat de exploitatiekosten hoger kunnen zijn dan de opbrengsten (de marktprijs). Daartegenover staat dat een bestaande biomassacentrale kan functioneren door in plaats van biomassa fossiele brandstof als brandstof te gebruiken indien het gebruik van fossiele brandstof als energiebron economisch voordeliger is dan het gebruik van biomassa. Om ervoor te zorgen dat biomassa in beide gevallen blijft worden gebruikt, kan de Commissie exploitatiesteun als verenigbaar met de interne markt beschouwen zelfs nadat de centrale is afgeschreven.

(133)

De Commissie zal exploitatiesteun voor biomassa nadat de installatie is afgeschreven, als met de interne markt verenigbaar beschouwen indien een lidstaat aantoont dat de exploitatiekosten voor de begunstigde na afschrijving van de installatie nog steeds hoger zijn dan de marktprijs van de betrokken energie, en mits elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(134)

De Commissie zal exploitatiesteun voor biomassa nadat de installatie is afgeschreven, als verenigbaar met de interne markt beschouwen indien een lidstaat aantoont dat, ongeacht de marktprijs van de betrokken energie, het gebruik van fossiele brandstof als brandstof economisch voordeliger is dan het gebruik van biomassa, en mits elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(135)

De lidstaten kunnen steun toekennen voor hernieuwbare energiebronnen door marktmechanismen te gebruiken, zoals groene certificaten. Dergelijke marktmechanismen (69) bieden alle producenten van energie uit hernieuwbare energiebronnen de mogelijkheid indirect te profiteren van een gegarandeerde vraag naar de energie die zij produceren, tegen een prijs die boven de marktprijs voor gewone energie ligt. De prijs voor deze groene certificaten wordt niet vooraf vastgesteld, maar komt op de markt tot stand via de wet van vraag en aanbod.

(136)

De Commissie zal de in punt 135 bedoelde steun als verenigbaar met de interne markt beschouwen indien lidstaten afdoende bewijs kunnen leveren dat deze steun: i) van essentieel belang is om de levensvatbaarheid van de betrokken hernieuwbare energiebronnen te verzekeren; ii) niet leidt tot overcompensatie voor de regeling als geheel, op termijn en over de technologieën heen, of tot overcompensatie voor individuele, minder breed uitgerolde technologieën voor zover met verschillende aantallen certificaten per eenheid productie wordt gewerkt, en iii) producenten van hernieuwbare energie niet ontmoedigt om concurrerender te worden.

(137)

Met name is de Commissie van oordeel dat er geen verschillende niveaus van steun via groene certificaten kunnen worden toegepast tenzij een lidstaat kan aantonen dat er behoefte is aan differentiatie op basis van de in punt 126 beschreven rechtvaardigingsgronden. De in de punten 124 en 125 uiteengezette voorwaarden zijn van toepassing, voor zover dat technisch mogelijk is. Alle vroeger ontvangen investeringssteun moet in mindering worden gebracht op de exploitatiesteun.

(138)

De Unie heeft als doelstelling geformuleerd dat tegen 2020 op het verbruik van primaire energie 20 % zou worden bespaard. Met name heeft de Unie de richtlijn energie-efficiëntie vastgesteld, die voorziet in een gemeenschappelijk kader ter bevordering van de energie-efficiëntie binnen de Unie, waarbij de algemene doelstelling van het behalen tegen 2020 van de nominale Uniedoelstelling inzake energie-efficiëntie wordt nagestreefd en de weg wordt gebaand voor verdere energie-efficiëntieverbeteringen na die datum.

(139)

Om te garanderen dat steun bijdraagt tot een hoger niveau van milieubescherming, zal steun voor stadsverwarming en -koeling en warmtekrachtkoppeling (wkk) alleen als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd indien de steun wordt toegekend ten behoeve van investeringen (met inbegrip van upgrades) in hoogrenderende warmtekrachtkoppeling en energie-efficiënte stadsverwarming en -koeling. Voor maatregelen met cofinanciering van de Europese structuur- en investeringsfondsen kunnen de lidstaten zich op de argumentatie in de desbetreffende operationele programma’s baseren.

(140)

Staatssteun voor warmtekracht- en stadsverwarmingsinstallaties die afval, met inbegrip van restwarmte, gebruiken als brandstof, kunnen een positieve bijdrage leveren aan de bescherming van het milieu, mits daarmee het (in punt 118 genoemde) beginsel van de afvalhiërarchie niet wordt omzeild.

(141)

Om aan te tonen dat de steun bijdraagt tot een hoger niveau van milieubescherming, kan de lidstaat, zoveel mogelijk in kwantificeerbare termen, uiteenlopende indicatoren gebruiken, met name de hoeveelheid energie die werd bespaard door betere, lagere energieprestaties en hogere energieproductiviteit of de efficiëntiewinsten door een lager energieverbruik en lager brandstofverbruik.

(142)

Energie-efficiëntiemaatregelen zetten in op negatieve externaliteiten als beschreven in punt 35, door te zorgen voor individuele prikkels om milieudoelstellingen te behalen op het gebied van energie-efficiëntie en de vermindering van broeikasgasemissies. Naast de in onderdeel 3.2 genoemde algemene vormen van marktfalen, betreft een specifieke vorm van marktfalen die zich kan voordoen op het gebied van energie-efficiëntiemaatregelen, energie-efficiëntiemaatregelen in gebouwen. Wanneer renovatiewerkzaamheden in gebouwen worden overwogen, vallen de voordelen van energie-efficiëntiemaatregelen doorgaans niet toe aan de eigenaar van het pand die meestal de kosten van de renovatie draagt, maar wel aan de huurder. Daarom vindt de Commissie dat staatssteun nodig kan zijn om investeringen in energie-efficiëntie te bevorderen om de doelstellingen van de richtlijn energie-efficiëntie te bereiken.

(143)

Door de richtlijn energie-efficiëntie wordt lidstaten de verplichting opgelegd om doelstellingen te behalen, onder meer voor de energie-efficiënte renovatie van gebouwen en het eindverbruik van energie. De richtlijn energie-efficiëntie legt evenwel geen doelstellingen inzake energie-efficiëntie op aan ondernemingen en zal op dat punt niet beletten dat energie-efficiëntiesteun een stimulerend effect heeft.

(144)

Het stimulerende effect van de steun zal worden beoordeeld aan de hand van de voorwaarden uiteengezet in onderdeel 3.2.4 van deze richtsnoeren.

(145)

Staatssteun kan worden beschouwd als een geschikt instrument voor de financiering van energie-efficiëntiemaatregelen, ongeacht de vorm waarin de steun wordt toegekend.

(146)

Voor energie-efficiëntiemaatregelen kan een terugbetaalbaar voorschot als een geschikt staatssteuninstrument worden beschouwd, met name indien de inkomsten uit de energie-efficiëntiemaatregel onzeker zijn.

