Blootstelling aan asbest: de bescherming van werknemers

SAMENVATTING VAN:

Richtlijn 2009/148/EG over de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest op het werk

SAMENVATTING

WAT DOET DEZE RICHTLIJN?

• De richtlijn heeft tot doel werknemers te beschermen tegen de gezondheidsrisico's van blootstelling aan asbest op het werk.
• Er worden grenswaarden vastgesteld voor de blootstelling. Tevens worden er aan de veiligheid van werkprocedés specifieke eisen gesteld, waaronder ook met betrekking tot:
  • sloop, herstel, onderhoud en asbestverwijdering,
  • informatie aan en raadpleging en training van werknemers, en
  • gezondheidscontroles.

KERNPUNTEN

Asbest is een in de natuur voorkomend mineraal dat is opgebouwd uit fijne, slijtvaste vezels. Het is in veel sectoren ruimschoots gebruikt omdat de vezels een zeer goede isolerende werking hebben (hittebestendig, vuurvast, bestand tegen chemicaliën, geleiden geen electriciteit).

Maar het is een bijzonder gevaarlijke stof (geclassificeerd als een carcinogeen van de categorie 1A in Verordening (EG) nr. 1272/2008 over de indeling, verpakking en etikettering van chemicaliën). Als producten die asbest bevatten worden verplaatst, kunnen er kleine vezels worden ingeademd. Na verloop van tijd kunnen daardoor ziektes ontstaan als asbestose*, mesothelioom* en andere vormen van kanker.

Verboden

Verboden zijn activiteiten die werknemers aan asbest blootstellen gedurende:

• de winning van asbest; of
• de vervaardiging en verwerking van asbestproducten; of
• de vervaardiging en verwerking van producten waaraan doelbewust asbest is toegevoegd.

De enige uitzondering op dit verbod is het behandelen en storten van producten die afkomstig zijn van sloop en asbestverwijdering.

Er is in de hele EU ook een algemeen verbod op de toepassing van asbest door middel van opspuiten en van werkzaamheden die het gebruik inhouden van asbesthoudend isolatie- of geluiddempend materiaal met een lage dichtheid.

Verwijdering en sloop

Het behandelen en storten van producten die afkomstig zijn van de verwijdering is toegestaan, en dat geldt ook voor sloop als het asbest vooraf en planmatig wordt verwijderd voordat met de algehele sloop wordt begonnen. De blootstelling moet zo laag mogelijk blijven door:

• het aantal werknemers dat bij de werkzaamheden betrokken is beperkt te houden;
• werkprocedés zo in te richten dat het ontstaan van asbeststof wordt vermeden;
• schone en goed onderhouden ruimten en uitrusting;
• afval zo snel mogelijk weg te voeren in gesloten en geëtiketteerde verpakkingen.

Risicobeoordeling

Als er een aannemelijk risico is op de blootstelling aan asbeststof, moet het risico worden beoordeeld om de aard en de ernstigheid van die blootstelling te bepalen, gebaseerd op een monstername die representatief is voor de persoonlijke blootstelling van de werknemer. Werkgevers moeten de verantwoordelijke instantie van het betrokken EU-land een kennisgeving sturen voor de aanvang van het werk, met daarin informatie over:

• de plaats van de werkzaamheden en het aantal betrokken werknemers;
• het soort en de hoeveelheid asbest;
• gedurende het werk geplande activiteiten en procedés;
• maatregelen om de blootstelling te beperken.

Grenswaarde asbestconcentratie

Een werknemer mag niet worden blootgesteld aan een asbestconcentratie in de lucht die groter is dan 0,1 vezel per cm³. Als deze waarde wordt overschreden, moet het werk worden onderbroken tot nadere maatregelen zijn genomen om de betrokken werknemers te beschermen, waaronder:

• de beschikbaarstelling van ademhalingsapparatuur en andere individuele beschermingsmiddelen;
• waarschuwingsborden als de grenswaarde wordt overschreden;
• voorkomen van de verspreiding van stof buiten de werkplek;
• raadpleging van werknemers voordat tot werkzaamheden wordt overgegaan.

Opleiding

Werkgevers moeten voor een passende opleiding zorgen voor alle werknemers die aan asbeststof of aan materialen die asbest bevatten worden of kunnen worden blootgesteld. Deze opleiding wordt met regelmatige tussenpozen gratis verstrekt. In de opleiding moet aandacht worden gegeven aan:

• de eigenschappen van asbest en de effecten ervan op de gezondheid;
• veilige werkwijzen; en
• noodprocedures en eisen ten aanzien van medisch toezicht.

Medische keuring en toezicht

De werknemer moet voor blootstelling een medische keuring ondergaan. Er moeten individuele dossiers worden aangelegd, en er moet tenminste eenmaal in de drie jaar een nieuwe keuring plaatsvinden. Artsen kunnen zich uitspreken over individuele beschermende maatregelen, wat kan inhouden dat de werknemer in het geheel niet meer aan asbest mag worden blootgesteld.

Verantwoordelijkheden van de EU-landen

Van elke nieuwe wet die EU-landen op dit terrein invoeren moeten zij de Europese Commissie in kennis stellen. Zij moeten om de vijf jaar een verslag indienen over de praktische tenuitvoerlegging van de richtlijn. Zij moeten ook een register bijhouden van astbest- en mesothelioomgevallen.

Deze richtlijn betekent de intrekking van een vorige richtlijn (Richtlijn 83/477/EEG). Deze richtlijn was verscheidene malen sterk geamendeerd.

VANAF WANNEER IS DE RICHTLIJN VAN TOEPASSING?

De verordening is vanaf 5 januari 2010 van toepassing.

KERNBEGRIPPEN

*Asbestose: een chronische longontsteking veroorzaakt door het inademen van asbestvezels die zich in het lichaam vastzetten. Zij kan leiden tot ernstige kortademigheid en brengt een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker met zich mee.

*Mesothelioom: een agressieve vorm van kanker die de vliezen aan de binnenzijde van de longen en de maag aantast. Blootstelling aan asbest is de primaire oorzaak en risicofactor.

BESLUIT

Richtlijn 2009/148/EG van het Europees Parlement en de Raad van 30 november 2009 betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest op het werk (PB L 330 van 16.12.2009, blz. 28-36)

Laatste bijwerking 06.06.2016