1.

was de toepassing van monetaire compenserende bedragen op invoer uit derde landen van schapekaas van tariefpost 04.04.E I b 4 van het gemeenschappelijk douanetarief, ingevolge verordening (EEG) nr. 974/71 van de Raad, in de op 25 april 1974 geldende versie op deze laatste datum nog verenigbaar met het gemeenschapsrecht, zulks met name gelet op het feit dat bij verordening (EEG) nr. 1265/73 van de Commissie van 14 mei 1973 importen van andere kaassoorten werden vrijgesteld van monetaire compenserende bedragen?

2.

Zo ja, is dan op 25 april 1974 over de invoer van schapekaas uit derde landen terecht een monetair compenserend bedrag naar rata van 63,80 DM per 100 kg geheven? Hoe is dit tarief met name rekenkundig te rechtvaardigen.

1. 

Wat nu de gestelde vragen betreft, wil het Finanzgericht in de eerste plaats weten of het heffen van monetaire compenserende bedragen bij de invoer van schapekaas uit derde landen in april 1974 nog verenigbaar was met het gemeenschapsrecht, met name — zoals gezegd, is dit de kern van de vraag — vanwege de vrijstelling voor andere kaassoorten in mei 1973.

Verzoekster in het hoofdgeding beroept zich in dit verband vooral op artikel 1, lid 3, van verordening nr. 974/71, dat monetaire compensatie alleen geoorloofd verklaart, wanneer monetaire maatregelen verstoringen veroorzaken in de handel in landbouwprodukten. Volgens haar moet deze bepaling als uitzonderingsregel streng worden geïnterpreteerd. Voor een verstoring van de handel moeten concrete aanknopingspunten aanwezig zijn. De markt en de afzonderlijke produkten moeten zorgvuldig worden geobserveerd en zodra er geen verstoring meer is, moet ook de monetaire compensatie vervallen. Met de schapekaas uit Bulgarije had dit alleen al door de aanzienlijke stijging van de aanbiedingsprijzen moeten gebeuren.

Reeds dadelijk zij opgemerkt dat verzoekster deze grief op een onjuiste uitlegging van genoemde bepaling baseert. Dit is af te leiden uit twee vindplaatsen in de jurisprudentie. Daaruit blijkt dat de Commissie bij de beoordeling van de vraag of monetaire maatregelen tot verstoring van de handel kunnen leiden, over een ruime beoordelingsbevoegdheid beschikt (zaak 74-74, Comptoir National Technique Agricole, CNTA, SA. t. Commissie, arrest van 14 mei 1975; Jurispr. 1975, blz. 547). Ook is uitgemaakt dat het stelsel der monetaire compenserende bedragen terecht een forfaitair karakter heeft. Daarbij werd gewezen op de noodzakelijke hanteerbaarheid van het stelsel, waaruit werd afgeleid dat de Commissie verstoringen enkel en alleen moest beoordelen met betrekking tot groepen produkten en dus niet met het oog op afzonderlijke produkten (zaak 5-73, Jurispr. 1973, blz. 1111 en 1117). In dit licht bezien, is men geneigd zich aan te sluiten bij de interpretatie van de Commissie die ervan uitgaat dat de monetaire compensatie van toepassing is op alle produkten waarvoor is voorzien in interventiemaatregelen of waarvan de prijzen afhankelijk zijn van interventieprijzen, en voorts dat de genomen monetaire maatregelen op dit gebied tot verstoringen kunnen leiden. In elk geval kan de Commissie niet verplicht worden voor elk afzonderlijk produkt voortdurend de marktontwikkeling te volgen en, zodra het gevaar van verstoring wegvalt, onmiddellijk vrijstelling te verlenen.

Uitgaande van deze „gematigde” interpretatie kan met betrekking tot de toepassing van compenserende bedragen op Bulgaarse schapekaas moeilijk worden gezegd dat de Commissie de situatie ennelijk verkeerd heeft beoordeeld, toen zij een gevaar van verstoring aanwezig achtte. Reeds in de zaak 5-73 is immers komen vast te staan dat ook in de Gemeenschap, namelijk in Frankrijk en Italië, schapekaas wordt geproduceerd en dat schapekaas concurreert met verschillende zachte kaassoorten uit de Gemeenschap. Daarbij komt nog dat de kaasmarkt in de Gemeenschap door invoerbeperkingen in verschillende derde landen toch al in moeilijkheden verkeert en dus extra gevoelig is voor verstoringen. Dat de verkoopprijzen van kaas uit derde landen zijn gestegen, maakt inzoverre geen verschil, daar de laatste jaren de prijzen voor kaas in het algemeen zijn opgelopen. Zoals de Commissie heeft aangetoond, zijn de drempelprijzen immers evenveel verhoogd als de minimumprijzen voor Balkankaas.