(147)

Bij het beoordelen van staatssteun voor met name de energie-efficiënte renovatie van gebouwen kan een door de lidstaat voor de financiering van renovatiewerkzaamheden opgezet instrument worden beschouwd als een voor het toekennen van staatssteun geschikt instrument.

(148)

De in aanmerking komende kosten worden vastgesteld als de bijkomende investeringskosten zoals die zijn vastgesteld in punt 73. Voor energie-efficiëntiemaatregelen valt het nulscenario misschien moeilijk te bepalen, met name in het geval van geïntegreerde projecten. Voor dit soort projecten is de Commissie bereid rekening te houden met een alternatieve maatstaf voor het bepalen van de in aanmerking komende kosten, zoals die in punt 75 zijn vastgesteld.

(149)

De in bijlage 1 genoemde steunintensiteiten zullen van toepassing zijn.

(150)

De Commissie zal exploitatiesteun ten behoeve van energie-efficiëntie alleen als evenredig beschouwen indien elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(151)

Exploitatiesteun voor hoogrenderende warmtekrachtinstallaties kan worden toegekend op de voor exploitatiesteun ten behoeve van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen geldende voorwaarden, zoals die in onderdeel 3.3.2.1 zijn vastgesteld en uitsluitend:

(152)

Het vlaggenschipinitiatief „Een hulpbronnenefficiënt Europa” van de Europa 2020-strategie zet in op duurzame groei door nieuwe kansen voor ondernemen op te sporen en te creëren, onder meer via nieuwe en innovatieve productievormen, bedrijfsmodellen en productontwerpen. In dat initiatief wordt aangegeven hoe deze groei kan worden losgekoppeld van het gebruik van de hulpbronnen en de totale impact ervan op het milieu.

(153)

De vormen van marktfalen die in punt 35 werden aangegeven, zijn van bijzonder belang waar het gaat om hulpbronnenefficiëntie. Bovendien wordt marktfalen in die sector zelden aangepakt via andere beleidslijnen en maatregelen, zoals belastingen of regelgeving. In die gevallen kan staatssteun noodzakelijk zijn.

(154)

Voor individuele maatregelen moeten lidstaten het bewijs leveren van kwantificeerbare voordelen op dit beleidsterrein, met name de hoeveelheid hulpbronnen die wordt bespaard of de efficiëntiewinsten inzake hulpbronnen.

(155)

De Commissie herhaalt hier dat, gezien de nauwe banden met nieuwe innovatieve productie, een en ander betekent dat maatregelen ter bevordering van hulpbronnenefficiëntie, zodra de desbetreffende criteria zijn vervuld, een bijkomende eco-innovatiebonus als bedoeld in punt 78 kunnen krijgen.

(156)

Meer specifiek, en in lijn met het (in punt 118 genoemde) beginsel van de afvalhiërarchie, worden preventie, hergebruik en recycling van afval in het Zevende Milieuactieprogramma van de Unie als een van de topprioriteiten van de Unie genoemd. lidstaten moeten afvalbeheerplannen opstellen (71) en dienen deze hiërarchie in acht te nemen en staatssteunmaatregelen zodanig vorm te geven dat deze sporen met de tenuitvoerlegging van die plannen. Een ander sleutelbegrip dat mee aan de basis ligt van Uniewetgeving op milieugebied, is het beginsel „de vervuiler betaalt”, zoals beschreven in punt 44.

(157)

Staatssteun ten behoeve van afvalbeheer (met name activiteiten voor preventie, hergebruik en recycling van afval) kan positief bijdragen tot milieubescherming, mits daarmee niet de in het voorgaande punt bedoelde beginselen worden omzeild. Hierbij gaat het ook om het hergebruik of recycling van water of mineralen die anders als afval onbenut zouden blijven. Met name mogen, in het licht van het beginsel „de vervuiler betaalt”, ondernemingen die afval produceren, niet bevrijd worden van de kosten voor de verwerking ervan. Voorts mogen er geen negatieve effecten zijn op het normale functioneren van de markt voor secundaire grondstoffen.

(158)

De Commissie zal steun voor afvalbeheer beschouwen als steun ten behoeve van een doelstelling van gemeenschappelijk belang in overeenstemming met de hierboven uiteengezette beginselen inzake afvalbeheer, indien elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(159)

Steun die, anders dan in punt 158, onder a), is aangegeven, bestemd is voor het beheer van het eigen afval van de begunstigde, zal worden beoordeeld op grond van de algemene criteria van onderdeel 3.2 betreffende steun voor ondernemingen die verder gaan dan Unienormen of die, bij ontstentenis van Unienormen, de milieubescherming verhogen overeenkomstig punt 25, onder c).

(160)

Zoals erkend in de richtlijn CO2-afvang en -opslag, Richtlijn 2009/31/EG (73), en in de mededeling van de Commissie over de toekomst van CO2-afvang en -opslag in Europa (74), is dit een technologie die kan bijdragen tot het mitigeren van de klimaatverandering. Bij de overgang naar een volledig koolstofarme economie kan technologie voor CO2-afvang en -opslag de vraag naar fossiele brandstoffen verzoenen met de noodzaak om de broeikasgasemissies te verminderen. In sommige industriële sectoren is CO2-afvang en -opslag momenteel misschien de enige technologische optie om de procesemissies terug te brengen tot het niveau dat voor de lange termijn vereist is. Aangezien de kostprijs van CO2-afvang, -transport en -opslag een belangrijke drempel is voor de verspreiding van deze technologie, kan staatssteun bijdragen tot het stimuleren van de ontwikkeling van deze technologie.

(161)

Met het oog op het bevorderen van de langetermijndoelstellingen inzake een koolstofarme economie is de Commissie van oordeel dat dit soort steun bijdraagt tot de gemeenschappelijke doelstelling „milieubescherming”.

(162)

De Unie heeft diverse initiatieven genomen om negatieve externaliteiten te verhelpen. Met name zorgt EU-ETS ervoor dat de kosten van broeikasgasemissies worden geïnternaliseerd, hetgeen echter misschien (nog) niet garandeert dat de langetermijndoelstellingen van de Unie inzake een koolstofarme economie worden bereikt. Daarom neemt de Commissie aan dat nog resterend marktfalen met steun voor CO2-afvang en -opslag wordt aangepakt, tenzij zij over bewijzen beschikt dat dit resterende marktfalen niet langer speelt.

(163)

Onverminderd met name Unieregelgeving op dit terrein, neemt de Commissie aan dat dit soort steun een geschikt instrument is, mits alle overige voorwaarden zijn vervuld. Zowel exploitatiesteun als investeringssteun zijn toegestaan.

(164)

De steun kan worden toegekend voor het steunen van fossiel- en/of biomassagestookte elektriciteitscentrales (met inbegrip van centrales met bijstook van fossiele brandstoffen en biomassa) of voor andere industriële installaties die zijn uitgerust met faciliteiten voor CO2-afvang, -transport en -opslag, of voor individuele onderdelen van de keten van CO2-afvang tot CO2-opslag. Steun voor projecten inzake CO2-afvang en -opslag behelst echter geen steun voor de CO2-uitstotende installatie (industriële installaties of elektriciteitscentrales) als dusdanig, maar steun met betrekking tot de door het project voor CO2-afvang en -opslag ontstane kosten.