Aangezien derhalve een potentieel verstoringsgevaar alleszins aanwezig mocht worden geacht en dus geen sprake kan zijn van een kennelijke beoordelingsfout van de Commissie, moet voorts worden onderzocht — en daarmee raak ik de kern van de zaak — of op grond van de compensatiemaatregelen voor andere produkten mag worden verlangd, dat Bulgaarse schapekaas een gelijke behandeling ten deel valt.

Ik wil niet ingaan op verzoeksters opmerking dat recent vrijstelling is verleend voor bepaalde verwerkte produkten wegens hoge produktiekosten en dat schapekaas een gelijke behandeling verdient, omdat de produktie daarvan ook arbeidsen loonintensief is. Dit laatste punt heeft in de zaak 5-73 immers ook al gespeeld. Bovendien heeft verzoekster niet duidelijk aangetoond dat haar importprodukt op één lijn kan worden gesteld met de door haar genoemde verwerkte produkten.

Hier gaat het om de behandeling van verschillende kaassoorten in het kader van de monetaire compensatie. In hoeverre is het voor Bulgaarse schapekaas van belang dat bepaalde Italiaanse en Zwitserse kaassoorten reeds begin 1973 vrijstelling van compensatie hebben gekregen?

Wat de Italiaanse kaassoorten betreft is de beslissing mijns inziens gegeven in de conclusie in de zaak 5-73. Als men in verband met verzoeksters betoog het punt van de prijsontwikkeling buiten beschouwing laat, dan is de kwestie eenvoudig dat de betrokken Italiaanse kaassoorten voor zeer speciaal doel worden gebruikt en dus niet in dezelfde zin als schapekaas concurreren en daardoor ook niet eenzelfde gevaar voor verstoring vormen. Anders dan verzoekster meent, kan bovendien in dit verband, dat wil zeggen in het kader van een regeling ter bescherming van de landbouwmarkten, heel wel de gedachte van de gemeenschapspreferentie waarop ook advocaat-generaal Roemer reeds wees, tot haar recht komen.

Bij de vrijstelling van Zwitserse kaassoorten ligt de zaak iets moeilijker, vooral wanneer inderdaad de aanbiedingsprijzen van Bulgaarse schapekaas intussen bijna even hoog of zelfs hoger zijn dan van Zwitserse kaas. Hier kan men niet zonder grond de vraag stellen waarom Bulgaarse schapekaas bij invoer meer gevaar voor verstoring zou opleveren dan Zwitserse kaas.

De Commissie heeft daarvoor verschillende verklaringen gegeven, waarvan ik om te beginnen slechts de volgende wil noemen.

Zij wijst erop dat in een forfaitair stelsel niet alleen van het prijsniveau van Bulgaarse schapekaas kan worden uitgegaan. Het is ook van belang dat de prijs van Hongaarse en Roemeense schapekaas juist vanaf 1974 beduidend lager was dan die van Bulgaarse kaas, hetgeen overigens de vraag doet opkomen of de douanewaarde van Bulgaarse kaas wel overeenkwam met reële handelsprijzen.

De Commissie betoogt verder dat bij de door verzoekster genoemde vrijstellingen niet van een vaste praktijk kan worden gesproken in die zin dat individuele afwijkingen daarvan, zoals in casu bij de Bulgaarse schapekaas, als discriminatie zouden zijn aan te merken. Volgens de Commissie vormt de Zwitserse kaas een grensgeval. Ook daar was een gevaar van verstoring niet denkbeeldig, maar uit handelspolitieke overwegingen — Zwitserland beriep zich namelijk op een ongeoorloofde overschrijding van de in het kader van de GATT geconsolideerde maximumbedragen — had de Commissie daarover niet willen redetwisten. Dergelijke overwegingen mogen niet worden geacht vreemd te zijn aan de beveiliging van de marktordeningen, aangezien die marktordeningen zelf een plaats toelaten voor handelspolitieke overwegingen. Tegenover landen met staatshandel, waarmee de Gemeenschap geen contractuele betrekkingen heeft, behoeft met dergelijke overwegingen echter niet in dezelfde mate rekening te worden gehouden.

Vervolgens stelt de Commissie dat Zwitserse kaas en Bulgaarse schapekaas niet met elkaar concurreren en dat alleen al daarom de handhaving van monetaire compenserende bedragen voor schapekaas niet als discriminatie is te zien.

Tenslotte dunkt het de Commissie ook van belang dat volgens het gemeenschappelijke douanetarief de francogrensprijs van Zwitserse kaas veel hoger is dan van schapekaas en dat derhalve moet worden aangenomen dat het gevaar van verstoring bij invoer van Zwitserse kaas geringer is.

Globaal gezegd, acht ik deze stellingen zeker in het onderhavige verband niet van belang ontbloot. Wat het laatste punt betreft, kan met name geen beslissende betekenis worden toegekend aan verzoeksters argument dat de francogrenswaarde van Bulgaarse schapekaas niet meer in overeenstemming was met de economische werkelijkheid, aangezien de aanbodprijzen veel hoger lagen. Beslissend is in elk geval, afgezien van wat ik hierboven over de invoerprijzen van schapekaas uit andere landen heb gezegd, dat men van Bulgaarse zijde blijkbaar tot augustus 1975 niet heeft gestreefd naar een verhoging van de voor de gemeenschapsregeling geldende prijzen, hetgeen er slechts op duidt dat deze prijzen in de grond van de zaak als juist werden erkend.

De vraag of met bovenvermelde verklaringen het standpunt van de Commissie genoegzaam is gerechtvaardigd, kan openblijven. Er is namelijk nog een belangrijk punt dat betrekking heeft op het bijzondere, ook voor Bulgaarse schapekaas geldende importregiem, en wel in verband met artikel 16 van verordening nr. 1463/73 (PB 1974, nr. L 146). Volgens dat artikel wordt aangenomen dat de voor de Gemeenschap bepalende waarde in acht is genomen, als de werkelijke aanbiedingsprijs, vermeerderd met het bedrag dat in feite overeenkomt met het monetaire compenserende bedrag — ik spreek nu alleen van invoer in landen waarvan de munteenheid in waarde stijgt — niet lager is dan de waarde francogrens. Dit wil zeggen dat zelfs bij een prijs die gelijk is aan de minimumprijs minus het monetaire compenserende bedrag, op de heffing niet de in dat geval voorgeschreven verhoging wordt toegepast. Zoals de Commissie aan de hand van berekeningen duidelijk heeft aangetoond, komt dit voor de importeur uiteindelijk op hetzelfde neer als wanneer geen monetaire compenserende heffing was toegepast. Op grond van deze regeling kan men dus zeggen, dat importeurs van Bulgaarse schapekaas in het stelsel van de monetaire compenserende bedragen niet worden gediscrimineerd.

Volledigheidshalve zij gezegd dat aan deze bevinding niet wordt afgedaan door twee mogelijke bezwaren die ten processe naar voren zijn gebracht.

En wel ten eerste dat het zojuist genoemde effect alleen intreedt als de aanbiedingsprijzen niet aanzienlijk boven de voor het importregiem geldende minimumprijzen liggen, hetgeen echter volgens verzoeksters uiteenzettingen wel het geval zou zijn geweest. Ten deze kan worden opgemerkt dat het belanghebbende exportland hier voor de nodige overeenstemming moet zorgen. De Commissie heeft onweersproken verklaard dat daartoe strekkende verzoeken die gemotiveerd lijken, door de Gemeenschap worden ingewilligd. Worden dergelijke verzoeken niet gedaan of zijn zij ontoereikend — volgens de Commissie werden in de jaren 1971 tot 1974 de minimumprijzen in overleg met de Bulgaarse regering verschillende keren verhoogd —, dan kan in elk geval de Commissie niet worden verweten dat het importregiem het genoemde effect niet heeft gehad, zodat op die gronden niet kan worden geconcludeerd tot ongeldigheid van het systeem der monetaire compenserende bedragen.

Aan het tweede bezwaar ligt de op het eerste gezicht redelijke vraag ten grondslag, waarom tegenover dergelijke landen een monetaire compensatie zo nodig is. Ook op deze vraag heeft de Commissie een mijns inziens bevredigend antwoord gegeven. Ten eerste is de monetaire compensatie een nuttig instrument ingeval van samenspanning, dat wil zeggen bij ontduiking van de minimumprijzen, wat schijnbaar moeilijker is te voorkomen in de handel met Oostbloklanden dan met GATT-partners. Ten tweede is het gesloten systeem van de monetaire compensatie ook binnen de Gemeenschap van wezenlijk belang voor de handhaving van het prijsniveau. De Commissie heeft immers uiteengezet dat, als er helemaal geen monetaire compensatie zou worden toegepast, Bulgaarse schapekaas via Italië tegen een veel lagere prijs in de Bondsrepubliek zou kunnen worden ingevoerd. Namelijk wanneer men de in rekeneenheden uitgedrukte franco-grensprijs gaat omrekenen in lires en anderzijds in de hoger genoteerde DM. Volgens een DM-prijsvergelijking van de Commissie kan dit tot 20 % verschil maken: bij invoer via Italië onder het geldende systeem zou de prijs op 527,60 DM komen, terwijl die prijs zonder enige monetaire compensatie 427,07 DM zou kunnen bedragen. Gezien de hieruit blijkende mogelijkheid van verstoring, welke — zelfs met rond 40 DM hogere vervoerkosten bij invoer via Italië — anders dan verzoekster meent toch niet als zuiver theoretisch is te beschouwen, kan men er moeilijk bezwaar tegen maken dat de monetaire compenserende bedragen bij invoer van Bulgaarse schapekaas zijn gehandhaafd. Dit valt stellig onder de beoordelingsbevoegdheid welke de Commissie op dit gebied bezit.