(165)

De steun blijft beperkt tot de bijkomende kosten voor afvang, transport en opslag van het uitgestoten CO2. Het wordt algemeen geaccepteerd dat het nulscenario zou bestaan in een situatie waarin het project niét wordt uitgevoerd, aangezien CO2-afvang en -opslag te vergelijken valt met bijkomende infrastructuur die niet vereist is om een installatie te opereren. Gezien dit nulscenario worden de in aanmerking komende kosten gedefinieerd als de financieringskloof. Alle inkomsten, met inbegrip van bijvoorbeeld kostenbesparingen doordat minder broeikasgasemissierechten nodig zijn, NER 300-financiering en EEPR-financiering worden in aanmerking genomen (75).

(166)

De Commissie onderzoekt de verstorende effecten van de steun op basis van de criteria die in onderdeel 3.2.6 zijn vastgesteld, waarbij zij kijkt of regelingen voor het delen van kennis voorhanden zijn, of de infrastructuur open staat voor derden, en of de steun voor individuele onderdelen van de keten van CO2-afvang tot CO2-opslag een positief effect heeft op andere fossielgestookte installaties die eigendom zijn van de begunstigde.

(167)

Milieubelastingen worden geheven om de kosten van milieuschadelijk gedrag te doen toenemen — en zo dit soort gedrag te ontmoedigen en het niveau van milieubescherming te verhogen. In beginsel dienen milieubelastingen de totale maatschappelijke kosten tot uiting te brengen en, dienovereenkomstig, dient de per eenheid emissie verschuldigde belasting dezelfde te zijn voor alle emitterende ondernemingen. Hoewel kortingen op of vrijstellingen van milieubelastingen ongunstig kunnen uitwerken op die doelstelling (76), is dit soort benadering niettemin misschien toch noodzakelijk wanneer de begunstigden anders een zodanig concurrentienadeel zouden ondervinden dat het sowieso niet doenbaar zou zijn om de milieubelasting in te voeren.

(168)

Immers, het feit dat sommige ondernemingen een fiscaal gunstigere behandeling krijgen, kan een hoger algemeen niveau van milieubelastingen bevorderen. Zo kunnen kortingen op of vrijstellingen van milieubelastingen (77), met inbegrip van belastingteruggaven, ten minste indirect bijdragen tot een hoger niveau van milieubescherming. Toch mag de algemene doelstelling van de milieubelasting om milieuschadelijk gedrag te ontmoedigen, niet worden ondermijnd. De belastingverminderingen dienen noodzakelijk te zijn en gebaseerd te zijn op objectieve, transparante en niet-discriminerende criteria en de betrokken ondernemingen dienen een bijdrage te leveren tot het verhogen van de milieubescherming. Dat kan worden bereikt door compensatie toe te kennen in de vorm van belastingteruggaven, waardoor ondernemingen niet worden vrijgesteld van de belasting, maar daarvoor een vast jaarlijks compensatiebedrag ontvangen voor de verwachte toename van het verschuldigde belastingbedrag.

(169)

De Commissie zal steunregelingen voor een periode van maximaal tien jaar toestaan. Na die periode kan een lidstaat de maatregel opnieuw aanmelden indien de lidstaat de betrokken steunmaatregelen opnieuw beoordeelt op hun geschiktheid.

(170)

De Commissie zal oordelen dat belastingverminderingen de beoogde algemene doelstelling niet ondermijnen en ten minste indirect bijdragen tot een verhoogd niveau van milieubescherming indien een lidstaat kan aantonen dat: i) de verminderingen precies zijn gericht op ondernemingen die het zwaarst door een hogere belasting worden getroffen, en ii) een hoger belastingtarief algemeen toepasselijk is dan het geval zou zijn zonder de vrijstelling.

(171)

Hiervoor zal de Commissie zich een beoordeling uitvoeren van de door de lidstaten verstrekte gegevens. Uit die gegevens moet blijken welke respectieve sector of sectoren of categorieën begunstigden onder de vrijstellingen of kortingen vallen en wat de situatie van de belangrijkste begunstigden in elke betrokken sector is en hoe de belastingen kunnen bijdragen tot milieubescherming. De vrijgestelde sectoren dienen naar behoren te worden beschreven en er moet voor elke sector een lijst worden verstrekt van de grootste begunstigden (met name rekening houdende met de omzet, de marktaandelen en de omvang van de heffingsgrondslag).

(172)

Wanneer milieubelastingen geharmoniseerd zijn, kan de Commissie een vereenvoudigde benadering hanteren om de steun te toetsen op noodzaak en evenredigheid. In het kader van richtlijn energiebelasting, Richtlijn 2003/96/EG (78), kan de Commissie een vereenvoudigde benadering hanteren voor belastingkortingen waarbij het Unieminimumbelastingniveau in acht wordt genomen. Voor alle overige milieubelastingen is een diepgaande beoordeling van de noodzaak en evenredigheid van de steun vereist.

(173)

De Commissie zal steun in de vorm van belastingverminderingen als noodzakelijk en evenredig beschouwen op voorwaarde dat i) de begunstigden ten minste het door de toepasselijke richtlijn vastgestelde Unieminimumbelastingniveau betalen, ii) de keuze van begunstigden op objectieve en transparante criteria is gebaseerd en iii) de steun in beginsel op dezelfde wijze wordt toegekend aan alle concurrenten in dezelfde sector indien zij zich in een vergelijkbare feitelijke situatie bevinden.

(174)

Lidstaten kunnen de steun toekennen in de vorm van een verlaging van het belastingtarief of als een vast jaarlijks compensatiebedrag (belastingteruggave), of als een combinatie van beide. Het voordeel bij de methode van de belastingteruggave is dat ondernemingen de prijsprikkel blijven voelen die de milieubelasting geeft. Wanneer wordt gebruikgemaakt van de belastingteruggave, moet deze worden berekend op basis van historische gegevens, d.w.z. het niveau van productie en het verbruik dat of de vervuiling die in een bepaald referentiejaar voor de onderneming werd waargenomen. De hoogte van de belastingteruggave mag niet méér bedragen dan het Unieminimumbelastingbedrag dat voor het referentiejaar zou worden verkregen.

(175)

Indien de begunstigden minder belasting betalen dan het door de toepasselijke richtlijn vastgestelde Uniemiminumbelastingniveau, zal de steun worden beoordeeld op grond van de voorwaarden voor niet-geharmoniseerde milieubelastingen die in de punten 176, 177 en 178 zijn vastgesteld.

(176)

Voor alle overige niet-geharmoniseerde milieubelastingen en in het geval van geharmoniseerde belastingen die de Unieminimumbelastingniveaus van de richtlijn energiebelasting onderschrijden (zie punt 172) dient de lidstaat, met het oog op het aantonen van de noodzaak en evenredigheid van de steun, duidelijk het toepassingsgebied van de belastingverminderingen aan te geven. Daartoe dient een lidstaat de in punt 171 nader aangegeven informatie te verschaffen. lidstaten kunnen beslissen om aan begunstigden steun toe te kennen in de vorm van een (in punt 174 bedoelde) belastingteruggave. Deze benadering blijft de begunstigden van de steun blootstellen aan de prijsprikkel die de milieubelasting wil geven, terwijl de verwachte toename van het bedrag van de verschuldigde belasting wordt beperkt.

(177)

De Commissie zal de steun als noodzakelijk beschouwen wanneer aan elk van de volgende voorwaarden is voldaan:

(178)

De Commissie zal de steun als evenredig beschouwen wanneer één van de volgende voorwaarden is vervuld:

(179)

Ingeval een CO2-heffing wordt geheven over energieproducten die voor de productie van elektriciteit worden gebruikt, is de elektriciteitsleverancier de belastingplichtige. Die CO2-heffing kan zodanig worden vormgegeven dat deze, door CO2 te belasten, steun geeft en rechtstreeks is gekoppeld aan het EU-ETS-emissierechtentarief. Het elektriciteitstarief stijgt echter indien die kosten worden doorberekend aan de elektriciteitsverbruiker. In dat geval is het effect van de CO2-heffing vergelijkbaar met de kosten van broeikasgasemissierechten die worden doorberekend en opgenomen in het elektriciteitstarief (indirecte emissiekosten).

(180)

Daarom kan, indien de in punt 179 bedoelde belasting zodanig is vormgegeven dat deze rechtstreeks is gekoppeld aan het EU-ETS-emissierechtentarief en dient om het emissierechtentarief te verhogen, compensatie voor die hogere indirecte kosten worden overwogen. De Commissie zal de maatregel alleen als verenigbaar met de interne markt beschouwen indien elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(181)

Energie uit hernieuwbare energiebronnen steunen via financiering uit heffingen zet, als dusdanig, niet in op negatieve externaliteiten en heeft dus ook geen direct milieu-effect. Die heffingen zijn dus fundamenteel verschillend van de in punt 167 beschreven indirecte belastingen op elektriciteit, zelfs al kunnen ook zij tot hogere elektriciteitstarieven leiden. De stijging van elektriciteitskosten kan expliciet zijn door een specifieke heffing die elektriciteitsverbruikers moeten betalen bovenop het elektriciteitstarief, of indirect door bijkomende kosten waarmee elektriciteitsleveranciers te maken krijgen door verplichtingen om hernieuwbare energie in te kopen en die vervolgens worden doorberekend aan hun klanten, de verbruikers van elektriciteit. Een typisch voorbeeld zou zijn dat elektriciteitsleveranciers verplicht worden een bepaald percentage hernieuwbare energie aan te kopen via groenestroomcertificaten waarvoor de leverancier geen vergoeding ontvangt.

(182)

In beginsel en voor zover de kosten van de financiële steun voor hernieuwbare energie worden teruggevorderd bij energieverbruikers, dienen deze kosten op zodanige wijze te worden teruggevorderd dat niet tussen energieverbruikers wordt gediscrimineerd. Toch zijn misschien bepaalde gerichte verminderingen van deze kosten nodig om een voldoende financieringsbasis te verzekeren voor steun aan energie uit hernieuwbare energiebronnen en dus te helpen om de op Unieniveau vastgestelde energiedoelstellingen te bereiken (82). Om te vermijden dat ondernemingen die bijzonder worden getroffen door de financieringskosten van steun voor hernieuwbare energie, een aanzienlijk concurrentienadeel ondervinden, willen lidstaten deze bijkomende kosten misschien gedeeltelijk compenseren. Zonder deze compensatie is de financiële steun voor hernieuwbare energie misschien onhoudbaar en kan het publieke draagvlak voor het opzetten van ambitieuze maatregelen voor het ondersteunen van hernieuwbare energie beperkt zijn. Daartegenover staat dat, indien die compensatie te hoog is of aan te veel elektriciteitsverbruikers wordt verleend, de totale financiële steun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen misschien in het gedrang komt, dat het publieke draagvlak voor steun ten behoeve van hernieuwbare energie evenzeer wordt aangetast en dat verstoringen van de mededinging en het handelsverkeer misschien bijzonder groot zijn.

(183)

Voor de beoordeling van staatssteun ter compensatie van de financiële steun ten behoeve van energie uit hernieuwbare energiebronnen zal de Commissie alleen de in dit onderdeel en in onderdeel 3.2.7 vastgestelde voorwaarden toepassen.

(184)

Om ervoor te zorgen dat de steun dient om de financiële steun ten behoeve van energie uit hernieuwbare energiebronnen te bevorderen, zullen lidstaten moeten aantonen dat de bijkomende kosten die tot uiting komen in de hogere elektriciteitstarieven waarmee de begunstigden te maken krijgen, alleen het gevolg zijn van de steun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen. De bijkomende kosten mogen niet méér bedragen dan de financiële steun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen (83).

(185)

De steun dient beperkt te blijven tot sectoren die zijn blootgesteld aan een risico voor hun concurrentiepositie als gevolg van de kosten voortvloeiend uit de financiële steun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen, afhankelijk van hun elektriciteitsintensiteit en hun blootstelling aan internationale handel. Daarom kan de steun alleen worden toegekend indien de onderneming behoort tot de in bijlage 3 opgesomde sectoren (84). Deze lijst dient alleen om te bepalen of een onderneming voor deze specifieke vorm van compensatie in aanmerking komt.

(186)

Voorts kan een lidstaat, om rekening te houden met het feit dat bepaalde sectoren misschien heterogeen zijn in termen van elektriciteitsintensiteit, een onderneming opnemen in zijn nationale regeling waarbij kortingen worden toegekend op de kosten veroorzaakt door steun voor hernieuwbare energie, indien die onderneming een elektriciteitsintensiteit van ten minste 20 % heeft (85) en deel uitmaakt van een sector met een handelsintensiteit van ten minste 4 % op Unieniveau, ook al behoort die onderneming niet tot een van de in bijlage 3 genoemde sectoren (86). Voor de berekening van de elektriciteitsintensiteit van de onderneming wordt gebruikgemaakt van efficiëntiebenchmarks voor standaard elektriciteitsverbruik voor de industrie, voor zover beschikbaar.

(187)

Binnen de in aanmerking komende sector moeten de lidstaten erop toezien dat de keuze van de begunstigden op objectieve, niet-discriminerende en transparante criteria is gebaseerd en dat de steun in beginsel voor alle concurrenten in dezelfde sector op dezelfde wijze wordt toegekend indien deze zich in een vergelijkbare feitelijke situatie bevinden.

(188)

De Commissie zal de steun als evenredig beschouwen indien de begunstigden van de steun ten minste 15 % betalen van de bijkomende kosten, ongerekend de korting.