Mitsdien kunnen wij constateren dat bij het noodzakelijkerwijs ingeperkte onderzoek van de eerste vraag niet is gebleken van gegronde bezwaren tegen de geldigheid van de toepassing van monetaire compenserende bedragen op de invoer van schapekaas uit derde landen in april 1974.

2. 

In het kader van de tweede vraag moet dan nog worden onderzocht of over de invoer van schapekaas uit derde landen op 25 april 1974 terecht een monetair compenserend bedrag van 63,80 DM per 100 kg is geheven en hoe dit bedrag rekenkundig te rechtvaardigen is.

De Commissie heeft hier met recht gewezen op bezwaren tegen de toelaatbaarheid van de vraag in haar beide onderdelen. Immers, de wijze waarop het monetaire compenserende bedrag via afleiding wordt berekend, heeft eigenlijk niets te maken met de uitlegging van gemeenschapsrecht waartoe het Hof alleen bevoegd is. Het Finanzgericht had de hierover gewenste inlichtingen van de Commissie kunnen krijgen, die immers met de toepassing van de compensatieregeling is belast en dus ook het best inlichtingen daarover kan verstrekken.

Voor zover de vraag betrekking heeft op de hoogte van het toegepaste monetaire compenserende bedrag, waarmee in feite de juistheid ervan wordt betwijfeld, kan nog als bezwaar worden aangevoerd dat de verwijzingsbeschikking deze vraag niet motiveert en niet duidelijk maakt waarom het Finanzgericht twijfel koestert over de hoogte van het compenserend bedrag. Ik acht dit niet zonder belang, aangezien de verwijzende rechter het voorwerp van het onderzoek behoorlijk dient af te bakenen.

Wanneer men echter over dit bezwaar heenstapt en toch wil ingaan op de vraag, met name op het tweede onderdeel, daar verzoekster in het hoofdgeding zich op dit punt kritisch heeft uitgelaten, kan het volgende worden opgemerkt:

Volgens verzoekster is dit bedrag excessief en is bij de vaststelling ervan niet in aanmerking genomen dat de monetaire compensatie geleidelijk moet worden afgeschaft en dat de traditionele handelsstromen in stand moeten blijven.

Daartegen heeft de Commissie volgens mij terecht aangevoerd dat zij zich bij de toepassing van het compensatiestelsel had te houden aan de grondgedachte van verordening nr. 974/71. Dat wil zeggen: wanneer een gevaar van verstoring niet kan worden uitgesloten, hoeft bij verwerkte produkten alleen rekening te worden gehouden met de invloed van de monetaire compensatie op de basisprodukten. Niet gezegd is dat de Commissie in elk individueel geval acht moet slaan op de economische gegevens. Dit valt buiten haar beoordelingsbevoegdheid, die volgens het arrest in de zaak 5-73 met betrekking tot de berekening van de compenserende bedragen een beperkte reikwijdte heeft, en in het belang van de rechtszekerheid valt dit ook te billijken.

Bijgevolg kan, mede gelet op de verklaringen van de Commissie dat de invoer van schapekaas uit Bulgarije niet terugloopt, slechts worden geconstateerd dat tegen de berekening van het litigieuze compenserende bedrag geen gegronde bezwaren zijn in te brengen.

3. 

Samenvattend concludeer ik dat op de vragen van het Finanzgericht Berlijn worde geantwoord:

Bij het onderzoek van de vragen is niet gebleken van gegronde bezwaren tegen de geldigheid van de vaststelling van een monetair compenserend bedrag krachtens verordening nr. 974/71 voor op 25 april 1974 uit Bulgarije ingevoerde schapekaas. Ditzelfde geldt voor de hoogte van het monetaire compenserende bedrag, welke in verband moet worden gebracht met de regeling van artikel 4, lid 3, van verordening nr. 1463/73.