(189)

Gezien evenwel de aanzienlijke toename van opslagen voor hernieuwbare energie in de afgelopen jaren, gaat een eigen bijdrage van 15 % van de volledige opslag voor hernieuwbare energie misschien verder dan wat ondernemingen waarop deze lasten bijzonder drukken, kunnen dragen. Daarom hebben lidstaten de mogelijkheid om, waar nodig, het op ondernemingsniveau verschuldigde bedrag van de door financieringssteun voor hernieuwbare energie ontstane kosten te beperken tot 4 % van de bruto toegevoegde waarde (87) van de betrokken onderneming. Voor ondernemingen met een elektriciteitsintensiteit van ten minste 20 % kunnen lidstaten het totale verschuldigde bedrag beperken tot 0,5 % van de bruto toegevoegde waarde van de betrokken onderneming.

(190)

Wanneer lidstaten besluiten om een beperking tot 4 % of 0,5 % van de bruto toegevoegde waarde toe te passen, moeten deze beperkingen gelden voor alle in aanmerking komende ondernemingen.

(191)

Lidstaten kunnen maatregelen nemen om te garanderen dat de gegevens over de bruto toegevoegde waarde die voor de toepassing van dit onderdeel worden gebruikt, alle desbetreffende arbeidskosten omvatten.

(192)

Lidstaten kunnen de steun toekennen in de vorm van een heffingskorting, als een vast jaarlijks compensatiebedrag (belastingteruggave), of als een combinatie van beide (88). Wanneer de steun in de vorm van een heffingskorting wordt uitgekeerd, dient een mechanisme voor monitoring achteraf te worden opgezet om ervoor te zorgen dat de eventueel teveel betaalde steun vóór 1 juli van het daarop volgende jaar is terugbetaald. Wanneer de steun wordt toegekend in de vorm van een vast jaarlijks compensatiebedrag, moet dit worden berekend op basis van historische gegevens, d.w.z. het niveau van elektriciteitsverbruik en van de bruto toegevoegde waarde die in een bepaald referentiejaar werden waargenomen. Het compensatiebedrag mag niet hoger liggen dan het bedrag dat de onderneming in het referentiejaar aan steun had ontvangen, wanneer de in dit deel beschreven parameters werden toegepast.

(193)

Lidstaten moeten de in onderdeel 3.7.2 uiteengezette subsidiabiliteits- en verenigbaarheidscriteria uiterlijk 1 januari 2019 toepassen. Steun die voor een periode vóór die datum wordt toegekend, zal als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd indien deze aan dezelfde criteria voldoet.

(194)

Daarnaast is de Commissie van oordeel dat alle steun die wordt toegekend ter vermindering van de lasten met betrekking tot financiële steun voor elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen, wat de jaren in de periode vóór 2019 betreft verenigbaar kan worden verklaard met de interne markt voor zover daarbij een aanpassingsplan in acht wordt genomen.

(195)

Om een abrupte verstoring voor individuele ondernemingen te vermijden, moet dit soort aanpassingsplan een geleidelijke aanpassing inhouden aan de steunniveaus zoals die volgen uit de toepassing van de in onderdeel 3.7.2 uiteengezette subsidiabiliteits- en verenigbaarheidscriteria.

(196)

Voor zover steun werd toegekend ten aanzien van een periode vóór de datum van toepassing van deze richtsnoeren, moet het plan voor die periode ook voorzien in een geleidelijke toepassing van de criteria.

(197)

Voor steun in de vorm van kortingen op of vrijstellingen van de lasten met betrekking tot financiële steun voor elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen vóór de datum van toepassing van deze richtsnoeren werd toegekend aan ondernemingen die niet op grond van onderdeel 3.7.2 in aanmerking komen, kan deze steun verenigbaar worden verklaard op voorwaarde dat het aanpassingsplan voorziet in een minimale eigen bijdrage van 20 % van de bijkomende kosten van de opslag (zonder de korting), die geleidelijk aan moet worden ingevoerd en uiterlijk tegen 1 januari 2019.

(198)

Het aanpassingsplan moet rekening houden met alle relevante economische factoren met betrekking tot het beleid inzake hernieuwbare energie.

(199)

Het aanpassingsplan moet door de Commissie worden goedgekeurd.

(200)

Het aanpassingsplan moet bij de Commissie worden aangemeld uiterlijk twaalf maanden na de datum van toepassing van deze richtsnoeren.

(201)

Moderne energie-infrastructuur is van cruciaal belang voor een geïntegreerde energiemarkt, die van essentieel belang is om op energiegebied de leveringszekerheid in de Unie te garanderen, en om de Unie in staat te stellen haar ruimere klimaat- en energiedoelstellingen te bereiken. Volgens ramingen van de Commissie belopen de totale investeringsbehoeften in energie-infrastructuur van Europees belang in de periode tot 2020 zo’n 200 miljard EUR (89). Die inschatting was gebaseerd op een onderzoek naar de infrastructuur die nodig is om de Unie in staat te stellen zijn overkoepelende beleidsdoelstellingen te bereiken wat betreft het voltooien van de interne energiemarkt, het garanderen van de voorzieningszekerheid en het bevorderen van de integratie van hernieuwbare energiebronnen. Wanneer marktdeelnemers niet voor de vereiste infrastructuur kunnen zorgen, kan staatssteun noodzakelijk zijn om marktfalen weg te werken en om ervoor te zorgen dat de aanzienlijke infrastructuurbehoeften van de Unie worden vervuld. Dit geldt met name voor infrastructuurprojecten met een grensoverschrijdende impact of die bijdragen tot regionale cohesie. Steun voor energie-infrastructuur dient in beginsel steun ten behoeve van investeringen te zijn, met inbegrip van de modernisering en upgrade van die infrastructuur.

(202)

Energie-infrastructuur is een noodzakelijke voorwaarde om een energiemarkt te laten functioneren. Steun voor energie-infrastructuur versterkt dus de interne energiemarkt. Hij verbetert de stabiliteit van het net, de leveringszekerheid, de integratie van verschillende energiebronnen en de energielevering bij minder ontwikkelde netwerken. De Commissie is dan ook van oordeel dat steun voor energie-infrastructuur gunstig is voor de interne markt en dus een doelstelling van gemeenschappelijk belang vervult.

(203)

Investeringen in energie-infrastructuur worden vaak gekenmerkt door marktfalen. Marktfalen dat zich op het gebied van energie-infrastructuur kan voordoen, houdt verband met coördinatieproblemen. Onderling uiteenlopende belangen van investeerders, onzekerheid over de resultaten van samenwerking en netwerkeffecten kunnen beletten dat een project wordt ontwikkeld of doeltreffend wordt vormgegeven. Tezelfdertijd kan energie-infrastructuur substantiële positieve externaliteiten opleveren, waardoor de kosten en baten van de infrastructuur asymmetrisch zijn verdeeld over de verschillende marktdeelnemers en lidstaten.

(204)

Om het in punt 203 bedoelde marktfalen aan te pakken, gelden voor energie-infrastructuur meestal tarief- en toegangsregulering en ontbundelingseisen in overeenstemming met de wetgeving inzake de interne energiemarkt (90).

(205)

In termen van financiering is het toekennen van staatssteun een van de methoden om marktfalen weg te werken met andere middelen dan verplichte gebruikerstarieven. Daarom zijn, met het oog op het aantonen van de behoefte aan staatssteun op het gebied van energie-infrastructuur, de in de punten 206 en 207 beschreven beginselen van toepassing.

(206)

De Commissie is van oordeel dat voor projecten van gemeenschappelijk belang in de zin van Verordening (EU) nr. 347/2013 van het Europees Parlement en de Raad (91), voor slimme netwerken en voor infrastructuurinvesteringen in steungebieden het marktfalen in termen van positieve externaliteiten en coördinatieproblemen zo groot is dat financiering via tarieven mogelijk onvoldoende is en dat staatssteun kan worden toegekend.

(207)

Voor projecten voor energie-infrastructuur die onder punt 206 vallen en die geheel of ten dele zijn vrijgesteld van wetgeving inzake de interne energiemarkt, en voor projecten die niet onder punt 206 vallen, zal de Commissie de behoefte aan staatssteun van geval tot geval beoordelen. Bij deze beoordeling zal de Commissie de volgende factoren nagaan: i) in hoeverre levert marktfalen een suboptimaal aanbod van de vereiste infrastructuur op? ii) in hoeverre staat de infrastructuur open voor toegang door derden en is deze aan tariefregulering onderworpen? en iii) in hoeverre draagt het project bij tot de bevoorradingszekerheid voor energie in de Unie?

(208)

Voor projecten voor olie-infrastructuur neemt de Commissie aan dat er geen behoefte is aan staatssteun. lidstaten kunnen evenwel in uitzonderlijke omstandigheden steun toekennen, mits dit goed wordt onderbouwd.

(209)

De Commissie vindt tarieven (92) het bij uitstek geschikte middel om energie-infrastructuur te financieren. In het geval echter van projecten van gemeenschappelijk belang, slimme netwerken en infrastructuurinvesteringen in steungebieden kan staatssteun worden beschouwd als een geschikt instrument om die infrastructuur geheel of ten dele te financieren. In dergelijke gevallen belet marktfalen vaak de onverkorte toepassing van het beginsel „de gebruiker betaalt” waarop tariefregulering is gebaseerd, bijvoorbeeld omdat de tariefverhoging om investeringen in nieuwe infrastructuur te financieren zo aanzienlijk zou moeten zijn, dat zij afschrikkend werkt ten aanzien van de investeringen of potentiële klanten voor het gebruik van de infrastructuur.

(210)

Het stimulerende effect van de steun zal worden beoordeeld aan de hand van de voorwaarden uiteengezet in onderdeel 3.2.4.

(211)

Het steunbedrag moet beperkt zijn tot het minimum dat noodzakelijk is om de nagestreefde doelstelling op het gebied van infrastructuurvoorzieningen te bereiken. Voor infrastructuursteun wordt het nulscenario geacht de situatie te zijn waarin het project niet zou plaatsvinden. De in aanmerking komende kosten worden dus gevormd door de financieringskloof.

(212)

Bij steunmaatregelen ten behoeve van infrastructuur mag de steunintensiteit niet meer dan 100 % van de in aanmerking komende kosten bedragen.

(213)

De Commissie zal van lidstaten eisen dat deze duidelijk en afzonderlijk alle andere steunmaatregelen aangeven die een impact op de steunmaatregelen ten behoeve van infrastructuur kunnen hebben.

(214)

Gelet op de bestaande eisen in het kader van wetgeving inzake de interne energiemarkt die de concurrentie wil versterken, zal de Commissie oordelen dat steun voor energie-infrastructuur waarvoor wetgeving inzake de interne energiemarkt van toepassing is, geen ongewenste verstorende effecten heeft.

(215)

In het geval van infrastructuur die geheel of ten dele is vrijgesteld van of niet onderworpen is aan wetgeving inzake de interne energiemarkt en in het geval van ondergrondse gasopslag zal de Commissie van geval tot geval een beoordeling maken van de potentiële verstoringen van de mededinging, met name rekening houdende met de mate waarin derden toegang hebben tot de gesteunde infrastructuur, de toegang tot alternatieve infrastructuur en het marktaandeel van de begunstigde.

(216)

Door het toenemende aandeel van hernieuwbare energiebronnen evolueert de elektriciteitsproductie in vele lidstaten momenteel van een netwerk met betrekkelijk stabiele en continue levering naar een netwerk met levering door een groter aantal en kleinschaligere variabele bronnen. Deze verschuiving creëert nieuwe uitdagingen om de leveringszekerheid te garanderen.

(217)

Bovendien kunnen markt- en reguleringsfalen de oorzaak zijn van onvoldoende investeringen in productiecapaciteit, bijvoorbeeld in een situatie van gemaximeerde groothandelstarieven en van elektriciteitsmarkten die onvoldoende investeringsprikkels creëren.

(218)

Daardoor overwegen sommige lidstaten maatregelen in te voeren die de leveringszekerheid moeten garanderen, meestal door steun toe te kennen aan producenten voor het gewoon beschikbaar houden van productiecapaciteit (93).

(219)

Maatregelen om leveringszekerheid te garanderen kunnen op uiteenlopende wijze worden vormgegeven, in de vorm van investeringssteun en exploitatiesteun (in beginsel alleen als vergoeding voor het toezeggen van regel- en reservevermogen), en kunnen op verschillende doelstellingen inzetten. Zij kunnen bijvoorbeeld gericht zijn op het aanpakken van kortetermijnproblemen ontstaan door het gebrek aan flexibele productiecapaciteit om plotse fluctuaties in de variabele productie van wind- en zonne-energie op te vangen, of zij kunnen voor de leveringszekerheid een doelstelling bepalen die de lidstaten willen garanderen, ongeacht overwegingen op korte termijn.

(220)

Steun ten behoeve van leveringszekerheid kan in conflict komen met de doelstelling van het afbouwen van milieuschadelijke subsidies, ook voor fossiele brandstoffen. Daarom dienen lidstaten vooral voor het bereiken van leveringszekerheid alternatieve methoden te overwegen die niet negatief uitwerken op de doelstelling van de afbouw van ecologisch of economisch schadelijke subsidies, door bijvoorbeeld beheersing van de vraag te bevorderen en interconnectiecapaciteit te vergroten.

(221)

De precieze doelstelling waarop de maatregel inzet, dient duidelijk omschreven te zijn, met inbegrip van de vraag waar en wanneer het leveringszekerheidsprobleem zich dreigt voor te doen. De vaststelling van een probleem inzake leveringszekerheid dient te sporen met de analyse van de leveringszekerheid zoals die op regelmatige basis door het European Network of Transmission System Operators for Electricity (ENTSO-E) wordt uitgevoerd in overeenstemming met de wetgeving inzake de interne energiemarkt (94).

(222)

De aard en de oorzaken van het probleem inzake leveringszekerheid — en dus de noodzaak van staatssteun om de leveringszekerheid te garanderen — dient correct te worden geanalyseerd en gekwantificeerd, bijvoorbeeld in termen van het ontbreken van vermogen bij piekbelasting of seizoenspieken, of piekvraag wanneer vraag en aanbod op de kortetermijngroothandelsmarkt niet op elkaar kunnen worden afgestemd. De maatstaf om een en ander te kwantificeren dient te worden beschreven en er dient te worden meegedeeld hoe deze wordt berekend.

(223)

De lidstaten dienen duidelijk de redenen aan te geven waarom de markt, bij uitblijven van de maatregel, naar verwachting onvoldoende vermogen kan leveren, rekening houdende met lopende marktontwikkelingen en technologische ontwikkelingen (95).

(224)

Bij haar beoordeling zal de Commissie onder meer, en voor zover van toepassing, rekening houden met de volgende, door de lidstaat te verstrekken elementen:

(225)

De steun dient alleen de door het productiebedrijf verrichte dienst van het gewoon beschikbaar houden van regel- en reservevermogen te vergoeden — d.w.z. de toezegging om in staat te zijn elektriciteit te leveren — en daarvoor overeenkomstig vergoed worden, bijvoorbeeld in termen van vergoeding per MW vermogen dat beschikbaar wordt gesteld. De steun mag geen vergoeding voor de verkoop van elektriciteit bevatten, d.w.z. vergoeding per verkochte MWh.

(226)

De maatregel dient open te zijn en passende prikkels te geven voor zowel bestaande als nieuwe producenten en voor bedrijven die gebruikmaken van substitueerbare technologieën, zoals vraagrespons of oplossingen voor opslag. De steun dient dus te worden verschaft via een mechanisme dat de mogelijkheid biedt voor potentieel verschillende doorlooptijden, afhankelijk van de tijd die nodig is voor de uitvoering van nieuwe investeringen door nieuwe producenten die andere technologieën gebruiken. De maatregel dient ook rekening te houden met de mate waarin interconnectiecapaciteit een oplossing kan bieden voor eventuele problemen inzake leveringszekerheid.

(227)

Het stimulerende effect van de steun zal worden beoordeeld aan de hand van de voorwaarden uiteengezet in onderdeel 3.2.4 van deze richtsnoeren.

(228)

Het totale steunbedrag dient zo te worden berekend dat begunstigden een rendementspercentage ontvangen dat als redelijk kan worden beschouwd.

(229)

Een concurrerende inschrijvingsprocedure op grond van duidelijke, transparante en niet-discriminerende criteria, die daadwerkelijk op de afgebakende doelstelling is gericht, zal worden geacht onder normale omstandigheden redelijke rendementspercentages op te leveren.

(230)

De maatregel moet ingebouwde mechanismen hebben die beletten dat windfall profits ontstaan.

(231)

De maatregel dient zo te worden opgezet dat verzekerd wordt dat de prijs die voor het beschikbaar houden van regel- en reservevermogen wordt betaald, automatisch naar nul tendeert wanneer de omvang van het aangeboden vermogen naar verwachting afdoende is om te voldoen aan de omvang van de vraag naar vermogen.

(232)

De maatregel dient zodanig te zijn vormgegeven dat alle vermogen dat daadwerkelijk kan bijdragen tot het aanpakken van het probleem inzake leveringszekerheid, voor de maatregel kan worden ingezet, met name rekening houdende met de volgende factoren:

(233)

De maatregel:

(234)

Regelingen met verhandelbare vergunningen kunnen worden opgezet om de emissie van vervuilende stoffen te verminderen, bijvoorbeeld om NOx-emissies te verminderen (98). Met die regelingen kan staatssteun gemoeid zijn, met name wanneer lidstaten vergunningen en rechten onder de marktwaarde toewijzen. Indien het totale aantal door de lidstaat toegekende vergunningen lager is dan de totale verwachte behoeften van ondernemingen, zal het algemene effect voor het niveau van milieubescherming positief zijn. Op het niveau van elke individuele onderneming moet een onderneming, indien de toegewezen rechten de totaliteit van haar verwachte behoeften niet dekken, haar vervuiling verminderen (en zodoende tot de verbetering van het niveau van milieubescherming bijdragen) of op de markt extra rechten kopen (en dus een vergoeding voor haar vervuiling betalen).

(235)

Regelingen met verhandelbare rechten worden als verenigbaar met de interne markt beschouwd indien elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(236)

De Commissie zal de noodzaak en de evenredigheid van met een regeling inzake verhandelbare vergunningen gemoeide staatssteun onderzoeken aan de hand van de volgende criteria:

(237)

Investeringssteun ten behoeve van bedrijfsverplaatsingen dient om individuele prikkels te creëren om de negatieve externaliteiten te verminderen, door ondernemingen die ernstige vervuiling veroorzaken, te verplaatsen naar locaties waar die vervuiling minder schadelijke gevolgen zal hebben, hetgeen de externe kosten zal verminderen. De steun kan dus verantwoord zijn indien de bedrijfsverplaatsing om milieuredenen plaatsvindt, maar vermeden dient te worden dat steun wordt toegekend ten behoeve van bedrijfsverplaatsingen voor andere doeleinden.

(238)

Investeringssteun ten behoeve van bedrijfsverplaatsingen naar nieuwe locaties om redenen van milieubescherming wordt als verenigbaar met de interne markt beschouwd indien zowel de in de onderdelen 3.2.4 en 3.2.7 vastgestelde voorwaarden indien elk van de volgende voorwaarden is vervuld:

(239)

Bij de begunstigden kan het gaan om:

(240)

Bij de vaststelling van het bedrag van de bij steun ten behoeve van bedrijfsverplaatsingen in aanmerking komende kosten zal de Commissie met name rekening houden met:

(241)

De steunintensiteiten zijn vastgesteld in bijlage 1.

(242)

Als verdere garantie dat de verstoring van de mededinging beperkt blijft, kan de Commissie eisen dat voor bepaalde steunregelingen een beperking in de tijd geldt (doorgaans tot vier jaar of minder) en dat de in punt 28 bedoelde doorlichting wordt uitgevoerd. Doorlichtingen zullen worden uitgevoerd voor regelingen die potentieel bijzonder verstorend zijn voor de mededinging, d.w.z. dat deze het risico kunnen inhouden dat zij de mededinging aanzienlijk kunnen beperken of verstoren indien de tenuitvoerlegging daarvan niet te gelegener tijd wordt doorgelicht.

(243)

Gezien de doelstellingen van de doorlichting en teneinde lidstaten geen onevenredige lasten op te leggen ten aanzien van kleinere steunprojecten, geldt deze verplichting uitsluitend voor steunregelingen waarvoor omvangrijke steunmiddelen zijn uitgetrokken, die nieuwe kenmerken bevatten of wanneer aanzienlijke veranderingen van de markt, de technologie of de regelgeving worden verwacht. De doorlichting moet op basis van een door de Commissie verschafte gemeenschappelijke methode worden uitgevoerd door een van de steunverlenende autoriteit onafhankelijke deskundige. Zij moet worden openbaargemaakt. De lidstaat moet, samen met de steunregeling, een ontwerp-evaluatieontwerp aanmelden, dat integrerend deel zal uitmaken van de beoordeling van de regeling door de Commissie.

(244)

In het geval van steunregelingen die alleen wegens hun grote budget zijn uitgesloten van de algemene groepsvrijstellingsverordening, zal de Commissie de verenigbaarheid van de steunregeling, afgezien van het evaluatieontwerp, beoordelen aan de hand van de criteria welke in die verordening zijn vastgesteld — in plaats van aan de hand van de criteria van deze richtsnoeren.

(245)

De doorlichting moet tijdig bij de Commissie worden ingediend zodat zij de eventuele verlenging van de steunregeling kan beoordelen, en in ieder geval zodra de regeling is afgelopen. De mate van diepgang en de methode waarmee deze doorlichting moet plaatsvinden, zullen worden bepaald in het besluit waarin de steunregeling wordt goedgekeurd. Iedere verdere steunmaatregel met een gelijklopende doelstelling (met inbegrip van aanpassingen van de in punt 244 bedoelde regelingen) moet rekening houden met de uitkomsten van de doorlichting.

(246)

Deze richtsnoeren zullen worden toegepast vanaf 1 juli 2014 en vervangen de communautaire richtsnoeren inzake staatssteun voor milieubescherming die op 1 april 2008 werden bekendgemaakt (101). Zij zullen tot en met 31 december 2020 van toepassing zijn.

(247)

De Commissie zal deze richtsnoeren toepassen op alle aangemelde steunmaatregelen waarover zij zich moet uitspreken nadat deze richtsnoeren van toepassing zijn geworden, zelfs wanneer de projecten vóór die datum zijn aangemeld. Evenwel zal in het kader van goedgekeurde steunregelingen toegekende individuele steun die bij de Commissie wordt aangemeld uit hoofde van een verplichting om dit soort steun individueel aan te melden, worden beoordeeld op grond van de richtsnoeren die van toepassing zijn op de goedgekeurde steunregeling waarop de individuele steunverlening is gebaseerd.

(248)

Onrechtmatige milieusteun of energiesteun zal, overeenkomstig de mededeling van de Commissie betreffende de vaststelling van regels voor de beoordeling van onrechtmatig toegekende staatssteun, worden beoordeeld volgens de op het tijdstip van de toekenning van de steun toepasselijke regels (102), met de volgende uitzondering:

onrechtmatige steun in de vorm van kortingen op financiële steun voor energie uit hernieuwbare energiebronnen zal worden beoordeeld overeenkomstig de bepalingen van de onderdelen 3.7.2 en 3.7.3.

Vanaf 1 januari 2011 dient het in punt 194 bedoelde aanpassingsplan ook te voorzien in een geleidelijke toepassing van de criteria van onderdeel 3.7.2 en van de in punt 197 bedoelde eigen bijdrage. Wat de periode vóór die datum betreft, is de Commissie van mening dat alle steun die wordt toegekend in de vorm van kortingen op financiële steun voor elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen, met de interne markt verenigbaar kan worden verklaard (103).

(249)

Individuele steun in het kader van een onrechtmatige steunregeling zal worden beoordeeld op grond van de richtsnoeren die op het tijdstip van de individuele steunverlening van toepassing zijn op de onrechtmatige steunregeling. Indien de begunstigde van die individuele steun van een lidstaat de bevestiging heeft gekregen dat hij in het kader van een onrechtmatige regeling voor een vooraf bepaalde periode exploitatiesteun zal ontvangen ten behoeve van energie uit hernieuwbare energiebronnen en warmtekrachtkoppeling, mag die steun voor die volledige periode worden toegekend op de voorwaarden die in de regeling waren vastgesteld op het tijdstip dat deze bevestiging werd gegeven, voor zover de steun verenigbaar is met de regels die van toepassing zijn op het tijdstip dat die bevestiging werd gegeven.

(250)

De Commissie stelt de lidstaten bij dezen, op grond van artikel 108, lid 1, van het Verdrag, de volgende dienstige maatregelen voor betreffende hun respectieve bestaande regelingen inzake milieu- of energiesteun:

De lidstaten dienen, waar nodig, die regelingen tegen uiterlijk 1 januari 2016 te wijzigen om die met deze richtsnoeren in overeenstemming te brengen, behalve in de volgende uitzonderingsgevallen:

Waar nodig moeten bestaande steunregelingen in de zin van artikel 1, onder b), van Verordening (EG) nr. 659/1999 van de Raad (104) in het geval van exploitatiesteun ten behoeve van energie uit hernieuwbare energiebronnen alleen aan deze richtsnoeren worden aangepast wanneer lidstaten hun bestaande regelingen verlengen. In dat geval moeten zij deze regelingen opnieuw aanmelden na afloop van de periode van tien jaar of na afloop van de geldigheidsduur van het besluit van de Commissie, of anders deze wijzigen (105).

Wanneer een begunstigde van een lidstaat de bevestiging heeft gekregen dat hij voor een vooraf bepaalde periode staatssteun zal krijgen in het kader van dit soort regeling, mag die steun worden toegekend voor de hele periode op de voorwaarden die in de regeling waren vastgesteld op het tijdstip dat deze bevestiging werd gegeven.

(251)

Lidstaten wordt verzocht binnen twee maanden na de datum van bekendmaking van deze richtsnoeren in het Publicatieblad van de Europese Unie hun uitdrukkelijke onvoorwaardelijke instemming met het voorstel van dienstige maatregelen mede te delen. Zonder een antwoord van de lidstaten zal de Commissie aannemen dat de lidstaten niet met de voorgestelde maatregelen instemmen.

(252)

Overeenkomstig Verordening (EG) nr. 659/1999 van de Raad en Verordening (EG) nr. 794/2004 van de Commissie (106), en de latere aanpassingen daarvan, moeten lidstaten jaarlijks verslagen indienen bij de Commissie.

(253)

De lidstaten moeten ervoor zorgen dat voor alle maatregelen die steunverlening behelzen, gedetailleerde dossiers worden bijgehouden. Die dossiers moeten alle informatie bevatten die nodig is om te bepalen of de voorwaarden met betrekking tot, in voorkomend geval, de in aanmerking komende kosten en de maximaal toegestane steunintensiteit zijn vervuld. Deze dossiers moeten worden bijgehouden gedurende tien jaar vanaf het tijdstip waarop de steun wordt toegekend, en moeten de Commissie op haar verzoek worden verschaft.

(254)

De Commissie kan te allen tijde besluiten deze richtsnoeren te herzien of te wijzigen wanneer zulks noodzakelijk mocht zijn om met het mededingingsbeleid verband houdende redenen of om rekening te houden met andere takken van het Uniebeleid en met internationale verplichtingen.